Fiat Justitia 2. sayı

Genel Yayın Yönetmeni

Yayın Kurulu

Katkıda bulunanlar

Emin Osman ŞAHİN

Semih YILMAZ

Prof. Dr. Fatih Selami MAHMUTOĞLU

Emin Osman ŞAHİN

Prof. Dr. Gürsel ÖNGÖREN

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

Özge Gülşen YILMAZ

Av. Hüseyin KARATAŞ

Semih YILMAZ

Sedat Çifciler

Av. Ahmet BAĞLICA

Özge Gülşen YILMAZ

Aybüke Nur UĞUZ

Av. Ertuğrul KARALİ

Ecem ATLI Danışman Kurulu

İlayda TUĞRAL

Tasarım:

Prof. Dr. Ali Kemal YILDIZ

Hilay SÜSLÜ

Emin Osman ŞAHİN

Doç. Dr. Joachim Kretschmer

Batuhan UTUGUN

Dr. Öğr. Üyesi Efe DIRENİSA

Büşra YENİCE

Kapak Tasarımı

Dr. Esra YILMAZ EREN

Elif Ece ÖNER

Ragıp YEŞİLIRMAK

Arş. Gör. Ercan KARAİSMAİLOĞLU

Selim URAL

Arş. Gör. Nida MALBELEĞİ

Aybüke Nur UĞUZ

Arş. Gör. Engin ARIKAN

İbrahim Halil DEVECİOĞLU

Arş. Gör. Adil Selim SAYIN

Kevser GÜNDÜZ

Arş. Gör. Kazım Furkan AĞKUŞ

1

Basım yeri Pelikan Basım, Maltepe Mahallesi, Gümüşsuyu Caddesi No: 26 Zeytinburnu / İstanbul

İÇİNDEKİLER 4

Önsöz

6

Her Sayı Bir Görsel

7

Endüstriyel Çiftlik Hayvanlarının durumu

Başvuru 10 Bireysel Yarışmasında Birincilik

Oyununu 12 Kapitalizm Kuralıyla Oynamak : Rekabet Hukuku

14 Kleider machen Leute Frei Üniversitesi'nde 16 Berlin Erasmus iki ucu : Jörg 20 Terazinin Menzel

Dr. Murat Volkan 22 Doç.

DÜLGER ile Söyleşi

24 İnsanlığa Karşı Suçlar Schiedgerichts28 Die barkeit im Zusammenhang mit ISTAC

Şiddet Ve 30 Sporda Futbol Kapsamında Ceza Yaptırımları

32 Jura-Sommerschule An Der Martin-Luther Universität

34

Almanlar'da İçtimai Hayat : Alman Müte'allimlerinin Yaşayışı

40 4 Kitap & Film Adam - John 42 Masum Grisham

Önsöz Öğrenci dergimizin ilk sayısı 19.11.2018 tarihinde çıkmış, ardından çok sayıda olumlu kanaat ve takdir bizlere, öğrencilerimize iletilmiştir. Dergimizin görmüş olduğu bu ilgi, bizleri ve öğrencilerimizi onurlandırmıştır.

Derginin ilk sayısından çok kısa bir süre sonra öğrencilerimiz büyük bir özveri ile ikinci sayıyı yayına hazırlamışlardır.

Her sayıda daha iyi çalışmalara imza atılacağı inancıyla, bu sayıda da öğrencilerimiz titizlikle çalışmış, dergide hukuki meselelerin incelendiği yazılara, röportajlara, hukula ilgilenenleri kültürel açıdan da geliştirebilecek nitelikte tavsiyelere yer verilmiştir.

Okumaktan büyük keyif aldığım dergimizin üçünçü sayısını da heyecanla beklediğimi belirterek, öğrencilerimizi azimlerinden, göstermiş oldukları çaba ve emeklerinden ötürü tekrar tebrik ediyor; öğrenci dergimizin ikinci sayısını gururla takdirlerinize sunuyorum.

Prof. Dr. Ali Kemal YILDIZ Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

Her Sayı Bir Görsel İsviçre, demokrasisi ile zaman zaman başka ülkelerin halklarını kıskandırsa da, bu demokrasi kadın hakları bakımından trajik denebilecek bir gelişim göstermiştir.

1848 Anayasası’nın kadınların seçme ve seçilme hakkına ilişkin herhangi bir düzenleme öngörmemesi ilk kez 1868 yılında Zürihli kadınlar tarafından tepkiyle karşılanmış ve 1868 yılında Zürihli kadınlar oy hakkı için dilekçe toplamışlardır. Ancak o dönemde karşılık bulamayan bu dilekçe yüzyıldan fazla sürecek bir sürecin başlangıcı olmuştur. Yıllar boyunca farklı sebeplerle farklı mecralarda gündeme gelen bu talebin bir karara bağlanması için 1971 yılında bir referandum düzenlenmiştir. Görseldeki karakter ise her ne kadar biçimsiz suratı, uzun köpek dişleri, maskülen giyim tarzı ve korkunç surat ifadesiyle bir korku filmi karakterini andırsada, bu karakter seçme ve seçilme hakkına sahip olduktan sonra “yozlaşmış, kendisine ve ailesine yabancılaşmış” bir kadını tasvir etmektedir. Bu ve bunun gibi daha birçok propaganda afişi 1971 referandumundan önce kadınların seçme ve seçilme hakkına sahip olmaması gerektiğini düşünenler tarafından kullanılmıştır.

Bu kişiler ayrıca kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi fikrinin İsviçre’ye ait olmayan “ithal” bir fikir olduğunu, bu hakka sahip olan kadınların kocalarının üzerinde baskı kurarak aile hayatını olumsuz etkileyeceğini ve hatta siyasetin pis bir iş olduğunu söyleyerek bu işin kadınlara ağır geleceğini söylemişlerdir.

Bütün bu karşı propagandaya rağmen 1971 yılında o dönem sadece erkeklerin seçme ve seçilme hakkına sahip olmasından dolayı yalnızca erkeklerin katıldığı bir referandum sonucu kadınlar federal anlamda seçme ve seçilme hakkını elde etmişlerdir.

Semih YILMAZ

6

ETKİLEŞİMDE OLDUĞUMUZ HAYVANLARIN YÜZDE 95’İ: ETİK TARTIŞMALAR VE SAĞLIK AÇISINDAN HAYVANSAL GIDALARI TÜKETMEK GEREKLİ Mİ?

Arş. Gör. Engin ARIKAN * Günümüzde Türkiye’de insanların etkileşimde olduğu hayvan sayısı yaklaşık 6 milyar. Türkiye İstatistik Kurumu verileri bunların en az yüzde 95’inin endüstriyel hayvancılıkta kullanıldığını gösteriyor. Bu nedenle herhangi bir hayvan özgürleşmesi yaklaşımı endüstriyel çiftlik hayvanlarını ciddi biçimde ele almadan tamamlanamaz. İlk yazıda, endüstriyel hayvancılıkta kullanılan hayvanların durumu incelenmişti. Bu sayımızda ise “Sağlık açısından hayvansal gıdaları tüketmemizin gerekli olup olmadığı, etik açıdan hayvanları kullanmamızın doğru olup olmadığı” incelendi ve nihayet 3. sayıda " muhtemel itirazların ve endişelerin haklılığı, endüstriyel hayvancılığa dair dünyadaki gelişmeler ve çözüm için bazı öneriler" incelenecek.

ETİK AÇIDAN TÜM BUNLAR DOĞRU MU?

kendini eğlendirebilecek imkânları var ise ve boğa güreşinde kullanılan hayvanlar büyük bir eziyet içerisinde ise o zaman

Basit bir şekilde ifade edersek, eğer hayvanlara tüm bu eziyetleri

bu pratiğin devam etmemesi gerekir. Ahlâk felsefesinde bu

çektirmeden de hayatımızı makul bir şekilde sürdürebiliyor isek

çizgi faydacı yaklaşımdır ve temsilcisi Peter Singer’dır. Singer

ve hayvansal gıdaları tüketmememiz durumunda hayvanlar

genelgeçer bir ilke olan eşitlik ilkesinin tutarlı olabilmesi

bu eziyetleri yaşamayacak ise bunu yapmamamız gerekir. Eğer

için bunun hayvanları da içine alacak şekilde uygulanması

eylemlerimiz büyük acılara sebep oluyor ve bunun karşılığında

gerektiğini savunur. “İnsanlar eşittir” önermesi, insanların her

önemli bir menfaat ortaya çıkmıyor ise o zaman yaptıklarımız

birinin eşit özelliklere sahip olduğunu iddia edemez çünkü bu

gayriahlâkidir.

doğru değildir. Bu önerme ancak tüm insanların menfaatlerinin (yani acı ve hazlarının) eşit derecede önemsenmesi gerektiğini

Bir analoji kurarsak: eğer bir kişinin boğa güreşi izlemeden de

ileri sürer.

* Türk-Alman Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi

7

Bu noktada hayvanların da acı ve haz hissetme kapasitesi

endişelerden dolayı tam olarak kabul görmüyor. 3. sayıda

olduğuna göre bu ilkenin hayvanlara da uygulanması gerekir.

muhtemel itirazlar ele alındıkça bu argümanlar daha da açık hale gelecek.

Faydacılıktan farklı olarak hak temelli yaklaşım ise hayvanları

SAĞLIK AÇISINDAN HAYVANSAL TÜKETMEK GEREKLİ Mİ?

“bir hayatın öznesi” olarak ele alır. Hayvanlar, (en azından önemli bir kısmı) düşünceleri, arzuları ve kendi farkındalıkları olan canlılardır. Kedi, köpek besleyen veya bu hayvanları

GIDALARI

Bu konuda öne sürülen ilk ve en önemli itiraz hayvansal gıda

gözlemleyen biri için bu önerme çok açık görünecektir.

tüketiminin sağlık açısından bir zorunluluk olduğudur.

Hayvanların hayatı sadece biyolojik değil; ama aynı zamanda biyografiktir. Onların hayatını biz tam olarak anlamasak

Ama hayvansal gıdaları tüketmek sağlık açısından bir

da hayvanlar kendi içlerinde farkında bir şekilde kendi

zorunluluk değildir; tam tersine hayvansal ürünler sağlık

hayatlarını yaşarlar (veya otobiyografilerini yazarlar). Bu etik

açısından riskler taşımaktadır. Sağlık otoriteleri bu konuda

yaklaşımın temsilcisi Tom Regan, hayvanların bir hayatın

oldukça açık :

öznesi olmasından dolayı bir araç olarak kullanılmama

Dünya Sağlık Örgütü bitkisel temelli bir beslenmeyi

haklarının olduğunu öne sürer. Evet, hayvanlar insanların

önerirken hayvansal gıdalara karşı mesafeli yaklaşıyor.

önemli bir kısmından bazı özellikler açısından aşağı olabilir ancak bu durum onları ahlâkın alanının dışına çıkarmaz.

Dünyada besin tercihleri ve kılavuzları açısından en önemli

Örneğin akıl hastası veya zihinsel engelli bir insan da diğer

ve köklü kuruluş olan Beslenme ve Diyetetik Akademisi

insanlardan akli yetiler ve ahlâki kararlar açısından daha

(Academy of Nutrition and Dietetics) de vegan/vejetaryen

düşük bir seviyede olabilir; ancak bu durum o insanları

bir diyetin gereklilikleri yerine getirildiği sürece sağlıklı

birer araç olarak kendi menfaatimiz için kullanabileceğimiz

olduğunu onaylıyor. Hattâ bu kuruluş vegan/vejetaryen bir

sonucunu doğurmaz.

diyetin kalp ve damar rahatsızlıkları, diyabet, belli kanser tipleri ve obezite hastalıkları açısından riskleri düşürdüğünü

Etik açıdan son olarak, erdem etiği yaklaşımına değinebiliriz.

de belirtiyor.

Bu yaklaşım hayvanların ahlâki statüsünden ziyade, biz insanların nasıl “iyi hayatlar” yaşayabileceğimize odaklanır.

Adventist sağlık araştırmalarının sonuçlarına göre de,

Bu yaklaşımın hayvan özgürleşmesi özelindeki temsilcisi olan

vejetaryen/veganların etçil beslenenlere kıyasla yaşam süresi

Rosalind Hursthouse iyi bir hayat yaşamamız için erdemli

yüzde 15 daha yüksek.

olmamız gerektiğini ve bu erdemlerin gereği eylemlerde

Medyada gördüğümüz diyetisyen ve doktorların ağırlıklı

bulunmamız gerektiğini söyler. Bu zaten oldukça açık bir

bir çoğunluğu da şu ifadeleri kullanıyor: “doğal beslenin”,

önermedir. Bu önermeden hareketle Hursthouse iyi bir hayat

“hayvansal gıdalar kalp ve damar hastalıkları açısından fazla

için dürüstlük, merhamet, saygı, cesaret, yardımseverlik, açık

tüketilmemeli”, “bakliyatlar, kuruyemişler, sebze ve meyveler

fikirlilik gibi erdemlere sahip olmamız gerektiğini söyler. Bu

çok faydalı”.

erdemler gereği de hayvanları gıda olarak tüketmek zorunda olduğumuzu dürüst bir şekilde söyleyemeyiz. Bunun damak

Tüm bu otoritelerin veri ve önerilerini dikkate alırsak , yukarıda

zevkimiz için olduğunu kabul etmemiz gerekir. Hayvanların

bahsedilen oldukça suni ve riskli üretim süreçlerinden elde

çektiği eziyeti merhametli bir insan olarak kabul edemeyiz;

edilen ürünleri tüketmek sağlık için bir zorunluluk olmaktan

merhamet gereği bunu yapmamamız gerekir. Saygılı bir insan

ziyade bir risktir. Vejetaryen/vegan bir diyette ihtiyaç duyulan

olarak hayvanların hayatını kendi elimizle (veya tüketimimiz

gıda unsurları aşağıdaki kaynaklardan sağlanabilir:

ile) sonlandırmamamız gerekir. Beslenmemizi değiştirirken, cesaret erdemi gereği belli sosyal baskılara direnebilmemiz

Protein: Bakliyat (nohut, fasulye, bezelye vb.), kuruyemiş

ve hayatımızda değişiklikler yapmak için açıkfikirli olmamız

(fındık, fıstık, badem, ceviz), tahıl (buğday, pirinç, yulaf vb.),

gerekir vb. Bu tip analizler hayvan özgürleşmesinin bizim

mantarlar

için bir “yük” olmaktan ziyade hayatımızı daha anlamlı ve

Demir: Mercimek, ıspanak, fasulye, tahin...

güzel bir noktaya taşıyabileceğini de göstermektedir.

Omega3: Ceviz, Fasulyeler, Marul, Kavun…

Bu

argümanlar

daha

fazla

detaylandırılabilir,

ancak Kalsiyum: Fasulyeler, Elma, Muz, Portakal, Badem…

kanımca hayvan özgürleşmesi argümanlarına dair şüpheler bu argümanların zayıflığından ziyade belli eleştiri ve

8

Probiyotik: Turşu, sebzeler…

peynirli veya kırmızı etli seçenekleri tercih edebilirsiniz.

Birçok okul ve işyeri yemekhanesinde de vejetaryen/vegan

D Vitamini: Güneş, mantarlar

menüler mevcut; bunları tercih edebilirsiniz.

B12: Mantarlar, vitamin takviyesi

Vejetaryen/vegan bir diyete geçerken gerek aileniz gerekse

Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri nüfusunun (320

sosyal çevrenizden tepki görmekten de çekinebilirsiniz.

milyon) yüzde 3’ü vejetaryen, yüzde 1’i vegandır. Almanya

Bunun için ilk başta sağlık gerekçesi ile belli gıdaları tercih

nüfusunun yüzde 5’i vejetaryendir. Eğer böylesi bir beslenme,

ettiğinizi ifade edebilirsiniz. Bunu söyleyerek aslında bir

sağlık açısından bir risk taşıyor olsaydı, kamusal bir sağlık

yalan söylemiş olmazsınız; hem de karşınızdaki kişilerin de

krizinin çıkması gerekirdi. Tam tersine, bu tip bir beslenme

gıda tercihlerini değiştirmeye yöneltebilirsiniz.

tarzını benimseyenler yukarıda belirtilen sağlık risklerinden korunmuş oluyor.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerini Türkiye’nin nüfusu ile karşılaştırdığımızda kendi diyetimizin yarattığı etki konusunda belli çıkarımlarda bulunabiliriz.

Bu rakamlara göre ortalama bir Türk vatandaşı yılda yaklaşık 75 hayvanın endüstriyel hayvancılıkta eziyet çekmesine neden olur. Eğer orta sınıf gelir ve imtiyazlarına sahip biri iseniz muhtemelen tüketiminizin 100 hayvana kadar çıkacağını varsayabiliriz.

Bu durum 50 yılda (yani kabaca geri kalan yaşamınızın boyunca) 3.750-5.000 arası hayvanın eziyeti mânâsına gelir.

Eğer beslenmemizi daha sağlıklı ve daha etik bir şekilde sürdürmemiz mümkün ise bu kadar büyük bir acıyı yaratmak makul mü? Hayatımızda bunu telafi edebilecek bir şey yapabilecek miyiz? Yoksa hayatımızın son muhasebesine baktığımızda dünyada olumlu bir etkiden ziyade daha fazla acı mı yaratmış olacağız? Bu açıdan bakarsak endüstriyel hayvancılık ürünlerini tüketmek muhtemelen hayatımızdaki en büyük kötülüktür ve hayatımızda olağan üstü bir şey yapmayacaksak bunu telafi edebilecek bir iyilik yapmamız da pek olası değil.

Bu noktada başka bir seçeneği de belirtmekte fayda var: yarıvejetaryen diyet.

Eğer tamamen bitkisel temelli bir diyete geçme konusunda endişeleriniz varsa beslenmenizde çok ufak değişikliklerle dahi büyük bir etki yaratabilirsiniz.

Diyetinizden endüstriyel tavuk, balık, hindi ve kafes tavuğu yumurtasını çıkarırsanız yarattığınız hayvan eziyetinin önemli bir kısmı azalır. İkinci etapta balığı tamamen diyetinizden çıkarırsanız gene müthiş bir etki yaratılmış olur. Bu noktadan sonra da eğer arzu ederseniz vegan bir diyete geçebilirsiniz.

Dışarıda yemek yerken birçok vejetaryen/vegan seçenek mevcut; ama en azından tavuk, yumurta ve balık yerine

9

BİREYSEL BAŞVURU YARIŞMASINDA BİRİNCİLİK İrem ŞEN Bu yıl beşincisi düzenlenen Bahçeşehir Üniversitesi Üniversiteler Arası Varsayımsal Bireysel Başvuru (BauVabb) Yarışması’nda Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi yarışma ekibi olarak 1. olduk.

F’jus Dergisi’nin ilk sayısında geçen seneki yarışma sürecini,

arkadaşlarımızı seçerken özellikle araştırmaya ve insan

deneyimlerimizi ve yarı finale kalamayışımızı, daha yerinde

haklarına ilgisi olan arkadaşları tespit etmeye çalıştık.

bir deyişle nasıl kaybettiğimizi, anlatma fırsatı bulmuştuk.

Sonunda ise, Aysen Tatar, Semih Yılmaz ve İlknur Aydın’ın

İlk sayıda söz konusu yarışma Raoul Wallenberg Varsayımsal Bireysel Başvuru (RwVabb) olarak geçmekteydi. Bu isim değişikliğinin sebebi, bu sene Raoul Wallenberg Enstitüsü’nün yarışmadan sponsorluğunu çekmesi oldu.

olduğu 5 kişilik ekibimizi kurduk ve üniversitemiz bünyesinde düzenlenen bireysel başvuru yarışmasına katıldık. Bu yarışma sayesinde, grupça BauVabb Yarışması’ndan önceki ilk dilekçemizi yazma ve grup içerisindeki sinerjiyi yakalama fırsatı bulduk. Böylece ekip olarak hem ilk dilekçemizi yazıp

Dergi’nin ilk sayısında yarışmanın içeriğine detaylıca

hem de ilk birinciliğimizi elde etmiş olduk. Bu bağlamda,

değinildiğinden, bu yazıda geçen sene katılamadığımız

önümüzdeki sene BauVabb Yarışması’na katılmayı düşünen

ancak bu sene katılmaya hak kazandığımız yarışma finali ve

gruplara, hem grup içerisindeki sinerjiyi ölçmeleri hem de

bu başarıyı nasıl elde ettiğimiz genel hatlarıyla aktarılacaktır.

ne ile karşılaşacaklarını görmeleri bakımından, okul içinde

İlk olarak yarışmaya katıldığımız ekibi nasıl kurduğumuzu ve nasıl çalıştığımızı anlatmamız yerinde olacaktır. Geçen sene

yapılan yarışmaya katılmalarının iyi bir fırsat olduğunu söylemek yerinde olacaktır.

bu yarışmaya beraber katıldığım ekip arkadaşım Nurdan

BauVabb Yarışması’na gelince, dilekçeyi yazarken oldukça

Özçelik ile beraber, Kasım 2018 tarihinde üniversitemiz

uzun, yoğun ve yorucu bir araştırma süreci geçirdik. Bu süreçte

bünyesinde düzenlenmiş olan, Anayasa Mahkemesi’ne

birçok makale okuduk ve neredeyse her gün dilekçedeki

Bireysel Başvuru yarışması için, bir ekip kurduk. Ekip

temalar üzerine tartıştık. Bu tartışmalar ve kafamızda dilekçe

10

metninin şeklini çizme süreci neredeyse 3 hafta sürdü.

kriterlerden bahsetti. Her ne kadar jürinin açıklamalarını

Hatta tartışmaların bu kadar uzun sürmesinin bir sonucu

dinledikçe aslında bizim dilekçemizden bahsettiklerini

olarak dilekçemiz, yarışma dilekçelerinin gönderilmesine

düşünsek de, 1. olmak için bizim için sürpriz oldu. Çünkü

saatler kala tamamlandı. Bu tartışmaların avantajını ise, jüri

finale 4. sıradan katılan bir dilekçenin sunum farkıyla 1.

önündeki sunumumuz esnasında gelen soruları cevaplarken

olduğu ilk BauVabb yarışması oldu.

yaşadık.

Hem Türkçe hem de Almanca olarak yoğun bir şekilde İnsan

BauVabb Yarışması’nın finaline katılma hakkı kazandığımızı

hakları eğitimi veren fakültemiz bakımından bu geleneğin

25 Mart 2019 tarihinde öğrendik. Dilekçemiz Ankara

başarılarla devam etmesini temenni ediyoruz.

Üniversitesi, Marmara Üniversitesi ve Okan Üniversitesi ile beraber finale kalan 4 dilekçeden biri oldu.

Yarışmanın finali 5 Nisan 2019 tarihinde gerçekleşti. Vize haftamıza denk gelen yarışma finaline yoğun bir şekilde hazırlanamamış olsak da dilekçemizin her satırı ilmek ilmek bizlerin emeği olduğu ve yazdığımız dilekçenin alt metnini

http://www.tau.edu.tr/haber/bireysel_ basvuru_yarismasi___nda_birincilik

gayet iyi bildiğimiz için, 1 gün dahi her şeyi hatırlamamıza yetti. Yarışmanın Final gününde bizim gayemiz, üzerinde aylarca emek verdiğimiz dilekçemizi layıkıyla savunabilmekti.

Yarışma,

yukarıda

da

değinildiği

üzere,

Bahçeşehir

Üniversitesi’nde gerçekleşti. Bahçeşehir Üniversitesi İnsan Hakları Kulübü (BAU Human Rights) bizleri oldukça samimi karşıladılar ve içimize sığmayan heyecanımızı onların sayesinde bir miktar olsun kenara bırakabildik. Kendilerine buradan bir kez daha teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Yarışma finali öncelikle kura çekimi ile başladı. Kura ile hangi grubun kaçıncı sırada sunum yapacağı belirleniyordu. Kurada 3 rakamını çeken ekibimiz 3. sırada jüri karşısında çıktı.

Sıramız gelene kadar salonla ve diğer ekiplerle hiçbir şekilde bağlantı kurmamız adına tüm teknolojik aletlerimiz toplandı.

Sunum esnasında ihlal iddialarımızı ileri sürüp jürinin zor ve ayrıntılı sorularına karşı yeterli ve gerekli açıklamaları yapabilmeyi başardık. Hatta soruların birçoğu üzerinde haftalarca tartıştığımız hususlardan geldi.

Sunumumuz bittikten sonra, yarışmayı izleyen çoğu kişiden sunumumuzla ilgili birinci olmamız gerektiği yönünde dönüşler almamıza rağmen, dilekçe puanı bakımından 4. olduğumuz için sunum farkıyla 1. olabileceğimizi düşünemiyorduk. Çünkü bugüne kadar BauVabb Yarışması tarihinde 4. olarak yarı finale kalan hiçbir dilekçe finalde 1. olmamıştı.

Bizden sonra çıkan son ekip de sunumunu bitirdikten, ortalama yarım saat sonra sonuçlar açıklandı. İlk olarak 2. olmaya hak kazanan takım olan Okan Üniversitesi açıklandı.

Sonrasında ise, jüri 1. olan dilekçeyi seçerken değerlendirme

11

KAPİTALİZM OYUNUNU KURALIYLA OYNAMAK: REKABET HUKUKU Ömer Faruk ENGİN Johan Huizinga, 1938 yılında yayınladığı Homo Ludens kitabında, “Eylemlerimizin içeriği derinlemesine bir çözümlemeye tabi tutulacak olursa, insanların bütün yapıp etmelerinin yalnızca oyundan ibaret olduğu sonucuna varılabilir.”1 der ve sahiden de, perdeleri kaldırıp baktığımızda yapıp ettiğimiz çoğu şey yalnızca fazla ciddiye aldığımız bir takım oyunlardan ibarettir.

Peki kapitalizm de bir oyun mudur? Kimilerinin “vahşi” diye andığı, kimisinin özgürlüğün anahtarı gördüğü kapitalizm, esasen kurgulanmış bir ideoloji olmaktan ziyade medeniyetin bir neticesi olarak vücut bulmuş, özel mülkiyete dayalı serbest piyasa sisteminin adıdır.

Sümerli tüccarlar da birer kapitalistti, şimdinin borsa broker’ları da birer kapitalist. Hatta ilginçtir, “kapitalizm” sistemine adını veren kişi, bu sistemin karşısında duran en büyük isim olan Karl Marx’tır. Özel mülkiyete dayalı serbest piyasa sistemi diye özetlediğimiz kapitalizm, tıpkı en başta Huizinga’nın dediği gibi, yalnızca haddinden fazla ciddiye alarak oynadığımız bir başka oyundur. Temel prensipleri ise, üretim araçlarının, yani kapitalin devlete değil insanlara ait olması ve isteyen herkesin istediği gibi diğerleriyle rekabet edebilmesidir. Ve her oyun gibi, bu oyunun da serbest rekabetin yerini vahşi kapitalizme bırakmaması için koyulmuş, kendine has kuralları elbette vardır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün de özetlediği gibi; “Kesin zorunluluk olmadıkça piyasalara karışılmaz; bununla birlikte hiçbir piyasada da başı boş değildir.”2 Rekabet, serbest piyasa ekonomisinin devamı için elzemdir. Bir işi diğerlerinden daha iyi yapmak, daha

1. Johan Huizinga, “Homo Ludens”, Ayrıntı Yayınları sf. 14 2. Millet Meclisi Tutanak Dergisi D. V, C. 20, sf. 3, 1 Kasım 1937

12

kaliteli malları daha ucuza mal etmek üreticinin kârını artıracağı gibi, tüketicilerin de kaliteli ve ucuz mala erişimini kolaylaştıracaktır. Ne kadar çok insan bu rekabetin içine dahil edilirse, kaliteli ve ucuz malları üretmek için ne kadar fazla emek harcanırsa, toplumun üretkenliği, toplam kaynak ve fayda miktarı da aynı oranda artacaktır.

Rekabet kavramına pek çok insan tarafından çeşitli eleştiriler getirilir. Mevcut sistemin kendi varlığını sürdürebilmek için sürekli ve nihayetsiz bir ilerleme olgusuna kendisini kaptırmasının diğer bir adı mıdır rekabet, yoksa daha iyiye ulaşmak, daha başarılı olmak, daha müreffeh olmak için gerekli olan çabanın ta kendisi midir? Bu sorunun felsefi tartışması sonsuza dek yapılabilir ve elbette ki subjektiftir, ancak neticede rekabete dayalı bir piyasanın sonucu olarak keşfedilen ilaç endüstrisinin faydalarından yararlanmayı reddetmek, hiçbir rekabet karşıtının aklına gelmez. İster iyi olsun ister kötü, dünya nüfusunun neredeyse tamamının dahil olduğu serbest piyasa sisteminin bir gerekliliği olan rekabeti korumak için, kapitalizm oyununa eklenmesi gereken kurallar elbette zaman içinde ortaya çıkmıştır. Hatta, “Görünmez El”

metaforuyla günümüz serbest piyasa sisteminin en temel kavramlarından birini isimlendiren, ekonomi biliminin kurucularından Adam Smith’in 1776 yılında yayınladığı “Milletlerin Zenginliği” eserinde, rekabet hukukunun gerekliliğini öngörmüş, ancak böyle bir kanunun varolmasını pek de olası görmemiştir: “Bir zanaattan kimseler, güle eğlene zaman geçirmek için bile olsa bir araya toplandılar mı, söz döner dolaşır; gelir, halk aleyhine kötü bir kasta ya da fiyatları yükseltmenin bir yolunu bulmaya dayanır. Bu gibi toplantıları yürürlüğe sokabilecek ya da özgürlük ve adaletle bağdaşabilecek bir kanunla yasak etmeye gerçekten olanak yoktur. Kanun, her ne kadar bir zanaattan kimselerin arada sırada toplanmalarını önleyemezse de, bu gibi toplantıları kolaylaştırmak, hele onları gerekli kılmak için hiçbir şey yapmamalıdır.”3 Adam Smith’in gündeme getirdiği bu konu, Milletlerin Zenginliği’nin yayınlanmasından 114 yıl sonra gerçekten bir kanun haline geldi. Ekonomik aktivitenin, sanayi üretiminin, globalleşmenin hızla yükseldiği 19.

Yüzyılın sonlarında, 1890 yılında dünyanın yükselen büyük gücü Amerika Birleşik Devletleri’nde Sherman Act adıyla çıkan dünya tarihinin ilk Rekabet Kanunu’nu hazırladı. Başkan Benjamin Harrington yönetimideki Kongre’den çıkan bu kanun, tekelleşmenin ve rekabet bozucu anlaşmaların, yani kartelleşmelerin yasaklandığı türünün ilk örneği bir kanun oldu.

Bu kanun, Yüksek Mahkeme’nin özetlediği üzere firmaları pazarın doğal işleyişine karşı korumak için değil, toplumu Pazar ekonomisinin başarısız olduğu anlardan korumak için yapılmıştır. Öte yandan bu kanunun amacının yüksek yetenekleri ve zekasıyla bir pazarı ele geçiren bir insanı tekel ilan edip işlerinden geri tutmak değil, diğer insanları kendisiyle rekabet etmekten alıkoyacak aktivitelere girecek olan insanları engellemek olduğu da kanun yapıcılar tarafından açıkça belirtilir. Amerika Birleşik Devletleri için, iç savaşın sona erdiği ve ekonomik büyümenin zirve yaptığı, Yaldızlı Çağ olarak da adlandırılan 1870-1900 arası dönemin iyimser atmosferi içerisinde, böyle bir kanun hazırlanabilmiş olması gerçekten şaşırtıcıdır.

Rekabet Hukuku’nun Atlas Okyanusu’nu aşarak Avrupa’ya gelmesi ise biraz gecikmeli olarak, 2.

Dünya Savaşı sonrasına ancak mümkün olabilmiştir.

Türkiye’ye ise, 1982 Anayasası’nda geçen “Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemlerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiill veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler.” Maddesiyle girse

3. Adam Smith, Milletlerin Zen ginliği, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, sf. 323

de, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 1994 yılında kabul edilir, Rekabet Kurumu ise 1997 yılında faaliyetlerine başlar.

Peki, 1890 yılında ABD’de çıkartılan Sherman Act ile, 1994 yılında Türkiye’de çıkartılan Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun arasında ifade olarak dahi aynı kalmış olan tekelleşme ve kartelleşme nedir?

Tekelleşme, bir ürün ya da ürün grubunun üreticisinin tek olması durumunun adıdır. Eğer talep gören bir ürünü üreten tek bir şirket varsa, bu ürünün fiyatını ve piyasa koşullarını da hiçbir kısıtlama altında kalmadan bu şirket belirleyecektir. Öte yandan, nihai tüketicinin faydasına olan ilerlemeleri kaydetmesi için de bu şirketin herhangi bir motivasyonu olmayacaktır.

Nasılsa fahiş kârlar elde edebilmekte, ve herhangi bir rakip tarafından rekabete itilmemektedir.

Kartelleşme ise, aynı malın üretimini yapan iki ya da daha fazla şirketin bir araya gelerek anlaşma yapmaları ve piyasayı kontrol etmeye çalışmalarıdır.

Yani, tek bir tüzel kişilik altında toplanmamış olsa da bir çeşit tekelleşmedir. Bu yolla piyasaya yeni girecek oyuncuları dışarıda tutabilir, fiyatları istedikleri gibi manipüle edebilir ve yine rekabet baskısından sıyrılarak ürünlerini ileri taşımayı gözardı edebilirler.

Türkiye özelinde bu kanunun uygulandığı en güncel ve büyük örnekler, 2017 yılında 13 banka hakkında yürütülen soruşturma ve 2018 yılında Google’a kesilen cezadır. Bu soruşturmanın sonucuna göre Rekabet Kurulu, Türkiye’deki kurumsal müşterilerine kredi sağlayan bankaların güncel kredi sözleşmelerine ilişkin faiz oranı, vade, kredi koşulları gibi hassas bilgileri birbirleriyle paylaştıklarına ve ilgili kanunun rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlarını yasaklayan maddesini ihlal ettiklerine yönelik karar alarak 2 bankaya toplamda 21 Milyon TL ceza uygulamıştır. Google ise, mobil cihazlarda sunduğu uygulamalarla rekabete aykırı davrandığı tespit edildiği için 93 Milyon TL cezaya çarptırılmıştır. İlgili kararların detayları, Rekabet Kurulu’nun internet sayfasında bulunabilir.

Hem dünya genelinde uygulanabilirliği, hem rekabetin doğası hala tartışmaya açık çok yön barındırsa da daha iyi bir Pazar ekonomisinin yakalanabilmesi için mutlak bir gereklilik olan rekabet hukukunun yakın gelecekte, özellikle de Google gibi doğal tekel halina gelmekte olan yeni nesil teknoloji şirketleri için sıcak bir gündem olacağı muhakkak.

13

Kleider machen Leute Doç. Dr. Joachim Kretschmer Der Jurist fragt zuerst: „Was ist eine Robe?“. Dann fragt es sich, vor welchem Gericht ist das Tragen der Robe üblich und vor welchem Gericht eben nicht. Und warum gibt es eine generelle Ausnahme beim Amtsgericht in Zivilsachen? Und außerdem ist zu klären, was der Rechtsanwalt oder die Rechtsanwältin unter der Robe zu tragen hat. Und was passiert eigentlich, wenn sie oder er die Robe nicht anziehen. Wie häufig bei Gesetzen gilt eben auch in § 20 BORA, dass die Norm unklar ist, dass man die Norm auslegen muss.

Zur Robe: Die deutsche Anwaltsrobe ist nach allgemeinem Verständnis ein schlichter Woll- bzw. Baumwollmantel mit Seidenbesatz um Hals und Knopfleiste. Sie kostet um die 250 EUR. Beispiel: Ein Strafverteidiger trug – es war Juli und warm – vor dem Landgericht München unter der Robe statt Hemd und Krawatte ein weißes T-Shirt.

§ 176 GVG: „Die Aufrechterhaltung der Ordnung in der Sitzung obliegt dem Vorsitzenden.“ Ist der Rechtsanwalt im weißen T-Shirt „unordentlich“ angezogen? „Ja“, sagt das Landgericht und wird im Beschwerdeweg durch das OLG München bestätigt (OLG München, Beschluss v. 14.7.2006 – 2 Ws 679/06, NJW 2006, 3079): „Mit der Stellung eines Verteidigers vor bayerischen Strafgerichten ist es nicht vereinbar, wenn ein Rechtsanwalt lediglich in weißem T-Shirt statt Hemd und Krawatte unter der offenen Robe vor einer Strafkammer auftritt.“ Nur steht das so nicht in § 20 BORA. Dort wird nur eine Robe gefordert. Die Kleidung unter der Robe wird nicht vorgeschrieben. Die Gerichte berufen sich vor allem auf § 176 GVG. Das ist das Gerichtsverfassungsgesetz. Dieses Gesetz ist gleichsam der allgemeine Teil zu den einzelnen Prozessgesetzen. In § 176 GVG steht aber kein Wort zur Kleidung der Rechtsanwältin oder des Rechtsanwalts.

Das Tragen der Robe als Amtstracht hat für Anwälte eine Doppelfunktion, sagt das OLG München. Sie habe einerseits den Charakter einer Berufspflicht, diene aber andererseits auch der verfahrensrechtlichen Pflicht zur Aufrechterhaltung einer bestimmten äußeren Verfahrensordnung. Also gilt nicht § 20 BORA, sondern § 176 GVG. „Da steht aber nichts zur Kleidung des Anwalts“, rufen wir dem Gericht zu. „Doch“, sagt das OLG – es gelte Gewohnheitsrecht. Und nach gewohnheitsrechtlicher Ausgestaltung der Gerichtsverfassungs- und Verfahrensordnung könne es keinem Zweifel unterliegen, dass das Tragen von Hemd und Krawatte vor Gericht weithin einem breiten Konsens unterliege.

Eine differenzierte Entwicklung habe sich lediglich ergeben, als bei Rechtsanwälten im Gegensatz zu Richtern und Staatsanwälten inzwischen auch farbige Hemden und Krawatten in dezenter Ausführung als angemessen angesehen würden. Und daher ist der Auftritt des Strafverteidigers mit Robe und T-Shirt vor dem Landgericht unter keinem Gesichtspunkt hinnehmbar und ein schwerwiegender Verstoß gegen § 176 GVG. Das hat strafprozessual zur Folge, dass der betroffene Verteidiger für den Termin als Verteidiger zurückgewiesen wird und da vor dem Landgericht nach § 140 GVG – lesen – ein Fall der notwendigen Verteidigung gegeben ist, wurde dem Angeklagten ein Pflichtverteidiger

14

bestellt. Im Ergebnis wird dem Angeklagten der Rechtsanwalt

deren Nichttragen kann einzig ein berufsrechtlicher Verstoß

seines Vertrauens entzogen, und das wegen eines weißen

sein. Das GVG schweigt. Wie kann das Nichttragen einer

T-Shirts! Und das, obwohl das Recht auf Strafverteidigung

Robe die Hauptverhandlung stören? Robenzwang und die

zum Kernbereich des Rechtsstaats gehört und zur Effektivität

Sanktion nach § 176 GVG stehen in einer hergebrachten

der Strafverteidigung natürlich auch das Vertrauen zwischen

Tradition der Robenpflicht. Die Zurückweisung des Anwalts

dem Mandanten und dem gewählten Rechtsanwalt gehört –

ohne eine Robe ist ein unverhältnismäßiger Eingriff in die

egal, was er unter der Robe angezogen hat.

Unabhängigkeit der Rechtsanwaltschaft und in die freie

Die Argumentation des Gerichts läuft darauf hinaus: Das war

Wahl des Anwalts.

schon immer so und das bleibt auch so. Überzeugt Sie das?

Das Tragen der Robe als Amtstracht der Rechtsanwälte geht

Und wie sind die Kleiderregeln vor türkischen Gerichten?

auf eine lange Tradition zurück. Bereits 1713 bestimmte der

Der Schutzzweck des § 176 GVG ist die Wahrung der Ordnung in der Sitzung und ermächtigt zu den Maßnahmen, die

erforderlich

sind,

um

den

störungsfreien

und

gesetzmäßigen Ablauf der Sitzung zu sichern (Diemer in Karlsruher Kommentar, Rn. 1 zu § 176). Und so wird dann in der Kommentierung zu dieser Norm ausgeführt, dass

preußische König Friedrich Wilhelm I eine solche Pflicht. Und 1726 heißt es von demselben: „Wir ordnen und befehlen hiermit allen Ernstes, dass die Advocati wollene schwarze Mäntel, welche bis unter das Knie gehen, unserer Verordnung gemäß zu tragen haben, damit man die Spitzbuben schon von weitem erkennt.“

die Weigerung eines Rechtsanwalts, die Robe zu tragen,

Aber wir leben im Jahr 2019: Die Rechtsanwältin und der

in Anwendung des § 176 GVG zur Zurückweisung in der

Rechtsanwalt handeln und überzeugen durch Recht und

betreffenden Sitzung führen kann (Diemer in Karlsruher

Gesetz und mit ihren Worten und Argumenten. Nicht die

Kommentar, Rn. 4 zu § 176), obgleich dazu kein Wort in

Kleidung macht den Anwalt. Worte und Argumente machen

der Norm steht. Und warum stören ein weißes T-Shirt oder

die Rechtanwältin und den Rechtsanwalt. Den Gerichten ist

eine buntes Hemd oder eine bunte Bluse die Ordnung der

ein Maß an Sensibilität und Gelassenheit und Toleranz in

Sitzung in der Hauptverhandlung? Die Robe kann man

dieser Frage zu empfehlen. Obrigkeitsstaatliches Denken

noch verstehen, damit die beruflichen Verfahrensbeteiligten

und Handeln entspricht nicht einem liberalen Rechtsstaat,

als unabhängige Organe der Rechtspflege distanziert

der sich nicht im Streit um Roben oder weiße T-Shirts

agieren und schnell zu erkennen sind. Obwohl mich

lächerlich machen sollte.

das nicht überzeugt. Der Anwalt und vor allem der Strafverteidiger sind Helfer und Beistand des Mandanten - § 137 StPO. Ein aufmerksamer Richter wird Rechtsanwalt und Rechtsanwältin wohl auch ohne Robe erkennen und ansprechen und in umfangreichen Verhandlungen wie zuletzt im NSU-Prozess helfen Namensschilder. Ein ordnungsgemäßer und störungsfreier Ablauf setzt wohl keine Robe als Amtstracht voraus, aber in keinem Fall ein weißes Hemd und eine weiße Krawatte. Und zudem wird rechtlich verkannt, dass mit § 20 BORA – beruhend auf § 59b Abs. 2 Nr. 6c Bundesrechtsanwaltsordnung - abschließend eine Regelung getroffen ist, die § 176 GVG und vor allem dem Gewohnheitsrecht vorgeht (BeckOK BORA/Günther § 20 Rn. 19). § 20 BRAO ist eine abschließende Regelung. Es gibt daher keine Kleidungsvorschriften außer der Robe. Aber auch

15

BERLİN FREİ ÜNİVERSİTESİ'NDE ERASMUS

İbrahim Halil Devecioğlu

Dersler ve krediler

Erasmus programı öğrenciye yıllardır içinde bulunduğu eğitim sisteminin ve sosyal çevrenin dışında alışık

olmadığı çok farklı bir eğitim sistemi ve sosyal çevre deneyimi sunuyor.

Öncelikli olarak tabiki yabancı dil kabiliyeti gelişiyor. Bir dil her ne kadar konuşulduğu ülkenin dışında, kitaplar

ve hocalar yardımıyla da öğrenilebilse de yalnızca o dilin konuşulduğu bir ülkede sosyal çevrede bulunmak çok kısa sürede ve çok daha az efor sarf ederek muazzam bir ilerleme imkanı sunuyor size. Çünkü sokağa adımınızı atmanızla öğrenme süreci başlamış oluyor.

Yabancı dil kabiliyetleri dışında kişisel niteliklerde de gelişim imkanı sunuyor bu değişim programı. Bir sosyal

çevrenin içinde yıllarca bulunan insan ister istemez o çevre ile düşünmeye, dünyayı o çevreden görmeye başlar. Ve düşündükleri gibi yapıp ettikleri de belli bir ölçüde o çevrenin etkisi altındadır. Mevcut sosyal çevreden çok daha farklı dinamiklerle işleyen ve dünyaya başka bir penceren bakan bir sosyal çevreye girip oradaki insanlarla temas etmek kişinin dünya görüşünü ve algılayışını genişletiyor. Tamamen bağımsız bu yeni çevrede kendisine bir kimlik oluşturmak kişiye kendisine temel aldığı fikir ve düşünceleri, eskisinden daha geniş bir pencerenden bakarak, gözden geçirme fırsatı sunuyor.

Dil ve sosyal çevrenin dışında üçüncü bir ayak olarak farklı bir eğitim sistemi içine girmek ona uygun

çalışmalarda bulunmak da kişiyi zorlayıp yeteneklerini ortaya çıkarmasını sağlıyor. Kendi ülkesinde aldığı alan derslerini farklı bir ülkede farklı yöntem ve bakış açısıyla almak kişiye bu bilgiler arasında mukayese etme imkanı sağlıyor ve bunu yapan öğrenci kendi alanında diğer öğrencilere nazaran çok daha ufuk açıcı ve yenilikçi yaklaşımlar kazanabiliyor. Öncesinde belki artık refleksleşmiş tepkilerle eğitim hayatına devam eden öğrenci yeni bir sisteme girmekle beraber tüm duyularını açıp olan biteni anlamlandırmaya ve bu yeni işleyişin içinde başarıyı yakalamaya çalışıyor ki bu iş hayatında adaptasyon kabiliyetini oldukça arttırabilecek bir tecrübe.

Tüm bu avantajların yanında birtakım dezavantajlar da barındırıyor Erasmus.

Halihazırda kendi okulunuzda, kendi sisteminize uygun bir çalışma disiplini ve yaşam temposu oluşturmuşken

bütün bunlardan 1 yahut 2 eğitim dönemi boyunca yani aylarca uzak kalmak negatif bir etki de oluşturabiliyor. Doğal olarak geri dönüldüğünde yeniden bir adaptasyon sürecine ihtiyaç duyulabiliyor.

Hukuk fakültesinde olduğu gibi Erasmus'da olacağınız dönemde kendi okulunuz ve gideceğiniz üniversit-

enin dönem dersleri veya denklikler uyuşmuyorsa döndükten sonraki dönemlerde gittiğiniz dönemin derslerini de vermek zorunda kalacaksınız. Bu da her dönem için ya daha fazla ders yükü ve daha yoğun çalışma ya da eğitim sürenizin uzaması demek olacak. Sadece 1 dönem süresince giden öğrenciler açısından şayet güz dönemi düşünülüyorsa gideceğiniz okul ve kendi okulunuz arasındaki dönem süresi farklılıklarının iyi hesaplanması gerekiyor, gideceğiniz okulun final döneminin kendi okulunuzun 2. dönem başlangıcı ile çakışma ihtimali söz konusu olabiliyor.

Genel olarak Erasmus sürecini inceledikten sonra, üniversitemizin de Almanya Devleti ile ortaklığı dolayısıyla,

1 dönem boyunca Berlin’de Berlin-Freie Üniversitesi’nde Erasmus programına katılmış bir Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencisi olarak ileride Berlin’e gitmeyi düşünenler adına birkaç faydalı bilgiye değinmek isterim.

Ders Seçimi

Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde, diğer birçok üniversitenin aksine sahip olduğu özel müfredat

kapsamında, şayet Almanya’da gittiğiniz üniversitede kendi müfredatınızdaki Almanca ders içerikleri ile uyuşan dersler seçerseniz döndüğünüzde bu dersleri saydırabilir ve ders yükünüzde hafifleme sağlayabilirsiniz. Erasmus sürecinde almak istediğiniz dersleri Hukuk Fakültemizde Erasmus sürecinde görevli ilgili hocalarımız ile konuşarak belirleyebilirsiniz. Ders seçimi, Learning Agreement(LA) ve ilgili diğer teknik her türlü bilgi ve desteği okulumuzun Uluslararası İlişkiler Ofisi’nden edinebilirsiniz. Kendileri oldukça açıklayıcı ve samimiyetle sorularınızı cevaplayacaktır.

Bir Türk-Alman öğrencisi olarak Almanya’da hangi okulda Erasmus yapmak isterseniz isteyin, gideceğiniz

okulda ders seçimi için 2 önemli unusuru göz önünde bulundurmanızda fayda var. Öncelikle tabiki ilgi duyduğunuz ve öğrenmek istediğiniz dersleri belirleyin ve sonrasında müfredatınızda içerik olarak karşılığı bulunan dersleri seçmede özen gösterin ki döndüğünüzde ders yükünüz hafiflemiş olsun.

Okulumuzda her dönem ancak sınırlı sayıda kredi alınabileceğinden 4.

yarıyılınızdan sonra Erasmus

programına katılmak isterseniz döndüğünüzde okul döneminizin uzama ihtimali maalesef oldukça yüksek.

Erasmus programına 1 dönem veya 2 dönem boyunca katılma imkanı tanınmış bulunmakta. Ancak 1 dönem

için katılmayı düşünenlerin döndüklerinde birçoğu birbiri ile bağlantılı derslerin ilk dönemini almadan ikinci dönemine başlaması söz konusu ki ilgili ders bütünlüğü bozulacağından iş yükünüz biraz daha artacak maalesef. Şayet 1. dönem için gidip 2. dönem dönmeyi düşünüyorsanız Almanya ve Türkiye arası ders dönem uzunluğu farkından dolayı 2. döneme biraz geç başlama riski mevcut.

Kütüphane Berlin’de bulunduğunuz dönemde şayet kendi imkanlarınız yoksa ders çalışmak için kütüphane kitaplarından ve ortamından sıkça faydalanmanız gerekecek. Okulumuz ile öğrenci değişim anlaşması bulunan Berlin-Freie Üniversitesi’nin ihtiyaçlarınızı karşılayacak oldukça büyük kitaplığı ve oldukça geniş çalışma alanları mevcut. Berlin-Freie Üniversitesi’nin şehrin farklı bölgelerinde bulunan(maalesef çok merkezi değiller) kampüslerindeki kütüphanelerden faydalanabileceğiniz gibi şehrin merkezinde bulunan ve her milletten öğrencinin bulunduğu Humbolt Üniversitesi’nin merkez kütüphanesini de kullanabilirsiniz. Ayrıca henüz bizim okulumuzda geçilmemiş olsa da dünyada birçok üniversitede Eduroam internet sistemi bulunmakta. Gerekli işlemleri yaptıktan sonra Freie Üniversitesi de size Erasmus süresince kullanılmak üzere bir Eduroam hesabı verecek, bu hesap ile Berlin’deki herhangi bir üniversitenin internet imkanlarından faydalanabileceksiniz. Özellikle kütüphanede oldukça işinize yarayacaktır. Üniversite kütüphaneleri dışında ücretli özel kütüphaneler veya belediyenin kütüphanelerini de tercih edebilirsiniz. Yani Berlin öğrenciye akademik açıdan oldukça tatmin edici imkanlar sunan bir şehir.

Yemek Berlin şehri ve Berlin-Freie Üniversitesi oldukça farklı yaşam tarzlarının bir arada bulunduğu yerler. Yeme alışkanlıklarınızda hangi hassasiyetlere sahip olursanız olun Berlin’de mutlaka ağız tadınıza göre bir restoran bulacaksınız. Ayrıca Freie Üniversitesi merkez yemekhanede her gün vegan, vejetaryen, kırmızı veya beyaz etli yemekler çıkmakta. Yine de tam istediğiniz gibi bir yer bulamadıysanız yahut yemeğinizi kendiniz yapmak isterseniz orada birçok öğrencinin yaptığı gibi konakladığınız yerde kendi yemeğinizi yapıp öğle molanızda yemeniz mümkün. Son olarak Türkiye’de sahip olduğunuz geleneksel yeme alışkanlıklarınızı kolaylıkla Berlin’de de sürdürebilirsiniz, çünkü geçmişte Türkiye’den gelen yoğun göçün de etkisiyle yeme alışkanlıklarımız oraya da taşınmış durumda.

Yemek ile ilgili son olarak mutlaka gitmenizi tavsiye ettiğim 3 restoran Kreuzberg’de, bir diğer adıyla Küçük

İstanbul’da, bulunan Görlitzer Bahnhof’un hemen yakınındaki İmren, Hühnerhaus 36 ve Kottbusser Tor U Bahn karşısındaki Mısır Çarşısı restoranlarıdır. Dönerin çeşitli soslarla yorumlandığı Almanya’dan döner yemeden dönmemenizi öneririm.

18

Konaklama Berlin’de konaklama olanakları hemen hemen İstanbul’daki olanaklarla aynı. Erasmus süresince Erasmus öğrencilerine ayrılmış özel ve sınırlı kontenjandan faydalanıp devlet destekli yurtlar olan Studentenwerk yurtlarında, bir ev kiralayıp evde yahut Wohngemeinschaft(WG) denen oda kiralama yöntemi ile bir odada konaklayabilirsiniz. Ancak belirtmek gerekir ki Berlin her ne kadar Avrupa başkentleri içerisinde oldukça uygun fiyatlı bir şehir olsa da Euro/TL kur farkından ötürü konaklama ücreti biraz yüksek olabileceğinden ve Berlin oldukça kalabalık bir şehir olduğundan konaklama ye ri bulmak biraz zor olabilir. En uygun ve konforlu konaklama için tavsiyem tek kişilik odaları ile devlet destekli yurtlar olacaktır. Devlet destekli yurtlar için başvuru alımları açıldığı gün veya hemen akabininde internet üzerinden başvurunuzu yapmanız yer bulmak açısından önem arz etmektedir. Öncesinde okulumuzdan birçok öğrenciyi ağırlayan Halbauer Weg Wohnheim’ı konumu ve makul fiyatı sebebiyle listenize ekleyebilirsiniz.

Şehir ve Yaşam Berlin yukarıda da belirttiğim gibi Almanya’nın en kalabalık ve uluslararası şehri. Haliyle oldukça renkli bir şehir.

Hemen her ilçesinde bulunan büyük doğa parkları ve şehrin çevresindeki oldukça canlı doğal yaşam sayesinde boş zamanlarınızda doğa ile iç içe olabilirsiniz. Doğa dışında şehrin içinde her zevke uykun birçok farklı konseptte sosyalleşme mekanı mevcut. Kültür açısından da oldukça dolu bir şehir, birçok müze, tiyatro ve sanat galerisi mevcut.

19

TERAZİNİN İKİ UCU : Jörg MENZEL

Ecem ATLI & Ersin Berk USUK

Üniversitemizde bir süre görev yapan Doç. Dr. Jörg Menzel 9 Nisan 2016’da geçirdiği rahatsızlık sebebiyle İstanbul'da aramızdan ayrılmıştır. Türk Alman Üniversitesindeki öğretim sresinde öğrenciler ve çalışma arkadaşları tarafından çok sevilen Doç. Dr. Menzel, üniversitemizde düzenlenen bir yarışmaya da ismini vermektedir. Yazımızda da sizlere saygıdeğer Menzel'den bahsetmek ayrıca hocamızı yakından tanıma fırsatı bulan Zeynep Kurtoğlu Yenipınar ve Ömer E. Egeliği hocalarımızın katkılarıyla bu sene tarafımızca ikincisi düzenlenen çeviri yarışması hakkında bilgi vermek istiyoruz.

Ayrıca açıklamak isteriz ki ''Terazinin İki Ucu''ndan biri hukuk anlayışı ve yaşantısı dolayısıyla Doç. Dr. Jörg Menzel’i yani hukuku olabildiğince çok insana ulaştırmaya çabalayan ve

Sıcakkanlılığıyla dikkat çeken Menzel, her zaman öğrenci

yaşamları süresince hakkı ve adaleti gözeten hukukçuları temsil

yanlısı bir tavır sergilemiş, Almanya’dan her geldiğinde ise

ederken terazinin diğer ucu günümüz hukukçuluğunda çokça

bir bavul dolusu kitap getirerek öğrencileriyle paylaşmıştır.

görüldüğü gibi para kazanma güdüsü baskın hukukçuları

Kendine en katı uyguladığı kurallardan olan nezaketi asla

ifade etmektedir. Bir başka bakış açısıyla da terazinin bir ucu

elinden bırakmamış, şeker hastalığı sebebiyle oturarak

Doç. Dr. Jörg Menzel’in akademik kariyerini simgelerken diğer

ders anlatması gerektiğini dahi öğrencilerine açıklamıştır.

ucu da öğrencileri ve çalışma arkadaşları arasındaki içten

Hastalığını hiçbir zaman bahane olarak görmeyen ve aynı

ilişkiyi simgelemektedir.

zamanda sunmayan saygıdeğer hocamız gerçekten de büyük

Yüksek lisansını Bonn Üniversitesi'nde tamamlayan Menzel

bir özenle derslerine devam etmiştir. Fakat ne yazık ki bu

aynı zamanda doktora tezini de ,karşılaştırmalı anayasa

süreçte hastalığı ilerlemiş ve aşılacak denizde atılacak onca

hukuku üzerine, bahsi geçen üniversitede tamamlamıştır.

küreğe rağmen daha nicesi olan kürek sayıları tükenmiştir. Bu

Akabinde bir süre Bonn Üniversitesi’nde görev yapan Menzel,

durum gerçekten de Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi

2003-2010 yılları arasında Kamboçya Krallığı’nda çeşitli

öğrencilerini ve akademisyenlerini derin üzüntüye boğmuştur.

görevler üstlenmiştir. Üstlendiği görevler ise Kamboçya

Doç. Dr. Jörg Menzel’e büyük saygı ve sevgi duyan öğrencileri

Parlamentosu’nda yasama danışmanlığı yapmak, birçok

ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri, TAU- Pro-Bono hukuk

üniversitede ders ve konferanslar vermektir. Bu süreç devam

kulübü aracılığıyla bir çeviri yarışması düzenleme kararı

ederken Menzel, Kobe Üniversitesi’nde de misafir öğretim

almıştır. Çeviri yarışmasına konu eser ise değerli hocamızın

görevlisi olarak çalışmıştır. Sonrasında Almanya’ya geri dönen

akademik çalışmalarından seçilmiştir. Böylelikle saygıdeğer

Menzel; Köln, Bonn, Dresden, Erfurt Üniversiteleri’nde görev

hocamızın anadilindeki akademik görüşleri Türkçemizde

yapmıştır. Görüldüğü üzere birçok etnik köken karşısında ders

canlanacak, aynı zamanda Türkiye’deki diğer hukuk fakülteleri

anlatmaya ve bilgilerini aktarmaya çabalayan Menzel durağan

de bu çeviriden yararlanacaktır.

davranmamış, Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi kurucu üyeleri arasında yer almış ve aynı zamanda Doç. Dr. unvanıyla

Birçok öğrenciye ulaşmaya çabalayan Doç. Dr. Menzel'in

da ders anlatmaya devam etmiştir. Bu öğretim sürecinde

amacına hizmet ettiğini düşündüğümüz bu çeviri yarışması ise

Avrupa Hukuku, Milletlerarası Hukuk ve Anayasa Hukuku

gerek ailesinin gerek fakültemizin isteği ve beğenisi üzerine

alanlarındaki engin bilgilerinden Türk Alman Üniversitesi

bu yıl 2.si düzenlenerek gelenek haline gelmiştir.

öğrencileri de istifade etmiştir ve hastalığına rağmen derslerini aksatmamıştır.

Yarışmanın düzenlenmesi hususunda katkıları olan, aynı zamanda saygıdeğer hocamızın hastalığı süresince ailesinin ve kendisinin yanında olan Araştırma Görevlimiz Zeynep

20

Kurtoğlu Yenipınar’ın da birkaç cümlesine yer vermek

Onun hakkında anlatacak, yazılacak belki daha çok şey var,

istiyoruz. '' Sayın hocam Jörg Menzel ile kısa da olsa

ancak samimiyetle ifade etmem gerekirse, hayatta en önemli

çalışma imkânı bulmak benim için gerçekten büyük bir

şeyin sağlık ve aile olduğunu ne yazık ki onun vefatı ile bir

şans diyebilirim. Onun, akademik kariyerindeki başarıları

kez daha tecrübe ettim. Her şeye rağmen değerli hocamızı

ve kendi alanında yapmış olduğu çalışmaların önemi ve

tanımış ve onunla çalışmış olmaktan mutluluk duyuyorum. ''

yenilikçiliği aşikâr, özellikle “ Völkerrechtsprechung” adlı

Araştırma Görevlimiz Zeynep Kurtoğlu Yenipınar’a içten

eserinin, uluslararası hukuk alanında yazılmış, bu türdeki

duygularını bize aktardığı için teşekkür etmekle birlikte

en önemli eserlerden biri olduğunu ve alanında büyük bir

saygıdeğer hocamızı büyük bir minnetle anıyor, tüm hukuk

boşluğu doldurduğunu düşünüyorum. Beraber çalıştığımız

dünyasına başsağlığı diliyoruz.

o kısa dönemde, her fırsatta bana bilgisini ve tecrübesini aktarmaya çalıştı. Sorduğum herhangi bir soruyu cevapsız bıraktığını hatırlamıyorum. Hem öğrencilerinin ve hem de biz genç akademisyenlerin gelişimine çok önem veriyordu.

Hatta Almanya’dan her gelişinde yanında birçok kitap getirir, bizlere hediye ederdi. Son gelişinde yine yanında getirmiş olduğu bir bavul dolusu kitabı, vefatından sonra, ailesi kütüphanemize hediye ettiler. Ben de hocamızın ailesinin isteği doğrultusunda o kitapları hocamızın ismiyle birlikte kütüphanemize bağışlamalarına yardım ettim. İçlerinde yalnızca hukuk kitabı yoktu; birçok roman, İstanbul ve Türkiye’yi anlatan kitaplarda vardı. Kim bilir, belki de sağlığına kavuştuktan sonra İstanbul’ u ve Türkiye’yi gezmek istiyordu.

Hocamızın önem verdiği diğer bir konu ise, öğrencilerinin demokratik

bir

ortamda

öğrenim

görmelerinin

sağlanmasıydı. Her fırsatta bunu vurguluyor; ders düzenini ve ders içeriklerini öğrencilerin istekleri doğrultusunda belirliyordu.

21

DOÇ. DR. MURAT VOLKAN DÜLGER İLE YAPAY ZEKA VE HUKUK ÜZERİNE SÖYLEŞİ Yapay zeka hayatlarımızı etkilemeye başladı. Bu etki elbette hukukta da kendini gösteriyor. Hukuk mesleklerinin geleceği nasıl olacak? İlk etkilenecek hukuk mesleği hangisi? Yapay zekaya karşı doğal zekanın avantajları neler olabilir? Tüm bunların cevaplarını öğrenebilmek için Doç. Dr. Murat Volkan Dülger ile sohbet ettik.

Teknoloji ve yapay zekaya olan ilginiz ne zaman ve nasıl başladı? Çocukken. Hayalim hep astronot olmaktı. Bu istek beni hayatın akışında askeri liseden hukuk fakültesine kadar getirdi. Ama uzaya, uzay yolculuklarına, kozmolojiye, teorik fiziğe, teknolojiye olan merakım hep vardı. Bu merakımı, bu alanlarda sürekli okuyarak hep besledim ve geliştirdim. Zira okudukça kafanızdaki soruların yanıtları değil, soru işaretleri artmaya devam ediyor. Ben çok küçük bir çocukken bile soru soran biriydim, babam hep çok soru sorduğumu söylerdi.

Hala da öyleyim. Her şeyi sorgulayan, altında yatan gerçekleri

Doç. Dr. Murat Volkan DÜLGER

ve ilişkileri bulmaya çalışan bir kişiyim. Yapay zekaya olan ilgim de bunların bir sonucu. Bu alanlara ilgi duyuyor ve

Murat Volkan Dülger, 2000 yılında İstanbul Üniversitesi

çalışıyorsanız süreç zaten bir gün bir şekilde karşınıza yapay

Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuş, 2004 yılında İs-

zekayı çıkarıyor. Ama benim ciddi şekilde bu konuya ilişkin

tanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünden “Türk

okuma ve yazma faaliyetine başlamam bir gelenek olarak

Ceza Hukuku’nda Bilişim Suçları” konulu çalışması ile

hala devam eden profesörlük takdim tezi olarak bu konuyu

yüksek lisans derecesini almıştır. Dülger, aynı enstitüde

seçmemle gerçekleşti diyebilirim.

yürüttüğü doktora çalışmasını 2010 yılında tamamlayarak “Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerinin Aklan-

Yapay zeka her meslek dalından çalışanları etkiliyor. Hans

masına İlişkin Suçlar ve Yaptırımlar” konulu doktora tezi

Moravec bu durumu bir alanın yavaş yavaş su altında

ile hukuk doktoru unvanını almıştır. “Ceza Muhakemesi

kalmasına benzetiyor ve su seviyesi yükseldikçe üst taraflarda

Hukukunda Dışlama Kuralı ve Hukuka Aykırı Deliller-

bulunan kişilerin de etkileneceğini ifade ediyor. Sizce avukatlık

in Uzak Etkisi (Zehirli Ağacın Meyvesi Öğretisi)” başlık

mesleğinde ilk hangi hususlar bu durumdan etkilenecek?

çalışmasıyla yapmış olduğu başvuru neticesinde 2016 yılında Ceza ve Ceza Hukuku doçenti unvanını almıştır.

Etkilendi bile. Hukuk yayıncılığı bambaşka bir hale dönüştü.

Halen “Yapay Zekalı Varlıkların Ceza Hukuku Sorumlu-

Artık emsal karar, mevzuat ya da yayın aramak için YZ

luğu” konusu üzerinde çalışmaktadır.

algoritmaları kullanılıyor. Hatta yurt dışında dilekçe taslağının hazırlanması, ilgili emsal karar ve öğreti görüşlerinin işlenmesi için kullanılan YZ algoritmaları da var. Bu yazılımların kullanımı gittikçe de artacak. Yakın bir gelecekte her meslekte olduğun gibi sıradan-rutin olan işler bu yazılımlar tarafından yapılırken gerçekten insan aklının, hissinin, öngörüsünün ve adaletinin

Kitap Önerileri :

gerektiği durumlarda insan avukatlara ihtiyaç olacak.

Life 3.0 - Max Tedmark

Yapay zekanın soyut hukuk normunu somut olaya uygulaması

Sevgi Dolu Makineler - John Markoff

yani altlama faaliyetini gerçekleştirmesi mümkün mü?

50 Soruda Yapay Zeka - Cem Say

Bu YZ’den neyi anladığınıza ve YZ’nin türüne bağlı olarak değişen bir durum. Eğer günümüzde var olan yapay zeka yazılımlarından konuşuyorsak bunu yapmaları mümkün değil.

Ancak çok iyi yazılımlar derin öğrenme yöntemiyle eğitilerek önceki kararları baz almak suretiyle benzer uyuşmazlıklara

22

çözüm bulabiliyorlar hatta birçok davada insanlardan daha isabetli sonuçlara ulaşabiliyorlar. Ancak gerçekten insan sağduyusunun ve insan öngörüsünün gerektiği durumlarda bu mümkün olmuyor. Zira insanoğlunun milyonlarca yıldır nesilden nesile aktardığı bilgi birikimi ve öğrenme yöntemleri henüz YZ’lerde yok. Ancak YZ’ler insanoğluna göre daha

durum adaleti sağlayamayan insanlar mı YZ mi?

Yapay zeka ve hukuk denildiği zaman bunlardan ilk etkilenecek meslekler olarak akla avukatlık veya hakimlik gelse de yapay zekanın yasama faaliyetlerinde rol oynaması ve meclisin bu konuda işini kolaylaştırması mümkün olabilir mi?

hızlı öğreniyor ve bu alandaki teknoloji çok hızlı ilerliyor.

Neden olmasın? Yasa yapıcı olarak YZ’lerin kullanılması

Dolayısıyla 50 ya da 100 yıllık bir süreçte Genel YZ’nin inşası

şimdiden dile getirilen bir husus. İlgili önceki ve diğer

başarıldığında insanoğlunun tüm bilgi ve deneyimine sahip

mevzuata tamamen hakim olacağı, örnek olayları, mevzuat

olan bir YZ’nin önyargı, yorulma vs. gibi insana ait sorunlar

yapılmak istenilen alanlardaki sorunlara daha çok vakıf olması,

olmaksızın çok daha iyi çıkarımlar yaparak sonuçlara

önyargısız olması ve en önemlisi politik kaygılar gütmeksizin

ulaşabileceğini söyleyebiliriz.

yalnızca kamu yararıyla hareket ederek yasama faaliyetinde

IBM’in ürettiği yapay zekâ avukatı Ross, gerçek kişi hukukçuların istihdamı açısından ne gibi riskleri beraberinde getiriyor?

bulunacak olması bence bunu hem mümkün hem de daha faydalı olmasını sağlayacaktır.

Yapay zeka ve teknolojinin gelişmesiyle yeni hukuk alanlarının

-İlk bakışta bu tür yazılımların hemen insanların yerini alabileceği kaygısı oluşsa da bu ilerleme kaygı verici bir hızda

ortaya çıkacak olması süregelen hukuk alanlarının da sona ermesine neden olabilir mi?

olmayacak dolayısıyla insan avukatlar bu değişime hızla

Hukukta sona eren alandan çok, yeni ortaya çıkan alan var.

ayak uydurabilecekler. Bence bu kadar hızla hukuk fakültesi

Dolayısıyla yapay zeka; nitelikli, çalışkan, kültürlü, sosyal ve

açılması ve bu kadar çok hukuk mezununun sınavsız avukat

sağduyulu hukukçuların en iyi ve sadık yardımcısı; diğerlerinin

olması ROSS’dan çok daha büyük ve yakın bir tehlike.

ise korkulu rüyası olacaktır.

Biliyoruz ki insanın da yapay zekanın da karar alma

Hukuk alanında insan zekasının yapay zeka karşısındaki

mekanizması belli başlı algoritmalara dayanıyor. Adalet

avantajları neler olabilir?

kavramı biz insanlar için bile zaman içinde bu kadar farklı yorumlanmışken yapay zekanın adaleti mümkün mü?

-Genel Yapay Zeka inşa edildiğinde insan zekasının hiçbir

Bence yapay zekanın adaleti daha olanaklı. Ancak derin

duygular da beyninizdeki nöronların sinapslarıyla yaptıkları

öğrenme sırasında nasıl eğitildiği, hangi kaynaklardan

bağlantıların

beslendiği ve önyargılardan arındırılıp arındırılmadığın

yansıması ve size hissettirdikleri. Yani her şey fizik, kimya ve

önemli. Örneğin ABD’de tekrar suç işleme olasılığı bulunan

matematik. Teknolojinin gelişmesiyle bunu makinelerin de

suçluların tespit edilmesi için skorlama yapan yapay

yapması sağlanabildiğinde insan zekasının bu açıdan hiçbir

zeka algoritmaları kullanılıyor. Bu algoritmayı yazanlar ve

farkı ve üstünlüğü kalmayacak. Hatta çok daha duyarlı, şefkatli

algoritmayı besleyen kaynakları derleyen de insanlar olduğu

ve empati yapabilme yeteneğine sahip olan Yapay Zekalar

için, bu insanların önyargıları YZ’ye de geçmekte. Yani kendi

olursa hiç şaşırmam.

avantajı kalmayacak. Zira insana has olduğu varsayılan gerçekleştirdiği

kimyasal

etkileşimlerin

eksiklerimizi ve defolarımızı makinelere de bulaştırıyoruz. Bu RÖPORTAJ : Özge Gülşen Yılmaz

23

Emin Osman Şahin

Semih Yılmaz

İNSANLIĞA KARŞI SUÇLAR Özge G. YILMAZ & Sedat ÇİFCİLER

İnsanlığa karşı suç tipini iyi kavrayabilmek için ilk olarak ul-

Kavramın bu kadar geniş olması ve suç tipinin başlı başına

uslararası suç kavramının incelenmesi önem arz etmektedir.

bir suç olarak düzenlenmesinin uzun zaman alması sebebi-

Uluslararası suçlar kavramıyla, uluslararası hukuka aykırı olan

yle insanlığa karşı suçlar tarihsel süreç içerisinde çeşitli ul-

ve uluslararası hukuka göre cezai sorumluluğu gerektiren

uslararası mahkeme statülerinde yer alarak gelişme göster-

fiiller anlaşılmaktadır. Uluslararası suçlar kendi içinde iki alt

miştir. Bu suçu tam olarak inceleyebilmek için geçirdiği

kategoriye ayrılır:

tarihsel sürecin iyi kavranmasında fayda vardır.

- Uluslararası hukuk suçları

İnsanlığa Karşı Suç Kavramının Tarihsel Gelişimi

- Diğer uluslararası suçlar.

İnsanlığa karşı suçlar kavramı II. Dünya Savaşı sonrası

Ceza mahkemesi kurucu anlaşmasıyla düzenlenen uluslarar-

hayatımıza girmiş ve halen de gelişimini sürdürmektedir.

ası hukuk suçları olarak soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş

Ancak savaş suçları ve soykırım suçu aksine insanlığa karşı

suçları ve saldırı suçları olarak dört grup suç kabul edilmek-

suçların uluslararası bir belgede yer alması uzun zaman

tedir.

almıştır ve uluslararası sözleşmelerde düzenlenmemiştir. İlk

Bu suçlar, uluslararası toplumun tamamını ilgilendiren, huzur ve düzeni bozup uluslararası toplumu bir bütün olarak mağdur etiği düşünülen fiillerden oluşan en ağır suçlardır. Diğer uluslararası suçlar için ise uluslararası hukuka göre doğrudan

zamanlar teamül hukukuna paralel olarak bir gelişim göstermiş daha sonraları bütün uluslararası mahkemeler statülerinde aralarında önemli farklılıklar olan çeşitli tanımlamalar yapılmıştır.

bir cezai sorumluluk öngörülmemiştir. Ancak uluslararası

Bu kavramın ilk ortaya çıkışı, insanlığa karşı suç olarak

sözleşmelerle devletlere bu fiillerin cezalandırılabilirliğini

tanımlanmasa da, 1474’te Alman İmparator Peter von Hei-

sağlama yetkisi tanınmıştır.

genbach’ın halkına yaptığı insanlık dışı muamaleler gerekçe

Uluslarası hukuk suçlarından biri kabul edilen insanlığa

gösterilerek mahkum edilmesine dayandırılmaktadır.

karşı suçlar ise tanımlanması ve sınırlanmasında karşılaşılan

Ancak bu kavram kendine ilk olarak 1899 ve 1907 Lahey

güçlükler nedeniyle en fazla tartışmaya yol açan suç tipler-

Sözleşmesi’nde kullanılan “insancıl hukuk” şeklinde yer bul-

inden biridir. Bu belirsizlikler sebebiyle de insanlığa karşı

muştur. 1907 tarihli Lahey sözleşmesine göre sivillerin ve

suçları dergimizin bu sayısında incelemeye değer bulduk.

savaşan tarafların insancıl hukuk ilkesi gereğince uluslarar-

24

ası hukuk ilkeleri çevresinde koruma altında oldukları ifade

cezai sorumluluğu gerektirmektedir. Eski Yugoslavya İçin

edilmiştir.

Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü ile Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü de uluslararası teamül huku-

Bugün insanlığa karşı suç başlığı altında incelediğimiz bu

kuna göre insanlığa karşı suçların cezalandırılabilirliğinden

suçlar, ilk kez 1915’te müttefiklerin hazırlamış olduğu Joint

hareket etmektedir.

Allied Declaration adlı bildirgede ‘Türkler tarafından insanlığa ve sivillere karşı işlenen bu yeni suçlar’ ifadesiyle dile

Günümüzde gelinen noktada insanlığa karşı suçların

getirilmiştir ve Osmanlı hükümetinin tüm üyelerinin bu

yapılan en geniş kapsamlı tanımı Uluslararası Ceza Mahkem-

suçlardan kişisel olarak sorumlu olmaları gerektiği de ayrı-

esinin kurucu antlaşması olan Roma Statüsü’nde bulunmak-

ca ifade edilmiştir. Ancak kavramın belirsizliği, genişliği ve

la birlikte hala yeterince sınırlandırılamamış, bir çerçeve suç

hukukiden ziyade siyasi bir nitelik taşıması gibi sebeplerle

niteliğindedir. Statünün 7. Maddesi, insanlığa karşı suçları

kesin bir tanım yapılamamış ve ayrı bir suç olarak kabul edil-

düzenlemektedir.

mesi devletlerin itirazıyla karşılaşmıştır.

Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü md. 7/1’e göre insan-

Hatta I. Dünya Savaşından sonra ‘insanlığa karşı suç’ kavramı

lığa karşı suçlar şunlardır:

hukuki zemine o kadar uzaktır ki bu kavrama ne Versay ne Sevr’de ne de Lozan Antlaşmasında yer verilmiştir.

- Kasten öldürme,

1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri de insanlığa karşı suçlar

- Köleleştirme,

adına önemli bir yer tutmaktadır. Cenevre sözleşmelerinin

- Sürgün veya halkın zorla nakli,

ortak 3. Maddesinde savaş sırasında sivillere ırk, renk, cinsi-

-Uluslararası hukukun temel kurallarına aykırı olarak hapis

yet ayrımı yapmaksızın insani muamelede bulunulması ve

veya bedensel özgürlükten diğer ağır mahrumiyetler,

sivillere yönelik belli fiillerin yasaklanması konusunda ko-

- İşkence,

ruyucu düzenlemeler getirilmiştir.

- Irza geçme, cinsel kölelik, fuhşa zorlama, zorla hamile bırak-

- İmha,

ma, zorla kısırlaştırma veya bunlara benzer ağırlıkta diğer

İlk Uluslararası Mahkeme kurma teşebbüsü I. Dünya Savaşı

her hangi bir cinsel şiddet fiilini işlemek,

sonrası, II. Wilhelm’in savaşa yol açması gerekçe göster-

- Siyasi, ırki, ulusal, etnik, kültürel veya dini nedenlere ya cin-

ilerek dönemin İngiliz kralı tarafından önerilmiş ancak

siyete dayanan nedenlere kovuşturma (zulüm).

‘devlet başlarının sorumsuzluğu’ gerekçesiyle yargılama

- Kişilerin zorla kaybedilmeleri,

yapılamamıştır.

- Irk ayrımcılığı, - Diğer insanlık dışı fiiller

Buna karşılık II. Dünya Savaşı sonrası galip devletlerin önderliğinde kurulan Nürnberg Mahkemeleri ilk uluslararası ceza

Bu fiillerin saldırı bilincinde olarak, belirli sivil nüfusa yönelik,

mahkemesi konumundadır. Nürnberg şartında belirlenen

yaygın biçimde gerçekleştirilmesi bu davranışların insanlığa

dört suç tipinden biri de insanlığa karşı suçlardır. İnsanlığa

karşı suç teşkil etmesi için yeterlidir.

karşı suçlar ayrıca Nürnberg şartını takip eden ad hoc mah-

Mahkemelerin bu farklı tanımlamaları göz önünde bulun-

keme kurucu anlaşmaları ve son olarak da Roma Statüsü ile

durulursa, bir eylemin insanlığa karşı suç oluşturabilmesi için

kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde kendisine yer bul-

gerekli koşullar şunlardır:

muştur.

Yaygın ve sistematik bir saldırı olması, Sivillere yönelik olması,

İnsanlığa karşı suç tipi için Eski Yugoslavya Ceza Mahkemesi,

Siyasi, ulusal, ırksal, etnik ve dini temele dayalı olması.

Ruanda Ceza Mahkemesi ve Uluslararası Ceza Divanı farklı düzenlemeler getirmiştir.

İnsanlığa karşı suçların ortak özellikleri

Eski Yugoslavya Ceza Mahkemesi, Nürnberg Uluslararası

1. Eylemin silahlı çatışma sırasında gerçekleşmesi

Askeri Mahkemesi Statüsü’ndeki gibi insanlığa karşı suçların yalnızca savaş suçları icrasında ya da bunlara bağlantılı

Eski Yugoslavya Ceza Mahkemesi Statüsü’nde insanlığa karşı

olarak gerçekleştirilebileceğini öngörmüşken, günümüz

suçları oluşturan eylemlerin çatışma sırasında meydana

uluslararası ceza hukukunda bu suçun sayılan unsurlardan

gelmiş olması, suçun oluşabilmesinin bir koşulu olarak be-

bağımsız işlenebileceği kabul edilir, tıpkı Ruanda Ceza Mah-

lirtmiştir.

kemesi’nde olduğu gibi.

Ancak Ruanda Ceza Mahkemesi ve Roma Statüsü ise bir eylemin insanlığa karşı suç oluşturabilmesi için mutlak şekilde

İnsanlığa karşı suçlar, uluslararası teamül hukukuna göre de

25

çatışma sırasında olması koşulunu aramamaktadır. Diğer

c) İşkence, eziyet veya köleleştirme.

bir ifadeyle, bir eylem, silahlı çatışma sırasında meydana

d) Kişi hürriyetinden yoksun kılma.

gelmemiş olsa bile, diğer özellikleri taşıması insanlığa karşı

e) Bilimsel deneylere tâbi kılma.

suçlar kategorisinde yer alması için yeterlidir.

f ) Cinsel saldırıda bulunma, çocukların cinsel istismarı. g) Zorla hamile bırakma.

2 . Yaygın ve Sistematik Bir Saldırının Parçası Olması

h) Zorla fuhşa sevketme.

Sistematik ve yaygın bir saldırının parçasını oluşturan ey-

Ancak TCK md. 77/1 ile Roma statüsü md. 7/1 karşılaştırıldığın-

lemin ne gibi özellikler taşıması gerektiği konusu oldukça

da TCK’daki düzenlemenin Roma statüsü’ndeki düzenle-

karmaşık bir sorundur. Bu yüzden yaygın ve sistematik ka-

meden daha kapsamlı olduğunu söylemek zordur. Roma

vramlarının tanımlanmasında fayda vardır.

statüsünde insanlığa karşı suç olarak kabul edilen imha, sürgün, ırkçılık ve diğer insanlık dışı fiillerin 77. maddede

Yaygın kavramı, çok sayıdaki mağdura karşı doğrudan ve ağır

karşılığı bulunmamaktadır.

bir şekilde kolektif olarak yapılan ve sıklıkla tekrarlanan geniş kapsamlı eylemler olarak tanımlanabilir.

Roma Statüsü’nde belirlenen insanlığa karşı suçlar, herhangi bir sivil nüfusa karşı yaygın veya sistematik bir saldırının

Sistematik kavramı ise, özel ya da kamu kaynaklarını kulla-

parçası olarak işlenen belirli eylemleri içermektedir. Uluslar-

narak bir sivil nüfusu yok etmek, bu nüfusa zulmetmek ya

arası Ceza Mahkemesi Statüsü’nde ve Eski Yugoslavya İçin

da nüfusu zayıflatmak için işlenen, sık sık tekrarlanan ya da

Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü’nde suçun oluşması

kesintisiz olarak devam eden insancıl olmayan eylemlerdir.

için herhangi bir kast öngörülemez. Ancak TCK’da yer alan düzenleme siyasi, ırki ve dini saiklerle toplumun bir kes-

3. Sivillere Karşı Doğrudan Bir Eylem Yapılması

imine karşı sistemli olarak işlenen fiilleri içerir. Bu açıdan Bir eylemin insanlığa karşı suçlar kategorisine girebilmesi için bu eylemin, sivillere yönelik bir eylem niteliğinde olması gerekmektedir. Gerek Nürnberg Mahkemesi kararlarında gerekse Eski Yugoslavya Ceza Mahkemesi ve Ruanda Ceza Mahkemesi Statüleri’nde yaygın ve sistematik saldırı eyleminin sivillere karşı bir nitelik taşıması, insanlığa karşı suç oluşturmasının bir koşulu olarak belirtilmektedir.

4- Ayırımcılık Temelinde Yapılmalı Ulusal, siyasal, etnik, ırksal ve dini nedenlerden ötürü suç işlemek insanlığa karşı suçlardan sayılmaktadır. Ruanda Ceza Mahkemesi Statüsü’nün 3. maddesinde yapılan bu düzenleme klasik uluslararası hukukun, insanlığa karşı suçlara ilişkin belirttiği koşullara eklemelerde bulunmuştur.

TCK’da Ele Alınış Biçimi Türkiye, Roma statüsünü kabul etmediği için Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin üyesi değildir. Fakat yine de insanlığa karşı suç ve soykırım 5237 sayılı TCK’da yer bulmuştur. TCK 77. maddesi hangi fiillerin insanlığa karşı suç sayılacağını ele almıştır.

TCK Madde 77/1

Aşağıdaki fiillerin, siyasal, felsefî, ırkî veya dinî saiklerle toplumun bir kesimine karşı bir plân doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi, insanlığa karşı suç oluşturur: a) Kasten öldürme. b) Kasten yaralama.

26

failde, maddede sayılan fiillerin “toplumun bir kesimine karşı

densel veya ruhsal bütünlüğe zarar verme gibi fiiller hem

bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenen” fiillerin bir

soykırım, hem de insanlığa karşı suç oluşturabilir. Bu açıdan

parçasını oluşturduğunun bilinmesi yeterli değildir. Failde

gerçek içtima kurallarına göre failin haksızlık içeriklerinin to-

ayrıca siyasi, felsefi, ırki veya dini nedenlere dayanan bir ay-

plamından cezalandırılması gerekecektir.

rımcılık kastının da bulunması aranacaktır.

KAYNAKÇA

İnsanlığa Karşı Suçlar ve Diğer Uluslararası Suçlar Arasındaki Farklar İnsanlığa karşı suçlar, diğer uluslararası suçlarla olan benzerliklerinden dolayı sıklıkla karıştırılmaktadır, diğer suçlardan

*İnsanlığa Karşı Suçlarda ‘İnsanlık’ Ne Manaya Gelmektedir: Felsefi Bir Analiz, Yard. Doç. Dr. Hüseyin Günal, İÜHFM C. LXXII, S. 1, 568 s. 555-570, 2014 *Yeni Türk Ceza Kanunu’nda İnsanlığa Karşı Suçlar, Doç. Dr. Faruk Turhan, Makale, www.ceza-bb.adalet.gov.tr *Besiri, Arzu, İnsanlığa Karşı Suçlar Üzerine Bir Araştırma.

ayırt edilebilmesi için bu suçlarla olan farklılıklarını ve benzerliklerini incelemek faydalı olacaktır.

Savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar çoğu noktada örtüşmektedirler. Örnek vermek gerekirse çatışma sırasında katliam yapma her iki suç türü için de uygulanabilir. Fakat iki suç arasında farklar da mevcuttur. İnsanlığa karşı suç bir çatışma ya da savaş olmadığı zaman da işlenebilir. Ayrıca, insanlığa karşı suç oluşması için sistematik veya yaygın saldırı gerekli iken savaş suçları için tek bir olay yeterlidir. Üçüncüsü savaş suçları, savaşan devletlerin karşılıklı sözlerine dayanır ve bundan dolayı savaşan devletin ve savaşan devlete bağlı diğer unsurların korunması ilkesine dayanır. Buna karşılık, insanlığa karşı suçlar hangi ülkenin vatandaşı olduğuna bakılmaksızın tüm mağdurları korur. Dördüncüsü savaş suçları hukuku savaş sırasındaki davranışlara ve askeri amaçlara karşı düzenlemeler yapmasına rağmen insanlığa karşı suçlar suçlar öncelikle sivillere karşı eylemler ile ilgilenir.

Diğer bir uluslararası suç olan soykırım sahip olduğu benzerliklere rağmen insanlığa karşı suçlardan farklı bir suç tipini meydana getirmektedir.

Soykırım, ulusal, etnik, ırki ya da dini bir grubu kısmen veya tamamen yok etmek amacıyla gerçekleştirilen insanlığa karşı bir suç olarak tanımlanabilir. İnsanlığa karşı suç ve soykırımın bu denli yakın olmasına rağmen kavramlar belli farklardan dolayı ayrı suçlar olarak düzenlenmişlerdir. İnsanlığa karşı suç teşkil eden fiiller aynı zamanda soykırım suçunu da oluşturabilir. Soykırım, insanlığa karşı suçların daha ağır bir şekli olarak görülmektedir. Her iki suç da bu nedenle ayrı ayrı yaptırıma tabi tutulabilir. Ancak soykırım suçunda failde özel kastın bulunması aranmaktadır. Bununla birlikte, İnsanlığa karşı suçlarda ise, belirtilen hareketlerin özel kast (siyasal, felsefi, ırki veya dini saik) ile işlenmesi gerekmektedir. Ancak TCK md. 77’de özel bir kastla hareket etmenin aranması bu suçlar arasındaki ayrımı zorlaştırmaktadır. Aynı zamanda soykırım suçunun oluşması için, tamamen veya kısmen yok etme özel kastının bulunması gerekir.

Bu farklara rağmen kasten öldürme, kasten yaralama, be-

27

Die Schiedgerichtsbarkeit im Zusammenhang mit ISTAC Tahsin Erdem KÜÇÜKER Mit der Zeit haben sich die Kommunikations- und Transportmöglichkeiten der Menschheit entwickelt. Daraufhin haben die Leute auf einer internationalen Weise gehandelt. Ein solcher Handel hat mit sich Konflikte gebracht. Für deren Lösung hat man statt staatlichen Gerichten eine internationale Ebene gebraucht und so ist die Meinung “internationale Schiedsgerichtsbarkeit” aufgetaucht.

Begriff Schiedsgerich tsbarkeit

Die Schiedsklausel Die Vertragsparteien sollen einig sein, ihren Konflikt vor dem Schiedsgericht endgültig und bindend zu lösen. Sie können in ihrem Vertrag ihr gegenseitiger und übereinstimmender Wille für die Schiedsgerichtsbarkeit mit der folgenden Schiedsklausel erklären: “Alle Streitigkeiten, die sich aus oder im Zusammenhang mit dem vorliegenden Vertrag ergeben, werden nach der

Der berühmte Universitätsprofessor des internationalen

Schiedsgerichtsordnung der …. v on einem oder mehreren

Privatrechts, Ziya Akıncı, beschreibt die Schiedsgerichtsbarkeit

gemäß dieser Ordnung ernannten Schiedsrichtern endgültig

folgend:

entschieden.”

“Die Schiedsgerichtsbarkeit ist die Vereinbarung der

Übrigens sollten die Parteien in der Schiedsklausel den Ort

Parteien dafür, dass in Fällen, bei denen das Gesetz es

und die Sprache des Schiedsverfahrens, das anwend bare

den Vertragsparteien erlaubt, die entstandenen oder

Recht, die Anzahl der Schiedsrichter und die Sprache des

entstehbaren Konflikten statt den staatlichen Gerichten durch

Verfahrens regeln. Sonst entscheidet das Schiedsgericht auf

selbst-gewählte Schiedsrichter endgültig und bindend zu

der Grundlage der Schiedsgerichtsordnung.

entscheiden.

Die Schiedsgerichtsbarkeit erfolgt entweder mit Institutionen (institutional arbitration) oder ohne Institutionen (ad hoc arbitration).

Vorteile der Schiedsgerichtsbarkeit Die Schönheit der Schiedsgerichtsbarkeit liegt an ihrer Schnelle, Kosteneffizienz, Qualität, Vollstreckbarkeit und Flexibilität. Im Vergleich zu den staatlichen Gerichtsprozessen:

Es gibt Institutionen, die Schiedsverfahren ermöglichen.

Zu einer endgültigen und vollstreckbaren gerichtlichen

Die im Konflikt stehenden Vertragsparteien wählen eine

Entscheidung kommt man viel schneller. Je mehr die

Institution und nehmen somit an, dass das Schiedsverfahren

Geldmenge des Konflikts ist, desto günstiger wird der

mit deren Aufsicht und deren Verfahrensregeln erfolgt. In

Schiedsgerichtsprozess. Mit Hilfe von im Konfliktbereich

einer solchen Situation bildet eine Institution eine Brücke

fachlich gebildeten Schiedsrichtern kommt man zu einer

zwischen den Parteien und den Schiedsrichtern. Die Beispiele

gerechteren

für Institutionen sind die ICC (International Court of Arbitration

ist viel flexibler. Die Vertragsparteien können frei über

of International Chamber of Commerce, LCIA (London Court

das anwendbare Recht, die Sprache des Verfahrens, die

of International Arbitration), ICSID (International Centre for

Schiedsrichter und den Ort des Prozesses entscheiden.

Settlement of Investment Disputes), ASA (Swiss Arbitration Association), ISTAC (Istanbul Arbitration Center) und DIS (Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit).

Bei der Ad Hoc Schiedsgerichtsbarkeit wählen die Parteien ihre Schiedsrichter und die Verfahrensregeln selber, daher gibt es keine Institution, die im Verfahren den Parteien begleitet. Eine Möglichkeit für die Wahl der Verfahrensregeln wäre die UNCITRAL Modellgesetz über die internationale Schiedsgerichtsbarkeit.

gerichtlichen

Entscheidung.

Der

Prozess

Ein kurzer Blick auf ISTAC Im Rahmen des Istanbuler Finanzzentrum Projekts wurde der Istanbuler Schiedsgerichtshof (ISTAC) im Jahr 2015 gegründet. Er ist ein unabhängiges Institut, das sowohl für inländische als auch internationale Konflikte Dienstleistung für Schiedsgerichtsbarkeit- und Mediationsverfahren anbietet.

Seine Schiedsgerichtsordnung und Mediationsregeln wurden im Jahr 26.10.2015 in Kraft getreten. Das Institut erzielt, von

28

geographischen, kulturellen und ökonomischen Vorteilen der Türkei zu profitieren und für die Konflikte der Region das leitende Konfliktlösungszentrum zu werden.

ISTAC hat ein nationales und ein internationales Amt, die aus berühmtesten Juristen aus unterschiedlichen Ländern entstehen. Diese Ämter haben eine Überwachungsrolle für die Verfahren. Das heißt, in bestimmten Fällen (z.B. Verlängerung der Fristen, Ablehnung der Schiedsrichter und Verbindung von Gerichtsverhandlungen) können sie in die Verhandlung eingreifen. Damit schaffen die Ämter Vertrauen für Parteien. Übrigens leistet ISTAC die Möglichkeit für Schnell-Schiedsgerichtsbarkeit (Fast-TrackArbitration)

und

Notfall-Schiedsgerichtsbarkeit

(Emergency-Arbitration),

welche

maßgeschneiderte Lösungen zu den Parteien schaffen.

Bei Fast-Track-Arbitration ermöglicht das Institut für Konflikte bis zu einer Geldmenge von 300.000 Türkische Lira ein schnelleres Schiedsverfahren, bei dem ein Schiedsrichter in 3 Monaten zu einer verbindlichen und vollstreckbaren Entscheidung kommt.

Die Emergency-Arbitration dient dazu, bei Notfällen den gebrauchten Rechtsschutz zu den Parteien zu leisten, wenn die Parteien darauf nicht warten können, bis die Schiedsrichter sich versammeln.

Zusammenfassung und Schlusssätze Die Schiedsgerichtsbarkeit ist eine wunderbare Konfliktlösungsmethode, die den freien Willen von Parteien respektiert. Es bringt schnellere, kostengünstigere und gerechtere Ergebnisse. Damit leistet diese Methode einen wichtigen Beitrag zum Ziel „Rechtsstaatprinzip“.

Es sind nur 4 Jahre nach der Begründung vom ISTAC, aber die Statistiken zeigen, das Institut scheint eine große Lücke im Bereich zu erfüllen. Mit dessen innovativen Konfliktlösungsneigung ist das Institut heutzutage ganz im Trend und scheint in den kommenden Jahren den regionalen Markt zu leiten.

29

SPORDA ŞİDDET VE FUTBOL KAPSAMINDA CEZA YAPTIRIMLARI Buğra MERCAN İnsanların her dönem icra ettiği sportif pratikler o dönemin ihtiyaçlarına ve imkânlarına göre şekillenmiştir. Dolayısıyla çağlar boyu farklı toplumlardaki bu değişik pratikler aynı olmayan amaçlara yönelik uygulanmıştır. Bu noktadan hareketle sosyal bilimlerde sporun tanımı, doğuşu ve gelişimi üzerinde farklı görüşler mevcuttur. Tüm tanımlar dikkate alındığında ortaya çıkan ilk geleneksel pratiklerin insanların doğayla giriştikleri mücadelelerden kaynaklandığı görmekteyiz.

(FİŞEK,1985:8-10)

Bu pratikler zamanla insanda beden gücüyle hemcinslerin-

öngörmekteyim. Var olan şiddet yanlısı eğilimler ve sebepler-

den üstün olma ve onlara karşı üstünlük sağlama gereksinimi

in kaynakları farklılık göstermekle birlikte ilk akla gelenler baş-

uyandırmış olup bu da sporun temel prensiplerinden olan

ta eğitim düzeyi, sosyolojik yapı, hukuki gelişmişlik ve bireysel

‘rakibe üstünlük kurma’ dürtüsünün ortaya çıkmasına yol

etmenlerdir. Bu etmenler topluma doğrudan yön verdiği gibi

açmıştır. Bu bağlamda sporu, bireyleri ve toplumu etkileyen

asli amacına hizmet edilmediğinden spora da yansımaktadır.

genellikle rekabete dayalı fiziksel ve zihinsel aktivite alanıdır

Günümüzde spor branşları arasında önemli bir yere sahip

şeklinde tanımlayabiliriz. Bir toplumu var eden, ona kişiliğini

olan ve popülaritesinin yüksekliği nedeniyle önemli kitlelere

kazandıran ve bünyesinde bulunan bireylerin bir arada

hitap eden futbol, toplumda gördüğü bu ilgi dolayısıyla yeri

yaşamasını sağlayan yegâne unsur değerlerdir. Hoşgörü, sev-

geldiğinde toplumu yönlendiren ve şiddet yanlısı tutumların

gi, yardımseverlik, saygı buna örnek olarak gösterilebilir. Bu

başrolünde oynayan bir figür olarak karşımıza çıkabilmekte-

değerlerin yozlaşmasıyla veya toplumda gördüğü karşılığın

dir. Nitekim futbolda şiddeti saha içi ve saha dışı şeklinde sını-

değişmesiyle toplumsal sorunlar da buna bağlı olarak artma-

flandırmak daha yol gösterici olacaktır. Bu bağlamda saha dışı

ya başlar. Bu noktada bir kısım toplumsal sorunlar gibi şiddet

kaynaklı şiddetin kapsamının asıl irdelemek istediğim saha içi

de toplumca mücadele edilmesi gereken sosyal bir olgu olar-

şiddetten çok daha geniş olduğunu belirtmekle beraber; bun-

ak karşımıza çıkar. Ne yazık ki günümüz Türkiye’sinde şiddet

ların aslında bahsi geçen etmenlerle yorumlanması gerektiği,

ve çeşitleri olan aile içi şiddet, kadına yönelik şiddet, sağlık

çözüm yollarının bu sebepler üzerinden kurulmasının doğru

çalışanlarına karşı şiddet, sporda şiddet vb. gündemde sıkça

olacağı taraftarıyım. Saha dışı şiddetin asıl faktörü taraftar-

yer edinir hale gelmiştir.

lardır. Taraftarların kendilerine özgülenen destekleme eylemini, amacını aşarak holiganizm seviyesinde şiddet faali-

Bu kapsamda sporda şiddet, spor çatısı altında mücadele

yetlerine dönüştürmesi mezkûr etmenlerden olan sosyolojik

edilmesi gereken önemli bir başlık olarak nitelendirilebilir.

yapıyla açıklanabilir. Toplumun karakteristik özelliklerinin,

“Sporda şiddet”, bahsi geçen rekabet ruhunun spor kültürü

iklime, coğrafyaya göre şekillenen davranış biçimlerinin, aile

içinde benimsenememesinin anlık, kişisel, toplumsal veya

kurumunun, olumsuz olarak şiddet olgusunu şekillendirmesi

düzenlemesel boşluklardan kaynaklanmasının bir tezahürü olarak karşımıza çıkar. Ancak bu mücadele, aslında “şiddet” kavramının kendisinden bağımsız yürütülemeyecek kadar iç

mümkün olmakla beraber bunun engellenmesi de mümkün görünmektedir.

içe geçmiş bir düzeydedir. Bu sebepledir ki şiddetin yalnız-

Bu konunun hukuki yaptırımlarla ve bireysel bilinçle

ca “spor çatısı altında” mücadeleyle sınırlanamaz olduğunu

çözüleceğinin en somut örneği İngiltere’dir. İngiliz hükümeti

30

futbolda “68 kuşağı olayları” olarak anılan ciddi boyutlara ve

yaptırımı maddesel olarak öngörülmektedir. Buna binaen

can kayıplarına ulaşan holiganizmi yenmeyi devlet politikası

yapılan haksız eylemin cezasının ederini bulmayarak eksik

haline getirerek savaşmış ve nitekim sonunda da başarılı ol-

kalmaması adına hakem raporlarının doğru bir şekilde düzen-

muşlardır. Bu başarıyı, eğitimle birlikte bireysel bilinci geliştir-

lenmesinin ve hukuki bir dille yazılmasının önemini ekipçe

erek ve hukuki düzenlemeleri de etkinleştirerek gerçekleştir-

tespit ettik. Öncelikle bu doğrultuda hakem raporlarının eksik

diler. Genelden yola çıkarak, bir futbol hakemi olarak asıl

ve yanlış düzenlenmesinin sebeplerini araştırdık. Kural bilgisi

değinmek istediğim nokta futbolda saha içindeki şiddet

eksikliği, duygusallık, ihraç konusunun betimlenememesi gibi

hareketleridir.

sonuçlara ulaştık. Görüldüğü üzere eğitim ve bilgi eksikliği birey olarak hayatımızın her aşamasında negatif akıbetlere

Futbolda mevcut oyun kurallarının saha içinde uygulan-

gebe olarak beklememize sonuç bağlamaktadır. Bu durumun

masının en doğru şekilde sağlanması için çalışan yürütme

ekseriyetle giderilmesi adına bu sonuçları İstanbul İl Hakem

erki ve bu kurallara uymayanları cezalandıran yargı erki

Kuruluna rapor halinde sunduk.

hakemdir. Saha içinde rekabet olgusunu koruyarak kaliteli ve adil bir mücadele sağlama görevinin zorluğunun yanı sıra aksi

Bu çerçevede her ay Merkez Hakem Kurulu tarafından ver-

davrananları ihtar (sarı kart) ve ihraç (kırmızı kart) gibi disiplin

ilen hakemlik gelişimi eğitimlerinde biz de Hukuk Kurulu

cezalarıyla cezalandırarak saha içi şiddeti önlemeyi amaçlam-

olarak hakem raporlarının liglere ve ihraç sebeplerine göre

aktadır. Hakemler futbol oyun kuralları kitabında belirtilen

dağılımının ve bu dağılımın kıyaslanmasının yanı sıra cezai

sebepler ve kurallar çerçevesinde saha içi takdir yetkisini kul-

yaptırımların karşılığının olması adına rapor yazım tekniği

lanmaktadırlar. Kamuoyunun genelinde yerleşmiş algının ak-

ve rapordaki eksikliklerin sebeplerini de içinde barındıran

sine bahsedilen yönetimi sağlayabilmek adına futbolun saha

sunumlar düzenledik. Bu sunumların geri dönüşünü olumlu

içi ve çoğu zaman saha dışı camiasının en eğitimli insanları

olarak aldık, almaya da devam ediyoruz. İASKF Disiplin Ku-

olan hakemlerin başvurdukları disiplin cezaları ve bunların

rulu tarafından açıklanan cezalarda yapılan eylemin karşılığı

yansımasının nasıl olduğunu inceleyelim.

olan cezaların Futbol Disiplin Talimatına daha fazla dikkat edilerek verildiği, daha çok rapor yazımındaki tanımsal ve

İstanbul Faal Futbol Hakemleri ve Gözlemcileri Derneği

yazınsal eksikliklerden kaynaklı eksik ceza tayini sorununun

bünyesinde kurulan Hukuk Kurulu ekibi olarak dostlarım

yavaş yavaş çözülerek istenilen seviyeye gelindiği görülmek-

Emirhan Çevik ve Serkan Sert ile beraber- futbolda ceza

tedir. Yaptığımız çalışmaların karşılığını almanın haklı gururu

yaptırımlarını ve kırmızı kart sebeplerini derinlemesine irdel-

ve mutluluğuyla birlikte bizi bu çalışmalara yönlendiren, her

edik. Söz konusu ihraç sebeplerinden bazıları şunlardır: Ciddi

zaman arkamızda duran değerli hocamız Mithat Kamil BİR-

Faullü oyun, Şiddetli Hareket, Küfür, Hakaret, Tükürme, Saldır-

İCİK’e de teşekkürü bir borç bilirim.

gan Tutum ve Davranış vb. Bu irdelemenin temel kaynağını ilgili amatör maçların sonunda yazılan ve içerisinde kırmızı

Dilerdik ki disiplin cezalarına gerek kalmasın, hakem olmadan

kart sebeplerinin de belirtildiği hakem raporları oluşturdu.

futbol oynansın, hakim olmadan hukuk yürüsün lakin “İn-

Tüm sezon boyunca incelenen yaklaşık 22.000 maçtaki 3.000

san beşer, kuldur şaşar.” atasözüne binaen her insanın hata

rapora binaen ihraç sebeplerini ilgili maçların oynandığı

yapabileceğini belirterek bu hataları en azından minimum

liglere göre tasnif ettik. Elde edilen verilerle liglere göre (Ör:

düzeyde tutmak, kendi öz saygımızı, öz bilincimizi, otokon-

1.amatör Lig-U19 Ligi) kırmızı kart sayılarını kıyasladık. Hangi

trolümüzü oluşturmak adına insanı empati kurmaya, düşün-

lig kategorisinde cezalandırmaların daha fazla olduğunu ve

meye sevk etmek için bunları sağlayacak eğitimler, düzen-

bu cezalandırmaların kırmızı kart sebeplerinden hangisinde

lemeler, bilinçlendirmeler yapılmalıdır deyip ünlü yazar Mark

daha çok vuku bulduğunu tespit ettik. Bu tespitin sonucunda

Twain’in sözüyle bu yazımı noktalamak isterim: “Eğitimin

sizin de öngörebileceğiniz üzere en fazla vuku bulan sebep

yapamayacağı hiçbir şey yoktur. Hiçbir şey onun etki alanının

olan Saldırgan Tutum ve Davranışlara ulaştık. Saha içinde de

dışında kalamaz. Kötü ahlakları iyiye çevirebilir; kötü ilkeleri

devam eden bu şiddet olgusunun nedenlerini yazıda birçok

yıkar ve yerine yenilerini koyar; insanları melekler seviyesine

yerde belirtilen etmenler oluşturmaktadır. Bu etmenleri an-

çıkarabilir.”.

layıp çözümleri tam anlamıyla uygulayamamaktan kaynakla-

KAYNAKÇA

nan bu şiddet yanlısı tutumlar, saha içinde hakem tarafından

* SPOR - ŞİDDET İLİŞKİSİ, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ – MAKALE - İrfan SAZ Yargıtay

kırmızı kart ile cezalandırılmaktadır.

Cumhuriyet Savcısı * TÜRKİYE’DE SPORUN YÖNETSEL YAPISI İÇİNDE SPOR FEDERASYONLARI* A. Faik İMAMOĞLU

Kırmızı kart, sebebi ve olayın betimlemesi ile birlikte hakem

- Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi Nisan 2011, XVI(2), 3-10

raporlarına eklenmekte ve bu raporlara bakılarak İstanbul

* SOSYOLOJİK AÇIDAN SPORDA ŞİDDET VE ÇİRKİN TEZAHÜRATIN NEDENLERİNİN ARAŞTIRIL-

Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu (İASFK) Disiplin Kurulu

MASI: MANİSASPOR TARAFTARLARI ÖRNEĞİ - Mustafa Türkmen, Kadir Yıldız, Aylin Zekioğlu - Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, MANİSA 2 Abant İzzet Baysal

tarafından Futbol Disiplin Talimatı uyarınca cezalandırılmak-

Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, BOLU - SPOR YÖNETİMİ VE BİLGİ TEKNOLO-

tadır. Futbol Disiplin Talimatında ilgili ihraç sebebinin cezai

JİLERİ DERGİSİ ISSN: 1306-4371 CİLT:8 SAYI:2 2013

31

JURA -SOMMERSCHULE AN DER MARTIN-LUTHER-UNIVERSITÄT Yusuf AYDINBAŞ

Vom 14. Juli bis zum 6. August 2017 waren 16 angehende

der TDU im Rahmen der Sommerschule eine Exkursion

türkische Juristinnen und Juristen aus Istanbul in Halle an

nach Berlin unternommen. Zunächst war ein Besuch des

der Saale. Sie nahmen an der vierten Sommerschule 2017

Bundestags geplant, wo im Plenarsaal über das deutsche

teil, die Prof. Dr. Henning Rosenau und sein Team in enger

Gesetzgebungsverfahren

Kooperation mit der Türkisch-Deutschen Universität Istanbul

Bundestagsabgeordneten informiert wurde. Anschließend

(TDU) in diesem Jahr zum zweiten Mal in Halle organisierte.

hat sich die Vizepräsidenten des Bundestags, Frau Claudia

Gefördert wurde der Austausch dieser Universitäten durch

Roth, Zeit für ein Gespräch mit den Studierenden genommen.

den DAAD aus Mitteln des Bundesministerium für Bildung

Die Studierenden hatten die Möglichkeit, Fragen zur

und Wissenschaft.

deutschen Politik und ihrer Beziehung zur Türkei zu stellen.

In Halle angekommen, erwartete die jungen Studierenden

Nach dem man im letzten Jahr im Justizministerium

ein straffes Programm. Geplant war der Besuch beim

empfangen wurde, ist dieses Jahr ein Besuch im Auswärtigen

Verwaltungsgericht,

und

Amt Programmpunkt gewesen. Hier hat ein erfahrener

der Justizvollzugsanstalt Halle, um den Gästen die

Diplomat über seine Erfahrungen im auswärtigen Dienst

praktische Umsetzung des deutschen Rechtssystems zu

berichtet und über Karrieremöglichkeiten im Ministerium

veranschaulichen.

vorgetragen. Als kulturelles Highlight sind anschließend

Amts-

sowie

Landgericht

Bei den Gerichten wurden die Studenten/innen über die Geschichte der deutschen Rechtsprechung, den Aufbau des Gebäudes und die Arbeit der Richter informiert. Danach beantworteten die Richter Fragen zu Arbeitsmöglichkeiten der deutschen Juristen in der Justiz und zu aktuellen Entscheidungen.

und

über

die

Arbeit

der

im Rahmen einer Führung bedeutsame Orte Berlins, wie das Holocaust-Mahnmal, besichtigt worden, um Teile der deutschen Vergangenheit und die Möglichkeiten des Erinnerns und Gedenkens für unsere türkischen Gäste gezielt zu vergegenwärtigen. So konnte die Wichtigkeit historischer Aufarbeitung und Erinnerungskultur ins Gedächtnis gerufen werden.

Zudem sollten die Studierenden theoretische Aspekte der deutschen Juristerei kennenlernen. Dazu gab es zunächst eine methodische Einführung in die juristische Arbeitstechnik sowie in die Nutzung wissenschaftlicher Bibliotheken. Des Weiteren wurden täglich Arbeitsgemeinschaften angeboten, um den türkischen Studierenden das materielle Strafrecht näher zu bringen. Dabei sollte erneut der Grundstoff aus dem Allgemeinen Teil des Strafrechts behandelt werden, wobei hier die Fallpraxis im Vordergrund statt.

Wissenschaftlicher

Höhepunkt

und

Abschluss

des

Austausches bildete ein Seminar im Harz, bei dem Fragen des Allgemeinen Teil des StGB sowie aktuell strafrechtlich brisante Themen, wie die Beleidigung von Organen und Vertretern ausländischer Staaten nach § 103 StGB am Beispiel der Causa Erdogan/Böhmermann, diskutiert wurden. Hierzu haben die türkischen Studierenden eigene Referate auf Deutsch vorbereitet. Durch den Austausch mit den deutschen Studierenden und Assistenten konnten die TDUler zudem

Natürlich kam der kulturelle Austausch nicht zu kurz.

einen rechtvsergleichenden Einblick gewinnen, was das

Neben der Führung durch das Kunstmuseum Moritzburg

deutsche und türkische Strafrecht betrifft.

wurde eine Führung durch die Stadt Halle organisiert.

Zudem war ein Ausflug nach Leipzig eingeplant. In Leipzig hatten die Studenten die Möglichkeit, die Nikolaikirche, die Thomaskirche, die Universität Leipzig und das Bundesverwaltungsgericht zu besuchen.

Nicht allein zur Erholung sind die Studierenden tief in das mitteldeutsche Kulturland eingetaucht, haben die Teufelsmauer am Harz und die UNESCO-Weltkulturerbe-Stadt Quedlinburg besucht, sind durch das malerische Selketal gewandert - für manch einen oft der anspruchsvollste Part

Dieses Jahr wurde wieder mit Studierenden der Martin-

eines solchen Seminars.

Luther-Universität Halle-Wittenberg und den Studierenden

32

Martin-Luther-Universität. Halle-Wittenberg.

Die Gruppe vor der Bundestagskuppel Exkursion nach Quedlinburg, UNESCO-Weltkulturerbe

33

ALMANLAR’DA İÇTİMÂİ HAYAT: ALMAN MÜTE‘ALLİMLERİNİN YAŞAYIŞI* Moiz KOHEN

Hukukçu, gazeteci-yazar Moiz Kohen (Munis Tekinalp, 1883, Serez - 1961, Nice) 1914 yılında Bilgi Mecmuasında yayınlanan bu yazısında Alman üniversite öğrencilerinin yaşayışından bahsediyor. Bir Türk milliyetçisinin gözünden yüz yıl önceki Alman üniversite öğrencilerinin hayatından verilen kesitlerin Türk-Alman Üniversitesi öğrencilerinin ilgisini çekeceğini düşünüyoruz.

Bundan iki üç sene evvel bu mevzu bizim için garib ve

bir çekim kuvvetine mâlik bir sancağa ihtiyaç vardır. İnsan

adeta mânâsız görülürdü. Bu ne demek! Müteallimlere (ilim

herhangi kavim ve millete herhangi halk tabakasına mensup

tahsil edenlere) mahsus bir yaşayış var mı? Müteallimlerin

olursa olsun âdî yaşayıştan, gündelik yaşamdan farklı bir

hayatı herkesin hayatından farklı mıdır? Onlar başka

mefkureyi temsil eden bir sancağın gölgesi altında yaşamak

âlemlerde mi gezerler? diye hayret göstermek pek tabi

ihtiyacından kurtulmuş olamaz. Bu bir ruhî ihtiyaçtır ki

bir keyfiyet idi. Bu gibi konularda insan kendine veyâhut

tezahüratı zamanın tebdiliyle değişirse de esası, hakîki

kendi muhitine kıyasen hükmeder. Bizde ise şimdiye kadar

mahiyeti hiçbir vakit değişmez. Bu ruhî ihtiyacın tezahüratını

mekâtib-i âliye şâkirdânına (yüksek okul öğrencilerine)

hakîki istikamete, sahih mecrâya yöneltmeye muvaffak olan

mahsus bir yaşayış yoktu. Mekâtib-i âliyemize müdavim

milletler, kavimler, cemiyetler, kabileler, sınıflar, kitleler daima

olan binlerce efendilerde ferdî bir hayatın tezâhüratından

bahtiyar, bundan âciz kalanlar her vakit bedbaht olmuşlardır.

başka bir şey görülmezdi. Cemiyet, topluluk hayatına asla lüzum görülmemiş, hatta müteallim gelmesinin kapsadığı mefhum henüz dimağlarımızda tamamiyle yerleşmemiş ve bundan dolayı lisanımızda buna dair özel bir tâbir bile vücuda getirilmemiştir. Mekâtib-i âliye şâkirdânına henüz talebe diyoruz. O vakit ki lisanımıza, düşünme biçimimize, ruhî durumumuza bakılırsa bir ilkokulun vâlide sınıfına devam eden altı yaşındaki yavrucak talebe olduğu gibi bir dârülfünuna (üniversiteye) müdavim olan bıyıklı, redingotlu efendi de talebeden başka bir şey değildi. Küçük çocuk ile büyük efendi arasında bir hudut, ayırıcı bir çizgi çizmeye asla lüzum görülmemiş, çünkü müteallimlere mahsus bir muhit, bir hayat, bir âlem vücuda gelmemişti.

İlân-ı hürriyet1 zamanına kadar Osmanlı milleti nam-ı mevhûmu altında yaşayan farklı kitleler farklı sancakların gölgesi altında yaşamışlar, bazıları hakimiyet-i Türkiye’nin mahv ve yok olmasını, bir takımları geçmişin derinliklerinde gömülü olan bir saltanatın ihyâsını gaye-i emel kabul etmişlerdi. Hâkim millet olmak üzere geçinen Türkler ise ismi var cismi yok, hakîki mahiyeti belli olmayan, meçhul olmanın karanlığı içinde renkten renge giren, dinî denilen ve fakat dinî olmaktan pek uzak bulunan bir mefkurenin hayaleti arkasından koşmakla netice itibariyle dahili ve harici düşmanlarının takip ettikleri gaye ve maksadı kolaylaştırmaktan başka bir şey yapmıyorlardı. Mefkurenin yanlış, çekim kuvvetinden mahrum ve belirli bir kimlikten

Gerçekten mekâtib-i âliyeye müdavim olan binlerce efendinin

yoksun olması dolayısıyla Türklerde ferdî hayat, yani

şimdiye kadar dağınık, düzensiz bir halde yaşamaları pek

hudperestlik (bencillik) fevkalade gelişmiş, rûhun en yüce

tabi bir keyfiyet idi. Hatta tezâhürat başka türlü olsaydı

tecelliyatını edaya mahsus olan hamiyet, sadakat gibi

garipsenmesi lâzım gelirdi. Çünkü farklı bölgelerden gelen,

kelimelerin anlamları tuhaf tuhaf şekiller kazanmış ve hatta

farklı halk sınıflarına mensup olan, irfan seviyeleri, ruhî

pek çirkin şeylere alt olmuşlardı.

durumları, terbiyeleri, düşünme biçimleri tamamiyle bir olmayan binlerce efendileri, bu bir türden olmayan insanlar yığınını birleştirecek, bir araya toplayacak bir sâik, merkezî bir kuvvet mevcut değildi. İlk çağlarda olduğu gibi medeniyetin son asırlarında dahi insanların bir araya gelmesi için büyük

10 Temmuz2 inkılâp siyasisi akabinde Türk mütefekkirîni (düşünürleri) için bir emekleme devresi [Periode de tâtonement] başladı. Bir müddet Osmanlılık gayesi, yani Türkiye’de sakin farklı kavimlerin mezc ve tevhidi boş hayali arkasından koştular, bir aralık İslam birliği mefkuresine ümit

* Çevrimyazı: Arş. Gör. Ercan Karaismailoğlu, Türk-Alman Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Hukuk Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi.

1. II. Meşrutiyet'in ilanı.

2. Rumi 10 Temmuz 1324 (miladi : 23 Temmuz 1908)

34

bağladılar ve nihayet iki sene evvel kavmiyetperverlik mefkuresinde karar kıldılar.

Türklük mefkuresi başlangıçta her taraftan, dahiliden ve hariciden pek şiddetli itirazlarla karşılanmış, hatta bugün aynı görüşün başında bulunanların bir çoğu tarafından bu görüş Türk saltanatı için felâket sebebi sayılmıştır. Halbuki bugün, Türk mütefekkirîni içinde bu görüşe aşina olmayanlar adeta garip bir istisna teşkil ediyorlar. Kemâl-i katiyetle denilebilir ki artık Türkler’de bir ruh-ı millî, bir vicdan-ı kavmî mevcuttur, ve bu vicdan-ı millîdir ki bundan böyle Türk hayatının bütün aşamalarına hâkim olacaktır. Şahrah-ı terakkide (doğru gelişme yolunda) ilerlemeye başlamış Türk milleti önünde bulundurulacak olan sancak bundan başka bir şey olamaz.

Halkın bütün sınıfları, milletin bütün fertleri bu sancağın

tarafına saçmıştır. Alman toprağı Fransız askerinin istilası

cazibesiyle birbirine sarılacak, sarsılmaz bir âzim-i metîn ile

altında bulunmakta, Alman milleti Fransız boyunduruğu

ve kitle halinde ileriye doğru yürüyecektir.

altında inlemekte iken İsviçre’den imdada yetişen feylesof

İşte bu sancak sayesindedir ki bugün mekatib-i âliyemiz

Fihte malum olan kavmiyetperverane konferansları îrad

müdavimlerinde dahi bir topluluk hayatı başlamıştır ve

ve neşrettikten sonra Berlin Dârülfünunu’nun5 mertebe-i

gittikçe gelişmekte ve kuvvet kazanmaktadır. Bugün

kemale ulaşmasına hasr-ı mesâi eylemiş ve buna muvafık

dârülfünun müdavimlerinde milli vicdandan çıkan türlü türlü

olduktan sonra en mühim kürsüyü kendisi işgal ederek

teşkilat vardır. Bunların henüz rüşeymî halinde bulunmasında

vicdan-ı millinin takviyesi hususundaki mesaisine tam bir

sakınca yoktur. Esas olan vicdan-ı millî yıkılmaz, sarsılmaz

cömertlik ve muvaffakiyetle devam eylemiştir.

bir kuvve-i hayatiyyeye malik olduktan sonra ondan çıkan

Bundan yüz sene evvel Almanlarda vicdan-ı millinin ilk

tezahürat ve tecelliyatın henüz mükemmellik derecesine

defa vücuda gelmesine en büyük sebep olan Alman

ulaşmaması asla endişe gerektiremez. Dünyada her şey

müteallimlerinin hareketlerini yakından takip etmek, bugün

ancak kanun-ı tekâmülün çizdiği belirli hatlar dahilinde

aynı halde bulunan Türk müteallimleri için faydadan hâlî

yayılabilir, bu belirli hatlar üstünden sıçramak suretiyle

değilse de sadedimiz hâricinde olduğu için şimdilik bunu bir

ilerlemeye kalkışmalar, düşme tehlikesinden korunamazlar.

yana bırakarak bugünkü Alman müteallimlerinin yaşayışını

Türk müteallimlerinde bugünkü teşkilat ve tezahürat ne

tetkik ile yetineceğiz. Alman müteallimlerinin yaşayışını Türk

olursa olsun şuna kat‘iyyen emin olmalıdır ki henüz3 değişme

müteallimlerine uyulacak örnek olmak üzere arz etmek fikir

döneminde bulunan vicdan-ı millînin hakikî mahâkk-i izabesi

ve niyeti bizden pek uzaktır. Maymun gibi taklitçilik vicdan-ı

dârülfünundur. Vicdan-ı millînin en kuvvetli bayrakçıları

millinin tecelliyat ve gerekleriyle asla biraraya gelemez ve

dârülfünun müdavimleridir. Bugün böyle değilse bile yarın

birleştirilemez. Alman müteallimlerinin hayatını içtimai

olacaktır. Bizim için Türk müteallimi demek geleceğin ümit

bir mesele olmak üzere tetkik edeceğiz. Bununla beraber

alevi demektir.

Alman müteallimlerinin hayatında Türk müteallimleri için uyulacak örnek olabilecek yönler yok değildir. Türk

Vicdan-ı millînin en kuvvetli bayrakçıları dârülfünun müdavimleridir. Bugün böyle değilse bile yarın olacaktır. Bizim için Türk müteallimi demek geleceğin ümit alevi demektir.

müteallimleri kendi hayatlarını muhit ve unsur, vakit ve zamanın gereklerine göre tanzim etmek mecburiyetinde bulunmakla beraber başka milletlerin müteallimlerinde câri olan hayat tarzını medar-ı tenvir ve kıyas almak gayesiyle takip edebilirler. Özellikle ki Alman müteallimlerinde bugün öyle yönler vardır ki tâ Fihte zamanından kalma bir tesirdir;

Bundan bir asır önce Almanya’da uyanışa gelen vicdan-ı

ve bu itibarla bu yönlerin tetkiki bizim için her bakımdan

millinin maşrıkı yine dârülfünun olmuştur. Bu uyanışın en

istifade gerektirebilir.

kuvvetli müessiri olan Fihte4 en evvel müteallimleri başına toplamış ve bugünkü Almanya’yı vücuda getirmiş olan o

Alman müteallimlerinde Fihte zamanından kalan hallerin

feyyâz tohumu ancak onlar vasıtasıyla Almanya’nın her

başlıcası aşırı derecedeki vatan aşkıdır. Zaten bugün

35

3. Metinde kelime “‫ ”ﺭ‬harfi ile bitmektedir. Sehven böyle yazılmış olmalı.

4. Alman filozof Johann Gottlieb Fichte.

5. Fichte, Berlin Üniversitesinin seçilmiş ilk rektörüdür. Bkz. Humboldt-Universitaet Berlin tarihçesi.

onların en büyük ayırıcı özelliği bundan ibarettir. Vatan

bir keyfiyettir. Fakat bu <<knaype>> veya <<komer>>lerde

aşkı bugün bütün milletlerin gençlerinde mevcuttur; lâkin

hal öyle değil; orada herkes içer, güler, eğlenir, lâkin hiçbir

Almanlarda bütün hal ve hareketlere hâkim ve nâzım olacak

vakit düzenin temeline zarar gelmez.

derecede kuvvetlidir. Fransız gençlerinin bir kısm-ı küllisinde

Unutmayalım ki bu meyhanede içki içenler Almanlardır.

sosyalistlik, beynelmileliyet gibi vatanperverliğin düşmanı

Her Alman itaat eden, intizamperver bir ruh ile dünyaya

olan görüşler hüküm sürdüğü halde Alman şebâbet-i

gelir. Validesinin kucağında bile itaat ve düzenden ibaret

müteallimesinde (üniversite gençliğinde) bu gibi görüşlerin

bir asker terbiyesi görür. Asker olarak dünyaya gelen, tâ

az çok yer edinmesi imkân haricindedir.

çocukluklarından beri asker terbiyesi gören bu gençler

Alman mütealliminin bu ayırıcı özelliğini darülfünun binası

meyhane âleminde bile zâbitsiz, reissiz geçinemezler.

dahilinde, yalnız ilim ve irfan ile dolu bulunan o muhit

İçtimâın başında yine fırkadan seçilmiş bir reis bulunur. Bu

içinde aramaya kalkışırsak beyhude uğraşmış olacağız.

reis düzenin zerre kadar bozulmasına mâni olduğu gibi hazır

Onun ruhunu anlamak için dârülfünun haricindeki tavır ve

bulunanların zevk ve neşesini artırmak için her türlü tedbire

vaziyetlerini takip etmek gerekir. Fakat onu özel hayatında,

baş vurur.

sâkin olduğu dördüncü ve beşinci katın sefaletle karışık

İşte içtima başlamış, türlü türlü mûsikî aletleri kalpleri

odasında araştırırsak yine abes olur. Alman müteallimini

neşelendirmeye başlamış, bira kadehleri birbirini vely ve

olsa olsa toplu halde bulundukları eğlence yerinde

takip ediyor; kalın pipolardan savrulan dumanlar kesif kesif

tetkik edebiliriz, orada ruhu bütün çıplaklığıyla nazar-ı

bulutlar gibi daire içinde dolaşıyor; kafaları gittikçe kızıştırıyor.

tecessüsümüze âşikâr olur. Eğlence yeri diye Paris’in meşhur

Âdî sohbetten ibaret olan birinci perde bitmiş; şimdi artık

[Quartier latin] tabirinin hatıra getirdiği muhit ve anlamı göz

biranın neşe getiren tesiri de görülmeye başlayacak. [Parsés]

önüne getirmeyelim. Almanları hafifmeşreplik âleminde zor

denilen reisin bir işareti üzerine şarkılar okunmaya başlar.

yakalayabiliriz. Alman müteallimleri ciddiyet dairesinden

Her bir müteallimin önünde bu âlemlere mahsus şarkıları

sapmamak şartıyla eğlenmek yolunu da bulmuşlardır.

hâvi [Kommersbuch] denilen bir şarkı kitabı vardır. Boş

Müteallimler toplu bir halde meyhanede bulunurlar.

giden kadehlerin adedleri çoğaldıkça sesler yükseliyor.

Oraya hemen her akşam devam ederler. Fakat meyhane

Hânendelerin (şarkı okuyucularının) şevk ve gayreti artıyor.

deyince bizim bildiğimiz meyhane âlemleri hatıra gelmesin.

İşte şimdi bu müteallimlerin ruhunu anlamak sırası gelmiştir.

Müteallimlerin kendilerine mahsus meyhaneleri, [Kneipe]

Saatlerce müddet temadi eden şarkıların metnini dinleyelim,

leri vardı. <<Knaype>> denilen yer oldukça süslü, temiz,

başka yerlerde mûtat olduğu biçimde bu âlemlere mahsus

her hali zevk-i selime muvafık bir kahvehanedir. Orada

bilinen aşk ve alaka şarkılarından, sâkînâmelerden hiç

uzun masalarda müteallimler ikişer, dörder veya altışar kişi

eser yoktur. Yukarıda beyan ettiğimiz biçimde Alman

otururlar. Her birinin önünde koskoca birer bayrak dahi vardır.

müteallimlerinin hayat safhalarının hepsine, hatta sarhoşluk

Kadehlere dikkat edilirse hepsinde memleketin arması göze

âleminde bile hâkim olan bir tek şey vardır ki o da sınırsız ve

çarpacak surette nakışlı olduğu görülür. Garsonluk vazifesini

sonsuz bir vatan aşkıdır.

ifa edenler iri yapılı, güzel, genç kızlardan [Kelnerine]lerden

Bu neşeperest gençler en fazla vatanı kutsayan ve ululayan

ibarettir. Orada içki içen sıcak kanlı yüzlerce genç içinde birisi

şarkılardan hoşlanırlar, yalnız bu şarkılarla gaşy ve istiğrâka

çıkıp da kızlara laf atmak, münasebetsiz söz söylemek gibi bir

gelirler. Bu şarkıları saatlerce müddet gaşy ve istiğrak içinde

küstahlığa cesaret göstermez.

okumaktan bıkıp usanmazlar, bilakis okudukça neşeleri

Knaype denilen bu meyhane âlemleri haftada en azından

artar. Komersbuhun hâvi olduğu ve her bir müteallimin tam

bir defa gösterişli ve merasimperverane bir surette icra

bir istek ve arzuyla bellediği bu vatanperverane şarkıların

edilir. O vakit âdî knaype [Kommer], yani gala knaypesi olur.

adedi yüz otuzdan ibarettir ki hepsi birbirinden coşkuludur.

Bu münasebetle daire tefriş edilir. Müteallimlerin mensup

İşte kitabın ortasından tâyin etmeksizin alınmış bir numûne.

oldukları fırkaya mahsus sancaklar açılır, orkestralar çağrılır,

1814 senesinde yani tam yüz sene evvel yazıldığı halde hâlâ

mükemmel bir konser olur.

tam bir istek ve sevinçle okunuyor :

Başka yerde olsa bu meyhane âleminde, ispirto kafalara hâkim

[Dağlar ve tepelerinde ölümsüz meşe ağaçları zafer taçları

olduğu bir zamanda düzen ve âsâyiş aramaya kalkışmak abes

gibi parlayan hande-nâk (gülümseyen) memleketi, tarab-fezâ

olur; bilakis her türlü düzensizliğin baş göstermesi pek tabi

(iç açıcı) tepeleri, altın telli şuâ-i şemsin tesiriyle parıldayan

36

yeşilliklere batmış geniş ülkeyi bilir misin?

sâdık ve vefalı kalacağım. İşte yemin ediyorum. Bütün malımı, mevcudumu, hatta hayatımı al, hep senindir.

Evet bilirim, Almanların vatanıdır….

Yalan nedir bilinmeyen, insanın sözü hakîkat diye telakkî olunan güzel memleketi, hayatın bütün sıkıntı ve güçlüklerinin samimi aşk ve muhabbetin tesiriyle yok olduğu cennet gibi ülkeyi bilir misin?

Yalnız sözle, şarkı ile değil, en çetin zamanlarında, muharebenin en kızgın dakikalarında sönmez muhabbet ateşimi ispat etmeye hazırım.

Gerek şenlik ve gerek matem günlerinde senin dostların benimkiler olacaktır. Ömrüm durdukça senin düşmanların

Evet bilirim, Almanların vatanıdır….

benimkiler olacaktır. Çünkü seninle ittifakımız yok oluş kabul

Namus ve istikametin sığınak yeri, dinden alınan gücün

etmez. Yegâne teselli kaynağım, en büyük mutluluk sebebim

merkezi olan memleketi, tatlı sesiyle ehl-i fazilete çok büyük

sensin.

sevaplar vadeden dini inancın saltanat sürdüğü güzel ülkeyi bilir misin?

İşte yemin ediyorum, ay vatanım, mal ve canım senindir, ölünceye kadar sana sâdık kalacağım.]

Evet bilirim, Almanların vatanıdır.

Alman müteallimlerinin kadınlara karşı olan hisleri da

Evet şan ve şeref senindir, ay vatanım. Yerkürede, en seçkin

hakikaten dikkat çekicidir. Fransa’da İtalya’da ve Jermen

yeri sen teşkil edersin. Cihan-kıymet hürriyetin en fazla cilve-

olmayan birçok kavimler nezdinde şebâbet-i müteallimenin

nümâı mübahât olduğu yer senin sine-i şefkatindir.

en büyük âfeti şüphesiz ki hafifmeşrep kadınlardır.

Evet, ahd ve kasem ederiz ki bütün hüviyet-i ruhiyemizle, bütün kalbimizle seni seveceğiz; ve ömür boyu sana layık, senin tarihine şeref veren olmaktan başka hiçbir gaye takip etmeyeceğiz.]

Müteallimlerin birçoğu bunların arkasından koşarak tahsil hayatlarını yarıda bıraktıkları gibi paralarını, sıhhatlerini, hatta hayatlarını dahi kaybederler. Tecrübesiz olan sıcak kanlı gençlerden bazıları âlüftelerin birine gönül bağlamak suretiyle romanlarda, tiyatrolarda görülen aşk kahramanlarından biri olmak arzusuna düşerler.

Alman müteallimlerinde bu gibi haller enderdir. Fransız muharrirlerinden birisinin vaktiyle iddia etmiş olduğu biçimde her bir Almanın kalbinin derinliklerinde bir [Şopenhoer6] uyuyor. Namuslu kadınlara karşı son derece hürmetkârlık göstermede kusur etmeyen en kibar Alman hafifmeşrep bir kadın ile temas ettiği vakit hemen kalbinin derinliğinde uyuşmuş kalmış olan kadınların merhametsiz düşmanı meydana çıkar, dehşetli bir Şopenhoer kesilir. Hafifmeşrep bir kadın istediği kadar dilrübâ ve işvekâr olsun Şopenhoerin milletdaşlarını ciddi surette cezbedemez, kendisiyle temasta bulunan erkeğin nefret ve istihkarından kurtulamaz. İşte Alman müteallimlerinde dahi bu hâl pek âşikâr surette görülür. Kadınlarla temasta bulunurlar, fakat hiçbiri onlara gönül bağlamaz, onların arkasından koşup ne tahsilin gerektirdiklerinin, ne diğer konuların ihmaline asla meydan vermez.

Yirmi yaşında gençler için pek garip olan bu hâlin en sâdık tercümanını yine komersbuhda aramak gerekir. Alman

<<Komersbuh>>un birkaç sahifesini daha çevirelim. Başka

müteallimlerinin ruhu orada meydana çıkmıştır, en hakîkî

şey aramayın, yine aynı mealde şarkılar. İşte bir numûne daha:

tezahürat-ı ruhiyye bu kitabın sahifelerinde bulunur. Orada

[Ay vatanım, ölünceye kadar sana karşı aşk ve muhabbetimde

6. Alman filozof Arthur Schopenhauer

37

hafifmeşrep kadınlara karşı nefret ve istihkarı ifade eden çok sayıda şarkılar arasında en çok dillerde dolaşanını buraya

misal olarak naklediyoruz:

sana geleceğim.

[Size cidden söylerim: Kadınların hepsi yılanlar gibidir,

- Fakat artık aşk ve muhabbetine lüzum kalmamıştır. Çoktan

okşayıcı ve yalancıdırlar. Erkekleri dâm-ı iğfale sokmak

beri benim bir kocam vardır. Senden daha güzeldir. Onu

hususunda pek büyük maharetleri vardır. Onlara kapılan

daha fazla severim. Bunu iyi bil, ben onunum.

erkeklere vay! Girdaba kadar sürüklenmeye mahkûmdurlar.

Askerciğin koynundan ne çıkardığını bilir misiniz? Bir bıçak,

Ay dostlarım, inanmayınız, hiçbir kadına inanmayınız.

uzun keskin bir bıçak! Onu vefasız kadının kalbine saplamış.

Bıçak o kadar derin saplanmış ki akan kanlar askerin ellerini

Bîçâre Hazret-i Adem’in feryadını dinleyiniz: <<Ah bu

kaplamış. Bıçağı çıkardıktan sonra askercik:

mel‘ûn kadın! Bana ne kadar pahalıya mâl olmuş! Havvaya selamlarımı tebliğ ediniz, fakat inanmayınız, hiçbir kadına

Merhamet, merhamet, Allahım!

inanmayınız.

demiş, vefasız kadın da pis bir fare gibi gebermiş, gebermiş,

İsterseniz bîçâre Hazret-i <<Lut’u>> da dinleyiniz. Söz

tamamiyle gebermiştir. Evet, bir kadın aynı zamanda iki

onundur. <<Ah! sermest iken başıma gelen hâl nakil ve

erkeğe aşk vadederse böyle olur. Fakat bu haller her gün

hikâye edilecek şeylerden değildir.7 Ben yalnız size bir nasihat

yenileniyor. Birinci aşk ve muhabbetlerine vefasızlık eden

vermekle yetineceğim:

kadınların akıbeti böyle olur.]

İnanmayınız, hiçbir kadına inanmayınız >>

Komersbuhda bulunan ve Alman müteallimlerinin dillerinde dolaşan aşk şarkılarının hemen hepsi bu türdendir:

Sen de cesur ve kahraman <<Samson8>> ! senin de bu

Hepsinden birer hisse, birer ders-i ibret çıkar.

hususta söyleyeceğin bir şey yok mu?

Evet doğrudur! Kol kuvvetimi kimse kıramazdı. Fakat kadının hîle ve dalaveresi işin içine karıştıktan sonra benim için hezimet muhakkak idi. İşte size tecrübe üzerine söylüyorum: İnanmayınız, hiçbir kadına inanmayınız. >> Kadınlar etrafa tebessümler saçtıkları, işvekârane raks ettikleri vakit latif bebeklerden başka bir şey değillerdir.

Benim size yalnız bir nasihatim vardır: Kendinizi koruyunuz, inanmayınız, hiçbir kadına inanmayınız.] İşte bütün hikmet bu cümlededir: <<Etrafa tebessüm saçtıkları zaman kadınlar latif bebeklerden başka bir şey değillerdir.>> Komersbuhun sahifelerini çevirmeğe devam edersek Alman

Komersbuhun tercümanı bulunduğu Almanlara mahsus

müteallimlerinde hakîkî aşk ve muhabbet numûnelerini de

duyguların hepsini birer birer îzah etmek pek uzun olur.

görürüz. Fakat aşk ve muhabbete dair olan bu şarkıların her

Yalnız şunu ilâve etmekle yetinelim ki bütün bu duygulara

biri hakîkî birer ahlâk dersi olduğu gibi Alman ruhunun birer

hâkim ve gâlip olan bir şey varsa o da mağmûmiyyet (gamlı

samîmiyet göstergesidir. İşte bir numûne:

ve kederli olma), feylesofâne bir mağmûmiyyettir. Ren

[Vâdîde kollar açılmış; kahraman askerler kavgaya gidiyor.

nehrinin karşı tarafında hayatın safhalarının hepsine hâkim

Elveda! elveda! elmasım, sevgilim! bütün kalbimle ben senin

olan o şuh-meşreplikten hiç eser yoktur. İşte komersbuhun

olacağım.

göz önüne getirdiği hayatın safhalarının bazıları:

- Kapıdan çıktıktan sonra tekrar gelir. -

Sonsuz okyanuslara doğru tahrîk-i çarh-ı azîmet edecek olan gemi tâifeleri sahilden demir alıyor. Hazin hazin şarkı

Elveda! elveda! elmasım, göz bebeğim! bütün kalbimle ben

38

7. Bkz. Tevrat, Yaratılış Kitabı, Bölüm 19: 30-36 8. Yahudi mitolojisinde yer alan olağanüstü güçlü biri. Burada anlatılan Samson ve Delilah’ın hikâyesidir.

söylüyorlar. Yarın şafak sökeceği vakit dalgalar üstünde mi, yoksa denizin dibinde mi bulunacaklarını tayin edemiyorlar.

Hep meçhule doğru yürüyor, durmayarak ilerliyorlar. Bunlar için yegâne dildâde, yegâne mahbûbe-i kalp elmas renkli dalgalarla süslenmiş koskoca denizdir.

karanlıklarının içine dalmak isterim. Yegâne emelim budur.

Ay sevgili babam! Ay şefkatli anam! Sizi Allah’ın himayesine teslim ediyorum. Uzaklara, uzaklara doğru yolcu oluyorum.

Benim katetmediğim ne kadar yollar, henüz tatmadığım ne kadar şaraplar vardır?

İşte ötede bir asker neferi, düşman güllelerine göğüs germeğe gidiyor. Gidiş yönü neresi? Cennet mi? Cehennem mi? Onu karşılayacak isterse cennet melekleri, isterse cehennem zebânîleri olsun, neferciğin tek bir gaye-i hayaliyyesi vardır. Yegâne perestîdesi olan anavatan için fedâ-yı cân etmekten ibarettir. O da şarkı söylüyor. Fakat

İşte yola çıkıyorum. Bana güneşin ferahfezâ ışını refakat ediyor. İşte dilrübâ dağları atlıyorum, sâkin vadileri katediyorum. Suların tatlı tatlı zemzemeleri, ağaçların sevinç veren şakırdısı kalbimi neşelendiriyor. Tagannîyam tabiatın rengarenk terennümatına karışıyor.

söylediği sözler gönül parçalayacak derecede içe işleyen ve

İşte akşam oldu. Ortalığa karanlık bastı. Yolda han yoksa

gam-ginânedir…

mavi semanın kubbesi altında uyuyacağım. Yıldızlar

İşte bir genç daha! Yirmi yaşına kadar geniş ormanlarda yüksek dağların tepelerinde günler geçirmiş, nasılsa şansını denemek gayesiyle büyük şehre gelmiş. Büyük şehrin fâsit havası, pis hayatı onu yatağa düşürmüş. Bîçâre dağlı şarkı söylüyor. Şimdi mahrum bulunduğu ormanların saf havasını, dağların ferahfezâ rüzgârını, türlü türlü kuşların

bana bekçilik edecek, rüzgâr bana goncaların buselerini getirecek. Gün açılmadan şafağın bir busesiyle uyanıp kalkacağım. Yolculuk! Yolculuk! Hür ve serbest müteallimin en derin emeli. Göğüste hayat nefhaları çarpıyor. Ay âlem-i meçhuliyet! Niçin bu kadar güzel, niçin bu kadar câzibedarsın?]

ruhu besleyen şakımasını, hâsılı yirmi yaşına kadar alıştığı

Bu mânîdar şarkıda ne kadar derin hakîkatler, Alman

tabiatın bütün bedâyi‘ni birer birer göz önüne getiriyor.

ruhunun ne kadar derin duyguları bulunmaktadır.

Çektiği hasret ahları kalbin derinliklerine kadar nüfuz ediyor.

Sen bülûğa ulaşır ulaşmaz Alman genci istirahat köşesine

En nihayet işte müteallim ekmel-i tahsil etmiş, doğum

lânet okuyor. Yegâne emeli hayatın zorluklarıyla çarpışmak,

yerine dönmeye hazırlanıyor. O da şarkı söylüyor. Babama,

meçhule doğru olsun, daima yürümek, ileriye doğru

anama, bütün sevdiklerime kavuşacağım, tahsil hayatının

yürümekten ibarettir. Pederin himâyesinden, vâlidenin

emeklerinin meyvesini toplamaya başlayacağım diye

sine-i şefkatinden uzak, pek uzak bir halde hayatın türlü

sevinç göstereceğine, dört beş sene beraber yaşadığı

türlü güçlüklerine tek başına göğüs germek istiyor, yalnız

arkadaşlarından ayrılacağından, knaype, komer âlemlerini

kendi çalışmasına kendi kuvvetine güvenmek arzusunda

bir daha göremeyeceğinden kemâl-i ye’s ve kederle

bulunuyor. İşte bu suretle yetişen milletlerdir ki hakk-ı

bahsediyor…

hayata mâlik olurlar.

Zaten esas itibariyle bütün Alman edebiyatı, Alman şiiri de

M. Kohen

böyle. Hiçbir milletin şiirinde, edebiyatında mağmûmiyyet Almanlarda olduğu kadar samimi, kuvvetli ve hüzünlü değildir. Tebessümlerin, gülüşlerin, zevk ve hazların tebliğ ve edâsına mahsus olan şiirlerde bile birkaç damla göz yaşı bulunur…

Alman’larda İçtimâî Hayat: Alman Müte‘allimlerinin Yaşayışı / Moiz Kohen (Munis Tekinalp), İstanbul: Türk Bilgi Derneği, Bilgi Mecmuası, Kânûnusânî 1329 (Ocak 1914), cilt: I, sayı: 3, sayfa: 311-323 Çevrimyazı: Arş. Gör. Ercan Karaismailoğlu

Yukarıda ekmel-i tahsil ettikten sonra memleketine giden

Çevrimyazı için İslam Araştırmaları Merkezi Osmanlıca makaleler veri tabanından temin

müteallimin ne kadar hüzünlü ve kederli olduğunu gördük.

edilen Osmanlı Türkçesi nüsha kullanılmıştır. Yazarın parantez içinde verdiği ifadeler

Şimdi pek sevdiği o hayat-ı tahsiliyeye kavuşmağa giderken Alman gencini dinleyelim:

[İşte mayıs ayı geldi. Ağaçlar baharlara dalmış. Siyah endişeler içinde köşe-i istirâhatte kalmak isteyenlere vay!

Fikrim, ruhum kubbe-i sema altında uzaklara doğru hareket eden bulutları takip ediyor. Âlem-i meçhuliyetin sonsuz

39

[ ] işaretiyle gösterilmiştir. Dipnotlar ve ( ) işaretiyle verilen açıklamalar tarafımca eklenmiştir.

4 Kitap Fakülte hocalarımıza öğrenciler için kitap ve film önerilerini sorduk.

Elif Ece ÖNER Öneren : Prof. Dr. Philip KUNIG Öneri :

Als Rechtsgelehrter im Lande Atatürks - Ernst Hirsch

Yorum : Das Buch ist kein juristisches Buch, sondern schildert ein ungewöhnliches Leben, mit vielen Geschichten über Universitäten und dort lebende und arbeitende Menschen, über Politik und Alltag, über das Engagement für Recht und Gerechtigkeit.

Öneren : Arş. Gör. Nida MALBELEĞİ Öneri :

Problem Çözümüne Giriş 101 - Ken Watanabe

Yorum : Sadece hukuk alanında değil, kişinin her konuda, önemli kararlarını verirken ve bir problemin üstesinden en iyi şekilde gelmeye çalışırken yararlanabileceği yöntemlerden çok basit bir dille bahseden bir eser. Önsözüyle birlikte okunduğunda eserin kıymeti daha da iyi anlaşılacaktır.

Öneren : Prof. Dr. Henning ROSENAU & Doç. Dr. Joachim KRETSCHMER Öneri :

Verbrechen und Schuld - Ferdinand von Schirach

Yorum : Ferdinand von Schirach geht es immer ein wenig um die rechtlichen Fragen, die sich um die z.T. auch brutalen Verbrechen kreisen. Etwa um die Frage, dass die Notwehr eine Trutzwehr gestattet. Aber vor allem geht es ihm auch die psychologische und seelische Verfassung und Situation der Täter. Man versteht in den Geschichten, warum es zum Verbrechen kommen muss.

Öneren : Arş. Gör. Ercan KARAİSMAİLOĞLU Öneri :

Kanunilik & Meşruiyet - Carl Schmitt

Yorum : 20. yüzyılın hukuk ve siyaset alanında büyük bir düşünürü olan Carl Schmitt'in parlamenter yasama devletinin kanunilik sistemini ve Weimar Anayasasını analizini içeren önemli bir eseridir. Çevirisinin kalitesinden de şüphe yok.

40

4 FİLM

Öneren : Prof. Dr. Fatih Selami MAHMUTOĞLU Öneri :

Yaşam ve Ölüm Arasında

Yorum : Teksas’ta idam karşıtı bir üniversite profesörünün yaşamı üzerinden ortaya konulan bu film hem hukukçular hem de toplumun tüm kesimleri açısından oldukça önemli dersleri içermektedir. Tecavüz (cinsel saldırı), insan öldürme suçlarından yargılanan ve insan öldürme suçundan idama mahkum olan öğretim üyesi aslında her iki suçu da işlememiştir. Bu kapsamda filmde, hakkında başlatılan yargısal sürecin insan yaşamında nelere mal olacağı, mesleki ve ailevi geleceğini nasıl etkilediği çok etkileyici bir dille ortaya konuluyor.

Öneren : Dr. Öğr. Üyesi Tolga CANDAN Öneri :

Ülke ve Özgürlük

Yorum : 20. Yüzyılın 2. Dünya Savaşı arası tuhaf bir zamanında yaşanan İspanya İç Savaşını sosyalist İngiliz Yönetmen Ken Loach eleştirilen bir bakış açısıyla bize anlatmış.

Bu filmi 1996 yılında Kavaklıdere sinemasında alkışlar, tezahürat ve sloganlar eşliğinde izlemiştim. 20'li yaşlarımın hayal ve umutları arasında. Sizlere de öneririm.

Öneren : Arş. Gör. Ercan KARAİSMAİLOĞLU Öneri :

Victoria

Yorum : 2015 yılında Berlin Uluslararası Film Festivalinde "üstün sanatsal katkı" için gümüş ayı ödülü almış "art house" türünde bir film. Filmin en büyük özelliği tek bir kamerayla baştan sona plan-sekans halinde çekilmiş olmasıdır. Film teknik bakımdan olduğu kadar içerik bakımından da ilgi çekici. Berlin'de, 2 saat 18 dakikalık gerçek zamanda geçen hikayede, hayatların bu kadar kısa bir zamanda nasıl değişebildiğini de göstermektedir.

Öneren : Arş. Gör. Nida MALBELEĞİ Öneri :

Bülbülü öldürmek

Yorum : Film, masumiyet karinesine farklı bir bakış açısı getiriyor. Özellikle de insanların ön yargılarından adaletin nasıl etkilendiğini görmek adına çekilmiş güzel filmlerden biri.

41

MASUM ADAM-JOHN GRISHAM İlayda Tuğral Romanda, Oklahoma kırsalındaki 16 bin nüfuslu, Ada isimli kasabada 1980'lerin başında meydana gelen 2 ünlü cinayet soruşturması anlatılmakta. Bu cinayetler işlenene kadar Ada; kendi halinde, evlerin kapılarının gün boyu açık olduğu, çocukların güvenle sokaklarda oyun oynayabildiği bir yerleşim yeriydi. Ta ki 8 Aralık 1982'ye kadar. O tarihte Debbie Carter, evinde ölü bulundu. Adli tıp araştırmaları sonucunda tecavüze uğrayıp, boğularak öldürüldüğü ortaya çıktı. Hemen hemen herkesin birbirini tanıdığı bu küçük kasabada böyle bir cinayetin işlenmiş olması halkı derin üzüntüye ve olası katile karşı büyük bir nefrete boğdu. Kasaba halkı katilin bir an önce yakalanıp yargılanmasını istiyor, katilin bulunamadığı her gün polisin ve savcılığın üstündeki kamuoyu baskısı artıyordu. Polisin elinde olay mahalinde bulduğu kıl,saç, vücut sıvısı,parmak izi ve kanlı el izinden başka somut bir kanıt yoktu. Dönemin şartlarına göre yapılan DNA testi raporları çok sağlıklı sonuçlar veremiyordu.

Araştırmacılar özellikle saç teli ile yapılan karşılaştırmalarda ikiye bölünmüştü.Bir grup bilim insanı kesin sonuçlar elde edebileceklerini savunurken; bir grup da olasılıktan ileriye gidemeyeceklerini, hata payının her zaman olduğunu söylüyordu. Aynı zamanda labaratuvarlarda biriken iş yükü detaylı inceleme yapılmasını da engellemekteydi.Maktul'ün ailesi ve yakınlarıyla görüşmeler sonucunda polis Debbie Carter'ın çevresindeki erkeklerin bir listesini yaptı. Carter'ı en son gören birkaç kişi onu çalıştığı barın otoparkında Glen Gore ile gördüklerini söylediler. Gore'a sorulduğunda ise Carter ile sohbet ettikten sonra ayrıldıklarını ancak bardayken Carter'ın kendisine Ron Williamson'ın onu rahatsız ettiğini söylediğini dile getirdi.Gore'dan başka Williamson'ı barda gören olmamıştı.

Böylece akıl sağlığı pek yerinde olmayan, alkol ve uyuşturucu problemi olan Ron'un adı şüpheliler listesinde yerini aldı. Glen Gore hariç listedeki herkesten olay mahalinde bulunan kanıtlarla karşılaştırabilmek için tükürük,parmak izi, saç gibi örnekler alındı.

1984 Nisanında Ada'da başka bir genç kadının daha öldürülmesi ve katillerin bulunamıyor oluşu Ada halkını iyice sinirlendirdi.Bu genç kadın Denice Haraway'di. Haraway'den sonra gazeteler de sürekli bu cinayetleri gündeme getiriyordu.

Kasabadaki huzursuzluk gittikçe artış gösterdi. Emniyet ve savcılık itibarlarının bozulduğunu düşünüyor, her iki cinayetle ilgili ellerinde yeterli kanıtlar olmamasına rağmen halkın karşısına katil olarak çıkarabilecekleri birilerine ihtiyaç duyuyorlardı.Bu kişi akıl sağlığı yerinde olmayan ve bu herkes tarafından bilinen ayrıca Carter'ı barda rahatsız ettiğini söyleyen bir görgü tanığının da olduğu Ron'dan daha iyi biri olamazdı. Carter'ın evinin durumu cinayeti iki kişinin işlemiş olabileceğini gösteriyordu. Bu cinayetle ilgili 2 suçluya ihtiyaç vardı. Bir diğer katil olarak da Ron'un arkadaşlarından Dennis Fritz suçlandı. Ancak polisin ve savcının ellerinde Fritz ile ilgili de bir kanıt bulunmuyordu. Cinayetten birkaç yıl sonra saç

teli ve kıllar üzerinde yapılan DNA araştırması sonucunda Williamson ve Fritz ile uyuşma olduğu raporu çıktı. Ancak bu rapor mahkemeye sunulurken o dönemde bu sonuçların kesin doğru olmadığından bahsedilmedi. Kasaba halkından seçilen, DNA testi ile ilgili yeterli bilgi donanımına sahip olmayan jüri üyelerine bir iki süslü terim kullanılarak sonuçlar kesin doğruymuş imajı çizildi. Ayrıca polis Carter'ın ailesine Ron'un kesin katil olduğunu söylemişti. Bu bilgi kasabada hızla yayılmış ve herkesin Ron'a katil gözüyle bakmasına sebep olmuştu. Yani Ron yargılanmadan katil ilan edilmişti. Halka ve basına dava ile ilgili bildiler sızdırılmaya devam edildi. Ancak bu bilgiler hep Ron'un aleyhine bilgiler olmakla birlikte lehine olan kanıtlar gizleniyordu. Bu kanıtlar mahkemeye bile sunulmamıştı.Tabi ki jüri de bu ithamlardan, bilgilerden haberdardı. Savcılığın elinde yeterli kanıt bulunmadığı için itirafnamelere de ihtiyacı vardı.

Bu nedenle Haraway dosyasında görgü tanıklarının ifadesine göre çizilen robot resme uyan kişilerle ilgili gelen ihbarlar arasından Tommy Ward ve Karl Fontenot tutuklandı. Usulüne uygun olmayan sorgulamalarla, Ward'ın ve Williamson'ın cinayetlerle ilgili gördükleri rüyalar detaylandırılarak bir itirafname haline getirildi. 4 isim de maruz kaldıkları baskıya daha fazla dayanamayarak içinde bulunduları usulüne uygun olmayan soruşturma ortamından kurtulmak, mahkemenin gerçekleri anlayacağını umarak polislerin dediği şeyleri onaylayıp, kendi cinayet senaryolarını oluşturdular. Suç ortağı oldukları iddia edilen kişilerin verdikleri ifadeler ne mantıkla ne de birbirlerinin ifadeleri ile uyşuyordu. Ancak hiç kimse ifadeler arasındaki tutarsızlıkları farketmedi veya dile getirmedi. Bu rüya itirafnameler, gazeteci Robert Mayer'in dikatini çekti ve Ada'ya gelerek bu konuyla ilgili araştırmalar yaptı. Araştırmaları sonucunda Nisan 1987'de yayınlanan ''Ada Rüyaları'' kitabını yazdı. Sanıkların tutuklu yargılandıkları süre boyunca onlarla aynı hapishanede kalan başka mahkumlar, onların aleyhine yalancı tanıklık yaptılar. Cinayeti itiraf ettikleri birkaç kişi tarafından öne sürüldü. Amaçları muhbirlik yaparak ceza-i indirim alabilmekti.Nitekim başarılı da oldular. Bu ifadelerdeki tutarsızlıklar da kimse tarafından farkedilmedi ve Ron ölüm cezasına çarptırıldı. Denis, Karl ve Tommy ise ömür boyu hapis cezası aldı. Karl ve Tommy'nin masum oldukları hiçbir zaman kanıtlanamadı ancak Ron ve Dennis'in davası temyiz'e gitti ve uzun yıllar sonrasında yeniden yargılama kararı çıktı. Yapılan yeni yargılama ile 11 yıl sonra dosyadaki tutarsızlıklar ve DNA testi sonucunun hatalı olduğu anlaşıldı. Ron ile Dennis serbest bırakıldı. Ancak kimse onlardan bir özür bile dilemedi. Daha sonra asıl katilin Glen Gore olduğu anlaşıldı. Sonradan yapılan DNA analizleri sonucunda olay yerinde bulunan örnekler Gore'dan alınanlarla uyuşuyordu.Ondan saç, kıl örneklerinin alınmamasının nedeni de açıklığa kavuştu. Polis karakolundaki birkaç kişiyle uyuşturucu işinde birlikte çalışıyorlarmış.

Bu nedenle o polisler Gore'un arkasını kolluyormuş.

42

Hapishanede kaldıkları süre boyunca, ki Ron idam gününün gelmesini ölüm hücresinde bekliyordu, çok kötü şartlar altında yaşadılar. Özellikle de Ron. Ron'un var olan psikolojik problemleri gün geçtikçe artış gösterdi. Avukatlarının tüm uğraşlarına rağmen nasılsa idam edileceğinden Ron'u tedavi görebilmesi için bir hastaneye sevk etmediler. Bir b aşka tedavi edilmeme nedeni ise Ron'un akıl sağlığının yargılamaya müsait olmadığının ortaya çıkıp idamının iptal edileceği korkusuydu. Çünkü hemen hemen herkes Ron'u katil olarak görüyor ve ölmesini istiyordu. Gardiyanlar, Ron kriz geçirip gürültü çıkarttığı zaman kullandığı ilaçların dozunu sessiz kalması için istedikleri gibi arttırıyorlardı.

Kimi zaman ilaçlarını vermedikleri günler bile oluyordu.

Bu durum Ron'un ruh sağlığının giderek bozulmasına neden oldu. Suçsuz olduğu anlaşılıp serbest bırakıldıktan sonra artık her şey için çok geçti. Geçen 11 yıl Ron'da hem psikolojik hem de fiziksel hasarlara yol açmıştı. Gelişigüzel verilen ağır ilaçlar ileride Ron'un siroz hastalığına yakalanıp bu hastalıktan genç yaşta hayatını kaybetmesine neden oldu. Verilen yemeklerin hem az hem de kötü olması Ron'un çok fazla kilo kaybetmesine yol açtı.Hatta infaz edilmek üzere ölüm koğuşunda bekleyen bir başka mahkum bu ağır şartlara daha fazla dayanamayarak bileklerini kesti. Ancak adamı hastaneye yetiştirip, tedavi ettiler. Bir süre sonra da öldürücü enjeksiyon ile idam edildi. Yani adamı öldürebilmek için ölümden kurtardılar. Ne garip bir ikilem değil mi? Burada şu soruyu sormak istiyorum.

Ceza vermekteki amaç nedir? Bu yanıtı ararken karşımıza ceza teorileri çıkıyor. Mutlak, nispi ve günümüzde tercih edilen mutlak ve nispi teorinin sentezi olan uzlaştırıcı teori.

edilmesine olanak sağlamamaktadır. Kaldı ki verilen ölüm ve ömür boyu hapis cezaları ile Ada'da geçerli olan ceza anlayışının kişiyi rehabilite edip topluma kazandırmak olmadığı görülüyor. Kitapta da açıkça dile getirildiği şekilde özellikle ölüm cezalarını destekleyenler suç işleyen kişileri topluma karşı birer tehdit olarak görüp bu tehditleri ortadan kaldırmak istiyorlar. Yoksullara avukat atama sisteminin de sorunlarla dolu olması, maddi güçlük çekenlerin iyi bir hukuki destek alamamalarına dolayısıyla kendilerini savunamamalarına neden olmuştur. Bu durum Ron'un ilk yargılanmasında açıkça görüldü. Akıl sağlığının yerinde olmadığı herkes tarafından anlaşılıyor olmasına rağmen hakim dahil kimse Ron'un cezai ehliyeti olup olmadığının sorgulanmasını talep etmedi. Bu durumda Ron'un avukatı devreye girip bu durumun araştırılmasını istemeliydi. Bunun gibi birçok durumda da Ron'a atanan avukatının yeterli savunmayı gösterememiş olması ortada adil yargılama ilkelerine aykırılığın olduğunu açıkça göstermekte.

Ceza hukukunda ''masumiyet karinesi'' geçerlidir. Açık olarak ifade edilmese bile masumiyet karinesi'nin ilk yer aldığı belge Magna Carta Libertatium’ dur. Ancak bir ilke olarak ilk defa İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirgesi'nde yer aldığı kabul edilen bu ilke, bir kişi suçlu olduğu kanıtlanıncaya kadar masum sayılacağını söyler. Somut olayda sanıklara karşı gerek mahkemenin gerekse halkın hal ve davranışları masumiyet karinesinin göz ardı edildiğini göstermektedir. Hatta Fritz'in cinayetten soruşturulduğu, öğretmenlik yaptığı okula Dedektif Smith tarafından bildirilerek işten çıkarılmasına neden olmuştur. Bu durum masum bir insanın işsiz kalmasına yol açmasıyla beraber, suçlu olup olmadığı anlaşılmadan toplumda katil damgası yemesine de sebep oldu. Yani masum olduğu kanıtlanıncaya kadar suçlu olduğu kabul edildi. Masum oldukları ortaya çıktıktan sonra bile Ron ve Dennis'in masum olduğunu kabul etmeyip onların tecavüzcü, katil olduklarını düşünenler ve hatta Ron'u öldürmekle tehdit edenler maalesef ki varlıklarını sürdürdü. İnsanlara atılan iftiralar her ne kadar iftira olduğu anlaşılmış olsa dahi varlığını sürdürmeye devam ediyor. Çamur at, izi kalsın misali...

Kant'ın da içinde bulunduğu Mutlak teoriyi savunanlara göre kişi yaptığının karşılığını almalıdır. Bir nevi göze göz, dişe diş bir anlayış benimsenmelidir. Burada Ron'a verilen idam cezası bu teorinin benimsendiğini gösteriyor. Ancak bu teori bize şu sorunun cevabını veremiyor. Ya adil ve doğru bir yargılama yapılmadıysa ne olacak? ya da adil ve doğru bir yargılama yapılacağının bir garantisi var mı?

Bir diğer teori ise nispi teori. Bu teoriyi savunanlara göre amaç caydırıcılık. Burada teori Genel önleme ve özel önleme olmak üzere ikiye ayrılıyor. Genel önlemede amaç suç işleyenleri cezalandırarak toplumun suç işlemesini engellemek. Kişi, suç işleyenin cezalandırıldığını görünce ''ben bir suç işlersem cezası infaz edilecektir'' görüşüne sahip oluyor ve suç işlemekten kaçınıyor. Mevcut olayda kişilerin suçsuzluğu ortaya çıkmadan önce verilen cezanın toplumda caydırıcı bir etkiye yol açtığını söyleyebilirim ancak Ron'un ve Dennis'in masum oldukları anlaşılınca bu sefer de halkın hukuk düzenine karşı olan güveni sarsılmıştır. Özel önlemede ise amaç faili gelecekteki suçlarından alıkoymak ve onu rehabilite etmek. Burada kişi suçtaki kusuru oranında değil rehabilite olacağı süreç kadar cezalandırılır. Ancak burada da işlenen suçlar ve verilen cezalar arasında bir orantısızlık meydana gelebilir.

Ada kasabasındaki hapishane koşulları suçluların rehabilite

Yazarın tabiri caiz ise arap saçına dönen, hakkında dosyalarca evrakın bulunduğu bu davayı inceleyip, derleyip toparlaması gerçek bir ustalık gerektirir. Yazarın kendisinin de belirttiği üzere olayla ilgili uzun araştırmalar yapmış, olayda adı geçen kişilerle bizzat görüşüp onların anılarını dinlemiş, ciltler tutan yeminli ifadeleri okuyarak uzun uğraşlar sonucunda kaleme aldığı bu kitap insanın okurken yüreğini sızlatan cinsten.

Yazarın avukat olması da davayı, iddianameleri, itirafnameleri, delilleri inceleyip, anlayıp bizlere aktarabilmesinde büyük bir avantaj. Ayrıca dava sürecinin tüm detaylarının ele alındığı bu kitap okunurken amerikan yargı sisteminin nasıl işlediğine dair fikir edinilebilir. Hukuki açıdan ele alınmış etkileyeci bir hayat hikayesi arıyorsanız mutlaka okuyun derim.

43

BULMACA Semih YILMAZ 1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

1. Devlet veya kamu tüzel kişilerince, kamu yaranının gerek-

6. Kanunun suç saydığı bir eylemi ve onu meydana getire-

tirdiği hallerde,karşılığını ödemek şartıyla özel mülkiyetten

cek hareketin sonuçlarını bilerek ve isteyerek işleme iradesi.

bulunan taşınmaz malların tamamı veya bir kısmına el

7. Uluslararası hukukun emredici nitelikteki kurallarına

konulması işlemi.

verilen ad.

2. Devletin kuruluşunu, örgütlenişini, yurttaşların temel hak

8. TBK m.28'de düzenlenen,taraflardan birinin diğer tarafın

ve hürriyetlerini düzenleyen hukuki metinler.

zor durumundan, deneyimsziliğinden veya düşüncesizce

3.1868- 1876 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa başkan-

hareket etmesinden yararlanarak sözleşmedeki karşılılı

lığındaki bir komisyon tarafından derlenen özel hukuk

edimler arasında açık bir oransızlığın bulunması durumu.

kuralları kodeksi.

9. Avukatların kayıtlı olduğu kamu kurumu niteliğindeki

4.Bir veya birden fazla kişinin hukuki bir sonuç doğurmaya

meslek kuruluşu.

yönelik irade beyanlarına verilen ad.

10. "Ulusların kaderlerini tayin hakkı" olarak da bilinen

5. Türkiye ve Fransa arasında gerçekleşen 7 Eylül 1927 tari-

milletlerarası hukuk kuralı.

hinde Lahey Adalet Divanı'nın Türkiye lehine karar verdiği ve Lozan Antlaşması ile kazandığımız adli bağımsızlığımızı uluslararası camiada perçinlediğimiz davanın ismi.

Hediye Çeki Bulmacanın cevaplarını fjusdergi@gmail.com hesabına yolla, dergi ekibi tarafından belirlenecek kitabevinden 100 TL tutarında hediye çeki kazanma fırsatını yakala!

Not : Geçtiğimiz sayının kazananı Hukuk Fakültesi 4.sınıf öğrencisi Hilmi Faruk GÜRAKIN oldu. Kendisini tebrik ederiz.

44