De erfenis van Pim Het is bijna tien jaar na 06/05, de dag dat Pim Fortuyn door Volkert van der G. met drie kogels werd gestuit in zijn opmars in de Nederlandse politiek. Tijd om te kijken naar wat er over is van zijn gedachtegoed, vond de redactie van Beleid en Maatschappij en maakte een themanummer over de erfenis van Pim Fortuyn. tekst Harmen van der Meulen / foto Guido Benschop (Hollandse Hoogte)
I
34
n een stuk over de erfenis van Pim Fortuyn in 2012 is het onvermijdelijk dat de naam Wilders valt. In het themanummer Beleid en Maatschappij, tijdschrift voor beleid, politiek en maatschappij met de titel ‘Tien jaar Fortuyn in de polder’, dat onder redactie van universitair docent politicologie Sarah de Lange is samengesteld, gebeurt dat ook veelvuldig. Maar voor de redactie nog niet vaak genoeg, zo blijkt uit het voorwoord: ‘Waarom besteden onze opiniemakers zo weinig aandacht aan de verschillen en overeenkomsten tussen de twee populisten? Waarom draaien zij – soms zeer opzichtig – zo om de hete brij heen?’
lijke opdracht, waarvan een vergelijking tussen Fortuyn en Wilders maken wel een erg vrije invulling zou zijn. Daar wagen de vijftien opiniemakers die een bijdrage schreven zich dan ook niet aan, zij houden het bij hun persoonlijke ‘erfenis van Fortuyn’. Zo ziet socioloog Dick Pels die erfenis vooral in het verdwijnen van het ‘klassieke
Politieke celebritycultuur De redactie lijkt vergeten te zijn wat zij de opiniemakers had gevraagd: ‘kort maar krachtig hun visie op de betekenis van de opkomst, het gedachtegoed, de persoon en het verscheiden van Pim Fortuyn op papier te zetten’. Een duide-
driestromenland van liberalisme, socialisme en christendemocratie’, ten faveure van de mix van conservatisme, liberalisme en populistisch nationalisme zoals die verpersoonlijkt wordt in het kabinet Rutte. Een mix die door de combinatie van tegenovergestelde waarden als vrijheid
FoliaMagazine
‘Fortuyns tragische einde was vooral een media-event’
en intolerantie tot nu toe bovendien moeilijk te bestrijden valt voor links. Een andere erfenis van Fortuyn die Pels waarneemt is de politieke celebritycultuur die met Fortuyn is begonnen en die een voorlopig hoogtepunt vond in zijn dood: ‘Fortuyns tragische einde was vooral een media-event.’ Sociologen Houtman, Achterberg en Kemmers noemen Fortuyn in hun artikel ‘De wedergeboorte van fact-free politics’ dan ook een ‘mediamieke’ persoonlijkheid. Zij memoreren hoe blij zijn communicatieadviseur (tegenwoordig: spindoctor) Kay van de Linde daarmee was: ‘Hij is écht. Hij is het natuurlijke middelpunt van alle aandacht. Ik schaaf bij hem alleen de kantjes bij.’ Weliswaar heeft Fortuyn niet in zijn eentje gezorgd voor de nadruk op personalisering en mediatisering (jezelf zijn in de media) die tegenwoordig in de politiek te zien is, maar hij was er wel zo goed in dat hij voor een doorbraak zorgde. Tegenwoordig, betogen de sociologen, is