Handel En Wandel: Gerard Reve. Catalogus 48

antiquariaat

FOKAS HOLTHUIS

Gerard Reve catalogus 48

15

4 85

1

24

antiquariaat FOKAS HOLTHUIS Fokas Holthuis Paul Snijders Nick ter Wal Postbus 18604 NL – 2502 EP Den Haag telefoon 070 – 346 6020 telefax 070 – 346 6806 www.fokas.nl fokas@fokas.nl KvK Haaglanden 10041294 BTW NL 8103.27.910.B01

Illustratie voorzijde: Nummer 44 in deze catalogus.

LEVERINGSVOORWAARDEN

* Prijzen zijn in euro’s * Verzendkosten zijn voor rekening van de koper * Betaling binnen 14 dagen op één van onze rekeningen * Wij behouden ons het recht voor pas te leveren na betaling

Brieven, handschriften, documenten en foto’s 1-47 Eerste drukken, opdrachtexemplaren en bijzondere uitgaven 48-78 Secundair en varia 79-112

TEN GELEIDE

Gerard Reve is bij uitstek een schrijver die in zijn leven bewust fantasie en werkelijkheid met elkaar vermengde. Nu zijn biografie door Nop Maas verschijnt willen we een aantal documenten aanbieden waarin dat mooi tot uitdrukking komt. Reve bouwde een prachtige cultus rondom zijn persoonlijkheid, waardoor zijn dankbare lezers zijn gedichten aan de muur hangen en alles wat hij heeft aangeraakt koesteren. Hij maakte theater en trapte relletjes, zijn persoonlijkheid maakte hij publiek, alles wat hij deed was tevens een optreden. Maar het is toch vooral zijn taal waarmee Reve zich van alle anderen onderscheidt, die veel geïmiteerde maar onnavolgbare humor, zijn waarachtig getob met geloof en dood, zijn homoseksualiteit en zijn voortrekkersrol daarin in de jaren zestig, zijn provocerende uitspraken over politiek en maatschappij: van de Grote Drie is hij ongetwijfeld de kleurrijkste.

In deze catalogus treft u vooral die kleurrijke veelzijdigheid aan, direct tastbaar in originele documenten, die het verzamelen van Gerard Reve tot zo'n feest maakt.

BRIEVEN, HANDSCHRIFTEN, DOCUMENTEN EN FOTO’S 1 REVE, Gerard Origineel visitekaartje. Jaren vijftig. 4,6 x 10,4 cm. Op de voorzijde bedrukt: 'Gerard Kornelis VAN HET REVE'. Met internationaal adres: '14 Galerij/ Telephone 39530' en 'Amsterdam-C./ The Netherlands'. € 75 2 REVE, Gerard Origineel visitekaartje. 6,4 x 10,4 cm. Op de voorzijde in een zwierige letter bedrukt: 'Gerard-Kornelis Van Het Reve'. Beetje roestig. € 50 * Let op het streepje tussen de voornamen.

3 REVE, Gerard Getypte brief aan 'Mijne Heren [= Kunstredactie van Het Vrije Volk]'.

22,6 x 18,4 cm. Op briefpapier van 'Gerard Kornelis van het Reve/ 14 Galerij, Amsterdam-C/ The Netherlands'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Kornelis Van het Reve' en gedateerd '22 Februari 1956'. 11 regels tekst. Tweemaal gevouwen. Geperforeerd. € 250 * Vroege brief over zijn zelfbeeld: 'Door deze verzoek ik U de bijna tien jaar oude photographie van mijn hoofd niet langer voor publicatie te handhaven, daar ik er onoverkomelijke bezwaren tegen heb, jonger dan ik ben in periodieken te worden afgebeeld'. Reve verwijst naar Emiel van Moerkerken, die 'een serie nieuwe photo's' heeft gemaakt, waarover uitgeverij Van Oorschot de beschikking heeft. De schrijver sluit een kopie in 'ten behoeve van Uw photo-redacteur' (deze kopie niet aanwezig).

V R O E GE O N GE P U B L I C E E R DE BR I E F AA N J A N W O L K E R S

4 REVE, Gerard Getypte brief aan 'Lieve Jongens [= Jan Wolkers en Annemarie Nauta]'.

27,4 x 20,9 cm. Op briefpapier van 'Tirade'. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd 'Gerard' en gedateerd 'Amsterdam, 22 oktober 1959'. 71 regels tekst. Met een originele envelop [poststempel: '15 VII 1959' (zie noot)]. € 1800 * Fabuleus verslag van een mislukte ontmoeting, naar aanleiding van het lenen van een leunstoel. 'Ik moest toch in de buurt zijn en ben met mijn zieke lichaam helemaal door de stad gelopen met de stoel maar later dacht ik dat jullie vast kwaad moeten zijn geweest want vermoedelijk zijn jullie door mijn bonzen gestoord in de geslachtsdaad, dat moet haast wel, want het was er volstrekt het weer voor'. Vervolgens uitgebreid over eerder die middag aangeschafte onderdelen ('1 verloopstukje, 1 T-stukje, 1 slangkop, 1 3/8 nippel, 1 kraanplaat') voor een aan te leggen waterleiding. Toen om half vier 's middags bleek dat Wolkers niet thuis was, heeft Reve de stoel afgegeven aan de voordeur van een winkel, 'uit vrees dat hij door de vuilnisman plotseling meegenomen zou worden'. Tevens over de schoonheid van Maria: 'Er ontbreekt wel iets, maar ze is verblindend mooi. Waarschijnlijk is ze te efficiënt en te beheerst, en maakt ze een evenwichtige indruk terwijl het een ziedende pot waanzin is [...] Annemarie is veel meer een echte vrouw en heeft veel meer charme - het is net wat je hebben wilt'. Voorts uitvoerig over een bezoek aan Elseviers Weekblad: 'Men liet mij kennis maken met Bantzinger, ook zijn gepoetste en gelikte joker [...] Ik legde uit, althans probeerde aan de half kale Mr. J.H.M.G. Barkey Wolf uit te leggen, dat de dood eigenlijk het enige belangrijke onderwerp in de literatuur is [...] de bereisde Bantzinger begon toen over stierengevechten, die ik zei misselijk te vinden, omdat de uitslag vast stond. Eerlijke vrijwillige tweegevechten tussen mensen zou ik appreciëren, vooral als het beide mooie jongens waren en ik de overwinnaar ten geschenke zou krijgen.

(Deze laatste beide voorwaarden verzweeg ik.)' Laatste zin: 'Nu ga ik de brief posten. Ik ben uw broeder in Jezus Christus onzen Verlosser en Zaligmaker'.

Vier dagen na deze mislukte ontmoeting troffen de jonge schrijvers elkaar alsnog: op de vierendertigste verjaardag van Wolkers, waarbij de stoel van Reve ongetwijfeld van pas

kwam. Gerard Reve en Jan Wolkers leerden elkaar kennen toen Wolkers in februari 1959 het verhaal 'Het Tillenbeest' instuurde voor Tirade. Het eerste schriftelijke contact dateert van 6 juni 1959. Deze geheel ongepubliceerde brief - de vierde of vijfde die Reve aan Wolkers zond - wordt bewaard in de envelop van de tweede brief, gedateerd 15 juli 1959. Zie voor achtergronden: 'Het was een heel knappe jongen, dat moet je niet vergeten. Interview met Jan Wolkers door Diederik van Vleuten'. Pagina 9-21 in: Het volle leven. Herinneringen aan Gerard Reve (Amsterdam 2006).

5 REVE, Gerard Vijf met de hand beschreven enveloppen. Origineel handschrift.

Diverse formaten. Met een scala aan postzegels. 1959-1983. Afzender op achterzijde (tweemaal Oudezijds Achterburgwal (1959), driemaal Reve's Franse adres (1983)). € 65 * Alle vijf gericht aan Nol Gregoor, twee brieven werden aangetekend.

6 REVE, Gerard Remarks. Typoscript in doorslag met drie kleine correcties. 29,5 x 20,5 cm. Twee bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [jaren vijftig]. Gerafeld. € 40 * Twee bladen met opmerkingen in het Engels bij pagina 161 tot en met 176 van een niet geïdentificeerd boek.

7 REVE, Gerard 'Wetmatigheid van het tragisch drama'. Origineel typoscript. 34,1/ 25,3/ 14,9 x 21,4 cm. Elf bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [= 1960]. Met tientallen handgeschreven doorhalingen, correcties en toevoegingen door de auteur. Een aantal bladen is - omwille van de tekst! - doormidden gescheurd en weer aan elkaar geniet. € 275 * Vroege kladversie in typoscript, voorafgegaan door 20 regels handschrift en eindigend met 12 regels handschrift, dat op een flink aantal plaatsen afwijkt van de gepubliceerde versie. Reve heeft flink aan de tekst gesleuteld: hele passages schrapt hij, zowel met pen als met de typemachine, terwijl hij tussen de getypte regels en in de marge woorden en zinnen bij schrijft. Dit typoscript is echter niet compleet.

Gepubliceerd als 'Konflikt En Typering In De Tragedie' in: Tirade, april/ mei 1960.

O NG E P U BL I C E E R D TO NE E L S TU K

8 REVE, Gerard Evangelist. Origineel typoscript (één pagina in doorslag) en handschrift. 27,5 x 21,5 cm. Tien bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd of gedateerd. € 600 * Ongepubliceerd toneelstuk uit 1961 (incompleet)! Het dossier bestaat uit een synopsis van scène 7 tot en met 12 (één blad, typoscript in doorslag), negen bladen tekst (pagina 6 tot en met 14; typoscript met enkele doorhalingen, correcties en toevoegingen in handschrift) en een handgeschreven pagina met opmerkingen ('Pag 14 A', 'de homoseksuele relatie moet worden aangegeven en met dwingende kracht worden gesuggereerd, maar zo mogelijk nergens expliciet worden genoemd'.

9 REVE, Gerard Deel van de voorzijde van een met de hand beschreven envelop.

Origineel handschrift. 32,6 x 13,3 cm. In een andere hand: 'gestempeld: Amsterdam 5.11.62'.

Afzender in linkeronderhoek: 'Afz. G.K. van het Reve/ Oudezijds Achterburgwal 55/ Amsterdam C.' € 20 * Gericht aan 'Mevrouw Emmy van Lokhorst'.

10 REVE, Gerard 'Hij heeft mij geschapen zoals ik ben'. Fantastisch dossier omtrent het interview dat Leo Kleyn met Reve hield voor Gandalf, jrg, 1, afl. 4 (later ook opgenomen in Met innige groetjes van Hormoontje. Uit gandalf goed voor U. Een keuze uit vier jaar gandalf

door Martin Ros en Guus Dijkhuizen (Amsterdam 1968; exemplaar bijgevoegd) en weer later in In gesprek. Interviews (Baarn 1983)). Documenten met perforatiegaatjes. € 950 * In juli 1964 verzocht de journalist Leo Kleyn Reve te interviewen voor het tijdschrift Gandalf over 'de positie van de homoseksuelen' in Nederland. Reve reageerde aanvankelijk afhoudend, maar stemde toch in met het interview. Later verbood hij publicatie middels een telegram, maar het interview werd toch gepubliceerd. Onderhavig dossier bestaat uit de correspondentie van Kleyn (in doorslag) met Reve (origineel), het door Reve gecorrigeerde interview en het eerdergenoemde telegram.

1. Brief van Leo Kleyn aan Reve. Typoscript in doorslag. 28,0 x 21,8 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd in typoscript en gedateerd '4 juli 1964'. 27 regels tekst. Naar aanleiding van een interview met Jac. van Hattum over homoseksualiteit verzoekt hij Reve om een gesprek over hetzelfde onderwerp.

2. Handgeschreven brief van Reve aan Leo Kleyn. 27,5 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto.

Gesigneerd en gedateerd 'Huize Algra, 7 Juli 1964'. 16 regels tekst. Reve heeft wel een voorstelling van wat Van Hattum over homoseksuelen gezegd heeft: 'Ik vrees dat hij, met alle vertoon van een voorgewend eigen oordeel, in werkelijkheid geen eigen normen bezit, & daardoor doodgewoon de haat die het gepeupel tegen homoseksuelen koestert, overneemt'. Reve meent dat zijn standpunt in deze duidelijk genoeg uiteen is gezet in 'O.W.N.H.E.', maar gaat toch overstag: 'laat ik voor de goede zaak maar iets doen'.

3. 'Gerard Kornelis van het Reve: Hij heeft mij geschapen zoals ik ben'. Het interview van Kleyn in doorslag van typoscript. 27,8 x 21,8 cm. Negen bladen. Alleen recto. Door Reve gefiatteerd op het voorste blad ('In haast./ Met vr. groet/ GerardKvanhetReve') en met een achttal deels uitgebreide correcties en verbeteringen van zijn hand.

3a. Begeleidende brief bij het interview van Kleyn aan Reve. Typoscript in doorslag. 27,8 x 21,5 cm. Eén blad. Alleen recto. Gedateerd '21 juli 1964'. 18 regels tekst.

4. Brief van Reve aan Kleyn. Typoscript. 27,5 x 21,3 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd en gedateerd 'Greonterp, 28 juli 1964'. 'Per expresse'. 11 regels tekst. Reve wil het interview bij nader inzien niet laten publiceren, 'omdat het mijn mening niet, of slechts gebrekkig weergeeft'. Vanwege drukte heeft hij nauwelijks de tijd gehad het goed te bestuderen maar het is in zijn ogen 'slaande onzin gebleven'. Voorts: 'Omdat ik al te goed weet, welke praktijken de redaksies van vele literaire bladen zich veroorloven, deel ik u mede, dat ik, indien u het interview toch publiceert, een rechtszaak aanhanging [sic] zal maken'.

5. Brief van Kleyn aan Reve. Typoscript in doorslag. 27,5 x 21,5 cm. Eén blad. Alleen recto.

Gedateerd '3 augustus 1964'. 40 regels tekst. Kleyn verdedigt zich uitgebreid voor het interview maar zegt niets meer te kunnen doen, omdat de tekst al gezet is.

6. Telegram van Reve aan 'Kleijngandalf'. 27,0 x 20,1 cm Verzonden uit Leeuwarden, aangenomen in Leiden en gedateerd 5 augustus: 'verbied publicatie intervieuw [sic] op straffe van vervolging'.

Hierna blijft het stil. Het interview wordt gewoon gepubliceerd in de vierde aflevering van Gandalf, verschenen op 12 oktober 1964 en uiteindelijk ook in de door Reve zelf geautoriseerde interviewbundel In gesprek (Baarn 1983).

NI K S D AN HE R R I E , E I N DE L O Z E GE W I C H TI GE GE SP R E K K E N , E T C .

11 REVE, Gerard Twee handgeschreven brieven aan de redactie van het tijdschrift Dialoog. Tijdschrift voor homofilie en maatschappij. 1. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto.

Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Greonterp Post Oudega Wijmbritseradeel Friesland/ 5 maart 1965'. 12 regels tekst. 2. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Greonterp, Post Oudega Wijmbritseradeel (Fr.)'/ 12 Juli

1965. 10 regels tekst. Met een originele door Reve geschreven envelop aan Dialoog: 'spoed'.

Poststempel '7 VII 65'. € 650 * In de eerste brief, gericht aan redactiesecretaris Niek Engelschman, vraagt Reve om de binnengekomen reacties op 'Brief Bank', 'om eventueel te repliceren'. Hij vervolgt met een tirade tegen de schrijver Jef Last: 'stoot toch alsjeblieft Jef Last af. De man heeft voor niets belangstelling dan Jef Last, en is een etiekloze warhoofd. Je hebt niks dan herrie, eindeloze gewichtige gesprekken, etc., met als resultaat dat hij zich voor een of ander fiktief plan naar Kopenhagen laat sturen, waarna je binnen drie dagen tijds een telegram krijgt dat hij van alles beroofd is, & of je geld wilt sturen, etc.' Ten slotte: 'Met homiofiele groet'!

Middels het tweede schrijven wil Reve een correctie doorgeven in 'Heb ik God gelasterd?': 'pagina 2, regel 4, staat ter tijd; moet zijn: ten tijde. Want als men staande naamvalsverbuigingen bezigt, moet men ze korrekt toepassen, & tijd is mannelijk'. Hij zou graag een drukproef ontvangen: 'U hebt hem binnen 24 à 36 uur na verzending weer retour'.

Gerard Reve zat de eerste twee jaargangen in de redactie van Dialoog. Aan het eerste nummer van de eerste jaargang droeg hij bij met 'Brief aan mijn bank', dat enkele felle reacties uitlokte en mede aanleiding zou zijn tot het ezelsproces. 'Heb ik God gelasterd?' verscheen als reactie hierop in aflevering 4.

12 REVE, Gerard Telegram aan 'Redactie Het Vrije Volk/ Hekelveld Amsterdam'. 14,5 x 20,6 cm. Datumstempel van ontvangst '1965 JUN 28'. € 75 * Reve haast zich te melden dat hij een vraaggesprek niet gepubliceerd wil zien: 'IK VERBIED PUBLICATIE INTERVIEW VAN HEDENMIDDAG = VANHETREVE GREONTERP TELEFOON BOLSWARD 9377 ++'. In de door Sjaak Hubregtse samengestelde 'Bibliografie van interviews met Gerard Reve' komt dit interview niet voor: Reve slaagde dus in zijn missie.

IK VERKOOP REEDS BIJNA ALLES WAT IK SCHRIJF

13 REVE, Gerard Twee handgeschreven brieven aan 'Zeer geachte Heer [A.J.] Van Vuure'. 1. 27,9 x 21,7 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Greonterp Post Oudega Wijmbritseradeel (Friesl.)/ 23 Augustus 1965'. 15 regels tekst. 2. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Greonterp, Post Oudega Wijmbritseradeel (Fr.)/ 2 September 1965'. 19 regels tekst. Met originele enveloppen. € 475 * De geadresseerde had de schrijver blijkbaar verzocht waar diens poëzie zoal was gepubliceerd, want Reve geeft een opsomming van de gedichten die in de loop der jaren in Tirade zijn verschenen: '[...] in nummer 84, Gezicht op Kerstmis; in nummer 86 het gedicht Op Mijn Ouderdom'. Hij waarschuwt Van Vuure daarna en probeert zijdelings een boek aan de man te brengen: 'Een dure liefhebberij dus om aan te schaffen, want Tirade is niet goedkoop. Misschien is dan de zeer binnenkort verschijnende bibliofiele uitgave, in 100 eksemplaren, getiteld Zes Gedichten, nog goedkoper, al weet ik niet hoeveel die gaat kosten'.

In de tweede brief legt Reve de handel in eigen manuscripten uit: 'Ik verkoop reeds bijna alles wat ik schrijf, in de diverse opeenvolgende versies van wording, aan een verzamelaar, die al een vrij groot Revianum heeft, & mij gemiddeld meer per pagina manuskript betaalt dan Tirade plus de regering per tijdschriftpagina druks'. Van Vuure moet maar aangeven waarvoor ('brieven, oude manuskripten, een enkel handgeschreven gedicht') hij belangstelling heeft. Wel bewaart Reve van vrijwel al zijn brieven een klad in handschrift: 'interessanter wegens de verbeteringen, verzachtingen of verhevigingen die erin zijn

aangebracht'. De verzamelaar die ter sprake komt is ongetwijfeld de bibliofiel Johan B.W. Polak.

14 REVE, Gerard 'Publiek, ik veracht u niet'. Origineel handschrift. 31,3 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [= 1966]. Met een kleine droedel in de rechteronderhoek. € 200 * Kladversie van deze mooie tekst, met enkele doorstrepingen en na de eerste regel de (later vervallen) toevoeging: 'aangezien van uw bereidwilligheid tot aankoop van mijn werk mijn nering afhangt'. Gepubliceerd (zonder de toevoeging) in Gerard Reve, Archief Reve 1961-1980 (Baarn 1982), pagina 89.

V O R DE R T E R Z O I E TS A L S E E N B I O G R AF I E V A N M I J ?

15 REVE, Gerard 'Overzicht van biografische en bibliografische gegevens van de schrijver G.K. van het Reve, door hemzelf opgesteld'. Origineel handschrift. 27,4 x 21,4 cm.

Drie bladen. Alleen recto. Niet gedateerd [= 1966] en niet gesigneerd. Met tientallen doorhalingen, correcties en toevoegingen door de auteur. € 1800 * Fascinerend dossier rondom de biografische en bibliografische gegevens van Gerard Reve voor het kaartsysteem van het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum.

De door Reve zelf opgestelde autobiografie vangt aan met een volzin: 'Omdat mij dikwijls de tijd ontbreekt om iedere korrespondent die mij om gegevens aangaande mijn werk of levensloop verzoekt, afdoend te informeren en tevens omdat lang niet altijd alle gevraagde bizonderheden uit het hoofd ter beschikking staan, heb ik besloten een overzicht op te stellen van de voornaamste data uit mijn leven en mijn werk, zoals ze mij, naar beste weten, bekend zijn en voor zover ik bereid ben ze openbaar gemaakt te zien'. Wat volgt is een intrigerend levensverhaal waarin Reve zijn afkomst, diverse woonadressen, scholen, diploma's, de oorlog, zijn eerste publicaties en ongepubliceerd werk beschrijft. In een terzijde: 'Met deze initiële gegevens is reeds de ongeloofwaardigheid van de werkelijkheid aangetoond'. De autobiografie bleef onvoltooid en eindigt met een opmerking over zijn plaats in 'de literatuur van mijn land': 'Men beweert soms, dat'.

Bijgevoegd: Handgeschreven brief aan 'Waarde Kunstbroeder'. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad.

Alleen recto. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Amsterdam, 6 December 1966'. 3 regels tekst. Met originele envelop. Begeleidende brief bij de autobiografie en drie aan Reve gerichte brieven uit 1965 (eveneens bijgevoegd), waarin hem om een biografie wordt gevraagd: 'Weet je wat ik met brieven als deze moet doen? Vordert er zoiets als een biografie van mij? Kan het Museum deze brief beantwoorden? Zo niet, eet hem dan maar op'. Boven de brief staat: 'Dood aan de Phytt Chkongh'!'

Voorts: 'Biografische gegevens van Gerard Kornelis van het Reve'. Doorslag van typoscript.

29,6 x 20,9 cm. Tien bladen. Alleen recto. Door een medewerker van het kaartsysteem getypte levensloop van Gerard Reve, aan de hand van jaartallen en feiten. Het origineel van dit typoscript was bestemd voor Reve, want in de rechtermarge staan aan hem gerichte vragen: 'volgens je concept tweede zoon, volgens je mededeling aan mij derde [...] Je herinnerde je de naam van deze school niet meer. Bij wie kan ik navraag doen?'

Tevens: Kladversie van bovenstaande levensloop met talloze aantekeningen in de hand van een medewerker van het kaartsysteem, aangevuld met enkele losse bladen notities, gevat in een door Reve beschreven envelop.

Museaal. Echt.

I N TE R V I E W M E T Z I C H Z E L F

16 REVE, Gerard 'Praten met GERARD KORNELIS VAN HET REVE'. Origineel typoscript. 27,4 x 21,4 cm. Zeven bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [= 1967]. Met ruim twintig handgeschreven doorhalingen, correcties en toevoegingen door de auteur, met kroontjespen aangebracht. Nietgaatjes in linkerbovenhoek. € 450 * Briljant interview met de schrijver, van de eerste tot de laatste letter door hemzelf uitgedacht en uitgetikt! Het overgrote deel van de handgeschreven correcties is doorgevoerd, maar twee alinea's zijn geschrapt: drie regels op het eerste blad en maar liefst elf regels aan het slot.

Verso derde blad: handgeschreven aanzet tot een brief aan 'Lieve Vader, lieve Jo'. Gedateerd '4 Juni 1967'. Niet gesigneerd. 3 regels tekst.

Verso zesde blad: handgeschreven aanzet tot een brief aan 'Zeer geachte Heer Zijlstra'.

Gedateerd '26 Januari 1967'. Niet gesigneerd. 8 regels tekst.

De aanzetten op de achterzijden van de bladen, de correcties in de onmiskenbare kroontjespen verraden de eigenlijke auteur van dit interview: Gerard Reve! Inhoudelijk bestaat hierover ook geen enkele twijfel: de reclame voor het zojuist verschenen Veertien Etsen, toevoegingen als '(ingenaaid f 5,90)' achter boektitels... het doet sterk denken aan de befaamde uitspraak 'Ik heb een winkel'!

Gepubliceerd onder de naam Rob Uyldert onder de titel 'Rob spreekt met Gerard Kornelis van het Reve' in: Hitweek. Waarin opgenomen "GELUL 1967", jrg. 3, afl. 11, p. 8-11 (exemplaar bijgevoegd). Tevens opgenomen in: Pim Oets (samenst.), Het lulligste van Hitweek (Amsterdam 1968), p. 181-182.

17 REVE, Gerard Handgeschreven brief aan 'Lieve Henk [= H.W. van Essen]'. 27,3 x 21,4 cm. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd 'Gerard' en gedateerd 'Als uit: Greonterp, Post Oudega W., Friesland/ 10 November 1967'. 34 regels tekst. Enigszins gekreukt. Met originele envelop. € 475 * Interessante brief, die opent met een passage over des schrijvers gezondheid: 'eerst leek het griep, toen mazelen, toen tering [...] Mijn arts zegt dat ik overwerkt ben, & een maand of drie kalm aan moet doen. Ik drink in ieder geval uiterst matig, & alleen savonds'.

Vervolgens uitvoerig over Frans P., diens ongelukkige reislust en Veertien Etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor Arbeiders verklaard, dat op het punt staat te verschijnen: 'Frans blijft voorlopig in Spanje, waar hij goed schijnt te kunnen werken. Het is een beetje onverstandig van hem, weg te zijn als de reproducties van zijn werk gedrukt worden [...]

Het boek is klaar, & zal over een dag of veertien wel uitkomen. De typografie is mooi, maar de reproduksies matig. Misschien was een uitgave op kunstdruk, geheel in hoogdruk uitgevoerd, met rastercliché's, toch nog mooier & scherper geweest'. In het slot kondigt Reve zijn bezoek aan 'de wonderbaarlijk lieve, grote, stoere & toch zachte, fluwelen, blonde Ernst Jan [Engels]' aan, die vandaag 18 is geworden.

Hendrik Willem van Essen (1905-1969) bekleedde een hoge functie bij Philips in Eindhoven. Hij was homoseksueel, maar wilde dat voor de buitenwereld verborgen houden. Van Essen raakte bevriend met Reve en Pannekoek, met wederzijdse logeerpartijtjes tot gevolg. Na zijn dood vroeg Reve bij een collega zijn brieven aan Van Essen op, maar kreeg nul op het rekest: ze waren - één brief van 28 maart 1966 daargelaten, die een exemplaar van Nader tot u begeleidde - op uitdrukkelijk verzoek van Van Essen versnipperd. Blijkbaar heeft deze brief de opruiming ook overleefd.

Verso: Handgeschreven aanzet tot een brief aan 'Beste Martin'. Niet gesigneerd. Niet gedateerd. 13 regels tekst. 'Ik wil een boek in een boek in een boek schrijven. Aldus overweeg ik een verslag te schrijven van een reis naar New York, waar ik gegevens verzamel

voor een relaas Het Geheime Leven Van Jan Cremer geheten'.

I K BE N TE GE N O O R L O G SM I S D A DE N

18 REVE, Gerard 'Vragen' [&] 'Antwoorden'. Doorslag van typoscript en origineel typoscript. 24,0 x 18,0 resp. 27,4 x 21,4 cm. Twee bladen. Alleen recto. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en gedateerd 'Amsterdam, 17 mei 1968' op tweede blad. Geniet. € 250 * Reve's antwoorden op vier vragen die de redactie van het tijdschrift Kentering in mei 1968 aan een aantal Vlaamse en Nederlandse auteurs zond ten behoeve van het revolutienummer 'Ach vader, niet meer...'. Op de originele vragenlijst schreef Reve in balpen bij ontvangst meteen zijn antwoorden. Deze spontane reacties wijken behoorlijk af van het aangeniete blad met de ingestuurde antwoorden, zoals ze zouden worden gepubliceerd in Kentering, jrg. 9, afl. 5 (september/ oktober 1968), p. 41 (exemplaar bijgevoegd).

Op de vraag 'Staat u achter de revolutionaire bewegingen in Zuid-Amerika, Afrika, Azië?' reageerde Reve eerst met 'Welke bewegingen bedoelt u? De gifgasoorlogen van Nasser in Jemen, bijvoorbeeld? Ik ben tegen oorlogsmisdaden'. In het antwoord op de vraag of auteurs een rol moeten spelen in revoluties kwamen achter 'Auteurs zonder talent & zonder ideeën' de namen van Mulisch en Vinkenoog te vervallen.

19 REVE, Gerard 'Toespraak bij de inwijding van het huis van Jürgen en Gabriele Hillner te Westhem op Zaterdag 21 Juni 1969 te 000 uur uitgesproken door Gerard Kornelis Franciscus, Markies van het Reve'. Doorslag van typoscript. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Met in doorslag enkele handgeschreven en getypte toevoegingen door de auteur.

Diagonale pennestreek van linkeronderhoek naar rechterbovenhoek. € 220 * In quasi-Duits, half-Nederlands opgestelde (en hierdoor op de lachspieren werkende) opzet voor de toespraak bij de inwijding van de nieuwe Friese woning van Reve's vertaler en diens vrouw, die Reve in 1969 voor 5000 gulden kocht. 'Es ist voor het eerst in der Geschichte, dasz die Nord- und Südniederländische Literatur als geheel in het buitenland is doorgedrong en, anerkannt, uebersetzt und ausgegeben'.

Bijgevoegd: 'Rede zur Einweihung des Hauses der Gabriele und des Jürgen Hillner zu Westhem am Sonnabend, dem 21. Juni 1969 um 1800h, ausgesprochen von Gerard Kornelis Franciscus, Markies van het Reve'. Stencil. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Recto en verso. De uiteindelijke tekst van de toespraak, gestencild en rondgedeeld door Reve zelf, met op verso een correcte Nederlandse vertaling. Dit zeldzame stencil is in eigen beheer uitgegeven door de auteur zelf (als zodanig ook opgenomen in de 'Afzonderlijk verschenen werken' van het kaartsysteem van het NLMD). De bij deze gelegenheid onthulde gevelsteen IN HET WOORD is ook van de hand van Gerard Reve.

20 REVE, Gerard Aantekeningen bij het verschijnen van Het Lieve Leven (1971).

Origineel handschrift. 29,6 x 20,9 cm. Eén blad. Alleen recto. Niet gesigneerd. 10 regels tekst. Gevouwen en wat gekreukt. € 130 * 'De prijs? fl 10,=', 'Je bent op het ogenblik eigenlijk de enige van de bekende Nederlandse schrijvers die goed verkocht wordt. Hoe verklaar je dat?' maar ook: 'Je naam?'.

21 REVE, Gerard Handgeschreven felicitatiekaart. 16,9 x 11,9 cm. Vouwkaart. Gesigneerd 'Gerard Reve' en 'Guus [van Bladel]'. Niet gedateerd. € 65 * De kaart toont ons een aangeklede aap met een glazen bol, met de gedrukte teksten 'Ik zie het allemaal heel duidelijk!' en 'Jij bent vandaag jarig en daarom geluk gewenst en Hartelijk Gefeliciteerd!' Merkwaardig!

22 REVE, Gerard Handgeschreven ansichtkaart aan 'Weled. Heer R. Scheen'. 10,5 x 14,8 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'GerardKvanhetReve' en 'Guus [van Bladel]' en gedateerd '8-I1972'. 6 regels tekst. € 90 * Van Bladel feliciteert de geadresseerde en wenst hem 'nog héél véél gelukkige jaren met allen die dierbaar zijn'. Reve voegt er aan toe: 'Veel liefs U in het Nieuwe Jaar toegewenst'.

Verstuurd vanuit de Duitse bedevaartplaats Kevelaer.

L E U K E , F R I S SE , J O N GE V E R P L E E G S TE R T J E S

23 REVE, Gerard Twee handgeschreven brieven en twee ansichtkaarten aan 'Lieve Theo [= Theo Poelgeest]'. 1. 10,2 x 14,6 cm. Alleen verso. Gesigneerd (in spiegelschrift) 'Gerard Reve' en gedateerd (in spiegelschrift) 'Weert, 17 Oktober 1972'. 15 regels tekst. 2. 11,3 x 16,2 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'Guus [van Bladel]' en 'Gerard Reve'. Gedateerd 'Le-PoetLaval'. 4 regels tekst. 3. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Nieuwe Markt 12, Weert (L.)/ 14 Augustus 1974'. 20 regels tekst. Met originele envelop. 4. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Nieuwe Markt 12, Weert (L.)/ 31 October 1974'. 17 regels tekst. Met originele envelop. € 800 * De eerste ansichtkaart is gericht aan het Elisabeth Gasthuis in Haarlem, waar Poelgeest aan zijn rug moest worden geopereerd: 'Heb je soms te vaak & te woest op je laten rijden, waardoor de boel geknapt is, of heb je te veel met jezelf gespeeld'? Andere toespelingen in hetzelfde genre volgen. Deze kaart is geheel in spiegelschrift geschreven, zodat nieuwsgierige zusters niet van kleur zouden verschieten.

Met de tweede kaart feliciteren Guus van Bladel en Reve Poelgeest met zijn verjaardag.

Reve schrijft: 'Ook veel liefs & een gezellige dag wenst je de Grote Schrijver, 'blanke dichter van stad & land'.

Ten tijde van de derde brief is de gezondheid van Poelgeest allerminst verbeterd. Hij ligt weer in het ziekenhuis: 'Zojuist hoorde ik, vanmorgen vroeg, van Rien dat je ingewand wederom aan het rommelen is [...] Maar nu is toch de hoofdzaak, dat je goed geobserveerd & verzorgd wordt'. Reve wordt altijd onrustig van 'al die leuke, frisse, jonge verpleegstertjes': 'Ik kon mij [...] haast niet beheersen, als zulk 1 leuk lief jong ding zich over mij heen boog, & ik die prachtige, kleine, stevige, puntige, citroenvormige harde borstjes vlak boven mijn gezicht zag hangen in haar fris gewassen meisjeshansopje'.

De laatste brief, gericht aan 'R. Scheen, Th. Poelgeest, J. Valks', is een uitnodiging voor de verjaardag van Ernstjan Engels, 'op zijn grote Schildersatelier'. Reve geeft een uitgebreide routebeschrijving: 'Van het Centraal Station 20 minuten lopen, richting Haarlemmerpoort.

Inham in rooilijn straat. Donkere zand & puin troep'. Voorts is Reve 'erg geil' en heeft hij 'rheumatiek, van de auto, in mijn linker schouder & linker bil'.

Verso: 'Circusjongen 10de hoofdstuk'. Origineel handschrift. Niet gesigneerd. Niet gedateerd. 33 regels tekst. Met vele, ingrijpende doorhalingen, toevoegingen en correcties.

24 REVE, Gerard 'Het zingend hart'. Origineel typoscript. 27,4 x 21,5 cm. Zevenendertig bladen. Herhaaldelijk geniet en geplakt. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [= 1973]. Met enkele handgeschreven correcties en toevoegingen door de auteur, met kroontjespen aangebracht. € 1800 * Ongekend stukje huisvlijt: de bundel Het Zingend Hart (1973) in typoscript, bevattende alle gedichten uit de gelijknamige bundel, voorafgegaan door een getypte titelpagina, waarop 'Copyright © 1973 Gerard Reve, Holland'. Reve gebruikte dit typoscript blijkbaar bij optredens, want op het eerste blad maakte hij diverse notities: de volgorde waarin dertien van zijn gedichten dienden worden voorgelezen, paginaverwijzingen en losse titels. In het vers 'Structureel Geweld' vulde Reve de naam 'Hugo R.' aan tot 'Raes' en voegde hij de

zesde regel in handschrift toe.

25 REVE, Gerard 'Geneeskunst'. Origineel handgeschreven gedicht. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve'. € 300 * Gepubliceerd in Het Zingend Hart (Amsterdam 1973). Ideaal om aan de muur te hangen.

26 REVE, Gerard 'Sacrament'. Origineel handgeschreven gedicht. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve'. € 375 * Gepubliceerd in Het Zingend Hart (Amsterdam 1973).

27 REVE, Gerard Handgeschreven ansichtkaart aan 'Weled. Heren Scheen-Poelgeest'.

10,3 x 14,8 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'Gerard Reve' en 'Guus [van Bladel]' en ongedateerd [datum poststempel '2 20 1974']. 1 regel tekst. € 50 * In het handschrift van Van Bladel: 'Goed 1974!' De ansicht toont ons de Heilige Familie.

E C H TE L I E F D E , O F L I E V E R GE E N L I E F DE

28 REVE, Gerard Vier handgeschreven brieven en een ansichtkaart aan 'Zeergeleerde Vrouwe [= Margaretha van der Wal]'. 1. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd ''La Grâce'/ 6 Juni 1974'. 22 regels tekst. Met originele envelop, waarop fijnzinnig aangetekend 'Geld waard!'. 2. 27,4 x 21,4 cm. Twee bladen. Alleen recto.

Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd ''La Grâce/ 27 Juni 1974'. 56 regels tekst. Met originele envelop. 3. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd ''La Grâce'/ 9 Julij 1974'. 27 regels tekst. Met originele envelop. Koffievlek (zonder tekstverlies). 4. 10,4 x 14,9 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'Josine [Reuling]', 'Frans Schamhardt', 'Joop [Schafthuizen]' en 'Gerard Reve'. Gedateerd '8 Mei '77'. 9 regels tekst. 5.

27,4 x 21,4 cm. Op eigen briefpapier. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Goede Vrijdag 1992'. 28 regels tekst. Met originele envelop. € 950 * Mooie collectie bemoedigende brieven van de Volksschrijver aan een Rotterdamse arts.

In de eerste brief steekt Reve de loftrompet over het beroep van Van der Wal: 'Het gelijkt mij heerlijk, zelf arts te zijn: je bent nooit ziek, en als je wel ziek bent, kan je jezelf beter maken zonder dat het iets kost'. Reve wil haar best het adres van 'de Zusjes' geven, maar is wel nieuwsgierig 'waarover de quaestie gaat'. De schrijver vermoedt dat het de liefde zal zijn: 'Hij heeft U al een aantal keren erg veel verdriet gedaan, verdwijnt, en als hij U nodig heeft, duikt hij weder op. En U vraagt U af, of U sterk moet zijn & neen zeggen'.

Bemoedigend: 'Volgens mij moet U neen zeggen, & er doorheen bijten. Een echte liefde, of liever geen liefde; maar geen voorgewende liefde'.

De tweede brief staat vol adviezen en handelt uitvoerig over Van der Wals horoscoop, het katholieke geloof waartoe zij zich zou moeten bekeren, en haar werk. 'Je kunt beter dood zijn dan Maagd, maar je leeft nu eenmaal, en moet verder. Geluk is je niet beschoren, maar er waren en zijn heel begaafde Maagden. (Willem Frederik Hermans, bijvoorbeeld, 1 grote kolerelijder, maar bepaald wel 1 talent!)' En: 'Schrijf toch 1 doktersroman! Ik schrijf wel de flaptekst voor je. Handen Thuis, Dokter! Vind je dat geen titel? Of Het Hart Klopt Nog. Ook niet slecht'. Reve bekent tevens 'bij periodes' helderziend te zijn: 'Je hebt er niet veel aan. Ik zie iemand en ik weet: 'Maandag aanstaande ben jij dood, door een ongeval aan je hoofd.' Maar wat kan je met die wijsheid doen?'

'Lieve Gerontophyle Nymphomaan', begint Reve de derde brief, die wederom over horoscopen gaat: 'Weegschaal is 1 goed teken, maar in die samenvoeging met Leeuw zie ik 1 zekere tegenstrijdigheid'. De schrijver verheugt zich in een permanente bescherming door 'onze Allerliefste, Eeuwige Moeder', want hij heeft een auto-ongeluk overleefd.

'Gisterenavond ben ik met mijn Citroën bestelwagen (de bus Aube Citron, of Citroën HY1600) 8 x over de kop geslagen. De door mij aanbeden Ernstjan E. (mijn bijrijder) en ik bleven in de gordels volstrekt ongedeerd. De wagen is volgens iedereen total loss'. Reve is blij dat 'de wagen niet meer gerepareerd kan worden' (in verband met de verzekering): 'Alles of niets: ik heb Mars in Scorpio!'

De ansichtkaart is beschreven door Josine Reuling, die samen met Frans Schamhardt op bezoek bij Gerard en Joop is. 'Het huis van Gerard staat op de kaart, hij heeft het met speldeprikken aangegeven. Als je de kaart tegen het licht houdt kun je het zien'. Waarvan akte!

In de laatste brief is sprake van een ontmoeting tijdens een signeersessie in Magazijn De Bijenkorf, waarbij Van der Wal haar visitekaartje overhandigde. Reve probeert haar naam thuis te brengen, maar een kleine twintig jaar na het eerste contact herinnert hij zich niets van hun eerdere briefwisseling. Hij vousvoyeert: 'De enige verdere herinnering aan Uw naam is die aan een jongen van het manlijk geslacht, die Van der Wal heette, en met wie ik ongeveer 40 jaar geleden een verhouding had. Een jongen van betoverende verschijning, die zeer fraaie sadistische pentekeningen maakte'. Reve hoopt meer te weten te komen over een Rotterdamse 'vereniging tot Psychologisch Onderzoek': 'U hebt echt gestudeerd; ik slechts aan de faculteit die Leven heet'.

29 REVE, Gerard Handgeschreven brief aan 'Geachte Heer [= Uitgeverij De Arbeiderspers]'. 27,3 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '6 December 1974'. 13 regels tekst. Tweemaal gevouwen. Geperforeerd. € 250 * Nijdige brief over het zonder toestemming opnemen van het gedicht 'Tempo Doeloe' in de door Wim Zaal samengestelde bloemlezing Geheime gedichten die niemand kent maar die toch gezien mogen worden (Amsterdam 1974): 'Dat U dit betrekkelijk korte gedicht met een fikse fout er in plaatst, is al punt één. Maar het is in het geheel niet 'ongebundeld' gebleven, zoals in Uw 'Aantekeningen' staat: het is opgenomen in Nader Tot U, & in ca 85.000 exx. verspreid'. Reve wil graag bevestigd hebben dat 'nimmer meer enig gedicht of fragment' van zijn hand in enige Arbeiderspers-uitgave zal worden opgenomen. Een exemplaar van Zaals bloemlezing is bijgevoegd.

30 REVE, Gerard 'Ernstjan Engels/ geeft voor zijn bengels/ een heel fijn feest/ waar je spijt van hebt/ dat je er naderhand niet bent geweest' en 'Voor Eigen Erf'. Origineel handschrift van Gerard Reve, met inkt geschreven op film ten behoeve van de bekende uitnodiging voor het feest van Ernstjan Engels. Tweemaal gesigneerd door Reve: éénmaal onder de uitnodiging in dichtvorm en éénmaal onder het gedicht 'Voor Eigen Erf', met de toevoeging '(Bloemfontein, Maria Hemelvaart 1974.)'. Met sellotape geplakt op een groter vel doorzichtig plastic. Links is de film naar Engels' aquatint voor de zeefdruk bevestigd.

Positieffilm. € 450 * Nooit gezien: origineel, voor de drukker bestemd handschrift. Oervel van een feestelijke uitgave met berucht gedicht! Zie voor de uitgave nummer 61 in deze catalogus.

M E S C HE R S E NF A N TS

31 REVE, Gerard Vier handgeschreven brieven en drie ansichtkaarten aan Arie en Marjoleine Bergmans. 1. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '5 Mei 1975'. 13 regels tekst. 2. 10,3 x 14,6 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'Joop Schafthuizen' en 'Gerard Reve' en gedateerd 'La Grâce, le 4 janvier 1976'. 5 regels tekst. Met originele envelop. 3. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve'

en gedateerd 'Le 2 février 1976'. 13 regels tekst. Met originele envelop. 4. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Le 3 février 1976'. 24 regels tekst. Met originele envelop. 5. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Le 2 mars, 1976'. 20 regels tekst. Met originele envelop. 6. 10,3 x 14,9 cm. Alleen verso. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '27.4.1976'. 7 regels tekst. Met originele envelop. 7. 10,3 x 14,9 cm. Alleen verso.

Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Hotel Jeanne d'Arc, Rue Vaneza, Paris 17/12/1970'. 10 regels tekst. Met originele envelop. € 900 * Verzameling brieven aanvankelijk alleen gericht aan de kunstenaar Arie Bergmans, later ook aan diens Franse echtgenote Marjoleine, die een huis in Châteauneuf-de-Mazenc bewoonden, nabij Reve's 'La Grâce'.

De eerste brief is een uitnodiging om eens langs te komen, want Reve 'leidt een zeer teruggetrokken leven', maar zou het zeer op prijs stellen 'iemand te ontmoeten die hier een kwart eeuw gezwoegd heeft'. Met de daaropvolgende ansichtkaart herinnert Reve - in het Frans - 'Mes Chers Enfants' aan de op handen zijnde ontmoeting.

In de twee volgende brieven heeft Reve iets goed te maken: Bergmans was niet ingenomen met de hem toebedeelde karakteristieken in het verhaal 'Een eigen huis. Verraad' (zie nummer 35 in deze catalogus) en nu probeert Reve - in een enigszins curieus Frans - de zaak te sussen: 'Tout consideré, peut-être l'histoire contient trop de détails caricaturals, et il manque des détails attendrissants. Mais tout le monde qui te connaît t'aime, et voilà ce qui compte'. Hij heeft het zo slecht niet gemeend. Bovendien heeft de schrijver zijn verhaal op de gevoelige punten gecorrigeerd.

In de vierde brief kondigt Reve het verschijnen aan van zijn 'grand evenement militaire' in Hollands Diep. Hij wenst zoon Boris en vrouw Marjoleine alle goeds toe en besluit met 'Veuillez agréer, chers Amis, l'assurance de nos sentiments les plus artistiques'.

Verso: 'Kunst is allemaal flauwe kul'. De ware uitspraak van Reve, viermaal neergepend, waarvan eenmaal in spiegelschrift. Driemaal gesigneerd, waarvan tweemaal in spiegelschrift.

De twee ansichtkaarten die Reve en Matroos Vos daarna tijdens vakanties nog sturen zijn allerhartelijkst - doch de vriendschap tussen de schrijver en de kunstenaar is, na de affaire 'Verraad', dan al danig bekoeld. 'Eergisteren bezochten wij in het Noordspaanse Santiago het graf van Christus zijn broer Jacobus'. Het appartement in het Parijse hotel Jeanne d'Arc bevalt zeer: 'met eigen bed en plee, en alles nieuw aangelegd en gestoffeerd'.

Bijgevoegd: Twee transcripties van telegrammen van Johan Polak, een aan het echtpaar Bergmans gerichte uitnodiging voor de opening van een tentoonstelling van Joop Schafthuizen en de kopij voor een artikel over Bergmans (Reve komt ook ter sprake) door Frank Onnen.

32 REVE, Gerard 'Echt Haar Van Het Hoofd Van de Liefdesschrijver Geknipt door Marjoleine Bergmans'. Flinke pluk haar in door Reve beschreven en dichtgelikte (en sedertdien niet geopende) envelop. 11,1 x 21,9 cm. De envelop is gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Chateauneuf de Mazenc, 1 Juni 1975'. € 250 * Bijgevoegd: Drie originele zwart-witfoto's (één contemporaine, twee latere afdrukken), waarop de knipsessie van 1 juni 1975 is vastgelegd, van verschillende gezichtspunten.

Tevens: kopie van een foto, waarop Reve en Arie Bergmans in de camera kijken.

32 REVE, Gerard Originele zwart-witfoto. 6,0 x 4,7 cm. Op verso gesigneerd en gedateerd 'Juillet 1975/ Aetate Sua LI' en voorzien van een citaat 'Ons Leven Is/ Een Sterven'. € 120

* Bemoedigende pasfoto.

33 REVE, Gerard Handgeschreven brief aan 'Waarde Strijdmakker [= Uitgeverij De Arbeiderspers]'. 27,3 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad.

Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '21 November 1975'. 5 regels tekst.

Tweemaal gevouwen. Geperforeerd. € 210 * De schrijver zou graag een exemplaar ontvangen van 'Uw Floret uitgave 'Van De Ene Dood Naar De Andere' (inleiding tot het werk van L.-F. Céline)'. Reve sluit de brief aldus af: 'Met oudfascistische strijdersgroet ben ik Uw Gerard Reve'.

E C H T V E R K E E R D K U N J E NI E T R I J D E N

34 REVE, Gerard Drie handgeschreven brieven en een routebeschrijving aan 'Lieve Ben [Hosman]'. 1. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Twee bladen.

Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '26 Julij 1976'. 49 regels tekst. 2. 27,4 x 21,4 cm. Twee bladen. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd ''La Grâce,' Le Poët-Laval/ 26160 La Bégude de Mazenc/ 8 September 1976'. 63 regels tekst. 3. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '12 September 1976'. 12 regels tekst. € 850 * Leuke en lange brieven, naar aanleiding van een reis van uitgever Hosman naar Reve's Franse stulp.

In de eerste brief doet Reve een reisroute aan de hand: 'Mij voldoet al jaren het volgende trajekt: (Schiedam, Rotterdam), Breda, Tilburg, Weert, Maastricht, Luik, Bastogne, Arlon, Longwy, Verdun, Commercy, Neufchateau, Langres, Grey [...] Over Parijs is ca 164 km om!'.

Bovendien raadt de schrijver een hotel in Villefranche aan: 'Ik geloof, dat je er niet kunt eten, maar dat verlost je van die halve dwang tot koppelhuur van een redelijke kamer met bijvoorbeeld abominabel pension'. Ook over roken, waarmee Reve weer is gestopt, en het eerste halve hoofdstuk van zijn nieuwe boek. 'Ik zal zelden of nooit meer naar het Vaderland komen, behalve als daar burgeroorlog uitbreekt en ze mij een wapen in handen willen geven'. Interessante passage over 'Herrie Mulles', wiens Twee vrouwen Reve juist heeft gelezen: 'De inzet is erg mooi, maar alles blijft daarna inzet en aankondiging van iets, dat nooit komt [...] M. heeft geen echte mening en geen echte visie op het menselijk bestaan'.

Reve herroept de voorgestelde route in de tweede brief: via Parijs is bij nader inzien 'wel iets'. Hij vraagt Hosman om een gunst: 'Als je ruimte hebt, en het niet te veel gezijk is, wilde ik je nog iets vragen om te kopen en mede te brengen. Heb ik je ooit verzocht om een rode ronde kaas te kopen?' Welkom zijn ook sigaren en 'voedsel voor hond en kat tegelijk'.

Over de afwezigheid van Matroos Vos: 'Voor het eerst valt het alleen zijn mij zwaar [...] De tijdelijke afwezigheid van diverse vroegere minnaars was soms een soort vakantie voor me, waarin mijn zenuwen zich konden herstellen. De meesten waren misdadigers, intriganten of sociaal debielen'.

De derde brief begeleidt een kopie van een kaart van de omgeving van Poet-Laval, waarop Reve met stippellijntjes een route heeft uitgetekend. 'Echt verkeerd kun je niet rijden [...]

Nogmaals: goede reis!'

Bijgevoegd: Natkopie van plattegrond. 29,5 x 21,0 cm. Op de achterzijde beschrijft Reve in 16 regels de laatste kilometers van de route naar zijn huis: 'Verder gewoon die 540 volgen tot voor Gérard Rêve zijn deur'.

Laat de bedevaarten beginnen!

35 REVE, Gerard 'Een eigen huis. Verraad'. Origineel handschrift. 27,4 x 21,4 cm. Vijf bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [= 1976]. Met enkele handgeschreven correcties en een zetaanwijzing bovenaan het eerste blad. € 900 * Omdat Reve's penvriend Arie Bergmans niet erg gecharmeerd was van het portret van Arie B. in dit verhaal, voerde Reve op het laatste moment nog enkele correcties door. Dit handschrift wijkt op een aantal, pregnante plaatsen af van de gepubliceerde versie: zo wordt het personage 'Arie B.' veranderd in 'Jan L.' (!), is diens 'gezwollen gelaat' afgezwakt tot 'het verhitte maar ongevaarlijke gelaat' en krijgt zijn 'schreeuwersmond' de toevoeging 'jongensachtige'. Bovendien is het vijfde blad een soort (ongepubliceerde!) appendix van 12 regels bij dit verhaal, getiteld 'Nogmaals Verraad', beginnend met 'Voornoemde Arie B. heeft nog meer op zijn - lichtelijk gezwollen - lever'.

Gepubliceerd in: Hollands Diep, jrg. 2, afl. 5 (28 februari 1976). De betreffende pagina uit Hollands Diep is bijgevoegd, gesigneerd door Reve en met een minieme correctie door de auteur.

HE T I S E E N Z E E R V O O R N AM E U I TG A V E GE W O R DE N

36 REVE, Gerard Drie Toespraken. Oorspronkelijke drukproef met begeleidende correspondentie. [Amsterdam, Loeb, 1976]. 24,7 x 16,0 cm. Vijfentwintig bladen. Geniet. € 700 * Oorspronkelijke drukproef met een twintigtal, deels inhoudelijke correcties. De titel van de uitgave heet in deze drukproef nog Drie Redevoeringen in plaats van Drie Toespraken.

Vooral in de 'bibliografische aantekening' van Johan Polak heeft Reve het één en ander toegevoegd. Cf. Van Winden 31.

Bijgevoegd: Handgeschreven Unicefkaart aan 'Zeergeleerde Kollega' (= Peter Loeb). 22,0 x 15,5 cm, met voorstelling van musicerende engelen. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd 'Weert, 13 Juni 1976'. 6 regels tekst. Reve bevestigt de ontvangst van de drukproef van Drie Redevoeringen en belooft de correcties snel vanuit Frankrijk toe te sturen.

Voorts: Handgeschreven brief aan dezelfde. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto.

Gesigneerd Gerard Reve en gedateerd 'Le Poët-Laval (...) 23 September 1976.'. Hij bevestigt de ontvangst van het boek: 'Het is een zeer voorname uitgave geworden. Ik vind het jammer, dat u de titel in hetzelfde korps en evenals de auteursnaam, in onderkast gezet hebt. Door de fletse kleur gelijkt de titel nu kleiner dan mijn naam. Ook het malle streepje is een capitulatie voor de absurde terreur van de Gee Ka Effers' (de afkorting van de vakbond Gebonden Kunstenaars Federatie). Verder soms Reve een aantal alsnog ontdekte fouten op, om te besluiten met 'Moet U nog enig haar van mijn hoofd hebben?'

P R E TE N TI E U Z E , GE NU M M E R D E W I N D HA N DE L 37 REVE, Gerard Handgeschreven brief aan 'Zeer geachte Heer [Peter] Loeb'. 27,3 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '4 October 1976'. 10 regels tekst. Tweemaal gevouwen. € 450 * Legendarische brief aan de uitgever Peter Loeb over het leed dat bibliofilie heet. Reve deelt mede dat er 'tijdens mijn leven geen enkele bibliofiele uitgave van enig werk van mijn hand meer zal verschijnen'. 'Ik heb altijd een buitengewone hekel gehad aan deze pretentieuze, genummerde windhandel, maar nu hak ik de knoop door'. De schrijver besluit met het vriendelijke verzoek hem niet meer lastig te vallen: 'Ik ben een mensenboek aan het schrijven, dat ik eens ongenummerd in een zo groot mogelijke oplage hoop te publiceren'.

DE R E GE L I S Z O E E N V O U DI G AL S GO E DE N D A G

38 REVE, Gerard Vier handgeschreven brieven aan 'Waarde Kollega [= Guido Lauwaert]' (plus één aan de Vlaamse Televisie). 1. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le PoëtLaval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '20 April 1978'. 6 regels tekst. 2. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '21 April 1978'. 8 regels tekst. 3. 27,4 x 21,4 cm.

Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '1 Mei 1978'. 22 regels tekst. 4. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Twee bladen. Recto en verso. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '13.12.1978'. 55 regels tekst. Met originele envelop. € 675 * De eerste brief is een reactie op een telegram dat Reve van Lauwaert ontving. Over bezoek: 'Ik ontvang hier niemand meer, want ik heb te veel werk te doen, dat door divers artistiek toerisme al veel te veel en veel te vaak gestagneerd is geworden'. Het bonnetje van het telegram is dwars op de brief geplakt (zonder tekstverlies).

In de tweede brief herhaalt Reve zijn standpunt over bezoeken aan 'La Grâce' en schrijft hij tot zijn spijt Lauwaert te moeten teleurstellen: 'Gelieve je dus met je 'goede voorstellen' tot iemand anders (Harry Mulisch, Jan Wolkers) te wenden'.

In de derde brief gaat Reve toch in op een voorstel van Lauwaert: 'Voor 2000 gulden in Antwerpen komen lezen en lullen, dat wil ik wel'. De schrijver ergert zich aan de telegrammen die hij, o.a. van Lauwaert, ontvangt: 'Zo goed als zonder uitzondering blijkt, als ik door een telegram wordt opgeschrikt, dat de zaak waar het om gaat van geen enkele urgentie is [...] Waarom niet beginnen met een brief, die uit België hierheen slechts twee (soms zelfs slechts één) dag(en) onderweg is?'

Reve bespreekt in de vierde, lange brief data, opzet en honorering van een lezingenreeks in Vlaanderen, die op de televisie zou worden uitgezonden. In een uitvoerig terzijde wast de schrijver Lauwaerts oren, omdat deze in zijn brief blijkbaar een dt-fout heeft gemaakt: 'Door de algemeen voortschrijdende veraping en debilisering ziet men tegenwoordig de belachelijkste spelfouten in de koeranten'. Reve legt uit wanneer een -d en wanneer een -t te gebruiken, 'de regel is zo eenvoudig als goedendag'. 'Iemand die zich als dichter opwerpt, maar dat niet kan begrijpen en toepassen, dient in een communistisch concentratiekamp doodgeknuppeld te worden'.

Verso eerste blad: Handgeschreven aanzet tot een brief aan 'Zeer geachte Mevrouw Oppenheim'. Niet gesigneerd. Gedateerd '7 December 1978'. 28 regels tekst.

Bijgevoegd: Handgeschreven brief aan 'Geachte Kollega' [= Vlaamse Televisie]. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve' en gedateerd '22 December 1978'. 8 regels tekst. Over een vraaggesprek in de eerste helft van februari 1979.

Guido Lauwaert (1945) is journalist, acteur en auteur. Hij haalde in 1975 Gerard Reve naar Kortrijk voor de Nacht van de Poëzie, waar deze ophef maakte met het gedicht 'Voor Eigen Erf'.

39 REVE, Gerard 'Eerste Communie'. Origineel handgeschreven gedicht. 27,4 x 21,4 cm.

Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve'. € 325 * Gepubliceerd in Een Eigen Huis (Amsterdam 1979). Mooi als wandversiering.

40 REVE, Gerard 'Eerste Communie'. Origineel handgeschreven gedicht. 27,4 x 21,4 cm.

Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd 'Gerard Reve'. € 350 * Met bovenaan het blad de handgeschreven aantekening: 'Boek Violet Gedichten C' en achter de titel de zetaanwijzing 'kapitaal'. Door zijn signatuur zette Reve twee ferme

strepen. Gepubliceerd in Een Eigen Huis (Amsterdam 1979).

41 REVE, Gerard 'Hierbij bevestig ik, dat [...]'. Origineel handschrift. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van 'La Grâce, Le Poët-Laval'. Eén blad. Alleen recto. Gedateerd '2 April 1980' en gesigneerd 'Gerard Reve'. € 120 * De schrijver verklaart schriftelijk dat Schafthuizen 'met mijn goedkeuring en volmacht' manuscripten van zijn hand aanbiedt.

42 REVE, Gerard Originele zwart-witfoto. 15,5 x 19,7 cm. Op de achterzijde een datumstempel '7 APR 1981' € 18 * Reve tussen Hans Dagelet (als Woelrat) en Hugo Metsers (als Wolfbroer), met een stukje ANP-tekst, bij de opnamen van Lieve Jongens.

43 REVE, Gerard Met de hand beschreven envelop. Origineel handschrift. 16,2 x 11,5 cm.

Met postzegel. Datum poststempel 'Le Poët-Laval/ 24-8/ 1983'. Afzender op achterzijde (Reve's Franse adres). € 15 * Gericht aan Artica Press in Haarlem.

44 REVE, Gerard 'Over het weder. Over het schrijven'. Origineel handschrift. 27,4 x 21,4 cm. Eén blad. Alleen recto. Niet gesigneerd. Niet gedateerd [1983?]. € 160 * Lijstje met mogelijke boektitels, in kroontjespen, waaronder enkele veelbelovende: 'Handel en Wandel', 'Dromen Zijn Geen Bedrog', 'Ik Lach Me Dood' en 'Weder en Wind'.

45 REVE, Gerard Fragment uit Zelf Schrijver Worden (oerversie). Origineel handschrift (met veel doorhalingen, correcties en verbeteringen door de auteur). 27,6 x 21,5 cm. Drie bladen. Recto en verso (1) en alleen recto (2). Niet gesigneerd. Gedateerd '29 Augustus 1985' en '30.8.1985'. € 300 * Oerversie van wat het eerste Openbaar College in Leiden zou moeten worden, maar waarvan slechts fragmenten gebruikt werden in het tweede Openbaar College, getiteld 'Echt Gebeurd Is Geen Excuus', uitgesproken op 8 november 1985. Het kladschrift is niet compleet: het houdt onderaan het derde blad midden in een zin op.

Verso: Handgeschreven aanzet tot een brief aan 'Lieve Rudy [Kousbroek]'. Niet gesigneerd.

Gedateerd 'Grote Stad S., 28 Augustus 1985'.

Mooi (dichtbeschreven) kijkje in de wordingsgeschiedenis van Reve's teksten.

46 REVE, Gerard Originele zwart-witfoto. 12,8 x 17,9 cm. Op de achterzijde het copyrightstempel van KIPPA. € 18 * De schrijver op 11 december 1988 te gast bij Koos Postema, die we op de rug zien.

47 REVE, Gerard Buitenland trekt onze meisjes aan; weten zij wel, waar ze terechtkomen? [Bedum], Exponent, 1988. Ingenaaid met omslag. (16) p. Met de hand gezet en gedrukt in rood en zwart in een oplage van 150 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 600 * Onder het colofon schreef Reve achter 'Dit is nummer': 'is een archiefexemplaar,/ door mij ontvangen op 7 October 1988./ Gerard Reve.'

Bijgevoegd: drie originele drukproeven van deze uitgave: 1. Eerste, schone proef zonder correcties, nog met fouten.

2. Dezelfde proef, met enkele tientallen handgeschreven correcties van Reve. Zo moest de vooroorlogse spelling met sch en dubbele klinkers overal in een moderne vorm overgebracht worden.

3. Tweede schone proef, definitieve versie.

Het geheel is gevat in een door Joop Schafthuizen beschreven archiefmap. Van Winden 61.

EERSTE DRUKKEN, OPDRACHTEXEMPLAREN EN BIJZONDERE UITGAVEN 48 REVE, Gerard De avonden. Een winterverhaal. Amsterdam, De Bezige Bij, (1947).

Halflinnen met stofomslag (ontwerp Ies Spreekmeester). 240 p. 1e druk. Hap van anderhalve centimer uit de bovenzijde van voorzijde omslag zonder tekstverlies, scheur van vier centimeter in achterzijde omslag. Schutbladen deels verbruind (als altijd).

Ondanks de hap uit en de scheur in het omslag een strak exemplaar! € 600 * Dit exemplaar met rood (in plaats van blauw) kapitaaltje! Goed exemplaar. Een goed exemplaar zonder omslag en met geschaafde platten is leverbaar voor € 45. Van Winden 2.

49 REVE, Gerard De avonden. Een winterverhaal. Amsterdam, De Bezige Bij, (1947).

Halflinnen met stofomslag (ontwerp Ies Spreekmeester). 240 p. 1e druk. Vouw voorflap gesleten. Vouwen aan boven- en onderzijde binnenin versterkt. Watervlek achterzijde omslag, overgezet op achterplat. Schutbladen deels verbruind (als altijd). € 475 * Dit exemplaar met blauw (in plaats van rood) kapitaaltje. Ondanks de aanmerkingen een goed exemplaar. Van Winden 2.

50 REVE, Gerard De avonden. Een winterverhaal. Amsterdam, De Bezige Bij, (1947).

Halflinnen met stofomslag (ontwerp Ies Spreekmeester). 240 p. 1e druk. Scheur van 3,5 cm in voorzijde omslag. Twee scheurtjes in achterzijde omslag (ooit met plakband verstevigd).

Schutbladen deels verbruind (als altijd). Voorste kneep gebroken. Met op het schutblad een aardige recensie van de vorige eigenaar: ''t Is prettig om te weten dat er/ nog vervelender mensen zijn dan jezelf..../ '30-3-51/ WE/ Typisch is, dat je het er toch/ niet lang bij kunt uithouden./ Eén uur later./ W.v.E.' € 375 * Dit exemplaar met blauw (in plaats van rood) kapitaaltje. Van Winden 2.

51 REVE, Gerard De aAvonden (zie noot). Een winterverhaal. Amsterdam, De Bezige Bij, 1981. Garenloos. 224 p. 30e druk. Vouw in voorplat. € 90 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'Voor Ma Gelens,/ met liefste wensen van/ Joop en Gerard,/ te Schiedam, 27 Maart 1981'.

Bovendien veranderde Reve de 'a' uit de titel in inkt in een 'A', zoals het omslag ook de titel vermeldt.

52 REVE, Gerard De avonden. Een winterverhaal. Facsimile-uitgave van het manuscript en typoscript. Amsterdam, De Bezige Bij, 2001. Losbladig in linnen overslagdoos. Gedrukt in een oplage van 250 genummerde en gesigneerde exemplaren. € 450 * Vijftigste druk en jubileumeditie van hét boek van Gerard Reve. Bevat tevens het door Marjo Eijgenraam geschreven Niet onopgemerkt gebleven. Het manuscript van De Avonden.

Een Winterverhaal van Gerard Reve als ingenaaid katern.

53 REVE, Gerard Werther Nieland. Amsterdam, Van Oorschot, 1949. Ingenaaid. 72 p. 1e druk. Omslag verbruind. Watervlekken. Notitie in pen op achterzijde omslag: 'dinsdag 2 uur'. € 750

* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'For Wim J. Schuhmacher/ with much love from/ GerardKornelisVanHetReve/ Amsterdam, 20th July, 1955'.

Dit exemplaar is op een twintigtal plaatsen onder handen genomen door de auteur. Reve zette enkele strepen in de marge, streepte hele zinnen en passages door, laste woorden in en veranderde de volgorde van zinnen. Zo vervalt op pagina 46 de zin 'Wat ik precies bedoelde, was mijzelf niet duidelijk'. Deze correcties zijn echter niet doorgevoerd in latere drukken. Van Winden 3.

54 REVE, Gerard Werther Nieland. Amsterdam, Van Oorschot, 1949. Ingenaaid. 72 p. 1e druk. Naampje op Franse titelpagina, maar tamelijk strak en weinig verbruind exemplaar. € 100 * Een zeer licht scheefgelezen exemplaar met verbruinde rug is leverbaar voor € 75. Van Winden 3.

55 REVE, Gerard De ondergang van de familie Boslowits. Amsterdam, De Bezige Bij, 1950. Karton met stofomslag (ontwerp Tientje Louw). 48 p. 1e druk. Contemporaine naam op schutblad. Schutbladen deels verkleurd (als altijd: de lijm van de platten). € 950 * Exemplaar met het schaarse stofomslag in meer dan goede staat: boven en onderaan kneep enkele kreukjes, vouw voorflap omslag licht geschaafd. Mooi exemplaar! Van Winden 4.

56 REVE, Gerard The acrobat and other stories. Amsterdam/ London, Van Oorschot, (1956). Ingenaaid met stofomslag. (2), 230 p. 1e druk. Omslag op rug licht verkleurd, maar onvoorstelbaar gaaf exemplaar! € 100 * Pas in 1963 voor het eerst in het Nederlands gepubliceerd onder de titel Vier wintervertellingen. Een exemplaar in linnen met licht beschadigd stofomslag (rafeltjes aan bovenzijde rug, vijf kleine scheurtjes aande onderzijde, paar vlekjes op achterzijde omslag) is leverbaar voor € 35. Van Winden 5.

57 REVE, Gerard Nader tot U. Amsterdam, Van Oorschot, 1966. Ingenaaid, in linnen overslagdoos (met twee vlekjes; Binderij Phoenix). 160 p. 1e druk. Omslag ontbreekt. Enkele pagina's los. Beduimeld. € 3500 * Auteursexemplaar! Dit exemplaar werd door Reve op talrijke plaatsen onder handen genomen, en omgedoopt op de Franse titelpagina tot 'Het Jongens Voetbal Boek' met daaronder de auteursnaam '(Ik Zelf)'. Op de Franse titel staan bovendien paginanummers met voorgestelde correcties voor een herdruk ('151 (lijf) + hoofdletters').

Zo goed als elke witte plek in dit exemplaar heeft Reve benut: boven 'Brief in de Nacht Geschreven' pende de schrijver een Duitse vertaling van het vers 'Motto' neer, 'Brief uit het Huis Genaamd 'Het Gras'' wordt voorafgegaan door een Duitse vertaling van het motto ('Als ich ein Junge war, liebte ich einen') en de afdeling '[Geestelijke Liederen]' staat bomvol Duitse vertalingen van zijn gedichten. Dat Reve deze omzettingen zelf vervaardigde, leiden we af uit de vele doorhalingen, correcties en toevoegingen in zijn handschrift, waaruit een worsteling met zijn eigen werk blijkt.

De auteur gebruikte dit exemplaar tevens in de voorbereiding van een lezing in het Amsterdamse Theater Bellevue. De gedichten die hij daar zou voorlezen zijn met balpen gemerkt 'Bellevue', het typoscript van inleidende en uitleidende woorden plakte hij op de pagina's 131 en 157.

Intensief gebruikt boek, overrompelend studiemateriaal voor Revevorsers! Van Winden 13.

58 REVE, Gerard Nader tot U. Amsterdam, Van Oorschot, 1966. Linnen met stofomslag.

160 p. 1e druk. Rug licht verbruind, doch netjes. Naampje op schutblad. € 220 * Zonder het verkeerde geplaatste wit in 'Tempo Doeloe' op pagina 135, maar met de niet geheel aansluitende vierde regel in 'Oost, West' op pagina 144. Van Winden 13.

59 REVE, Gerard Vier gedichten: 'Droom', 'Herkenning', 'In Uw handen' en 'Leve onze Marine'. Zandvoort, Eliance Pers, 1970. Vier vouwbladen. Met de hand gezet en gedrukt door Peter Muller in een oplage van elk 100 exemplaren. € 400 * Uitgegeven in opdracht van Willem Bruno van Albada ('Tijger') en Hendrik Lambertus van Manen ('Woelrat') t.g.v. de 47e verjaardag van de auteur. Onder het colofon van 'Leve onze Marine' staat geschreven in het handschrift van Tijger (dat zo op dat van Reve lijkt): 'gesigneerd, Greonterp, Huize Het Gras,/ 1 januari 1971,/ Tijger en Woelrat'.

60 REVE, Gerard Vier gedichten: 'Droom', 'Herkenning', 'In Uw handen' en 'Leve onze Marine'. Zandvoort, Eliance Pers, 1970. Vier vouwbladen. Met de hand gezet en gedrukt door Peter Muller in een oplage van elk 100 exemplaren. € 450 * Uitgegeven in opdracht van Willem Bruno van Albada ('Tijger') en Hendrik Lambertus van Manen ('Woelrat') t.g.v. de 47e verjaardag van de auteur. Onder het colofon van alle vier de vouwbladen staat geschreven in het handschrift van Tijger (dat zo op dat van Reve lijkt): 'Eindhoven, 1 maart 2003/ Voor Jos Wuijts/ van Teigetje/ en Woelrat/ Dit is nummer 666./ GerardKvanhetReve'.

61 REVE, Gerard 'Ernstjan Engels/ geeft voor zijn bengels/ een heel fijn feest/ waar je spijt van hebt/ dat je er naderhand niet bent geweest'. Eigen beheer, 1974. Vouwblad. 30,5 x 21,0 cm. Zeefdruk, irisdruk. Schaars! € 500 * Mooi exemplaar van de bekende uitnodiging voor een feest bij Ernstjan Engels op 31 augustus, met links een illustratie in zeefdruk van Ernstjan Engels (naar een aquatint) en rechts de tekst van de uitnodiging en het beruchte gedicht 'Voor Eigen Erf' in facsimile van het handschrift van Reve. NCC: alleen in de KB. Zie ook nummer 30 in deze catalogus.

62 REVE, Gerard Ik had hem lief. Amsterdam/ Brussel, Elsevier, 1975. Garenloos. 224 p.

1e druk. € 100 * Reves eigen exemplaar, ingepakt in bruin pakpapier en met kroontjespen voorzien van de tekst: 'XI/ Brieven aan Joseph Cals. Kopij in vorm van/ boek: Ik Had Hem Lief/ Elsevier Amsterdam 1975/ brieven d.d. 11 October 1972/ 4 Maart 1974/ 220 paginaas'. Van Winden 28.

63 REVE, Gerard Drie Toespraken. (Amsterdam, Loeb), 1976. Linnen met (deels licht verschoten) stofomslag (als vrijwel altijd). 32 p. Oplage 250 [= 300] genummerde exemplaren. 1e druk. € 220 * Eén van de 50 Romeins genummerde exemplaren, die niet in de handel kwamen.

Bibliofiele Bijenkorf Bibliotheek 6. Van Winden 31.

64 REVE, Gerard Cubaans bidprentje. [Amsterdam], Peter Loeb, Yvonne Wildschut en Peter van der Velden, 1978. Bovenaan gevouwen dubbelblad, aan één zijde bedrukt.

Gedrukt in een oplage van 5 [eerder 50!] exemplaren ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Johan B.W. Polak. Aan bovenrand iets verbruind. € 75 * Exemplaar met onder het colofon gedrukt: 'exemplaar H.C.'

65 REVE, Gerard Moeder en Zoon. Amsterdam/ Antwerpen, Elsevier Manteau, 1980.

Garenloos. 296 p. 1e druk. Vouw in omslag en enkele vouwtjes in titelpagina. € 65 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'Veel goede wensen voor/ Wim Plasmeijer./ Gerard Reve./ 12.9.1980.' Vroege opdracht, want het boek verscheen in augustus 1980. Van Winden 34.

66 REVE, Gerard Moeder en Zoon. Amsterdam/ Antwerpen, Elsevier Manteau, 1980.

Garenloos. 296 p. 1e druk. € 65 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'Voor Pim Knoop,/ met beste wensen van/ Gerard Reve./ 12.9.1980.' Vroege opdracht, want het boek verscheen in augustus 1980. Van Winden 34.

67 REVE, Gerard Een Circusjongen. Amsterdam/ Antwerpen, Elsevier Manteau, 1981.

Garenloos. 184 p. 4e druk. Rug licht verschoten. € 150 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: 'Voor Bernard;/ Mogen Gods Genade en Troost,/ door zijn Zoon en Zijn Moeder,/ zijn met U en met allen die U/ lief zijn./ Gerard Reve./ Leiden, Advent 1985.'

68 REVE, Gerard Zeergeleerde vrouwe. (Brieven aan Ida Gerhardt). Utrecht, Veen, 1982.

Halflinnen. 16 p. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 90 * Jaarwisselingsgeschenk 1981/1982. Niet in de handel. Van Winden 41.

69 REVE, Gerard Albvm Gerard Reve. Amsterdam/ Brussel, Elsevier, 1983. Linnen met stofomslag. Rijk geïllustreerd. 160 p. 1e druk. € 425 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur aan een collega: 'Voor mijn bewonderde dichter/ Hendrik de Vries./ Gerard Reve/ Feest van de H. Lidwina, 1985/ Schiedam'. Eén van de 150 door Joop Schafthuizen genummerde en door Gerard Reve gesigneerde exemplaren, die verrijkt werden met een blad origineel handschrift: een lijstje werktitels ('Guilty But Insane', 'De Stille Vriend') en plannen ('In Het Tuinhuis: Beiden van adel; in eenvoudige wijk wonen [...]; diefjes en dieveggetjes martelen'). Van Winden 46.

70 REVE, Gerard De Vierde Man. Amsterdam, Manteau, 1983. Garenloos. 152 p. 4e druk.

Rug gevlekt. € 60 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'Voor Heinz Gelens,/ met veel lieve wensen van/ Gerard Reve./ Schiedam, Goede Vrijdag 1983'.

71 REVE, Gerard De Stille Vriend. Amsterdam, Manteau, 1984. Garenloos. 120 p. 1e druk. Scheefgelezen. € 65 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina (in balpen): 'Voor Heinz,/ met veel goede wensen van/ Gerard Reve/ Schiedam, Allerzielen 1984'. Van Winden 48.

72 REVE, Gerard Dagsluiting. Roeping. Droom. (Rotterdam, Bébert, 1986). Serie van drie wandtegels in oorspronkelijke doosjes. Gebakken in een oplage van 300 door Reve gemonogrammeerde en genummerde tegels. Als nieuw. € 250 * Bijgevoegd: Prospectus voor de uitgave van de legendarische 'blanke Italiaanse ceramische tegels', die na het drukken van het fascimile van Reve's handschrift 'dubbel geglazuurd'

zijn. Aangehecht zijn bovendien het prospectus voor Reve's brievenboeken bij Bébert, een intekenformulier en een aankondiging voor de Beurs van Kleine Uitgevers op 14 december (!) 1986.

73 REVE, Gerard Het geheim van Louis Couperus. Utrecht/ Antwerpen, Veen, (1987).

Ingenaaid. 32 p. 1e druk. Rug zeer licht verschoten. € 75 * De echte eerste druk, herkenbaar aan de aanhef 'Zeergewaardeerde Toehoorsters en Toehoorders' op pagina 5 en de slotzin 'Ik dank U' op pagina 28. Gedrukt in een kleine oplage die werd uitgedeeld aan de toehoorders van Reve's toespraak op 26 november 1987 en niet in de handel kwam. Van Winden 60.

L I E V E W E N SE N V O O R E DI T H V I SS E R

74 REVE, Gerard Albvm Gerard Reve. Een Nieuw Paaslied. Rotterdam, Backlash Records/Bébert, [1988]. Grammofoonplaat. 30 cm. 33 toeren. Vage watervlek in rechteronderhoek van de hoes. € 175 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht op de voorzijde van de hoes: 'Voor Edith, in/ dank en met/ veel lieve wensen./ Schiedam, 26 Mei 1987/ Gerard Reve'. De fotografe Edith Visser maakte de foto voor de voorzijde van de hoes. Reve leest op deze plaat 43 gedichten van eigen hand voor.

Voor de interessante relatie tussen Reve en Visser leze men de door Nop Maas geannoteerde brievenuitgave Het leven is een barre verschrikking. Brieven van Gerard Reve en Edith Visser (1988-1991) (Den Haag 2009).

75 REVE, Gerard Terugkeer. [Schiedam], (Eigen beheer, 1993). Geniet. 16 p. Gedrukt in een oplage van 500 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 2e druk in deze vorm. € 60 * Facsimile-editie van Reves debuut uit 1940.

76 REVE, Gerard Het hijgend hert. [Amsterdam/ Antwerpen], (Veen, 1998). Leporello in kartonnen band. Gedrukt in een oplage van 1200 door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk. € 90 * Dit exemplaar werd door Reve met de kroontjespen gesigneerd, in tegenstelling tot de meeste exemplaren, die met balpen werden gesigneerd.

Bijgevoegd: Handgeschreven brief van Reve-verzamelaar Peter van Bergen, waarin dit gegeven wordt gestaafd. Op (fotokopie van) briefpapier van Reve zelf.

Jaarwisselingsgeschenk van de uitgeverijen Atlas, Contact en Veen. Met een gedrukt aanbiedingskaartje: 'Wij wensen u een voorspoedig 1998/ Uitgeverijen Atlas, Contact en L.J. Veen'. Niet in de handel. Van Winden 77.

77 REVE, Gerard De das in het bos. Een sprookje zonder moraal. (Met ingeplakte illustraties van Joseph Kerff). (Oude Tonge), Huis Clos, 2003. Ingenaaid met omslag. 48 p.

Gedrukt in een oplage van 250 genummerde exemplaren. 1e druk. € 60 * Tekst tevens in het Engels, Duits en Frans. Huis Clos 22.

78 REVE, Gerard De Jongste Voordracht. [Amsterdam], De Bezige Bij, 2003. DVD en gedichten in facsimile van het handschrift in kartonnen map. Uitgegeven in een oplage van 2000 genummerde exemplaren. Nieuw, geseald exemplaar met aanbevelingssticker. € 45 * Op de DVD staat het volledige optreden van Gerard Reve op het Crossing Border festival in Den Haag (1998).

SECUNDAIR EN VARIA 79 COCK, Herman Gerard de De kleine neurasthenicus. Beknopte handleiding tot een ordentelijk leven. [Den] Haag, [eigen beheer], 1922. Linnen. 508 p. 1e druk. Op de titelpagina zijn de woorden 'Haag 1922' overgeplakt met een gedrukt reepje: 'Uitgeversmaatschappij Haga/ 's-Gravenhage'. Hoekjes licht geschaafd. Strook uit schutblad geknipt. Op binnenzijde schutblad is een etiket geplakt, waarop het adres van De Cock, het nummer van zijn postrekening en de prijs van deze uitgave (f 2,50). € 180 * Citaat uit het hoofdstukje 'Dorus de wijsgeer': 'Dorus is een arme, zenuwzwakke, man van 27 jaar, een groote, timide, jongen, die stottert, als hij vóór je staat. Z'n hoofd is moe, en hij wou 't zoo graag wat laten rusten. Doch, ondanks Dorus, moet dat hoofd hem peinzen.

Moet 't, onbestemdelijk en onophoudelijk, zoeken naar het antwoord, op, zeer moeilijke, problemen. "'t Is net, meneer", zegt Dorus, "'t is net, alsof een dure plicht mij op de schouders rust. De plicht, om een groot, een machtig, boek te schrijven. Een boek, waarvan de titel luiden zal: "Van 't licht en van den schaduw, van 't violet en van den dood... En van de geestdrift."'

80 HERMANS, W.F. Handgeschreven brief aan 'Beste Gerard [Reve]'. 27,3 x 21,3 cm.

Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd 'W.F.' en gedateerd 'Amsterdam 24 Jan '50'. 51 regels tekst. € 2000 * Buitengewoon boeiende brief van de ene Grootheid aan de andere Grootheid! Reve had het plan opgevat om samen met Hermans een roman te schrijven, zoals Marsman en Vestdijk dat 14 jaar eerder hadden gedaan met Heden ik, morgen gij. Hermans antwoordt dat hij het een goed en levenskrachtig idee vindt. Hij gaat uitgebreid in op het idee van een roman over twee lesbische vrouwen, psychologiseert de hoofdpersonen en denkt ook na over het plot. Hij besluit: 'We kunnen ook het hele verhaal niet schrijven, maar geregeld over het onderwerp corresponderen. De brieven kunnen we dan later bundelen, bijwerken en uitgeven. Dat is misschien nog wel zo origineel (ook om het publiek een kijkje te geven op het cynisme waarmee schrijvers hun zaakjes verzinnen'. Waarvan akte! Het project, met de werktitel 'Zon over Lesbos', zou uiteindelijk geen doorgang vinden. Gepubliceerd in Willem Frederik Hermans en Gerard Reve, Verscheur deze brief! Ik vertel veel te veel. Een briefwisseling. (Amsterdam 2008), p. 50-51.

81 HUBREGTSE, Sjaak (samenstelling) Tussen chaos en orde. Essays over het werk van Gerard Reve. Amsterdam, Loeb, 1980. Ingenaaid. Op gevergeerd papier. € 45 * Dummy, eerste 14 p. bedrukt met geheel ander zetsel. Met afwijkend omslag: donkere achtergrond en de naam van Sjaak Hubregtse ontbreekt, net als in het binnenwerk. De inhoud bevat titels van enkele uiteindelijk niet opgenomen artikelen, alsmede een verantwoording van de hand van Peter Loeb, die evenmin is gebruikt voor de uitgave. Een regulier exemplaar in linnen met stofomslag is leverbaar voor € 5.

82 HUBREGTSE, Sjaak (samenstelling) Tussen chaos en orde. Essays over het werk van Gerard Reve. Amsterdam, Loeb, (1981). Linnen. 408 p. 1e druk. Vochtvlek op achterplat. € 250 * Exemplaar met fraai gekalligrafeerde, krullig gesigneerde opdracht van W.F. Hermans, alias Père Anastase Prudhomme S.J., op de titelpagina: 'A mon fils spirituel/ [X]/ cordialement/ R. Père A. Prudhomme S.J./ Paris, le 26 juillet/ 1981'. Op p. 199-210 van deze bundel staat de verhandeling 'Verder van mij' door R.P. Anastase Prudhomme S.J., alias W.F. Hermans.

83 OLAF, Erwin Drie portretten van de acteur Thom Hoffman als Frits van Egters, hoofdpersoon uit De Avonden van Gerard Reve. Drie originele zwart-witfoto's. 22,5 x 22,5, 30,0 x 23,3 en 30,0 x 21,5 cm. Alle drie met het copyrightstempel van Erwin Olaf op de achterzijde. € 1000 * 1. Thom Hoffman in jaren-veertig-outfit, zittend op de bank met naast zich het konijn uit De Avonden.

2. Thom Hoffman leunend tegen een deurpost met een achtergrond van bloemetjesbehang, gekleed in jaren-veertig-broek en singlet, in zijn handen het konijn uit De Avonden.

3. Thom Hoffman, naakt, als discuswerper, met een filmspoel als discus, tegen een achtergrond van bloemetjesbehang.

Prachtige serie, aanvankelijk bedoeld als publiciteitsfoto's voor de speelfilm De Avonden (1989), maar nooit gebruikt!

84 POLAK, Johan Elf getypte brieven aan Aldert Walrecht. Diverse formaten. Alleen recto. Gesigneerd 'Johan Polak' en gedateerd '21 mei 1984', '3 december 1985', '24 december 1985', '2 december 1987', '18 februari 1988', '9 juli 1988', '24 augustus 1988', '2 januari 1989', '20 januari 1989', '7 februari 1989' en '27 februari 1990'. Met twee originele enveloppen. € 425 * Hoogst interessante en behoorlijk lange brieven van de bekende uitgever aan de letterkundige Aldert Walrecht (1931-2009) over hun gemeenschappelijke interesse: Gerard Reve! In de eerste brief troost Polak zijn penvriend met de griep. 'Jouw beschrijving van de dieptemeting in je achterste doet mij denken aan een schitterende uitspraak van Gerard Reve. Zijn vriendje Woelrat was ziek of hield zich ziek (ik denk het laatste) [...] Hoe ook, het ging Gerard vervelen en ineens riep hij uit: 'dan moet de vleesthermometer er maar in'.'

Over de publicatie van Reve's brieven: 'Je moet weten dat bijna alle brievenboeken, die Gerard Reve nu gepubliceerd heeft, stammen uit mijn archief. Ik heb tientallen van jaren geleden van mensen die dat toch niet konden of willen bewaren de brieven opgekocht, geordend, ontvlekt, op datum gelegd en soms summier van commentaar voorzien op aparte velletjes'.

Tevens over Ida Gerhardt ('Juffrouw Ida is een tikje lesbisch met een sado-masochistische inslag'), J.H. Leopold, nogal negatief over Joop Schafthuizen, Hans Plomp ('Ik ben altijd gek op hem gebleven') en uitvoerig over Henk Romein Meijer ('geeft wat zure anecdotes en verder eigenlijk niets [...] Ook voor de latere biografie van Reve een feitelijk waardeloos boekje').

Bijgevoegd: drie fotokopieën van 'ongepubliceerde brieven' van Gerard Reve aan 'Lieve Peter' en 'Lieve Har & Ans' uit 1971 en 1974. Met begeleidend briefje van de eerstgenoemde geadresseerde uit 1988.

85 REVE, G.J.M. van het, als G. REVERS De wonderlijke avonturen van Jonkheer Stribbel. Geïllustreerd door Harry van Kruiningen. Amsterdam, Mulder & Co., [1931].

Halflinnen met kleurige bandillustratie. 192 p. 1e druk. Zeer fris exemplaar, alleen aan de achterkant enkele kleine feilen. € 75 * Uitzinnig fantastische belevenissen met tekeningen die het gemiddelde jeugdboek verre overstijgen. Een prachtkinderboek op groot formaat geschreven door de vader van Gerard en Karel, met een hoofdrol voor de zingende zebra Karel (!), die slechts op rijm kan praten en vele bladzijden met lange gedichten vult.

86 STEINMETZ, Vincent Telegram van de moeder van Vincent Steinmetz aan haar zoon. Opgegeven in Huizen en aangekomen in La Begude de Mazenc (Drôme) op 3 juli 1975. € 30 * Gericht aan 'Vincent Steinmetz p/a Gerard Reve': 'Bel onmiddellijk Fritzi op/ Mama'.

87 VINKENOOG, Simon, als: Victor SIMONSZ 'Overwinning op het compromis'. P. 1-2 in: de dualist, jrg. 1, afl. 2 [februari 1948]. (8) p. in omslag. Omslag wat verbruind. € 40 * 'dit is het boek van het dualisme: tien avonden uit het leven van een drieëntwintigjarige die geen illusies heeft en geen idealen kent - tien troostelooze avonden, gevuld met vergeefse bezoeken en gesprekken over kaal-worden en martelingen'. Aldus begint de korte verhandeling van Vinkenoog over Van het Reve's 'grootse boek' in dit zeldzame door Niels Augustin opgerichte underground-tijdschriftje. Tevens twee zeer vroege gedichten van 'victor simonsz' (alias Simon Vinkenoog), waarvan één over biseksualiteit. Van de dualist zou geen nieuwe aflevering verschijnen: in maart 1950 kwam Augustin met Spleen.

88 WALKER, D.P. The Decline of Hell. Seventeenth-Century Discussions of Eternal Torment. London, Routledge & Kegan Paul, (1964). Karton. VII, 272 p. 1e druk. € 120 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van Gerard Reve op de Franse titelpagina: 'Met de liefste wensen/ namens de auteur/ GerardKvanhetReve/ Greonterp, 18 Maart 1971'. In de 'Acknowledgements' wordt Reve bedankt: 'Gerard Van Het Reve, M.O.D.B., was kind enough to read through and criticize the manuscript of this book'.

Daniel Pickering Walker (1914-1985), 'mijn Londense vriend P.', zou in 1983 zijn herinneringen aan Reve ophalen in Tirade.

89 WILSON, Angus After the Show. (Verzorgd door C. Buddingh'). Amsterdam, Meulenhoff, 1968. Geniet. 32 p. Rug ingescheurd. € 50 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op het omslag: 'for Wim [Schuhmacher]/ from/ Angus/ August 1969'.

90 WILSON, Angus As If By Magic. London, Secker & Warburg, (1973). Karton met stofomslag. 416 p. 1e druk. Omslag klein scheurtje. € 120 * Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de titelpagina: 'In the copy/ of Henk Kolk/ Angus Wilson,/ February,/ 1976.' Daaronder bovendien een handgeschreven, gesigneerde opdracht van Gerard Reve: 'Veel liefs voor/ Henk Kolk/ van Gerard Reve./ Amsterdam, 27.2.1976.'

91 ZUTTER, Dirk de Gerard Kornelis van het Reve, profiel van een auteur. Aan de hand van een onderzoek naar de techniek in zijn brieven-aan-de-lezer. Proefschrift voorgelegd aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte (..). Gent, Rijksuniversiteit, 1974. Garenloos.

(3), 126 eenzijdig bedrukte bladen. Gesigneerd door de auteur. € 35 92 Avondblad. Podium, jrg. 4, afl. 6 (maart 1948). Ingenaaid. (64) p. € 40 * Themanummer, bijna geheel gewijd aan De Avonden. Met bijdragen van Sjoerd Leiker, W.H. Nagel, Piet A. Neeteson, Paul Rodenko en Fokke Sierksma.

93 'De Avonden. Bekroond met de Reina Prinsen Geerligs prijs 1947'. P. (6) in: Een roman van De Bezige Bij is het grootste genoegen voor deze winter! [Amsterdam, De Bezige Bij, 1947]. Geniet. 17,8 x 12,5 cm. (16) p. € 60 * Moeilijk te vinden prospectus voor de najaarsuitgaven van 1947 van De Bij, met wervende

teksten voor o.a. Willy Corsari, J.J. Klant, Arthur Koestler en J. Gerhard Toonder. Simon van het Reve's debuut wordt hierin aangeprezen met een citaat uit een bespreking van Anna Blaman. In dit aantrekkelijke, in zwart en blauw gedrukte foldertje zijn ook alle stofomslagen afgebeeld. De tekening van de sneeuwpop op het omslag is gesigneerd 'IS': Ies Spreekmeester, die ook achter het omslag van De Avonden zat. Het bestelbiljet op de laatste pagina is nog aanwezig: voor 2 cent porto kan men een gewenst aantal exemplaren van De Avonden bestellen à f 5,25.

94 Hoestekst van de langspeelplaat Uit het Rijke Leven van Adèle Bloemendaal. Dertien regels tekst, afgedrukt in facsimile van het handschrift op de achterzijde van de hoes.

Inclusief 30 cm/33 toeren grammofoonplaat. Met tekstvel. Philips 6413 504. € 18 * 'Bestaan er nog sprookjes? In ieder geval is er het sprookje van Adèle Bloemendaal, het verlegen inpakstertje dat voor 38 gulden in de week in een beschuitfabriek werkte'.

95 'Maar ik wilde echte liefde, en geen liefde op papier'. 73,5 x 53,5 cm. Ingelijst. Originele versiering van het Boekenbal 2002, een ingelijst affiche gemaakt door Leontine Franssen, en dat, zoals de traditie voorschrijft, na afloop door een bezoeker mee naar huis is genomen. Naast een gedrukt portret van Reve staat het met rode viltstift geschreven citaat dat begint met bovenstaande regel. € 120 96 'Werther Nieland/ vanaf 25 augustus 1989/ Theater Bellevue/ Amsterdam'. Roodzwart-wit lucifersdoosje. 5,2 x 3,5 cm. € 15 * Ter promotie van de gelijknamige voorstelling door Toneelgroep Amsterdam.

97 Zin en religie. Wijsgerige en theologische reflecties rond het werk van Gerard Reve.

[Nijmegen], Katholieke Universiteit, (1989). Garenloos. 144 p. Vervaardigd in een oplage van 150 exemplaren. € 25 * Syllabus bij een doctoraalcursus, grotendeels bestaand uit al eerder verschenen teksten.

98 'Bezorgde Ouders/ Een boek voor jongeren, maar ook voor hun ouders...'.

Goudkleurige aansteker, bedrukt in zwart. 8,0 x 2,3 cm. € 45 * Verspreid door Veen bij het verschijnen van Bezorgde Ouders in 1988, toen roken nog heel gewoon was.

99 Collectie van 49 originele foto's met betrekking tot Werther Nieland. Zwart-witfoto's, de meeste ca. 9 x 14 cm. € 500 * 43 foto's (voornamelijk uit de jaren zestig) hebben betrekking op de omgeving waar Reve en Walter S. (die model stond voor Werther Nieland) opgroeiden, zes foto's zijn originele vooroorlogse afdrukken van Walter S., waaronder de bekende klassenfoto en Walter S. achter de schrijftafel. De foto's zijn afkomstig uit het archief van Nol Gregoor, die ze deels publiceerde in zijn De jongen die Werther Nieland werd (Utrecht 1983). Op de achterzijde van een aantal foto's schreef Gregoor een toelichting.

100 Collectie van dertien affiches. Diverse formaten. Eén duplicaat. € 150 * Gevarieerde collectie, waaronder promotiemateriaal voor Ik Had Hem Lief, Een Eigen Huis, De Vierde Man, Album Gerard Reve, Roomse Heisa, Brieven aan Matroos Vosch en Met niks begonnen. Voorts onder meer een filmaffiche van Lieve Jongens (beschadigd), een groot affiche van de NBLC ('werken en leven van Gerard Reve/ Op Weg Naar Huis') en een aankondiging van een BZZTôH-avond met 'Gerard Cornelis (sic) van 't Reve' bij de YMCA

in Scheveningen (1973?).

101 'Gerard Kornelis van het Reve De avonden' (&) 'Simon van 't Reve De ondergang van de Fam. Boslowitz' [sic]. P. (16) in: werk van jonge nederlandse auteurs. Amsterdam, De Bezige Bij, [1953]. Geniet. 15 x 11 cm. (32) p. Wat roest, beetje scheef gevouwen, stempel van een boekhandel achterop. € 40 * Inhoudsrijke prospectus voor de 'Litteratuur der jongeren' van De Bezige Bij, met aandacht voor en foto's van Harry Mulisch, Hugo Claus (+ 2 pagina's citaat uit De Hondsdagen), Adriaan Morriën, Bert Schierbeek, Jan Vrijman, J.B. Charles (geen foto maar een tekening door zijn zevenjarige zoon), G.K. van het Reve, Remco Campert (met gedicht), Jan G. Elburg, Bert Voeten, Koos Schuur en Victor van Vriesland. Over de 4de druk van De avonden zegt de folder: 'De invloed [van deze roman] is nu al merkbaar op de Nederlandse literatuur van de jongste tijd. Het rake en schrijnende beeld van de puberteit heeft Van het Reve meesterlijk weten te geven'.

102 Interviews in tijdschriften.

1. 'Gerard Kornelis van het Reve in de stilte'. Interview van Ido-Coen Pranger in De Schakel.

Maandblad van de Nederlandse Vereniging van Homofielen C.O.C., april 1965.

2. 'G.K. van het Reve: "Als monarchist zou ik rookbommen hebben willen gooien, om mijn afkeer van dat bizantinistiese vertoon te uiten". Interview van Fridjof Laroo in Bikkelacht.

Olofspoort Magazine afl. 64, april 1966.

3. 'God's zegen m'n jongen. Gerard Kornelis Franciskus Markies van het Reve'. Interview [door Robbie D. Frey en/of Joop Hagenbeek] in Dorst-Introduksi. Een bifiel blad afl. 1, voorjaar 1968 (niet in bibliografie In Gesprek).

4. 'Van het Reve: Niemand weet of God bestaat, dus godslastering is onbestaanbaar'.

Interview [door Martin Ros] in Krant voor lezers. Over uitgaven van de Arbeiderspers. Jrg. 4 afl. 1, najaar 1968.

5. 'Het gesprek tussen Simon Carmiggelt en Gerard Reve'. Door Max van Rooy in Hollands Diep nr. 1 en 2, november 1976.

6. 'Bijna veertig jaar had hij het vak "met meer of minder succes beoefend".' Interview door Rudie Kagie in CPNB Literaire Boekengids, voorjaar 1986.

7. 'Gerard Reve over zijn nieuwste roman Het Boek Van Violet En Dood'. Interview [door A. van den Berg] in Libris Magazine 1996/1. € 120 * Interviews zoals alleen Reve ze kan verwoorden in complete, onalledaagse tijdschriften, dus met de bijbehorende achtergrond. Prachtig tijdsbeeld, heet van de naald!

103 Klein dossier 'The making of the Chinese De Avonden'.

1. '¼ bevolking spreekt Chinees'. Acht bladen aantekeningen en kopieën. Geniet. Het vers 'Roem' uitgeschreven door een sinoloog, wat krabbels en een brief aan Theodor Holman, waarin Wuijts betreurt dat niemand kon vaststellen dat 'De Avonden' per abuis was omgezet in 'Wel te rusten'.

2. Kopie van het gedicht 'Roem'.

3. Omslag van de Chinese De Avonden in drie staten: kopie in zwart-wit, met potlood ingekleurd en met rugtitel en Chinese flaptekst opgeplakt, en kleurenkopie. € 35 * Alleraardigste hoax, door Jos Wuijts geïnitieerd, die in 1997 een Chinese vertaling van De Avonden bedacht.

104 Knipsels uit kranten en tijdschriften. Circa 150 meest hele bladzijden, katernen of complete nummers, jaren 70-80; plus een map met circa 160 ongedateerde knipsels uit 1964-1980. Circa 10 cm dik. € 100 105 Krantenknipsels. 4 mappen met krantenknipsels. Circa 600 stuks, ongeveer 1950-1995. € 300 * Zeer omvangrijke en belangrijke collectie van grote en kleine knipsels uit allerlei kranten, precies gedateerd en geïdentificeerd.

106 'Literaire ontmoetingen'. Stencil. 33,4 x 21,4 cm. Elf bladen. Alleen recto. Met vele handgeschreven toevoegingen door regie-assistent Els Kolenbrander, die haar naam in de rechterbovenhoek van het eerste blad schreef. Perforatiegaatjes. € 80 * Minutieus draaiboek voor de op 11 december 1963 aan Gerard Reve gewijde uitzending van AVRO's Literaire ontmoetingen, volgens een aantekening vermenigvuldigd in een oplage van slechts 50 exemplaren. Van seconde tot seconde is vastgelegd wanneer moet worden ingezoomd op de 'Jeugdfoto G.K. (4 jr.)' of 'foto stakende meute Twente' danwel wanneer de band met het statement van Hanny Michaelis moet worden gestart. Aan het eind van de uitzending ging H.A. Gomperts in gesprek met Reve.

107 'Nassaulaan [36] f 315.000,-'. P. 7 in: Te koop. NVM Makelaar (oktober 1993). 24 p. € 40 * Gezamenlijke makelaarsfolder voor te koop staande huizen en bedrijfspanden in de regio Schiedam-Vlaardingen-Maassluis, met bovenaan pagina 7 een advertentie voor 'Hoekherenhuis m. achtertuin en gar.' op de hoek van de Nassaulaan en de Prins Mauritsstraat. De woning staat op 138 m2 eigen grond, wordt verwarmd door een 'moederhaard, div. gaskachels' en heeft mooie plafonds. Reve en Schafthuizen woonden van 1982 tot 1993 in dit huis, waar de laatste zijn 'jongenskamer' had. Met afbeelding.

108 Persbulletins. Twee bulletins in vier bladen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen over Zo is het toevallig ook nog eens een keer (1964) en één over de toekenning van stipendia aan tien schrijvers, onder wie G.K. van het Reve (1964); één van de Herman van Kuilenburgprijs, genoemd naar de scheidende directeur van de AP, waarbij Reve met Boon, Carmiggelt, Nooteboom en Zikken de jury vormde, en één van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk over de toekenning van de P.C. Hooftprijs aan Reve (1969). € 40 109 Persmap met 'strikt persoonlijke' uitnodiging voor de première van de speelfilm Lieve Jongens. Zeven bladen A4 met informatie, vergezeld van acht originele zwart-witfoto's (stills uit de film) in originele, bedrukte map. € 75 * Bijgevoegd: Aankondiging van de verfilming van de Liefdestrilogie onder de titel Taal der Liefde. 10 p. Geniet. Alleen recto. De film zou uiteindelijk Lieve Jongens gaan heten.

110 'Simon van het Reve: De Avonden'. P. (2) in: Een verrassing voor de vrienden van De Bezige Bij. [Amsterdam, De Bezige Bij, 1947]. 24,0 x 15,5 cm. (4) p. Beetje scheef gevouwen. € 75 * Prospectus van de Bezige Bij, wellicht van augustus of september 1947 (de bestelkaart die eruit geknipt kan worden moest vóór 7 oktober 1947 binnen zijn). Een aanbieding om voor gereduceerde prijs vier of meer boeken te bestellen, van acht titels die op stapel staan voor het najaar. Gedrukt in oranje en zwart met drie getekende bijtjes van I. Spreekmeester.

Naast vier vertalingen (onder meer Koestler en Waugh, vertalingen van Koos Schuur, Bert

Voeten en Ferdinand Langen) en drie jeugdboeken is dit het enige oorspronkelijk Nederlandstalige boek: 'In deze beklemmende roman toont ons de schrijver de geestelijke nood van de naoorlogse tijd, in het bijzonder van hen, die in de oorlog volwassen werden.

Het is een verhaal als een nachtmerrie, waaruit men echter - en dat is te danken aan de positieve levensopvattingen van de auteur - versterkt ontwaakt'. Met afbeelding van De Avonden, geschat aantal pagina's (± 250), verkoopprijs (f 5,25) en de intekenprijs à f 4,-.

111 Vier documenten met betrekking tot het tijdschrift Dialoog.

1. Doorslag van getypt verslag van een gesprek tussen C.J. Straver en G.K. van het Reve in Greonterp, 25 augustus 1964. Alleen de eerste 4 bladen.

2. Gestencilde notulen van de eerste officiële redactievergadering van 14 december 1964, ten huize van Johan Polak. 2 bladen (eenzijdig).

3. Doorslag van Reve's 'Brief aan mijn bank' (waarschijnlijk getypt door Johan Polak), die in het eerste nummer werd gepubliceerd, met enkele verbeteringen in pen door Polak. 3 bladen.

4. Doorslag van waarschijnlijk door Polak getikte brief van Reve aan Jan Cremer met notities in Polaks hand: 'copie voor Dialoog/ niet aanvaard/ door redactie 8/II '65'. € 60 * In het gesprek met Straver ontvouwt Reve allerlei ideeën voor wat het tijdschrift Dialoog wel en niet moet zijn. Uitvoerig over seksuele verhoudingen, al of niet monogaam. Over wat goede en bruikbare literatuur is: 'Er moeten verhalen gebracht worden die over menselijke relaties en over erotiek gaan, over macht, mislukking, aspiraties. Er zijn echter weinig behoorlijke verhalen-schrijvers te noemen. Steeds weer komt men aan met de voor mij onleesbare verhalen van Jef Last of Van Hattum. Een of andere erudiet in onze kring zou eens in de oudere literatuur kunnen duiken, in de romantiek zelfs, wat daar is. Een goed verhaal kan ook geleverd worden door een niet-homosexueel. Ik vind de wijze waarop Sartre in deel I van Les Chemins de la Liberté enkele homofielen portretteert heel aardig.'

In de notulen komt Reve eveneens aan het woord: 'Dialoog moet agressiever, strijdbaarder zijn. Als je om begrip vráágt, krijg je 't nooit'.

112 Dialoog. Tijdschrift voor homofilie en maatschappij. Jaargang 1-3. 18 afleveringen.

Geïllustreerd. Compleet. Bijgevoegd: het in 1969 verschenen 'Extra Van het Reve-nummer' van Dialoog in eerste druk. € 75 * De redactie van Dialoog werd de eerste twee jaargangen gevormd door onder meer Johan Polak en Gerard Reve. Bijdragen van Jaap Harten, Hans Plomp, Gerard Reve, Nico Scheepmaker, Simon Vinkenoog en vele anderen. Een aantrekkelijk tijdschrift met veel tekeningen van Peter Vos. In de laatste jaargang komt Reve vaak voor, al is hij geen redactielid meer.

10

57

110

28

Zojuist verschenen: