Willem Frederik Hermans. Catalogus 44

Willem Frederik Hermans DE FANTASTISCHE COLLECTIE VAN ARIE OEXMAN

184

Willem Frederik Frede Hermans – primair werk 1-146 Hermans vertaald 147-173 Hermans vertaalt 174-178 Brieven en documenten 179-194 Ex bibliotheca Willem Frederik Hermans 195-204 Foto’s 205-215 Curiosa 216-250 Verspreid werk (een keuze) 251-268 Secundair (een keuze) 269-281 Bronzen beeld 282

oktober 2008

TEN GELEIDE

We weten niet of het waar is, maar het lijkt wel alsof er de afgelopen tien jaar minder opdrachtexemplaren, brieven of andere bijzonderheden van W.F. Hermans door antiquaren werden rden aangeboden dan in de jaren daarvoor. Als dat waar is, dan heet de oorzaak Arie Oexman, die vanaf 1997 een vorstelijke collectie W.F. Hermans bijeen bije wist te brengen. Zijn aanstekelijk enthousiasme bracht veel antiquaren ertoe om hun mooiste items als eerste aan hem te offreren. Arie ging altijd voor het mooiste exemplaar, voor een bijzondere associatie, voor boeken met een verhaal. Begin dit jaar nam m hij het moeilijke besluit om zijn – nog niet voltooide – collectie ollectie van de hand te doen.

In deze catalogus vindt u de weerslag van tien jaar lang onvermoeibaar verzamelen. U komt titels tegen die al jaren niet meer op de markt geweest zijn of die in zo’n fantastische staat verkeren dat je je afvraagt of zo’n exemplaar ooit nóg eens aangeboden wordt. De prachtigste opdrachten, literair-historisch literair historisch belangrijke brieven, de dolste curiosa: deze catalogus leidt u van hoogtepunt hoogtepunt naar hoogtepunt. Arie’s Arie’ collectie is zo veelomvattend dat we noodgedwongen een keuze hebben moeten maken.

Wat niet in deze catalogus staat kan dus wel aanwezig zijn: vrijwel alle handelsuitgaven in eerste en vaak latere druk in uitstekende staat en heel veel verspreid en secundair werk (ruim uim 1800 krantenknipsels!). Maar voor we ons teveel in superlatieven verliezen: laat deze catalogus voor zichzelf spreken.

De hierna volgende tekst van Arnon Grunberg werd uitgesproken tijdens een conferentie over W.F. Hermans in het Institut Néerlandais in Parijs op 23 maart 2007 en verschijnt hier voor het eerst in druk. Wij danken Arnon Grunberg voor zijn toestemming. Sylvia Willink-Quiël Willink danken wij hartelijk voor haar foto van het bronzen beeld van Hermans, die we op het omslag mochten plaatsen. Onze vrienden v Arie Oexman en Menno Voskuil hebben ons bij het maken van de catalogus onvermoeibaar bijgestaan. Wij gedenken op deze plaats ook W.F. Hermans zelf, wiens steeds verrassende speelsheid eid het tot een feest maakte om aan deze catalogus te werken.

Fokas Holthuis Paul Snijders Nick ter Wal

Van deze catalogus werden 15 exemplaren gebonden door Binderij Phoenix

EEN DON QUICHOT ALS SIGARENHANDELAAR

Men heeft mij verzocht een kort statement te maken over het werk van W.F. Hermans.

Ik zal geen gehoor geven aan dat verzoek.

In de eerste plaats omdat ik er niet voor voel hier als kenner van W.F. Hermans op te treden. Een kenner zou op zijn minst twee keer het volledige oeuvre gelezen moeten hebben. Ik heb zijn oeuvre nog niet één keer gelezen.

In de tweede plaats omdat het absurd is, om niet te zeggen ronduit denigrerend, een omvangrijk oeuvre als dat van W.F. Hermans te willen samenvatten, of nog erger te willen prijzen of eren met korte statements.

Het wemelt van korte statements over zo ongeveer elk denkbaar onderwerp, op het internet, de radio, televisie, in kranten en tijdschriften. Het is nu juist mijn hoop dat de romankunst zich kan bevrijden van het korte statement.

Aangezien het niet mijn bedoeling is de gehele bijeenkomst aan het woord te zijn, integendeel, en omdat ik evenmin wil suggereren dat een lang statement per definitie beter is dan een kort; een paar woorden over de directe aanleiding van deze bijeenkomst: de roman De donkere kamer van Damokles, die onlangs in het Frans is verschenen.

Ik neem aan dat aanwezigen de roman hebben gelezen of op zijn minst kennis hebben genomen van de samenvatting ervan, zodat ze in ieder geval naar behoren kunnen veinzen het boek te hebben gelezen.

Het grote raadsel van De donkere kamer van Damokles is niet of Dorbeck bestaat en als hij bestaat waarom hij verdwenen is; het raadsel is waarom Henri Osewoudt, sigarenhandelaar te Voorschoten, zich geroepen voelt de opdrachten van de allerminst betrouwbare Dorbeck uit te voeren.

Zeker, het is oorlog, Nederland is bezet, en in dergelijke omstandigheden is het grijze gebied tussen betrouwbaar en onbetrouwbaar nogal groot, maar dan nog. Ideologische en nationalistische oprispingen zijn Osewoudt vreemd. Op de lust tot het verrichten van heldendaden kan hij evenmin worden betrapt. Hij neemt judolessen maar niet iedereen die aan judo doet streeft het heldendom na.

Osewoudt is een man die op zijn negentiende al het gevoel had, zoals Hermans schrijft ‘of alles wat er had moeten worden gedaan, al gedaan was.’

Van zo iemand zou je verwachten dat hij voor eeuwig sigarenhandelaar blijft en als hij al avonturen beleeft dat die in het diepst van zijn gedachten zullen plaatsvinden.

De oorlog biedt Osewoudt de mogelijkheid om te ontkomen aan dit lot, aan zichzelf te ontsnappen, aan de vooroordelen die bij zijn uiterlijk horen. Een man die nooit de baard in de keel heeft gehad en die ook nooit last heeft gehad van enige baardgroei. Een man met vlassig haar. Een onaantrekkelijke man die getrouwd is met zijn zo mogelijk nog onaantrekkelijkere nicht. Omdat hij niets beters kon krijgen.

Het is uitgerekend de vijand, Obersturmführer Ebernuss, die dit aanvoelt, die in Osewoudt misschien wel een gelijke herkent. Ebernuss verklaart tegenover Osewoudt: ‘Wij zijn allebei eenzaam in deze wereld en als de oorlog afgelopen is, is er voor geen van ons beiden meer plaats. Voor geen van ons beiden, versta je?’

Het wegvallen van regels, hiërarchieën en ordeningen is wat de oorlog aantrekkelijk maakt. Hermans begreep dat.

Zijn collega Jan Wolkers vergeleek de Tweede Wereldoorlog met een frisse wind die door Nederland waaide. Een provocatie natuurlijk, maar niet zonder verband met het concept oorlog.

Henri Osewoudt is een don quichot van de twintigste eeuw, zonder ridderromans en dus ook zonder bijbehorende sentimentele moraal, zonder de ietwat potsierlijke rituelen van de noblesse, en dus ook zonder houvast. Een don quichot als sigarenhandelaar zonder opleiding en zonder al te veel intellectuele nieuwsgierigheid.

Zijn inventiviteit houdt op bij het fotograferen van Duitse installaties waarvan het nut voor de geallieerden al bij voorbaat twijfelachtig is. Hij doodt mensen, maar eerder toevallig, zonder overtuiging, zonder sadisme, maar ook zonder enige aarzeling.

Don Quichot moet genezen van de boeken die hij had gelezen, maar Osewoudt lijkt te moeten genezen van zichzelf.

De meest raadselachtige dialoog vindt aan het eind plaats, tussen Osewoudt en pater Beer. Osewoudt verklaart: ‘… want ze houden mij niet gevangen, omdat Dorbeck onvindbaar is, maar omdat ik een hoge stem heb als een castraat, een gezicht als een meisje en geen baard. In mijn uiterlijk heb ik mijn hele leven gevangen gezeten, mijn uiterlijk heeft mij gemaakt tot wat ik ben. Dat is de oplossing van het raadsel.’

Dorbeck is een voorwendsel, op zijn best een aanleiding. Het gaat om de kwellende ontdekking dat Osewoudt niet samenvalt met wie hij denkt te zijn. Nee, met wie de anderen denken dat hij is.

In het geval van Don Quichot was het eenvoudig vast te stellen wie gelijk had: de buitenwereld of Don Quichot.

Bij Osewoudt is dat niet meer mogelijk.

Zeker is dat de oplossing van het raadsel in zijn uiterlijk ligt, de rest moet wel een misverstand zijn.

Arnon Grunberg

1 HERMANS, W.F. Kussen door een rag van woorden. [Amsterdam, J.M. Meulenhoff Meulen [= eigen beheer], 1944]. Ingenaaid. 36 p. Gedrukt in een oplage van slechts 30 genummerde exemplaren. 1e druk. Franse titel verkleurd. kleurd. Omslag wat verkleurd en met onopvallende kreukjes. kreukjes € 8500 * Hermans' extreem zeldzame debuut! debu Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de dichter op de Franse titel: '12 Sept '44/ Den Heer Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman/ Met vriendelijke groeten/ van/ W.F. Hermans'. Dit is nummer 15 van de 28 exemplaren op Ossekop.

De opdracht iss waarschijnlijk gericht aan Jhr. Mr. Alexander Frederik de Savornin Lohman (1901-1985), (1901 een hoge functionaris van verzekeringsmaatschappij Amstleven, later opgegaan in Delta Lloyd. Over zijn relatie tot Hermans is ons niets bekend.

Eén van de allerzeldzaamste mste titels van Hermans: in de afgelopen 15 jaar is slechts één (namelijk onderhavig) exemplaar op de markt geweest. De Jong 381. JS 1.

2 HERMANS, W.F. Als: Fjodor KLONDYKE Misdaad stelt de wet. De leproos van Molokaï. Misdaad aan de Noordpool. De demon van van ivoor. [Amsterdam?, De Motor, 1945-1948?].

1948?]. 4 delen. Ingenaaid. 160; 160; 144; 144 p. 1e drukken. In matige tot redelijke staat. € 4500 * Alle vier de beruchte, extreem zeldzame 'Klondykes', sensatieromannetjes die Hermans tegen het einde van de oorlog schreef en die onder pseudoniem door een pulpuitgever werden gepubliceerd. Volgens Rob Delvigne ontving Hermans er per titel het niett onaanzienlijke bedrag van driehonderd gulden voor. De naam Klondyke, naar verluidt door Cola Debrot bedacht, verwijst naar de goudkoorts in het gebied rond de Klondike, een rivier in Canada, terwijl Fjodor naar Dostojevsky zou kunnen verwijzen.

1. Misdaad stelt de wet.. Rug en achterzijde omslag ontbreken. Vouwtjes in voorzijde omslag. P. 113-114 113 en 127-128 128 in fotokopie; 2. De leproos van Molokaï.

Scheefgelezen, aan bovenboven en onderzijde rug ontbreekt 10 resp. 5 millimeter. P. 131-142 131 in fotokopie. 3. Misdaad aan de Noordpool [omslagtitel: Moord aan de Noordpool]. Vouw in voorzijde omslag.

Naam op binnenzijde vooromslag. Scheefgelezen.

Stempel van uitgeverij A.G. Schoonderbeek in Laren op titelpagina. Door een bindfout ontbreekt een katern (het is er niet later uitgehaald): p. 33-48 33 daarom in fotokopie. 4. De demon van ivoor.

Scheefgelezen. Vouwtjes in en wat vlekjes op omslag.

Thriller-serie 1-4.

4. Een onvolkomen exemplaar, maar vind de complete set maar eens zo bij elkaar! JS 4-7.

4

EENIGE GEDICHTEN UITGEZOCHT DOOR WILLEM FREDERIK

3 HERMANS, W.F. Focquenbroch. Bloemlezing uit zijn lyriek. Met een inleiding van W.F. Hermans. Amsterdam, Van Oorschot, 1946. Ingenaaid. 72 p. 1e druk. Omslag wat beschadigd en gevlekt. € 550 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van Hermans aan Cola Debrot op het voorste schutblad: 'Voor Cola,/ eenige gedichten van zijn vorige/ incarnatie, uitgezocht door/ Willem Frederik/ 28 Feb '46'. Op p. 40 bracht Hermans bovendien een correctie aan. Boven de opdracht staat de handtekening van Debrot, op de binnenzijde van het achteromslag plaatste hij zijn naamstempeltje.

Hermans, die Debrot op 4 maart 1945 leerde kennen ten huize van de wijnhandelaar en literair mecenas Jan Boex, moet Debrot dit boek heel kort na verschijnen cadeau gedaan hebben, want volgens de Brinkman van 1946 verscheen Focquenbroch in februari van dat jaar. JS 467.

4 HERMANS, W.F. Focquenbroch. Bloemlezing uit zijn lyriek. Met een inleiding van W.F. Hermans. Amsterdam, Van Oorschot, 1946. Ingenaaid. 72 p. 1e druk. Opvallend mooi en fris exemplaar, zonder de gebruikelijke roest en verkleuring. € 150 * Ook leverbaar voor € 80: een goed exemplaar met naam op schutblad, enkele vlekjes op het omslag en een zwakke verticale vouw in het vooromslag en de eerste helft van het boekblok. JS 467.

5 HERMANS, W.F. Horror Cœli en andere gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, 1946.

Ingenaaid. 88 p. 1e druk. Colofonpagina en Franse titel wat verkleurd, enkele minieme scheurtjes aan bovenzijde omslag. Goed exemplaar. € 1000 * Eén van de vijftig door de dichter gesigneerde luxe-exemplaren op Hollandsch. JS 8.

6 HERMANS, W.F. Horror Cœli en andere gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, 1946.

Ingenaaid. 88 p. 1e druk. Rug van het omslag ontbreekt deels, vochtvlek op voorplat. € 1000 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de dichter op de Franse titel: 'Voor Adriaan Morriën,/ die ook afschuw van den/ hemel heeft, en deze opdracht/ zelf heeft verzonnen,/ in hartelijke vriendschap/ W.F. Hermans/ 26 Aug '46'.

Hans van Straten schrijft in zijn Hermans (Soesterberg 1999) dat de auteur dit exemplaar aan Morriën schonk op diens etage in het huis Amstel 188, in gezelschap van Charles B. Timmer. Of Morriën werkelijk blij was met de bundel, valt te betwijfelen: 'Ik vond ze [Hermans' gedichten] erg beïnvloed door Hendrik de Vries, te larmoyant ook.' Adriaan Morriën (1912-2002) was goed bevriend met Hermans van 1944 tot mei 1952, toen Morriën een kritische bespreking van Ik heb altijd gelijk aankondigde en Hermans abrupt de vriendschap opzegde. In 1955 verscheen Morriëns De gruwelkamer van W.F. Hermans of Ik moet altijd gelijk hebben. JS 8.

7 HERMANS, W.F. Horror Cœli en andere gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, 1946.

Ingenaaid. 88 p. 1e druk. Gaatje en miniem scheurtje in achterzijde omslag. Mooi exemplaar. € 175 * JS 8.

8, 9

8 HERMANS, W.F. Conserve. Amsterdam, W.L. Salm, 1947. Halflinnen met het zogenoemde 'Belgische' stofomslag. 240 p. 1e druk. Wat hapjes uit de randen van de voorzijde van het omslag, het boek zelf is vrijwel in nieuwstaat. € 1500 * Het extreem zeldzame 'Belgische' omslag, waarop een still uit de Amerikaanse film Double Harness (1933) met de filmsterren William Powell en Ann Harding is afgebeeld.

JS 9.

9 HERMANS, W.F. Conserve. Amsterdam, W.L. Salm, 1947. Halflinnen met stofomslag. 240 p. 1e druk. Zeer fris en gaaf exemplaar, met aan de onderzijde van het omslag twee scheurtjes van ongeveer één cm, achterzijde omslag deels wat verkleurd.

Wat roestvlekjes op achterflap. € 1000 * Een exemplaar zonder omslag is leverbaar voor € 50. JS 9.

10 HERMANS, W.F. Conserve. Amsterdam, W.L. Salm, 1947. Halflinnen. 240 p. 1e druk. Platten deels wat verbruind. € 750 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'Aan Frans Schamhardt/ die mij "Het Land van Herkomst"/ stuurde,/ dit boek over het land waar/ ik nog eens hoop te komen./ Amsterdam 24 Sept. 1947/ W.F. Hermans'.

Een zeer vroege opdracht; volgens Hans van Stratens Hermans werd dit boek gepubliceerd in oktober 1947. Waar Van Straten die datering op baseert is ons niet bekend. Conserve ontbreekt vreemd genoeg in de Brinkman, zowel in het jaardeel 1947 als in het vijfjarendeel 1946-1950. Frans Schamhardt (1920-1984) was een neef van Willem Walraven en bezorger van diens werk. Conserve speelt in Salt Lake City en Memphis. Hermans zou Salt Lake City pas in 1966 bezoeken.

11 HERMANS, W.F. Hypnodrome. Den Haag, Stols, 1947. Karton. 44 p. 1e druk.

Rond rug licht verschoten. Minimale beschadiging aan bovenzijde rug. € 85 * Een minder mooi exemplaar is leverbaar voor € 65. Helikon jrg. 13, afl. 38. Van Dijk 761. JS 11.

12 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Amsterdam, Meulenhoff, (1948).

Karton (ontwerp Fons Mertens). 136 p. 1e druk. Rug deels ingescheurd (maar niet los). € 1400 * De meest zeldzame variant (blauw karton) van de eerste druk. JS 12: 'Bewaarplaats blauwe kartonnen band: AO [= dit exemplaar]'.

13 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Amsterdam, Meulenhoff, (1948).

Halflinnen met stofomslag (ontwerp Fons Mertens). 136 p. 1e druk. Exlibris op binnenzijde voorplat. Miniem gaatje in de rug van het stofomslag, enkele krasjes op de achterzijde van het omslag. Opvallend gaaf en zeer goed exemplaar. € 1100 * Een goed exemplaar met enkele kleine scheurtjes in en hapjes uit het stofomslag is leverbaar voor € 650. JS 12.

12, 13, 14, 15

14 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Amsterdam, Meulenhoff, (1948).

Halflinnen met stofomslag. 136 p. 1e druk. Stofomslag rond rug en buik verbruind. Goed exemplaar. € 1100 * Zeer bijzondere variant: de oorspronkelijke halflinnen versie met het gele door Jan Vermeulen ontworpen stofomslag, met op de voorzijde een citaat uit een recensie van Jan Greshoff. Op de voorflap persstemmen over dit boek van F. Bordewijk, J. Greshoff en P.H. Ritter jr. Op de achterflap reclame voor enkele boeken van Anna Blaman.

Nooit eerder gezien! JS 12.

15 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Amsterdam, Meulenhoff, (1948).

Karton. 136 p. 1e druk. Minimale sellotape-afzetting en verkleuring op schutbladen. Fris exemplaar. € 400 * De versie in de door Jan Vermeulen ontworpen gele kartonnen band, waarop een citaat uit een recensie van Jan Greshoff. JS 12.

16 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Amsterdam, Meulenhoff, (1948).

Halflinnen. 136 p. 1e druk. Paar kleine vlekjes op de rug. € 300 * Exemplaar uit het bezit van Hanny Michaelis, met haar handtekening op het voorste

schutblad en de datering '11/9/48'. In de inhoudsopgave van de bundels schreef ze achter de titel van het verhaal 'Dokter Klondyke' de naam 'Elly (Jaffé-)Freem', op wie Hermans hevig verliefd was en die hij verliteratuurde in dit verhaal.

17 HERMANS, W.F. Moedwil en misverstand. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 1996. Karton. 224 p. Gedrukt in een oplage van slechts 139 exemplaren. [14e druk.] € 150 * De oplagen van deze groteletterboeken zijn soms onwaarschijnlijk gering. JS 26.

18, 19

18 HERMANS, W.F. De tranen der acacia's. Amsterdam, Van Oorschot, 1949. Linnen met stofomslag [ontwerp Juus Hartman]. 428 p. 1e druk. Enkele minimale scheurtjes en rafeltjes aan de randen van het omslag, klein beetje roest op de rug. Zeer goed exemplaar. € 1600 * Met het bijzonder zeldzame stofomslag in meer dan goede staat. JS 27 (zoek de verschillen!).

19 HERMANS, W.F. De tranen der acacia's. Amsterdam, Van Oorschot, 1950. Linnen met groen stofomslag [ontwerp Juus Hartman]. 416 p. 2e druk. Enkele minimale scheurtjes aan en hapjes uit de randen van het omslag, enkele vochtvlekjes op de rug.

Zeer goed exemplaar. € 650 * Met het bijzonder zeldzame stofomslag in meer dan goede staat! Op de binnenflappen van het stofomslag staan persstemmen afgedrukt, verdeeld in pro (o.a. Anton van Duinkerken (geheel uit zijn verband gerukt): 'Een katholiek Nederlands verhaal dat in de vaagte met de overtuigingskracht van Hermans wedijveren kan, is niet te noemen') en contra (De boekverkoper ('Ik vind het verschrikkelijk dat een uitgever een dergelijk boek doet verschijnen'), De Linie, De Maasbode en Wending). JS 28.

EEN MIDDAG VOL SURREALISTISCHE PLAATWERKEN

20 HERMANS, W.F. De tranen der acacia's. Amsterdam, Van Oorschot, 1953. Linnen met stofomslag. 372 p. 3e druk. Drie scheurtjes in bovenzijde en één in onderzijde stofomslag. Goed exemplaar. € 450 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Aan Leo Dohmen/ op een middag vol/ surrealistische plaatwerken/ W.F. Hermans/ Antwerpen 22 april '62'.

Leo Dohmen (1929-1999) was een Belgisch surrealistisch fotograaf, kunsthandelaar en cineast (het zal een mooie ontmoeting zijn geweest tussen twee surrealistische fotografen, op 22 april 1962!). JS 29.

21 HERMANS, W.F. De tranen der acacia's. Met inleiding en woordverklaringe deur E.C. Britz Pretoria/ Kaapstad, Academica, (1985). Ingenaaid. 416 p. [20e druk]. Net exemplaar. € 60 * De eerste Zuid-Afrikaanse editie. Slechts één exemplaar in de Nederlandse Centrale Catalogus van bibliotheken (NCC). JS 46.

22 HERMANS, W.F. Fenomenologie van de pin-up girl. Amsterdam, Van Oorschot (1950). Ingenaaid met stofomslag. 32 p. 1e druk. Rug minimaal verkleurd. Goed exemplaar. € 500 * Exemplaar met het uiterst zeldzame buikbandje: 'Bekroond met de Essayprijs van de Stad Amsterdam'. Uit de bibliotheek van Simon Vinkenoog, die op de Franse titel in potlood schreef: 'Simon Vinkenoog/ 19.IX.1950'. JS 54.

23 HERMANS, W.F. Ik heb altijd gelijk.

Amsterdam, Van Oorschot, 1951. Licht roodbruin linnen met geel-zwart stofomslag. 292 p. 1e druk. Eén miniem scheurtje van enkele millimeters aan de bovenzijde van het stofomslag. Zeer fraai exemplaar. € 250 * JS vermeldt bandvarianten in licht en donker roodbruin linnen, en in zwart linnen. Op dit exemplaar, geraadpleegd door JS, berust de wetenschap dat de licht roodbruine variant bestaat.

JS 55.

24 HERMANS, W.F. Ik heb altijd gelijk.

Amsterdam, Van Oorschot, 1951. Donker roodbruin linnen met geel-zwart stofomslag. 292 p. 1e druk.

Enkele minimale rafeltjes aan de bovenzijde van het stofomslag. Heel mooi exemplaar. € 200 * Het katholieke Lectuur-Repertorium velde in 1953 het oordeel 'II, Ac, 83.1' ('Streng voorbehouden Lectuur', 'anti-christelijk of anti-katholiek in

religieuze zin') over deze roman en schreef voorts: 'Zijn werk is wel een zeer smalle uiting van een natuur, die over haar verbittering en ressentiment niet heen kan, of niet heen wil, en zich verlustigt in de uitstalling van viezigheden en allerlei vormen van degeneratie'. In Mandarijnen op zwavelzuur zou Hermans van leer trekken tegen deze leesadviezen. JS 55.

25 HERMANS, W.F. Ik heb altijd gelijk. (Amsterdam), (Van Oorschot), [1989].

Garenloos. Ongepagineerd. Rug iets verschoten. € 120 * Dummy, geheel onbedrukt, van de 15e druk (1989). JS 69.

26 HERMANS, W.F. Het behouden huis. (Met vier originele litho's en gelithografeerd omslag door Mart Kempers). (Amsterdam), De Bezige Bij, 1951 [= 1952]. Ingenaaid. 72 p.

Gedrukt in een oplage van 500 genummerde exemplaren. Typografische verzorging door Mart Kempers. 1e druk. Rond rug minimaal verschoten. Kleine initialen ('I.U.') op Franse titel en titel. Keurig exemplaar. € 250 * Een iets minder exemplaar is leverbaar voor € 190. Ultimatumreeks 2. JS 72.

27 HERMANS, W.F. Het behouden huis en andere verhalen. Met inleiding en aantekeninge deur Henriette Roos. Pretoria/ Kaapstad, Human & Rousseau, (1990).

Ingenaaid. 196 p. 2e druk. Net exemplaar. € 60 * Tweede, herziene uitgave van de Zuid-Afrikaanse editie. JS 94.

28 HERMANS, W.F. Het behouden huis. Baambrugge, Grote Letter Bibliotheek, (1993). Karton. 112 p. [24e druk.] € 50 * JS 95.

29 HERMANS, W.F. Paranoia. Amsterdam, Van Oorschot, 1953. Linnen met stofomslag. 1e druk. € 800 * Het allermooist denkbare exemplaar, in meer dan nieuwstaat. JS 99.

30 HERMANS, W.F. Johan Lulofs en zijn tijdgenoten. Een bijdrage tot de kennis van de physisch-geografische denkbeelden in de achttiende eeuw. Met een portret. Leiden, Brill, 1954. Geniet.

(16) € 400 * Overdruk uit Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, deel LXXI, nr. 2, (1954).

Met 'v.d.S.' (= 'van de Schrijver', in handschrift van Hermans) en uitgebreide bibliografische toevoegingen op p. 102-103, eveneens in handschrift van Hermans (zeven regels)!

De overdruk is niet afzonderlijk gepagineerd, maar vanwege het speciaal ervoor gedrukte omslag wel als een afzonderlijke uitgave te beschouwen. Als zodanig niet te vinden in de ons bekende bibliografieën. Wel: Janssen/ Delvigne 228.

31 HERMANS, W.F. Description et genèse des dépôts meubles de surface et du relief de l'Oesling.

Luxembourg, Service Géologique de Luxembourg, 1955. Ingenaaid. 100 p. + deels uitklapbaar illustratiekatern. [Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren]. Drie rondstempels van de 'Bibliotheek R.K. Leergangen', plaatsetiketje in linkerbovenhoek voorplat. Klein scheurtje onderaan rug, auteur en titel op rug geschreven. Omslag deels iets verkleurd.

Getypt etiketje ('Schenking van wijlen Prof.Dr. J.B.L. Hol') op binnenzijde voorplat. Goed exemplaar.€ 600 * Hermans' proefschrift, in de wetenschappelijke editie, met de los bijgevoegde stellingen en corrigenda, bovendien met handgeschreven 'v.d.S.', uiteraard in het handschrift van Hermans. Zelden in de handel. JS 459.

32 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur No. 1. Het geweten van de Groene Amsterdammer of Volg het spoor omhoog. Amsterdam, Van Oorschot, 1955. Ingenaaid.

32 p. 1e druk. Fris. € 35 * JS 117.

33 HERMANS, W.F. De mandarijnenpers. Groningen, De Mandarijnenpers [= W.F. Hermans], 1955. Ingenaaid met stofomslag. 32 p. Gedrukt op Hollands papier van Van Gelder in een oplage van 500 genummerde exemplaren. 1e druk. Omslag op rug flink gescheurd. € 50 * Mandarijnen op zwavelzuur 2. JS 118.

34 HERMANS, W.F. De God Denkbaar, Denkbaar de God. Amsterdam, Van Oorschot, 1956. Linnen met stofomslag (ontwerp Montevino [= Nicolaas Wijnberg]). 152 p. 1e druk. Verticale vouw in stofomslag. € 650 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Aux Lèvres Nues,/ en réponse à la deuxième partie/ de leur question/ Quel est votre but dans la/ vie/ ... et que faites-vous pour/ l'atteindre?/ W.F. Hermans/ Groningen 7 janvier 1957'.

Hermans zou antwoord geven op de in de opdracht gestelde vraag in het internationale avantgarde tijdschrift Les lèvres nues, afl. 10-12 (1958). JS 119.

35 HERMANS, W.F. De God Denkbaar, Denkbaar de God. Amsterdam, Van Oorschot, 1956. Linnen met stofomslag (ontwerp Montevino [= Nicolaas Wijnberg]). 152 p. 1e druk. Net exemplaar, met slechts enkele schaafplekjes op de vouwen. € 150 * Wijnberg liet zich voor dit prachtige omslag inspireren door de foto 'In the cellar' van de Franse fotograaf Robert Doisneau (1912-1994). JS 119.

36 HERMANS, W.F. Drie melodrama's. Conserve. De Leproos van Molokaï. Hermans is hier geweest. Amsterdam, Van Oorschot, 1957. Linnen met stofomslag (ontwerp Montevino [= Nicolaas Wijnberg]). 388 p. 1e druk. Opvallend fraai exemplaar! € 150 * Ook leverbaar voor € 100: een goed exemplaar (variant met grijze in plaats van rode kop) met wat minimale vouwtjes in het stofomslag en licht roest op de sneden. JS 128.

HERMANS VERFRAAIT

37 HERMANS, W.F. Een landingspoging op Newfoundland en andere verhalen.

Amsterdam, Van Oorschot, 1957. Linnen met stofomslag. 200 p. 1e druk. Het stofomslag heeft slechts enkele weinig beduidende scheurtjes aan de bovenzijde. Goed exemplaar. € 1000 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Aan Leo Dohmen/ met dank voor de zending/ en in prettige herinnering/ W.F. Hermans/ Gron. 16 mei '62'.

Door Hermans creatief verfraaid exemplaar: langs de buikrand van de Franse titel heeft Hermans op zijn kant een langwerpige uitsnede van een door hemzelf gemaakte foto geplakt (3,8 x 20,2 cm). We zien bomen en stoeltjes in een park, vermoedelijk de Jardin du Luxembourg. Uiterst links zit een vrijend stelletje op een bankje. Met op de achterzijde het stempel: 'Photo and copyright/ Dr. W.F. Hermans/ Spilsluizen 17 a - Tel. 32969/ Groningen - Holland'. JS 137. Voor Leo Dohmen zie nummer 20.

38 HERMANS, W.F. Een landingspoging op Newfoundland en andere verhalen.

Amsterdam, Van Oorschot, 1957. Linnen met stofomslag. 200 p. 1e druk. Het stofomslag in matige staat, maar compleet. Wat vuil, een paar hapjes en rafeltjes aan de randen. € 80 * JS 137.

39 HERMANS, W.F. De donkere kamer van Damocles. Amsterdam, Van Oorschot, 1958. Linnen met stofomslag. 404 p. 1e druk. € 950 * Exemplaar met stofomslag van absoluut fantastische kwaliteit, enkele scheurtjes professioneel gerestaureerd. Ook leverbaar is een exemplaar met het stofomslag in nette staat (driehoekig hapje van 10 x 15 mm uit de bovenzijde van het vooromslag, enkele minieme hapjes uit bovenzijde rug en achterzijde stofomslag), voor € 450. JS 146.

40 HERMANS, W.F. De donkere kamer van Damokles. Met inleiding en aantekeningen deur John Miles (Universiteit van die Witwatersrand). Pretoria/ Kaapstad, Academica, (1979). Karton. 368 p. 1e Zuidafrikaanse editie, naar de 10e druk uit 1971, met uitgebreide inleiding, aantekeningen en woordverklaringen. Deukje in onderzijde voor- en achterplat. € 350 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op het eerste schutblad: 'Voor [X],/ uit Suid-Afrika!/ die uwe/ W.F. Hermans/ Parijs, 16 juli '79'. JS 169.

41 HERMANS, W.F. De donkere kamer van Damokles. Met inleiding en aantekeninge deur John Miles. Pretoria/ Kaapstad, Academica, (1986). Ingenaaid. 368 p. 2e druk. Net exemplaar. € 35 * Tweede, herziene uitgave van de Zuid-Afrikaanse editie. JS 176.

42 HERMANS, W.F. Erosie. Zaandijk, Heijnis, 1960. Linnen met stofomslag. 192 p.

Geïllustreerd (o.a. met 8 foto's van de auteur). Enkele schaafplekjes aan de bovenzijde van het omslag, maar een goed exemplaar. € 220 * Zonder stofomslag leverbaar voor € 95. JS 461.

43 HERMANS, W.F. De woeste wandeling. Een scenario. Amsterdam, De Bezige Bij, 1962. Ingenaaid. 120 p. 2e druk. € 65 * Gesigneerd door de auteur op verso Franse titel. JS 196.

44 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur.

Groningen, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1963 [= 1964]. Ingenaaid. Vierkant 4to. 248 p. 1e druk.

Enkele vlekjes op de buik, onvermijdelijke leesvouwen, maar opvallend fris. € 1750 * Gesigneerd door de auteur op p. (4). Exemplaar met originele, gemonogrammeerde collage: blauwe man in heideveld en tekstballon. 23,4 x 23,3 cm. JS 199. Zie de afbeelding (uitsnede) hiernaast.

45 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur.

Groningen, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1963 [= 1964]. Ingenaaid. Vierkant 4to. 248 p. 1e druk.

Leesvouwen. € 1600 * Gesigneerd door de auteur op p. (4). Exemplaar met originele, gemonogrammeerde collage: een pop-up van een blonde vrouw met uitgeknipte ogen, die met één beweging een Oosterse vrouw wordt. 22,9 x 23,3 cm. JS 199.

46 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Groningen, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1963 [= 1964]. Ingenaaid. Vierkant 4to. 248 p. 1e druk. Cellofaan op rug laat deels iets los. Op de Franse titel is een aankondiging ingeplakt voor deze 'monumentale particuliere editie' uit een ons onbekende krant (afgebeeld op de achterzijde van deze catalogus). € 1600 * Gesigneerd door de auteur op p. (4). Exemplaar met originele, gemonogrammeerde collage: twee kleding showende jongedames voor het Capitool in Washington, met een grote transistorradio, twee vliegende vissen en een kikker. 23,9 x 23,9 cm. JS 199.

47 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Groningen, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1963 [= 1964]. Ingenaaid. Vierkant 4to. 248 p. 1e druk. Leesvouwen.€ 1600 * Gesigneerd door de auteur op p. (4). Exemplaar met originele, gemonogrammeerde collage: een enorme golf bevat het gezicht van Albert Einstein. 23,9 x 22,9 cm. JS 199.

48 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, (1967).

Ingenaaid. Vierkant 4to. 272 p. 2e herziene en uitgebreide druk (roze omslag).

Opvallend goed exemplaar. € 220 * Gesigneerd door de auteur op p. (4). JS 200.

49 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, (1967).

Ingenaaid. Vierkant 4to. 272 p. 2e herziene en uitgebreide druk (roze omslag). € 100 * JS 200.

50 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, (1967).

Ingenaaid. Vierkant 4to. 272 p. 2e herziene en uitgebreide druk, tweede duizendtal (roze omslag). Gedrukt in een oplage van duizend genummerde exemplaren. Licht verkleurd, maar gaaf exemplaar. € 100 * JS 201.

51 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, 1970.

Ingenaaid. Vierkant 4to. 272 p. 2e herziene en uitgebreide druk, derde duizendtal.

Kneep iets gesleten. Hapje uit voorzijde omslag. Titelpagina ontbreekt. € 45 * JS 202.

52 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, (1973).

Ingenaaid. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk. Kneep iets gesleten. € 65 * JS 204.

53 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, 1976.

Ingenaaid. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 2e oplage. Mooi exemplaar. Naam en aantekening vorige eigenaar op Franse titel. € 75 * JS 205.

54 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Amsterdam, Thomas Rap, 1977.

Ingenaaid. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 3e oplage (blauw omslag). Vouw in achterzijde omslag, waarvan het cellofaan deels ontbreekt. € 60 * JS 206.

55 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Baarn, Erven Thomas Rap, 1981.

Karton. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 4e oplage. € 150 * JS 207.

56 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur.

Parijs, De Mandarijnenpers, 1983. Ingenaaid.

Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 5e oplage. Omslag deels verschoten. € 300 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Voor Huug Kaleis,/ bij onze kennismaking/ in Breukelen/ 31 juli '89/ W.F. Hermans'. Voor Huug Kaleis zie nummer 123 en 274. Jubileumeditie 1963-1983. JS 208.

57 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Parijs, De Mandarijnenpers, 1983.

Ingenaaid. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 5e oplage. Netjes. € 60 * Jubileumeditie 1963-1983. JS 208.

58 HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Parijs, De Mandarijnenpers, 1985.

Ingenaaid. Vierkant 4to. 280 p. 4e druk, 6e (en laatste!) oplage. Mooi exemplaar. € 70 * JS 210.

59 HERMANS, W.F. Het sadistische universum. Amsterdam, De Bezige Bij, 1964.

Ingenaaid. 180 p. 1e druk. Leesvouwen, omslag verkleurd. € 45 * Met handgeschreven opdracht van Peter Lotgering aan Reve op de titelpagina: 'Gerard,/ ter herinnering/ aan Kerstfeest '64,/ voor drie 'zalige' dagen..../ ten huize Algra/ Peter Lotgering'. Peter Lotgering was werkzaam in een boekhandel in de Amsterdamse Kalverstraat en was in de jaren zestig één van de vele vriendjes van Reve.

Saillant detail: Reve komt in dit boek voor in het essay 'Monoloog van een anglofoob'.

Dit boek is inderdaad uit Reve's boekenkast afkomstig. JS 211.

60 HERMANS, W.F. Het sadistische universum. (En:) Het sadistische universum 2.

Van Wittgenstein tot Weinreb. Amsterdam, De Bezige Bij, 1967-1976. Twee delen.

Ingenaaid. 200; 256 p. 5e resp. 3e druk. € 100 * Beide met de originele (identieke) buikbandjes: 'Hermans over Weinreb'. JS 215 en 226.

SCHRIJFMACHINEVERZAMELING VERRIJKT

61 HERMANS, W.F. Het sadistische universum. Amsterdam, De Bezige Bij, 1972.

Ingenaaid. 200 p. 9e druk. Keurig. € 250 * Exemplaar met handgeschreven opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Voor Dr. Jo Verbrugghen,/ die mijn schrijfmachine-/ verzameling verrijkt heeft./ Hartelijk dank!/ W.F. Hermans/ Parijs 27 oktober 1974'. Jo Verbrugghen (1931-2006) was notaris, dichter en kunstcriticus. JS 219.

62 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen.

Amsterdam, De Bezige Bij, 1966. Linnen met stofomslag! 256 p. 1e druk. Het stofomslag heeft slechts enkele minieme schaafplekjes en is in uitstekende staat. Enkele roestvlekjes op de kop.

Heel mooi exemplaar. € 1600 * De écht zeldzame linnen uitvoering met stofomslag. Van de eerste druk van Nooit meer slapen verschenen maar liefst 19.400 gebrocheerde, maar slechts 490 in linnen gebonden exemplaren met stofomslag. Een van de moeilijkst te vinden handelsedities van Hermans. Zonder de zet- en drukfout in het woord 'houdt' op p. 220. JS 229.

63 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1966. Linnen met stofomslag! 256 p. 1e druk. Twee minimale hapjes uit de onderzijde van de rug van het stofomslag. Enkele roestvlekjes op de kop. Mooi exemplaar. € 1300 * Met de zet- en drukfout op p. 220: 'haudt' in plaats van 'houdt'. JS 229.

64 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1966. Garenloos.

256 p. 1e druk. Strak exemplaar. € 30 * Met de zet- en drukfout op p. 220: 'haudt' in plaats van 'houdt'. JS 229.

65 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1966. Linnen met stofomslag. 256 p. 2e druk. Wat minimale frutseltjes aan de rand van het stofomslag.

Goed exemplaar. € 500 * De tweede druk van Nooit meer slapen verscheen in een oplage van 10.500 exemplaren, waarvan slechts 500 in linnen met stofomslag. Zeldzaam. Met de drukfout (maar zonder de zetfout) op p. 220: 'houdt' in plaats van 'houdt'. JS 230.

66 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen.

Amsterdam, De Bezige Bij, 1973. Garenloos. 256 p. 11e druk. Leesvouwen. € 400 * Archiefexemplaar van de uitgever, met op de Franse titel de (doorgestreepte) aantekening: 'Herdruk 10.000 exx/ Leverdatum 15 juli 1974/ Genaaid gebrocheerd'. Met een eigenhandige correctie door Hermans in rode balpen op p. (5). Op deze pagina staat boven het druk-overzicht gedrukt: 'Copyright 1966 Willem Frederik Hermans Haren'. Hermans verving 'Haren' door 'Paris, France'. JS 239.

67 HERMANS, W.F. Nooit meer slapen. Baambrugge, Grote Letter Bibliotheek, (1985). Karton. 444 p. Gedrukt in een oplage van maximaal 1500 exemplaren. [20e druk.] € 40 * JS 248.

68 HERMANS, W.F. Hermans is hier geweest. Amsterdam, Van Oorschot, 1967.

Karton met stofomslag. 116 p. 1e afzonderlijke druk. € 100 * Verscheen eerder in Drie melodrama's (1957), buiten medeweten van Hermans tien jaar later afzonderlijk uitgegeven en vervolgens op last van de auteur uit de handel genomen. Er zijn twee varianten van het stofomslag: exemplaren met rode en paarse rugbelettering op het stofomslag. Beide zijn leverbaar! JS 264.

69 HERMANS, W.F. 'Kan de tijd tekens geven?' Overdruk uit Raster, jrg. 2, afl. 2 (juli 1968). Garenloos in blanco omslag, waarop getypt: 'Raster II - 2'. (22) p. € 150 * Nooit eerder gezien, waarschijnlijk is er maar een tien- of twintigtal overdrukken gemaakt (zoals te doen gebruikelijk). Met 'v.d.S.' (= van de Schrijver) in balpen in rechterbovenhoek omslag. Deze tekst werd twee jaar later opgenomen in Van Wittgenstein tot Weinreb. Het sadistische universum 2. Janssen/ Delvigne 386.

70 HERMANS, W.F. Overgebleven Gedichten.

Amsterdam, Rap, 1968. Halfleder. 80 p. Oplage 1050 genummerde exemplaren. 1e druk. € 850 * Eén van de vijftig door de auteur genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren, die in halfleder werden gebonden. JS 277 A. 71 HERMANS, W.F. Overgebleven Gedichten.

Amsterdam, Rap, 1968. Linnen band met daarin gelegde losse, niet afgesneden katernen. 80 p. 1e druk. Wat verfomfaaid. € 1000 * Dit is een proefexemplaar in losse katernen, los liggend in een origineel bandje. Met op het eerste blad een plakzegeltje 'part. collectie g.j. hemmink' en een volle pagina potloodnotities van diens hand, gedateerd '68': 'Deze editie (vijf katernen in één band) bestaat op 1 exemplaar. Deze editie is te beschouwen als een zg. vóóreditie. Een handelseditie (in twee uitvoeringen, met afwijkende inhoud) kwam later uit (in het najaar van 1968). (...) Deze editie is ontstaan in het voorjaar van 1968 (in ieder geval vóór 1 juli 1968, de datum van de laatste revisie)'. De enige afwijking in de tekst betreft de nummering van de pagina's in de inhoudsopgave. Vgl. JS 277 ('bewaarplaats: collectie AO').

72 HERMANS, W.F. Overgebleven Gedichten. Amsterdam, Rap, 1968. Linnen. 80 p.

Oplage 1050 genummerde exemplaren. 1e druk. € 60 * JS 277.

73 HERMANS, W.F. Overgebleven Gedichten. Amsterdam, De Bezige Bij, 1982.

Linnen met stofomslag. 80 p. 4e, vermeerderde druk. Scheurtje in bovenzijde stofomslag. € 15 * Wegens een aantal drukfouten werd deze editie uit de handel genomen en werden er 1000 exemplaren van de totale oplage van 2000 vernietigd. JS 280.

EEN PESSIMIST MET HUMOR

74 HERMANS, W.F. Preambule/ Manuscript in een kliniek gevonden. Amsterdam, Meulenhoff, 1968. Geniet. 32 p. 1e afzonderlijke druk. € 400 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'Voor Mej. I. Voorsteegh,/ van/ W.F. Hermans,/ U hebt gelijk: een pessi-/ mist met humor./ 25/3/'71'.

Bijgevoegd: handgeschreven middelbare schoolscriptie van Ineke Voorsteegh over W.F. Hermans. Groot foliocahier. Ingenaaid. 36 p. Geïllustreerd met kopieën en een ORIGINELE FOTO van Hermans door Philip Mechanicus, die onder meer staat afgebeeld op p. (2) van Writing in Holland and Flanders (1970). JS 282.

75 HERMANS, W.F. Fotobiografie. Amsterdam, Rap, (1969). Halfleer. (210) p. Talloze illustraties. 1e druk. Hoekje uit pagina (176). Mooi exemplaar. € 200 * JS 290.

76 HERMANS, W.F. De laatste resten tropisch Nederland. Amsterdam, De Bezige Bij, 1969. Linnen met stofomslag. 200 p. 1e druk. Keurig. € 750 * Van de totale oplage van 10.000 exemplaren werden er 1000 gebonden in linnen. Naast de normale gebonden handelseditie met witte schutbladen verschenen er ook 30 exemplaren met blauwe schutbladen. Dit is een van die slechts 30 exemplaren met blauwe schutbladen! JS 291.

WAAR DE VROUWEN DE BAAS ZIJN

77 HERMANS, W.F. Hollywood. [Amsterdam], (De Mandarijnenpers/ Rap, 1970).

Geniet. 48 p. 1e druk. € 400 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'Voor Andreas Burnier/ [gedrukt:] HOLLYWOOD/ waar de vrouwen de baas zijn/ W.F. Hermans/ 7 mei '70'. JS 299.

Andreas Burnier (pseudoniem van C.I. Dessaur, 1931-2002) was hoogleraar criminologie en schrijfster. Zij speelt onder de naam Evariste Dumortier een rol in Onder professoren.

78 HERMANS, W.F. Hollywood. [Amsterdam], (De Mandarijnenpers/ Rap, 1970). Luxe gebonden met zwartlederen rug (waarop titel in goud) en voorrand, met gemarmerde platten. 48 p. 1e druk. € 300 * Dit zeer voornaam gebonden boek is iets hoger en breder van formaat dan de gewone exemplaren. Het is (in opdracht van Gert Jan Hemmink) gebonden van de plano's in slechts twee exemplaren. JS 299.

79 HERMANS, W.F. Van Wittgenstein tot Weinreb. Het sadistisch universum 2. Amsterdam, De Bezige Bij, 1970. Ingenaaid. 240 p. 1e druk.

Leesvouwen, cellofaan laat iets los op de rug. € 15 * Uit het bezit van Pieter Grashoff, met op de Franse titel diens naam: en '7 november 1970/ In Den Haag met (onleesbaar)'.

De kinderboekenschrijver en vertaler Pieter Grashoff (1927) correspondeerde in de jaren vijftig uitvoerig met Hermans. Ook stelde hij in 1969 de bloemlezing Van Vestdijk tot Vinkenoog samen, waarin hij van Hermans het verhaal 'De blinde fotograaf' opnam. JS 224.

80 HERMANS, W.F. Herinneringen van een engelbewaarder. De wolk van niet weten.

Amsterdam, De Bezige Bij, 1971. Ingenaaid. 400 p. 1e druk. Fraai exemplaar, vrijwel in nieuwstaat. € 50 * JS 300.

81 HERMANS, W.F. Herinneringen van een engelbewaarder. De wolk van niet weten.

Amsterdam, De Bezige Bij, 1971. Linnen met stofomslag. 400 p. 2e druk. Mooi exemplaar. € 150 * Eén van de 1007 exemplaren in linnen met stofomslag, desondanks zeldzaam. De eerste druk verscheen alleen ingenaaid. JS 301.

82 HERMANS, W.F. Herinneringen van een engelbewaarder. Met Inleiding en Woordverklaringe deur Gerrit Olivier. Pretoria/ Kaapstad, Academica, (1984).

Ingenaaid. 344 p. [8e druk]. Net exemplaar. € 75 * De eerste Zuid-Afrikaanse editie. JS 307.

83 HERMANS, W.F. Een wonderkind of een total loss. Amsterdam, De Bezige Bij, 1972. Ingenaaid. 4e herziene druk. 224 p. Twee exemplaren in zeer fraaie staat, met bijbehorende correspondentie. € 500

* Onvoorstelbare variant en documentatie! Met doorslag van een brief van Daisy Wolthers van het Letterkundig Museum aan De Bezige Bij (3 mei 1972): 'Wilt u zo goed zijn mij voor het vervolg op de bibliografie van W.F. Hermans in bruikleen toe te sturen: a. 1 ex. van de 4de druk van Een wonderkind of Een total loss (goed ex) b. 1 ex. van de 4de druk van Een wonderkind of Een total loss (ex. waaruit blz. ontbreken) c. ingesloten briefkaart voorzien van uw aantekeningen terug te sturen?' Antwoord van De Bezige Bij (4 mei 1972): 'De vierde druk van Een wonderkind of een total loss is nog niet verschenen, en een exemplaar waaruit bladzijden ontbreken bestaat niet'. Maar Wolthers neemt geen genoegen met dat antwoord (16 juni 1972): 'Ik kom u weer eens plagen met Hermans' Wonderkind. Plaagt u mij niet terug? Ik kan er niet goed tegen!'

Dolf Hamming antwoordt namens De Bezige Bij (19 juni 1972): 'Inderdaad is de 4e druk van Een wonderkind of een total-loss bij ons afgeleverd met een blanko bladzijde erin, de drukker was vergeten om één pagina [...] te monteren in de drukplaat. De ontbrekende bladzijde was pagina 204. Zodra wij dit ontdekt hebben (dat wij was in dit geval de Heer Hermans zelf) is de gehele oplage teruggehaald door de drukker en op dit moment wordt de vierde druk overgedrukt. [...] De druk die nu in de maak is IS DE VIERDE DRUK en waar U me over "plaagt" is gewoon een afgekeurde editie die in feite niet bestaat.' Hamming sloot een exemplaar van 'de editie die niet bestaat' bij: behalve genoemde blanco p. 204 vertoont dit exemplaar ten opzichte van de reguliere vierde druk grote varianten in Franse titel, verso Franse titel, titelpagina en copyrightgegevens.

JS 268. Deze afgekeurde en vernietigde variant niet in JS. 84 HERMANS, W.F. Klimatologie. [Groningen], (Rijksuniversiteit Groningen, 1972).

Geniet. 25 bladen A4, eenzijdig gestencild. [2e druk]. € 75 * JS 463 a (noemt 26 bladen, maar dit exemplaar lijkt ons compleet).

85 HERMANS, W.F. Syllabus: Klimatologie. [Groningen], Rijksuniversiteit Groningen, 1973. Geniet. 22 bladen A4, eenzijdig gestencild. 2e [= 3e] druk. € 75 * 'Deze tweede druk van de syllabus Klimatologie is [door Arthur Veen] op ondergeschikte punten gewijzigd ten opzichte van de oorspronkelijke versie van Dr. W.F. Hermans'. Deze druk niet in de NCC. JS 463 b.

86 HERMANS, W.F. Syllabus kartografie. [Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, 1972?]. Geniet. (24) bladen A4, eenzijdig gestencild. Geïllustreerd met technische tekeningen. [2e druk?]. € 75 * JS 464 (noemt 25 bladen, ons exemplaar lijkt echter wel compleet!).

87 HERMANS, W.F. King Kong. Gevolgd door Wat Nederland niet op de televisie mocht zien. Amsterdam, De Bezige Bij, 1981. Ingenaaid. 128 p. 2e [= 3e] druk, met een nieuw nawoord. € 75 * Gesigneerd door de auteur op de Franse titel. JS 316.

88 HERMANS, W.F. Machines in bikini. (Zandvoort), Eliance Pers, (1974). Ingenaaid met omslag. (4), 28 p. Gezet uit de Romulus en gedrukt door Joh. Enschedé en Zonen in een oplage van 100 genummerde exemplaren. 1e druk. € 750 * Eliance-reeks 28. JS 322.

89 HERMANS, W.F. Periander. Amsterdam, Erven Thomas Rap, [1975]. 32,0 x 22,5 cm. Verguld halfleder met linnen platten. In vergulde perspex cassette. 52 p. Gedrukt in een oplage van 120 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. Krasje op cassette. € 800 * Met de vaak ontbrekende perspex schuifdoos. JS 325.

90 HERMANS, W.F. Onder professoren. Amsterdam, De Bezige Bij, 1975. Ingenaaid.

432 p. 1e druk. Buitengewoon strak, ongelezen exemplaar. In nieuwstaat. € 50 * Ook leverbaar, voor slechts € 8, een iets scheefgelezen exemplaar. JS 327.

91 HERMANS, W.F. Onder professoren. Amsterdam, De Bezige Bij, 1975. Linnen met stofomslag. 432 p. 2e druk. € 450 * Eén van de 1000 exemplaren in linnen met stofomslag, desondanks schaars. JS 328.

92 HERMANS, W.F. Onder professoren. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 1996.

Karton. 648 p. Gedrukt in een oplage van slechts 210 exemplaren. [13e druk.] Deukje in voorplat. € 90 * JS 339.

93 HERMANS, W.F. Dinky Toys. Parijs, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1976.

Ingenaaid. 64 p. In twee kleuren 'gedrukt' in een oplage van ongeveer 60 genummerde exemplaren. Dit exemplaar (nummer 11) is gemonogrammeerd onder het colofon en op het achterplat. 1e druk. € 2750 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht op de Franse titel: 'Voor de Fanclub./ Met veel dank wegens/ de ter inzage gestuurde/ boeken en papieren./ W.F. Hermans/ Parijs 22 juli '77'. In de originele, vanuit Parijs verzonden envelop met getypte adressering aan Danny Bonne en het stempel 'LIVRE' op de voorzijde en het reliëfstempel van Hermans op de achterzijde.

Op de titelpagina het ovale stempel '[rondom:] Willem Frederik Hermans Boekenclub [; centraal:] Holland'. Dit stempel staat ook tweemaal (overplakt) op de envelop en éénmaal op de Franse titel van het boekje zelf, (eveneens overplakt: in dit geval met een met een kopietje van een advertentie van de 'W.F. Hermans fanclub' uit Het Parool van 1 april 1977, betreffende de 'wederopstanding van pater Anastase Prudhomme s.j.' [= W.F. Hermans]. Deze kopie is ook op de versozijde van de Franse titel geplakt).

Geheel door Hermans zelf op de 'geduchte vloeistofduplicator' gemaakte uitgave: hij typte de tekst op een Olivetti Lexikon 90 en maakte daar met behulp van chemische middelen duplicaten van, die hij tot katernen vouwde om er vervolgens een boekje van te maken. Het omslag is een uit wrijfletters vervaardigd unicaat, gemonogrammeerd op het achterplat.

Buitengewoon charmant boekje: een fraai voorbeeld van Hermans' huisvlijt en bovendien de leukste (want meest authentieke) bibliofiele uitgave van zijn werk!

Uitgegeven als presentje voor vrienden en daarom niet voor de handel bestemd. JS 454.

94 HERMANS, W.F. Boze brieven van Bijkaart. Amsterdam, De Bezige Bij, 1977. € 85 * Schone drukproef van de eerste 320 pagina's. Losse, onafgesneden katernen in afwijkend omslag: het omslag heeft alleen een zwarte drukgang gehad, waardoor de gekleurde postzegels van de boekuitgave ontbreken. JS 346.

BIJZONDERE BIJZONDERE TEKENS

95 HERMANS, W.F. Bijzondere tekens. Antwerpen, Ziggurat, 1977. Vijf vouwbladen en elf prenten (= uitvergrote 'bijzondere tekens' van de schrijfmachine: het vermenigvuldigingsteken (x), de sz (ß), het paragraafteken (§), het nummerteken (¶), het Gulden-teken (ƒ), zeven gedeeld door acht (7/8), de Mark (ϻ), Deens en Noors (ø), Psi (ψ), Inspringen (#) en de voetnootverwijzing (†)) in halflinnen map met linten en getypt titeletiketje (ontwerp W.F. Hermans). Gedrukt in een oplage van 110 genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 1400 * Dit is nummer 2 van de oplage, met bovendien op de Franse titel een handgeschreven, gesigneerde opdracht aan de zuster van de uitgever, Freddy de Vree: 'Voor MarieThérèse de Vree,/ hartelijk van/ W.F. Hermans/ Antwerpen 3 nov. 1977.

Saillant detail: de opdracht is gedateerd 3 november 1977, één dag voordat Hermans uit handen van koning Boudewijn de Prijs der Nederlandse Letteren zou ontvangen.

Hermans zou Boudewijn bij die gelegenheid het eerste exemplaar van Bijzondere tekens overhandigen. Inderdaad: koning Boudewijn kreeg nummer 1, met opdracht gedateerd 4 november.

Vanwege de één dag eerder gedateerde opdracht in het exemplaar dat wij hier aanbieden beschouwen wij dit eigenlijk als het eerste... Zie voor een afbeelding van de opdracht aan Boudewijn: Rob Delvigne, Willem Frederik Hermans in de prijzen (Amsterdam 1998), p. 4. JS 349.

96 HERMANS, W.F. Houten leeuwen en leeuwen van goud. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979. Linnen met stofomslag. 400 p. Geïllustreerd. 1e druk. € 250 * Exemplaar met afwijkend omslag. De achterzijde van het omslag is hetzelfde als de reguliere editie, maar de voorzijde vertoont de houten leeuw van de reguliere editie hier beeldvullend onderbroken door een horizontale tekstbalk, waarin auteur, titel en uitgever staan vermeld. JS 350.

97 HERMANS, W.F. Houten leeuwen en leeuwen van goud. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979.

Ingenaaid. Geïllustreerd. 1e druk. € 250 * Dummy met afwijkend omslag. De achterzijde van het omslag is gelijk aan de reguliere editie, maar de voorzijde vertoont de houten leeuw van de reguliere editie hier beeldvullend onderbroken door een horizontale tekstbalk, waarin auteur, titel en uitgever staan vermeld. De copyrightgegevens op verso titelpagina en de inhoudsopgave wijken af van de reguliere editie. Alleen p. 9-32 van deze dummy werden bedrukt. De tekst wijkt op enkele plaatsen minimaal af van de reguliere editie. JS 350 ('collectie AO' = dit exemplaar).

98 HERMANS, W.F. Houten leeuwen en leeuwen van goud. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979.

Ingenaaid. 400 p. Geïllustreerd. 1e druk. € 150 * Bijgevoegd: het voorplat van een niet gebruikt omslagontwerp voor deze uitgave. Met dit ontwerp reisde een vertegenwoordiger langs boekhandels. JS 350.

99 HERMANS, W.F. Ik draag geen helm met vederbos. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979. Linnen met stofomslag. 408 p. 1e druk. € 300 * Exemplaar met afwijkend, door Hermans afgekeurd stofomslag op dikker papier. De voorzijde van het omslag is hetzelfde als bij de reguliere editie, maar achterop zien we niet de bijna uit zijn voegen springende portretfoto, maar een zwartwit-foto van een peinzende Hermans, zittend op een houten bankje in een tram, gemaakt door 'Heavy Metal France' [=Ruprecht Hermans]. Niet vermeld bij JS 352.

100 HERMANS, W.F. Ik draag geen helm met vederbos. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979. Ingenaaid. 1e druk. € 300 * Dummy met hetzelfde afwijkende omslag. De copyrightgegevens op verso titelpagina wijken af van de reguliere editie. Alleen p. 5-15 van deze dummy werd bedrukt met de beschouwing 'Bordewijks jeugdportret', waarschijnlijk naar het artikel in NRC Handelsblad van 23 maart 1979. De tekst in deze dummy wijkt op een aantal plaatsen af van de reguliere editie: hele alinea's werden herschreven of verplaatst en duidelijke zetfouten verbeterd. Niet vermeld bij JS 352.

101 HERMANS, W.F. Ik draag geen helm met vederbos. Amsterdam, De Bezige Bij, 1979. Ingenaaid. 1e druk. Vouw in voorzijde omslag. € 300 * Dummy op dunner papier en daardoor ook als boek dunner dan de reguliere editie. De voorzijde van het omslag is in een andere kleurstelling gedrukt als de reguliere editie en achterop zien we niet de bijna uit zijn voegen springende portretfoto, maar een zwartwitfoto van een peinzende Hermans, zittend op een houten bankje in een tram, gemaakt door 'Heavy Metal France' [=Ruprecht Hermans]. De copyrightgegevens op verso titelpagina wijken af van de reguliere editie. Alleen p. 5-14 van deze dummy werd bedrukt met de beschouwing 'Bordewijks jeugdportret', waarschijnlijk naar het artikel

in NRC Handelsblad van 23 maart 1979. De tekst in deze dummy wijkt op een aantal plaatsen af van de reguliere editie: hele alinea's werden herschreven of verplaatst en duidelijke zetfouten verbeterd. Niet vermeld bij JS 352.

102 HERMANS, W.F. Filip's sonatine. Homme's hoest. Geyerstein's dynamiek. De zegelring. Amsterdam, De Bezige Bij, 1980-1984. 4 delen. Linnen in linnen foedraal (Binderij Phoenix). 70; 58; (2), 62; (2), 74 p. 1e drukken (Geyerstein's dynamiek in 2e druk: de 1e druk van deze titel verscheen iets eerder in bibliofiele vorm bij Dijl's Uitgeverij; JS 368). € 250 * Complete set van de vier begin jaren tachtig uniform uitgegeven novellen, fraai herbonden in zwart linnen met zes verschillende kleuren letter- en vignetopdruk door Binderij Phoenix. JS 353, 356, 369 en 376.

103 HERMANS, W.F. Dood en weggeraakt. [Antwerpen], Ziggurat, 1980. Linnen. 32 p.

Leeslint. Gedrukt in verschillende, iriserende kleuren op zwaar Rives-papier in een oplage van slechts 70 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 1800 * Met prospectus van de uitgever, waarin tevens reclame wordt gemaakt voor Zonder onderschriften van Jeroen Brouwers. Ook zijn er nog enkele exemplaren beschikbaar van Bijzondere tekens. Dit is nummer C van de 10 geletterde exemplaren. JS 355.

104 HERMANS, W.F. Het kompas. Amsterdam, (Sub Signo Libelli), 1981. Ingenaaid met stofomslag. (2), 14 p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt in groen en zwart door Ger Kleis in een oplage van slechts 7 genummerde en op naam gestelde exemplaren. € 4000 * Met recht een van de al-ler-zeldzaamste Hermans-titels. Fragment uit de 15e [= 16e] druk van Nooit meer slapen, gedrukt ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de auteur. Dit is één van de twee of drie 'afgekeurde', ongenummerde exemplaren.

Exemplaar met handgeschreven opdracht van de drukker onder het colofon: 'voor Boudewijn Büch/ dit "afgekeurde" exemplaar/ bij alles wat hij/ voor de pers en mij al heeft/ gedaan/ Ger Kleis'.

Bijgevoegd: twee proefvellen voor deze uitgave. Twee vouwbladen bedrukt met de pagina's 5 en 6 en de colofonpagina (10). Voorts: drie in fotokopie samengestelde exemplaren van Het kompas, met aantekeningen over de bindwijze in handschrift van boekbinder David Simaleavich van Binderij Phoenix, die deze uitgave heeft ingenaaid.

Breugelmans 73. JS 457.

105 HERMANS, W.F. Uit talloos veel miljoenen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1981.

Linnen met stofomslag. 296 p. 1e druk. Mooi exemplaar. € 175 * Gesigneerd door de auteur op de titelpagina. De eerste druk verscheen in 50.000 ingenaaide en 3500 gebonden exemplaren. JS 360.

106 HERMANS, W.F. Uit talloos veel miljoenen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1981. Los in katernen. 26 x 21 cm. 1e druk. € 75 * Schone drukproef in slechts twee- in plaats van driemaal (namelijk niet in het midden) gevouwen katernen. JS 360.

107 HERMANS, W.F. Uit talloos veel miljoenen. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 1996. Karton. 440 p. Gedrukt in een oplage van slechts 160 exemplaren. [5e druk.] € 100 * De oplagecijfers van deze groteletteruitgaven waren vaak onwaarschijnlijk laag. JS 364.

108 HERMANS, W.F. Als: Sita van de WISSEL Beertje Bombazijn. (Met een 'woordje vooraf' door Dick Hosselaar [= W.F. Hermans]). Amsterdam, Literaire Loodgieters, 1981.

Leporello. In een fraai rood- en geellinnen overslagdoosje met het gezicht van het beertje op de rug. (12) p. Met de hand gezet en gedrukt in een oplage van 'maximaal 50 [= (volgens JS:) 43 of 47; (volgens Pierre Roth:) 49] exemplaren'. 1e druk. € 3500 * Prachtig 'kinderboek' van Hermans, gedrukt en gebonden in de Drukwerkplaats Ewald Spieker, naar typografie van Pierre Roth en met fantastische typografische illustraties van Lionel Prent [= Ewald Spieker].

Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de voorzijde van het omslag: 'Voor de heer Ruud Broens,/ met hartelijke dank van/ W.F. Hermans/ Parijs 23 dec. '81'. Ruud Broens is één van de drie Literaire Loodgieters.

Bijgevoegd: gesigneerd kaartje van Lionel Prent. Voorts: de originele door Hermans aan Broens geadresseerde luchtkussenenvelop, waarin Hermans Broens deze uitgave toestuurde, met het naam- en adresstempel van Hermans. JS 367.

109 HERMANS, W.F. Als: Sita van de WISSEL (Zes proefbladen voor Beertje Bombazijn). [Amsterdam, Literaire Loodgieters, 1981]. Zes kartonnen bladen. 16,9 x 14,7 cm (iets groter formaat dan de uiteindelijke uitgave). € 400 * De bladen betreffen het voorplat, 'Een woordje vooraf' door Dick Hosselaar [= W.F. Hermans], drie gedichten en een typografische illustratie. Decoratieve wandversiering!

Bijgevoegd: handgedrukt visitekaartje van 'Lionel Prent' (alias Ewald Spieker), gesigneerd 'Lionel'. JS 367.

110 HERMANS, W.F. Als: Sita van de WISSEL (Twee proefbladen voor Beertje Bombazijn). [Amsterdam, Literaire Loodgieters, 1981]. Twee kartonnen bladen. 14,9 x 14,7 cm. € 120 * De bladen betreffen het voorplat en 'Een woordje vooraf' door Dick Hosselaar [= W.F. Hermans]. JS 367.

111 HERMANS, W.F. Geyerstein's dynamiek. Dordrecht, Dijl's uitgeverij, 1982.

Halfmarokijn met marokijnen voorrand en platten van Frans marmerpapier. (4), 64 p.

Gezet uit de Bembo en gedrukt in blauw en zwart door Geuze op 110 grams Hollands

Druk Vergé van Van Gelder in een oplage van 85 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 850 * JS 368.

112 HERMANS, W.F. Suid-Afrika. [Amsterdam], (Literaire Loodgieters, 1983). Ingenaaid. (8) p. Met de hand gezet en gedrukt in een oplage van slechts 4 exemplaren (waarvan 3 nietig gemaakt). 1e druk. € 5000 * Uitgegeven ter gelegenheid van de verjaardag van de auteur.

'De Literaire Loodgieters' was een drukkersdriemanschap bestaande uit Ruud Broens, Pierre Roth en Ewald Spieker. Zij drukten boekjes in een oplage van slechts 4 exemplaren, waarvan 3 exemplaren 'nietig' werden gemaakt middels een stempel of een perforatie. Het niet nietig gemaakte exemplaar was bestemd voor de auteur. Van onderhavige uitgave werd de gehele oplage opgestuurd aan de auteur, met het verzoek de drie nietige exemplaren te signeren en retourneren en het niet nietige exemplaar te behouden. Hermans stuurde echter per ongeluk zijn auteursexemplaar (het niet nietig gemaakte dus) terug, voorzien van een opdracht, een extra titel en een kleine collage, en behield een nietig exemplaar.

Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'vir Ruud Broens/ W.F. Hermans/ Parijs 4 sept. '83'. Op p. (3) schreef Hermans: 'Korte Kursus Afrikaans/ deel II', op p. (5), onder de tekst, staat een mini-collage: een uitgeknipte foto van een been, met daaronder geschreven 'bout'.

Bijgevoegd: fotokopie van de begeleidende brief van Hermans aan Pierre Roth, waarin Hermans dankt voor de boekjes en 'Ik heb drie van de vier boekjes besteed aan een korte cursus Afrikaans in drie delen.' Ook schrijft hij te beseffen dat hij voor Ruud Broens per ongeluk zijn auteursexemplaar heeft gebruikt.

Deze uitgave is zó zeldzaam, dat hij zelfs buiten het bestek van Hermans' bibliografische universum valt: in die bibliografie worden alleen uitgaven opgenomen in een minimale oplage van 5 exemplaren. Niet in de NCC. 113 HERMANS, W.F. Waarom schrijven? Amsterdam, De Harmonie, [1984]. Ingenaaid met omslag. 32 p. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren. 1e druk. Rond rug zeer licht verkleurd. € 200 * Jaarwisselingsgeschenk 1983-1984. Niet in de handel. Ondanks de oplage zeer schaars.

114 HERMANS, W.F. Als: Age BIJKAART Roeping. (Gedicht. Met een druksel in kleur door Menno Wielinga). (Bedum, Exponent, 1985). Vouwblad. 29,2 x 20,0 cm. Met de hand gezet uit de Erasmus en gedrukt door Menno Wielinga in een oplage van 100 genummerde exemplaren. 1e druk. € 500 * Eén van de 20 Romeins genummerde exemplaren, met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur aan zijn latere biograaf Hans van Straten en zijn vrouw: 'voor Hans en Joke,/ van harte/ Wim/ Parijs 15 juli '85'. Gedrukt ter gelegenheid van de eerste bijeenkomst van het literair genootschap 'De rode kamer' op 11 maart 1985.

Ook leverbaar: een Arabisch genummerd exemplaar zonder opdracht, voor € 250. JS 385.

115 HERMANS, W.F. Relikwieën en documenten.

Een toespraak. [Amsterdam], Cornamona Pers, 1985.

Verguld donkerblauw heelmarokijn met handgemarmerde schutbladen en in handgemarmerd foedraal (Geert van Daal). (2), 30 p.

Gezet uit de Bembo en gedrukt op Bugra-Bütten in een oplage van 75 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. [2e druk; de 1e druk verscheen een paar maanden eerder bij De Bezige Bij in een oplage van meer dan 5000 exemplaren]. € 1600 * Eén van de slechts 15 prachtig gebonden extra-luxe exemplaren, gebonden in heelmarokijn. JS 387.

116 HERMANS, W.F. Cascaden en riolen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1986. Zwart halfmarokijn met verticale zilveren lijnen en linnen platten. Gedrukt in een oplage van 631 genummerde exemplaren. 24 p. 1e druk. € 950 * Eén van de 31 Romeins genummerde luxe-exemplaren op 140 grams Hollands Druk van Van Gelder, gebonden in halfmarokijn en gesigneerd door de auteur. JS 388.

117 HERMANS, W.F. Cascaden en riolen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1986. Linnen.

Gedrukt in een oplage van 631 genummerde exemplaren. 24 p. 1e druk. € 80 * Eén van de 600 Arabisch genummerde exemplaren. JS 388.

118 HERMANS, W.F. De zegelring. Baambrugge, Grote Letter Bibliotheek, (1986).

Karton. 104 p. [2e druk.] € 65 * JS 377.

119 HERMANS, W.F. De zegelring. Amsterdam, De Bezige Bij, 1988. Linnen met stofomslag. 76 p. [3e druk]. € 60 * Speciale editie voor de Stichting tot Bevordering der Notariële Wetenschap en de Stichting Notarieel Pensioenfonds, gedrukt in een oplage van 1140 genummerde exemplaren. Deze uitgave komt uiterlijk overeen met die van De Bezige Bij, maar is vier pagina's dikker: ze heeft een aparte colofonpagina en een voorwoord van P.H.M. Gerver, voorzitter van de Stichting tot Bevordering der Notariële Wetenschap. Met bijbehorende aanbiedingsbrief. Niet in de handel. Slechts één exemplaar in de NCC (Koninklijke Bibliotheek). JS 378.

120 HERMANS, W.F. Koningin Eenoog. Amsterdam, De Bezige Bij, 1986. Ingenaaid.

(160) p. 1e druk. € 50 * Exemplaar uit het bezit van de fotograaf Emiel van Moerkerken (1916-1995), met diens naam op de Franse titel.

121 HERMANS, W.F. Koningin Eenoog. Amsterdam, De Bezige Bij, 1986. 1e druk. € 50 * Schone drukproef in losse, onafgesneden katernen.

122 HERMANS, W.F. Een heilige van de horlogerie. Amsterdam, De Bezige Bij, 1987.

Geniet. 32 p. Oplage ca. 200 exemplaren. 1e druk. € 350 * Voorpublicatie van een fragment van de roman, voorgelezen door de auteur op 11 september 1987 ter gelegenheid van de Boekhandelsdag 1987 bij De Bezige Bij. Dit

exemplaar werd door Hermans gesigneerd op het omslag. Ook leverbaar: een niet gesigneerd exemplaar voor € 180. Zie JS 392.

123 HERMANS, W.F. Een heilige van de horlogerie.

Amsterdam, De Bezige Bij, 1987. Ingenaaid. 220 p. 1e druk. Flinke leesvouwen. € 500 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: 'een nieuwe droom van/ Denkbaar voor Huug Kaleis.

W.F. Hermans/ Parijs 23 okt. 1987'. Voorts twee bladen met leesaantekeningen van Kaleis. Huug Kaleis (pseudoniem van Henk Kalbfleisch; 1928-1989) was in het dagelijks leven leraar Frans en publiceerde over Hermans onder meer De God Denkbaar verklaard. Essays over W.F. Hermans (Amsterdam 1981). JS 392.

124 HERMANS, W.F. Een heilige van de horlogerie. Amsterdam, De Bezige Bij, 1987.

Linnen met stofomslag. Ongepagineerd. 1e druk. Mooi exemplaar. € 300 * Zeer zeldzame dummy, waarvan de eerste 30 pagina's bedrukt zijn. De dummy is een fractie dikker dan de uiteindelijke versie, de goudstempeling op het linnen is totaal anders: bij de dummy staat de titel ook in goud op het voorplat en op de rug ontbreekt het vignet van De Bezige Bij. Op het stofomslag van de dummy ontbreken het vignet op de rug en de tekst op de achterzijde. Op p. (5) staat nog een voorlopig ISB-nummer en 'Foto ????'. Kleine inhoudelijke verschillen zijn te vinden op p. 13 en 16. JS 392.

125 HERMANS, W.F. Een heilige van de horlogerie. Baambrugge, Grote Letter Bibliotheek, (1994). Karton. 260 p. [3e druk.] € 75 * JS 394.

126 HERMANS, W.F. Door gevaarlijke gekken omringd. Amsterdam, De Bezige Bij, 1988. Ingenaaid. 640 p. 1e druk. Scheurtje in voorplat. € 20 * Met buikbandje. JS 397.

127 HERMANS, W.F. Au pair. [Amsterdam], De Bezige Bij, [1989]. Ingenaaid.

Ongepagineerd. € 300 * Geheel blanco dummy met totaal ander omslag dan de uiteindelijke versie. Uiterst zeldzaam, waarschijnlijk geproduceerd in slechts enkele exemplaren. JS 399.

128 HERMANS, W.F. De schrijfmachine mijmert gekkepraat. Amsterdam, Thomas Rap, [1989]. Linnen. 60 p. 1e druk. € 50 * In deze uitgave is weer een aantal 'bijzondere tekens' afgedrukt. Dat de tijd ook niet stilstaat blijkt wel uit Hermans' onderschrift bij het teken @: 'stuksprijs', dus niet apenstaartje! Eén van de duizend genummerde exemplaren. JS 413.

129 HERMANS, W.F. De schrijfmachine mijmert gekkepraat. Amsterdam, Thomas Rap, [1989]. Linnen. Ongepagineerd. € 250 * Dummy op ander, gladder papier gedrukt dan de reguliere editie. Het voorplat is met andere letter en bedrukt, het logo van Rap op de rug is kleiner. Alleen p. 1-16 zijn bedrukt. De tekst in deze dummy wijkt op een aantal plaatsen af van de reguliere editie:

waar in de dummy over de uitvinding van de schrijfmachine staat 'Want, zoals we zullen zien, dat had veel eerder kunnen gebeuren', staat in de reguliere editie 'Want, zoals we zullen zien, dat zou veel eerder bestaanbaar zijn geweest'. Niet vermeld bij JS 413.

130 HERMANS, W.F. Vincent Literator. Amsterdam, De Bezige Bij, 1990. Linnen met stofomslag. 48 p. 1e druk. € 60 * Eén van de 500 genummerde exemplaren, gebonden in linnen. Geschreven in opdracht van de Stichting Van Gogh 1990 ter gelegenheid van de herdenking van Van Goghs honderdste sterfdag. JS 414.

131 HERMANS, W.F. De laatste roker. Amsterdam, De Bezige Bij, 1991. Linnen met stofomslag. 268 p. 1e druk. € 30 * JS 419.

132 HERMANS, W.F. De laatste roker. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 1994.

Karton. 368 p. Gedrukt in een oplage van slechts 264 exemplaren. [8e druk.] € 100 * JS 426.

133 HERMANS, W.F. & Freddy de VREE Het hoedenparadijs. 40 collages van Willem Frederik Hermans. (Den Haag), NLMD/ Gaillarde Pers, (1991). Ingenaaid met flappen.

(48) p. 1e druk. € 40 * JS 428.

134 HERMANS, W.F. Gitaarvissen en banjoklokken. Amsterdam, Rap, 1991. Linnen. 68 p. Gedrukt in een oplage van 1100 exemplaren. 1e druk. € 30 * JS 429.

135 HERMANS, W.F. In de mist van het schimmenrijk. Fragmenten uit het oorlogsdagboek van de student Karel R. [Amsterdam], (CPNB), 1993. Linnen met stofomslag. 96 p. 1e druk. € 600 * Eén van de slechts 150 luxe-exemplaren die in linnen gebonden werden.

Relatiegeschenk, niet in de handel. Boekenweekgeschenk 1993. JS 432.

136 HERMANS, W.F. In de mist van het schimmenrijk. Fragmenten uit het oorlogsdagboek van de student Karel R. Den Haag, Uitgeverij XL, 1993. Karton. 110 p.

Gedrukt in een oplage van 196 exemplaren. [3e druk]. € 80 * JS 434.

137 HERMANS, W.F. Een foto uit eigen doos! Een hele doos vol foto's. Amsterdam, Rap, (1994). 36 reprodukties van foto's + 8 p. tekstkatern, losbladig in doos. Uitgegeven in een oplage van [1500] genummerde exemplaren. 1e druk. € 45 * JS 436.

138 HERMANS, W.F. Malle Hugo. Vermaningen en beschouwingen. [Amsterdam], [De Bezige Bij], [1994]. Ingenaaid. Ongepagineerd. 1e druk. € 125 * Dummy, geheel onbedrukt, zonder ISB-nummer en tekst op achterflap, en aanmerkelijk dunner dan de reguliere editie. JS 437.

139 HERMANS, W.F. Ruisend gruis. Een fragment.

Met vier handgekleurde tekeningen van Sylvia Kristel. Amsterdam, Thomas Rap, (1994). Linnen in cassette. (40) p. Gedrukt op 275 grams Vélin d'Arches in een oplage van 65 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. De tekeningen van Sylvia Kristel werden gedrukt door Color Copy in Antwerpen en door haar ingekleurd en gemonogrammeerd. 1e druk. € 2500 * Eén van de 15 Romeins genummerde exemplaren voor uitgever, auteur en kunstenaar. Leuke bibliofiele uitgave, gevat in een zeer inventieve cassette, waarin een driedimensionaal tafereeltje is verwerkt: een trapje en zand achter een perspex kijkglas (ontwerp Freddy de Vree, uitvoering binderij Jansen, Edegem). JS 442.

140 HERMANS, W.F. Ruisend gruis. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 1996. Karton.

112 p. Gedrukt in een oplage van slechts 205 exemplaren. [2e druk.] € 80 * JS 444. uisend gruis. Amsterdam, De Bezige Bij, 1995. Linnen met 141 HERMANS, W.F. Ruisend stofomslag. 120 p. 1e druk. € 40 * Het boekblok is op de kop in de band gebonden. Curieus.

142 HERMANS, W.F. De onversleten wandelaar. Leiden, Burgersdijk & Niermans, 1996. Verguld linnen met stofomslag. stofomslag. 16 p. Gedrukt in een oplage van 750 exemplaren.

1e druk. Enkele kleine schaafplekjes aan stofomslag. € 650 * Eén van de 50 Romeins genummerde en door de auteur gesigneerde luxe-exemplaren luxe op Fennia, met de hand gebonden in linnen met stofomslag. Jaarwisselingsgeschenk Jaarwisselingsgeschenk 1994-1995.

1995. Niet in de handel. JS 445.

143 HERMANS, W.F. De onversleten wandelaar. Leiden, Burgersdijk & Niermans, 1996. Geniet met stofomslag. 16 p. Gedrukt in een oplage van 750 exemplaren. 1e druk. € 90 * Jaarwisselingsgeschenk 1994-1995.

1994 1995. Niet in de handel. Met gedrukt kaartje ('een voorspoedig 1995') van de firma Burgersdijk & Niermans. JS 445.

144 HERMANS, W.F. Een ernstig onderzoeker in de hel. Een brief van Willem Frederik Hermans aan de Koninklijke Bibliotheek. Den Haag, KB, 2004.

2004. Ingenaaid. 8 p. met facsimile van de brief achterin. Twee ouderwetse KB-stickers KB stickers 'Niet Uitlenen' zijn in het boekje geplakt. Gedrukt in 45 genummerde exemplaren. Dit exemplaar is niet genummerd, maar gemerkt 'h.s.'. 1e druk. € 150 * Niet eerder aangeboden. Slechts 2 exemplaren in de NCC: Koninklijke Biblliotheek en Letterkundig Museum. JS 458 a.

145 HERMANS, W.F. Zwarte handel. [Amsterdam], (De Bezige Bij, 2004). Ingenaaid met stofomslag. (32) p. Gedrukt in een oplage van 1500 1500 genummerde exemplaren. [3e druk]. € 35

* Schitterend voorbeeld van Hermans' speelsheid: facsimile-uitgave van de door Hermans zelf in 1969 in een oplage van 10 exemplaren op de vloeistofduplicator vervaardigde uitgave (JS 452). Jaarwisselingsgeschenk 2004-2005. Niet in de handel.

Bijgevoegd: inliggend planodrukje door Frans A. Janssen, Plezierdrukken, en een begeleidend gedrukt kaartje van De Bezige Bij en Thomas Rap. JS 452 a.

146 HERMANS, W.F. Richard Simmillion. Een onvoltooide autobiografie. Den Haag, Stichting Uitgeverij XL, 2005. Karton. 266 p. [2e druk.] € 20 HERMANS VERTAALD 147 (HERMANS e.a., W.F.). GOEDEGEBUURE e.a., Jaap Contemporary Fiction of the Low Countries. (Rekkum), Stichting Ons Erfdeel, (1991). Garenloos. 128 p. €8 * Bevat werk van en beschouwingen over o.a. Jeroen Brouwers, Hugo Claus, Hella Haasse, W.F. Hermans, Frans Kellendonk, Gerrit Krol, Harry Mulisch, Cees Nooteboom en Gerard Reve.

148 (HERMANS e.a., W.F.). GOEDEGEBUURE e.a., Jaap Prosateurs néerlandophones contemporains. (Rekkum), Stichting Ons Erfdeel, (1991). Garenloos. 128 p. € 8 * Bevat werk van en beschouwingen over o.a. Jeroen Brouwers, Hugo Claus, Hella Haasse, W.F. Hermans, Frans Kellendonk, Gerrit Krol, Harry Mulisch, Cees Nooteboom en Gerard Reve.

149 (HERMANS e.a., W.F.). GOEDEGEBUURE e.a., Jaap Zeitgenössische niederländischsprachige ProsaschriftstellerInnen. (Rekkum), Stichting Ons Erfdeel, (1991).

Garenloos. 128 p. €8 * Bevat werk van en beschouwingen over o.a. Jeroen Brouwers, Hugo Claus, Hella Haasse, W.F. Hermans, Frans Kellendonk, Gerrit Krol, Harry Mulisch, Cees Nooteboom en Gerard Reve.

150 (HERMANS, W.F.) (Over La maison sauvée). P. 19-20 in: Le Courrier Littéraire des Pays-Bas. Afl. 4 (september 1957). 20 p. Geïllustreerd. Penaantekening. €8 * Ook over o.a. Emants, Mulisch (La Lumière obscure) en Du Perron.

151 (HERMANS, W.F.) (Extracts). In: Writing in Holland and Flanders 29, (september 1970). Geniet. 68 p. Geïllustreerd. € 15 * De eerste 37 pagina's van dit in het Engels gestelde tijdschrift zijn gewijd aan Hermans. Voorafgegaan door een essay van J.J. Oversteegen volgt een negental in het Engels vertaalde (fragmenten uit) verhalen en essays van Hermans. De rest van het nummer is gewijd aan Gerard Walschap.

152 (HERMANS, W.F.). VEEN, Adriaan van der 'La littérature néerlandaise contemporaine'. P. 24-26 in: P.E.N. Bulletin de la Maison Internationale. Jrg. 6, afl. 6 (mei 1954). Geniet. 32 p. € 20 * In deze verhandeling over de stand van zaken in de Nederlandse literatuur van de jaren vijftig wordt niet alleen Hermans' C'est moi qui ai raison besproken, maar ook werk van K. [sic] Alberts, Dirk [sic] Binnendijk, J.C. Bloem, F. Bordewijk, Remco Campert, Edouard [sic] Hoornik en Lucebert.

153 HERMANS, W.F. Au pair. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert.

(Leipzig), Gustav Kiepenheuer, (2003). Karton met stofomslag. 496 p. 1e druk. € 12 * Duitse vertaling van Au pair. JS 412 g.

154 HERMANS, W.F. Beyond Sleep. Translated from the Dutch by Ina Rilke. Londen, Harvill Secker, (2006). Linnen met stofomslag. 312 p. 1e druk. € 15 * Engelse vertaling van Nooit meer slapen.

155 HERMANS, W.F. Beyond Sleep. Translated from the Dutch by Ina Rilke.

Woodstock & New York, The Overlook Press, (2007). Garenloos. 312 p. 1e druk. € 12 * Amerikaanse uitgave van de Engelse vertaling van Nooit meer slapen.

156 HERMANS, W.F. La casa vuota. Postfazione di Cees Nooteboom. Traduzione dal Neerlandese di Laura Pignatti. (Milaan), BUR, (2005). Garenloos. 96 p. 1e druk. € 15 * Italiaanse vertaling van Het behouden huis.

157 HERMANS, W.F. La chambre noire de Damoclès. Traduit du Néerlandais par Maurice Beerblock. Paris, Éditions du Seuil, (1962). Ingenaaid. 320 p. € 100 * Op binnenzijde vooromslag het stempel van de Willem Frederik Hermans Boekenclub Holland. Een exemplaar zonder stempel is leverbaar voor hetzelfde bedrag. JS 187.

158 HERMANS, W.F. La chambre noire de Damoclès. Traduit du Néerlandais par Daniel Cunin. [Parijs], Gallimard, (2006). Garenloos. 496 p. 1e druk. Nieuw. € 16 * Nieuwe Franse vertaling van De donkere kamer van Damocles.

159 HERMANS, W.F. Damokles mørke kammer. På Dansk ved Else Westh Neuland. [Kopenhagen], Spektrum, (1961). Ingenaaid met stofomslag. 308 p.

Niet afgesneden. Omslag mist enkele happen.

Initialen op Franse titel. € 100 * Deense vertaling van De donkere kamer van Damocles. JS 184.

160 HERMANS, W.F. The Dark Room of Damocles.

Translated from the Dutch by Roy Edwards. Londen, Heinemann, 1962. Twee kleuren linnen met stofomslag. (4), 380 p. 1e druk. Aan de binnenzijde van het schutblad wat kreukjes in het stofomslag, en een klein hapje uit de achterzijde. Wat roest op de sneden. € 125 * Fraai omslagontwerp door Graham Bishop. Op de achterkant een foto door Ed van der Elsken en citaten uit internationale recensies, onder andere van Alfred Andersch, Carlo Coccioli, Julien Green en Marek Hlasko; op de binnenflappen onder meer een citaat van James Brockway. JS 185.

161 HERMANS, W.F. The Darkroom Of Damocles. Translated from the Dutch by Ina Rilke. Londen, Harvill Secker, (2007). Linnen met stofomslag. 394 p. 1e druk. € 15 * Engelse vertaling van De donkere kamer van Damocles.

162 HERMANS, W.F. 'Den blinde fotografen'. P. 42-68 in: Moderna Holländska Berättare. Stockholm, Bokförlaget Prisma, (1969). Garenloos. 160 p. € 22 * Bevat ook verhalen van o.a. Harry Mulisch, Gerard Reve en Jan Wolkers ('Serpentinas underkjol').

163 HERMANS, W.F. Die Dunkelkammer des Damokles. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert. Mit einem Nachwort von Cees Nooteboom. (Leipzig), Gustav Kiepenheuer, (2001). Karton met stofomslag en buikband. 416 p. 1e druk. € 28 * Met buikbandje waarop een aanbeveling van Cees Nooteboom: 'Die niederländische Literatur ist ohne Willem Frederik Hermans undenkbar'. Duitse vertaling van De donkere kamer van Damocles. JS 190 a.

164 HERMANS, W.F. Die Dunkelkammer des Damokles. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert. Mit einem Nachwort von Cees Nooteboom. (Leipzig), Büchergilde Gutenberg, (2002). Linnen met stofomslag. 416 p. 1e druk. € 15 * Licentieuitgave van Gustav Kiepenheuer. Duitse vertaling van De donkere kamer van Damocles. Niet in JS. 165 HERMANS, W.F. The House of Refuge. (Vertaald door Estelle Debrot. Met illustraties van Gerrie Beuling. Ingeleid door Weverbergh). P. 31-66 in: Delta. A review of arts life and thought in the Netherlands. Jrg. 9, afl. 3 (herfst 1966). Garenloos. 128 p. Lijm rug laat los. € 12 * Deze (complete) vertaling van Het behouden huis verscheen eerder in het decembernummer 1961 van de Odyssey Review. Gerrie Beuling maakte een drietal bijpassende tekeningen.

166 HERMANS, W.F. Multatuli yang penuh teka-teki. (Vertaald door H.B. Jassin).

(Jakarta), Djambatan, (1988). Ingenaaid. 320 p. 1e druk. Rug licht geschaafd. € 75 * Indonesische vertaling van De raadselachtige Multatuli. JS 345.

167 (HERMANS, W.F.) (Engelse synopsis van Never Sleep Again). P. 44-45 in: Writing in Holland and Flanders. Quarterly bulletin of the Foundation for the Promotion of the Translation of Dutch Literary Works. March 1967, nummer 22. Geniet. 46 p.

Geïllustreerd. €5 * Bevat tevens samenvattingen van o.a. The Gangster Girl (Remco Campert), Quiet Sunday (Frans Coenen), Love-life (Marcellus Emants) en A little man from Poland (Jos Vandeloo).

168 HERMANS, W.F. Nie mehr schlafen. Aus dem Niederländischen von Rosemarie Still. (Zürich), Diogenes, (1986). Garenloos. 354 p. 2e druk. € 16 * Duitse vertaling van Nooit meer slapen. JS 259.

169 HERMANS, W.F. Nie mehr schlafen. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert. (Leipzig), Gustav Kiepenheuer, (2002). Karton met stofomslag. 320 p. 1e druk. € 16 * Duitse vertaling van Nooit meer slapen. JS 259 a.

170 HERMANS, W.F. Nie mehr schlafen. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert. (Berlijn), Aufbau Taschenbuch, (2004). Garenloos. 320 p. 2e druk. € 10 * Duitse vertaling van Nooit meer slapen.

171 HERMANS, W.F. Die Tränen der Akazien.

(Vertaald door Jürgen Hillner). (Darmstadt), Joseph Melzer, (1968). Linnen met stofomslag. 420 p. 1e druk. Fraai exemplaar. € 50 * Duitse vertaling van De tranen der acacia's. JS 53.

172 HERMANS, W.F. Die Tränen der Akazien. Aus dem Niederländischen von Waltraud Hüsmert.

(Berlijn), Gustav Kiepenheuer, (2005). Karton met stofomslag. 520, (8) p. 1e druk. € 16 * Duitse vertaling van De tranen der acacia's.

173 HERMANS, W.F. Unter Professoren. Aus dem Niederländischen von Helga van Beuningen und Barbara Heller. (Zürich), Diogenes, (1986). Linnen met stofomslag. 476 p. 1e druk. € 18 * Duitse vertaling van Onder professoren. JS 342.

HERMANS VERTAALT 174 (HERMANS (vert.), W.F.). TAZIEFF, H. Kraters in lichterlaaie. Geïllustreerd met foto's. Den Haag, Leopold, (1954). Linnen met stofomslag. (Vertaald door W.F. Hermans). 200 p. 1e druk. Het schaarse stofomslag licht beschadigd. € 600 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van Hermans aan zijn promotor op de Franse titel: 'Aan Prof. Dr. J.P. Bakker,/ van de vertaler/ W.F. Hermans'.

Voor J.P. Bakker zie nummer 179. JS 471.

175 (HERMANS (vert.), W.F.). WITTGENSTEIN, Ludwig Tractatus logicophilosophicus. Vertaald en van een nawoord en aantekeningen voorzien door W.F. Hermans. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1975. Linnen met (deels licht verbruind) stofomslag. 188 p. 1e druk. € 30 176 (HERMANS (vert.), W.F.). WITTGENSTEIN, Ludwig Tractatus logicophilosophicus. Vertaald en van een nawoord en aantekeningen voorzien door W.F. Hermans. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1975. Garenloos. 188 p. 1e druk.

Leesvouwen. Kop gevlekt. € 18

177 (HERMANS (vert.), W.F.). BÉRAUD, Henri De martelgang van de dikzak.

Vertaald en van een nabeschouwing voorzien door Willem Frederik Hermans.

Amsterdam, Bezige Bij, 1981. Garenloos. 176 p. 1e druk. Rug verschoten. € 120 * Bijgevoegd: het voorplat van een nooit gebruikt omslagontwerp voor deze uitgave, ontworpen door Nico Dresmé en Rupert van der Linden. Met dit ontwerp reisde een vertegenwoordiger langs boekhandels. JS 479.

178 + variantomslag

178 (HERMANS, W.F., als L.A. de WITT (vert.). PRIESTLEY, J.B. Zonlicht op zaterdag. Een roman over een vliegtuigfabriek. Vertaald door L.A. de Witt. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1947. Halflinnen met stofomslag. 360 p. 1e druk. Het schaarse en kwetsbare stofomslag ondanks een enkel rafeltje aan de bovenzijde van de rug in zeer goede staat. € 80 * Bijgevoegd: deel van het variantomslag, dat pas werd opgemerkt in de tweede druk van Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans.

Voorts bijgevoegd: J.B. PRIESTLEY, Daylight on Saturday. A Novel about an Aircraft Factory. London/ Toronto, Heinemann, (1943). Linnen. 306 p. JS 469.

BRIEVEN EN DOCUMENTEN 179 HERMANS, W.F. Handgeschreven dictaatcahier 'College Bakker'. 20,8 x 16,5 cm.

Circa 1941-1942. Ingenaaid cahier. 76 pagina's, waarvan 60 pagina's dichtbeschreven. € 3000 * In dit dictaatcahier maakte Hermans aantekeningen tijdens colleges van de fysisch geograaf en later hoogleraar Jan Pieter Bakker (1906-1969). Hermans verluchtigde zijn collegenotities met enkele tientallen tekeningen in de tekst en enige droedels in de marge.

In september 1940 begon Hermans aan zijn studie sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam, om een jaar later over te stappen naar fysische geografie. Hier werd hij op 1 oktober 1952 student-assistent van J.P. Bakker, bij wie hij in 1955 cum laude promoveerde op het proefschrift Description et genèse des dépôts meubles de surface et du relief de l'Oesling. In het avant-propos van zijn proefschrift schrijft hij over zijn begeleider: 'Ce n'est pas sans émotion que nous exprimons toute notre affecteuse reconnaissance à notre cher Maître, M.J.P. Bakker, professeur à l'Université d'Amsterdam, qui a été notre premier guide.'

180 HERMANS, W.F. Handgeschreven briefje aan 'Beste Adriaan [Morriën]'. 17,6 x 13,6 cm. Eén blad.

Alleen recto. Gesigneerd 'W.' en niet gedateerd. 7 regels tekst. € 650 * Begeleidend briefje bij een getypt kaartje van Hermans: 'Je kunt daarmee ± half 7 op de avond dat de [sic] wil gaan, bij den portier vertoonen. Ga niet in de rij staan'.

Bijgevoegd: een door Hermans getypt en in het Engels gesteld kaartje (7,0 x 9,2 cm, in inkt gesigneerd 'W.F. Hermans'), waarop Hermans in zijn functie van tolk van een 'Navy-show' aan Captain Gray schrijft om 'Mr. Morriën and his companies' drie kaartjes 'for tonight's performance' te geven.

Over Captain Gray en diens Navy-show niets in de ons ter beschikking staande naslagwerken. Wellicht dateert het kaartje van vlak na de bevrijding, toen er nog veel Amerikanen en Canadezen in Nederland waren? Gezien de verouderde spelling is het aannemelijk dat het briefje dateert van vóór de spellingsherziening uit 1947.

Raadselachtige voetnoot bij een (toen nog) hechte vriendschap.

GEREGELD OVER HET ONDERWERP CORRESPONDEREN

181 HERMANS, W.F. Handgeschreven brief aan 'Beste Gerard [Reve]'. 27,3 x 21,3 cm.

Een blad. Recto en verso. Gesigneerd 'W.F.' en gedateerd 'Amsterdam 24 Jan '50'. 51 regels tekst. € 3250 * Buitengewoon boeiende brief van de ene Grootheid aan de andere Grootheid!

Reve had het plan opgevat om samen met Hermans een roman te schrijven, zoals Marsman en Vestdijk dat 14 jaar eerder hadden gedaan met Heden ik, morgen gij.

Hermans antwoordt dat hij het een goed en levenskrachtig idee vindt. Hij gaat uitgebreid in op het idee van een roman over twee lesbische vrouwen, psychologiseert

de hoofdpersonen en denkt ook na over het plot. Hij besluit: 'We kunnen ook het hele verhaal niet schrijven, maar geregeld over het onderwerp corresponderen. De brieven kunnen we dan later bundelen, bijwerken en uitgeven. Dat is misschien nog wel zo origineel (ook om het publiek een kijkje te geven op het cynisme waarmee schrijvers hun zaakjes verzinnen'. Waarvan akte! Het project, met de werktitel 'Zon over Lesbos', zou uiteindelijk geen doorgang vinden.

Gepubliceerd in Willem Frederik Hermans en Gerard Reve, Verscheur deze brief! Ik vertel veel te veel. Een briefwisseling. (Amsterdam 2008), p. 50-51.

182 HERMANS, W.F. Handgeschreven brief aan 'Waarde [Gaston] Burssens'. 28,3 x 21,2 cm. Eén blad.

Recto en verso. Met de bijbehorende envelop.

Gesigneerd 'Wim Hermans' en gedateerd 'Voorburg, 20 Juli '50'. Met enkele doorhalingen en correcties. 36 regels tekst. € 1400 * Belangrijke literair-historische brief, waarin Hermans verslag doet van een onderhoud dat hij had met Adolf Molter (1896-1975), directeur van de Vlaamse uitgeverij Ontwikkeling. Zijn indruk was niet erg positief: 'Hij is niet bepaald iemand die iemand op zijn gemak stelt. Op alles wat ik zei bleef hij zwijgen. Wel verklaarde hij ten slotte categorisch dat er geen sprake van was dat hij de lange novelle (of korte roman) afzonderlijk in boekvorm zou uitgeven'. Molter was wel bereid om Hermans' tekst door te sturen aan de redactie van het Nieuw Vlaams tijdschrift, waarvan hij uitgever was. Hermans vraagt aan Burssens of die ervoor kan zorgen dat redacteur Hubert Lampo een snelle beslissing neemt en of hij een voorschot van 8 à 10000 frank op 4 juli kan ophalen, want (prachtige passage!): 'Zeg hem dat mijn levensgeluk ervan afhangt (wie weet, hoeveel een huwelijksreis over het verder verloop van een huwelijk beslist?)'. Op 4 juli 1950 zou Hermans trouwen met Emmy Meurs. Over welke lange novelle Hermans het heeft is ons niet duidelijk. Het Nieuw Vlaams tijdschrift plaatste in december 1950 het verhaal 'Natuurbad versus fabriek' (Janssen/ Delvigne 166). Wellicht gaat het om Het behouden huis, dat in 1951 (Brinkman) of 1952 (JS) zou verschijnen?

Verder preludeert Hermans aan het slot al op een samenwerking tussen Podium (waarvan hij sinds maart 1950 redacteur was) en het Vlaamse literaire tijdschrift Tijd en mens: ''t Is wel noodzakelijk dat de literaire plannen dan wat minder mager zijn dan ze deze keer waren. Ik denk zo, jij en Boon, Wauters en Cami zullen wel een trieste indruk van Podium gekregen hebben'. Twee jaar later was de fusie tussen deze twee literaire tijdschriften een feit.

ALGEMENE AARDRIJKSKUNDES

183 HERMANS, W.F. Handgeschreven concept voor een brief aan 'Zeer geachte Heer Heslinga'. 29,4 x 20,8 cm. Twee bladen. Recto en verso. Tekst in vulpen en potlood. Niet gesigneerd en gedateerd 'Groningen, 9 Nov '53'. Met een aantal doorhalingen, correcties en aanvullingen. 71 regels tekst. € 1000 * Inhoudsrijke conceptbrief van de wetenschapper Hermans over door zijn latere promotor professor J.P. Bakker aan Hermans doorgestuurde kritiek van professor Schepens op zijn artikel 'Johan Lulofs en zijn tijdgenoten', dat een paar maanden later zou verschijnen in het Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig

Genootschap. 'Natuurlijk ben ik ten volle bereid enige door de Redactie gewenste wijzigingen aan te brengen. Aangenomen dat U in het bezit bent van de betreffende correspondentie, zult U het evenwel waarschijnlijk met mij eens zijn dat de desiderata der afzonderlijke Redactie-leden nogal uiteenlopen zodat het voor mij niet eenvoudig is te beslissen welke veranderingen ik zal aanbrengen en welke niet'. Na een puntsgewijze, voor ingewijden te begrijpen behandeling van de kritiek schrijft hij: 'Verder miste men een uitvoerige vergelijking met andere "algemene aardrijkskundes". Deze zou ik zeker kunnen inlassen, ware het niet dat het artikel zodoende onvermijdelijkerwijs nog langer zou worden dan het thans is'.

Hermans was van december 1954 tot 1958 secretaris van de Groningse afdeling van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG). Marcus Willem (Max) Heslinga (1922) was de eerste hoogleraar sociale geografie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en voorzitter van het KNAG. J.J. Voskuil noemde hem 'Goslinga' in zijn magnum opus Het Bureau.

184 HERMANS, W.F. Getypte brief aan 'Sehr verehrter Herr Doktor [Jef] Last!'. 25,7 x 18,3 cm. Op eigen briefpapier. Alleen recto. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Groningen, den 14-L-'59'. Zeven regels tekst. € 1250 * Fabelhafte, ironische brief aan collega-schrijver Last, die een ontmoeting met Hermans wilde arrangeren. Hermans antwoordt hem in het Duits dat hij wegens een familieaangelegenheid niet op de voorgestelde datum kan afspreken. Hij besluit met: 'Übrigens, Sie verlieren gar wenig dabei. Sind doch meine Büchlein viel besser als ich selbst bin.' Jef Last noteerde op deze brief met pen: 'eerste klasse zwavelzuur!'

Inderdaad, de vileine Hermans ten voeten uit. Deze brief en de daaruit voortvloeiende polemiek staat afgebeeld in Mandarijnen op zwavelzuur, p. 226. De socialistische schrijver Jef Last (1898-1972) was in 1958 aan de universiteit van Hamburg gepromoveerd tot doctor in Chinese taal en letterkunde. Hij schreef een invloedrijk artikel over het verzet in De tranen der acacia's.

185 HERMANS, W.F. (Aan redacties van enkele kranten en tijdschriften gestuurde advertentie voor Mandarijnen op zwavelzuur). 29,7 x 20,0 cm. Origineel typoscript in doorslag. Op dun doorslagpapier. Alleen recto. Perforatiegaatjes links. Niet gesigneerd. € 250 * Door Hermans zelf getypte tekst van de advertentie die in 1963 in diverse bladen verscheen. 'Een schokkend nieuwtje!.../ !! EINDELIJK !!/ Het boek waar alle Nederlandse uitgevers al acht jaar voor huiveren:/ Willem Frederik Hermans/ MANDARIJNEN OP ZWAVELZUUR/ verschijnt thans compleet in een monumentale particuliere editie. (...) ruim 70 dolle portretten (...) en bovendien een aantal esseejs (...) Stort f. 24,95 (...) en U ontvangt bij verschijnen Uw exemplaar franco thuis, met, omdat U het bent, een kleine collage (unicaat) en de handtekening van de auteur'. De recipiënt schreef de datum van ontvangst in de rechterbovenhoek: 'aug. '63'.

186 HERMANS, W.F. Handgeschreven correspondentiekaart aan 'De Heer C. [= Kees] Lekkerkerker'. 16,1 x 10,1 cm. Gesigneerd 'Hermans' en gedateerd '14 sep '63'. 7 regels tekst. € 950 * Hermans suggereert de redactie van De Gids een recensie-exemplaar van Mandarijnen op zwavelzuur te sturen. Voorts: 'Zelf ben je genoteerd voor een ex met collage'. Verder dankt hij Lekkerkerker voor de medewerking aan een advertentie. Op de beeldzijde heeft Hermans een fraaie ORIGINELE COLLAGE vervaardigd: hij knipte twee originele zwartwitfoto's in repen en plakte die om en om onder elkaar. Gemonogrammeerd 'wfh.' in de rechteronderhoek.

DE GESCHIEDENIS: EEN DUISTER WOUD VOL RAADSELS EN ABSURDE VERRASSINGEN

187 HERMANS, W.F. Drie getypte brieven aan 'Zeer geachte Heer [E.Th.] Douwes Dekker'. 25,6 x 18,1 cm. Op 'Borregaard Bond'-papier. Recto en verso (tweemaal) en recto (eenmaal). Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Paris, 2 aug.1975', 'Parijs, 15 november 1975' en 'Parijs, 2 december 1975'. 31, resp. 51 en 19 regels tekst. € 2500 * Zeer interessante en inhoudelijke correpondentie tussen de biograaf Hermans en een nazaat van Eduard Douwes Dekker! Hermans werkt in 1975 aan zijn boek de raadselachtige Multatuli (Amsterdam 1976). Via mevrouw H.A. Douwes DekkerSchoenmaker kwam Hermans terecht bij Ir. E.Th. Douwes Dekker in Zwolle. In de eerste brief (2/08/1975) stelt Hermans een vijftal gedetailleerde vragen, voornamelijk over familieverbanden en 'Bent u in het bezit van Multatuli, documenten etc. hem betreffende, die niet gepubliceerd zijn? Zo ja, zoudt u mij daarvan fotocopieën willen verschaffen? De kosten daarvan worden vanzelfsprekend gaarne door mij vergoed'.

Douwes Dekker antwoordt op 4 en 15 november 1975 met twee uitvoerige brieven van 7 resp. 3 pagina's (in doorslag bijgevoegd), waarbij hij vooral ingaat op Eduard Wouter Bernhold, Multatuli's pleegzoon. Hermans dankt op 15 november 1975 voor de informatie over de pleegzoon en schrijft uitvoerig over hem en zijn afkomst: 'Hij moet een zeer moeilijk leven hebben gehad. De reacties van Du Perron, Ter Braak en Pée op het dikke boek van Edu's weduwe zijn, om het zacht uit te drukken, weinig sportief geweest. Maar natuurlijk gingen haar pogingen Multatuli's genie te kleineren veel te ver.

Maar om iemand's genie te beoordelen, is het gelukkig nu eenmaal niet gebruikelijk zich te baseren op het oordeel van z'n schoondochter...' Na een lange passage over het geheimzinnige karakter van Wouter Bernholds afkomst concludeert Hermans: 'De geschiedenis zal wel altijd een duister woud blijven vol raadsels en absurde verrassingen'. In de derde brief (2/12/1975) schrijft Hermans over Henriëtte Douwes Dekker: 'Zij lijkt mij een figuur die zeker een nadere studie waard zou zijn. (...) Maar het is verbluffend te zien over hoeveel oninteressante dingen en figuren er dikke dissertaties bestaan en over iemand als Henriette Douwes Dekker bestaat vrijwel niets'. In de raadselachtige Multatuli wordt E.Th. Douwes Dekker door Hermans bedankt als één van degenen die hem informatie hebben verschaft bij het schrijven van dat boek.

WEINIG OF GEEN BIER, WEL ANDERE SPIRITUALIA 188 HERMANS, W.F. Getypte brief aan 'Zeer geachte Heer [Marko] Fondse'. 29,7 x 21,0 cm. Op eigen briefpapier. Alleen recto. Met de originele envelop. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd '14 mei 1982'. 21 regels tekst. € 1500 * Marko Fondse had Hermans om zijn medewerking gevraagd voor een aan Charles B. Timmer gewijde aflevering van De Tweede Ronde. Hermans heeft weinig positieve herinneringen aan Timmer: 'Verdere bijzonderheden zal ik voor mij houden. Het zou te

wensen zijn dat de heer Timmer dit ook deed. Zijn geheugen is nogal gebrekkig. Zo dronk ik in die jaren weinig of geen bier, wel andere spiritualia, evenals de heer Timmer zelf'. Hermans zet ook nog even iets recht, wanneer hij schrijft over een aflevering van de Haagse Post ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag, waarin 'Vriend en Vijand van W.F. Hermans' aan het woord werd gelaten: 'De heer Timmer dacht er bij deze gelegenheid goed aan te doen te menen dat hij mij op zeker ogenblik, in Canada, geld had gestuurd. Deze mening heeft mij onaangenaam getroffen, want het is omgekeerd geweest. U moogt hem dit gerust vertellen, als u hem weer eens spreekt'.

Bijgevoegd: een ORIGINELE TEKENING door W.F. Hermans uit 1948, gemaakt voor de mottopagina van een ongepubliceerde bundel van Timmer. De laatste twee regels van een boven de tekening getypt kwatrijn luiden: 'Toen vloog uit mijn hart op een droomkolibri -/ Zie in den spiegel - hij zit op uw schouder...' De tekening, in gewoon potlood en rood en blauw kleurpotlood, toont een vrouw met een vogel op haar schouder. In de brief schrijft Hermans dat de dame in kwestie een treffende gelijkenis vertoont met een echte dame, maar dat zij niet de vrouw van Timmer is. Aan het slot geeft hij toestemming tot publicatie van de tekening, 'maar dan wel zonder de vermelding dat het Timmer's vrouw zou voorstellen'. De tekening werd inderdaad gepubliceerd in De Tweede Ronde, jrg. 3, afl. 2 (zomer 1982).

Voorts bijgevoegd: doorslag van een bedankbrief van Marko Fondse aan W.F. Hermans.

Hermans was in de jaren veertig goed bevriend met Charles B. Timmer (1907-1991). In Canada hielp Timmer hem aan een baan, later kregen ze ruzie. Marko Fondse (19321999) was vertaler, vooral uit het Russisch, en redacteur van De Tweede Ronde.

189 HERMANS, W.F. Oorspronkelijke drukproef in fotokopie van het essay 'De mythe, tegen beter weten in'. Vier bladen in fotokopie. Recto en verso. Met meer dan 50 vaak inhoudelijke correcties in blauwe pen door W.F. Hermans. â‚Ź 1250 * Het essay 'De mythe, tegen beter weten in', een bespreking van de biografie van H.P. Lovecraft door L. Sprague de Camp, verscheen voor het eerst in NRC Handelsblad van 13 juli 1979. Het artikel zou worden herdrukt als inleiding in H.P. Lovecraft, Griezelverhalen (Amsterdam 1982). De door ons aangeboden proef is een drukproef voor laatstgenoemde uitgave. Waarschijnlijk heeft de uitgever Hermans' stuk uit de NRC herdrukt en heeft de auteur de gelegenheid te baat genomen deze voor de boekuitgave te herzien. Op p. 10 voegde hij bijvoorbeeld toe: 'Dat huis in Providence telde 15 kamers en bevatte een bibliotheek met 2000 boeken'. Een kijkje in de keuken!

190 HERMANS, W.F. Handgeschreven ansichtkaart aan 'De Heer F.J. Boelens'. 14,8 x 10,4 cm. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Parijs 30-1-85'. 5 regels tekst. â‚Ź 250 * Boelens had Hermans geschreven over schrijfmachines. Hermans schrijft dat hij diverse Mignon schrijfmachines heeft, maar 'Die aan ommezijde nog niet'. De beeldzijde van de ansichtkaart toont een Weense schrijfmachine uit 1864.

VIER ORIGINELE FOTO’S MET NOTA

191 HERMANS, W.F. Getypte brief aan 'Zeer geachte Heer [Theo] Sontrop'. 19,5 x 14,8 cm. Alleen recto. Met de originele envelop. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Parijs, 19 aug. 1986'. 14 regels tekst. € 2000 * Sontrop had Hermans toestemming gevraagd om opname van enkele door Hermans gemaakte foto's in Huug Kaleis' De God Denkbaar verklaard (Amsterdam 1987). Echter: 'Geen der foto's die u bij uw brief van 14 aug. '86 voegde, is door mij gemaakt en u bent voor reproductie daarvan dus geen betaling schuldig aan mij, maar aan de respectieve makers'. Hermans had in juli al enkele door hem gemaakte foto's afgestaan aan Huug Kaleis: 'Voor het geval u deze toch (ook) denkt op te nemen, stuur ik u een desbetreffende nota, waarop ik ook vermeld wat deze foto's voorstellen, zodat daarover geen misverstand kan ontstaan'.

Bijgevoegd: originele door Hermans getypte nota, op voorgedrukt notapapier. 19,5 x 12,4 cm. Alleen recto. Met het rondstempel van Hermans. 'Gaarne Uw remise van dit bedrag op: Compte No 650 059 D, au nom de Willem Hermans Banque Paribas Agence St-Honoré'.

Voorts: vier originele door W.F. Hermans gemaakte foto's, alle met copyrightstempel op verso.

1. 15,8 x 12,8 cm. Foto van een tekening van Hermans, getiteld 'Ritselend Personage'. Op achterzijde in handschrift van Hermans: 'Ritselend Paranoia blz 37/ (Ms in een kliniek gevonden)'.

2. 17,2 x 12,1 cm. Foto van een tekening van Hermans, getiteld 'Nietzsche met zwarte hoed', op papier van Hotel de l'Europe, gedateerd 24 januari 1984.

3. 10,9 x 16,6 cm. Barlaeusgymnasium in Amsterdam. Met aangehecht telexstrookje waarop Hermans 'Barlaeus Gymnasium Amsterdam' typte.

4. 14,8 x 21,6. Frans A. Janssen, W.F. Hermans en Raymond Benders voor de achterkant van een van de vervallen huizen ontworpen door de architect Henry van de Velde in Weimar, 10 mei 1985.

Veelzijdige verzameling!

HOOFDPERSOON PAULINA AAN HET WOORD

192 HERMANS, W.F. Getypte brief aan 'Zeer geachte Heer [Ares] Koopman'. 25,5 x 20,8 cm. Eén blad. Alleen recto. Met de originele envelop. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Parijs, 1 oktober 1989'. 25 regels tekst. € 1000 * De recensent en Buddingh'-specialist Ares Koopman (1952) had Hermans een knipsel toegestuurd van zijn bespreking van Au pair. Hermans dankt hem voor de toezending: 'De Arnhemse Courant is er een die, moet ik u bekennen, niet elke dag voor mijn deur ligt en uw kritiek was mij anders misschien ontgaan'. Koopman had een analyse gegeven van de hoofdpersoon van Au pair, op basis van haar voornaam. Hermans doet in de tweede alinea van deze brief een stap opzij en laat 'Paulina, 1 m 92 lang' haar mening ventileren over Koopmans' recensie: '"Op die manier kan men aan de gang blijven," zo sprak zij, "ik ben juist allesbehalve gering en, al heb ik me in mijn jeugd wel eens minder gelukkig gevoeld met mijn uitzonderlijke grootte, op den duur ben ik niet alleen mijn enigszins afstaande oren mooi gaan vinden, maar ook fier rechtop gaan zitten.' Zij vervolgt: 'Wat zou die meneer Koopman wel zeggen, als men uit zijn voornaam de conclusie trok dat hij een oorlogsgod is, dus, voor vaderlandse verhoudingen, een ruziezoeker? Dat slaat toch op niets?' Hermans merkt aan het eind van zijn brief op dat hij het grotendeels eens is met Paulina: 'Ik wil niet ontkennen dat ik, als ik een

romanpersonage een zeer ongebruikelijke voornaam gaf (Ares misschien...) daar misschien wel een bedoeling mee zou hebben, maar anders toch niet'.

Prachtig stuk proza, feitelijk te beschouwen als 'supplement' op Au pair!

MEER WEET IK NIET

193 HERMANS, W.F. Getypte brief aan 'Geachte Heer [Jos] Joosten'. 25,5 x 20,8 cm. Op 'Nassau-Bank'-papier. Alleen recto. Gesigneerd 'W.F. Hermans' en gedateerd 'Parijs, 16 oktober 1990'. 21 regels tekst. â‚Ź 550 * Joosten had Hermans voor zijn proefschrift over de literaire avant-garde in Vlaanderen een zestal specifieke vragen gesteld over een redactievergadering van Podium in juni 1950. Daarbij zou sprake geweest zijn van plannen voor een fusie tussen het Nederlandse tijdschrift en het Vlaamse Tijd en Mens. Hermans schrijft Joosten dat zijn herinneringen aan deze periode 'uiterst vaag' zijn, 'en een dagboek hield ik er in die tijd niet op na'. Hij doet een poging om Joostens vragen te beantwoorden, maar komt niet ver: 'Van nadere onderhandelingen herinner ik me niets. Hoe men ertoe kwam Boon en mij als redacteuren voor te stellen, herinner ik me evenmin'. Over de daadwerkelijke fusie, die in 1952 tot stand kwam, is Hermans eveneens niets bekend, 'behalve dat het meen ik te maken had met het proces over Ik heb altijd Gelijk en de weigering van Bezige Bij's Schouten Podium nog langer uit te geven.' Wel wil hij iets rechtzetten: 'Ik moge u, al vraagt u er niet naar, wijzen op regel 4 van blz. 187 van Burssen's [sic] dagboek. Hij vergist zich daar.' Hermans besluit met: 'Meer weet ik niet. Ik wens u veel succes.'

Bijgevoegd: een print van de brief van Joosten.

HET VADERLAND: WAAR DE SCHRIJVER IN HOOFDZAAK BELEDIGD EN BESTOLEN WORDT

194 HERMANS, W.F. Handgeschreven ansichtkaart aan 'J.D.M. (= Hans) v. Straten'.

14,8 x 10,5 cm. Gesigneerd 'Wim' en gedateerd '18 dec '91'. 8 regels tekst. â‚Ź 400 * Hermans schrijft aan Van Straten dat hij 'dat zogenaamde dagboek' maar niet gelezen heeft. Hij doelt hoogstwaarschijnlijk op de net verschenen roofdruk Lebensraum. Een oorlogsdagboek (Eibergen 1991). Hij vervolgt: 'Het vaderland is de plaats waar de schrijver toch in hoofdzaak beledigd en bestolen wordt'. Hij schrijft dat hij er mee zal moeten leven, maar 'Hopelijk niet zo lang meer'.

De ansichtkaart is een foto van een collage, opgenomen in Het hoedenparadijs. 40 collages (Den Haag 1991), die Hermans verrijkt heeft met een tekstballonetje: een ORIGINELE COLLAGE dus!

EX BIBLIOTHECA WILLEM FREDERIK HERMANS 195 CARP, E.A.D.E. Suggestie. Amsterdam, Meulenhoff, [1947]. Halflinnen met stofomslag. 152 p. 1e druk. € 120 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op het voorste schutblad in potlood een viertal paginanummers in het handschrift van Hermans. In de marge schreef hij een tiental (uitgebreide) opmerkingen. Hermans las dit boek kritisch: op p. 69 noteerde hij bij een passage over Hitler: 'dit zijn eigenlijk allemaal algemene praatjes. Door zich goed te documenteren, had hij misschien kunnen aantonen: hoe'.

196 DUNNING, A.J. Uitersten. Beschouwingen over menselijk gedrag.

Amsterdam/Utrecht, Meulenhoff/Bunge, (1991). Garenloos. 176 p. 4e druk. € 40 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op de Franse titel een handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'Aan dr WF Hermans/ voor een herstelde auteur/ die ik vanaf mijn studentenjaren/ bewonder./ A.J. Dunning/ Amsterdam/ Januari 1993'. Arend Jan Dunning (* 1930) studeerde geneeskunde, werd hoogleraar cardiologie en publiceerde een aantal boeken over gezondheidszorg. Hermans had begin 1993 een longontsteking.

197 HENSSEN, E.W.A. Langs gekozen paden. Het leven van H.J. Scheltema, N.E.M. Pareau & J.Jer. van Nes Amsterdam, Querido, 1992. Linnen met stofomslag. 272 p. 1e druk. € 75 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op het voorste schutblad in potlood een vijftal paginanummers en de aantekening 'gelezen 10-11 febr '93'. In de marge zette Hermans een paar vraagtekens, streepjes en een enkele kritische opmerking. E.W.A. (Emile) Henssen (1950-1999) wisselde brieven met Hermans, die tweemaal voorkomt in deze uitgave, op p. 123 en p. 132. In zijn geschiedenis Rijksuniversiteit Groningen 1964-1989 (Groningen 1989) schreef Henssen uitvoerig over Hermans' conflicten met de universiteit. Dit is de biografie van de Groninger hoogleraar rechtsgeschiedenis H.J. Scheltema, dichter (als N.E.M. Pareau) en componist (als J.Jer. van Nes). Inliggend: een gedrukt kaartje 'van de auteur'.

198 HERMANS, W.F. Origineel exlibris. 9,8 x 9,8 cm. € 150 * Door Hermans zelf vervaardigd exlibris: een naakte jonge vrouw in een lenige pose met een brandende sigaret tussen haar tenen. Daar omheen en tussendoor de tekst 'Pour ung plaisir mille doulours/ Villon/ exlibris Willem Frederik Hermans'.

Bijgevoegd: François Villon, Les œuvres de Françoys Villon. Illustrations originales en couleurs de Jacques Touchet. Paris, Éditions Rombaldi, (1950). Ingenaaid. XII, 158 p.

Gedrukt in een genummerde oplage op Vergé crème. Met vijf paginagrote erotische prenten, gekleurd 'au pochoir'. Met op p. 45 als laatste regel van het gedicht 'Ballade et doctrine de la belle Heaulmiere aux fille de joye': 'Pour ung plaisir mille doulours', oftewel de tekst op Hermans' exlibris.

N.B.: er circuleren ook gefotokopieerde 'roofdrukken' van dit exlibris. Het door ons aangeboden exemplaar is een oorspronkelijk exlibris in boekdruk.

199 KLEIWEG DE ZWAAN, J.P. De ijstijd-mens in Europa. Anthropologisch beschouwd. Den Haag, Servire, 1943. Halflinnen. 140 p. 1e druk. Scheurtje in kneep. € 75 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op het voorste schutblad in inkt: 'W.F. Hermans/ 5 Feb '44'. Op p. 71 plaatste Hermans een opmerking.

200 LAUTRÉAMONT, Comte de Poésies. (Vertaald en met een nawoord door René Sanders). (Amsterdam, Perdu, 1990). Garenloos.

Gar 100 p. 1e druk. € 30 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met minimale leesnotities van Hermans op p. 22 (correctie) en p. 50 (jaartal).

201 ONZE TAAL Maandblad van het Genootschap "Onze Taal". Jrg. 13-25 13 (1944-1956).

Drie delen, gelijmd met papieren ruggetje. ruggetje. In kartonnen map met linten. € 60 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Hij lijmde de jaargangen 13-19, 13 19, 20 en 21-25 21 tot drie afzonderlijke delen. en zette op het omslag van het eerste nummer van een jaargang hier en daar met potlood '12 nrs'. In de aflevering aflevering van maart 1952 schreef hij bij het artikel 'Waarom India' in de marge met inkt 'niet op ia'.

202 SAFRANSKI, Rüdiger Schopenhauer und Die wilden Jahre der Philosophie. Eine Biographie. (Wien), Carl Hanser, (1987). Linnen met stofomslag. 558 p. 1e druk. druk € 125 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op het voorste schutblad het blindstempel van Willem Frederik Hermans en in potlood een veertigtal paginaverwijzigingen. Zo noteerde hij: '255 Iets voor apothekers' en '259 Adèle lelijk'. Door het hele boek heen zette ette Hermans potloodstrepen en vraagtekens in de marge.

203 SIERKSMA, F. Freud, Jung en de religie. Assen, Van Gorcum, 1951. Linnen met stofomslag. 256 p. 1e druk. Stofomslag gehavend, voorste flap los. € 150 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op het he voorste schutblad een handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'Voor/ Wim Hermans/ 8/XI '52 Fokke Sierksma'. In de marge schreef een cynische Hermans een vijftiental (uitgebreide) opmerkingen, variërend van 'zinloze Heideggerianerij' tot 'mooi,, maar nonsens'. Bij de zin 'Nietzsche's verklaring, dat God dood is' merkte Hermans op: 'Hij was lang de eerste niet. Hij sluit ook niets af. Na hem kwamen v.d. Leeuw en Sierksma'.

Handelsuitgave van Sierksma's proefschrift Phaenomenologie der religie en complexe psychologie (Assen 1950). F. (Fokke) Sierksma (1917-1977) (1917 was essayist en hoogleraar godsdienstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sierksma nam het in 1955 als een van de weinigen voor Hermans op in het rumoer rond diens Mandarijnen op o zwavelzuur.

Hermans en Sierksma bleven levenslang bevriend.

204 WESSELINK, Johan De zomertocht van den reus. Amsterdam, Van Looy, 1917.

Karton. 48 p. Gedrukt op Pannekoek. 1e druk. € 125 * Ex bibliotheca W.F. Hermans. Met op de Franse titel de naam van een zestienjarige scholier: 'W.F. Hermans/ 22.1.'38'. Een heel vroege pennenstreek!

FOTO’S 205 HERMANS, W.F. (Drie originele foto's door Ed van der Elsken, in persmapje van de film Als twee druppels water). 13,1 x 18,1 cm. 1963. Met op de achterzijde gedrukte informatie over de film en 'copyright cineurope'. In een tot mapje gevouwen en geniete filmposter. € 200 * De op De donkere kamer van Damocles gebaseerde speelfilm Als twee druppels water (1963) werd geregisseerd door Fons Rademakers. Ed van der Elsken was bij deze film assistent-cameraman, ook maakte hij enkele promotiefoto's. Deze drie foto's zijn opnamen uit de film.

206 HERMANS, W.F. Lezen & Schrijven.

Antwerpen, Demian, 1997. Linnen overslagdoos (groot 4to) waarop een originele portretfoto van W.F. Hermans (7 x 10 cm.; door Herman Selleslags) is geplakt. Uitgegeven in een oplage van slechts veertig genummerde exemplaren, waarvan 21 bestemd voor de handel. Bevat een door fotograaf Selleslags en inleider Piet Piryns gesigneerde, geïllustreerde brochure over het werk van Selleslags (overdruk uit Revolver. Afl. 23/3, maart 1997. Geniet. 16 p.), die overigens in een ruimere oplage verspreid werd, en tevens twee originele foto's door Herman Selleslags van W.F. Hermans. De ene foto (23,3 x 29,5 cm) is een vel contactafdrukken van een sessie van 36 foto's van W.F. Hermans, genomen in de VPRO-studio (1994). De andere foto (22,8 x 29,6 cm; beeldformaat 15,5 x 23 cm) is een vergroting uit die sessie, waarop Hermans met een groots gebaar het lint uit een typmachine trekt. € 350 * Verschenen ter gelegenheid van een tentoonstelling bij antiquariaat Demian in Antwerpen.

207 HERMANS, W.F. Originele foto door Cas Oorthuys. 19,8 x 19,8 cm. Met op de achterzijde het copyrightstempel van Cas Oorthuys. Opgeplakt geweest: plakrand op achterzijde. € 250 * Hermans staat voor een Coebergh-reclame en kietelt het meisje op het affiche onder de kin. Afgedrukt in Reve/Hermans. Een anekdote (Rotterdam 1988).

208 HERMANS, W.F. Originele foto door Emiel van Moerkerken. 25,5 x 20,0 cm. Met op de achterzijde het copyrightstempel van Van Moerkerken. Ca. 1950. € 450 * Prachtige, grote afdruk van de bekende foto van Hermans die, sigaret in de mond, strak in de lens kijkt. Deze foto is ook gebruikt voor het stofomslag van Hans van Straten, Hermans (Soesterberg 1999).

209 HERMANS, W.F. Originele foto door Herman Selleslags. 29,3 x 23,1 cm (beeldformaat 20,6 x 13,8 cm). Op de achterzijde in potlood gesigneerd door de fotograaf. 1994. € 200 * Hermans verschuilt zijn gezicht achter zijn handen en kijkt schalks in de lens. Deze foto is, ernstig verkleind, afgedrukt op de overslagdoos van Lezen en schrijven.

210 HERMANS, W.F. Originele foto door Jan van Impe. 10,4 x 14,7 cm. Met op de achterzijde een sticker van 'K.U. Leuven Informatie & Onthaal' en de naam van de fotograaf. 1992. € 50 * Leuke foto van een bier achteroverslaande Hermans, op het terras van café La Puce aan het Brusselse Vossenplein met Freddy de Vree.

211 HERMANS, W.F. Originele foto door Nico Koster. 17,8 x 24,0 cm. Met op de achterzijde een copyrightsticker van Nico Koster. Ingelijst achter glas. € 100 * Hermans in gesprek met een sigaar rokende Carel Willink.

212 HERMANS, W.F. Originele foto door Tonnie Luiken. 12,2 x 17,2 cm, achter ovaal passepartout van 20,1 x 25,0 cm. Op de achterzijde de naamsticker van J.A. Luiken. € 15 * Hermans wordt op 1 maart 1991 geïnterviewd door Hella Haasse in de St. Jacobskerk te Vlissingen. Van de hand van Tonnie Luiken is ook een aantal andere foto's van Hermans leverbaar.

213 HERMANS, W.F. Originele foto door W.F. Hermans. 11,9 x 7,8 cm. € 400 * Zelfportret in de spiegel, met zijn kort daarvoor aangeschafte Leica M5 in de hand. Met op de beeldzijde een handgeschreven, gesigneerde opdracht van de fotograaf: 'Voor Guus en Anny Marquinie/ W.F. Hermans'.

Bijgevoegd: originele, door Hermans geadresseerde envelop, helaas opgeplakt op papier. Marquinie noteerde op verso: 'ont. 19/10/81'.

214 HERMANS, W.F. Originele foto door W.F. Hermans. 17,7 x 12,8 cm. Met op de achterzijde het copyrightstempel van Hermans. € 250 * Foto van een nooit gebruikt omslagontwerp van De tranen der acacia's. Met op de achterzijde in handschrift van Hermans: 'Omslagontwerp door/ Oey Tjeng Sit (1949)/ niet gebruikt.'

De foto staat afgebeeld in Willem Frederik Hermans, Je vriendschap is werkelijk onbetaalbaar. Brieven aan Geert van Oorschot (Amsterdam/ Den Haag 2004), p. 16. De apotheker-dichter-kunstenaar Oey Tjeng Sit (1917-1987) zou in 1955 samen met Gerard Reve als paranimf optreden bij de promotie van W.F. Hermans.

215 HERMANS, W.F. W.F. Hermans Gefotografeerd. Met een originele foto door Jan van Impe. 18,3 x 11,8 cm. (Antwerpen, Demian, 2000). Uitvouwblad met ingeplakte, originele foto. Uitgegeven in een oplage van 15 genummerde en door de fotograaf gesigneerde exemplaren. € 200 * Hermans zit anno 1992 op het terras van café La Puce aan het Brusselse Vossenplein en toont een zojuist verworven Franse vertaling van Max Havelaar.

CURIOSA 216 HERMANS (inl.), W.F. Willem Frederik Hermans' schrijfmachineverzameling. (Met een voorwoord van W.F. Hermans). Amsterdam, Drukhuis, 1980. Cahiersteek. (32) p. Met de hand gezet uit vele lettercorpsen en gedrukt in een oplage van slechts 20 genummerde exemplaren. 1e druk.

Rug verkleurd. € 1800 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de inleider op de Franse titel: 'Voor Ruud Broens,/ van harte/ W.F. Hermans/ Parijs 30 aug. '84'.

Speelse uitgave, geheel in de geest van Hermans.

He Het boekje is het resultaat van een typografiecursus onder leiding van Ewald Spieker, in 1980 gevolgd door Jan Joosten, Pierre Roth en Peter van Wanrooij.

De tekst is een opsomming van de diverse soorten schrijfmachines uit de collectie van W.F. Hermans.

217 HERMANS, W.F. Als: "HERMAN" Uitgever Oorwurm. Door Metten Koornstra ontworpen stofomslag, gedrukt in lithografie. Niet geheel toevallig zit dit omslag gevouwen om Hans Verhoeven, Moord op een ouden heer. heer Bussum, Kroonder, [1946]. Halflinnen. 216 6 p. 1e druk. € 300 * De in Podium gepubliceerde eenakter Uitgever Oorwurm zou worden opgevoerd tijdens de opening van het Boekenbal in het Concertgebouw op 30 maart 1962, maar de CPNB vond het stuk ongepast.

Uitgever Geert van Oorschot, die op dat moment mom met Hermans in de clinch lag over allerlei contracten, stond model voor de jenever drinkende en sigaren rokende Oorwurm.

Het omslag is afgebeeld in W.F. Hermans, Je vriendschap is werkelijk onbetaalbaar. Brieven aan Geert van Oorschot (Amsterdam/ Den Haag Haag 2004), p. 294. Dit ongetwijfeld buitengewoon zeldzame object maakte wellicht deel uit van de Boekenbalversiering van 1962.

218 (HERMANS, W.F.) (Persbericht 1914 van de voorlichtingsdienst van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk).

Werk). Gestencilde circulaire op briefpapier van het Ministerie. 29,5 x 21,0 cm. € 50 * Het persbericht bevat de mededeling dat de Prijs der Nederlandse Letteren 1977 door de Vlaamse en Nederlandse ministers van cultuur is toegekend aan W.F. Hermans.

'Koning Boudewijn is voornemens op vrijdag 4 november a.s., in het Koninklijk Paleis te Brussel, el, de prijs aan dr. Hermans te overhandigen'. overhandigen' En een leuke: 'De prijs bedraagt thans 18.000,--'.

219 (HERMANS, W.F.) (Persbulletin nr. 1241 van de voorlichtingsdienst van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk). Gestencilde circulaire op briefpapier van het Ministerie. 16,0 x 21,0 cm. € 100 * Het persbulletin bevat de mededeling dat de Staatsprijs Letterkunde 1971 (P.C. Hooftprijs) is toegekend aan W.F. Hermans, maar dat in de brief aan Hermans een tikfout was geslopen (de beroemde ƒ18.000,- in plaats van ƒ8.000,-). 'In de brief van minister P.J. Engels, waarin aan de heer Hermans werd bevestigd, dat hier sprake was van een vergissing, heeft deze aanleiding gevonden, de prijs niet te aanvaarden'. Voorts: '(Bovenstaand bericht is spoedshalve d.d. 24-1-'73 om 13.30 telefonisch aan het ANP aangeboden.)' Bijgevoegd: krantenknipsel uit de NRC, gedateerd 24 januari 1973 (dezelfde dag dus), getiteld 'Hermans weigert Hooftprijs'.

220 (HERMANS, W.F.). BARNARDS, W.F. De doka van Hercules. Volledige beeldroman. (Amsterdam, Cultureel Jongeren Paspoort, 1981). Garenloos. (32) p. 1e druk. € 100 * Parodie in stripvorm op De donkere kamer van Damocles van W.F. Hermans (én op pulplectuur), gemaakt door Kees Maas en Willem Wisselink van De Enschedese School.

Deze uitgave werd vrijwel meteen na verschijnen op last van het bestuur uit de handel genomen en vernietigd: de publicatie zou 'van laag allooi' zijn en bovendien was Hermans niet op de hoogte gesteld. Een gering aantal exemplaren had echter zijn weg naar buiten al gevonden. Daar is dit er één van!

HERMANS, HET KLEINE BEERTJE

221 (HERMANS, W.F.). HARTMAN, Juus Handgeschreven dagboek. 15 juni 1963 tot begin 1972. Kunstleer. 460 pagina's, waarvan 245 pagina's dichtbeschreven.

Scheefgeschreven. € 1000 * Fascinerend document humain. Juus Hartman hield van 15 juni 1963 tot begin 1972 in een dummy van J.J. Heydecker, Opmars naar de galg (Amsterdam 1959) onregelmatig een dagboek bij, dat op de binnenzijde van het voorplat voorafgegaan wordt door de waarschuwing: 'Indien iemand zo dom is, in dit onnozele notitie boek te lezen, bedenke hij of zij, dat het merendeel onder invloed van vriendelijke slaaptabletten werd geschreven, waardoor waarschijnlijk vele zinnen niet lopen of weinig helder zijn!'

Gevolgd door de toevoeging: 'maar ze berusten wel op waarheid'.

In de bijdragen van maart 1964 komt W.F. Hermans op verschillende pagina's uitgebreid voor: 'dus bleef ik lang en fijn in bed, en las in de "Mandarijnen op zwavelzuur". wel, op den duur werd 't me te machtig. urenlang scheldpartijen, verdedigingen, leugens ontrafelen; ja, ik ben altijd nog op de hand van w.f. hermans "het kleine Beertje" en geef hem door dik en dun gelijk'. En: 'wimpie-piep lijdt uiteraard aan 'n zeer ontwikkelde neurose, maar (naar mijn idee) de anderen niet minder.' Voorts over een portrettekening van Hermans die Hartman nog heeft: 'Dat is, volgens mijzelf, een goede tekening. Bezig met iets, gekweld, als altijd. Hij weet 't niet meer, maar hij zou hem best willen hebben, denk ik'.

Daarnaast schrijft Hartman over haar naasten (haar echtgenoot: de schilder Theo Bitter, haar zoon: de schilder-danser Toer van Schayk ('Chico') en diens partner Rudi van Dantzig) en over allerhande musici, schrijvers en culturele bijeenkomsten (Chopin, Jan Cremer, Jules Croiset, Sonia Gaskell, Lautréamont, Liesbeth List, W.H. Nagel, Nijinsky, Pistolen Paultje, Pulchri, J.D. Salinger, e.v.a.).

Justine Louise (Juus) Hartman (1905-1970) was schilder, boekillustrator en latere echtgenote van de Haagse schilder Theo Bitter (1916-1994). Zij had eerst een relatie met H.A. Gomperts (1915-1998), voordat ze kort na de oorlog de maîtresse van W.F. Hermans werd. Hartman tekende in 1948 voor het omslag van De tranen der acacia's.

Hermans droeg in 1946 het artikel 'Slauerhoff en het verleden' in het Slauerhoffnummer van Proloog aan haar op. Adriaan Morriën kondigde herhaaldelijk De maîtresse van Willem Frederik Hermans aan, maar deze novelle over Juus Hartman is nooit verschenen.

222 (HERMANS, W.F.). KUIPERS, Abe Origineel dubbel 8mm filmfragment van W.F. Hermans door Abe Kuipers. 67 cm zwartwit film (ca. 6 sec.), gefilmd door de Groningse kunstenaar Abe Kuipers, waarschijnlijk midden jaren zestig. € 100 * We zien W.F. Hermans, kort en vaag, bij de Ossenmarkt aan de Spilsluizen in Groningen om zijn sportwagen heen lopen, de witte Morgan 4-seater, dezelfde waarin Hermans met de journalist Joop van Tijn op een winternacht in 1966 over het Groninger asfalt gleed. Bijgevoegd: hetzelfde fragment op video (VHS), enkele malen herhaald. Op het doosje van de band is een still uit het filmfragment geplakt. Heel curieus!

223 (HERMANS, W.F.). REVE, Gerard Rokkostuum: slipjas en plastron! Het waarschijnlijk ooit hagelwitte plastron is iets verkleurd, in de slipjas zijn twee merkjes genaaid ('Kreymborg' en 'gegarandeerd motecht'). In het pochetzakje troffen wij drie piepkleine, groene bonnetjes aan, met perforatie aan elkaar verbonden en met resp. '5', '8' en '11' erop.

Waren het misschien consumptiebonnen of zijn ze van de stomerij? € 250

* Reve droeg dit kostuum voor zover wij konden nagaan éénmaal in het openbaar. Op 6 juli 1955 promoveerde W.F. Hermans aan de Universiteit van Amsterdam cum laude tot doctor in de wis- en natuurkunde op de dissertatie Description et genèse des dépôts meubles de surface et du relief de l'Oesling. Reve was bij die gelegenheid paranimf van de jonge doctor en droeg toen dit kostuum. In Amsterdam!, fotoboek van Ed van der Elsken, staat een foto waarop Reve onderhavige kleding draagt. Hoewel de vriendschap tussen Reve en Hermans later danig bekoelde, brengt het twee van de grootste Nederlandse schrijvers even heel dichtbij. En bij elkaar!

Provenance: Reve-verzamelaar Hans Evers, die het kostuum rond 1980 kocht of kreeg van Teigetje en Woelrat.

224 (HERMANS, W.F.). RIJSINGE, C. van Drie brieven van de redactie van De Gids aan 'Zeer geachte heer [Dr. C.] van Rijsinge. Typoscripten in doorslag. Drie bladen.

Alleen recto. Gedateerd '1-11-1961', '9-11-1962' en '21-5-1963'. € 20 * De redactie van De Gids bood Van Rijsinge op 1 november 1961 een exemplaar van Hermans' Erosie en een ander boek aan ter recensie. Van Rijsinge heeft er echter nooit iets mee gedaan, want ruim een jaar later, op 9 november 1962 en op 21 mei 1963 wordt hij er nog eens aan herinnerd, maar hij laat niets van zich horen. 'De Gids-redactie meent nu, dat ze u op de een of andere wijze gegriefd heeft, al weet ze niet bij welke gelegenheid. Mocht de tijd u ontbreken om de recensies te schrijven, zoudt u dan de beide boeken weer willen toezenden? Ze zijn te belangrijk om onbesproken te blijven, en de uitgevers dringen aan op spoed.'

225 (HERMANS, W.F.). SMIT, Peter Nooit meer gapen. Het kunstgebit in de literatuur. (Amsterdam), Gerard Timmer Prods, 1992. Garenloos. 152 p. 1e druk. € 15 * Autobiografische schetsen van een tandtechnicus, tevens auteur van De avondjes en meer zulks.

226 (HERMANS, W.F.). VREE, Freddy de Handgeschreven ansichtkaart aan 'Beste Hans'. 10,5 x 15,0 cm. Gesigneerd 'freddy de vree' en ongedateerd. Negen regels tekst.€ 35 * De Vree schrijft over Ad Fransen, die een boek wilde maken over Hermans in Parijs: 'Ik heb hem toen gezegd dat u een van de weinigen was die hem minder dan oppervlakkig kende. Er was ook die wiskundige - Kuyper - leeft hij nog?' De ansichtkaart is gedrukt ter gelegenheid van de tentoonstelling WFH2SO4 bij antiquariaat Demian en toont op de beeldzijde Hermans met een camera op een statief.

HERMANS ZOU DIRECT BONJE MAKEN

227 (HERMANS, W.F.). VRIESMAN, Dick Veertien handgeschreven brieven aan 'Beste Wim [J. Simons]'. 24,6 x 21,0 cm. Op eigen briefpapier. Recto en verso (tienmaal) en recto (viermaal). Gesigneerd 'Dick' en gedateerd '24/4 '86' tot '30-9 '94'. € 200 * Aardige brieven van Vriesman aan de directeur van Stichting De Beuk. Zowel zakelijke als persoonlijke onderwerpen komen aan de orde. Vriesman bespreekt de uitgave van zijn autobiografische notities, stelt titels en flapteksten voor, en vraagt Simons herhaaldelijk om advies: 'zou jij je oog erover willen laten gaan en er uitgooien wat gedateerd of zwak is?' Vriesman moest de uitgave blijkbaar zelf bekostigen: 'Met je voorstel van een bijdrage van f 36.000,- ga ik accoord, hoewel het een rip [sic] uit het lijf is'. W.F. Hermans komt tweemaal terloops voor: 'Wat je zegt dat de stukken "pretentie missen", deed me goed, want ik probeer op gespreksniveau met een lezer om te gaan en

hem niet in een hoek te drijven, zoals W.F. Hermans doet'. En na een mislukte woordgrap van Simons: 'Wim Hermans zou direct bonje maken over zoiets, maar zo ben ik niet, ook al zijn de druiven zuur'. Tevens over zijn lectuur van Morriën, Proust, Reve en Wolkers ('die weer teveel vuurwerk wil afsteken'), het wonen in Zwitserland en een valpartij in de bergen ('10 dagen ziekenhuis en nu weer nog wat verkreukeld thuis').

Dick Vriesman (1913-1997) was, onder het pseudoniem D. Opsomer, redacteur van Podium en publiceerde een aantal autobiografische boeken: het omvangrijke Van 1 zevenmiljoenste naar 1 veertienmiljoenste (1979-1980), Subject (1994) en Subject II (Gianotten 1997). Na de verkoop van zijn aandelen trok hij zich in 1973 terug in een villa-met-zwembad aan het Lago Maggiore. Hermans was goed met Vriesman bevriend, logeerde weleens bij hem in Brissago-Gadero, maar beëindigde de vriendschap na de publicatie van Vriesmans eerste autobiografie.

228 (HERMANS, W.F.). WOLKERS, Jan Serpentina's petticoat. [Amsterdam], Heijnis, [1961].

Karton met stofomslag. 88 p. 1e druk. Rug iets verbruind. € 650 * Met op de binnenflap van het omslag een foto van Jan Wolkers door W.F. Hermans.

Wolkers' zeldzame debuut (zeker met stofomslag), gedrukt in een oplage van 300 exemplaren. Gard Sivikreeks, tweede serie, deel 1.

229 (HERMANS, W.F.). ZONNEVELD, Prof.dr.

J.I.S. Getypte brief aan de redactie van De Gids. Eén blad typoscript. Op eigen universitair briefpapier.

Gedateerd '26 januari 1961'. en gesigneerd '(sign.)'.

Alleen recto. € 20 * 'Dezer dagen mocht ik van U een kaartje ontvangen, waarin U mij verzoekt een bespreking te leveren van het boek van Dr. W.F. Hermans "Erosie". Ik moet U mededelen, dat ik over dit boek reeds een recensie leverde voor het tijdschrift K.N.A.G. Vermoedelijk is het niet juist of fair tegenover de schrijver en uitgever om nu een analoge bespreking door dezelfde recensent in een ander tijdschrift te laten verschijnen.'

Bijgevoegd: een recensieverzoekbriefje van De Gids voor Erosie van Hermans.

230 (HERMANS, W.F.) (Affiche ter gelegenheid van de Prijs der Nederlandse Letteren 1977). Plano. 60 x 40 cm. 1977. Tweemaal gevouwen. € 60 * Naast een beeldvullende foto van Hermans bevat dit affiche een lijst van leverbare titels bij De Bezige Bij. 231 (HERMANS, W.F.) (Affiche van de Dienst Kunst en Cultuur Groningen). Plano. 118 x 83 cm. (1994). € 75 * Reactie op het affiche waarin de komst van Hermans naar Leeuwarden werd aangekondigd, voor een optreden op 8 oktober 1994 bij de feestelijke opening van De Harmonie in die stad. De Dienst Kunst en Cultuur reageerde al op 12 oktober met dit formidabele zwart-wit affiche, vier turven hoog: 'En waar had W.F. Hermans het in Leeuwarden de hele tijd over? Juist. Groningen'.

232 (HERMANS, W.F.) (Affiche voor de W.F. Hermans-expositie Hermans expositie in de Boekenbeurs in de Pieterskerk in Leiden.) Plano. 118 x 84 cm. [2004]. € 50 * Reusachtig affiche in zwart-wit zwart wit voor een tentoonstelling van de collectie van Arie Oexman in 2004.

233 (HERMANS, W.F.) (Affiche voor een tentoonstelling bij antiquariaat Demian).

Plano. 60 x 42,5 cm. 2000. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde en door Freddy de Vree gesigneerde exemplaren. in bijbehorende, genummerde en bestempelde best koker. € 45 * Tweezijdig bedrukt affiche, gemaakt ter gelegenheid van de tentoonstelling WFH2SO4, een expositie van boeken en documenten van W.F. Hermans uit het bezit van Freddy de Vree.

234 (HERMANS, W.F.) (Affiche voor een tentoonstelling). Plano. 70 x 35 cm. 1986.€ 1986. 22 * Affiche voor de nieuwe vaste opstelling in het Letterkundig Museum, ''t Is vol van schatten hier...', met een foto van Hermans, draaiend aan een lier, en een zingende Reve (foto Cas Oorthuys).

235 (HERMANS, W.F.) (Affiche voor voor een tentoonstelling). Plano. 70 x 35 cm. 1992.€ 1992. 35 * Affiche voor een tentoonstelling in het Letterkundig Museum, met een grote collage van Hermans als illustratie.

236 (HERMANS, W.F.) (Affiche:) Tabula Academica Universitatis Groninganae Anni MCMLXXII. II. Plano. 130 x 50 cm. 1972. Gedrukt door Wolters-Noordhoff.

Wolters Noordhoff. € 150 * Opsomming in het Latijn van alle hoogleraren en lectors van de Rijksuniversiteit Groningen, met hun functie: 'Wilhelmus Fredericus Hermans, lector, cartographiam tractabit, caeli temperamentum mentum docebit, scientiam soli et geographiam physicam exponet, exercitiis practicis geographiae physicae praeerit'. Hermans' grote vriend P.H. Kuenen staat er ook tussen.

Bij de faculteit voor Sociale wetenschappen zien we de naam Johannes Theodorus Snijders, ders, één der (Onder) Professoren, tevens de vader van onze Paul Snijders.

237 (HERMANS, W.F.) Bierviltje! 1963. Karton.

Diameter 10,7 cm. Punaisegaatje. € 75 * Bierviltje, met op de ene kant aandacht voor de op De donkere kamerr van Damocles gebaseerde speelfilm Als twee druppels water en op de andere zijde reclame voor de geldschieter ervan, bierfabriek Heineken, overigens een ontwerp van J. van Krimpen! Ongetwijfeld uiterst zeldzaam.

238 (HERMANS, W.F.) De Klopgeest 22. Jrg. 11, afl.

22 (5 december 1976). Geniet. (32) p. Binnenwerk gestencild, omslag met de hand gedrukt in groen en lila op zwart papier. € 25 * Reinder Storm schreef in de aan uitgever C.J. Aarts gewijde aflevering van Uitgelezen Boeken, jrg. 12, afl. 1-22 (17 oktober oktober 2007): 'Het laatste nummer van De Klopgeest is meteen het bekendste. Het verscheen 'bij de dood van Willem Frederik Hermans'.

Iemand die toevalling exact zo heette als de schrijver overleed in 1976 en inspireerde Aarts en de zijnen tot dit fake-herdenkingsnummer. Het bevat onder meer een pastiche, een tekst van Geert van Oorschot over de 'overleden' Willem Frederik Hermans, dat helemaal was gemodelleerd naar de tekst die Van Oorschot schreef bij de dood (echt) van Adriaan Roland Holst, in augustus 1976. Ook werd bijgedragen door Theodor Holman en Willem Frederik Hermans zelf, in de vorm van het gedicht 'Tuin in Brussel', dat oorspronkelijk verscheen in De Baanbreker, 8 december 1945.'

Ook leverbaar: de 'extra editie', met ander omslag, met vier pagina's extra binnenwerk.

239 (HERMANS, W.F.) (Nooit gebruikt omslag voor de eerste druk van Nooit meer slapen). 20,1 x 26,6 cm. Vage vlek en punaisegaatjes. € 400 * Dit gedrukte en complete omslag werd ontworpen door Leendert Stofbergen en lijkt in helemaal niets op het uiteindelijk gebruikte, eveneens door Stofbergen ontworpen omslag: een zwarte tekening van een achterovergevallen man, overlopend over voorplat, rug en achterplat, op roze bedrukt papier met belettering in wit. Op de achterkant staat, geheel doorgestreept, geschreven: '21 x/ ƒ 14.500 / 5000 exx'. Op enkele exemplaren na werd de gehele oplage vernietigd. Extreem zeldzaam. Vgl. JS 229: 'Niet gebruikt omslag ontwerp [sic]: collectie WB en AO'.

240 (HERMANS, W.F.) (Reclame-affiche voor Filip's sonatine). Plano. 60 x 40 cm.

[1980]. Tweemaal gevouwen. € 90 * 'Voor de Boekenweek! Een verrassing van Willem Frederik Hermans'. Mooi typografisch ontwerp.

241 (HERMANS, W.F.) (Reclame-affiche voor Mandarijnen op zwavelzuur). Plano. 60 x 40 cm. Op roze papier. 1967. Gaaf exemplaar. € 100 * Collage van een pagina tekst en met de grappige 'portretten' van o.a. Morriën, Mulisch, Rodenko, De Telegraaf en Vasalis. Dit affiche werd uitgegeven door Thomas Rap in 1967, ter promotie van de tweede, herziene druk van Mandarijnen op zwavelzuur.

242 (HERMANS, W.F.) (Reclame-affiche voor Mandarijnen op zwavelzuur). Plano. 26 x 37,5 cm. Op geel papier. 1970. € 45 * Dit affiche werd door een vorige eigenaar (volgens instructies van Hermans en langs de aangegeven stippellijnen) in drieën geknipt, waardoor er een trucje mee uit te halen is: laat zelf een schrijver verdwijnen, onder het motto: 'Hoe is dat mogelijk? Als u dat weten wil, lees dan Mandarijnen op zwavelzuur, het boek waardoor schrijvers spoorloos verdwijnen!'. Dit affiche werd uitgegeven door Thomas Rap in 1970, ter promotie van de derde, herziene druk van Mandarijnen op zwavelzuur.

243 (HERMANS, W.F.) (Reclame-affiche voor Ruisend gruis).

[1995]. Eénmaal gevouwen. * Met een portretfoto door Klaas Koppe.

Plano. 42 x 30 cm. € 22

244 (HERMANS, W.F.) (Reclame-affiche voor Uit talloos veel miljoenen). Plano. 60 x 40 cm. [1981]. Tweemaal gevouwen. € 35 * Ontwerp en kleur van het omslag van de paperback, met in de rechteronderhoek 'de nieuwe roman/ 296 pagina's/ F. 29,50'.

245 (HERMANS, W.F.) Super lees-leg puzzel. 25 jaar De Bezige Bij 1944-1969. Puzzel van de beroemde foto van Paul Huf met daarop (bijna) alle fondsauteurs, genomen in de bibliotheek van het Rijksprentenkabinet in het Amsterdamse Rijksmuseum op 15 mei 1969. De puzzeldoos (39 x 28 x 5 cm, met de foto van Huf op het deksel en de namen van alle geportretteerden op de zijkanten) heeft de volgende inhoud: 1. Puzzelstukjes in plastic verpakking. De achterzijde van de stukjes is bedrukt met teksten in druk en in facsimile van het handschrift. 2. Exemplaar van de foto als poster (50 x 72 cm). 3. Vel met daarop (genummerd) de silhouetten van de auteurs (zodat u er thuis een quiz van kunt maken!). Het deksel van de doos is beschadigd en geschaafd. € 200

* Jammer mmer dat de belangrijkste Bezige Bij-auteur Bij auteur op de foto ontbreekt, maar toch gaf W.F. Hermans in verhulde vorm acte de prĂŠsence:: op de achterzijde van de puzzel staan teksten van auteurs uit het fonds afgedrukt. We zien teksten van o.a. Buddingh', Campert, Claus, Lucebert, Miller, Mulisch, Nooteboom, Schierbeek en Toonder.

Rechtsboven, in facsimile van het typoscript, een tekst over de vraag 'waarom schrijven?' van, verhinderd maar aanwezig, W.F. Hermans!

We citeren Richter Roegholt, De geschiedenis van De Bezige ezige Bij 1942-1972 1942 (Amsterdam 1972), p. 255-256,, over de totstandkoming van de foto: foto: 'Een van de manifestaties waarmee De Bezige Bij haar 25-jarig 25 jarig bestaan in 1969 opluisterde, was de uitgave van een poster met een foto van 161 van haar medewerkers (...). Alle schrijvers, illustratoren, ontwerpers en niet-schrijvende schrijvende medewerkers van De Bezige Bij waren uitgenodigd op Hemelvaartsdag 15 mei 1969 naar de Bij te komen voor een groepsfoto die zou worden gemaakt door Paul Huf jr. De lokatie was door Paul Huf uitgezocht: uitgezocht: de bibliotheek van het Rijksprentenkabinet in het Rijksmuseum. Het was een passende omgeving met al die boeken, en op de trapjes en de rondom lopende balkons was ruimte om deze 'grootste groep die ik ooit heb gefotografeerd', zoals Paul Huf zegt, overzichtelijk o op te stellen. De camera stond op een balkon te halver hoogte tegenover de groep; de belichting kwam van vier verspreid opgestelde elektronenflitsers. (...) De poster, symbool van Geert Lubberhuizen's alomvattende bijenliefde, werd ook als legpuzzel le in de handel gebracht. Hier is een sleutel voor de namen van de afgebeelde personen aan toegevoegd.'

Bijgevoegd: Richter Roegholt, De geschiedenis van De Bezige Bij 1942-1972.

1942 Amsterdam, De Bezige Bij, 1972. Ingenaaid enaaid. 368 p. Handelsuitgave van de dissertatie ertatie.

246 HERMANS, W.F. (Aankondiging van Mandarijnen op zwavelzuur 2 ("De Mandarijnenpers")). Planodruk op groen papier. 9,9 x 14,9 cm. Op de blanco zijde door Hermans geadresseerd aan 'P.F. Hondius van Herwerden/ Club du Meilleur Livre' in Amsterdam en door hem van een postzegel (2 cent) voorzien. Datum poststempel 'Groningen/ 12 V (...)/ 1955'. € 50 * 'Uitsluitend voor intekenaars is een luxe-editie verkrijgbaar, bestaande uit 500 genummerde exemplaren op met de hand geschept Oud-Hollands papier van Van Gelder. Gireert ƒ 3,- op (...) en U ontvangt Uw exemplaar franco thuis!'

247 HERMANS, W.F. (Gedrukt excuuskaartje van 'De Mandarijnenpers'[= W.F. Hermans]). Planodrukje op zwaar papier. 9,0 x 18,0 cm. Gedateerd '29 nov. 1963'. € 50 * 'Nooit had een boek zoveel tegenslag te verduren als/ Mandarijnen op zwavelzuur!/ Het komt! Maar later dan de drukker had gehoopt (...)'.

Eígenlijk een zelfstandige publicatie van Hermans!

248 HERMANS, W.F. De God Denkbaar Denkbaar de God. (Voorgelezen door de auteur). Hilversum, VPRO, [1995]. Vier cd's in bedrukt doosje. Met een geïllustreerd boekje, waarin een interview met WFH door Wim Noordhoek over De God Denkbaar Denkbaar de God. € 50 249 (HERMANS, W.F.) Nooit meer slapen. Puzzel van het bekende foto-omslag van de paperback. 117 stukjes. Als nieuw: in cellofaan. € 45 250 HERMANS, W.F. Originele aquarel. 28,1 x 24,8 cm (beeldformaat 25,0 x 19,0 cm).

Rechtsonder gesigneerd en gedateerd 'W.F. Hermans/ 1936' en linksonder 'naar/ H.v.Doornik'. Enkele vouwtjes en drie punaisegaatjes. € 750 * Aardig stadsgezicht (een straatje in oud Amsterdam), in potlood opgezet en daarna heel verdienstelijk in kleur geschilderd door een 14- of 15-jarige Hermans, naar een schilderij van Heertje van Doornik (1880-1936). Zie afbeelding (uitsnede) op de volgende pagina.

VERSPREID WERK (een keuze) 251 HERMANS (inl.), W.F. 'Kunnen wij hier geen probleem van maken?' P. 3-5 in: Zwart en wit. Amsterdam, Stedelijk Museum, 1955. Geniet. 28 p. Geïllustreerd. 1e druk. € 50 * Mooie inleiding in de geïllustreerde verkoopcatalogus Zwart en Wit bij het vijfjarig bestaan van dit tijdschrift. Janssen/ Delvigne 253.

252 (HERMANS, W.F.). G. Luyendijk en A.G.J. Baeten 'Gesprek met Hermans'. P. 20-30 in: Bourgond. Algemeen Onafhankelijk Eindhovens Studentenperiodiek. Jrg. 1, afl. 8-9 (30 maart 1962).

Geniet. 36 p. € 80 * Speciale Boekenweekeditie, waarin een uitvoerig interview door twee Eindhovense studenten, die 'na een vervelende treinreis van circa 4 uur' aanbellen bij Hermans op Spilsluizen 17a. Het interview is een letterlijke weergave van het lange gesprek tussen Luyendijk, Baeten en Hermans, hier en daar onderbroken door bespiegelingen over Hermans' interieur, zijn katten en over Ruprecht ('een klein blozend knaapje'). Geïllustreerd met foto's van én door W.F. Hermans en eindigend met een ongepubliceerd fragment uit Mandarijnen op zwavelzuur 'Stilzwijgend volte-face maken'. Hermans grossiert in citaten: 'Van het Reve?

Kijk, (schoolmeesterachtig) ik onderscheid sinds hij in 1955 naar Engeland emigreerde, twee Van het Reve's: een apokrieve en een posthume', 'Bomans is een grappenmaker die speciaal schrijft voor notarissen en gepensioneerde schoolhoofden die zaterdag de Elsevier kopen', 'Je kunt aan de advertenties zien voor wie een blad schrijft: Het Parool vraagt glazenwassers, het Handelsblad topfunctionarissen'. Zijn opmerkingen over 'aasgier (lijkbezorger)' Geert van Oorschot zetten kwaad bloed bij de uitgever: Hermans werd gedagvaard. Janssen/ Delvigne 314a, 315 en IV-13.

253 HERMANS, W.F., als Pater Anastase PRUDHOMME. 'Verder van mij'. P. 199-210 in: Sjaak HUBREGTSE (samenst.), Tussen chaos en orde.

Essays over het werk van Gerard Reve. Amsterdam, Loeb, (1981). Linnen. 408 p. 1e druk. Vochtvlek op achterplat. € 500 * Exemplaar met fraai gekalligrafeerde, krullig gesigneerde opdracht van W.F. Hermans, alias Père Anastase Prudhomme S.J., op de titelpagina: 'A mon fils spirituel/ [X]/ cordialement/ R. Père A. Prudhomme S.J./ Paris, le 26 juillet/ 1981'.

254 HERMANS, W.F. 'Jonge moderne dichters die sonnetten maken interesseren mij niet'. P. 4 in: Blurb. Afl. 6 (februari 1947). Losbladig (als uitgegeven). 8 p. € 85 * Redacteur Simon Vinkenoog geeft de jonge generatie het woord, naar aanleiding van een enquête over moderne poëzie in Elseviers Weekblad van 25 november 1950. Met bijdragen van Hans Andreus, Ad den Besten, Remco Campert, Guillaume van der Graft, Jan Hanlo, Paul Rodenko en Simon Vinkenoog. Tevens met een losse ingezonden mededeling van Ad den Besten, die namens U.M. Holland abonnees werft voor de reeks De Windroos. Janssen/ Delvigne 172.

255 HERMANS, W.F. 'Dag dokter'. P. 8-9 in: Alles mag. Dagblad ter verbreiding van het wantrouwen.

Jrg. 1, nr. 1 [juli 1954]. Tabloid. (16) p. Omslag gevlekt. € 75 * Buitengewoon leuk tijdschrift van De Bezige Bij, waarvan helaas maar één nummer is verschenen.

Bevat tevens bijdragen van o.a. Remco Campert, Simon Carmiggelt, Hugo Claus, Lucebert, Adriaan Morriën en Annie M.G. Schmidt. Compleet.

256 HERMANS, W.F. 'De bruine enveloppe'. In: De bruine enveloppe. 20 jaar De Harmonie. 50 jaar Jaco Groot. [Amsterdam], ('De Commissie', 1992). Ingenaaid. 88 p. 1e druk. € 45 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van Freek de Jonge aan de tekenaar Opland: '18 september 1992/ voor Rob [Wout]/ uit dankbaarheid/ freek'. Boven de opdracht tekende De Jonge een zelfportret. Vriendenboek voor Jaco Groot, met bijdragen van Jos Collignon, Jean-Paul Franssens, Freek de Jonge, Gerrit Komrij, Kees van Kooten, Cees Nooteboom, Peter van Straaten, Joost Swarte, e.v.a. Niet in de handel.

Janssen/ Delvigne 1016.

257 HERMANS, W.F. 'De jongste dichters en een Amerikaans gedicht.' P. 124-126 in: Centaur. Jrg. 2, afl. 2 (februari 1947). Ingenaaid (omslag C.A.B. Bantzinger). (64) p.

Omslag deels verkleurd. € 15 * Janssen/ Delvigne 89.

258 HERMANS, W.F. 'Een fotograferend schrijver'. P. 47 in: Drukkersweekblad en Autolijn. Kerstnummer 1963. Samengesteld door Han de Vries en Carel Blazer. 4to.

Garenloos. Rijk geïllustreerd. € 20

* Prachtig vormgegeven tijdschrift met fantastische reclames. Janssen/ Delvigne 339.

259 HERMANS, W.F. (Fragmenten uit King Kong). P. 8-9 en 11 in: Aloha. Afl. 11 (september 1972).Geniet. 32 p. Geïllustreerd. € 20 * Drie fragmenten uit King Kong, begeleid door twee artikelen van Rogier Proper. Eén over de achtergrond van King Kong alias Christiaan Lindemans, één over de geschiedenis van Hermans' toneelstuk.

260 HERMANS, W.F. 'Jean-Paul Sartre en het existentialisme'. P. 121-122 in: Contact.

Het maandblad voor de Nederlandse jeugd in het algemeen en de Middelbare Scholieren en Studenten in het bijzonder. Jrg. 14, afl. 6 (juni 1947). Geniet. (28) p. € 60 * Helder en serieus artikel van een jonge Willem F. Hermans.

Janssen/ Delvigne 103.

261 HERMANS, W.F. 'Leeuw in interieur'. P. 120-122 in: Parade der profeten. Literair tijdschrift. Reünie-nummer. September 1979. Geniet en met touw genaaid. 162 p.

Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde exemplaren. € 35 * Janssen/ Delvigne 111.

262 HERMANS, W.F. 'Niet Wittgenstein, maar Kazemier in het geding'. P. 91-95 in: Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte en Psychologie, waarin opgenomen: Annalen van het Genootschap voor wetenschappelijke philosophie. Jrg. 59, afl. 2 (juli 1967). Ingenaaid. 972) p. Naam op omslag, penaantekeningen. € 30 * Hermans' bijdrage wordt gevolgd door een reactie van B.H. Kazemier ('Wittgenstein in het geding (II)') en een pissig naschrift van de redactie. Janssen/ Delvigne 376.

263 HERMANS, W.F. 'Schrijfmachines - capita selecta'. P. 1-10 in: Utopia. Afl. 8 (december 1977).

Geniet. 28 p. 30,3 x 30,3 cm. Geïllustreerd. Met de twee in het voorwoord genoemde bijvoegsels: een maagdelijk vel Gimborn carbonpapier en een opgeplakt monstertje correctiepapier. In de oorspronkelijke, fraai bedrukte envelop. € 120 * Het bekende 'schrijfmachinenummer' in zijn meest complete verschijning. Janssen/ Delvigne 644.

264 HERMANS, W.F. 'Schrijfmachines - capita selecta'. P. 1-10 in: Utopia. Afl. 8 (december 1977). Geniet. 28 p. 30,3 x 30,3 cm. Geïllustreerd. € 175 * Exemplaar met ernstig verschoten en inmiddels bijna onleesbare, handgeschreven opdracht van W.F. Hermans in oranje viltstift op het omslag: 'Voor Piet en Aaltje,/ nog meer over/ Schrijfmachines, met de/ beste wensen voor het/ nieuwe en volgende jaar./ Wim/ Parijs 27 dec. 1977'.

De in het voorwoord verantwoorde bijvoegsels (blad carbonpapier en monster correctiepapier) ontbreken. Janssen/ Delvigne 644.

265 HERMANS, W.F. 'Toespraak bij de opening van de nieuwe boekhandel'. P. 175-179 in: "Met verschuldigde achting". C. Kooyker. Honderdvijfentwintig jaar boekhandel

Kooyker te Leiden. 1863-1988. Leiden, Kooyker, (1988). Linnen met stofomslag. 184 p.

Gedrukt in een oplage van 1000 genummerde exemplaren. Geïllustreerd. 1e druk. € 20 * Hermans bekent in zijn toespraak in 1944 bij Schröder & Dupont een boek te hebben gestolen. Bevat tevens bijdragen van o.a. F.L. Bastet en F. Springer. Janssen/ Delvigne 947.

266 HERMANS, W.F. 'Uitgever Oorwurm'. P. 241252 in: Podium. Jrg. 16, afl. 6 (maart 1962). Ingenaaid.

(48) p. € 300 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de eerste pagina: 'Aan C.J. Kelk/ van/ W.F. Hermans/ Boekenbal '62'.

De eenakter Uitgever Oorwurm zou worden opgevoerd tijdens de opening van het Boekenbal in het Concertgebouw op 30 maart 1962, maar de CPNB vond het stuk niet passen in de sfeer van het Boekenbal. Hermans schijnt deze avond royaal exemplaren van onderhavig Podiumnummer te hebben uitgedeeld. Uitgever Geert van Oorschot, die op dat moment met Hermans in de clinch lag over allerlei contracten, stond model voor de jenever drinkende en sigaren rokende Oorwurm. Janssen/ Delvigne 317.

267 HERMANS, W.F. (Vijf gedichten). P. 76-78 in: Parade der profeten. Literair tijdschrift. Poëzie-nummer. (1945). Geniet en met touw genaaid. (120) p. Geïllustreerd.

Gedrukt in een beperkte, genummerde oplage (dit is nummer 19). 2e, herziene druk. € 150 * Opnieuw gepagineerde, herziene druk van het poëzienummer (jrg. 1, afl. 7-8-9 (oktober-november-december 1944)), gedateerd 'Februari 1945'. Gesigneerd door de driekoppige redactie: Ad. van Noppen, Jan Praas en Carla Scheidler. De Jong 998.

Janssen/ Delvigne 31.

268 HERMANS, W.F. (Vijf gedichten). P. 273-275 in: Parade der profeten. Literair tijdschrift. Jrg. 1, afl. 7-8-9 (oktober-november-december 1944). Geniet en met touw genaaid. (120) p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 150 genummerde exemplaren.

Tipp-ex op titelpagina. € 150 * Gesigneerd door de driekoppige redactie: Ad. van Noppen, Jan Praas en Carla Scheidler. Met errata (in doorslag van typoscript, want 'door stroomafsluiting geen lichtdrukken'. De Jong 998. Janssen/ Delvigne 31.

SECUNDAIR (een keuze) 269 (HERMANS, W.F.) SCHREUDERS, Piet 'Bewoont W.F. Hermans een krot?' P. 8-9 in: ALOHA. Jrg. 4, afl. 12 (oktober 1973). Geniet. 32 p. Rijk geïllustreerd. € 20 * Melige reportage over een bezoek aan Haren, waarbij het huis van Hermans vanaf de straat in ogenschouw werd genomen, becommentarieerd en gefotografeerd.

270 (HERMANS, W.F.). (ANONIEM) 'Hermans zonder functie'. In (eigenlijk: op): Broddel. Kroniek voor kunst en vliegwerk. Jrg. 1, afl. 1 (februari 1964). Eénzijdig bedrukt plano (blauwdruk). Blauwe vinvis-folio: 125 x 70 cm. € 75 * Bevat een uitvoerige beschouwing over De donkere kamer van Damocles.

Waarschijnlijk de enige aflevering van dit schaarse en curieuze tijdschrift, onder redactie van J. Noordzij, K.W. Swaak en H.P. Swaak. Volgens Picarta alleen in de UB Leiden en in het Letterkundig Museum.

271 (HERMANS, W.F.). BAARTSE e.a., Dirk Willem Frederik Hermans kalender.

(Amsterdam), Stichting Hermans Magazine, (1996). Spiraalband. 13 bladen op kartonnen achterblad. 45,5 x 35,0 cm. Geïllustreerd. In oorspronkelijke envelop.

Beschadiging aan rechteronderhoek voorblad. € 15 * Met, op vrijwel iedere dag, gebeurtenissen uit het leven van Hermans.

272 (HERMANS, W.F.). ENT, Janwillem van der Willem Frederik Hermans' onwettige kinderen: de thrillers van Fjodor Klondyke. Amsterdam, [eigen beheer], 1988.

Garenloos. 184 p. 1e druk. € 40 * Doctoraalscriptie bij de studierichting Nederlands aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

273 (HERMANS, W.F.). HORSTINK, Jan Hermans gelooid. Onderzoek naar de thema's en motieven in 'Overgebleven gedichten' van Willem Frederik Hermans in relatie tot zijn fictionele proza. Spijkenisse, Hageboek [= eigen beheer], (1980).

Garenloos. 46 p. 2e druk. € 25 * Beknopte scriptie met nuttig variantenapparaat.

274 (HERMANS, W.F.). KALEIS, Huug De God Denkbaar verklaard. Essays over W.F. Hermans. (Amsterdam, De Arbeiderspers, 1987). Ingenaaid. 204 p. 1e druk. € 25 * Met raadselachtige, handgeschreven en gesigneerde opdracht van de auteur aan Hanny Michaelis op de Franse titel: 'Voor Hanny,/ Zeer geëmotioneerd/ door het verleden, dat/ ik gesloten achtte als het graf./ Huug./ A'dam, 26 dec. '87.'

275 (HERMANS, W.F.). NOORDHOEK, Wim 'Oorlog, de schrik van je leven'. P. 29 in: ALOHA. Jrg. 3, afl. 13 (oktober 1971). Geniet. 32 p. Rijk geïllustreerd. € 15 * Recensie van Herinneringen van een engelbewaarder.

276 (HERMANS, W.F.). SITNIAKOWSKY, Ivan Opdracht van W.F. Hermans. Met foto's van Nico Koster en Klaas Koppe. Den Haag/ Amsterdam, BZZTôH/ De Telegraaf, 1999. Linnen in linnen overslagdoos. 32 p. Gedrukt in een oplage van 270 genummerde exemplaren. Geïllustreerd. 1e druk. € 250 * Eén van de 20 Romeins genummerde en gesigneerde exemplaren, gebonden in linnen met overslagdoos, voorzien van een originele, gesigneerde foto door Nico Koster (voorstellende: W.F. Hermans in Parijs, 1976). Een regulier exemplaar is leverbaar voor € 22.

277 (HERMANS, W.F.). VEEN, Adriaan van der 'La littérature néerlandaise contemporaine'. P. 24-26 in: P.E.N. Bulletin de la Maison Internationale. Jrg. 6, afl. 6 (mei 1954). Geniet. 32 p. € 20

* In deze verhandeling over de stand van zaken in de Nederlandse literatuur van de jaren vijftig wordt niet alleen Hermans' C'est moi qui ai raison besproken, maar ook werk van K. [sic] Alberts, Dirk Binnendijk [sic], J.C. Bloem, F. Bordewijk, Remco Campert, Edouard [sic] Hoornik en Lucebert.

278 (HERMANS, W.F.) De incomplete werken van Willem Frederik Hermans.

Amsterdam, De Slegte, 1998. Linnen (Binderij Phoenix). 32 p. Geïllustreerd. € 75 * Eén van de (zeven) luxe-exemplaren, door Phoenix in grijs linnen gebonden, met blauwe en rode bestempeling. Een exemplaar van de reguliere editie is bijgevoegd.

279 (HERMANS, W.F.) Themanummer Suum Cuique. Jrg. 79, afl. 1 (september 2000). Geniet. 36 p.

Geïllustreerd. € 15 * Aan W.F. Hermans gewijde aflevering van de schoolkrant van het Barlaeus Gymnasium, hetzelfde blad waarvan hij in de jaren dertig hoofdredacteur was en waarvoor hij van 1934 tot 1940 liefst 27 bijdragen schreef.

280 (HERMANS, W.F.). JANSSEN (samenst.), Frans A. Scheppend nihilisme. Interviews met Willem Frederik Hermans. Amsterdam, Loeb & van der Velden, 1979. Linnen. 352 p. 1e druk. € 350 * Zeldzame luxe-editie van dit inhoudsrijke boek.

Hoewel het colofon het niet vermeldt, werden 30 exemplaren van de eerste druk gebonden in zwart linnen en 5 in leer. Dit exemplaar in linnen is door Jos Paardekooper in viltstift genummerd '16/35'.

281 (HERMANS, W.F.). OVERSTEEGEN, J.J. Terugblik. (Over Conserve). Garenloos in blind omslag. (28) p. €8 * Overdruk uit Raster, jrg. 5, afl. 2 (zomer 1971).

BRONZEN BEELD 282 (HERMANS, W.F.). WILLINK-QUIËL, Sylvia Bronzen beeld van Willem Frederik Hermans. Kop in brons gegoten, op houten sokkel met naamplaatje. Achterop in het brons gesigneerd 'Syl W Q 81'. 40 cm hoog inclusief sokkel, 29,5 cm zonder sokkel. 1981.

Van deze kop zijn zes exemplaren vervaardigd. € 8500 * Zeer levensecht, indrukwekkend beeld, door Sylvia Willink gemaakt in twee of drie sessies aan de Avenue Niel in Parijs. Midden 1981 keurde Hermans zijn gelijkenis goed ('als twee druppels water!'). Sindsdien nam het beeld, zoals Freddy de Vree duidelijk maakt, steeds een prominente plaats in huize Hermans in. Het is dan ook een fantastisch portret!

antiquariaat FOKAS HOLTHUIS (Paul Snijders & Fokas Holthuis) Postbus 18604 NL – 2502 EP Den Haag telefoon 070 – 346 6020 telefax 070 – 346 6806 www.fokas.nl fokas@fokas.nl KvK Haaglanden 10041294 BTW NL 8103.27.910.B01 Heeft u e-mail? Abonneert u zich dan op onze wekelijkse gratis nieuwsbrief per e-mail!

Zo wordt u iedere week op de hoogte gehouden van aanwinsten en boeken uit de voorraad over één auteur of thema. Oude nieuwsbrieven kunt u naslaan op onze website www.fokas.nl.

Illustratie voorzijde: Bronzen beeld van Hermans door Sylvia Willink-Quiël (1981). Foto © Sylvia Willink-Quiël, Amsterdam. Nummer 282 in deze catalogus.

Illustratie achterzijde: Knipsel uit een onbekende krant, ingeplakt in Mandarijnen op zwavelzuur. Nummer 46 in deze catalogus.

'Een don quichot als sigarenhandelaar' © Arnon Grunberg

LEVERINGSVOORWAARDEN

* Prijzen zijn in euro’s * Verzendkosten zijn voor rekening van de koper * Wij behouden ons het recht voor pas te leveren na betaling * Betaling binnen 14 dagen op een van onze rekeningen www.fokas.nl