RELACJE. Magazyn firm rodzinnych - nr 4 (25) sierpień 2017

MAGAZYN FIRM RODZINNYCH

NR 4(25)

SIERPIEŃ 2017

ISSN 2353–6470

SUKCESORZY MAJĄ GŁOS

SPISTREŚCI

21 Strategia wyjścia przedsiębiorcy rodzinnego z biznesu, alternatywna dla sukcesji rodzinnej | dr hab. Wojciech Popczyk Temat numeru 4 Uwaga, tu sukcesorzy! | Jarosław Błaszczak 10 „Nie jesteś jeszcze gotów, synku…” | Mateusz Kowalewski 13 Córka Klanu | Alicja Wejner Dobre praktyki 16 Polskie giełdowe spółki rodzinne w sektorze technologii informatycznych | dr Alicja Winnicka-Popczyk

Z ostatniej chwili

Inne kultury 24 Zarządzanie dyfuzją innowacji w bliskowschodnich firmach rodzinnych | Gniewomir Pieńkowski Okiem przedsiębiorcy 28 Pozytywne aspekty prowadzenia własnej firmy | Artur Piszczek 30 Sprzedaję wolny czas i pięknie skoszony trawnik | Urszula Hoffmann

Drodzy Rodzinni, sprawa ważna, a może najważniejsza – nasze starania, spotkania i prekonsultacje legislacyjne zostały docenione. Właśnie do konsultacji społecznych trafił projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Niebawem na stronie firmyrodzinne.pl pojawi się prośba o wypełnienie krótkiej ankiety – wypowiedzenie się w kwestii proponowanych zmian. Projekt, w założeniu Ministerstwa Rozwoju, ma kompleksowo uregulować zagadnienia istotne w procesie sukcesji po śmierci przedsiębiorcy i pomóc rozwiązać ważny problem, z którym borykają się dziś firmy rodzinne.

Opracowanie: Anna Beler, kierownik Biura IFR

RELACJE. Magazyn Firm Rodzinnych dwumiesięcznik, nr 4 (25), sierpień 2017 ISSN 2353–6470 Wydawca:

Redaktor naczelna: Maria Adamska Kontakt: maria.adamska@firmyrodzinne.pl Korekta: Beata Leśniak

2

Stowarzyszenie Inicjatywa Firm Rodzinnych ul. Smolna 14 m. 7 00–375 Warszawa www.firmyrodzinne.pl

Projekt, skład: Pracownia Register www.pracowniaregister.pl Okładka: Na Zlocie zawsze jest super!

Fot. Krzysztof Jasiński

Kopiowanie, przedruk, rozpowszechnianie całości lub fragmentów czasopisma bez zgody redakcji zabronione.

EGZEMPLARZ DYSTRYBUOWANY BEZPŁATNIE Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania artykułów bez naruszania zasadniczych myśli autora oraz możliwość dokonywania niezbędnych poprawek i dopisywania śródtytułów.

ODREDAKCJI Szanowni Państwo, Drodzy Rodzinni!

G

Gołym okiem widać, że w sferę życia publicznego

nie mam też takich ambicji. I po prostu nie chcę.

wkroczyli młodzi. Nie inaczej jest i u nas. W dzi-

To jedna z wielu historii rodzinnej firmy, opisanej

siejszym numerze, już dwudziestym piątym, od-

przez Alicję Wejner w 2013 r. w naszym kwartal-

dajemy pierwszeństwo sukcesorom, młodej ge-

niku. Brzmi znajomo? Ile jest takich przypadków?

neracji firm rodzinnych. To pierwszeństwo, co

Statystycznie więcej niż sukcesji w klasycznym

zrobiła grupa entuzjastów w Olandii zasługuje na

stylu. Ale jest tu jedna znamienna rzecz – nawet

wnikliwą uwagę. Sami dla siebie zorganizowali już

jeśli dziecko nie chce prowadzić firmy rodzinnej,

drugi Zlot Sukcesorów – stworzyli program, za-

to zawsze coś z tego pozostaje – pasja, zaintere-

angażowali samych siebie do prowadzenia pane-

sowanie, postawa przedsiębiorcza, chęć założenia

li, omówili mnóstwo nurtujących ich problemów

własnego biznesu... Jakaś inna forma, ale jednak

i jeszcze świetnie się bawili. Zachęcam do prze-

sukcesja rodzinnej tradycji.

czytania barwnego opisu wydarzenia autorstwa Jarosława Błaszczaka.

Co jeszcze w numerze? Ciekawe artykuły o spółkach rodzinnych na giełdzie, o alternatywnej do

Również w tym nurcie mieści się wypowiedź

sukcesji rodzinnej drodze wyjścia z biznesu, o fir-

Mateusza Kowalewskiego „Nie jesteś jeszcze

mach z innych kręgów kulturowych oraz opowie-

gotów, synku...” Świetny tekst sukcesora, n.b.

ści przedsiębiorców.

opublikowany w 2012 r. w kwartalniku Magazyn dzisiejszych

Pożegnajmy kończące się wakacje bez żalu, wejdź-

RELACJI), który nic nie stracił na aktualności

my łagodnie w świat biznesowej aktywności za-

i który celnie oddaje sytuację wielu sukcesorów.

czynając od życzliwych RELACJI. Życzę ciekawej

Do chóru sukcesorów dołączamy także głos

lektury i zapraszam do kontaktu z redakcją. Każ-

córek – w tym wypadku wcale nieoczywistych

dy głos, każdego Czytelnika, będzie wysłuchamy

sukcesorek. Gdyby coś się stało i mój ojciec nie

i uwzględniony.

Firm

Rodzinnych

(poprzedniku

mógł prowadzić firmy, byłabym w stanie zastąpić go nawet przez kilka miesięcy. Wiem, jak się

Maria Adamska

poruszać w dokumentach, w kwestiach finanso-

redaktor naczelna

wych i organizacyjnych. Gdyby jednak nie mógł jej

maria.adamska@firmyrodzinne.pl

prowadzić już wcale, to nie przejęłabym po nim

www.firmyrodzinne.pl

tego wszystkiego. Nie mam dość umiejętności, ale

i portal www.portalfirmyrodzinne.eu

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

3

TEMATNUMERU

Otwarcie Zlotu.

Fot. Dobrochna Kochańska

Uwaga, tu sukcesorzy!

Jarosław Błaszczak sukcesor i dyrektor zarządzający w firmie B&B Słodycze z Pomysłem, członek IFR i Stowarzyszenia Wikimedia Polska

Od 30 czerwca do 2 lipca w magicznej Olandii, położonej w malowniczej krainie 100 Jezior, odbył się II Zlot Sukcesorów Firm Rodzinnych.

4

O

Czym zastąpić słowo „przyczłapek”? Jakie szanse

zamknąć duży kapitał w jednej dłoni? I jak ucie-

i wyzwania przynoszą firmom rodzinnym najnow-

szyć bezdomne psiaki? Odpowiedzi na te i wiele

sze zmiany technologiczne i prawne? Kiedy warto

innych pytań szukali sukcesorzy zgromadzeni na

wprowadzić do firmy menedżera z zewnątrz? Jak

swoim drugim już zlocie. Ale po kolei!

TEMATNUMERU Pierwszy dzień zlotu tradycyjnie już był poświę-

otrzymali także kubeczki z okolicznościowym na-

cony integracji, a odbył się w Sali Tulipanowej,

drukiem, które ufundował Krzysztof Kaczor (Maxim

znajdującej się w olenderskim dworze. Odświe-

Ceramics). Przygotowanie gry wymagało wsparcia,

żyliśmy dawne znajomości i zawarliśmy wiele no-

którego udzielił Krzysztof Jasiński (Darpol).

wych! Uczestników powitały główne organizatorki całego wydarzenia – Aleksandra Jasińska-Kloska

Po kolacji odbył się wieczorek tematyczny, które-

(Darpol) oraz Anna Gwizdalska (Jars). Następnie

go gospodarzem w tym roku był Tomasz Kloska

spotkali się z nami właściciele Olandii, która oczy-

(Darpol). Prezentacja Tomka przybliżyła nam nie-

wiście też jest firmą rodzinną: założyciel firmy pan

zwykle modny ostatnio temat kryptowalut, wśród

Jan Makiewicz, jego sukcesor i obecny prezes Olaf

których najbardziej znaną jest bitcoin. Dowiedzie-

Makiewicz, a także inni przedstawiciele różnych

liśmy się, skąd się biorą i jak działają kryptowalu-

pokoleń rodziny Makiewiczów. Olaf ze swadą

ty, ale też jak możemy wykorzystać je zarówno

opowiedział nam o wielowiekowej historii majątku

w naszych firmach, jak i w prywatnych działaniach

ziemskiego, na terenie którego powstała Olandia.

inwestycyjnych, związanych z pomnażaniem

Usłyszeliśmy też niezwykle ciekawą historię wizjo-

oszczędności. Prelekcji towarzyszyła ożywiona

nerskiej rodziny przedsiębiorców, która zmieniła to

dyskusja, Tomek zaś chętnie odpowiadał na liczne

zrujnowane przez lata PGR-u miejsce w przycią-

pytania i komentarze słuchaczy.

gającą co roku tysiące gości krainę wypoczynku i konferencji. A co najważniejsze – państwo Ma-

Zdobywanie nowej wiedzy kontynuowaliśmy

kiewiczowie i ich pracownicy, których szefowie,

drugiego dnia zlotu. Do naszej dyspozycji odda-

dla podkreślenia ich szczególnej roli, wolą nazy-

na została Sala Fryzyjska, najpiękniejsza z ośmiu

wać Olendrami, co roku dopisują do tej opowieści

sal konferencyjnych Olandii, łącząca malownicze

nowe rozdziały, realizując kolejne śmiałe inwestycje i systematycznie poszerzając ofertę Olandii.

A potem zaczęło się szaleństwo! Bo jak inaczej nazwać grę integracyjną, przygotowaną przez Olę i Anię?! Wystarczyło kilka chwil, by wszyscy zapomnieli o swoich dyrektorskich czy prezesowskich stanowiskach, o codziennej powadze i odpowiedzialności. Bawiliśmy się jak nastolatki na wycieczce szkolnej, i o to chyba chodziło! Wśród konkursowych zadań znalazły się m.in. grupowe tworzenie pieśni o sukcesorach, dopisywanie wszystkich możliwych rozwinięć do skrótu IFR czy też mierzenie szerokości uśmiechu, czym z niezwykłym profesjonalizmem i dokładnością zajęła się Dobrochna Kochańska (Geo Globe Polska), będąca też główną fotoreporterką zlotu. Uczestnicy Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

Błyszczący warsztat z brylantami w roli głównej. Fot. Dobrochna Kochańska

5

TEMATNUMERU Z różnych względów nie zawsze drugie połówki sukcesorów mogą stać się współwłaścicielami przedsiębiorstwa.

Ale wszyscy powinniśmy dostrzegać, jak ważną rolę odgrywają w naszych firmach, jak dużo do nich wnoszą.

rodzinnej, jest też radcą prawnym. Tematem jego wystąpienia było prawo ochrony danych osobowych – materia dość trudna i zawiła, a przy tym obecna w każdej firmie rodzinnej. Była to niezwykle potrzebna nam wszystkim prezentacja, o czym najlepiej świadczy fakt, że szybko zamieniła się w sesję pytań i odpowiedzi. Michał umiał jednak wyjaśnić wszystkie wątpliwości, przy tym utrzymując całość w luźnej i uśmiechniętej konwencji. Brawo!

Kolejnym punktem programu był panel przyczłapków (do tego słowa jeszcze wrócimy!), czyli życiowych partnerów sukcesorów. Panel przygotował i poprowadził Björn Wegener (Stefplast), a zasiedli

położenie, stylowy wystrój i nowoczesne wypo-

w nim Joanna Tunkiewicz (Marbud), Bożena Wle-

sażenie techniczne. Nad tym ostatnim przez cały

klik (YAX), Tomasz Kloska (Darpol) i Paweł Sido-

dzień czuwał Kamil Błaszczak (B&B Słodycze

renko (Złoto Orla Sobolewski). Była to niezwykle

z Pomysłem), będący naszym zlotowym specja-

szczera dyskusja, pełna bardzo osobistych historii,

listą od IT.

doświadczeń i odczuć. Szanując zaufanie, jakim obdarzyli nas paneliści, podzielimy się tu wyłącz-

Pierwszą prezentację dnia przygotowały Karoli-

nie wnioskami na dużym poziomie ogólności.

na i Marta Sobolewskie (Złoto Orla Sobolewski).

Otóż przyczłapki bardzo potrzebują w swoich

Karolina, ciesząca się zasłużoną renomą jednego

firmach rodzinnych docenienia, stabilności i moż-

z najlepszych warszawskich rzeczoznawców wy-

liwie partnerskiego traktowania. Wiadomo, że ze

ceniających diamenty i inne kamienie szlachetne,

względów prawnych czy nawet wskutek ustaleń

odsłoniła przed nami wiele tajników swojej pracy.

nestorów z sukcesorami, nie zawsze drugie po-

Dowiedzieliśmy się m.in., od czego zależy cena

łówki sukcesorów mogą stać się współwłaścicie-

diamentu i w jaki sposób kamienie są badane

lami przedsiębiorstwa. Ale wszyscy powinniśmy

przez ekspertów. Chętni mogli spróbować swo-

dostrzegać, jak ważną rolę odgrywają przyczłapki

ich sił w tym trudnym fachu. Dziewczyny przypo-

w naszych firmach, jak dużo do nich wnoszą, jak

mniały też o unikalnych możliwościach, jakie dają

dużo im poświęcają. Abstrahując nawet od roz-

kamienie szlachetne na tle innych form lokowania

wiązań prawnych, nestorzy i sukcesorzy muszą

pieniędzy. Są bardzo małe, można je wygodnie

bardzo pilnować, aby ta trzecia grupa członków

i dyskretnie przewozić czy przechowywać, dają

rodziny, zaangażowanych w firmy rodzinne, nie

się łatwo zbyć niemal wszędzie na świecie, a przy

czuła się w jakikolwiek sposób gorszą.

tym jeden, mały kamień może z powodzeniem zastąpić przysłowiową walizkę pieniędzy.

Paweł „Sidor” Sidorenko (Złoto Orla Sobolewski) poprowadził prelekcję na temat bezpieczeństwa

6

Drugim sobotnim prelegentem był Michał Le-

w internecie. Niemal codziennie słyszymy, zarów-

wandowski (Coala), który oprócz wspierania firmy

no w mediach, jak i wśród naszych znajomych

TEMATNUMERU wchodzić na wrażliwe strony (np. do serwisów transakcyjnych) przez publiczne sieci wi-fi. A jeśli mamy dzieci – trzeba z nimi po prostu dużo rozmawiać o czyhających w sieci pułapkach. To znacznie skuteczniejsze niż blokady czy inne techniczne sztuczki, bo dziecko i tak dość szybko znajdzie urządzenie czy miejsce bez tych zabezpieczeń.

Następnym prelegentem był Krzysztof Ogorzałek (JMK Computerate), który Bal Sukcesorów. Fot. Tomasz Kloska

zwrócił uwagę na postępujący, bardzo ciekawy trend w gospodarce: coraz

i partnerów biznesowych, o włamaniach do syste-

więcej firm oferuje swoje produkty jako usługi,

mów informatycznych, złośliwym oprogramowa-

a nie towary. W branży informatycznej, z którą

niu czy innych przejawach działalności hakerów.

związany jest Krzysiek, dostawcy oprogramowa-

Sidor zwrócił uwagę, że wielu kłopotów można

nia sprzedają już coraz częściej relatywnie tanie

uniknąć niskim kosztem czy nawet bezkosztowo

miesięczne abonamenty, a nie, jak za dawnych lat,

– chociażby tworząc solidne hasła i zmieniając je

bardzo drogie licencje bezterminowe. Jeśli chodzi

regularnie czy też łącząc się z siecią przy pomo-

o floty samochodów, coraz więcej przedsiębior-

cy systemów typu VPN, utrudniających osobom

ców decyduje się na wynajem długoterminowy

postronnym sprawdzenie naszej lokalizacji. War-

pojazdów w miejsce ich zakupu. Przykłady moż-

to też zabezpieczać swoje karty zbliżeniowe i nie

na mnożyć. Prowadzący zachęcał do refleksji nad tym, jak nasze firmy mogą skorzystać z tych zmian,

Prelegentka bardzo szczerze i otwarcie ukazała dylematy i praktyczne wyzwania, jakie wiążą się z przekazaniem części władzy w firmie, przynajmniej tymczasowo, zawodowym menedżerom spoza rodziny, a nawet spoza grona długoletnich pracowników.

zarówno lepiej zarządzając kosztami działalności i w konsekwencji całością finansów przedsiębiorstwa, jak i kształtując własną ofertę produktową.

To było naprawdę inspirujące!

Na deser została nam prezentacja Anny Holz (Biurfol), poświęcona interim managerom. Ania bardzo szczerze i otwarcie ukazała dylematy i praktyczne wyzwania, jakie wiążą się z przekazaniem części władzy w firmie, przynajmniej tymczasowo, zawodowym menedżerom spoza rodziny, a nawet spoza grona długoletnich pracowników. Prelegentka na własnej skórze przekonała się, iż taka forma może być dla firmy bardzo skutecznym,

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

7

TEMATNUMERU a przy tym efektywnym kosztowo zastrzykiem

interesująca była dysputa o tym, jakim słowem

kompetencji czy chłodnego spojrzenia, niezbęd-

można zastąpić określenie „przyczłapek”, z któ-

nych w kolejnych fazach rozwoju. Dla uniknięcia

rym nie wszyscy małżonkowie czy partnerzy suk-

nieporozumień warto jednak odpowiednio przy-

cesorów czują się komfortowo. Szukaliśmy inspi-

gotować i ustrukturyzować proces współpracy

racji nawet w mitologii greckiej, ale nie doszliśmy

z interim managerem. I tu również mogliśmy li-

do jednoznacznej konkluzji. A może ktoś z Czy-

czyć na praktyczne porady Ani. Dziękujemy!

telników ma jakiś ciekawy pomysł? Dajcie znać!

Sobotni wieczór zarezerwowany był na Bal Sukcesorów, o którego oprawę muzyczną zadbała Lidia Rygielska (Coala). Podobnie jak w zeszłym roku, odbył się też konkurs na najbardziej kreatywne przebranie. Nagrodę ufundował Paweł Regulski (Rema Broker), a jej laureatem został Sławomir Wleklik (YAX). Oprócz tańca i szampańskiej zabawy, którą sponsorowały znakomite marki whisky Ben Nevis i Port Charlotte, Bal obfitował też w ciekawe dyskusje przy lampce wina, zainspirowane dniem pełnym nowych wiadomości. Szczególnie

Panel przyczłapków. Fot. Dobrochna Kochańska

8

Uczestnicy dyskutowali, jakim słowem można zastąpić określenie „przyczłapek”, z którym nie wszyscy małżonkowie czy partnerzy sukcesorów czują się komfortowo.

TEMATNUMERU

Akcja charytatywna w schronisku dla psów. Fot. Tomasz Kloska Choć sobotnie przyjęcie ciągnęło się długo

mogli też osobiście wyprowadzić na spacer jed-

w noc, warto było wstać wcześnie i zdążyć na

nego z podopiecznych schroniska. Było to dla

poranne zwiedzanie Olandii, które poprowadził

większości z nas bardzo emocjonalne przeżycie,

Damian Michałek (PR Manager, Olandia). Zajrzeli-

bo gdy zobaczyliśmy boksy pełne porzuconych

śmy m.in. do mniej oczywistych zakamarków tego

zwierzaków, w niejednym oku zakręciła się łza.

niezwykłego obiektu, takich jak strefa spa czy mi-

Ale to w końcu bardzo dobrze, że choć w na-

nizoo, gdzie wśród przewidzianych dla nas atrakcji

szej codziennej pracy musimy być często twardzi

znalazło się też głaskanie owcy!

i asertywni, w głębi duszy nadal zachowujemy dużo wrażliwości, którą sytuacje takie jak wizyta

Stało się już tradycją Zlotu Sukcesorów, iż na ko-

w „Zwierzakowie” pozwalają na chwilę wyciągnąć

niec naszego spotkania, w niedzielne przedpołu-

na światło dzienne.

dnie, staramy się zostawić po sobie coś dobrego w goszczącej nas okolicy. Dołożyć jakąś małą ce-

Taki właśnie był II Zlot Sukcesorów. Rozjechali-

giełkę, by komuś było choć troszkę lepiej. Nasze

śmy się do domów pełni wrażeń, z dużą porcją

działania charytatywne co roku organizuje Ania

wiedzy i inspiracji… i z planami na trzecią edycję

Gwizdalska (Jars), którą w tym roku wsparł Krzy-

Zlotu, na którą już teraz zapraszamy wszystkich

siek Jasiński (Darpol). Tym razem odwiedziliśmy

sukcesorów!

schronisko dla bezdomnych zwierząt „Zwierzakowo” w Posadówku. Przywieźliśmy tam sporo zakupionej ze wspólnych środków karmy, a chętni Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

więcej zdjęć dostępnych jest na stronie www.sukcesorzy.pl

9

TEMATNUMERU

Kiedy zaproszono mnie do grona autorów periodyku „Magazyn Firm Rodzinnych”, niezwykle się ucieszyłem. Jestem wszak potencjalnym sukcesorem rodzinnej firmy, pracującym w niej od ponad 16 lat i mógłbym tak dużo opowiedzieć o swych doświadczeniach. Gdy jednak okazało się, że mam napisać o sukcesji oczyma sukcesora, okazało się, że nie wiem od czego zacząć!

J

10

Fot. Fotolia

„Nie jesteś jeszcze gotów, synku…”

Mateusz Kowalewski wiceprezes firmy Hortimex, praktyk nowoczesnej organizacji i zarządzania firmą rodzinną

Jest tak wiele wątków, które wiążą się z sukcesją!

Poprosiłem więc o wsparcie, o zawężenie tematyki

Albo inaczej – sukcesja wiąże się z tyloma istot-

do jednego zagadnienia. Wybór padł na czas: kie-

nymi sprawami, że trudno powiedzieć gdzie, kiedy

dy, z punktu widzenia „następcy” jest ten najlepszy

i jak się zaczyna lub kończy.

czas do „przejęcia sterów” w firmie? Ale co znaczy

TEMATNUMERU to „kiedy”? Kiedy firma jest gotowa, czy kiedy „następca” jest gotowy? Na pierwsze pytanie odpowiedź jest bardzo skomplikowana. Zależy od wieku firmy, jej charakteru, rozmiaru, formy własności i wielu innych. Skupiłem się więc na „następcy”.

Jednak i tu odpowiedź nie jest łatwa. Nie da się jej zawrzeć w kategoriach czasu. Nie można powiedzieć, że najlepiej przejąć jest firmę w wieku 30–40 lat, bo to nieprawda. Kiedy więc jest najlepiej? Myślę, że wiele dzieci (często już bardzo

Stanie na czele firmy wiąże się przede wszystkim z przewodzeniem innym ludziom. Przewodzenie, to nie władza, to nie popychanie czy zmuszanie innych do wykonywania Twojej woli.

To powodowanie, żeby chcieli pójść wraz z Tobą.

dorosłych) usłyszało od swych rodziców takie słowa: „Nie jesteś jeszcze gotów (gotowa), synku (córeczko)…”. Na pytanie, kiedy będę wreszcie gotów, brakowało jednoznacznej odpowiedzi. Spróbuję

Podejmując się prowadzenia firmy, czy to jako

się zatem zmierzyć z tym zagadnieniem. Moim

menedżer, członek zarządu czy rady nadzor-

zdaniem są cztery istotne kryteria, determinujące

czej, miej za sobą praktyczne doświadczenia

nasze przygotowanie do sukcesji. Oto one.

z pracy. Najlepiej z pracy w innej organizacji, np. o charakterze korporacyjnym lub w innej

1. Wykształcenie. Wzięcie odpowiedzialności

firmie rodzinnej. Doświadczenie wynikają-

za firmę przyjdzie Ci łatwiej, gdy zdobędziesz

ce z pracy w firmie, którą masz przejąć jest

odpowiednie wykształcenie. I nie musi to być

niezwykle cenne (znasz ją „od podszewki”),

koniecznie wykształcenie ekonomiczne czy

jednak wówczas braknie Ci spojrzenia „z ze-

specjalistyczne. Oczywiście, łatwiej prowadzi

wnątrz”. Niemniej jednak każda praca wyko-

się firmę, gdy jesteś specjalistą w dziedzinie,

nywana wcześniej (jeśli wykonywana była do-

w której firma działa lub w dziedzinie np. za-

brze!) stanowi o Twojej wartości. Pamiętaj, że

rządzania czy marketingu. Ale czyż historia nie

każdy z kim będziesz pracował, zwróci uwagę

jest pełna przykładów wspaniałych właścicie-

na to, co i jak robiłeś wcześniej.

li i zarządzających wykształconych w innych

3. Pewność siebie. Stanie na czele firmy, nie-

kierunkach oraz słabych, wykształconych kie-

zależnie od wykształcenia i doświadczenia,

runkowo zarządców? Ważne jest byś miał po-

wiąże się przede wszystkim z przewodzeniem

czucie, że jesteś specjalistą w określonej dzie-

innym ludziom. Przewodzenie, to nie władza,

dzinie, umiesz się uczyć, zdobywać wiedzę.

to nie popychanie czy zmuszanie innych do

Że Twój umysł gotowy jest na wyzwania. Poza

wykonywania Twojej woli. To powodowanie,

tym – poziom Twojej wiedzy zawsze oceniają

żeby chcieli pójść wraz z Tobą. A mało kto

Twoi współpracownicy (choć nigdy o tym nie

podąża za niezdecydowanymi. Uważam, że

powiedzą)!

pewność siebie jest wypadkową wykształce-

2. Doświadczenie. Praktyka zawodowa jest nie-

nia, wiedzy, doświadczenia oraz dotychcza-

ocenionym wsparciem w każdym wyzwaniu.

sowych sukcesów. Jeśli sam nie jesteś pewny

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

11

TEMATNUMERU siebie, jak mogą zaufać Ci inni? Przy czym nie należy mylić pewności siebie z zarozumialstwem!

4. Dystans. Może to zabrzmi nieco przekornie, lecz dobrze jest mieć odpowiedni dystans, do tego co robisz. Przejęcie odpowiedzialności

Jeśli jesteś wykształconym, doświadczonym, pewnym siebie i zdystansowanym potomkiem, możesz powiedzieć: „Jestem gotów!”

za dzieło, które stworzyli Twoi rodzice lub ich przodkowie, to spore „ciśnienie”. Niejednego może przygnieść. Nic dziwnego: cały znany Ci

ten „piąty element” jest najważniejszy, jednak nie

świat patrzy, czy nie popsujesz tego, co dotąd

zamieściłem go tutaj, ponieważ doświadczyć go

zostało zbudowane. Nabranie odpowiedniego

można dopiero wówczas, gdy już skoczymy do

dystansu (byle nie za daleko!), jest chyba jed-

tego głębokiego basenu zwanego „odpowie-

nym z najtrudniejszych zadań.

dzialnością za firmę”.

Wymienione tu punkty zapewne nie wyczerpują katalogu cech, jakimi powinien charakte-

Można by jeszcze wiele powiedzieć o takich ce-

ryzować się „idealnie przygotowany” sukcesor.

chach, jak wizjonerstwo, charyzma, pracowitość,

Szczególnie brakuje bardzo ważnego elementu,

skromność czy szereg innych. Objętość artykułu

jakim jest szacunek dla innych ludzi, w szczegól-

nie pozwala na wymienienie wszystkich. Poza tym

ności szacunek dla pracowników, dla ich pracy

nie wszystkie można nabyć czy wyuczyć się ich.

i zaangażowania. Nie jestem jednak pewien, czy

Do niektórych musimy dojrzeć i nie da się tego

można wyrobić w sobie tę szczególną cechę, nie

zrobić wcześniej, niż już w procesie zarządzania.

pracując z nimi przez dłuższy czas. Być może

Nie twierdzę też, że nie można poradzić sobie bez któregoś z wyżej wymienionych kryteriów. Niemniej jednak uważam, że jeśli jesteś wykształconym, doświadczonym, pewnym siebie i zdystansowanym potomkiem, możesz stanąć przed tatą/mamą i powiedzieć: „Jestem gotów!”.

Jeszcze maleńkie post scriptum: Licz się jednak z tym, że rodzice, mogą nie podzielać Twojej Fot. Fotolia

opinii. To jednak temat na inną

12

opowieść…

Źródło: kwartalnik Magazyn Firm Rodzinnych numer 2/2012, IFR, Warszawa 2012 r.

TEMATNUMERU

W przedpokoju sterty butów rozmaitych krojów i kolorów. Po ich ilości i rozmiarach podeszew można bez trudu zgadnąć, jaki to dzień tygodnia i która jest mniej więcej godzina. Wieszaki na kurtki ustawiono niżej, na poziomie piwnicy – tuż przed drzwiami do sali gimnastycznej.

T

Fot. Fotolia

Córka Klanu Alicja Wejner dziennikarka, Mobilne Biuro Prasowe, www.tekstyprasowe.pl

– Tak było zawsze, odkąd mieszkamy w tym

rodzinnym domem. On zaś, bardziej niż ojcem,

domu – mówi Kasia. – Kiedy byłam dzieckiem,

jest bossem, Shihanem. Dla mnie również.

zachwycało mnie to. Podobało mi się, że w domu zawsze jest mnóstwo ludzi. Wszędzie ktoś z kimś

Marzeniem właściciela Szkoły Dalekowschodnich

rozmawiał i zawsze można było się przyłączyć.

Sztuk Walki i jednocześnie ojca Kasi było posia-

Niekończące się dyskusje, żarty i śmiech. Jako na-

danie własnej sali gimnastycznej. Kiedy budował

stolatkę też mnie ta sytuacja bawiła. Cały dom aż

swój dom, zaprojektował w nim również ją. Co

tętnił. Z czasem jednak coraz bardziej docierało

prawda treningi organizowane są w różnych miej-

do mnie, że w czasie, kiedy w przedpokoju jest

scach w okolicznych miejscowościach, ale salka

mnóstwo butów, nasz dom bardziej jest miejscem

w domu jest najważniejsza, najbardziej ulubiona.

pracy, siedzibą firmy mojego ojca niż zwyczajnym

I oblegana. To kwatera główna.

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

13

TEMATNUMERU – Przez pierwsze lata swojego życia uczestniczy-

czasem w kosmiczne awantury. Poza tym czułam

łam w treningach, jak wszyscy inni. Z tą różnicą, że

się też zmęczona ciągłą obecnością aż tylu obcych

oni przychodzili na trening swojej grupy i potem

osób w naszym domu. Lubiłam ich, ale ten ciągły

wychodzili, a ja spędzałam na sali niemal każdą

harmider bywał irytujący. Na werandzie, w przed-

wolną chwilę. Ćwiczyłam, ćwiczyłam, ćwiczyłam.

pokoju jednym i drugim, w salonie, w kuchni, na

Któregoś dnia z jakichś powodów mój ojciec nie

schodach do sali i na schodach na piętro, gdzie

mógł poprowadzić zajęć i ktoś musiał go zastą-

jest moja sypialnia: wszędzie kręcili się ludzie, albo

pić. Oprócz mnie, nie było nikogo, kto potrafiłby

leżały jakieś rzeczy, które nie były ani moje, ani ni-

to zrobić. Mogłam odmówić, ale wtedy trzeba by

kogo z mojej rodziny. Wołałam, że nie chcę, a jed-

odwołać zajęcia. Lecz nie wypadało tego zrobić,

nak zajęcia prowadziłam. Bo kocham ojca i chcę,

zwłaszcza że grupa już była na macie. I tak oto,

żeby między nami było dobrze. Bo znowu dzieci

niespodziewanie dla samej siebie, włączyłam się

przyszły na trening, bo obiecałam, bo nie miałam

w pracę firmy.

innej pracy. W końcu dotarło do mnie, że dom jest miejscem pracy nie tylko mojego ojca, ale w jakimś

Także młodsza siostra Kasi, Małgosia, zaczęła od

zakresie także i moim. Nie planowałam i wcale tego

tego, że któregoś dnia musiała w zastępstwie po-

nie chciałam, a jednak się stało.

prowadzić zajęcia dla najmłodszych. W ten sposób przedsięwzięcie pomyślane pierwotnie jako

Efektem ubocznym wieloletniego, intensywnego

jednoosobowa działalność ojca Kasi, z wolna

uprawiania sportu i związanych z tym przeciążeń

przerodziło się w firmę rodzinną.

są problemy zdrowotne, które Kasia zaczęła odczuwać już jako nastolatka. Najbardziej dokuczli-

– Poprowadziłam jedne zajęcia, potem kolejne,

we są stawy i kręgosłup.

a później cykl treningów dla osobnej grupy – wspomina Kasia. – Ojciec był wniebowzięty. Sam

– Kiedy ćwiczę, to potem wszystko mnie boli.

zajmował się dorosłymi, a mnie oddał wszystkie

Ale żeby móc normalnie funkcjonować, muszę

dzieci. Zaczął też głośno snuć wizje na przyszłość:

ćwiczyć, bo muszę się rozruszać, żeby się nie

że on w tej firmie, i ja w tej jego firmie, i fantastycz-

rozsypać całkowicie. Błędne koło. Ale nie narze-

ne perspektywy przed nami. Nie podobało mi się

kam, bo – jak to mówią – sport to zdrowie.

to, ale na początku nie komentowałam. W końcu zaczęłam mówić, że ja tak nie chcę. Bo firma, to

Kasia chce pracować z małymi dziećmi, być wy-

jego pomysł i jego sposób na życie. Nie mój. Nawet

chowawczynią w przedszkolu albo w pierwszych

jeśli słuchał, to i tak mnie nie słyszał. Deklarował

klasach podstawówki i już teraz rozgląda się za

wprawdzie, że ewentualne przejęcie przeze mnie

pracą.

kiedyś w przyszłości jego firmy będzie moją suwe-

14

renną decyzją i nie będzie w tej sprawie wywierał

– Co zrobię, jeśli niczego sensownego nie znajdę?

na mnie żadnej presji. Mimo to, miewałam wraże-

Czy nadal będę pracowała u mojego ojca, w na-

nie, że nie przyjmuje do wiadomości faktu, iż mam

szej rodzinnej firmie? Pewnie tak. Zapewne będę

inne plany i moja droga zawodowa będzie całkiem

tu także wtedy, kiedy zatrudni mnie jakieś przed-

inna. Czasem te rozmowy zamieniały się w kłótnie,

szkole czy szkoła. Bo jak mogłabym odmówić tym

TEMATNUMERU

Imię: Kasia. Wiek: 23 lata.

W Klanie: Od wczesnego dzieciństwa.

Ważne pytanie: Czy na zawsze?

dzieciakom, które przychodzą do nas do domu

mam też takich ambicji. I po prostu nie chcę. Na

i chcą, żebym to właśnie ja uczyła ich jiu-jitsu? Nie

pewno byłoby mi szkoda i bardzo żal, ale łatwiej

odmówię i z domu nie wyproszę.

podjęłabym decyzję o likwidacji firmy, niż o kontynuowaniu pracy ojca i pracy nas wszystkich

Wyraz twarzy dziewczyny bardzo się zmienia,

w tej formule i pod własnym nazwiskiem. Na ra-

kiedy zaczyna mówić o przyszłości Klanu i swojej

zie jednak staram się nie myśleć o tym, co będzie

przyszłości w Klanie. W oczach pojawiają się łzy.

kiedyś. Teraz muszę zdać egzaminy, żeby zdobyć mistrzowski czarny pas. Tak naprawdę nie jest

– Gdyby coś się stało i mój ojciec nie mógł pro-

mi on do niczego potrzebny. Ale zrobię to. Żeby

wadzić firmy, byłabym w stanie zastąpić go na-

jednak dokończyć to, co kiedyś zaczęłam. I dla

wet przez kilka miesięcy. Wiem, jak się poruszać

satysfakcji ojca. Dla własnego świętego spokoju

w dokumentach, w kwestiach finansowych i or-

kiedyś to zrobię.

ganizacyjnych. Gdyby jednak nie mógł jej prowadzić już wcale, to nie przejęłabym po nim tego wszystkiego. Nie mam dość umiejętności, ale nie Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

Źródło: kwartalnik Magazyn Firm Rodzinnych numer 2–3 (6–7)/2013, IFR, Warszawa 2013 r.

15

Fot. Fotolia

DOBREPRAKTYKI

Polskie giełdowe spółki rodzinne w sektorze technologii informatycznych

dr Alicja Winnicka-Popczyk Katedra Finansów i Strategii Przedsiębiorstwa, Uniwersytet Łódzki

Giełdowe firmy informatyczne: Comarch S.A., Komputronik S.A., PGS Software S.A., WASKO S.A. stanowią spektakularny przykład wciąż nieczęsto spotykanego w polskiej gospodarce efektywnego połączenia trzech elementów: rodzinnego charakteru przedsiębiorstwa, funkcjonowania na publicznym rynku kapitałowym oraz wymagającego rynku wysokich technologii1.

16

S

Sektor technologii informatycznych w Polsce Sektor IT w Polsce cechuje niespotykanie szybkie tempo wzrostu, mimo że jest on najmłodszym w gospodarce kraju. Znacząco wyróżnia się w Europie Środkowo-Wschodniej, tworzy w naszym kraju warunki najbardziej zbliżone do gospodarki opartej na wiedzy. Specjaliści Wincor Nixdorf Sp. z o.o., międzynarodowej firmy informatycznej dostarczającej rozwiązań technologicznych i usług (np. dla sieci handlowych i sektora bankowego), oceniają, że mamy tu do czynienia z ewenementem, na który składa się wiele czynników i trendów, a między innymi:

DOBREPRAKTYKI Obecnie największym nabywcą usług i towarów sektora IT jest administracja publiczna, co wynika ze wzrostu wartości środków unijnych na innowacyjne rozwiązania dla instytucji centralnych i samorządowych.

Do ważnych nabywców należą również sektory: bankowy, telekomunikacji oraz usług publicznych.

• trzy główne segmenty sektora IT w Polsce tworzą sprzęt komputerowy, oprogramowanie i usługi informatyczne o łącznej wartości liczo-

nabywców należą również sektory: bankowy,

nej w miliardach złotych (34 mld zł w 2015 r.)2;

telekomunikacji oraz usług publicznych;

• w ciągu ostatnich kilku lat na rynku wewnętrz-

• na rynku IT powszechne są starania przedsię-

nym następuje wzrost sprzedaży oprogramowa-

biorstw o dofinansowanie ze strony Polski i UE;

nia i usług informatycznych oraz spadek sprze-

przedsiębiorcy mogą liczyć na wsparcie w ra-

daży w obrębie sprzętu komputerowego;

mach pomocy regionalnej (bezzwrotne granty,

• do największych firm IT działających w Polsce

zwolnienia podatkowe) i/lub funduszy struktu-

należą m.in. producenci sprzętu, dystrybutorzy,

ralnych; Polska stała się doskonałym miejscem

dostawcy oprogramowania oraz przedsiębiorcy

dla zagranicznych inwestorów, co przekłada się

świadczący usługi informatyczne; zdecydowaną

na wzrost zatrudnienia w branży IT;

większość z nich stanowią oddziały firm mię-

• główną barierą dla jeszcze szybszego rozwoju

dzynarodowych, a spośród firm polskich aż 90%

rynku IT w Polsce pozostaje od lat ograniczony

reprezentuje podmioty małe, podejmujące pró-

kapitał na inwestycje informatyczne w firmach,

bę rozszerzenia działalności na rynki zagranicz-

• innowacyjny segment IT wymaga otwarcia na

ne; również blisko połowa z 200 największych

wiele produktów i oferowanych usług, dlatego

firm IT w Polsce deklaruje uzyskiwanie przycho-

przedsiębiorstwa starannie łączą je w celu jak

dów z eksportu;

największego dostosowania się do wymogów

• w chwili obecnej największym nabywcą usług

klienta;

i towarów sektora IT jest administracja publicz-

• utrzymującym się trendem w sektorze IT jest

na, co wynika ze wzrostu wartości środków unij-

outsourcing, czyli współpraca z podmiotem

nych na innowacyjne rozwiązania dla instytu-

zewnętrznym w zakresie zrealizowania konkret-

cji centralnych i samorządowych; do ważnych

nych zadań;

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

17

DOBREPRAKTYKI lifikowani specjaliści IT, którzy przyciągają do

Firma rodzinna – giełda – technologia

Polski międzynarodowe przedsiębiorstwa; po-

Badane firmy informatyczne: Comarch S.A., Kom-

ziom zatrudnienia tej klasy informatyków wynosi

putronik S.A., PGS Software S.A., WASKO S.A. są

ponad 100 tys. osób i ciągle wzrasta; ogółem

przedsiębiorstwami dużymi, stosunkowo mło-

w sektorze tym zatrudnienie znajduje 400–500

dymi, powstałymi w latach 90. ubiegłego wieku

tys. pracowników. Polski rynek IT zajmuje naj-

(za wyjątkiem firmy PGS Software S.A. – 2005 r.),

wyższą pozycję pod względem tworzenia no-

kierowanymi przez pierwsze pokolenie rodziny.

wych miejsc pracy;

Przynależą do grupy A, co oznacza dominującą

• ogromnym atutem rynku są wysoko wykwa-

• osobliwość sektora IT w Polsce stanowi zawią-

rolę rodziny we własności i zarządzaniu. Człon-

zywanie inicjatyw klastrowych, w ramach któ-

kowie najbliższej rodziny posiadają większość akcji

rych często nawet konkurencyjne przedsiębior-

i głosów w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,

stwa nawiązują współpracę, dającą lepsze efekty

jednocześnie sprawują najwyższe funkcje w za-

niż działania indywidualne. Współpraca klastro-

rządzie i/lub radzie nadzorczej.

wa może obejmować m.in. oferty, działania lobbingowe czy realizację wspólnych zamówień;

Do wymogów publicznego rynku kapitałowego

• najbardziej dynamicznie rozwijającymi się pro-

oraz gospodarki aspirującej do miana opartej na

duktami IT w Polsce i na świecie są aplika-

wiedzy badane podmioty są przybliżane przez na-

cje mobilne i Cloud Computing. Przez telefon

stępujące czynniki4:

można wykonywać przelewy czy odpisywać na e-maile. Cloud Computing natomiast umożliwia

1. Osiąganie spektakularnych sukcesów w sek-

przechowywanie danych na zewnętrznym ser-

torze wysokich technologii dzięki zgroma-

werze, czyli w tzw. chmurze3.

dzeniu i wykorzystaniu zaawansowanej wiedzy informatycznej. Właściciele – menedżerowie rodzinni (i nie tylko rodzinni) są doskonale

Właściciele i menedżerowie polskich firm rodzinnych branży IT są doskonale przygotowani merytorycznie, menedżersko i organizacyjnie do prowadzenia tego typu firmy.

Niejednokrotnie niezbędną wiedzę zdobywali na uczelniach zagranicznych.

przygotowani merytorycznie, menedżersko i organizacyjnie do prowadzenia tego typu firmy. Niejednokrotnie niezbędną wiedzę zdobywali na uczelniach zagranicznych. Tam też często były pozyskiwane kapitały na start. Według Raportu ITwiz Best 100 uwzględniającego przychody, udział w rynku oraz zatrudnienie 100 największych firm informatycznych w Polsce w 2014 roku Komputronik S.A. zajmowała miejsce 6 (przesunięcie na 4 miejsce w 2015 r.), firma Comarch S.A. – miejsce 12 (przesunięcie na 20 miejsce w 2015 r.), a WASKO S.A. – 34 (przesuniecie na 36 miejsce w roku 2015).

Jednocześnie Comarch S.A. znajdowała się

18

Fot. Fotolia

DOBREPRAKTYKI

na drugim miejscu wśród eksporterów, zwięk-

przesadą – marzenia. Janusz Filipiak, właści-

szając swoje obroty w stosunku do roku po-

ciel Comarch S.A., marzy o stworzeniu własnej

przedniego o 39%. W 2015 r. spółka spadła

korporacji międzynarodowej.

na 5. miejsce według kryterium wartości eks-

3. Silna orientacja przedsiębiorcza właścicieli

portu.5 Bez względu na odnotowane zmiany

i menedżerów rodzinnych, cechująca się in-

badane przedsiębiorstwa rodzinne są zdolne

nowacyjnością, proaktywnością, podejmowa-

do funkcjonowania w tak wymagającym sek-

niem ryzyka, autonomią i walecznością kon-

torze i to nie tylko w formie małych i średnich

kurencyjną.

przedsiębiorstw prywatnych.

4. Zdolność do samodzielnego tworzenia

2. Wszyscy badani przedsiębiorcy posiada-

i wdrażania innowacji (zarówno w szero-

ją wyższe wykształcenie przede wszystkim

kim, jak i wąskim znaczeniu), przeznaczanie

w zakresie nauk technicznych, informaty-

własnych środków finansowych na badania

ki, matematyki lub innych nauk ścisłych,

i rozwój oraz współpraca z krajowymi i za-

uzupełnione ewentualnie kwalifikacjami

granicznymi ośrodkami badawczymi.

biznesowymi. Cechuje ich ogromna pasja,

5. Wola i zdolność do internacjonalizacji dzia-

ambicje, zaangażowanie oraz – co nie jest

łalności, już nie tylko w formie eksportu

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

19

DOBREPRAKTYKI Jednym z czynników sukcesu firm IT jest umiejętność finansowania działalności rozwojowej: przeznaczanie własnych środków na badania i rozwój, uczestnictwo w publicznym rynku kapitałowym, wykorzystanie środków unijnych.

towarów i usług, lecz coraz częściej poprzez eksport kapitału (udział w firmach zagranicznych) oraz bezpośrednie inwestycje zagranicznych (powoływanie samodzielnych podmiotów lub oddziałów zagranicznych).

6. Umiejętność finansowania szeroko zakrojonej działalności rozwojowej, w tym innowacyjnej, głównie poprzez: przeznaczanie własnych środków na badania i rozwój, uczestnictwo w publicznym rynku kapitałowym (giełda i rynek alternatywny), umiejętne wykorzystanie środków w ramach programów innowacyjnych finansowanych przez UE. 7. Efektywny sposób ochrony wiedzy tacit knowledge jako wynik umiejętnego zarządzania własnością i władzą w przedsiębiorstwie

• intensywne umiędzynarodowienie działalności,

(łączenie większości we własności z najwyż-

m.in. poprzez skuteczne wykorzystanie kapitału

szymi stanowiskami w zarządzaniu – typ firmy

ponadgranicznego.

rodzinnej A).

Możliwe, że powyższe spostrzeżenia i wnioski za-

8. Stworzenie i właściwe wykorzystanie kapita-

początkują – wzorem rozwiniętych gospodarek

łów pozafinansowych (intelektualnego, spo-

rynkowych – odmienne spojrzenie na rodzinny

łecznego i rodziny, ponadgranicznego) w wa-

charakter publicznych firm rodzinnych (zwłaszcza

runkach kultury otwartości oraz określonej

sektorów technologicznych), który w Polsce wciąż

prawem transparentności spółki publicznej.

stanowi poważny element ryzyka.

Sektor IT atrakcyjny dla firm rodzinnych Można skonstatować, że badane firmy rodzinne już w chwili obecnej funkcjonują w sferze gospodarki opartej na wiedzy. Branża informatyczna jest szczególnie atrakcyjna dla biznesu rodzinnego z kilku powodów: • praktycznie nieograniczonego rynku, • wysokich i szybkich stóp zwrotu z inwestycji, • działania w prestiżowej dziedzinie, przyciągania młodej, doskonale wykształconej, zmotywowanej kadry (w tym przyszłych sukcesorów), • możliwości ochrony w ramach rodziny wiedzy, będącej źródłem przewagi konkurencyjnej,

20

Artykuł zawiera diagnozę i wnioski z badań własnych. http://itwiz.pl/najwieksze-firmy-it-polsce-roku-2015-wg-raportu-itwiz-100/ (dostęp: 20.02.2016).

3 http://www.bankier.pl/wiadomosc/10-najwazniejszych-faktow-na-temat-polskiego-rynku-IT-7276863.html, 03.09.2015 (dostęp: 26.12.2015); https://www.pmrpublications.com/product/ Rynek-IT-w-Polsce-2015 (dostęp: 26.12.2015).

4 A. Winnicka-Popczyk, Finansowanie innowacji w polskich firmach rodzinnych, WUŁ, Łódź 2016.

5 A. Jadczak, Raport ITwiz Best 100, http://itwiz.pl/100-najwiekszych-firm-polsce-wyniki-raportu-itwiz-100/(dostęp: 20.02.2015). Adam Jadczak o IT w biznesie pisze od 23 lat. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z rynkiem IT oraz informatyką w zastosowaniach biznesowych; Od września 2013 roku redaktor naczelny serwisu ITwiz.pl, od kwietnia 2014 roku redaktor naczelny magazynu ITwiz. Pomysłodawca raportu ITwiz Best 100 „Dwa oblicza IT”, wydanego w czerwcu 2015 roku.

1

2

Strategia wyjścia przedsiębiorcy rodzinnego z biznesu, alternatywna dla sukcesji rodzinnej

Fot. Fotolia

DOBREPRAKTYKI

dr hab. Wojciech Popczyk Katedra Finansów i Strategii Przedsiębiorstwa Uniwersytetu Łódzkiego, autor książki „Przedsiębiorstwa rodzinne w otoczeniu globalnym”, WUŁ 2013

Jaka jest strategia wyjścia przedsiębiorcy z rodzinnego biznesu, jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia sukcesji rodzinnej? Z tym pytaniem wiąże się kwestia atrakcyjności przedsiębiorstwa rodzinnego dla inwestorów zewnętrznych.

W

W przypadku niegiełdowych przedsiębiorstw ro-

utrzymują zamkniętą dla nich strukturę własno-

dzinnych trudno przywoływać opinie inwestorów

ści. Warto jednak przytoczyć opinie przedstawi-

zewnętrznych na temat atrakcyjności lokat w tego

cieli funduszy private equity, którzy przyznają, że

typu podmiotach z tego prostego powodu, że

w swoich portfelach inwestycyjnych mają udziały

w zdecydowanej większości przedsiębiorstwa te

w niepublicznych przedsiębiorstwach rodzinnych.

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

21

DOBREPRAKTYKI Fundusze private equity inwestują kapitały w pry-

wykupuje pakiet udziałów lub przejmuje w całości

watne przedsiębiorstwa mające potencjał wzrostu.

to przedsiębiorstwo, a po restrukturyzacji i wpro-

Prawidłowość jest taka, że ta forma finansowania

wadzeniu koniecznych zmian odsprzedaje je z zy-

jest mało popularna wśród przedsiębiorców ro-

skiem funduszowi branżowemu.

dzinnych, gdyż rzadko zdarza się, aby współpraca z funduszem zakończyła się utrzymaniem kontroli

Doświadczenia pracowników funduszy finanso-

rodzinnej nad biznesem. Jest to wynik gwałtow-

wych odpowiedzialnych za wprowadzanie zmian

nego rozwoju przedsiębiorstwa dzięki wsparciu

w częściowo przejętych przedsiębiorstwach nie są

kapitałowemu i wzrostu jego wartości. Rodzinni

dobre w większości przypadków z uwagi na emo-

przedsiębiorcy nie są w stanie wykupić udziałów

cje członków rodziny właścicielskiej i ich reakcje

funduszu, gdy ten zdecyduje się na wyjście.

na łamanie norm panujących wcześniej w miejscu pracy. W ramach restrukturyzacji zwalniani są pra-

Branżowe i finansowe fundusze private equity

cownicy, których głównym atutem była lojalność

Wiadomo jest jednak powszechnie, że tylko nie-

zatrudnienie wynikało z wrażliwości i odpowie-

wielka część przedsiębiorstw przechodzi w ręce

dzialności społecznej właścicieli bardziej niż z ra-

kolejnego pokolenia z uwagi na zaniechania, błędy

chunku ekonomicznego. Negatywnymi skutkami

i obiektywne trudności związane z planowaniem

ubocznymi opisanej strategii wyjścia przedsię-

sukcesji. W sytuacji braku sukcesji i starzejących się

biorcy z biznesu jest zatem niepokój o los spraw-

fundatorów, przedsiębiorców rodzinnych, najlep-

dzonych, zaufanych pracowników, traktowanych

szą strategią wyjścia z biznesu niepublicznego dla

często jak członkowie rodziny, brak koncepcji na

wszystkich interesariuszy okazuje się jego sprzedaż

dalsze własne życie, mniejsza kwota, jaką otrzy-

w całości, a nie likwidacja. Spora część przedsię-

muje za wartość przedsiębiorstwa, ryzyko dewa-

biorstw zwracających się o wsparcie do funduszy

luacji kapitału otrzymanego za udziały w firmie

private equity to są właśnie przedsiębiorstwa ro-

w czasie, poczucie utraty znaczenia, a w krańco-

dzinne, których właściciele szukają strategii wyjścia

wych przypadkach sensu życia.1

i przywiązanie do właścicieli rodzinnych, a ich

z biznesu, alternatywnej do sukcesji rodzinnej.

Branżowe fundusze private equity nie chcą przejmować przedsiębiorstw rodzinnych w „stanie surowym”, bo utrzymują, że ich słaby poziom profesjonalizacji zarządzania, brak procedur, formalizacji, delegowania uprawnień przez aktualnego właściciela, kontrolingu oraz kultura organizacyjna uniemożliwia przeprowadzenie udanej fuzji z innymi podmiotami z branży. Rolę przystosowania systemu zarządzania w przedsiębiorstwie rodzinnym do oczekiwanych standardów przejmuje wtedy finansowy fundusz private equity, który

22

W sytuacji braku sukcesora i starzejących się przedsiębiorców rodzinnych, najlepszą strategią wyjścia z biznesu dla wszystkich interesariuszy okazuje się jego sprzedaż w całości, a nie likwidacja.

DOBREPRAKTYKI Profesjonalizacja biznesu rodzinnego dokonywana przez private equity formalizuje jego organizację i dostosowuje do standardów branży.

• wejście na alternatywną lub podstawową giełdę papierów wartościowych traktowane może być jako strategia wyjścia z biznesu przez fundatora, przedsiębiorcę rodzinnego. W takim przypadku wartość biznesu reguluje rynek. Warunkiem uzyskania statusu publicznego jest jego profesjonalizacja, która nie powinna stanowić większego problemu w przypadku standardów wymaganych przez rynek alternatywny NewConnect; • wynajęcie menedżerów, profesjonalistów spoza

To, co stanowiło pozytywne wyróżnienie przed-

rodziny i przekształcenie firmy rodzinnej typu „A”

siębiorstwa rodzinnego w porównaniu do przed-

w typ „B”2 jest sposobem na dalsze „pracowanie

siębiorstw nierodzinnych, czyli kapitał społeczny

aktywów biznesowych” na rzecz rodziny;

rodziny, zasób strategiczny, źródło jego przewagi konkurencyjnej, nie jest cenione w strategii fun-

• profesjonalizacja zarządzania w biznesie rodzinnym zawsze zwiększa jego wartość.

duszy private equity. Profesjonalizacja biznesu

Nie ulega wątpliwości, że jakość zarządzania,

rodzinnego dokonywana przez nie usztywnia

w rozumieniu procedur, formalizacji i decentrali-

i formalizuje jego organizację, dostosowuje ją do

zacji w przedsiębiorstwach rodzinnych pozostawia

standardów branży i orientuje na efektywność

wiele do życzenia. Jeden z kluczowych czynników

ekonomiczną, jest sposobem na konsolidację

sukcesu tych podmiotów nazywa się profesjonali-

branży. Tego typu działanie ma zwiększać korzy-

zacją zarządzania i powinien stać się obowiązkową

ści ekonomiki skali i zakresu inicjatora w sekto-

treścią programów edukacyjnych uczelni bizneso-

rze, pozwala mu szybciej wzrastać i powiększać

wych i ekonomicznych, wzbogaconych o wątki

przewagę konkurencyjną metodą przejęć i fuzji,

dotyczące specyfiki funkcjonowania i zarządza-

a przede wszystkim neutralizować konkurentów

nia przedsiębiorstwem rodzinnym. Inny postulat,

i przejmować ich udziały w rynku.

który nasuwa się autorowi, to zainteresowanie seniorów, „emerytowanych” menedżerów przedsię-

Inne wyjście

biorstw rodzinnych zakładaniem rodzinnych fun-

W świetle powyższego nasuwają się wnioski dla

duszy private equity, które według logiki i filozofii

przedsiębiorców rodzinnych:

przyjaznej przedsiębiorstwom rodzinnym, będą rozwiązywać problemy wyjścia przedsiębiorców

• planowanie sukcesji należy podejmować wcześnie i konsekwentnie plan wdrażać;

z biznesu w przypadku braku sukcesji lub wspierać ich kapitałowo w ekspansji gospodarczej.

• w razie braku naturalnego sukcesora, plan sukcesji może dotyczyć kluczowych pracowników spoza rodziny (pracownicze towarzystwa powiernicze – ESOP, ESOT, premie kapitałowe dla pracowników, odpłatne programy nabywania udziałów itp.); Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

1 Opinia uzyskana podczas wywiadu z przedstawicielem Funduszu Avallon, mgr. Tomaszem Michoniem 18.01.2017.

2 Typ „A” to przedsiębiorstwo rodzinne, w którym rodzina dominuje zarówno w strukturze własności, jak i w zarządzaniu biznesem, istnieje duży stopień koncentracji własności. Typ „B” to takie, w którym rola rodziny sprowadza się do nadzoru zarządu dzięki dominacji w strukturze własności, ale założyciele rodzinni wycofali się z aktywnego zarządzania.

23

Fot. Fotolia

INNEKULTURY

Zarządzanie dyfuzją innowacji w bliskowschodnich firmach rodzinnych Dyfuzja innowacji jest procesem rozprzestrzeniania się innowacyjnych rozwiązań w coraz nowszych systemach społecznych i gospodarczych.

D

Gniewomir Pieńkowski Locuples International Business Development, Kancelaria Rozwoju Biznesu Międzynarodowego

Dyfuzja jest procesem długotrwałym, trwającym nawet kilkadziesiąt lat. Wpływa na wszystkie kluczowe sfery egzystencji państwa. Jej występowanie obserwujemy w większości państw świata.

Regionem, na który proces ten wywarł największy wpływ, jest Bliski Wschód. Znaczący udział w rozprzestrzenianiu się tam innowacyjnych rozwiązań

24

INNEKULTURY miały bliskowschodnie firmy rodzinne. Przyczyni-

Mimo olbrzymich problemów, na początku lat

ły się do tego, że biedne, pustynne państwa w cią-

pięćdziesiątych XX wieku braciom Juffalli udało

gu zaledwie kilku dekad zamieniły się w zamożne

się zrealizować pierwszy projekt na wielką ska-

i innowacyjne w skali świata. Przykładem takiej

lę. Stworzyli sieć elektroenergetyczną w rodzin-

firmy jest E.A. Juffali&Brothers

nej Dżudżie, jednym z największych miast Arabii Saudyjskiej (obecnie aglomeracja ta liczy blisko

Historia firmy E.A. Juffali&Brothers

4 miliony mieszkańców). W kolejnych latach dzię-

Ta saudyjska firma rodzinna założona w 1946 roku

ki pozyskiwaniu nowych patentów, technologii,

w Dżudżie przez trzech braci: Ebrahima, Alego

szkoleniu pracowników przez zagranicznych spe-

i Ahmeda Abdullaha Juffalego stała się jednym

cjalistów oraz rozpoczęciu współpracy ze znanymi

z pionierów innowacyjności w regionie Bliskiego

międzynarodowymi przedsiębiorstwami, rodzina

Wschodu. Dzięki działaniom rodziny Juffalich za-

Juffalli była w stanie dostarczać Arabii Saudyjskiej

cofane cywilizacyjnie państwo, jakim przez pierw-

innowacyjne produkty i usługi na jeszcze większą

sze dekady swojego istnienia była Arabia Saudyj-

skalę. Kolejnym dużym projektem było umożli-

ska, nieposiadające jakiejkolwiek infrastruktury

wienie nadawania sygnału telewizyjnego na całym

przemysłowej i technicznej, zaczęło się szybko

obszarze Arabii Saudyjskiej.

rozwijać, stając się w XXI wieku liderem rozwoju w swoim regionie. Obecnie firma braci Juffali

W ciągu siedemdziesięciu lat Juffali Group wpro-

jest jedną z największych firm w Arabii Saudyjskiej

wadziła jako pierwsza na terytorium Arabii Sau-

i jedną z największych na świecie.

dyjskiej wiele innowacyjnych rozwiązań w strategicznych dla losów państwa sektorach gospodarki:

Przez blisko pół wieku firmą zarządzał jeden

energetyce, budownictwie, bankowości, informa-

z braci – Ahmed, wiceprezesami byli Ebrahim i Ali.

tyce i telekomunikacji oraz przemyśle samochodo-

Po śmierci Ahmeda w 1994 roku władzę w firmie

wym. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie nawiązano

na krótko przejęli Ebrahim i Ali. Obecnie firma jest

współpracy z zagranicznymi przedsiębiorstwami,

zarządzana przez ich synów Walida i Khaleda, któ-

które nie tylko dostarczyły nowych rozwiązań

rzy są wspierani w budowaniu potęgi firmy przez

technologicznych, ale umożliwiły także wprowa-

swoich kuzynów i profesjonalnych menedżerów

dzenie nowoczesnych form zarządzania w firmie.

z Bliskiego Wschodu oraz państw Zachodu.

Pierwszymi sektorami, w których bracia Juffali

Partnerstwo biznesowe jako sposób na rozwój

rozpoczęli swoją działalność w latach czterdzie-

W 1951 roku rodzina Juffali nawiązała współpracę

stych XX wieku były energetyka, telekomunikacja

z Electroluxem. Dzięki tej współpracy pozyskano

oraz budownictwo. Ich ówczesne projekty można

technologię produkcji nowoczesnego sprzętu go-

uznać za pionierskie. W Arabii Saudyjskiej nie było

spodarstwa domowego, który następnie pod mar-

wówczas dostępnych technologii, które umożli-

ką Kelvinator była z powodzeniem sprzedawana

wiałyby rozpoczęcie działalności w tych sektorach,

nie tylko w Arabii Saudyjskiej, ale także w innych

ani wykwalifikowanej kadry inżynierów i techników

państwach regionu. W 1954 roku doszło do na-

do realizacji nawet najprostszych projektów.

wiązania współpracy z niemieckim Siemensem,

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

25

INNEKULTURY który rozpoczął dostarczanie rodzinie Juffalich najnowocześniejszych technologii z zakresu energetyki i telekomunikacji. Dzięki nawiązaniu współpracy z Siemensem rodzina Juffalich rozpoczęła działalność także w sektorze sprzętu medycznego i oświetlenia. Wiele produktów, które stały się owocem tej współpracy, stało się podstawą budowy efektywnego przemysłu petrochemicznego w Arabii Saudyjskiej oraz budowy sieci placówek medycznych na terenie państwa. 1956 rok to nawiązanie współpracy z Massey Ferguson Limited, producentem nowoczesnego sprzętu rolniczego.

Dzięki niej udało się rozpocząć proces automatyzacji saudyjskiego rolnictwa. Koniec dekady to

Współpraca z Dow Chemical i DuPont De Nemours Company zaowocowała dostarczeniem na rynek saudyjski innowacyjnych produktów: tworzyw sztucznych i chemikaliów dla przemysłu petrochemicznego, motoryzacyjnego i rolnictwa oraz technologii uzdatniania wody.

podpisanie jednej z najważniejszych umów w historii firmy. Z Daimler–Benz AG w 1959 roku pod-

26

pisano umowę o wyłączności dystrybucji samo-

także w 1968 roku z amerykańskim IBM, dzięki

chodów tego producenta w kraju oraz produkcji

czemu rozpoczęto proces informatyzacji Arabii

części do samochodów tej marki serwisowanych

Saudyjskiej, a następnie innych państw Bliskiego

w regionie Bliskiego Wschodu.

Wschodu.

W latach sześćdziesiątych nawiązano współpracę

W latach siedemdziesiątych XX wieku postano-

z niemiecką firmą Heidelberg, dzięki czemu roz-

wiono zwiększyć zaangażowanie firmy w sek-

poczęto ekspansję na bliskowschodnim rynku po-

torze petrochemicznym. W tym celu nawiązano

ligraficznym (1961 rok). Z kolei w 1965 roku pod-

współpracę z dwiema zachodnimi firmami: Fluor

pisano dwie strategiczne umowy o współpracy

i Nabors Drilling International Limited (1974 r.).

z niemiecką firmą Robert Bosch GmbH i szwedz-

Zwrócono także uwagę na znaczenie sektora fi-

kim Ericssonem. Z pierwszą z tych firm współpraca

nansowego. W 1975 roku rozpoczęto współpracę

polegała na produkcji i dystrybucji części samo-

z Munich Reinsurance Company, oferując pierw-

chodowych na Bliskim Wschodzie oraz wspólnym

sze w regionie rozwiązania ubezpieczeniowe.

działaniu na rynku energetycznym w Arabii Saudyj-

W drugiej połowie dekady bracia Juffali weszli na

skiej (m.in. dostarczaniu wyposażenia elektrowni).

rynek chemikaliów. W tym okresie nawiązano tak-

W przypadku drugiej firmy, współpraca polegała

że współpracę z firmami: Dow Chemical (1977 r.)

na produkcji osprzętu dla coraz to prężniej rozwi-

i DuPont De Nemours Company (1979 r.). Współ-

jających się przedsiębiorstw telekomunikacyjnych

praca ta zaowocowała dostarczeniem na rynek

na Bliskim Wschodzie. W 1966 roku rodzina Juffali

saudyjski innowacyjnych produktów: tworzyw

rozpoczęła współpracę ze szwajcarską firmą Sul-

sztucznych i chemikaliów dla przemysłu petro-

zer w zakresie produkcji i dystrybucji silników pa-

chemicznego, motoryzacyjnego i rolnictwa oraz

rowych. Ważną umowę o współpracy podpisano

technologii uzdatniania wody.

INNEKULTURY Dalsze perspektywy Lata osiemdziesiąte, dziewięćdziesiąte oraz pierwsza dekada XXI wieku to utrzymanie zdobytych do tej pory rynków i partnerów biznesowych, prace nad nowymi produktami w już obsługiwanych sektorach (zwłaszcza w sektorze chemicznym). W 1984 roku nawiązano współpracę z niemiecką firmą Liebherr. W ramach niej opracowywanie

Fot. Fotolia

rozpoczęto

technologii dla saudyjskiego budownictwa, które musiało się mierzyć z licznymi przeciwnościami, niespotykanymi w innych państwach świata (pustynia, skrajne temperatury w dzień i w nocy).

Zmniejszenie

liczby

podpisywanych

umów

W 1988 roku nawiązano współpracę z amery-

o współpracy z dużymi zagranicznymi przed-

kańską firmą Carrier Corporation, dzięki której

siębiorstwami w ostatnich dwóch dekadach nie

rozpoczęto prace nad nowoczesnymi systema-

oznacza wcale zmniejszenia aktywności w zakre-

mi klimatyzacji, ściśle przygotowywanymi pod

sie wdrażania innowacyjnych rozwiązań rodziny

warunki panujące na Bliskim Wschodzie. W 1990

Juffalich. W oparciu o pozyskaną wiedzę oraz

roku nawiązano współpracę z innym amerykań-

wykształconych ekspertów jest w stanie samo-

skim przedsiębiorstwem z sektora chemicznego

dzielnie opracowywać i wdrażać innowacyjne

GRACE, dzięki której firma braci Juffali zwiększyła

rozwiązania dla różnych sektorów gospodarki.

swoją przewagę nad konkurencją w tym sektorze w Arabii Saudyjskiej i innych państwach regionu.

Reasumując należy stwierdzić, że E.A. Juffali&Bro-

Z kolei w 1998 roku nawiązano współpracę z nie-

thers jako jedna z niewielu firm na Bliskim Wscho-

miecką firmą Karcher. Dotyczyła ona dystrybucji

dzie może pochwalić się nieprzerwaną współ-

osprzętu przemysłowego produkowanego przez

pracą ze strategicznymi partnerami przez blisko

tę firmę na terenie Arabii Saudyjskiej. W pierwszej

siedemdziesiąt lat. Dzięki niej pozyskano i opraco-

dekadzie XXI wieku najważniejszą umową było

wano nowe technologie, które umożliwiły Arabii

podpisanie w 2007 roku umowy z amerykańskim

Saudyjskiej szybki rozwój i doprowadziły do osią-

producentem sprzętu gospodarstwa domowego

gnięcia pozycji jednego z najbardziej rozwiniętych

Frigidaire International. Ten okres to także aktywny

państw świata, a społeczeństwu saudyjskiemu –

udział na rynku inwestycji na Bliskim Wschodzie,

korzystanie z nowości technologicznych, na równi

w Europie oraz w Stanach Zjednoczonych.

ze społeczeństwami Zachodu.

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

27

Pozytywne aspekty prowadzenia własnej firmy Bardzo długo zastanawiałem się, co napisać na powyższy temat. Wszyscy wiemy, że prowadzenie własnej firmy to droga w rozpędzonym samochodzie z zamkniętymi oczami z górki i to bez hamulców na bardzo krętej drodze polskich utrudnień i biurokracji.

Jednak są pewne pozytywy prowadzenia własnej firmy. Jakie? Bardzo proszę, oto one.

Z

28

Fot. Fotolia

OKIEMPRZEDSIĘBIORCY

Artur Piszczek dyrektor generalny Biura Podróży WADi „Na Wschód”, przedstawiciel Polsko-Azjatyckiej Izby Turystyki, biegły sądowy z zakresu turystyki, członek zarządu Oddziału Śląskiego Inicjatywy Firm Rodzinnych

Zaproszenia i spotkania

Niekiedy spotkania są bardzo wykwintne, z do-

Prowadząc własną firmę i będąc szefem, mam

brym bufetem czy obiadem – to tak dla cia-

różnego rodzaju zaproszenia: na spotkania, na tar-

ła. Natomiast dla ducha – często na tego typu

gi, na konferencje, na szkolenia, na uroczystości…

imprezach można wymienić się wizytówkami,

OKIEMPRZEDSIĘBIORCY posłuchać ciekawych projektów, pomysłów, za-

znacznie poważniejsze, jak np. bilety lotnicze, po-

powiedzi oraz zmian, jakie przyniosą np. nowe

byty w hotelach.

przepisy. Niektóre spotkania, mimo że mają charakter czysto towarzyski, też pozwalają na chwilę

Przywileje mam też z racji kontaktów z innymi

oderwać się od bieżących spraw, a nawet stwo-

przedsiębiorcami, firmami… jest to coś na zasa-

rzyć jakiś pomysł czy „nowy biznes”.

dzie wymiany barterowej: „Ja pomogę Tobie w… a Ty proponujesz mi to…”. Często takie miłe gratisy

Ciekawi ludzie

tworzą się na zasadzie wzajemnej pomocy czy

Mając własną firmę, spotykamy się z ludźmi (klien-

przyjaźni biznesowej. I jest to miły aspekt pro-

ci, kontrahenci), czasami z bardzo ciekawymi, zna-

wadzenia własnego biznesu. Nie będę ukrywał,

nymi, interesującymi osobami. Od naukowców,

że i niosący znaczne oszczędności, zarówno dla

poprzez dyplomatów, spotykam gwiazdy filmowe,

firmy, jak i prywatnie.

muzyczne, dyrektorów, prezesów, szefów, polityków, pisarzy. Takiej okazji na pewno bym nie miał,

Swoboda decyzji i czasu pracy

gdybym firmy nie prowadził. Spotkanie takich ludzi

Jako szef własnej firmy mam też pełną swobodę,

i rozmowa z nimi czasem dają prawdziwe poję-

kiedy przyjdę do pracy, kiedy nie przyjdę, spóź-

cie o takiej osobie, jak również czasami poznaję

nię się i nikt nie mówi mi, co mam robić. Chcę

ciekawe poglądy i nawet udaje się wyciągnąć po-

– pracuję, nie chcę – nie pracuję… Mówiąc krót-

dobne wnioski.

ko, sam sobie jestem panem, sterem i okrętem!

I chociaż często pracuję znacznie więcej niż usta-

Tworzenie

wowe 8 godzin, to jednak mam ten komfort, że

Jako właściciel firmy mam możliwość uczestni-

to wszystko, co robię – robię dla siebie i pracuję

czenia w decyzjach i tworzeniu swojej własnej

na siebie.

przyszłości oraz przyszłości swojej firmy. Jak to się fachowo mówi: „mam realny wpływ na kształt

To pozytywne aspekty posiadania własnej firmy,

własnego biznesu”. Widzę pomysł, próbuję go

może przedstawione w sposób nieco zabawny

sprecyzować, wdrażam do realizacji, następnie

i wesoły, ale… prowadząc własną firmę trzeba

do sprzedaży i jest to bardzo fajne, że napraw-

się tym jednak nieco cieszyć. Prowadząc biznes

dę o czymś decyduję i to właśnie: tu i teraz!

przez ponad 12 lat nabrałem też pewnego dystan-

W pewien sposób kształtuję też otoczenie firmy

su, a okazje, czy to w wymiarze finansowym, pry-

(w tym i ludzi), czasem wpływam na standardy

watnym czy biznesowym traktuje się troszkę jako

czy branżę…

rekompensatę za często dużą nerwowość pracy, brak stabilności oraz wiele spędzonych godzin

Bonusy i przywileje

w firmie bez sobót, niedziel i świąt.

Bonusy, przywileje – to również pewna część pozytywna prowadzenia własnej firmy. Czasem są to

Zatem może moje podejście jest nieco egoistycz-

lepsze promocje, np. na abonament telefonicz-

ne – ale to właśnie pozytywy, które ja osobiście

ny, lepszy model telefonu, a czasem na sprawy

widzę.

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

29

OKIEMPRZEDSIĘBIORCY

Sprzedaję wolny czas i pięknie skoszony trawnik Opowieści pana Krzysztofa Czyżyka wysłuchała i zredagowała Urszula Hoffmann

G

Gdyby tak trawnik mógł kosić się sam – rozmarzyłem się – kiedy moje piękne plany na sobotę znowu pokrzyżowało polecenie ojca, że mam skosić trawę.

Nie lubiłem tego robić. Nie lubiłem wyciągać kosiarki, sprawdzać czy jest benzyna, jaki poziom

Urszula Hoffmann mistrz storytellingu biznesowego, współautorka książek: „Moja historia, moja firma. Portrety polskich przedsiębiorców rodzinnych” oraz „Firma rodzinna. Opowieści polskich przedsiębiorców".

oleju, czy noże są naostrzone. Całe szczęście, że

przez okrągły rok siedzieć w zimowej kurtce. Ro-

mam dwóch braci, więc każdy z nas kosił co 3 ty-

dzice podsunęli mi pomysł otwarcia sklepu ze

godnie, ale i tak uważałem to za okropną stratę

sprzętem ogrodniczym. Husqvarna szukała dilera

czasu. Cieszyłem się jedynie, że mamy dobrą ko-

swoich wyrobów, była dobra okazja na spróbowa-

siarkę, bo w pamięci miałem jeszcze dziadków,

nie sił we własnym biznesie. Postanowiłem spró-

którzy najpierw klepali kosę na „babce”, a potem

bować w myśl zasady: No risk, no fun, no life. Mia-

zabierali się do koszenia w sadzie i ogrodzie. Ja

łem dużo zapału i zaplecze w postaci rodziców,

miałem już dużo łatwiej, ale i tak fantazjowałem

którzy od 7 lat prowadzili taki sklep w oddalonym

o tym, że trawa kosi się sama, a ja spędzam wolny

o 20 km Żurominie. W razie potrzeby zawsze mo-

czas z kolegami.

głem liczyć na ich wsparcie i pomoc. W 2005 r. po krótkim szkoleniu otworzyłem sklep w dwudzie-

30

Po skończeniu studiów pracowałem w zakładach

stotysięcznym Sierpcu. Miałem 27 lat, zostałem

mięsnych. Praca nie była zła, ale w pomieszczeniu,

rzucony na głęboką wodę i pamiętam, że na po-

gdzie miałem biurko było 5 stopni. Marzyłem więc

czątku bałem się każdego klienta, który wchodził.

o jakiejś „ciepłej” posadzie, gdzie nie musiałbym

Szkoliłem się intensywnie, aby jak najszybciej móc

OKIEMPRZEDSIĘBIORCY maszynę do ogrodu, daje polecenie, aby trawnik był zawsze pięknie skoszony i jesienią zabiera do garażu. Trawa jest zawsze idealnie ścięta, a program dostosowany do konkretnego ogrodu.

Na początku myślałem, że to urządzenia tylko dla tych, dla których koszenie trawnika jest uciążliwym obowiązkiem. Nie miałem racji. Klient, któremu zasugerowałem, że pewnie tego nie lubi, obruszył się: – Ależ wręcz przeciwnie. Uwielbiam to robić, ale mam mało wolnego czasu, bo bardzo dużo pracuję. Więc jeśli w sobotę muszę wybierać, czy spędzić ten czas z rodziną, pojechać z synami na rower, Krzysztof Czyżyk, autoryzowany diler Husqvarna – Sierpc

czy kosić przez kilka godzin, to dla mnie wybór jest jasny. A w garażu stoi kosiarka, którą zawsze mogę wyciągnąć, kiedy zatęsknię za koszeniem.

naprawdę profesjonalnie obsługiwać ludzi. Wkrótce zdobyłem certyfikat mistrza elektromechani-

Niektórzy decydują się najpierw wypróbować

ki, czułem się coraz pewniej. W międzyczasie do

sprzęt. Z panem Zbyszkiem umówiliśmy się, że

Polski zaczęła docierać kultura ogrodów. Ludzie

na miesiąc zainstaluję mu automatyczną kosiarkę

przywiązywali coraz większą wagę do swojego

i dopiero po tym czasie podejmie decyzję. Nieste-

otoczenia i coraz więcej inwestowali w ładne

ty, pomimo że kosiarka bardzo mu się spodobała

rośliny, system nawadniania, sprzęt do koszenia.

uznał, że ma jeszcze pilniejsze wydatki. Poczułem

Zaczęła się moda na piękne ogrody i rywalizacja

się zawiedziony i rozczarowany, bo byłem przeko-

między sąsiadami, kto ładniej zaaranżuje swój ka-

nany, że jest to urządzenie idealnie dostosowane

wałek ziemi. Wielu zaczęło patrzeć z zazdrością,

do jego potrzeb. Dwa miesiące później zadzwo-

że u sąsiadów trawa nie dość, że bardziej zielona,

niła do mnie jego żona.

to jeszcze lepiej skoszona. Powstawały szkółki roślin, a w jednej z nich zobaczyłem plakat: Chcesz

– Panie Krzysztofie, niech pan przyjedzie do nas

być szczęśliwy jeden wieczór – upij się. Chcesz

z tą kosiarką. Mąż powiedział, że już nie wyobraża

być szczęśliwy jeden rok – ożeń się. Chcesz być

sobie spędzania każdej soboty na koszeniu traw-

szczęśliwy całe życie – załóż sobie ogród.

nika i kazał mi zaraz do pana zadzwonić. Proszę przyjechać, jesteśmy zdecydowani na zakup.

Kilka lat temu to, co niedawno wydawało się utopią, stało się faktem. W ofercie Husqvarny poja-

Moje marzenie sprzed lat stało się rzeczywisto-

wiły się automatyczne kosiarki, które same dbają

ścią, a ja cieszę się, że mogę sprzedawać moim

o przydomowy trawnik. Wiosną wynosi się taką

klientom wolny czas i pięknie skoszony trawnik.

Magazyn Firm Rodzinnych | nr 4(25) sierpień 2017

31

Dołącz do nas! Łączymy, by budować

www.firmyrodzinne.pl