AMO. Catalogus 77

het complete fonds 1984–2004 alle 136 uitgaven aangevuld met varianten, proeven, originele etsen en tekeningen voorzien van historisch commentaar door oprichter Gert Jan Hemmink

TEN GELEIDE Naast de vele honderden margedrukkers die in Nederland voor hun plezier de zethaak ter hand namen kende ons land in de twintigste eeuw maar een handjevol uitgeverijen dat zich specifiek op het bibliofiele boek richtte, anders dan bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk.

Voordat De Zilverdistel in 1915 een private press werd, was het een bibliofiele uitgeverij met enkele kwalitatief matige boeken op haar naam. Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd in Utrecht Stichting De Roos opgericht, die onlangs haar 184e uitgave het licht deed zien. De laatste decennia vielen verder de Arethusa Pers en Bébert op in het bibliofiele uitgeverslandschap.

Van een geheel andere orde is uitgeverij AM O . Oprichter Gert Jan Hemmink werd in 1947 in Amersfoort als bibliofiel geboren en heeft daar zijn hele leven al plezier van. Rond zijn vijftiende begon hij met het verzamelen van werk van Hugo Claus en daar gaat hij nu, ruim vijftig jaar later, ondanks indrukwekkende veiling- en antiquariaatscatalogi van delen van zijn collectie, nog steeds mee door. In de jaren zeventig, werkzaam bij uitgeverij De Arbeiderspers, was hij onder meer verantwoordelijk voor de bibliofiele en luxe uitstapjes die die uitgeverij vanaf 1973 maakte.

In 1984 richtte Hemmink uitgeverij AM O op, onder welk impressum in de twintig daaropvolgende jaren 136 titels verschenen. Uitgeverij AM O - de naam verwijst naar de beroemde kunstbelijdenis van Henry van de Velde - is een buitenbeentje tussen de in het begin genoemde uitgeverijen.

De boeken van AM O vormen, in al hun veelkleurige verscheidenheid, toch een eenheid en zijn bijna altijd als zodanig herkenbaar. Niet alleen vanwege het door Pierre Alechinsky ontworpen vignet dat vrijwel alle omslagen siert, maar ook vanwege de keuze voor de drukkers, Rob Cox (De Veerpers), Bram de Does (Spectatorpers), Hans van Eijk (In de Bonnefant) en Hein Elferink, die alle vier perfectie in druk en typografie nastreefden en die AM O samen een herkenbaar stempel gaven zonder hun individuele gezicht als drukker te verliezen. En waar het andere bibliofiele uitgeverijen en private presses vaak moeilijk viel een literair interessant en coherent fonds op te bouwen, was dat voor AM O nooit een probleem: Gert Jan Hemminks vriendschap met Hugo Claus en zijn werkzaamheden bij De Arbeiderspers vormden het fundament van het indrukwekkende fonds van AM O , waarin de literaire en bibliofiele voorkeuren van één man met zichtbaar plezier weerspiegeld worden.

Deze catalogus bevat de schaduwcollectie van uitgeverij AM O : alle 136 uitgaven, niet in alle varianten, maar wel zoveel mogelijk. Vrijwel alle uitgaven zijn in nieuwstaat, want bewaard in laden en dozen, buiten bereik van licht en stof. Van een aantal titels zijn meerdere exemplaren aanwezig.

Boudewijn BĂźch tijdens de presentatie van Weerzien (nummer 1) in Odeon, 1984

Ets door Frank Lodeizen in luxe-exemplaar Herinnering aan Hans Andreus (nummer 7)

Omslag van De vraatzuchtige spreekt (nummer 3)

Omslag van Een overtreding (nummer 8)

1 BÜCH, Boudewijn Weerzien met Wassenaar. Een reisverhaal, gevolgd door Duitsland in Wassenaar, een verhaal. (Met een foto van de auteur als frontispice door Klaas Koppe).

Amstelveen, AM O , 1984. Linnen met stofomslag. 48 p. Gezet uit de Trinité Roman Wide 2 en gedrukt door Joh. Enschedé en Zonen Grafische Inrichting te Haarlem naar aanwijzingen van Bram de Does en gedrukt door drukkerij Poortpers te Amsterdam op Hollands Druk in een oplage van 25 genummerde exemplaren. 1e druk.

Er verschenen tevens 250 Arabisch genummerde en ingenaaide exemplaren met het imprint Stichting De Amsterdamsche Boekenmarkt. Dit is de luxe-editie, met als imprint AM O : één van de 25 Romeins genummerde en gesigneerde exemplaren met als losse bijlage het gedicht 'Weerzien' als vouwblad. AM O 1.

Soms laten belangen zich uitstekend verstrengelen. Als mede-oprichter van Stichting De Amsterdamsche Boekenmarkt, die onder meer was opgericht om elk jaar tijdens de Uitmarkt in Amsterdam het culturele boekenseizoen te openen mocht ik als medeorganisator elk jaar een presentje voor de deelnemende uitgevers en boekverkopers verzinnen. Boudewijn Büch kende ik van voor zijn debuut bij Uitgeverij De Arbeiderspers. Hij hield van mooie boeken, die lieten mij ook niet onverschillig (van zijn eerste boekje liet ik een luxe editie maken, in linnen gebonden met een aardig etiketje van Wim Bischot op het omslag). Ik vroeg hem zijn verhaal dat ik in het weekblad De Tijd had gelezen te bewerken en aan te vullen, Boudewijn zag daar wel wat in: het geschenkje tgv het eerste lustrum was geboren, het werd mijn eerste samenwerking met Bram de Does. Joh. Enschedé verrichtte onder het nauw toeziend oog van Bram het zetwerk, Gerard Timmer van de Poortpers drukte het boekje bliksemsnel. Tweehonderdvijftig exemplaren, gebrocheerd en genummerd vonden zo hun gratis weg: je komt ze nu niet veel meer tegen. Daarnaast verscheen een luxe editie, als eerste officiële uitgave van Stichting AM O - in het colofon correct gespeld, op de titel bleek 'AMD' te staan. Niemand gezien, door de auteur werd de D in alle exemplaren in blauwe inkt in een O veranderd. Netjes gebonden door Binderij van Waarden en met een extraatje toegevoegd. Het eerste exemplaar van de stichtingseditie werd tijdens een feestelijke nazit uitgereikt in Odeon. Boudewijn was later succesvol veilingmeester op het grote boekenpodium, maar dat is voor later eens.

2 CARMIGGELT, S., en Frank LODEIZEN Vreugden en Verschrikkingen van de Dronkenschap. Amstelveen, AM O , 1984. Linnen (Binderij Van Waarden). (56) p. Gedrukt in een oplage van 50 genummerde danwel geletterde en door kunstenaar en dichter gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 26 geletterde exemplaren, fraai gesigneerd onder het colofon. Luxe-editie van het boek dat eveneens in 1984 bij Veen verscheen. Zeventien korte gedichten bij (reproducties van) evenzovele etsen van Frank Lodeizen - of omgekeerd. AM O 2.

Frank Lodeizen had in 1978 een luxe editie laten verschijnen bij de Western Market Art Press van Willem Klijn. S. Carmiggelt had daarvoor drie verzen ter beschikking gesteld ('Tekst voor een Wijnkaart', 'De Dronkaard' en 'De Amsterdamse Kroeg'). Frank kon wel een centje gebruiken en wilde graag een herdruk. Dat kon: S. Carmiggelt, ook de beroerdste niet, schreef een leuk woord vooraf ('De Roes en de Kater'), Frank schreef een naschrift en maakte een portret van zichzelf en van de dichter. Dankzij de welwillendheid van zowel Bert de Groot als Dick Gubbels verscheen een handelseditie bij Veen, uitgevers. Met flappen, en het gehele honorarium was voor Frank. Daarnaast verscheen bij de kersverse uitgeverij AM O een luxe editie, voorzien van de portretten

(maar nu als ets) en de nieuw uitgeschreven gedichten. Niet gebonden bij Phoenix, dat werd te prijzig. Bij mijn bezoek aan Frank zag ik zijn dochtertje Rifka, later bekend als gevierd actrice.

3 CONINCK, Herman de Te voet over de Lethe. Amstelveen, AM O , 1985. Ingenaaid met omslag. (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 25 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 20 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Cyclus van zes sonnetten en een envoi. AM O 3.

Alles wat ik over Herman de Coninck wil zeggen staat in Herinnering aan Herman de Coninck (AM O 128). Zijn vriend Piet Piryns vindt dat wij vrienden waren: Herman en ik dachten niet in die termen, maar we mochten elkaar graag. Als na 12-en de telefoon ging, dan wist ik: het is Herman. Die gesprekken zijn me dierbaar, zijn brieven koester ik. Veel spraken we over het hebben van dochters, wij waren allebei vader van een dochter, respectievelijk Laura en Charlotte. In zijn gevoel voor humor, met veel vleugjes zelfironie, kon ik me vinden. Op de dag van zijn dood schreef ik mijn herinnering, die werd gelardeerd met gedichten uit de bundels gedichten die ik onder de AM O -vlag mocht uitgeven. Reinhoud, die ik vroeg om een herinneringsets te maken als frontispice, reageerde per omgaande. Gratis, als hoog door mij gewaardeerd gebaar.

Rob Cox verzorgde de uitgave. Geen exemplaar werd door mij verkocht, nadien doken exemplaren in de handel op, toch niet zorgvuldig genoeg geweest blijkbaar teruggekocht en opnieuw weggegeven. De wettelijke weduwe was buiten zinnen en riep in mijn antwoordapparaat dat de gehele oplage vernietigd diende te worden. Daar heb ik niet aan voldaan, want over schrijversweduwen weet ik het een en ander, de ergsten zijn die waarvan de auteur nog in leven is. Aan Herman denk ik bijna iedere dag, maar dat moet hij delen met het denken aan Hugo Claus. Blij beide mannen gekend te mogen hebben, dankbaar voor het vertrouwen dat ze in mij stelden hetgeen tot onder meer zo vele AM O -edities heeft geleid.

4 PERNATH, Hugues C. Brief aan Paul. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, A M O , 1985. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Fabriano in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Niet eerder gepubliceerde brief van Hugues C. Pernath aan Paul Snoek, uitgegeven ter gelegenheid van de tiende sterfdag van Pernath. Niet in: Hugues C. Pernath en Paul Snoek, Soldatenbrieven (Amsterdam/ Antwerpen, De Bezige Bij/ Ontwikkeling, 1961). AM O 4.

5 BÜCH, Boudewijn Een slechte journalist. Amstelveen, AM O , 1985. Ingenaaid met omslag. (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabische genummerde, op Fabriano gedrukte exemplaren. 'Ik zit maar te tobben achter mijn tiepmachine, ga niet uit naar leuke dansfeesten en lijd onder een groot gebrek: dat ik niet kan leven.' AM O 5.

6 LODEIZEN, Frank Herinnering aan Hans Andreus, gevolgd door: Hans ANDREUS, Kleine Kabbala voor Frank Lodeizen. Amstelveen, AM O , 1985. 28,1 x 15,5 cm. Ingenaaid met

omslag. 24 p. Gezet uit de Trinité Roman Wide 3 en gedrukt door Johan Enschedé en Zonen in een oplage van 125 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 100 Arabisch genummerde, op Mellotex gedrukte exemplaren. AM O 6.

Frank was een prettig mens in de omgang. Gefascineerd door het feit dat hij een tijdje de echtgenoot van de Zweedse actrice Ulla Jacobsson was (Zij danste slechts een zomer) vroeg ik hem uit over haar. Maar helaas is het tot het schrijven van zijn herinneringen aan Ulla nooit gekomen. Maar never mind, Hans Andreus had hij ook goed gekend. Die had zelfs een gedicht voor hem geschreven. Als je nu je herinneringen aan deze dichter opschrijft, dan geef ik dat tezamen met het gedicht uit. Zo gezegd zo gedaan. Via Just Enschedé (de voormalige manager van Bram en Freek) wilde Bram de Does deze uitgave wel verzorgen. Frank maakte voor de luxe editie een ets (Ontmoeting met Hans Andreus op het vliegveld van Palermo) en in het Hof van Johannes werd het gedicht afgedrukt. En o ja, S. Carmiggelt keek de tekst nog even na en zag dat het goed was. Ik zie nog de direktiemercedes van de befaamde drukkerij voorrijden, waarna de perfect geklede chauffeur mij twee pakjes overhandigde.

7 LODEIZEN, Frank Herinnering aan Hans Andreus, gevolgd door: Hans ANDREUS, Kleine Kabbala voor Frank Lodeizen. (Met een originele, genummerde en gesigneerde ets door Frank Lodeizen). Amstelveen, AM O , 1985. 28,8 x 16,2 cm. Linnen (Binderij Phoenix). 24 p. + vouwblad. Gezet uit de Trinité Roman Wide 3 en gedrukt door Joh. Enschedé en Zonen in een oplage van 125 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Romeins genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte luxe-exemplaren, met als bijlage Hans Andreus' gedicht 'Kleine Kabbala voor Frank Lodeizen', met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt in het Hof van Johannes te Haarlem, voorzien van een originele, genummerde en gesigneerde ets door Frank Lodeizen. AM O 6.

Binderij Phoenix was decennialang de huisbinderij voor Uitgeverij A M O . Dat kwam zo: in mijn jaren bij Uitgeverij De Arbeiderspers kreeg ik te maken met auteurs, die van mooi uitgevoerde boeken hielden. Dat kwam goed uit. Onder het welwillend oog van mijn baas, Theo Sontrop, liet ik voor een auteur van de afgedrukte vellen, bedoeld voor een paperback, wel eens een luxe gebonden boek maken. In het begin liep dat via de produktie-afdeling (met als chef Wim Mol). Al snel kwam ik in aanvaring met de boekhouding (discussie: waarom wel voor de ene auteur en niet voor de andere bovendien vergde dit geld waar geen opbrengst tegenover stond). Wie me op het idee 'budgettair neutraal' bracht, dat weet ik niet meer, misschien was ik dat zelf wel. Zo ontstonden luxe edities van werken van auteurs als S. Carmiggelt, Gerrit Komrij, Mensje van Keulen - kleine oplage van meestal 36 exemplaren (25 arabisch genummerd voor de handel, 10 romeins genummerde voor auteur en uitgever en 1 h.c.-exemplaar voor het archief). Alle kosten opgeteld, gedeeld door 25 en de nettoprijs was bekend, boekhandelskorting erbij geteld, en de verkoopprijs was bereikt. Maar de industriële wijze van binden beviel me niet. In mijn vrije tijd liep ik wel eens binnen bij antiquariaat Erasmus op het Spui. Daar maakte ik kennis met een medewerker, die duidelijk ongelukkig zat te wezen. Raakte met hem aan de praat: waarom hij niet content was - ja, dat kwam zo, de eigenaar van het antiquariaat, meneer Horodisch at graag een sinaasappel, daar kauwde hij op en de uitgekauwde partjes legde hij op zijn bureau in het zicht van mijn gespreksgenoot, die in zijn vrije tijd boekbindlessen bleek te volgen bij Bert Graafland. Al snel startte Hans van der Horst boekbinderij De Eenhoorn. Met hem ging ik in zee, na enige tijd werd hij vergezeld door een jonge

Amerikaan, die bij Binderij Kloosterman werkte. Zij gingen de luxe edities voor De Arbeiderspers maken. Na een tijdje kregen de compagnons mot, ik koos ervoor om door te gaan met David J. Simaleavich, die zich aan afspraken hield en niettegenstaande het feit dat binden voor hem op de derde plaats kwam (na vrouwen, na dansen) over een engeltje bleek te beschikken, dat op de juiste momenten op zijn schouder plaatsnam. David hield van mooie boeken, leverde vakwerk en was zowel voor partijtjes als voor het binden van enkele boeken in de markt: Binderij Phoenix. Na een tijdje stille deelnemer te zijn geweest in Phoenix Productions besloot ik na wat omzwervingen mijn spaargeld in te zetten voor Stichting A M O . De rest is history: David stopte met binden, ik ging door met zijn opvolger Philipp Janssen, die later naar Middelburg verhuisde en nog later naar Kamperland.

8 CLAUS, Hugo Een overtreding. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1985. Ingenaaid in omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Fabriano in een oplage van 12 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

De eerste uitgave van Hugo Claus bij AM O , verschenen ter gelegenheid van de geboorte van de dochter van de uitgever. De tekst werd eerder gepubliceerd in Natuurgetrouw (Amsterdam, De Bezige Bij, 1954) en werd in 1962 gelezen door de toen vijftienjarige Gert Jan Hemmink. Het was het begin van een leven lang Claus! AM O 7.

Hugo Claus is hors concours, onverdiend de Nobelprijs niet gekregen, maar dat heeft niet aan de daarover beslissende jury gelegen: als hij als dichter was voorgedragen hadden de kaarten wis & zeker anders gelegen. In die opvatting sta ik niet alleen. Als Hugo er niet was geweest, had AM O niet bestaan, een zekerheid. Hij stond mij toe dat ik van zijn magnum opus een luxe editie zou maken, Hugo als veelvoudig talent maakte een tekening voor de ets voor het frontispice waarop de jeugdige Claus (uit het boek) en de ouder geworden schrijver verenigd zijn. David Simaleavich maakte van de vier eerste exemplaren een hoogtepunt: vol oasis, Hemminkrood, in cassette. Charles Vreuls zette de beeldschone tekening op een etsplaatje en drukte de vernis-mou (naar een idee van Joost Veerkamp), met een extra afdruk op Japans voor deze editie. In de gebruikelijke oplage van 25 Arabisch genummerde exemplaren voor de handel (om het geheel betaalbaar te houden), tien Romeins genummerde exemplaren h.c. ('hors commerce') (waarvan uiteraard nr. I voor de auteur) en een archiefexemplaar voor de uitgever, De Bezige Bij. Na afloop van het signeren, het was in de Kasteellaan in Gent, noemde Hugo mij zijn vriend & schonk mij de originele tekening, die ik elke dag zie.

Het was 1 van de 2 keren dat ik het in zijn bijzijn niet droog hield, de 2e keer houd ik graag voor mijzelf als u mij toestaat. Het verdriet van BelgiĂŤ.

Met Hugo wilde ik graag boekjes maken. Hij en ik smeedden plannen, in de 1 op 1gesprekken kwamen we snel tot bruikbare ideeĂŤn. Hoe minder ruis hoe beter. Als er betaling aan de orde was, altijd contant - niet in waaiers (dat was exclusief voorbehouden aan zijn theateragente, de betreurde Martine Verhoog), zoals ik dat ook deed als ik weer eens op zijn verzoek een deel uit zijn bibliotheek mocht kopen. Viel niet altijd in goede aarde bij mensen, die er nix mee te maken hadden. Gevoelens onderschat, is uiteindelijk mijn Waterloo geworden. Zou het nu weer zo doen, ondanks het welgemeende advies van Sylvia Kristel achteraf.

Het eerste grote project was wat later de serie Gedichten van Hugo Claus is geworden.

Hugo stemde in 1985 in met het plan zijn - naar mijn idee - mooiste gedichten uit te geven, met in alle gevallen een Nadien van zijn en een verklarende Aantekening van

mijn hand. Hans van Eijk, de begenadigde drukker van In de Bonnefant, maakte twee dummies, waaruit Hugo en ik er 1 kozen. Vijfentwintig exemplaren om het beheersbaar te houden: achttien op Zerkall en zeven op Hodumura - elk exemplaar in het colofon op de pers genummerd en afsluitend gesigneerd door de meester. Het eerste deel was het magistrale April in Paris (AM O 14), verschenen in het voorjaar van 1986. Het 25e en laatste deel Voor de vijftigste verjaardag van Geert (AM O 99) verscheen vijf jaar later, ter nagedachtenis aan de legendarische uitgever Geert Lubberhuizen (voor mij Oom Geert, uit diep respect, maar voor Hugo Geert) met als Nadien: 'Geert. Ik mis hem. Zijn kolder vooral. Sinds zijn tijd geen echte kolder meer'. Jocé Hassing maakte een aantal passende dozen, met voor enkele luxe exemplaren dozen waarin een vijftal kleinere dozen zaten, Rob Cox bedrukte op vakkundige wijze de verpakking. Mooi project, en het voordeel was dat auteur en uitgever elkaar nog eens spraken.

Maar we moeten door: in de aantekening van het 25e deel stond het al: AM O zal gedichten van Hugo Claus blijven uitgeven, toekomstige edities zullen echter in een andere vorm verschijnen. En dat gebeurde ook, dankzij de coöperatieve Hans van Eijk: het zijn er zes geworden, edoch het hadden er meer kunnen zijn. In volgorde & steeds in een oplage van 25 exemplaren, waarvan tien luxe: Dichter (het allesomvattende gedicht, dat Hugo Claus voor het festival 'Hugo Claus in Amersfoort' schreef, AM O 100), COBRA (tgv de speciale aan COBRA gewijde catalogus van het antiquariaat van Boekhandel J. de Slegte, AM O 109), Voor Corneille (tgv de 70e verjaardag van Corneille, AM O 111), In Hoc Signo (tgv de nooit verschenen na-editie van het tijdschrift Braak, AM O 114), Impromptu Revisited (de herschreven versie van Impromptu, dat tgv van mijn vijftigste verjaardag verscheen, AM O 131), Waarover spreken (de oorspronkelijke versie van 'De quoi?', het openingsgedicht van een belangrijk boek van Pierre Alechinsky, AM O 132) en Schepselen (tgv de zeventigste verjaardag van Reinhoud, AM O 133). In het najaar van 1998 werden tijdens het signeren van dit huldeblijk voor Reinhoud de uitgever en zijn dochter Charlotte door de wettige vrouw van de dichter het huis uitgejaagd. Als laatsten der Mohikanen, om het netjes maar wel correct te zeggen.

Gelukkig aan het begin van de sessie het welverdiende honorarium betaald. Daarna sprak ik Hugo uitsluitend buitenshuis: tot een AM O -uitgave is het niet meer gekomen.

Er zijn ergere dingen, maar ik zou even niet weten welke.

9 BÜCH, Boudewijn Drank- en drukzucht. (Met een originele ets van Peter Yvon de Vries). Amstelveen, A M O , 1985. Ingenaaid met omslag. (8) p. Met de hand gezet uit de Erasmus en gedrukt door Peter Yvon de Vries op Van Gelder in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde exemplaren. Bespiegeling over het schenkbeleid van diverse uitgevers. AM O 8.

10 STOUTE, René Poeders, pillen en cachets. Amstelveen, AM O , 1985. Ingenaaid met omslag. (2), 14 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 25 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 20 Arabisch genummerde, op Fabriano gedrukte exemplaren. Autobiografische tekst over de auteur als schrijver en kapper. A M O 9.

René Stoute leerde ik via Peter van Gorsel kennen: Peter was zaalchef bij Scheltema, Holkema & Vermeulen, boekverkopers op het Spui & 1 van de aardigste boekhandelaren die ik in de jaren zeventig leerde kennen. No nonsense, altijd coöperatief en goedgehumeurd. Ze hadden een boekverkoper in deeltijd, die ook schreef. Dat werd Op

Etsen door Reinhoud, tekst door Claus in I don't care. Met etsen van Reinhoud (nummer 125)

Reinhoud, glunderend bij zijn Geplette Gedaanten (nummer 105) in het Museum Arnold Vander Haeghen te Gent tijdens de opening van de tentoonstelling 'Hugo Claus 65', 1994

de rug van vuile zwanen en René moest verder door het leven gaan als 'de debutant van de jaren tachtig'. Vonden Peter en ik. Theo Sontrop was zo aardig het eerste exemplaar ten doop te houden bij de boekhandel, met een gloedvolle speech. Maar goed, René zijn hart lag bij het schrijven en dat hield in dat hij ook op scholen ging voorlezen. Of ik geen dun boekje wilde maken, dat was makkelijk mee te nemen. Da's goed, René tegen een aardig auteur zeg je geen nee. En of d'r dan ook een mooi gebonden exemplaar van kon komen, zoals ik die ook van zijn debuut had gemaakt. Ja, René, dat kan. Later werd René Renate, maar toen was ons contact verwaterd. Leuke man, later een tragische vrouw naar ik begrepen heb.

11 (REVE, Gerard) (Drie brieven aan Gerard (Kornelis van het) Reve:) Anna BLAMAN, Brief aan Gerard. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Ida GERHARDT, Brief aan Gerard Reve. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Godfried BOMANS, Brief aan Markies van het Reve. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1985. Drie delen in rode, verguld linnen overslagdoos (Binderij Phoenix).

Ingenaaid met omslagen. (16); (16); (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Conqueror in rood en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e drukken.

De brief van Anna Blaman gaat over het onthouden van de reisbeurs aan Reve door minister Cals in 1951, Ida Gerhardt schrijft dat ze na de toekenning van de P.C. Hooft-prijs zoveel post ontving dat het haar het werken belet, Bomans schrijft Reve over diens toetreden tot de Rooms-Katholieke Kerk. AM O 10, 11, 12.

12 TUCHOLSKY, Kurt Märchen. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1987. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Conqueror in rood en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren.

De tekst behelst de eerste gepubliceerde tekst van Tucholsky, verschenen in 1907, toen de auteur 17 jaar jong was. Deze AM O -uitgave verscheen ter gelegenheid van de vijftigste sterfdag van de auteur. AM O 13.

Ik gaf tgv de herdenking van de vijftigste sterfdag de eerste gepubliceerde tekst van Tucholsky uit: Märchen (AM O 13). Hein drukte dit moois in 10 exemplaren, vijf in rood en vijf in zwart.

13 CLAUS, Hugo (Gedichten). Amstelveen, A M O , 1986-1991. Ingenaaid. 25 delen in gevoerde cassette. Met de hand gezet uit de Garamont en gedrukt door Hans van Eijk in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e drukken.

Set met van elke uitgave één van de 18 Arabisch genummerde exemplaren op Zerkall.

Aangezien er indertijd veel delen los zijn weggegeven of verkocht bestaan er maar weinig complete, gelijkgenummerde sets in cassette (in deze set dragen alle uitgaven het nummer 17). Alle delen zijn voorzien van een speciaal voor deze editie geschreven Nadien door Hugo Claus en een Aantekening door Gert Jan Hemmink, alle zijn door de auteur gesigneerd.

1. April in Paris. 2. Negentienhonderdvijfenzestig. 3. Open brief aan Jan Walravens. 4. De anderen. 5. Bericht aan de bevolking. 6. Voor Lotti. 7. Lied van de jongeling in october. 8.

Love Song Revisited. 9. Aan de gecensureerden. 10. Drie blauwe gedichten voor Ellie. 11. Voor Roger Raveel. 12. Het lied van Amadis. 13. Onder water met Ava Gardner. 14. Voor Thomas.

15. Aan Van Ostaijen. 16. Zacht. 17. Voor Jan Saverijs. 18. Ode aan Fons Rademakers. 19.

Pjeroo's song. 20. Georg Büchner. 21. Anatomie in Zeven Lessen. 22. Ferdi. 23. Nog. 24.

Asperges. 25. Voor de vijftigste verjaardag van Geert.

Complete set van een kolossaal bibliofiel project, waarmee al in het tweede jaar van het bestaan van AM O begonnen werd en dat in totaal vijf jaar in beslag nam. Een gigantische klus voor Claus, Hemmink en Hans van Eijk met een weergaloos resultaat. Enkele titels uit de reeks Gedichten zijn ook los leverbaar. AM O 14, 19, 22, 31, 32, 37, 38, 43, 49, 53, 64, 67, 73, 76, 78, 79, 80, 82, 83, 87, 90, 92, 95, 98, 99.

14 DIS, Adriaan van De vraatzuchtige spreekt. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O 1986. Ingenaaid met omslag. (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten Nordsee gedrukte exemplaren. Hilarisch relaas over de vermageringsperikelen van de auteur. AM O 15.

Wie mij kent weet dat deze tekst mij aansprak, Adriaan en ik zouden een reeks boekjes maken. Het is er niet van gekomen. Wel plezierig contact gehouden met als running gag 'Als je uit Parijs terugbent geef je me een nieuwe tekst, hè'. Voor de goede orde: de auteur woonde toen nog niet in Parijs, dat kwam later pas.

15 CLAUS, Hugo Het verschijnsel. Met een inleidend woord van Freddy de Vree. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1986. Geniet met stofomslag.

24 p. Gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 75 door Claus en De Vree gesigneerde exemplaren. Met vier ingeplakte illustraties (fotomorfozes). 1e druk.

Eén van de 25 Romeins genummerde, op Conqueror Bond chamois gevergeerd gedrukte luxe-exemplaren, met een originele, gesigneerde schets door Claus als frontispice: een fraai zelfportret. Verschenen ter gelegenheid van een aan Claus gewijde tentoonstelling bij de Stichting Veranneman te Kruishoutem. Het 'inleidend woord' van Freddy de Vree beslaat liefst zeven pagina's. G W C , p. 17. AM O 16.

Even snel een boekje maken, 50 citaten uit Het Verschijnsel van de 19e eeuwse dichter A.C.W. Staring, met een aangepaste versie van het opstel 'Twaalf stijlen, dertien ongebruikelijkheden' van Freddy de Vree - en de publicatie ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Het Verschijnsel' (bibliofiele edities en lichtdrukken) was geboren.

Caroline Torenbeek keek er even naar, Gerard Timmer wist nog een restje papier (Perseus halfmat) te voorschijn te toveren en drukte het geheel waar ik bij stond.

Freddy de Vree leverde de vier xeroxdrukken vervaardigd op oranje, groen, geel en blauw papier en knipte die eigenhandig schots en scheef uit. De gebrocheerde editie was op tijd maar zag er niet uit. Wel werden alle 50 exemplaren gesigneerd door Hugo Claus en Freddy de Vree. Nooit kritiek op gehad overigens, want door bijna niemand gezien. Later drukte Gerard op ander papier, Conqueror Bond chamois gevergeerd, een luxe editie, waarin Hugo zeer geslaagde zelfportretjes tekende. Maar wel opgenomen in elke bibliografie. 'Een grapje, dat mag' zou wijlen Gerrit Kouwenaar zeggen.

Meer illustraties vindt u op onze website www.fokas.nl

16 STRAATEN, Peter van Weerzien. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten Mittelmeer gedrukte exemplaren. AM O 17.

In Peter van Straaten werd pas later een auteur gezien. Peter is altijd een schrijver geweest, maar het duurde nogal voordat dit talent van hem erkend werd. Weerzien las ik in Het Parool. Het verhaal sprak me aan, Peter wilde wel. Maar in godsnaam geen tekening erin, verlangde ik. Peter lachte. Hein Elferink zette de zo herkenbare tekst uit de Spectrum. Peter kwam langs in driedelig kostuum ('ik moet zo iemand platmaken') en signeerde de boekjes. Hij en ik gaven bijna de gehele oplage weg. Twee jaar later las ik in dezelfde krant twee leuke verhalen, die 1 geheel vormden. Boekje van maken, Peter? Schrijf je dan een woordje achteraf? Peter vond, dat als een auteur een nawoord schreef hij duidelijk tekort was geschoten en in de voorafgaande tekst nog niet alles heeft gezegd wat er te zeggen viel. Kon ik billijken. Tekening doen, dan maar? Alleen als je een frivole meid tekent die een leeg café binnenkomt. Per omgaande. Net persoon (AM O 69). Daarvoor, A M O bestond nog niet: mijn Moeder werd 70, ze was gek op het werk van Peter van Straaten, boekje dus, want ze hield van lezen. Titel: Rijk. Tekst van Cri Stellweg. Aan Peter vroeg ik een tekening te maken van een meisje, dat alles heeft en waarschijnlijk toch niet gelukkig is. Mooie tekening, maar het was een jongetje geworden te midden van veel te veel duur speelgoed. Mondje dicht daarover. Mijn Moeder kreeg tijdens het verjaardagsetentje nr. I - op haar naam gedrukt, en het grootste deel van de oplage om weg te geven aan wie ze een exemplaar waardig achtte.

Na de dood van mijn Vader, ze verbleef al in het nabijgelegen verzorgingstehuis, haakte ik bij haar stoel de originele tekening onder de leeslamp af en vond ik bij het ontruimen van het uitpuilende huis (boeken, boeken, boeken, overal boeken) naast haar exemplaar van Rijk al die exemplaren terug. Ze had blijkbaar niemand geschikt geacht om een exemplaartje te geven. Over Peter kan ik veel aardige dingen vertellen. Maar we moeten door.

17 KEULEN, Mensje van Je eerste jaar. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (24) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde en op Zerkall Mittelmeer gedrukte exemplaren.

Aantekeningen uit het dagboek van Mensje van Keulen over het eerste jaar van haar zoontje Aldo. AM O 18.

Voor Mensje heb ik een zwak. Ze kreeg een zoontje, Aldo. Wilde graag een boekje maken voor haar 40e verjaardag. Daarin stemde ze toe. De nrs. I en II werden op naam gedrukt van resp. Aldo en Mensje van Keulen. Je eerste jaar.

18 KOOTEN, Kees van Van de Hoge. (Met een frontispice door Peter van Straaten. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1986. 27,1 x 18,6 cm.

Ingenaaid met omslag. (2), 28 p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een oplage van 50 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Omslag van Je eerste jaar (nummer 17)

Omslag van Bestiarium (nummer 20)

Omslag van Van de Hoge (nummer 18)

Omslag van Miele WS 5105 C (nummer 21)

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Immortal Fire gedrukte exemplaren. Het prachtige verhaal wordt voorafgegaan door een brief van de auteur aan zijn zoon Kasper, speciaal geschreven voor deze uitgave. AM O 20.

Hoe zorgvuldig wil je zijn als drukker en als uitgever? Bram de Does drukte dit humane verhaal van Kees van Kooten op eigen pers. Met steunkleur (de rode H op de titel in de luxe editie). Nog even gelezen, omdat het verhaal zo mooi was ('"Ging het niet?" vraagt het meisje bezorgd. God wat is ze lief. Konden ze maar vast trouwen.'). Bram belde mij daarna om te zeggen dat hij een drukfout had ontdekt. Wat te doen? Na kort overleg: de hele oplage wegsmijten en opnieuw. Au. Au. Nooit aan Kees verteld. De afspraak was dat ik voor de twee kinderen van Kees en Barbara: Kasper en Kim een aantrekkelijke AM O -editie zou maken. Met in beide exemplaren een tekening als frontispice van Peter van Straaten. Die voor Kasper is er gekomen, die voor Kim helaas niet, omdat haar vader het niet aandurfde. Wat ik nog altijd betreur maar waar ik wel begrip voor heb.

19 KOOTEN, Kees van Van de Hoge. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O 1986. 27,7 x 18,9 cm. Losbladig. 24 p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does. Op een blanco omslag schreef de uitgever in potlood: '[afgekeurde editie]/ [bestaat in 1 ex!]/ [dit]'.

Drukproef op ander papier. In de proef staat nog een zetfout, die in de uiteindelijk uitgave is rechtgezet. Drukproef van AM O 20.

Bijgevoegd: Drukproef van het colofon op houthoudend papier, met daarop ook vijf proefjes van de tenaamstelling in druk ('Dit is nummer I voor...' etc.).

Tevens: Losse proef van het omslag.

20 GERLACH, Eva Bestiarium. Amstelveen, A M O , 1986. Ingenaaid met omslag. (2), 18 p.

Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten Napoli gedrukte exemplaren. AM O 21.

In 1979 was ik er getuige van dat haar debuut Verder geen leed bij Uitgeverij De Arbeiderspers verscheen. Haar echte naam werd goed afgeschermd. Als er in een te vroeg stadium bekend wordt wie er achter een pseudoniem steekt, heeft het geen zin onder pseudoniem te publiceren. Blij deze en enkele andere uitgaven het licht te laten zien. Aardige, bescheiden vrouw die goed kan dichten.

21 BÜCH, Boudewijn Miele WS 5105 C. (Amstelveen, AM O , 1986). 31,5 x 20,9 cm.

Garenloos. (8) p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een oplage van 15 exemplaren. 1e druk.

Gesigneerd door de auteur onder het colofon. AM O 23.

22 WOOLF, Virginia Brieven aan Paul Colin. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten Werkdruck in rood en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren.

1e druk.

AM O 24.

Inliggend: Fotokopie van de originele brieven. Drie bladen.

Tekening door Hugo Claus in luxeexemplaar van Evergreens (nummer 28)

Omslag van Oompje Beer en zijn Vriendjes (nummer 36)

Originele ets door Corneille in Hymen (nummer 46)

23 VELDE, Henry van de Brief aan Max Brahn. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Bütten in groen en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Van de Velde voelt zich onder meer niet geschikt om een bijdrage te leveren aan een herdenkingsuitgave ter nagedachtenis aan Raoul Richter, in wiens huis hij in 1900 enkele voordrachten heeft gehouden (zie: Henry van de Velde, Brief aan Frau Richter, AM O 84).

AM O 25.

Inliggend: Fotokopie van de originele brief. Twee bladen.

24 SNOEK, Paul Niet ons, maar de dichter doet u er een plezier mee. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1991. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink in rood en zwart op Bütten Werkdruck in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Uitgave van een ontwerptekst van Snoek voor de door hem opgezette reeks Manteau-poëzie ter gelegenheid van de vijfde sterfdag van de dichter. AM O 26.

Inliggend: Fotokopie van het originele handschrift. Twee bladen.

25 GIJSEN, Marnix Brief aan Paul. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink in rood en zwart op Bütten Werkdruck in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Ongedateerde brief van Marnix Gijsen aan Paul Snoek waarin Bredero en Elsschot ook even om de hoek komen kijken, uitgegeven ter gelegenheid van de vijfde sterfdag van de dichter.

AM O 27.

Inliggend: Fotokopie van de originele brief.

26 BÜCH, Boudewijn Herr Lonesome Gottlieb im Wiener Wald. Chansons de tristesse.

(Met een verantwoording door de bezorger, 'Herr Dr. Lothar G. Mantoua D.D.').

Amstelveen, AM O , 1986. 30,4 x 21,1 cm. Verguld linnen (Binderij Phoenix). 32 p. Gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een oplage van 90 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 50 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. AM O 28.

Na het lezen van deze gedichten stelde ik de auteur voor nu eens een echt mooi boekje te maken. Ook om beide dames (Katrien Gottlieb en Loan Son) te behagen aan wie de bundel was opgedragen. Bram de Does was het gelukkig met mij eens voor dit boek de edele Romanée van J. van Krimpen te gebruiken. De volkseditie werd op Zerkall gedrukt en in blauw linnen gebonden, de luxe editie in twee kleuren op Caractère en in halfleer, de topeditie op Luxembourg en in half resp. heel perkament gebonden. Elke editie had hetzelfde zetsel maar de drie formaten verschilden. Om het voor de toekomstige bibliografen aantrekkelijk te maken besloten auteur en uitgever om het gedicht 'Miele WS 5105 C' alleen in de luxe en in de topeditie op te nemen, bladzijde 18 in de volkseditie bleef derhalve blanco. Vijf exemplaren van de topeditie werden op naam gedrukt (van Boudewijn Büch, Bram de Does, Katrien Gotllieb, Loan Son en de uitgever) en voorzien van een pagina handschrift (het gedicht 'Des tombeaux Pacifiques') - aangezien de dichter er een moeilijk te lezen handschrift op na pleegde te houden, werden zowel onleesbare als zeer leesbare varianten van dit vers aan alle topexemplaren toegevoegd (de uitgever bepaalde, want hij betaalde). Ook de foedralen

verschilden, maar wel allemaal vervaardigd door de huisbinder Phoenix, die ook de gehele oplage bond. En Bram de Does drukte op zijn degelpers Miele WS 5105 C daarna in een oplage van 15 ongenummerde exemplaren, hetgeen een aardige plaquette opleverde, waarvan dan weer wel een geheime extra luxe editie op extra mooi papier verscheen. Over het sublieme Luxembourg-papier nog dit: daarvoor bezocht ik Bram in zijn fermette in Aartswoud, maar vooraleer mij zijn imposante papiervoorraad te tonen werd ik uitvoerig onderhouden over het verschijnsel schaap in sloot, want aldus Bram 'zo'n dier heeft meestens een dikke vacht en die zuigt zich bij het te water gaan vol water, waardoor het schaap geen kans meer ziet om op eigen kracht uit het water te komen & menselijke hulp is dan geboden'. Na dit uitvoerige exposé aan de waterkant, ging hij mij voor in zijn magazijn, waarbij ik mij in een snoepwinkel waande. Boudewijn was na het zien van het eindresultaat in zijn nopjes en daar ging het tenslotte om.

27 BÜCH, Boudewijn Herr Lonesome Gottlieb im Wiener Wald. Chansons de tristesse.

(Met een verantwoording door de bezorger, 'Herr Dr. Lothar G. Mantoua D.D.').

Amstelveen, AM O , 1986. 31,5 x 21,2 cm. Verguld halfleer (Binderij Phoenix). 32 p. Gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in blauw en zwart in een oplage van 90 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Romeins genummerde, op Caractère gedrukte luxe-exemplaren, fraai gebonden in halfleer door David Simaleavich. AM O 28.

28 CLAUS, Hugo Evergreens. Omdat o.a.. Twintig hommages met nota's daarbij. (Met een Nadien en een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met twintig illustraties door de auteur). Amstelveen, A M O , 1986. Verguld linnen in kartonnen foedraal (Binderij Phoenix).

(56) p. Gedrukt in een oplage van 195 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 20 door de auteur Romeins genummerde, op Conqueror Bond gedrukte luxeexemplaren, met een originele tekening door Claus als frontispice. Dit exemplaar werd gesigneerd door Claus onder het colofon. Verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Evergreens' in het Vlaams Cultureel Centrum te Amsterdam. Het boek bevat twintig schetsen door Claus in de geest van kunstenaars als Roel D'Haese, Max Klinger, Edvard Munch, Francis Picabia, Roger Raveel en vijftien anderen, alle voorafgegaan door een gedicht. Een door Claus getekend 'musée imaginaire': 'een eerbetoon aan het talent van anderen', in Claus' woorden. Dit exemplaar bevat een inkttekening naar Degas. GW C , p. 31.

AM O 29.

Walter Lerouge was benoemd tot directeur van het Vlaams Cultureel Centrum de Brakke Grond. Hij en ik deelden gezamenlijke interesses, bleek al snel. De eerste samenwerking werd Evergreens, twintig hommages aan door Hugo Claus bewonderde kunstenaars, met twintig bijpassende teksten van zijn hand, uitgegeven met steun van het Vlaams Cultureel Centrum tgv een tentoonstelling - een 'Musée Imaginaire', mede tgv de uitreiking van de driejaarlijkse Prijs der Nederlandse Letteren aan Hugo Claus.

Formaat van het boek ontwikkeld met drukker Gerard Timmer, vormgegeven door Caroline Torenbeek. Met flappen, net als de voor u liggende catalogus. Het jaar erop Jolie Madame ('une Rose Rouge pour Lerouge') van Chris Yperman (de echtgenote van Roel D'Haese en ooit de Nederlandstalige tegenpool van Françoise Sagan met Een heel klein scheepje) - een pittige erotische tirade voor Frieda Pittoors: Hugo maakte voor het boek een aantal passende tekeningen. De derde uitgave verscheen in 1989: Taptoe dicht (een dubbelzinnige titel, bedacht door Willem Roggeman), met tekeningen van Reinhoud (we komen deze begenadigde beeldhouwer later nog veel tegen, maar hij liet

zien dat het aloude cliché opgaat dat in elke beeldhouwer altijd een bekwaam tekenaar schuilgaat). Om het Hugo Claus-gehalte in elke samenwerking met het Vlaams Cultureel Centrum hoog te houden leverde Hugo als kunstenaar een zelfportret met de pen in de hand - voor de goede verstaander. Met gedichten van Gust Gils, Clara Haesaert, Hugo Raes, Willem M. Roggeman, Erik van Ruysbeek, Chris Yperman en Hugo Claus uiteraard. Voorafgegaan door een inhoudelijk woord vooraf van Piet de Groof: 'TAPTOE. Brussels centrum van de avant-garde (1955-1957)'. Het beloofde een aardige reeks te worden. Optimistisch schreef Walter Lerouge in een begeleidende tekst: 'Ik durf te wensen dat na Evergreens, Jolie Madame en Taptoe dicht nog talrijke hommages in het Vlaams Cultureel Centrum zullen verschijnen.' Het heeft helaas niet zo mogen zijn, Walter verdween weer naar België, en zijn opvolgers hadden andere dingen aan hun hoofd. Maar de drie edities staan, en de luxe varianten ook.

29 STOUTE, René De magere dichter A. In memoriam (1925-1974). (Met een Aantekening door de auteur). Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (2), 26 p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten wit gedrukte exemplaren. Vier gedichten en een prozatekst over Jan Arends. AM O 30.

30 VELDE, Henry van de Dit is mijn geloof. (Vertaald door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p.

Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink op Bütten in groen en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Belangrijke kerntekst van Henry van de Velde, hier voor het eerst integraal in het Frans gepubliceerd ('Voiçi ma croyance') en bovendien in vertaling door Hugo Claus. AM O 33.

Als bewonderaar en verzamelaar van het werk van de alleskunstenaar Henry van de Velde slaagde ik er in deze geloofsbekentenis te verwerven. In zijn sierlijke handschrift geschreven. De Franse taal was ik onvoldoende machtig om zijn credo volledig te bevatten, na diverse pogingen tot vertaling van goedwillenden besloot ik Hugo om een vertaling te vragen. De vraag stellen was het antwoord krijgen. Hein Elferink zette de originele tekst en de vertaling uit de Baskerville en drukte tien op de pers genummerde exemplaren. Dat deed hij op mijn verzoek van een aantal documenten, waaronder een aantal brieven van o.m. Henry van de Velde, zodat de tekst voor de toekomst bewaard zou blijven. Het originele handschrift werd tezamen met exemplaar nr. 1 in een overslagdoos van Binderij Phoenix verpakt. Déze editie was lange tijd een zg. verborgen afzonderlijk verschenen werk van Hugo Claus overigens.

31 KERCKHOVE, Remy C. van de Brief aan een uitgever, gevolgd door een herinnering aan de dichter door Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met stofomslag. (24) p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, door de uitgever geparafeerde, op Bütten Chamois gedrukte exemplaren. Brief uit 1953 aan J.P. Barth, op dat moment beheerder van uitgeverij A.A.M. Stols, die toen enige jaren in Zuid-Amerika bivakkeerde. Het publiceren van de brief

is natuurlijk een mooie reden om Hugo Claus zijn herinneringen aan de jonggestorven dichter te laten bewerken. AM O 34.

Het werk van de Mechelse dichter Remy C. van de Kerckhove is me zeer dierbaar. Hij werd niet ouder dan 36 jaar. Veel over hem gesproken met Hugo Claus en ook met Louis Paul Boon (Boon gaf in 1964 een selectie uit zijn gedichten uit, schreef in mijn exemplaar: 'het laatste nummer van Tijd en Mens werd gedrukt op de Kerkhoflaan. Had het iets te maken met Remy?'). Om hem te eren en te gedenken is deze uitgave ontstaan. Een brief uit 1953, een bewerkte tekst van Hugo Claus en in de luxe editie een foto, waarop de dichter peinzend in de verte staart, wachtend op iets zo lijkt het. Op 18jarige leeftijd debuteerde Remy met Nachtelijke razzia door heen mijn hart (voor mij alleen qua titel al een hoogtepunt).

32 ANDREUS, Hans Een brief. Amstelveen, A M O , 1986. Ingenaaid met omslag. (16) p.

Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall in rood en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

In 1973 benaderde Gert Jan Hemmink Andreus met het verzoek diens verzamelde gedichten uit te geven in de poëziereeks De Gulden Veder van uitgeverij Orion-Desclée de Brouwer. In onderhavige brief legt de dichter uit dat het wat hem betreft nog te vroeg is voor een Verzamelde Gedichten. AM O 35.

33 BÜCH, Boudewijn Het Zoenoffer. Amstelveen, AM O , 1986. Ingenaaid met omslag. (2), 28 p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Bütten wit gedrukte exemplaren. 'Willem Bilderdijk is Nederlands meest opvallende kusdichter'. AM O 36.

34 VEERKAMP, Joost De rode cabriolet. (Met een Naschrift door de auteur. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1987. Ingenaaid met omslag. (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten CV gedrukte exemplaren. Veerkamps illustratieloze (en hilarische) prozadebuut, over een Citroën DS 21 Cabrio uit 1970, die hij voor 6500 gulden had kunnen kopen. AM O 39.

Joost Veerkamp is ontdekt door Pierre Roth uit de Staringstraat. Zijn eerste zeefdruk mocht ik uitgeven: gedrukt door Bennie Westerman. Bij Joost kwam ik er snel achter dat hij schrijven kon. Dubbeltalent, of eigenlijk driedubbeltalent, want hij kan ook goed huizen verbouwen. Na tal van belevenissen belde hij me op een avond op en vertelde hij me het verhaal over een cabriolet van zijn favoriete automodel: de DS van Citroën.

Rood met zwart leren bekleding. En over het niet doorgaan van de koop. Hilarisch.

Vroeg aan Joost of hij deze geschiedenis eens wilde opschrijven. Dan kon ik er een AM O -boekje van maken. Geen illustraties graag. Zijn Debuut als Auteur. De titel hadden we al: De rode cabriolet.

Het laatste boekje van Joost, Boekenmarkt (A M O 136), was ook de laatste uitgave, die door AM O werd uitgegeven. Via de beproefde formule: de gebrocheerde editie voor de deelnemers aan de jaarlijkse (in dit geval 25e) Amsterdamsche Boekenmarkt in het kader van de Uitmarkt in Amsterdam. De luxe editie bij AM O . Met nog een derde

variant: 500 ongenummerde exemplaren voor Editions Obscure, de eigen uitgeverij van Joost Veerkamp. Een hommage aan Thomas Rap, in leven onder andere uitgever (19331999). Met een gesigneerde prent in de luxe editie (een portret van Thomas Rap, met het vignet van zijn uitgeverij op z'n stropdas). Zo was AM O ook begonnen in 1984 met een boekje van Boudewijn Büch. Toch twintig jaar volgehouden.

35

GERLACH, Eva Kooi. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, 1987. Ingenaaid met omslag van Zaans bord, vervaardigd uit spijkerbroeken. (2), 18 p.

Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een oplage van 40 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Immortal Fire gedrukte exemplaren. Vijf gedichten over dieren, van pad tot leeuw. AM O 40.

AM O ,

36 REVE, Gerard Oompje Beer en zijn Vriendjes. Amstelveen, AM O , 1987. 27,5 x 18,8 cm.

Ingenaaid met omslag. (2), 26 p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een oplage van 50 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Immortal Fire gedrukte exemplaren. Het verhaal werd geschreven in 1954 en verscheen twaalf jaar later voor het eerst in Tirade. Van Winden 59. AM O 41.

Het verhaal over de Reve-trilogie is bekend, ik heb het destijds in extenso opgeschreven voor Piet van Winden ten behoeve van zijn Reve-antiquariaat in Leiden.

Samenvattend: Oompje Beer en zijn Vriendjes - om de auteur te laten zien dat ik het kon (verzorgd door Bram de Does). Gerard wilde geen nawoord schrijven. Gevolgd door Het Zesde Jaar, maar eigenlijk een eerste versie van Het Boek van het Violet en van de Dood, ook geen nawoord, maar wel een luxe editie met een bladzijde uit het aangetaste handschrift op de band (krachttoer van David Simaleavich), verzorgd door Hans van Eijk. Hierna zou Gerard een nieuw verhaal voor AM O schrijven. Zijn levensgezel dacht daar anders over: hij confronteerde me met een oude tekst van Gerard, De Grote Taart, wel een hele mooie: over de ontoereikendheid van de menselijke liefde. En met 51 pagina's handschrift uit een werk- en uit een definitief manuscript. Dat betekende een luxe editie van 51 exemplaren, naast een volkseditie van 24 exemplaren. De helft van de oplage als gebruikelijk voor Gerard en Joop. Gerard maakte ik deelgenoot van mijn zorgen (ik moest een groot aantal exemplaren verkopen om gedeeltelijk uit de kosten te komen en of mij dat zou lukken). Maar nieuwe titels met écht nieuwe verhalen op komst, die voorgehouden worst deed me besluiten het boek uit te geven, verzorgd door Hein Elferink. Wél schreef Gerard een uitgebreide verantwoording. Na het signeren belde Joop mij op en hij koos er voor mij toe te schreeuwen. Dat was het einde van de relatie. Want aan de wens van Gerard 'Geen ruzie maken met Joop, hoor' heb ik me gehouden.

Over de illegale uitgave Vier brieven van Gerard Reve (die aan mij gericht zijn) slechts dit: de maker of makers, die zich achter de naam De Godlofpers verschuilen, hebben zich niet gerealiseerd dat ze zonder toestemming het AM O -vignet van Pierre Alechinsky in dit misbaksel hebben gebruikt. Het is niet mijn gewoonte om met een flobert op een mus te schieten, maar als ik Pierre mijn ongenoegen kenbaar had gemaakt over het onrechtmatige gebruik van zijn geestesprodukt dan waren de maker resp. de makers hun riante plattelandswoning kwijtgeweest. Vanzelfsprekend kon er geen presentexemplaar vanaf, maar handige zakenlieden als Louis Schouten brachten

meteen een exemplaar in de verkoop en ook op Catawiki werd een exemplaar aangeboden en verkocht. Het is spelen met vuur, jongens. Het ademt dezelfde sfeer als drukkers-in-de-marge die boekjes maken als een vriendje 46 jaar wordt en er een huldeboek moet verschijnen om dat te vieren, enkele exemplaren worden vervolgens om een centje te verdienen voor astronomische bedragen aan verzamelaars buiten de cercle aangeboden. Wie grimlacht niet, die dit soort van mensen beziet, is het niet?

37 BÜCH, Boudewijn Rimbaud en Chypre. (Amstelveen, AM O , 1987). 31,5 x 20,3 cm.

Garenloos. (8) p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een kleine, ongenummerde oplage. 1e druk.

Gesigneerd door de auteur onder het colofon. Gedicht over Büchs lievelingsdichter Arthur Rimbaud, geschreven op Cyprus in mei 1987. A M O 42.

38 FENS, Kees Het oudste kind. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1987. Ingenaaid met omslag. (4), 16 p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Bütten Chicago gedrukte exemplaren. Mooie tekst over Danny Kaye. Het slot: 'Kaye leefde als een enkelvoudige, op zijn eentje bijna, als volwassene. Hij bleef door een achterdeur het bestaan binnenkomen. Ik heb hem benijd.

Zoals ik jaloers ben op kinderen.' AM O 44.

Eigenlijk om Carmiggelt een plezier te doen. Kees Fens bracht bij nalezing enkele wijzigingen in zijn tekst aan. Hein Elferink, die nog les van Fens had gehad als student, maakte er een mooi boekje van.

39 (VELDE, Henry van de) (Brieven aan Henry van de Velde:) Stefan ZWEIG, Brief aan Henry van de Velde. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Juul de PRAETERE, Brief aan Henry van de Velde. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Thomas James COBDEN-SANDERSON, Brief aan Henry van de Velde. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Edvard MUNCH, Brief aan Henry van de Velde. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1987. Vier delen in roze linnen overslagdoos (Binderij Phoenix). Ingenaaid met omslagen. (16); (16); (16); (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e drukken.

Hoewel Zweig en Van de Velde elkaar waarschijnlijk nooit ontmoet hebben, is Zweigs brief hartelijk en vol bewondering. De Praetere is in de Lage Landen vooral bekend vanwege enkele zeer fraai verzorgde boeken die hij op de handpers drukte, maar hij woonde een aanzienlijk deel van zijn leven in Duitsland en Zwitserland. In 1918, toen hij de hierbij aangeboden gedrukte brief schreef, woonde en werkte hij in Zwitserland. Met CobdenSanderson, oprichter van de Doves Press, zou Van de Velde jarenlang corresponderen. De schilder Munch en Van de Velde, tenslotte, zouden elkaar regelmatig treffen in Weimar. In 1906 maakte Munch een portretlitho van hem. AM O 45, 46, 47, 48.

40 (KESSLER, Harry Graf) (Brieven aan Harry Graf Kessler:) J.H. MASON, Brief aan Harry Graf Kessler. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Eric GILL, Brief aan Harry Graf Kessler. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink); Bennett A. CERF, Brief aan Harry Graf Kessler. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O ,

1987. Drie delen in groene, verguld linnen overslagdoos (Binderij Phoenix). Ingenaaid met omslagen. (16); (16); (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e drukken.

De veelzijdige Harry Graf Kessler (1868-1937) was - onder veel meer - in 1913 de oprichter van de Cranach-Presse. In onderhavige, Engelstalige brieven komen de drie 'grote' uitgaven van de pers ter sprake: Vergilius, Hamlet en het Hooglied. AM O 50, 51, 52.

41 GOLL, Claire Brief aan Julius Baedeker. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, A M O , 1987. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Claire Goll werd in Nederland vooral bekend door haar in de reeks Privé-domein verschenen memoires. Deze brief werd gedrukt ter gelegenheid van het verschijnen van de tweede druk van die memoires. AM O 54.

42 VINKENOOG, Simon Een stad zonder groen is een mond zonder zoen, een stad zonder water heeft geen vroeger of later. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amsterdam, Stichting De Amsterdamsche Boekenmarkt, 1987. Geniet met omslag. (16) p.

Gezet uit de Times New Roman en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 975 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 175 Arabisch genummerde exemplaren voor deelnemers en relaties. Leestekst van de door Simon Vinkenoog geleide literaire rondvaarten door de Amsterdamse grachten: 'Op nummer 37 woonde tot voor kort uitgever Andreas Landshoff samen met zijn immer levenslustige exuberante Yoka Berretty'. Geen AM O -uitgave.

Simon Vinkenoog, na democratisch overleg benoemd tot Gids op de Literaire Rondvaartboot, die tijdens de jaarlijkse Amsterdamsche Boekenmarkt langs tal van markante Amsterdamse highlights voer. Een aantal bewonderaars stond jaarlijks paraat om mee te varen op de boot, voor een feestprijs ter beschikking gesteld door wijlen Ab Kooij, en bij het in- en uitstappen geholpen door Fred Mes. Daar moest een boekje van komen. Een stad zonder groen is een mond zonder zoen, een stad zonder water heeft geen vroeger of later. Grote oplage, want alle meereizenden ontvingen een exemplaar, alle deelnemers aan en relaties van De Amsterdamsche Boekenmarkt ook. Luxe editie, in passend groen linnen gebonden bij AM O . Druk: Gerard Timmer van de Poortpers. In 2003 verscheen een reprise: O Amsterdam. Ik heb je zo lief! Zelfde formule. Druk: Leeuwenberg met zetwerk van Edith Cremers. In de luxe AM O -editie een foto waarop Simon en zijn trouwe begeleidster Edith.

43 VINKENOOG, Simon Een stad zonder groen is een mond zonder zoen, een stad zonder water heeft geen vroeger of later. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1987. Linnen (Binderij Phoenix). (28) p. Gezet uit de Times New Roman en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 975 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 door de auteur Romeins genummerde en gesigneerde exemplaren met imprint AM O , met, in een pochetje aan de binnenzijde van het achterplat, het gedicht 'De avonturen van Amsterdam' als bijlage in druk. AM O 55.

44 VELDE, Henry van de Cher ami. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1987. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en

gedrukt door Hein Elferink in groen en zwart op Zerkall Bütten in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Deze brief was mogelijk gericht aan Harry Graf Kessler, zoals in de Aantekening door de uitgever wordt toegelicht. AM O 56.

45 VELDE, Henry van de Oui, cher ami. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, A M O , 1987. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Bütten in groen en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

De geadresseerde van deze vanuit Van de Veldes kantoor in Den Haag geschreven brief is niet bekend. AM O 57.

46 CLAUS, Hugo Hymen. Dertien gedichten van Hugo Claus bij dertien erotische tekeningen van Corneille. (Met een inleiding door Corneille. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met, los bijgevoegd, een originele, genummerde en gesigneerde kleurenets door Corneille (25 x 34,5 cm)). Amsterdam/ Amstelveen, SU D / De 3 Gratiën/ AM O , 1987. 25,9 x 35,4 cm. Oblong. Linnen in foedraal (Binderij Phoenix). (36) p. Gezet uit de Garamond en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 180 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 165 Arabisch genummerde, op Pollux gedrukte exemplaren, met een originele ets door Corneille als bijlage. Zinnenprikkelende poëzie van Claus, erotisch geïllustreerd door Corneille, maar wel een buitenbeentje in het fonds van AM O . AM O 58.

Begon als een samenwerking. Jaap van Brink van antiquariaat SU D was erin geslaagd een serie van dertien sterk autobiografisch getinte erotische tekeningen van Corneille aan Albert Heijn te verkopen. Albert (familie van) was op dat moment eigenaar van een erotische galerie, de 3 Gratiën. Jaap polste me of er geen boekie van te maken was.

Hugo Claus nam de opdracht aan en bedacht een passende titel: Hymen. Corneille schreef zelf een woord vooraf, in het Frans, en Hugo keek er op mijn verzoek nog even naar. Corneille gelukkig ('Je sais qu'après tant d'années notre amitié ne faiblit pas et porte toujours ses fruits'), Hugo kreeg op de gebruikelijke wijze zijn honorarium.

Caroline Torenbeek liet de tekst uit de Garamond zetten bij de Typeshop en Gerard Timmer drukte de tekst. Met AM O als derde partij zouden we dit boek uitgeven.

Corneille maakte een ets in kleur, die aan zijn intenties niets te raden overliet. Maar het voelde niet goed, vooral toen ik er achter kwam dat Jaap van Brink een lijnvlucht naar Parijs had geboekt om de etsen even op te halen. Financieel stapte ik eruit: een besluit waar ik nog steeds achter sta, ik zag af van alle te verwachten revenuen en nam genoegen met een handvol exemplaren van de gewone editie en twee luxe exemplaren.

Het ten doop houden was bizar: Hugo Claus had vooraf alle exemplaren van zijn signatuur voorzien en kon de presentatie niet bijwonen, Corneille zou in de galerie de colofons mede signeren (de etsen waren al door hem gesigneerd). Plots bleek er die middag tussen de bedrijven door ook nog even de gehele oplage van een blad grafiek van Corneille, dat een wielrenner voorstelde, te moeten worden gesigneerd. Niet door Albert uitgegeven, die te netjes bleef en niet: 'Sodemieter nu gauw een beetje op, weg uit mijn galerie' riep. Sedert die tijd heeft voor mij het begrip épreuve d'artiste/ artist proof een geheel andere betekenis gekregen. Dit was niet mijn wereld, dacht ik, toen ik weer buiten stond. Een opdracht, kortom. Hugo kon er wel om lachen, toen ik hem later verslag deed.

Overslagdozen van Brieven aan Harry Graf Kessler (nummer 40), Drie brieven aan Gerard (Kornelis van het) Reve (nummer 11) en Brieven aan Henry van de Velde (nummer 39)

Colofon van Voor Pierre (nummer 49)

47

YPERMAN, Chris Jolie Madame. Met (acht) tekeningen van Hugo Claus. Amstelveen, AM O , 1987. Ingenaaid met omslag. (36) p. + 1 los blad. Gezet door de Poortpers en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 400 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 60 ongenummerde exemplaren, bestemd voor auteur, illustrator en uitgever.

Bovendien is dit éen van de exemplaren die onder het colofon gesigneerd werden door Yperman en Claus. Tekst van een toneelstuk, verschenen ter gelegenheid van de première in De Brakke Grond in Amsterdam. Op het los bijgevoegde blad gevergeerd papier staan alle medewerkers aan Jolie Madame vermeld. Chris Yperman was getrouwd met Roel D'Haese, volgens Claus 'de grootste beeldhouwer in honderden jaren'. GW C , p. 31. AM O 59.

48 GERLACH, Eva Verhaal. [Amstelveen], (AM O , 1987). 8 p., losbladig in omslag (als uitgegeven). Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een zeer kleine, ongenummerde oplage. 1e druk.

Uitgave van een gedicht ter gelegenheid van een verjaardag. Niet in de handel. Gesigneerd door de auteur onder het colofon. AM O 60.

49 CLAUS, Hugo Voor Pierre. [Amstelveen], (AM O , 1987). 35,0 x 23,0 cm. Ingenaaid in een omslag van Zaans bord met rafelende scheprand. (8) p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een zeer kleine, ongenummerde oplage. 1e druk.

Uitgave ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Pierre Alechinsky op 19 oktober 1987. Gesigneerd door de auteur onder het colofon. AM O 61.

Pierre Alechinsky werd zestig. Er was 1 man, die hem kon feliciteren. Hugo Claus. 'Het is onze eeuw en het blijft onze jeugd'. Hugo en ik waren het erover eens dat we het gedicht, naar het origineel, niet waar, in het Nederlands zouden uitgeven. Dus: Voor Pierre. Want de vriend uit de COBRA-tijd leest uitstekend Nederlands en als hij echt boos wordt kan hij zich prima in het Nederlands verstaanbaar maken. 1 x een Brusselaar, enfin. Maar om hem te matsen maakte de dichtervriend er ook een Franstalige versie van. Bram moest er om grinniken en zette beide gedichten uit de 16punts Romanée en drukte het moois op zijn Victoria degelpers. David verrichtte meesterarbeid en bond enkele exemplaren in heelperkament en maakte voor de jarige een extra luxe foedraal. Kon het mooier? Wij dachten van niet. Bij het ontvangen van zijn op naam gedrukte exemplaar sprak Hugo Claus: 'Dat zou ik nou ook wel willen.'

Ken jij dan een dichter? was mijn wedervraag. De drukkerszoon wreef over de perkamenten band, en schetste een treffend zelfportret in het colofon van mijn exemplaar. Daarna signeerde hij de minieme oplage. Want om ook anderen te laten meegenieten, werden enkele exemplaren op hetzelfde uitzonderlijk luxe papier (uit het magazijn van Bram de Does) extra gedrukt en in halfperkament gebonden. Daarnaast verscheen van de Nederlandse versie een eenvoudige oplage, met een omslag van Zaans bord, waarop alleen het AM O -vignet. Ik zond het goed gelukte exemplaar naar de gade van de kunstenaar, met een handvol leesexemplaren, op tijd, zodat Micky haar jarige echtgenoot op de morgen van de 19e oktober 1987 kon verrassen. Kort daarna belde Pierre om te zeggen hoe gelukkig Hugo en ik hem gemaakt hadden en ook dat hij zich echt jarig voelde. Via een tussenpersoon tekende hij later voor mij een hand met een vlag onder het zelfportret van Hugo. De vlag draagt een variant van het AM O -vignet, ongetwijfeld een knipoog naar het feit, dat ik de originele tekening van het AM O -vignet nooit had mogen ontvangen, want niet te koop. Een van mijn dierbaarste uitgaven, waarbij alles gelukt is: de tekst, het zetwerk, het papier, de afdrukken, het bindwerk, de verpakking.

50 BÜCH, Boudewijn Le musée de la poésie. (Amstelveen, AM O , 1987-1988 [= 1987]). 31,3 x 20,3 cm. Garenloos. (8) p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een kleine, ongenummerde oplage. 1e druk.

Gesigneerd door de auteur onder het colofon. AM O 62.

51 VOETEN, Jessica Marga Minco & Het bittere kruid 1957-1987. Een kleine documentaire. Amsterdam, Bert Bakker, [1987]. Ingenaaid. 48 p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 550 exemplaren. Rug verschoten.

Gewijzigde herdruk van de bibliofiele, in een oplage van 24 exemplaren verschenen uitgave die Stichting AM O verzorgde voor Uitgeverij Bert Bakker. Die uitgave werd gedrukt door Bram de Does en werd bekroond als éen van de best verzorgde boeken van het jaar 1987.

Jaarwisselingsgeschenk 1987-1988. Niet in de handel. Geen AM O -uitgave.

52 GERLACH, Eva Gedicht voor kinderen. (Amstelveen, AM O , 1988). 31,3 x 20,3 cm.

Garenloos. (8) p. Met de hand gezet uit de Romanée en gedrukt door Bram de Does in een zeer kleine, ongenummerde oplage. 1e druk.

Gesigneerd door de auteur onder het colofon. AM O 63.

53 MORRIS, William Brief aan Maria Sèthe. (Met een Aantekening en een Nadien door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Brief van William Morris uit 1893, aangetroffen in de nalatenschap van Henry van de Velde, die in april 1894 met Maria Sèthe zou trouwen. AM O 65.

54 MORRIS, William My dear Rowley. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Ongedateerde brief van William Morris uit ongeveer 1893 aan de nog niet getraceerde Rowley. AM O 66.

55 BÜCH, Boudewijn De verliefde schrijver. Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag. (2), 26 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 50 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. De auteur vertelt openhartig over zijn liefdesleven en zijn liefdesverdriet. AM O 68.

56 STRAATEN, Peter van Net persoon. (Met een tekening door de auteur en een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag.

(32) p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Zonder het gewenste nawoord van de auteur, want 'als een auteur een nawoord schrijft, dan is hij duidelijk in de tekst zelf tekort geschoten en heeft hij nog niet alles gezegd wat er te zeggen viel'. AM O 69.

57 VINKENOOG, Simon Herinnering aan Hans Andreus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand

gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Eerste deel van een op verzoek van AM O geschreven reeks herinneringen: 'In tegenstelling tot Gerrit Achterberg die slechts speelde met de klank van wetenschappelijke woorden, wist Hans Andreus de wetenschap in haar meest verregaande speculaties binnen zijn poëzie te betrekken; hij sprak van de dichter als innerlijke seismograaf. Zijn trillingen begeleiden mij, waar ik ook ga of sta'. A M O 70.

Aan Simon stelde ik voor een trilogie te maken van zijn herinneringen aan Hans Andreus, Hugo Claus en Christopher Logue. Simon stemde in en schreef drie inspirerende getuigenissen. Hein Elferink zette de deeltjes uit de Bembo en drukte alle exemplaren, de luxe met een steunkleur. De bedoeling was om de tweede reeks van 3 te wijden aan drie leden van de Nederlandse afdeling van de COBRA-groep: Karel Appel, Constant en Corneille. Simon had moeite met het voltooien van het deeltje over Karel Appel, er was iets gebeurd tussen de schilder en hem: Simon en ik besloten de tweede reeks geen doorgang te laten vinden.

58 ANDREUS, Hans Voor Frank. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 15 genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Een niet eerder gepubliceerd gedicht, geschreven voor de kunstenaar Frank Lodeizen. AM O 71.

59 VINKENOOG, Simon Herinnering aan Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Tweede deel van een op verzoek van AM O geschreven reeks herinneringen. Het werd een liefdevolle ode aan Hugo Claus, een collega, vriend tegen wie hij opkeek. AM O 72.

60 VINKENOOG, Simon Herinnering aan Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Linnen (Binderij Phoenix). (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 7 Romeins genummerde, op Hahnemühle gedrukte luxe-exemplaren, gedrukt in rood en zwart en gebonden door Binderij Phoenix. AM O 72.

61 CONINCK, Herman de Het tasten van wind. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag. 20 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Zeven liefdesgedichten. AM O 74.

Luxe-exemplaren van Het Zesde Jaar (nummer 70)

Ets door Reinhoud in Taptoe dicht (nummer 63)

Omslag van Net persoon (nummer 56)

62 CLAUS e.a., Hugo Taptoe dicht. Met tekeningen van Reinhoud. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1988. Ingenaaid. (60) p. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde exemplaren. 1e druk.

Verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Hoogtepunten uit Taptoe: een Brussels avant-garde centrum (1955-1957)'. Het boek bevat niet eerder gepubliceerde poëzie van Hugo Claus, Gust Gils, Clara Haesaert, Hugo Raes, Willem M. Roggeman, Erik van Ruysbeek en Chris Yperman en bovendien zes niet eerder gepubliceerde tekeningen door Reinhoud.

Met een losse bijlage door Walter Lerouge. Dit exemplaar werd op de Franse titel gesigneerd door Reinhoud. GW C , p. 31. AM O 75.

63 CLAUS e.a., Hugo Taptoe dicht. Met tekeningen van Reinhoud. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een frontispice door Hugo Claus en een originele, genummerde en gesigneerde ets door Reinhoud.) Amstelveen, AM O , 1988. Linnen (Binderij Phoenix). (60) p. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 door Reinhoud Romeins genummerde en gesigneerde, op Drie Kronen gedrukte luxe-exemplaren (binnen een totaal van 37 luxe-exemplaren), met een losse, genummerde en gesigneerde ets door Reinhoud. Met een losse bijlage door Walter Lerouge.

GW C , p. 31. AM O 75.

64 VINKENOOG, Simon Herinnering aan Christopher Logue. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Derde deel van een op verzoek van AM O geschreven reeks herinneringen. Vinkenoog leerde de veelzijdige, politiek geëngageerde dichter-vertaler Christopher Logue kennen in hun beider Parijse tijd: 'Ik heb hem altijd, al vanaf 1949, als schril en verbeten gekend, altijd als een razende keffer, intens en vurig'. AM O 77.

65 CLAUS, Hugo Teirlinck Adamisch. (Met een Naschrift door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1989. Ingenaaid met omslag.

(16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. Mooie lof voor Herman Teirlinck (1879-1967) ter gelegenheid van diens vijfenzeventigste verjaardag, geschreven in 1954 voor het Nieuw Vlaams Tijdschrift en met een fraai nawoord van 35 jaar later. AM O 81.

66 VELDE, Henry van de Brief aan Frau Richter. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1989. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in groen en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Henry van de Velde hield in 1900 in de Berlijnse woning van het echtpaar Richter enkele voordrachten (in het Frans), die in mei 1901 in boekvorm zouden verschijnen. AM O 84.

67 CLAUS, Hugo Kort Dagboek. (Met een Naschrift door de auteur. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1989. 36,7 x 26,0 cm. Halflinnen in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (28) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein

Elferink op Hahnemühle in rood en zwart in een oplage van 25 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

AM O 85.

68 VELDE, Henry van de Brief aan Jozef Cantré. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1989. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in groen en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Van de Velde dankt Cantré voor toezending van Felix Timmermans' Palieter (sic!): 'Je partage absolument l'avis de tous ceux qui déclarent que ce livre est un chef-d'oeuvre et je partage aussi - modestement - l'orgeuil des flamands qui se voient, grâce à Timmermans, dotés d'une épopée dont l'héroisme de son héros consiste surtout en ce qui est devenue si rare aujourd'hui: l'attachement d'un être à la terre natale et la sensibilité aux beautés de la nature particulière à chaque pays, à chaque province'. AM O 86.

69 REVE, Gerard Het Zesde Jaar. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1989. 29,0 x 18,8 cm. Ingenaaid met omslag. (8), 24 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 75 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 38 Arabisch genummerde exemplaren op Zerkall. 'Pas van het begin van mijn zesde jaar af rijzen flarden op van voorvallen, volop dreigend reeds, maar nog niet tot begrijpelijkheid aaneen te voegen: klagend gemompel, namiddagen vergaand in schemer, verwijt, betaand lantarenlicht, vrees voor wat moet komen. Niets uit dat zesde jaar, voor altijd te zwak belicht, zal ooit nog helder worden, maar toch weet ik, dat omstreeks toen het onbekende gebeurd moet zijn, dat bestemd was de wortel, de angel en sleutel te worden van mijn geteisterd leven.' Van Winden 63. AM O 88.

70 REVE, Gerard Het Zesde Jaar. (Met Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1989. 35,0 x 23,0 cm. Verguld halfperkament met over de rug een pagina origineel handschrift geplakt, in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hans van Eijk in bordeauxrood en zwart in een oplage van 75 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 37 Romeins genummerde, op Arches gedrukte luxe-exemplaren, voorzien van een zeer ingenieuze boekband met een pagina origineel handschrift: 'Alle luxe exemplaren van Het Zesde Jaar bevatten op de band, dus onlosmakelijk met het werk verbonden, een pagina uit het oorspronkelijke manuscript'. Van Winden 63. AM O 88.

71 CLAUS, Hugo Perte Totale. Ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag, 60 schetsen en 60 nota's. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1989. Ingenaaid (omslagtekening Hugo Claus). (68) p. Gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 360 genummerde exemplaren. 1e druk.

Dit is nummer 4 van de 300 Arabisch genummerde exemplaren. Uitgegeven ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling bij Stichting Veranneman te Kruishoutem. GW C , p. 29 en 31. AM O 89.

Maandagavond telefoon, Hugo Claus aan de lijn. 'Zaterdag is de opening van mijn tentoonstelling bij Veranneman en Miel wil geen catalogus maken, want dat is hem te duur'. Goh, wat vervelend voor je, maar wat is het probleem? 'Dat zeg ik je toch, geen catalogus'. Voor je 60e is het niet? Stuur me morgen wat schetsjes en wat versjes, dan

heb je zaterdag je boekje. Hugo stuurde 60 verrukkelijke tekeningen en 60 scabreuze tekstjes en een voorwoord: 'De titel van de tentoonstelling van mijn kunstwerken, die geopend wordt op de dag van het verschijnen van dit boek, werd aanminnig geleverd door de heer Emiel Veranneman, die aldus tot mij sprak: "Beste vriend, als ik uw tekeningen exposeer is 't omdat ik dat voor een kameraad doe, maar we moeten ons geen blauwe bloemkes wijs maken, het is en blijft een perte totale."' Twee nachten doorgewerkt, met Gerard Timmer bij zijn Poortpers, vrijdagmiddag laat bij de binder 300 gebrocheerde exemplaren afgehaald, 's nachts genummerd en zaterdagmorgen in alle vroegte naar Kruishoutem. Dat waren tijden. De zestig luxe exemplaren, met in elk exemplaar 1 van de afgebeelde tekeningen, verschenen later.

72 CLAUS, Hugo Perte Totale. Ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag, 60 schetsen en 60 nota's. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele tekening door Hugo Claus als frontispice). Amstelveen, A M O , 1989. Linnen (Binderij Phoenix). 70 p.

Gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 360 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 60 door de auteur Romeins genummerde en gesigneerde, op Drie Kronen gedrukte luxe-exemplaren, met een originele tekening door Claus als frontispice, in dit geval de vierentwintigste tekening: een erotische voorstelling met als begeleidende tekst 'Poseerde zij?'. GW C , p. 31. AM O 89.

73 CLAUS, Hugo Perte Totale. Ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag, 60 schetsen en 60 nota's. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele tekening door Hugo Claus als frontispice). Amstelveen, A M O , 1989. Verguld halfleder met platten van vezelig Japans papier in papieren foedraal (Binderij Phoenix). 70 p. Gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 360 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 60 Romeins genummerde en door de dichter gesigneerde luxe-exemplaren, gedrukt op Drie Kronen-papier, met als frontispice een originele tekening door Claus, afgebeeld in dit boek als vijfendertigste schets: 'Tegen het donkerste zwart, de zilveren/ spetters. Een melkweg. En ook daarin zij die/ hurkt en wacht op de god/ die zal dalen naar zijn buik'. Extra luxe, want fraai gebonden in halfleer! GW C , p. 31. AM O 89.

74 TUCHOLSKY, Kurt Rheinsberg. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, (AM O ), 1990. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in rood en zwart in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren.

'Rheinsberg' is één van de bekendste en mooiste verhalen van Tucholsky, het werd in het Nederlands vertaald door Jeroen Brouwers. In het honderdduizendste exemplaar van Rheinsberg staat het gedicht 'Rheinsberg' afgedrukt, de tekst van onderhavige uitgave. AM O 91.

Tucholsky, noem het een jeugdliefde. 'Rheinsberg' zijn mooiste tekst, by far. Ter gelegenheid van het verschijnen van het 100.000-ste exemplaar schreef Kurt Tucholsky een gedicht onder dezelfde titel. Om de 100e geboortedag van de auteur te gedenken maakte Hein Elferink er een boekje van. Later stuurde hij mij tien erratum-vellen, want er stond een drukfout in die we beiden niet gezien hadden. Over Rheinsberg nog dit: ten huize van Hein Kohn zag ik voor het eerst de eerste druk van Rheinsberg. Een boekje dat zoekraakt in je handpalm. Het was voorzien van een opdrachtje. Hein beloofde mij, dat ik na zijn dood dit exemplaar zou mogen kopen. Het kwam op een Duitse veiling met andere boeken uit zijn bibliotheek, alwaar ik verschillende

begerenswaardige boeken kocht, maar Rheinsberg bracht een onaards bedrag op. Jaren later, weeral de betreurde veilinghouder uit Berlin Grunewald, Tilman Bassenge aan de telefoon: 'Ich habe es für Ihnen gekauft, schönen Abend noch'.

75 CONINCK, Herman de Het meervoud van geluk. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1990. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. Uitgegeven ter gelegenheid van de twaalfde verjaardag van de dochter van de dichter. AM O 93.

76 CONINCK, Herman de Teruggevonden gedicht. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1990. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 12 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Verschenen ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van de dochter van de uitgever. AM O 94.

77 WOHMANN, Gabriele Ein glücklicher Tag. (Met een Notiz door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, (AM O ), 1990. Ingenaaid met omslag. (24) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 op de pers genummerde en door de auteur onder het colofon gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. De Duitse schrijfster Gabriele Wohmann (1932-2015) werd vooral bekend vanwege haar romans en talloze korte verhalen. AM O 96.

78 WOHMANN, Gabriele Ein glücklicher Tag. (Met een Notiz door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1990. 35,8 x 17,2 cm. Halfmarokijn met foedraal (Binderij Phoenix). (24) p.

Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 12 Romeins genummerde, op Velin Arches in grijs en zwart gedrukte luxeexemplaren. AM O 96.

79 WOHMANN, Gabriele Een gelukkige dag. (Vertaald uit het Duits door Paul Beers.

Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1990. Ingenaaid met omslag. (24) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 op de pers genummerde en door de auteur onder het colofon gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. AM O 97.

80 WOHMANN, Gabriele Een gelukkige dag. (Vertaald uit het Duits door Paul Beers.

Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1990. 35,8 x 17,2 cm.

Halfperkament in foedraal (Binderij Phoenix). (24) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 40 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 12 Romeins genummerde, op Velin Arches in grijs en zwart gedrukte luxeexemplaren. De luxe-editie van Een gelukkige dag vormt samen met de luxe-editie van de Duitse versie (AM O 96), dankzij hun eenheid door contrast, een bibliofiele yin en yang van de hoogste orde! AM O 97.

Het werk van Gabriele Wohmann kende ik al vanaf de Rijks HBS, ze had een prettige schrijfstijl en, niet onbelangrijk toen, ze oogde ook leuk. In 1967 las ik een mooi uitgegeven boekje Die Bütows, uitgegeven door de Eremiten-Presse, gevestigd in een plaatsje in de Duitse Taunus waar ik nooit van gehoord had en waar ik ook nooit ben geweest. Eind jaren zestig las ik dat ze voor zou lezen in Utrecht, dus op pad. In een zaaltje was ze nog aantrekkelijker dan verwacht, een tikkeltje nerveus las ze het prachtige verhaal voor uit een piepklein boekje, te verbergen in een handpalm. Ik ontwaarde de contouren van een manspersoon met een groen hoedje op het omslag: die editie kende ik niet. Genadige vrouw, is dat boekje nog te verkrijgen? Ze dacht van niet, maar het werd wel herdrukt. Het begin. Inmiddels heb ik alle drukken, veelal voorzien van illustraties van Walter Zimbrich - van wie ik het complete werk in huis heb en koester. Niemand in mijn omgeving kent zijn naam, hij was tekenleraar of zo.

Enkele jaren daarna zag ik Gabriele Wohmann jaarlijks tijdens de Buchmesse in Frankfurt, altijd aardig en een beetje somber. Maar ze was al getrouwd, met haar jeugdliefde Reiner. In 1990 vroeg ik haar gedichten voor een AM O -uitgave te schrijven, die ontving ik na korte tijd: Ein glücklicher Tag, nee, zo heet het boek, het eerste dat in haar landstaal buiten Duitsland verscheen. Wie kon het beter vertalen dan Paul Beers (de vaste vertaler van de zeer door mij bewonderde Ingeborg Bachmann), maar dat deed hij niet alleen. Paul werd bijgestaan door Isolde Quadflieg. Een gelukkige dag. Zo luidt ook de Nederlandse titel. Inmiddels als apart lemma op Wikipedia, blij verrast.

Dacht een aantal Duitse exemplaren van de gewone editie te kunnen verkopen aan Duitse bibliotheken. De kosten van de mailing heb ik er niet uitgehaald: éen (1) bestelling, uit Braunschweig. Nooit spijt van gehad: zeer goede herinneringen aan het bezoek aan Gabriele en Reiner Wohmann in Darmstadt. Daar zijn foto's van, waarvan er eentje in deze catalogus is opgenomen. Beide edities zijn volop leverbaar, af en toe pluk ik via de Duitse antiquarensite een luxe editie voor wisselende prijzen, maar altijd lager dan de kostprijs. Onlangs weer twee exemplaren van de derde druk van Die Bütows om op het bataljon andere exemplaren te leggen. Gabriele Wohmann, met zeer veel boeken op haar naam, want altijd flink doorgeschreven, overleed in 2015.

81

CLAUS, Hugo Dichter. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, 1991. 32,1 x 23,2 cm. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Garamont en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op 200-grams aquarelpapier gedrukte exemplaren. Uit de Aantekening van Gert Jan Hemmink: 'Het vervult me met trots deze geniale tekst te mogen uitgeven, op oogverblindende wijze vormgegeven, gezet uit een edele letter, gedrukt op luxe papier door Hans van Eijk te Banholt'. AM O 100.

AM O ,

82 CLAUS, Hugo Ontmoeting met Hans Andreus. (Met een originele ets door Hugo Claus, op de plaat geëtst door Joost Veerkamp, als frontispice. Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1991. Ingenaaid met omslag. (18) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. GW C , p. 15.

AM O 101.

Prijzen vindt u op een apart bijgevoegd inlegvel

Gabriele Wohmann signeert Ein glĂźcklicher Tag (nummers 77-78) en Een gelukkige dag (nummers 79-80) bij haar thuis in Darmstadt, 1990

Omslag van Maan (nummer 86)

Omslag van Ludduvuddu (nummer 93)

83 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Hans Andreus). Originele ets door Hugo Claus.

Vouwblad. In potlood gesigneerd 'Claus' en afgedrukt op Hahnemühle, waarop ook de tien luxe-exemplaren gedrukt werden. Beeldformaat 16,8 x 9,4 cm, papierformaat 26 x (2x) 17,5 cm.

Originele afdruk van de ets die Claus maakte als frontispice voor Ontmoeting met Hans Andreus (AM O 101).

84 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Hans Andreus). Proefdruk van de ets door Hugo Claus. Beeldformaat 16,8 x 9,4 cm, papierformaat 25,5 x 17,3 cm. Niet gesigneerd, maar met een aantekening door de uitgever in potlood.

Originele afdruk van de ets die Claus maakte als frontispice voor Ontmoeting met Hans Andreus (AM O 101).

Bijgevoegd: Originele, door Joost Veerkamp vervaardigde etsplaat. 16,1 x 10,0 cm.

Een dienstbode die door een sleutelgat kijkt is niet interessant, twee evenmin, maar vier op een rij kan louterend werken. Zie in dat verband de reeksjes van AM O . In het bezit van een aantal opgediepte elders gepubliceerde teksten van Hugo Claus over resp.

Hans Andreus, Corneille, Christian Dotremont en Simon Vinkenoog stelde ik Hugo voor ze binnen een reeksje van vier boekjes te herdrukken. Het stramien was hetzelfde: Hugo Claus las zijn tekst van jaren her nog eens door, schreef een Nadien, nadat hij ook mijn aantekening had gelezen & Hein Elferink kon aan de slag. Maar hoe zagen zijn vrienden van weleer er ook al weer uit? Hugo borg zijn schrijfpen even op en schetste een aantal portretjes, Joost Veerkamp etste er steeds 1 op een plaatje en M.A. Lafleur drukte af. Zo werd een saai uitgaafje er ineens eentje met esprit. Aan de luxe editie voegden we een gesigneerde afdruk op Japans papier toe. Het feit dat er exemplaren van de gewone editie bestaan waarin het frontispice ook door de maker gesigneerd is, heeft alles te maken met handtekeningenjagers die Hugo Claus tijdens een signeersessie of tijdens de opening van een tentoonstelling vroegen in hun exemplaren ook de bewuste ongesigneerd gebleven ets te tekenen. Brengt namelijk meer op in de verkoop, bij bijvoorbeeld Catawiki. Als Hugo meerdere portretjes had gemaakt, kocht ik die graag van hem. Maar soms schonk hij me het originele tekeningetje, waarop ik hem in die gevallen vroeg ze op mijn naam te signeren. U vindt een aantal alternatieve portretjes in deze catalogus terug. In een passend lijstje.

85 BACHMANN, Ingeborg Rom ist keine Stadt für die Liebe. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1991. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk. Enkele minieme schaafplekjes.

De tekst betreft een in Rome geschreven brief van Ingeborg Bachmann aan Adolf Opel ('Mein Lieber'), waarin de prachtige regel die tot de titel geleid heeft voorkomt. AM O 102.

Van Ingeborg Bachmann, de tragische dichteres uit Klagenfurt, ontdekte ik een brief.

De prijs van de originele brief ging mijn beurs ver te boven. Maar aan de hand van een kopie maakte Hein Elferink er een AM O -uitgave van. In de brief de zinsnede 'Rom ist keine Stadt für die Liebe': een passender titel was niet denkbaar. Ingeborg Bachmann houdt me al een halve eeuw bezig en zal dat blijven doen: beperkt maar zeer indringend oeuvre, en een bibliotheek vol met boeken over haar. Door veel auteurs begeerd, door onder meer Max Frisch ten huwelijk gevraagd (die schrijnende passages

aan haar heeft gewijd in Montauk). En met mijn verzuchting in mijn aantekening dat het vrijwel onmogelijk is een boek met een aardige opdracht van haar hand te verwerven is het later ruimschoots goed gekomen (met dank aan o.m. wijlen Tilman Bassenge).

86 HEMMERECHTS, Kristien Maan. (Met een Aantekening door de auteur). Amstelveen, AM O , 1991. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt in groen en zwart door Hans van Eijk in een oplage van 35 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. De aantekening luidt: 'Het verhaal Maan werd oorspronkelijk geschreven in opdracht van het bedrijf Moret Ernst & Young, dat een ingekorte en geïllustreerde versie gebruikte bij wijze van advertentie'. AM O 103.

87 REVE, Gerard De Grote Taart. (Met een Verantwoording door de auteur. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1991. Ingenaaid met omslag. (32) p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 75 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk. Omslag deels licht verschoten.

Eén van de 24 Arabisch genummerde, op Hahnemühle gedrukte exemplaren. Het verhaal verscheen in september 1970 in Tirade. De uitgebreide, meesterlijke Verantwoording werd speciaal voor deze uitgave geschreven: 'Het verhaal is het leven zelf, dat nergens naar smaakt maar dat men toch bang is te verliezen of te bekorten'. Van Winden 67. AM O 104.

88 REVE, Gerard De Grote Taart. (Met een Verantwoording door de auteur. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1991. 35,3 x 23,3 cm. Verguld halfperkament in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (2), 30 p. Met de hand gezet uit de Baskerville en gedrukt door Hein Elferink in blauw en zwart in een oplage van 75 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 51 Romeins genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte luxe-exemplaren, voorzien van een pagina origineel handschrift. Van Winden 67. AM O 104.

89 CLAUS, Hugo Ontmoeting met Corneille. (Met een originele ets door Hugo Claus, op de plaat geëtst door Joost Veerkamp, als frontispice. Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1991. Ingenaaid met omslag.

(18) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. GW C , p. 15.

AM O 105. tekening, ets en etsplaat 90 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Corneille). Origineel ontwerp (pentekening) door Hugo Claus van de ets, samen met een door Claus in potlood gesigneerde afdruk van de ets.

Ingelijst achter glas. 30,5 x 37,5 cm.

Portret van Corneille, wiens gezicht hier ten dele uit twee vogels (ogen, snavels) bestaat. Het betreft de originele tekening van Hugo Claus waarnaar de plaat vervaardigd werd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Corneille (AM O 105), mét een door Claus in potlood gesigneerde afdruk van de ets, samen in een lijst.

Bijgevoegd: Originele, door Joost Veerkamp vervaardigde etsplaat. 16,1 x 10,0 cm.

Voorbeeldig en meer dan compleet ensemble: dé originele tekening, dé ets en dé etsplaat!

91 CLAUS, Hugo Voor Charlotte. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1991. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Lutetia en gedrukt door Rob Cox in rood en zwart in een oplage van 21 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Hahnemühle gedrukte exemplaren. AM O 106.

Ter gelegenheid van de geboorte van Charlotte Hemmink gaf haar vader Een overtreding van Hugo Claus uit (AM O 7). De dichter beloofde een geboortegedicht voor Charlotte te schrijven. Zes jaar later was het zover. Rob Cox drukte zes exemplaren - in twee kleuren - op kalfsperkament, waarna Jocé Hassing deze op naam gedrukte exemplaren in hetzelfde perkament bond. Daarnaast werden een aantal exemplaren op Hahnemühle gedrukt, de zg. leeseditie. De zesjarige las uit zo'n editie het voor haar geschreven gedicht voor op school. Vrienden van de schrijver roemden Hugo omdat hij zo'n prachtig gedicht had gecomponeerd voor Charlotte Rampling, en daarbij vooral haar ogen roemde. Na het overlijden van Hugo plaatsten Charlotte en ik een rouwadvertentie in NRC Handelsblad, waarbij wij die ogen memoreerden. Hugo op zijn best.

92 SNOEK, Paul Ik ben helemaal niet bijzonder en elke dag wordt me dat meer duidelijk.

(Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, ( AM O ), 1991. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in rood en zwart op Zerkall Bütten in een oplage van slechts 10 op de pers genummerde en door de uitgever geparafeerde exemplaren. 1e druk.

Een brief van Snoek aan Hans Roest uit 1971, uitgegeven ter gelegenheid van de tiende sterfdag van de dichter. AM O 107.

93 CLAUS, Hugo Ludduvuddu. (Met een Nawoord door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele houtsnede door Roger Raveel).

Amstelveen, AM O , 1991. Ingenaaid met omslag. (28) p. Met de hand gezet uit de Gill en gedrukt door Rob Cox in een oplage van 70 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 40 Arabisch genummerde, op Fabriano gedrukte exemplaren. De zeer kleurrijke, in maar liefst 17 drukgangen gedrukte houtsnede beslaat de gehele titelpagina én de tegenoverliggende pagina. Claus was er verrukt over: 'De houtsnede van Roger Raveel liegt er niet om. Dat het één van zijn indringendste drukken is geworden komt omdat Roger Raveel als kunstenaar een constante 'verliefde' is. Nee?' AM O 108.

Mijn verlangen was het een mensenboek te maken met Hugo Claus en zijn vriend Roger Raveel, de schilder uit Machelen aan de Leie. Het werd Ludduvuddu: het verhaal had ik begin jaren zestig in het tijdschrift Panorama gelezen, het uitgescheurde knipsel altijd bewaard. Met de treurige eindregel 'Het poederdoosje, met het spiegeltje in hartvorm, gooide ik in de Leie'. Roger maakte een houtsnede in heel veel kleuren, Rob Cox zou de prent drukken, bij ons bezoek aan het atelier werden wij beiden verrast door de tientallen proefdrukken die de vloer bedekten. Rob Cox, die ook het boek zou drukken, slaagde voor zijn meesterproef. De houtsnede werd, sterk afgesneden, afgedrukt in de volkseditie en op groot formaat in een grote linnen overslagdoos verpakt mét een gebonden editie van het boek. En met in vijf exemplaren een extra

afdruk op Japans. Het volgende deel waarbij Hugo Claus een nieuwe tekst zou schrijven bij het schitterende schilderij The way to Brussels please van Roger Raveel, waarbij de kunstenaar een op dit schilderij gebaseerde houtsnede zou maken, wel, die is er nooit gekomen. Veel over gepraat, maar niet alle plannen kunnen verwezenlijkt worden.

94 CLAUS, Hugo Ludduvuddu. (Met een Nawoord door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele houtsnede door Roger Raveel).

Amstelveen, AM O , 1991. 40,8 x 51,8 cm. Halflinnen in overslagdoos met verguld, blauw titeletiket (Binderij Phoenix). (24) p. Met de hand gezet uit de Gill en gedrukt door Rob Cox in een oplage van 70 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Romeins genummerde, in twee kleuren op Hahnemühle gedrukte luxeexemplaren, gebonden door binderij Phoenix met een extra afdruk van Raveels houtsnede op groot formaat (39,7 x 48,8 cm), genummerd en gesigneerd door de kunstenaar en gevat in een grote overslagdoos. AM O 108.

95

CLAUS, Hugo Cobra. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1992. 32,1 x 23,2 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en open Rosart-kapitalen en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Zerkall etspapier gedrukte exemplaren. Het gedicht 'Cobra' werd aanvankelijk geschreven voor een aan Cobra gewijde catalogus van antiquariaat De Slegte, maar het is aan Roger Raveel te danken dat deze indrukwekkende bibliofiele uitgave verscheen. AM O 109.

96 CLAUS, Hugo Ontmoeting met Christian Dotremont. (Met een originele ets door Hugo Claus, op de plaat geëtst door Joost Veerkamp, als frontispice. Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, ( AM O ), 1992.

Ingenaaid met omslag. (18) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. GW C , p. 15.

AM O 110.

97 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Christian Dotremont). Originele schets (pentekening) door Hugo Claus, gesigneerd rechtsonder 'Claus'. Papierformaat ca. 14 x 10 cm.

Ingelijst achter glas. 20,2 x 15,3 cm.

Eén van de schetsen in aanloop naar het originele ontwerp, waarnaar de plaat vervaardigd werd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Christian Dotremont (AM O 110). Dotremont kijkt op dit eenvoudige, maar zeer rake ontwerp (voor de kijker) naar links.

98 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Christian Dotremont). Originele schets (pentekening) door Hugo Claus op groen papier. Papierformaat 14,9 x 9,5 cm. Ingelijst achter glas. 20,2 x 15,3 cm.

Eén van de schetsen in aanloop naar het originele ontwerp, waarnaar de plaat vervaardigd werd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Christian Dotremont (AM O 110). Dotremont kijkt op dit nogal drukke ontwerp (voor de kijker) naar rechts.

Originele tekening, ets en etsplaat door Claus voor Ontmoeting met Corneille (nummer 90)

Originele tekeningen (schetsen, ontwerpen) en een ets door Claus voor Ontmoeting met Christian Dotremont (nummers 97-100)

99 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Christian Dotremont). Twee originele ontwerpen (pentekeningen) door Hugo Claus, allebei rechtsonder gesigneerd 'Claus'. Beeldformaat 13,8 x 9,5 en 13,8 x 8,8 cm. Ingelijst onder passepartout en achter glas. 32,5 x 22,5 cm.

Twee schetsen in aanloop naar het originele ontwerp, waarnaar de plaat vervaardigd werd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Christian Dotremont (AM O 110). Dotremont kijkt op deze twee ontwerpen (voor de kijker) naar links.

Deze twee ontwerpen tonen, samen met de twee voorgaande nummers in deze catalogus, de totstandkoming van een ruw portret, dat ogenschijnlijk in één keer af was.

100 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Christian Dotremont). Origineel ontwerp door Hugo Claus van de ets, samen met een door Claus gefiatteerde afdruk van de ets ('Goed voor druk'). Beeldformaat 13,4 x 9,0 en 15,9 x 9,8 cm. Ingelijst onder passepartout en achter glas.

32,2 x 26,0 cm.

Het betreft hier de definitieve en originele pentekening van Hugo Claus, waarnaar de plaat werd vervaardigd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Christian Dotremont (AM O 110). De tekening werd door Veerkamp ongewijzigd op de plaat geëtst, dus niet in spiegelbeeld, waardoor het portret wél gespiegeld is aan het originele ontwerp!

101 CLAUS, Hugo Voor Corneille. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1992. 32,1 x 23,2 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Lectura en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. Hugo Claus schreef dit gedicht ter gelegenheid van de viering van de zeventigste verjaardag van zijn vriend Corneille. AM O 111.

102 CLAUS, Hugo Ontmoeting met Simon Vinkenoog. (Met een originele ets door Hugo Claus, op de plaat geëtst door Joost Veerkamp. Met een Naschrift door Simon Vinkenoog.

Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1992. Ingenaaid met omslag. (18) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 35 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Zerkall Bütten gedrukte exemplaren. GW C , p. 15.

AM O 112.

103 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Simon Vinkenoog). Origineel ontwerp (pentekening) door Hugo Claus van de ets. Papierformaat 12,2 x 8,2 cm. Ingelijst achter glas. 17,3 x 12,3 cm.

Simon Vinkenoog met twee gezichten: de schrijver kijkt achterom en ziet zichzelf. Het betreft hier de originele tekening van Hugo Claus waarnaar de plaat vervaardigd werd (door Joost Veerkamp) voor de ets die diende als frontispice voor Ontmoeting met Simon Vinkenoog (AM O 112).

104 CLAUS, Hugo (Ontmoeting met Simon Vinkenoog). Proefdruk van de ets door Hugo Claus, gedrukt op Zerkall Bütten. Beeldformaat 16,0 x 10,0 cm, papierformaat 26,0 x 36,7 cm.

Niet gesigneerd, maar met een aantekening door de uitgever in potlood.

Originele afdruk op groot papier van de ets die Claus maakte als frontispice voor Ontmoeting met Simon Vinkenoog (AM O 112).

105 CLAUS, Hugo Geplette Gedaanten. (Met tien originele, losse, genummerde en gesigneerde kleurenetsen door Reinhoud. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink.)

Amstelveen, AM O , 1992. Losse katernen in omslag en linnen overslagdoos (39,0 x 26,5 cm; Binderij Phoenix). (48) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hans van Eijk op BFK Rives in rood en zwart in een oplage van 50 op de pers genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Uitgeverij AM O verzocht Reinhoud om tien etsen, zijn langjarige vriend Hugo Claus schreef daar in zijn Franse huis tien gedichten bij. Het resultaat is een weergaloze uitgave met indringende etsen en rake, soms felle gedichten. Zonder twijfel éen van de meest monumentale AM O -uitgaven. AM O 113.

De gedachte was veelbelovend en ambitieus - een serie losbladige boeken te maken op groot formaat, waarin steeds tien gedichten van Hugo Claus gecombineerd zouden worden met tien etsen in kleur, en daarnaast een luxe editie met een suite van die etsen in zwart-wit, getruffeerd met een van de gedichten in handschrift en een van de originele etsplaten. Hugo Claus en ik mijmerden over de lijst: Pierre Alechinsky natuurlijk, Carl-Henning Pedersen, Reinhoud D'Haese, Karel Appel, Corneille. Pierre als eerste geraadpleegd: 10? 10 etsen is wel wat veel, maar hij stond er niet afwijzend tegenover. Corneille dan, maar er waren nogal wat boeken met zijn grafiek verschenen de laatste tijd en van wisselende kwaliteit. Besloten met Reinhoud te beginnen, die stond bij wijze van spreken al in de startblokken. Hans van Eijk had eerder een soortgelijk boek gemaakt en hij was mede daarom de aangewezen figuur. Kortom: Reinhoud maakte tien schitterende etsen, Hugo zag de etsen en kon daar wel wat mee, leverde naast de titel Geplette Gedaanten de tien gevraagde verzen, Reinhoud gaf zijn vaste drukker Biel Genty fiat om de grote partij etsen te drukken. Hans had een mooie opzet gemaakt, Hugo was daarmee accoord gegaan, Hans stelde voor op Rives te gaan drukken, een prettige papiersoort in dit verband, ik had inmiddels de financiering rondgebreid. Aan de slag!

Het resultaat was verbluffend: indringende gedichten ('Was er niet dat dement bezeerd berouw. Onder andere om jou'), de etsen zowel in kleur als zwart-wit oogstrelend, het drukwerk meer dan liefdevol vakwerk, de bijpassende dozen in Hemminkrood, klassiek maar stijlvol. Hans drukte nog een prospectus (veel aangevraagd, daarna vond ik daarvan exemplaren terug in de catalogus van erkende antiquariaten, verpatst door de aanvragers die uiteraard geen exemplaar bestelden). De luxe editie was meteen uitverkocht, maar daar waren er maar weinig van. De gewone editie liep moeizaam.

Om de bekendheid te vergroten liet ik de gehele editie als katern afdrukken in het literaire tijdschrift Maatstaf (met graagte geaccepteerd, immers tien gedichten van Hugo Claus in het tijdschrift), helaas werd mijn begeleidende tekst afgedrukt zonder dat er een corrector naar gekeken had: schandalig, maar door Martin Ros opgelost door de tekst opnieuw te laten drukken, waardoor De samenwerking van Reinhoud en Hugo Claus (zie het volgende nummer in deze catalogus) als afzonderlijke publicatie kon verschijnen, die ik vervolgens weer kon gebruiken als luxe aanmoediging om toch vooral de originele AM O -uitgave te gaan kopen. Een misrekening van formaat, want de ontvangers hádden de tekst en de plaatjes nu toch al, en stond er niet een luxe vakantiereis voor de deur?

Tot een tweede deel in de reeks is het niet gekomen. Carl-Henning Pedersen had er wel oren naar, toen ik hem vroeg. Zijn Nederlandse galerist wenste geen cent in de geplande editie te investeren, nadat hij bij het in ontvangst nemen van een luxe exemplaar van Geplette Gedaanten aangaf daartoe wel genegen te zijn. Niet alle uitgeefplannen hoeven uit te komen, dit plan strandde door het te grote financiële risico. Maar jammer blijft het wel.

106 HEMMINK, Gert Jan De samenwerking van Reinhoud en Hugo Claus. [Amstelveen, AM O , 1993]. Ingenaaid met titeletiket. (24) p. Herziene overdruk van portfolio uit Maatstaf, jaargang 41, afevering 8 (augustus 1993).

Gesigneerd door Claus, Reinhoud en Hemmink op de achterflap. Bevat tevens een fotografische herdruk van Geplette Gedaanten (AM O 113). Geen officiële AM O -uitgave.

107 CLAUS, Hugo In Hoc Signo. (Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1993. 32,1 x 23,0 cm. Ingenaaid met omslag. (24) p. Met de hand gezet uit de Palatino, de Diotima en de Lectura en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Hahnemühle Ingres gedrukte exemplaren. Lang gedicht met 'gastoptredens' van Andreus, Campert, Elburg, Kouwenaar, Lucebert, Schierbeek en Vinkenoog. A M O 114.

108 CLAUS, Hugo Een schilder: Roger Raveel. (Met een Nawoord door Roger Raveel. Met een Nadien en een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele, gesigneerde ets door Hugo Claus). Amstelveen, (AM O ), 1993. 36,0 x 25,0 cm. Halflinnen in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (26) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 40 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde exemplaren. De tekst van Claus over Raveel is afkomstig uit het archief van Johan Polak, zoals uitvoerig wordt beschreven door Gert Jan Hemmink in diens mooie en ontroerende Nadien. GW C , p. 16. AM O 115.

Johan Polak bezat éen (1) handschrift van Hugo Claus. Over de schilder Roger Raveel.

Ik ontving na zijn overlijden een brief van hem, met daarin ook een kopie van het handschrift ('een vreemd document, ik weet niet eens meer waar het vandaan komt').

Als een hommage aan Johan Polak, met wie ik meer dan vijfentwintig jaar over boeken mocht spreken, besloot ik de tekst uit te geven. Hugo las het verhaal, eigenlijk een interview met zijn vriend Roger Raveel, nog eens door en maakte op mijn verzoek een dubbelportret van Roger Raveel - graag met die grote pet, die hij altijd opzette als ik tijdens mijn bezoeken met hem langs de Leie liep, en van hemzelf, als jongeling. Het resultaat was mooier dan gedacht en gewenst: de schilder met precies zo'n pet, waar hij met een oog dwars doorheen kijkt. Roger Raveel schreef een indringende tekst, het zou een van de weinige gepubliceerde teksten van zijn hand blijven (ik citeer uit zijn begeleidende brief: 'Je hebt gelijk de eerste reactie ligt wellicht het dichtst bij de eenvoudige waarheid'). Hein Elferink leverde weer een meesterproef, Rob Cox drukte de ets, Binderij Phoenix verzorgde als gebruikelijk het bindwerk en de foedralen. Deze editie is een in memoriam voor Johan Polak, zoals voorin het boek afgedrukt.

109 CONINCK, Herman de Pastorale. Met een frontispice van Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1993. 29,8 x 18,1 cm. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Lutetia en gedrukt door Rob Cox in een oplage van 38 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 28 Arabisch genummerde, op Hahnemühle gedrukte exemplaren. Uitgave ter gelegenheid van de achtendertigste verjaardag van Kristien Hemmerechts, De Conincks geliefde. Zij figureert op het frontispice, geclicheerd naar een subtiele lijntekening van Hugo Claus. GW C , p. 16. AM O 116.

Hugo Claus signeert de ets voor Pastorale (nummers 109 en 110)

Leporello van Meisjes met etsen door Reinhoud en zes extra meisjes op ĂŠen vel (nummer 114)

Herman de Coninck wilde zo graag dat ik voor de 38e verjaardag van Kristien Hemmerechts een verjaardagspresent wilde overwegen: Pastorale. Tegen Herman zei ik geen nee. Hugo Claus was zo aardig het frontispice te verzorgen. Let op de 'K' op haar kleedje.

110 CONINCK, Herman de (Pastorale). Originele pentekening door Hugo Claus. Met handgeschreven opdracht in potlood: 'Voor Gert-Jan/ 't origineel/ Hugo Claus'. Ingelijst achter glas. 16,8 x 12,5 cm.

Het originele ontwerp door Hugo Claus van het door Rob Cox gedrukte frontispice van De Conincks Pastorale (A M O 116).

Frivool portretje van Kristien Hemmerechts, De Conincks geliefde, vrijwel in één lijn getekend door Claus en omgeven door drie hondjes.

111 CLAUS, Hugo Open brief. (Gevolgd door een Open antwoord door Sam Bogaerts. Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1993. 30,7 x 18,1 cm. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Lutetia en gedrukt door Rob Cox in een oplage van 50 ongenummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Open brief van Claus aan toneelregisseur Sam Bogaerts, die Claus' toneelstuk Onder de torens bepaald niet zo had geregisseerd als de auteur het gewild had. De vlammende brief ('kregelig tekstje', volgens Claus) wordt gevolgd door een weerwoord van Bogaerts.

Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur onder het colofon: 'voor Roger en Zulma [Raveel],/ dit verslag van een kermis,/ Hugo Claus'. AM O 117.

112 SEMBACH, Klaus-Jürgen Für Ruth Leuwerik. (Met een Notiz door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, A M O , 1994. Ingenaaid met omslag. (12) p. Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox op Hahnemühle in blauw en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Laudatio voor Leuwerik, bij de zeventigste verjaardag van de gevierde actrice (bekend van onder meer haar vertolking van Maria Trapp in de bekende film Die Trapp-Familie uit 1956).

AM O 118.

Ruth Leuwerik was de Grande Dame van de Duitse Leinwand. Geen twijfel mogelijk.

Met als hoogtepunt: Liebling der Götter, maar echt bekend geworden door de twee films over de familie Trapp. Jeanne Moreau is ook fantastisch, vooral als ze haar mondhoek even optrekt, maar als ik moet kiezen - pistool op de borst zou Armando nu zeggen dan kies ik voor Frau Ruth. Begin jaren negentig kwam Klaus-Jürgen Sembach, de kongeniale tentoonstellingsmaker, in Amstelveen langs om te bespreken of ik voldoende boeken had om voor het boekengedeelte in de rondreizende tentoonstelling over Henry van de Velde ('Een Europees kunstenaar in zijn tijd') te zorgen. Hij duwde me bij de voordeur een prop papier en een bos bloemen in de hand, zag op de hoedenplank in de gang zijn boeken staan en een boek over Audrey Hepburn en vroeg: heeft u haar nog gekend? In de woonkamer zetten we ons gesprek over de lieftallige hoofdrolspeelster uit Roman Holiday voort, waarbij ik memoreerde dat ik haar helaas nooit had ontmoet, maar wel van filmbeelden wist dat ze zo mooi deftig Nederlands kon spreken. Over Henry van de Velde hebben we het niet gehad, wel wierp hij op mijn verzoek een vluchtige blik op de gereedstaande stapels, waarna we over Weimar en Berlijn spraken. Prettige man, van alle culturele markten thuis. Op de opening van de laatste tentoonstelling van de tournee in Nürnberg hoorde ik hem zeggen dat hij als

student de oude meester nog had opgezocht in zijn asielplaats Oberägeri. Nog weer later liet hij zijn prachtige boek over Audrey Hepburn sturen, dat zowel in druk als in handschrift aan mij is opgedragen. Zo'n man dus. Een man, die plots achter je opduikt in de Martin-Gropius-Bau en dan zegt: 'ach, dat heeft u toch allemaal al', als je de tientallen boeken over Marlene Dietrich bekijkt. Maar de avond van zijn bezoek vertelde hij me, en passant, dat hij ook wel eens te gast was bij Ruth Leuwerik en haar man. Dus was hij de auteur bij uitstek om de laudatio voor Ruth Leuwerik te schrijven, een AM O -uitgave die tgv haar 70e geboortedag zou verschijnen. Ruth Leuwerik heette van huis uit Leeuwerik, dus mijn vader als vogelman zocht een passend prentje van een leeuwerik, die de jarige toezingt vanaf de titelpagina. Rob Cox drukte het kleinood.

David van Binderij Phoenix deed extra zijn best op de vier op naam gedrukte exemplaren. Frau Ruth stuurde mijn exemplaar terug met een lyrische opdracht. De gebrocheerde editie deelden we gedrieënlijk. In januari van dit jaar overleed zij op zeer hoge leeftijd. In Duitsland een icoon, in Nederland volstrekt vergeten. Als ik naar de televisie kijk, lacht ze me toe vanuit een lijstje.

113 CONINCK, Herman de, en REINHOUD Meisjes. (Met zes originele, gesigneerde kleurenetsen door Reinhoud). [Amstelveen], AM O , 1994. Leporello in linnen overslagdoos (39,8 x 26,1 cm, uitgelegd meet de leporello maar liefst vier meter; Binderij Phoenix). Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox op Hahnemühle in rood en zwart in een oplage van 31 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Vijf gedichten van Herman de Coninck met zes etsen door de Vlaamse kunstenaar Reinhoud D'Haese. Een zeer geslaagde samenwerking: de fantastische, fantasierijke etsen van Reinhoud (maar ook een paar lieflijke, dat mag wel bij een bundel die Meisjes heet) bij de onvoorspelbare poëzie van De Coninck. AM O 119.

Reinhoud stelde mij zes koperen plaatjes ter hand, Rob Cox floot - 'wat een mooi edelsmeedwerk!' - Herman de Coninck trok zich terug en keerde weerom met vijf bijpassende gedichten. Rob Cox drukte tekst en etsen, Binderij Phoenix maakte er een leporello van en verzorgde de dozen. Meisjes verscheen in het jaar dat AM O tien jaar bestond. Rob Cox drukte alle etsen af op éen groot vel, ook in deze catalogus te koop (zie het volgende nummer in deze catalogus).

met zes extra meisjes 114 CONINCK, Herman de, en REINHOUD Meisjes. (Met zes originele, gesigneerde kleurenetsen door Reinhoud). [Amstelveen], AM O , 1994. Leporello in linnen overslagdoos (39,8 x 26,1 cm; Binderij Phoenix). Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox op Hahnemühle in rood en zwart in een oplage van 31 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk. Miniem deukje in achterzijde overslagdoos.

Dit exemplaar is Romeins genummerd 'II' en op naam gedrukt van Herman de Coninck.

Deze laatste regel van het colofon is door de uitgever doorgestreept met de gesigneerde aantekening: 'Ex. voor tentoonstelling/ hoort bij blad met 6 etsen/ Gert Jan Hemmink/ & proefje van ets'. Bovendien ontbreken de signaturen van De Coninck en Reinhoud onder het colofon. AM O 119.

Bijgevoegd: Afdruk op geschept papier van álle zes Reinhoud-etsen tezamen! 77,0 x 58,0 cm.

Bestemd voor dezelfde tentoonstelling. Deze etsen zijn mooi uitgelijnd in sepia op grijs papier gedrukt.

Voorts: Proefdruk op Zaans Bord van de eerste ets. 37,0 x 24,8 cm. Gemerkt 'Proef' en gesigneerd 'Reinhoud'.

115 (CLAUS, Hugo) Hugo Claus 65. (Met een Verantwoording en een Nadien door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , [1994]. 34,6 x 24,5 cm. Karton in papieren wegwerpfoedraal (Binderij Phoenix). Met de hand gezet en gedrukt in rood en zwart (door Hein Elferink) en in offset (door Jan de Jong) in een oplage van 65 op de pers genummerde danwel op naam gedrukte en door de jubilaris gesigneerde exemplaren (dit is nummer 65, het laatste nummer van de oplage!). 1e druk.

De majestueuze uitgave Hugo Claus 65 kent een lange voorgeschiedenis. Aanvankelijk had uitgever Gert Jan Hemmink het plan opgevat om voor Claus' zestigste verjaardag op 5 april 1989 een huldeboek uit te brengen. Oplage: zestig exemplaren, uiteraard. Alles leek in kannen en kruiken: het papier was al gekocht, en zetter, drukker en binder waren er klaar voor, totdat bleek dat Freddy de Vree óók een liber amicorum aan het voorbereiden was.

Een huldeblijk in één exemplaar weliswaar, maar toch. Hemmink zette zijn plannen in de ijskast en bracht later dat jaar, afgezien van nog zeven andere titels van Claus, Perte totale.

Ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag 60 schetsen en 60 nota's (AM O 89) uit.

Vijf jaar later kwam het in 1989 gekocht papier alsnog van pas en was daar Hugo Claus 65, een groot en groots boek waarin twintig vrienden Hugo Claus feliciteerden met diens vijfenzestigste verjaardag, ieder op zijn of haar eigen, persoonlijke wijze. In volgorde van opkomst: Charlotte [Barbara Hemmink], Remco Campert, Pierre Alechinsky, Herman de Coninck, Lucebert, Simon Vinkenoog, Chris Yperman, Freddy de Vree, Reinhoud (originele, gesigneerde ets), Gert Jan [Hemmink], Corneille, Cees Nooteboom, Tajiri (gesigneerd & genummerd (65/65)), Gerrit Kouwenaar, Roger Raveel (originele litho in kleuren, gesigneerd), Sylvia Kristel, Joost Veerkamp (naar De zeven kristallen bollen van Hergé), Kees van Kooten en Henny Riemens (originele portretfoto; Henny Riemens overleed in 1992, de foto is afkomstig uit het Cobra-archief van Nico Koster).

Lucebert leverde zijn tekening vlak voor zijn overlijden op 10 mei 1994 en zijn bijdrage is wellicht de laatst gepubliceerde tekening die hij maakte. De verschijning van Hugo Claus 65 mocht hij niet meer meemaken.

Gert Jan Hemmink verzocht Reinhoud om een ets als bijdrage. In zijn enthousiasme maakte de kunstenaar er drie, waardoor er drie verschillende edities van Hugo Claus 65 bestaan, elk met een eigen ets, in respectievelijk 25, 20 en 20 exemplaren. In die drie edities verschillen de foto's van Henny Riemens ook. De ware Clausverzamelaar streeft er natuurlijk naar de drie verschillende edities te bezitten! Dit exemplaar, genummerd '65', stamt uit de derde editie (van 20 exemplaren) van een totale oplage van 65 exemplaren.

Gert Jan Hemmink besloot de uitgave niet alleen met een Verantwoording en een kort Nadien, ook schreef hij korte, maar soms noodzakelijke toelichtingen bij alle bijdragen. Het colofon werd nog gevolgd door een afsluitende annonce, waarin Hemmink onder het motto 'Hugo, laten we eens een boekje maken!' een overzicht gaf van wat AM O allemaal van Claus had uitgegeven of waaraan Claus zijn medewerking had verleend. Het leverde niet één bestelling op... AM O 120.

116 (CLAUS, Hugo) Hugo Claus 65. (Met een Verantwoording en een Nadien door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , [1994]. 34,6 x 24,5 cm. Verguld halfperkament (Binderij Phoenix). Met de hand gezet en gedrukt in rood en zwart (door Hein Elferink) en in offset (door Jan de Jong) in een oplage van 65 op de pers genummerde danwel op naam gedrukte en door de jubilaris gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Dit exemplaar, genummerd '32', stamt uit de tweede editie (van 20 exemplaren) van een totale oplage van 65 exemplaren. Het heeft dus een andere foto van Riemens en een andere ets van Reinhoud. AM O 120. compleet, completer, compleetst 117 (CLAUS, Hugo) Hugo Claus 65. (Met een Verantwoording en een Nadien door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , [1994]. 34,6 x 24,5 cm. Verguld halfperkament in papieren foedralen (Binderij Phoenix). Drie exemplaren (nummers 7, 29 en 47 van de oplage). Met de hand gezet en gedrukt in rood en zwart (door Hein Elferink) en in offset (door Jan de Jong) in een oplage van 65 op de pers genummerde danwel op naam gedrukte en door de jubilaris gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Set van de drie verschillende edities van Hugo Claus 65 mét toegevoegde Weelde.

Voor de volledigheid citeren we bij deze set het colofon: 'De oplage van vijfenzestig exemplaren werd verdeeld in drie edities, die elk onderling verschillen (dit onder het motto: saaiheid moet ten koste van alles vermeden worden).' In de uitgebreide toelichting schrijft Gert Jan Hemmink: 'Aan Reinhoud vroeg ik om een ets: de enthousiaste, begenadigde kunstenaar maakte er drie, gedrukt door Imprimerie Viverlot Incorporated in een oplage van respectievelijk 25, 20 en 20 exemplaren'. De hier aangeboden exemplaren bevatten elk een andere ets van Reinhoud en vormen dus samen een complete set van de verschillende edities. Bovendien verschillen de foto's van Henny Riemens in de drie edities. Eenheid in verscheidenheid! A M O 120.

Bijgevoegd: Groot blad waarop de drie verschillende etsen van Reinhoud samen werden afgedrukt. Gesigneerd en genummerd '3/3' door de kunstenaar. 59 x 79,5 cm. Ingelijst achter glas. Vlekkerig langs de randen vanwege verkeerd gekozen lijm. Deze toegevoegde Weelde maakt de set uniek!

118 HEMMINK, Gert Jan Hugo Claus. Het grafische werk. Een eerste aanzet tot een oeuvrecatalogus. (Met een Vooraf door Hugo Claus en een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1995. Ingenaaid. 44 p. Gezet door de Poortpers en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 250 genummerde exemplaren. Geïllustreerd. 1e druk.

Dit is nummer 5. Gesigneerd door Hugo Claus op de Franse titel. Verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Hugo Claus, graficus' in de Galerie Luc Aerts Delbekehuis in Antwerpen. AM O 121.

Deze eerste aanzet tot een oeuvrecatalogus verscheen op initiatief van de kunstenaar ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Hugo Claus, graficus' (en dat was weer een initiatief van Peter Benoy, de directeur van Theater Zuidpool te Antwerpen). De drukkerszoon schreef een poëtische inleiding, met zijn toestemming gapte ik uit de AM O -uitgave Taptoe dicht het zelfportret, spiegelde dat en het omslag was daar. De gewone editie was vrijwel meteen uitverkocht (volgens Peter Benoy opgekocht door enkele handelaars, die er later goede sier mee maakten). De luxe editie verscheen, zoals gebruikelijk, later - met in elk exemplaar als frontispice een zelfportret van Hugo Claus, een originele tekening dus - maar die hoefden de handelaars niet.

119 HEMMINK, Gert Jan Hugo Claus. Het grafische werk. Een eerste aanzet tot een oeuvrecatalogus. (Met een Vooraf door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1995. Verguld halfperkament in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (2), 44 p. Gezet door de Poortpers en gedrukt door Gerard Timmer in een oplage van 250 genummerde exemplaren. Geïllustreerd. 1e druk.

Bijdragen van Alechinsky, Raveel en Reinhoud in Hugo Claus 65 (nummers 115-117)

Unieke set van Hugo Claus 65 (nummer 117)

Tekening door Hugo Claus (nummer 121)

Eén van de 25 door Claus Romeins genummerde en gesigneerde, op Svecia Antiqua gedrukte luxe-exemplaren, fraai gebonden in halfperkament en met een originele, gesigneerde potloodtekening door Claus als frontispice: een zelfportret en profil. AM O 121.

120 CLAUS, Hugo Borgerocco of De dood in Borgerhout. Libretto voor een opera. (Met een Nota door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1995. Ingenaaid. (64) p. Gedrukt door Jan de Jong 'in een ongelimiteerde oplage van 20 exemplaren'. 1e druk.

Exemplaar uit de 'ongelimiteerde oplage van 20 exemplaren' op Pordenone Crème, die allemaal in het colofon nummer 20 meekregen. Het libretto werd geschreven in opdracht van de Koninklijke Vlaamse Opera, maar die vond de tekst uiteindelijk 'te lang en niet nobel genoeg'. Maar gelukkig was daar AM O . AM O 122.

Bij een van mijn bezoeken aan Hugo Claus mijmerden mijn held en ik over Steffi Graf.

Plots vroeg Hugo: 'Er is een opera-libretto van mij geweigerd, wil je dat niet uitgeven?'.

De rest is geschiedenis: we besloten een gebrocheerde editie te maken, die elk het nummer 20 zou dragen & die nu eens niet gesigneerd zouden worden. Beterweters, die nooit een boek van A M O hebben gekocht of ook maar overwegen dat te zullen doen, speculeerden over de juiste oplage. Daarover hebben auteur en uitgever nooit uitsluitsel gegeven. Daarnaast verscheen een luxe editie in een gesigneerde oplage van 20, met een originele tekening als frontispice, elk in een iets te nauw sluitend wegwerpfoedraal.

121 CLAUS, Hugo Borgerocco of De dood in Borgerhout. Libretto voor een opera. (Met een Nota door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink. Met een originele, gesigneerde pentekening door de auteur als frontispice). Amstelveen, AM O , 1995.

Gedecoreerd karton in papieren foedraal (Binderij Phoenix). (66) p. Gedrukt door Jan de Jong 'in een ongelimiteerde oplage van 20 exemplaren'. 1e druk.

Eén van de 20 door de auteur met de hand genummerde en gesigneerde, op Freelife Crème gedrukte luxe-exemplaren, met een originele, gesigneerde tekening door Claus als frontispice, een variant op de bandtekening. A M O 122.

122 CLAUS, Hugo Bonjour Monsieur de Lussanet. Met een frontispice (een originele, gesigneerde tekening in kleuren) van Paul de Lussanet. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). (Amstelveen), AM O , 1995. 30,4 x 19,2 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 35 op de pers genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde exemplaren, met een fraai frontispice: een bijzondere tekening met een, als wij het goed interpreteren, vrijmoedig-erotisch karakter. AM O 123.

Paul de Lussanet kende ik uit de tijd dat hij Mysteries (naar het boek van Knut Hamsun) regisseerde, waarin ook Sylvia Kristel optrad. Op een bijeenkomst waar ook Hugo Claus aanwezig was schoot Paul mij aan: hij wilde wel een mooi boekje van 'Bonjour Monsieur de Lussanet'. Op naar Hugo: ja dat mocht. Hugo zou het gedicht wel herzien, ik vroeg: alles goed en wel, maar laat je de slotregels in stand: 'hij daar op zoek naar een verloren bruid, / ook daar, aan het station van Bussum Zuid'. Paul maakte 35 originele tekeningen zodat er in elk exemplaar een aardig frontispice zou komen. Mooi vers, maar misschien ben ik wel partijdig. Aardige tekeningen, een boek op verzoek uitgeven kan ook heel aangenaam zijn.

123 CONINCK, Herman de Nu dus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink).

Amstelveen, AM O , 1995. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Bembo en de Diotima en gedrukt door Hans van Eijk in groen en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 18 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. 'Ik herinner me een gedicht dat ik nooit schreef,/ waarin het woord bunker veel wind/ door zich heen liet gaan en moest rijmen op hunker'. AM O 124.

124 CLAUS, Hugo I don't care. Zonder etsen van Reinhoud. (Met een Brief van Herman de Coninck. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, ( AM O ), 1996.

Ingenaaid met omslag. (32) p. Met de hand gezet uit de Gill Sans en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 50 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Arabisch genummerde, op Hahnemühle Gantoise in rood en zwart gedrukte exemplaren, zónder etsen. Claus schreef I don't care voor het eerste nummer van het Nieuw Wereldtijdschrift, dat in april 1984 verscheen en waarover oprichter Herman de Coninck uitgebreid schrijft in de aan Gert Jan Hemmink gerichte brief. AM O 125.

Reinhoud toonde me bij de lunch een bladzijde uit een oud boek - met daaroverheen een ets gedrukt: 'Kijk, zo kan het ook!' Ik mocht de proef even lenen, legde hem kort daarna voor aan Hugo Claus, en stelde voor iets soortgelijks te doen met éen van zijn teksten. 'Laat maar eens zien dan!' (maar Hugo klonk wat zorgelijk). Ik koos de tekst 'I don't care': het verhaal waarmee Hugo Herman de Coninck en zijn Nieuw Wereldtijdschrift uit de nood had geholpen. Aan Herman vroeg ik de hilarische geschiedenis ('Als het niks is, gooi het dan maar weg', zei Claus, 'dan schrijf ik morgen wel een nieuw verhaal') op te schrijven: hij deed dat in de vorm van een brief. Hein Elferink zette het geheel uit de Gill Sans, Nicole en Reinhoud drukten de etsen dwars door de tekst. Om de toekomstige bibliografen aan het werk te zetten verscheen deze uitgave in tal van edities: het verhaal met de etsen, het verhaal zonder de etsen & een luxe editie, in een aantal varianten. Trots ben ik op de gebrocheerde uitgave met als titel: Hugo Claus, I don't care. Zonder etsen van Reinhoud. Hein Elferink drukte een prospectus met de zin: 'I don't care zal verkocht worden aan een geselecteerd publiek'.

Ook dit prospectus was later te koop in het erkende antiquariaat.

125 CLAUS, Hugo I don't care. Met etsen van Reinhoud. (Met een Brief van Herman de Coninck. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1996. 32,0 x 20,0 cm. Losse vouwbladen in omslag en overslagdoos. (40) p. Met de hand gezet uit de Gill Sans en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 50 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 Romeins genummerde, eveneens door Reinhoud en De Coninck gesigneerde, op Hahnemühle Buffalo gedrukte exemplaren, met zes etsen door Reinhoud (waarvan twee over twee pagina's, door de tekst). AM O 125.

Bijgevoegd: Prospectus.

126 ELSSCHOT, Willem Brief aan Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (A M O ), 1996. 28,7 x 18,2 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Fournier en gedrukt door Hein Elferink op Zerkall Bütten in een oplage van 12 op de pers genummerde exemplaren. 1e druk.

Dit is nummer 12, het laatste der exemplaren. Niet in: Willem Elsschot, Brieven (Amsterdam, Querido, 1993). AM O 126.

Op het moment dat Vic van de Reijt zijn brievenboek van Willem Elsschot samenstelde waren er geen brieven van Elsschot aan Hugo Claus bekend. Maar ik vond er 1-tje. In mijn exemplaar van Brief aan Hugo Claus door Willem Elsschot ligt een kaartje van Vic met o.m. 'mocht je ooit zelf een brievenboek van Claus gaan samenstellen (waarnaar ik nu al uitzie), dan stel ik graag de brief beschikbaar waarin hij mij laat weten geen Elsschot-brieven (meer) te bezitten gezien zijn chaotische levenswandel'. Op een onlangs teruggevonden drukproef zie ik dat de drukker eigenhandig een titel had bedacht. Ben ik niet op ingegaan.

127 ELSSCHOT, Willem Toverwerk. Brief aan Hugo Claus. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1996. 37,0 x 30,0 cm. Drie eenzijdig bedrukte bladen, bijeengehouden door een nietje. Met de hand gezet uit de Fournier en gedrukt door Hein Elferink. Met op het voorste blad in potlood 'Proef', geparafeerd door de uitgever. Wat gekreukt.

Drukproef op ander papier van Willem Elsschot, Brief aan Hugo Claus (AM O 126). Die uitgave heeft op deze proef de titel Toverwerk, met als ondertitel 'brief aan Hugo Claus'. De zetsels zijn anders dan in de uiteindelijke uitgave, bovendien rept het colofon in deze proef van een oplage van tien in plaats van de uiteindelijke twaalf exemplaren. Drukproef van AM O 126.

128 CONINCK, Herman de Slaapliedje voor Laura. (Amstelveen, AM O , 1997). Garenloos in omslag. (6) p. Met de hand gezet uit de Bembo en gedrukt door Rob Cox op 27 grams Jiazhong in blauw en zwart in een oplage van 50 ongenummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Slaapliedje voor de dochter van de dichter: 'Een miljoen vissen houdt zich stil/ en daardoor slaapt de zee'. AM O 127.

129 HEMMINK, Gert Jan Herinnering aan Herman de Coninck. Met een (gesigneerde) ets van Reinhoud (als frontispice). Amstelveen, AM O , 1997. Ingenaaid met omslag. 14 p., op blokboekwijze gebonden. Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox op Hahnemühle in rood, goudbruin, zilver en zwart in een oplage van 35 door de auteur/ uitgever gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Ontroerende herinneringen bij het overlijden van een vriend, geschreven op de dag van diens overlijden en in de dagen daarna gedrukt door Rob Cox. AM O 128.

130 HOTZ, F.B. September. (Met tekeningen en 24 zeefdrukken door Joost Veerkamp. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1997. 30,3 x 18,5 cm. Linnen (Binderij Phoenix). (40) p. Met de hand gezet uit de Fournier en gedrukt door Hein Elferink in een oplage van 50 op de pers genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 30 Arabisch genummerde, op Zerkall gedrukte exemplaren. Vanwege het slechte gezichtsvermogen van de auteur werd slechts een deel van de oplage gesigneerd. Dit exemplaar werd niet gesigneerd, maar is voorzien van een gefotokopieerd inlegvel: 'Helaas is het mij onmogelijk om álle exemplaren van September te signeren, omdat mijn gezichtsvermogen minder dan vijf procent bedraagt.' AM O 129.

Het werk van F.B. Hotz heeft mij gefascineerd vanaf zijn eerste verhaal in Maatstaf, maar dat gevoel deel ik met heel wat mensen. Kort na de oprichting van AM O vroeg ik de auteur om een verhaal te schrijven. Dat is er nooit van gekomen. Na herlezing van al zijn verhalen vroeg ik meneer Hotz of hij er dan voor voelde 'September' te zien verschijnen in een bibliofiele editie, en om het aantrekkelijk te maken voor eenieder (want het was geen nieuw verhaal tenslotte) zou de Heemsteedse kunstenaar Joost Veerkamp er illustraties bij maken. Hein Elferink was inmiddels in Assen begonnen de tekst te zetten uit de Fournier. Joost deed extra zijn best op de tekeningen, wij besloten er zeefdrukken van te maken (die gedrukt zouden worden door Bernard Ruijgrok op Simili Japon om netjes in het boek te worden geplakt). Dat duurde allemaal, maar schoonheid mag tijd kosten. Op de dag dat ik de tekeningen bij Joost ophaalde, stuurde ik ze in kopie door naar Assen, per kerende post zond Hein mij twee drukproeven, waarbij hij de tekeningen al had ingevoegd, waarna ik blij en verheugd een set naar de auteur stuurde: meneer Hotz belde mij op en zei, dat hij met een loep het boek in wording had bekeken en dat hij zeer in zijn nopjes was. Ik, rund, eikel, stommeling, enz. belde daarop Joost en zei: we kunnen verder, de auteur is gecharmeerd van je tekeningen. Vervolgens ging alles mis. Joost dacht, wacht eens even: ik kan nog betere tekeningen maken. Verwierp er een aantal, voegde nieuwe toe. Gevolg: verloop. En wie zal dat betalen? Inmiddels werd ik gebeld door de nieuw benoemde directeur van Uitgeverij De Arbeiderspers en dat werd bekvechten. En niet zo zuinig ook. Om een indruk te krijgen raadplege men de Extra Edietzie van Jeroen Brouwers. Ik besloot mijn verlies te nemen en het plan op te geven. Hein Elferink wist me over te halen toch door te zetten. Maar de heer Murphy kreeg gelijk. Op het moment van signeren slaagde de zo door mij gewaardeerde auteur er slechts met de allergrootste moeite in de luxe editie van zijn handtekening te voorzien, behalve zijn presentexemplaren (die na zijn overlijden ongesigneerd waren gebleven). Ik had met het ergste rekening gehouden en een blad met AM O -opdruk meegenomen waarop: 'Helaas is het mij onmogelijk om álle exemplaren van September te signeren, omdat mijn gezichtsvermogen minder dan vijf procent bedraagt'. Ik weet nog hoe ik zijn hand leidde naar de plaats waar hij dit document ondertekenen kon. Ik nam afscheid (het was de laatste keer dat ik de geliefde auteur in zijn bovenkamertje in het huis van zijn zuster Atie opzocht) en dacht onderweg naar Amstelveen: AM O heeft een onverkoopbaar boek gebaard. Just Enschedé, u kwam hem al eerder tegen in deze catalogus, legde ik de zaak voor en ik riep: Help! In dat jaar werd de luxe editie tot 1 van de best verzorgde boeken van het jaar bekroond. Dank je wel, Just. De luxe editie met als leporello een suite van alle zeefdrukken (inclusief de niet voor het boek gebruikte) in een bijpassende overslagdoos vond mondjesmaat zijn weg, want alhoewel beneden kostprijs geleverd, toch te duur.

Bijna de gehele arabisch genummerde oplage van 30 exemplaren schonk ik aan Joost, die ze aan zijn vaste klanten verkocht, met een originele tekening - daar ben je tekenaar voor, niet. Aan de biografe van F.B. Hotz, de aardige Aleid Truijens, gaf ik in café Americain na het verschijnen van haar tweevuistendikke Geluk kun je alleen schilderen een luxe, gesigneerde editie. Alsjeblieft, Aleid, mooi werk geleverd meid! Het verhaal 'September' lees ik nog wel eens in de bundel Duistere jaren (Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 1983).

Prijzen vindt u op een apart bijgevoegd inlegvel

Band van en suite zeefdrukken door Joost Veerkamp voor luxe-exemplaar van September (nummer 131)

Ets door Reinhoud in Impromptu (nummer 132)

131 HOTZ, F.B. September. (Met tekeningen en 24 zeefdrukken door Joost Veerkamp. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, (AM O ), 1997. Verguld roodbruin halfmarokijn in linnen overslagdoos (Binderij Phoenix). (40) p. Met de hand gezet uit de Fournier en gedrukt door Hein Elferink in rood en zwart in een oplage van 50 op de pers genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 20 luxe-exemplaren op Hahnemühle, gedrukt in twee kleuren, gebonden in halfmarokijn en voorzien van een genummerde en gesigneerde suite van alle zeefdrukken, inclusief de niet voor dit boek gebruikte. Bovendien is aan dit exemplaar een originele, gesigneerde en gedateerde inkttekening van Veerkamp toegevoegd (12,1 x 12,1 cm; onder passe-partout): de arrestatie van een exhibitionist (Hotz: 'Een papierbleke man liep toen voort naast een witgehandschoende agent die een hoge fiets meevoerde').

Volgens het colofon werden alle exemplaren door de auteur gesigneerd. Maar vanwege het slechte gezichtsvermogen van de auteur werd slechts een klein deel van de oplage gesigneerd. Dit exemplaar is wél gesigneerd, op het schutblad, in balpen. AM O 129.

132 CLAUS, Hugo Impromptu. (Met acht originele, gesigneerde kleurenetsen door Reinhoud. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1997. Losse vouwbladen in linnen overslagdoos (38,0 x 27,4 cm; Binderij Phoenix). Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox op 300 grams Hahnemühle in grijs en okergeel in een oplage van 50 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Frivole gedichten van Claus, geschreven ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de uitgever, met acht voor het merendeel vrolijke vrouwen, geëtst door Reinhoud. Majestueus!

AM O 130.

Reinhoud kende mijn voorkeur voor prettig ogende dames, voor mijn 50e verjaardag schreef Hugo Claus er zeven schalkse gedichten bij. Nicole en Reinhoud drukten de etsen op hun eigen pers bij Imprimerie Viverlot Incorporated, ik noemde die in het colofon: het huis van vertrouwen. Rob Cox zette uit de Garamond in een corps, waarvoor je de leesbril niet hoeft op te zetten. Reinhoud haalde een grapje uit met de 3e dame, omdat hij wist dat nummer 3 voor mij bestemd was. Nee, dat beschrijven wij niet. De koper zal wel merken wat ik bedoel. Bij het signeren bleek dat Reinhoud om mij te verrassen een extra dame had afgedrukt in het colofon. Het etsplaatje gaf hij mij kado: het hangt bij de telefoon. Maar Herman de Coninck had ook een bundel gedichten voor mijn verjaardag bedacht, ik mocht ze zelf uitzoeken uit een toegestuurde stapel: het is er niet van gekomen.

133 CLAUS, Hugo Impromptu revisited. (Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1998. 31,9 x 23,2 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Walbaum en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Hahnemühle gedrukte exemplaren. Herziene versie van Impromptu, zeven gedichten geschreven voor Gert Jan Hemmink ter gelegenheid van diens vijftigste verjaardag. AM O 131.

134 CLAUS, Hugo Waarover spreken. (Met een Nadien door Hugo Claus. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1998. 32,2 x 23,3 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet uit de Lectura en gedrukt door Hans van Eijk in rood en

zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Hahnemühle gedrukte exemplaren. 'Waarover spreken' werd geschreven in het Frans en verscheen in 1995 in een boek van Pierre Alechinsky. Voor AM O schreef Claus een Nederlandse versie. A M O 132.

135 CLAUS, Hugo Schepselen. Voor Reinhoud. (Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, A M O , 1998. 32,0 x 23,1 cm. Ingenaaid met omslag. (20) p. Met de hand gezet uit de Walbaum en gedrukt door Hans van Eijk in rood en zwart in een oplage van 25 op de pers genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 15 Arabisch genummerde, op Ingres van Hahnemühle gedrukte exemplaren. Op verzoek van AM O geschreven gedicht ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van Reinhoud op 21 oktober 1998. AM O 133.

136 BARNARD, Benno De bloeimaand. (Met een illustratie door Roger Raveel als frontispice. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1999. 36,9 x 23,8 cm. Ingenaaid met omslag. (28) p. Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox in rood en zwart in een oplage van 50 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 32 door de auteur Arabisch genummerde en gesigneerde, op Arches velin gedrukte exemplaren, die nooit zijn verspreid vanwege een verkeerd gedrukte regel op pagina (13), in rode pen door de dichter doorgestreept en geparafeerd. De bloeimaand is een poëtisch requiem voor Herman de Coninck en de tekst 'speelt' op de tweede verjaardag van diens overlijden. AM O 134.

Benno Barnard schreef twee jaar na het overlijden van Herman de Coninck een lang herinneringsgedicht. Ik besloot er een AM O -uitgave van te maken. Om het financieel dragelijk te houden was Roger Raveel zo aardig een ets te maken voor het frontispice.

Met de gebrocheerde editie ging alles mis. De drukker drukte een merel te veel. Onder meer. Resultaat: de gewone editie was klaar voor de afvalbak. De dichter had er begrip voor, veranderde met de hand het foutgedrukte en kreeg vervolgens een aantal exemplaren. De luxe editie werd overgedrukt, de ets werd gemonogrammeerd door Roger Raveel en het colofon gesigneerd door dichter en kunstenaar. Octave Scheire, de secretaris van Roger Raveel, zorgde ervoor dat Roger het frontispice in mijn exemplaar met de hand inkleurde (zonder ereloon te berekenen). Octave past daarvoor veel dank.

Ik nam het financiële en het morele verlies, maar zoals u ziet vormde deze uitgave in feite het einde van de uitgeefactiviteiten van A M O .

137 BARNARD, Benno De bloeimaand. (Met een originele, gemonogrammeerde ets door Roger Raveel. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 1999. 37,7 x 24,0 cm. Linnen. (24) p. Met de hand gezet uit de Garamond en gedrukt door Rob Cox in rood en zwart in een oplage van 50 genummerde exemplaren. 1e druk.

Eén van de 18 Romeins genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde, op Hahnemühle gedrukte luxe-exemplaren, met een originele ets door Raveel als frontispice.

AM O 134.

138 VINKENOOG, Simon O Amsterdam. Ik heb je zo lief! (Met een frontispice door John ter Marsch. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amsterdam, De Amsterdamsche Boekenmarkt, 2003. Geniet met omslag. (16) p. Gezet uit de Times New Roman en gedrukt door Leeuwenberg in een oplage van 1000 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 275 genummerde exemplaren voor deelnemers en relaties. Geen AM O -uitgave.

139 VINKENOOG, Simon O Amsterdam. Ik heb je zo lief! (Met een frontispice door John ter Marsch. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 2003. Linnen (Binderij Phoenix). (16) p. Gezet uit de Times New Roman en gedrukt door Leeuwenberg in een oplage van 1000 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 door de auteur Romeins genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren met als imprint AM O , met, in een pochetje aan de binnenzijde van het achterplat: een originele foto van Edith en Simon Vinkenoog, gemaakt door John ter Marsch en door hem op de achterzijde genummerd en gesigneerd, als bijlage. AM O 135.

140 VEERKAMP, Joost Boekenmarkt. (Met een losse, genummerde en gesigneerde 'poëziegrafie' én een ingeplakte, zelf ontworpen postzegel door Joost Veerkamp. Met een Aantekening door Gert Jan Hemmink). Amstelveen, AM O , 2004. Linnen met stofomslag (Binderij Phoenix; met een flaptekst van Lévi Weemoedt in facsimile van het handschrift).

(32) p. Gezet uit de Bodoni en gedrukt door Leeuwenberg in een oplage van 1025 exemplaren. 1e druk.

Eén van de 25 door de auteur Romeins genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren, in een heellinnen band, voorzien van een los portret van uitgever Thomas Rap door Veerkamp.

Hiernaast verschenen er tweemaal 500 ingenaaide exemplaren, maar veel minder luxe. De ingeplakte postzegel in onderhavige editie vertegenwoordigt met 25 cent de hoogste waarde.

AM O 136.

141 (A M O ) 'AM O presenteert haar eerste fondslijst'. Amstelveen, AM O , (1985). 20,8 x 9,7 cm. Geniet. (8) p. Gezet [uit de Trinité] door Joh. Enschedé en Zonen en gedrukt door de Poortpers. Typografie Bram de Does.

Bevat ook enkele andere titels, in exploitatie bij Uitgeverij AM O of anderszins uitgegeven door Gert Jan Hemmink.

142 (A M O ) 'Dit overzicht bevat alle tot oktober 1991 verschenen uitgaven van Uitgeverij AM O '. (En:) 'Dit overzicht bevat alle verschenen uitgaven van Uitgeverij AM O sedert oktober 1991. Afsluitdatum 1 mei 1995'. (Amstelveen,) AM O , (1991-1995). Twee delen. (8); (4) p.

Gedrukt op groen resp. geel papier.

143 (A M O ) 'Dit overzicht bevat de aanvullingen éen tot en met acht op de fondslijst van Uitgeverij AM O '. (Amstelveen,) AM O , (1991). (12) p.

144 (A M O ) 'Eerste aanvulling op de fondslijst'. Amstelveen, AM O , (1986). (8) p. in omslag.

Met de hand gezet [uit de Bembo] en gedrukt [door Hein Elferink] in een beperkte oplage.

Luxe-uitgave van de fondslijst, in omslag.

145 (A M O ) 'Tweede aanvulling op de fondslijst'. Amstelveen, AM O , (1987). (16) p. in bruin omslag. Met de hand gezet [uit de Bembo] en gedrukt [door Hein Elferink] in een beperkte oplage.

Het colofon luidt: 'Van zowel de eerste als de tweede aanvulling op de fondslijst verscheen een luxe-editie (in omslag)'. Dit is dus een luxe-exemplaar.

146 (A M O ) 'Tweede aanvulling op de fondslijst'. Amstelveen, AM O , (1987). (16) p. in geel omslag. Met de hand gezet [uit de Bembo] en gedrukt [door Hein Elferink] in een beperkte oplage.

Het colofon luidt: 'Van zowel de eerste als de tweede aanvulling op de fondslijst verscheen een luxe-editie (in omslag)'. Dit is dus een luxe-exemplaar.

& 147 VELDE, Henry van de AM O . (Vertaald door Hugo Claus). (Banholt, In de Bonnefant, 2010). Verguld halfperkament in foedraal (Binderij Phoenix). Met de hand gezet uit de Bembo door Hans van Eijk en gedrukt op Fabriano in oker en zwart in een oplage van 18 exemplaren. 1e druk.

Hoe zat het ook al weer met AM O van Henry van de Velde? AMO , het beroemde credo van Henry van de Velde, werd voor het eerst in Duitse vertaling in boekvorm gepubliceerd door de Insel-Verlag in december 1909, vormgegeven door (wie anders dan) de meester zelf. Hij ontwierp ook het AM O -vignet op het omslag en voorzag de tekst van dertien I-initialen in kleur, waarbij iedere initiaal het begin vormt van het woord 'Ich'. Na een handelseditie, als derde deel in de reeks Insel-BĂźcherei, verscheen de bekendste editie, maar nu in de oorspronkelijke versie, het Frans. Onder het strak toeziende oog van Henry van de Velde werd deze editie gedrukt op de Cranach-Presse in Weimar, zonder AM O -vignet maar met negen J-initialen in kleur, elk initiaal vormt het begin van het woordje 'Je'. Aangezien niemand eerder had opgemerkt dat de Duitse en de Franse initialen identiek zijn, schreef ik er destijds een verklarend artikel over voor de achterpagina van NRC-Handelsblad onder het kopje: 'De prijs van schoonheid'.

Directe aanleiding voor dit stuk was het verschijnen van de luxe Cranach-editie op een veiling van Hauswedell & Nolte. (Geschatte prijs: 600 Mark, in mijn bijzijn na een zg. biedgevecht voor het 25-voudige geveild - tijdens mijn terugreis besloot ik er over te schrijven.)

En natuurlijk was het mijn verlangen de A M O -tekst onder de A M O -vlag te laten verschijnen. Hugo Claus maakte op mijn verzoek een vertaling/bewerking. Hans van Eijk maakte in februari 1995 een proefdruk van de tekst in een minieme oplage, met een net grijs kaftje eromheen, nog zonder de initialen en zonder mijn nawoord. Tot een definitieve uitgave kwam het echter niet, omdat ik het niet aandurfde, ook al had Pierre Alechinsky op 21 februari 1994 twee AM O -tekeningen gepenseeld op basis van het vignet van Henry van de Velde (dus verticaal). Deze tekeningen werden onder meer in het plaatselijke COBRA-museum geĂŤxposeerd.

Hans van Eijk was geduldig, begripvol en in maart 2010 zo aardig en attent om de briljante tekst te laten verschijnen bij zijn eigen uitgeverij in een oplage van achttien ongenummerde exemplaren op oud handgeschept Fabriano papier. In het colofon zijn drukkersmerk, maar als hommage op het voorplat het AM O -vignet van Pierre Alechinsky.

Meer illustraties vindt u op onze website www.fokas.nl

Tekening door Paul de Lussanet voor Bonjour Monsieur de Lussanet (nummer 122)

Omslag van Slaapliedje voor Laura (nummer 128)

Omslag van Brief aan Hugo Claus (nummer 126)

PiĂŤzografie door Joost Veerkamp in luxeexemplaar van Boekenmarkt (nummer 140)

Het omslag van deze catalogus is een subtiele verwijzing naar het opvallende omslag van In Hoc Signo van Hugo Claus (AM O 114). Het proefje dat Hans van Eijk me stuurde zag er spannend uit, maar op het moment dat de exemplaren voor me lagen, dacht ik: niet te kwetsbaar. Maar bij het signeren vond de dichter ze heel apart. In mijn exemplaar schreef hij: 'Mooi Indisch verpakt, heimwee naar een slang'. Zonder anderen tekort te doen was de samenwerking met Hans van Eijk wel heel speciaal. Hij heeft smaak, toonde durf, liet zich niet snel uit het veld slaan. Jaren geleden spoorde ik Jan Keijser, die toen chef was van Stichting Drukwerk in de Marge, waarvan ik sedert de oprichting in 1975 lid ben, aan om zich in te zetten mij de Laurens Jansz. Costerprijs toe te kennen. Daar ging ie niet over, vertrouwde hij me toe. Maar als iemand die Prijs verdient is het Hans van Eijk uit het verre Banholt. Door zijn eigen uitgaven, door zijn werk voor anderen. Helaas wordt deze Haarlemse Prijs al een tijdje niet uitgereikt (wegens gebrek aan financiële middelen). Geniet van de variëteit van de AM O -uitgaven en weet dat het een 'commerciële uitgeverij' is. Deze opmerking, gemaakt in Het ideale boek. Honderd jaar private presses in Nederland 1910-2010 door zogenaamde boekenkenners beschouw ik als een compliment.

U, lezer, weet nu beter.

Gert Jan Hemmink maakte in 1978 in opdracht van Geert Lubberhuizen, op dat moment directeur van Uitgeverij De Bezige Bij, een allesomvattende bibliografie van het afzonderlijk van Hugo Claus uitgegeven werk, op te nemen in de biografie die bij die uitgeverij (de huisuitgever van Hugo Claus) zou verschijnen ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van hun kroonauteur op 5 april 1979. Freddy de Vree zou de beoogde biografie schrijven.

Hugo Claus verleende zijn medewerking aan zowel de biografie als de bibliografie. De biografie is niet verschenen. Wel verscheen een beknopte bibliografie in de gelegenheidspublicatie Het spiegelpaleis van Hugo Claus: een uitgave van De Bezige Bij ter gelegenheid van de manifestatie 'Hugo Claus in Amersfoort', die van 18 tot en met 26 april 1991 op initiatief van Gert Jan Hemmink in zijn geboorteplaats werd georganiseerd, waarbij onder meer de eerste museale tentoonstelling van het beeldend werk van Claus werd gehouden.

De later verschenen bibliografie van het werk van Hugo Claus (die oorspronkelijk door de samenstellers gedacht was bij Uitgeverij De Bezige Bij te verschijnen, hetgeen niet doorging omdat, aldus Hemmink, 'de toenmalige directeur Robbert Ammerlaan eieren voor zijn geld koos na een verhelderend gesprekje met de oorspronkelijke bibliograaf') verscheen in 2004 bij een dochteronderneming (Elmar, Rijswijk) van de firma De Slegte. Dit boek bevat de nodige fouten, zeker waar het om uitgaven van AM O gaat, zodat er in déze catalogus op uitdrukkelijk verzoek van Gert Jan Hemmink geen gebruik van is gemaakt.

UITGEVERIJ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

: EEN ZEER BEKNOPTE BIBLIOGRAFIE

Boudewijn Büch, Weerzien met Wassenaar. Een reisverhaal, gevolgd door Duitsland in Wassenaar, een verhaal. 1984.

Frank Lodeizen en S. Carmiggelt, Vreugden en Verschrikkingen van de Dronkenschap.

1984.

Herman de Coninck, Te voet over de Lethe. 1985.

Hugues C. Pernath, Brief aan Paul. 1985.

Boudewijn Büch, Een slechte journalist. 1985.

Frank Lodeizen, Herinnering aan Hans Andreus, gevolgd door Hans Andreus Kleine Kabbala voor Frank Lodeizen. 1985.

Hugo Claus, Een overtreding. 1985.

Boudewijn Büch, Drank- en drukzucht. 1985.

René Stoute, Poeders, pillen en cachets. 1985.

Anna Blaman, Brief aan Gerard. 1985.

Ida Gerhardt, Brief aan Gerard Reve. 1985.

Godfried Bomans, Brief aan Markies van het Reve. 1985.

Kurt Tucholsky, Märchen. 1985.

Hugo Claus, April in Paris. 1986.

Adriaan van Dis, De vraatzuchtige spreekt. 1986.

Hugo Claus, Het Verschijnsel. 1986.

Peter van Straaten, Weerzien. 1986.

Mensje van Keulen, Je eerste jaar. 1986.

Hugo Claus, Negentienhonderdvijfenzestig. 1986.

Kees van Kooten, Van de hoge. 1986.

Eva Gerlach, Bestiarium. 1986.

Hugo Claus, Open brief aan Jan Walravens. 1986.

Boudewijn Büch, Miele WS 5105 C. 1986.

Virginia Woolf, Brieven aan Paul Colin. 1986.

Henry van de Velde, Brief aan Max Brahn. 1986.

Paul Snoek, Niet ons, maar de dichter doet u er een plezier mee. 1986.

Marnix Gijsen, Brief aan Paul. 1986.

Boudewijn Büch, Herr Lonesome Gottlieb im Wiener Wald. 1986.

Hugo Claus, Evergreens. 1986.

René Stoute, De magere dichter A. 1986.

Hugo Claus, De anderen. 1986.

Hugo Claus, Bericht aan de bevolking. 1986.

Henry van de Velde, Dit is mijn geloof. 1986.

Remy C. van de Kerckhove, Brief aan een uitgever. 1986.

Hans Andreus, Een brief. 1986.

Boudewijn Büch, Het Zoenoffer. 1986.

Hugo Claus, Voor Lotti. 1987.

Hugo Claus, Lied van de jongeling in october. 1987.

Joost Veerkamp, De rode cabriolet. 1987.

Eva Gerlach, Kooi. 1987.

Gerard Reve, Oompje Beer en zijn Vriendjes. 1987.

Boudewijn Büch, Rimbaud en Chypre. 1987.

Hugo Claus, Love Song Revisited. 1987.

Kees Fens, Het oudste kind. 1987.

Stefan Zweig, Brief aan Henry van de Velde. 1987.

46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94

Juul de Praetere, Brief aan Henry van de Velde. 1987.

Thomas James Cobden-Sanderson, Brief aan Henry van de Velde. 1987.

Edvard Munch, Brief aan Henry van de Velde. 1987.

Hugo Claus, Aan de gecensureerden. 1987.

J.H.Mason, Brief aan Harry Graf Kessler. 1987.

Eric Gill, Brief aan Harry Graf Kessler. 1987.

Bennett A. Cerf, Brief aan Harry Graf Kessler. 1987.

Hugo Claus, Drie blauwe gedichten voor Ellie. 1987.

Claire Goll, Brief aan Julius Baedeker. 1987.

Simon Vinkenoog, Een stad zonder groen is een mond zonder zoen, een stad zonder water heeft geen vroeger of later. 1987.

Henry van de Velde, Cher ami. 1987.

Henry van de Velde, Oui, cher ami. 1987.

Corneille en Hugo Claus, Hymen. 1987.

Chris Yperman, Jolie Madame. 1987.

Eva Gerlach, Verhaal. 1987.

Hugo Claus, Voor Pierre. 1987.

Boudewijn Büch, Le Musée de la Poésie. 1987.

Eva Gerlach, Gedicht voor kinderen. 1988.

Hugo Claus, Voor Roger Raveel. 1988.

William Morris, Brief aan Maria Sèthe. 1988.

William Morris, My dear Rowley. 1988.

Hugo Claus, Het lied van Amadis. 1988.

Boudewijn Büch, De verliefde schrijver. 1988.

Peter van Straaten, Net persoon. 1988.

Simon Vinkenoog, Herinnering aan Hans Andreus. 1988.

Hans Andreus, Voor Frank. 1988.

Simon Vinkenoog, Herinnering aan Hugo Claus. 1988.

Hugo Claus, Onder water met Ava Gardner. 1988.

Herman de Coninck, Het tasten van wind. 1988.

Taptoe dicht. 1988.

Hugo Claus, Voor Thomas. 1988.

Simon Vinkenoog, Herinnering aan Christopher Logue. 1988.

Hugo Claus, Aan Van Ostaijen. 1988 Hugo Claus, Zacht. 1989.

Hugo Claus, Voor Jan Saverijs. 1989.

Hugo Claus, Teirlinck Adamisch. 1989.

Hugo Claus, Ode aan Fons Rademakers. 1989.

Hugo Claus, Pjeroo’s Song. 1989.

Henry van de Velde, Brief aan Frau Richter. 1989.

Hugo Claus, Kort Dagboek. 1989.

Henry van de Velde, Brief aan Jozef Cantré. 1989.

Hugo Claus, Georg Büchner. 1989.

Gerard Reve, Het Zesde Jaar. 1989.

Hugo Claus, Perte Totale. 1989.

Hugo Claus, Anatomie in Zeven Lessen. 1990.

Kurt Tucholsky, Rheinsberg. 1990.

Hugo Claus, Ferdi. 1990.

Herman de Coninck, Het meervoud van geluk. 1990.

Herman de Coninck, Teruggevonden gedicht. 1990.

95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136

Hugo Claus, Nog. 1990.

Gabriele Wohmann, Ein glücklicher Tag. 1990.

Gabriele Wohmann, Een gelukkige dag. 1990.

Hugo Claus, Asperges. 1990.

Hugo Claus, Voor de vijftigste verjaardag van Geert. 1991.

Hugo Claus, Dichter. 1991.

Hugo Claus, Ontmoeting met Hans Andreus. 1991.

Ingeborg Bachmann, Rom ist keine Stadt für die Liebe. 1991.

Kristien Hemmerechts, Maan. 1991.

Gerard Reve, De Grote Taart. 1991.

Hugo Claus, Ontmoeting met Corneille. 1991.

Hugo Claus, Voor Charlotte. 1991.

Paul Snoek, Ik ben helemaal niet bijzonder en elke dag wordt me dat meer duidelijk.

1991.

Hugo Claus, Ludduvuddu. 1991.

Hugo Claus, Cobra. 1992.

Hugo Claus, Ontmoeting met Christian Dotremont. 1992.

Hugo Claus, Voor Corneille. 1992.

Hugo Claus, Ontmoeting met Simon Vinkenoog. 1992.

Hugo Claus en Reinhoud Geplette Gedaanten. 1992.

Hugo Claus, In Hoc Signo. 1993.

Hugo Claus, Een schilder: Roger Raveel. 1992.

Herman de Coninck, Pastorale. 1993.

Hugo Claus, Open brief. 1993.

Klaus-Jürgen Sembach, Für Ruth Leuwerik. 1994.

Herman de Coninck en Reinhoud, Meisjes. 1994.

Hugo Claus 65. 1994.

Hugo Claus, Het grafische werk. 1995.

Hugo Claus, Borgerocco of De dood in Borgerhout. 1995.

Hugo Claus, Bonjour Monsieur de Lussanet. 1995.

Herman de Coninck, Nu dus. 1995.

Hugo Claus en Reinhoud, I don’t care. 1996.

Willem Elsschot, Brief aan Hugo Claus. 1996.

Herman de Coninck, Slaapliedje voor Laura. 1997.

Gert Jan Hemmink, Herinnering aan Herman de Coninck. 1997.

F.B. Hotz, September. 1997.

Hugo Claus en Reinhoud, Impromptu. 1997.

Hugo Claus, Impromptu Revisited. 1998.

Hugo Claus, Waarover spreken. 1998.

Hugo Claus, Schepselen. 1998.

Benno Barnard, De bloeimaand. 1999.

Simon Vinkenoog, O Amsterdam. Ik heb je zo lief! 2003.

Joost Veerkamp, Boekenmarkt. 2004.

antiquariaat FOKAS HOLTHUIS Fokas Holthuis Paul Snijders Nick ter Wal Postbus 18604 NL – 2502 EP Den Haag telefoon 070 – 346 6020 www.fokas.nl fokas@fokas.nl www.fokas.nl/paulbooks NL74 INGB 0005 3222 42 NL78 ABNA 0423 6268 68 KvK Haaglanden 10041294 BTW NL 8103.27.910.B01

Achtergrond omslag: nummer 107 in deze catalogus

* Verzendkosten zijn voor rekening van de koper * Betaling binnen 14 dagen op één van onze rekeningen * Wij behouden ons het recht voor pas te leveren na betaling

Wij versturen wekelijks een nieuwsbrief met aanwinsten of lijstjes rondom een thema of auteur per e-mail. Abonneert u zich (gratis) onder 'Nieuwsbrieven' op onze website.

Afbeeldingen van vele titels uit deze catalogus staan tevens op: www.fokas.nl Op zaterdag 1 en zondag 2 oktober 2016 nemen wij deel aan de veelbelovende Amsterdam International Antiquarian Book Fair in het Marriott Hotel: www.amsterdambookfair.net

september 2016