ФИЛМ +, број 22 by Филм +

ISSN 2545-4056

М ЕС Е Ч Н О С ПИС А Н ИЕ ЗА ФИЛ М

БРОЈ 22 Јануари 2019 излегува секој последен четврток во месецот

FILM +

Македонија на Берлинале Macedonia at Berlinale

Shooting Stars Благој Веселинов

Film Festival Tromso

Talent Campus Сара Климоска

Филм РОМА ROMA review

Honeyland on Sandens Медена земја

БЕРЛИНАЛЕ ВО ЗНАКОТ НА ЖЕНИТЕ

BERLINALE IN THE SIGN OF THE WOMEN

“GOD EXISTS, HER NAME IS PETRUNIJA“

2 ФИЛМ+ГЛАВНА НАТПРЕВАРУВАЧКА ПРОГРАМА НА БЕРЛИНАЛЕ 69

ПЕТРУНИЈА АНТЕ ПОРТАС Теона Стругар Митевска е една од најплодните и најнаградувани македонски автори. Нејзиниот прв краток филм „Вета“ од 2001 година ја имаше премиерата на Берлинскиот филмски фестивал, по што следуваше нејзиното наградувано деби, „Како убив светец“ 2004, а потоа и: „Јас сум од Титов Велес“, „Жената која ги избриша своите солзи“ и „Кога денот немаше име“, кои беа прикажани во берлинската „Панорама“ и „Панорама спешл“. Нејзиниот најнов филм „Господ постои, името и е Петрунија“ годинава е за првпат во трка за „Златна мечка“

Пишува: Влатко Галевски

е сум сигурен колку е прецизен описот: Кан има гламурозен, Венеција романтичен, а Берлин работен филмски фестивал. Како и да е, битно е дека оваа поделба е шармантна. Спомнатите атрибути веројатно се врзани и со времето кога тие се одржуваат: мај, септември и февруари. Како дел од светската фестивалска сцена (на која, според некои податоци, се одржуваат преку 2.000 фестивали во текот на годината), посочените три европски фестивали се на самиот врв на таа листа. И според релевантноста, ексклузивноста, организацијата, маркетиншкиот ефект, како и според составот на жиријата, имињата на гостите, бројот на новинарите... Минатогодишните бројки од Берлиналето велат: 9550 учесници на европскиот филмски маркет, 108 нации, 730 филмови, 1.050 проекции на маркетот, 600 премиерни проекции, 1.722 купувачи на маркетот, 20.000 професионалци од 130 земји, 4.200 новинари од 110 земји, 334.478 продадени билети и буџет од 25 милиони евра. Берлин важи за слободоумен, авангарден, либерален, и како град и како фестивалски концепт. Наведените податоци се доволни да се разбере во каква престижна позиција е учеството во Берлин, во која и да е програма на фестивалот. Престижна за националната кинематографија, за културната јавност и за авторите на филмот. Па така, од скромната минатогодишна македонска филмска продукција, во главната натпреварувачка програма (трка по „мечките“) влезе и филмот „Господ постои, името и е Петрунија“ на режисерката Теона Стругар Митевска. Премиерата на филмот во Берлин е закажана за 10 февруари. Убав повод за краток разговор со авторката на филмот. Со оглед на тоа што филмот на Теона Стругар Митевска е во друштво на светски познати и признати автори и режисери, како Агњешка Холанд, Лоне Шерфиг, Фатих Акин, Ванг Куан-ан, Ханс Петер Моланд, Занг Јимоу... неизбежно е да се праша какво е тоа чувство на „дружба“ со филмската елита? „’Оливиер, Оливиер‘ првпат го гледав додека бев на постдипломски студии на Њујоршкиот уни-

верзитет. По тој филм, го изгледав целокупниот дотогашен опус на Агњешка Холанд. Тоа е жена-креативец за почит. Oтсекогаш сум инсистирала да останам приземна во однос на сето она што ми се случува. Да, сон на секој режисер е да се влезе на еден од големите фестивали, и досега сум имала среќа сите мои филмови да бидат дел од нив, но ова е нешто ново дури и за мене, ете влеговме во главна конкуренција, во клубот на големите. За мене ова само значи дека треба да бидам посмелa, посилна, похрабрa, покреативна, во секое следно остварување“, изјавува Теона. Со самиот влез во официјалната програма почнува да се планира и светската дистрибуција на филмот. Искуството со претходните филмови на „Продукција сестри и брат Митевски“ овозможува квалитетна кино-дистрибуција од страна на францускиот дистрибутер „Пирамид“, кој беше задолжен и за „Пред дождот“ и за „Јас сум од Титов Велес“. Една од карактеристиките во филмовите на Теона е доминантната женска екипа што е случај и со „Петрунија“. Еве што таа вели за ова: „Јас веќе со години работам горе-долу со истата креативна и

Режија: Теона Стругар Митевска, сценарио: Теона Стругар Митевска и Елма Татарагиќ, улоги: Зорица Нушева, Мони Дамевски, Суад Беговски, Стефан Вуисиќ, Џевдет Јашари, Виолета Шапковска, Лабина Митевска, директор на фотографија: Вирџини Сент-Мартен, сценографија: Вук Митевски

техничка екипа и ова не е ништо ново за мене. Светот е конструиран по патријархален терк, а жената е дефинирана од страна на мажот. Тоа за жал е нашата вистина, и поради самото ова, бидејќи сме родени во нерамноправна позиција тврдам дека ние жените имаме подлабоко разбирање за неправдата, како и за еднаквоста. Значи, од мали нозе ние сме принудени да ги оправдаме нашето постоење, нашите желби, цел и улога. Наедно, оваа позиција ни налага да бидеме во постојана потрага и трансформација, транс-

ценденција, или пак адаптација кон нешто повеќе, подобро, порамноправно. Можеби поради тоа и повеќе сум орентирана кон женските соработници, оваа свест за неправдата некако не поврзува, како и длабоката потреба за модификација и адаптација. Ништо не е цементирано, се е отворено за дискусија, а за мене таквиот пристап е голем дел од секоја моја креација.“ Инаку, во кусиот синопсис за „Петрунија...“ се вели: Во Штип, мало гратче во Македонија, секој јануари локалниот свештеник фрла дрвен крст во реката, а стотици мажи со нуркање сакаат да дојдат први до него. Според верувањето, среќата и просперитетот се загарантирани за оној што ќе го фати крстот прв. Петрунија неочекувано, од каприц, се фрла во водата и успева да го фати крстот пред другите. Нејзините конкуренти се бесни - како се осмелува жена да учествува во нивниот ритуал? Настанува општ хаос, но Петрунија опстојува на своето. Таа го освои својот крст и нема да се откаже. Зорица Нушева е хероината во филмот. Нејзиот избор за главниот лик е храбар режисерски потег, со оглед на тоа што на Нушева ова и е филмско деби. Теона вели: „Барав некого кој во себе има внатрешна сила, она што карактерот на Петрунија го бараше, таа уникатна тивка сила која помрднува планини. Обожавам да работам со актери, самиот процес е долг и макотрпен. Како актер мораш да го живееш карактерот пред да можеш да го глумиш. Дали се работи за натуршчик или пак искусен актер, процесот е ист. Во Зорица ја најдов Петрунија.“ По веста од Берлин за влез во натпреварувачката програма, задоволството не го кријат ниту копродукциските партнери. Македонската Агенција за филм и нејзиниот прв човек Горјан Тозија се особено задоволни за овој успех, но не го кријат и задоволството за успешната 2018 година. „Види ја ти неа“ на Горан Столевски победи во конкуренција на кратки филмови на Фестивалот во Санденс. Долгометражниот документарен филм „Медена земја“ на Љубомир Стефанов и Тамара Котевска влезе во годинешната

официјална конкуренција во Санденс, а актерот Благој Веселинов е еден од десетте млади ѕвезди на берлинскиот „Shooting Stars“. Конечно, тука е и големиот успех на Ѓорче Ставрески и неговиот „Исцелител“, во кој Веселинов ја игра главната улога. Со оглед на тоа што во филмот на Теона, покрај Агенцијата за филм, партиципираат и продукции од Белгија, Франција, Словенија и Хрватска, а ја доби и поддршката ма „Еуроимаж“, се чини дека задоволството е заедничко: „Куриозитет на нашата продукција е дека работиме со истата копродуцентска екипа, значи ова се луѓе кои ме подржуваат веќе 15 години, тоа е екипа која верува во моите филмски дела и бескомпромисно стои зад секое мое дело. Радоста е голема што ете, конечно можам да им го пружам Берлинале и официјалната конкуренција“, вели Теона. Секако, едно од прашањата е кога македонската јавност ќе го види филмот? Од прва рака дознаваме дека тоа ќе се случи во март оваа година. Во секој случај од Берлин очекуваме убави вести.

ФИЛМ+РЕДАКЦИЈА Уредници Сунчица Уневска, Влатко Галевски Соработници Васко Маглешов, Златко Ѓелески, Гордана Блажевска, Елена Димитровска Превод Ана Василева Дизајн и ликовнографичко обликување Теодора Циклевска Издавач „Аквариус“ Поддржано од Агенција за филм на Република Македонија

3 FILM+ OFFICIAL COMPETION AT BERLINALE 69

PETRUNIJA ANTE PORTAS! Teona Strugar Mitevska is one of the most fruitful and most awarded Macedonian auteurs. Her first short “Veta” from 2001 had its premiere at the Berlin Film Festival, followed by her award-winning debut, “How I killed a Saint” in 2004, and then “I am from Titov Veles”, “The Woman Who Brushed off her Tears” and “When the Day had no Name”, which were screened at the Berlin “Panorama” and the “Panorama Special”. Her latest film “God Exists, her Name is Petrunija” is in the race for the “Golden Bear” this year for the first time

Written by: Vlatko Galevski

don’t know how precise this description is: Cannes has a glamorous, Venice a romantic and Berlin a working film festival. Whatever the case, what’s important is that this characterization seems charming. These attributes are probably also related to the months when the festivals take place: May, September and February. As part of the world festival scene (where, according some data, over 2,000 festivals take place over the year), these three European Festivals are at the very top of the list. Both based on their relevance, exclusivity, organization, marketing effect, as well as the composition of the juries, the names of the guests, the number of journalists… Last-year’s Berlinale in numbers tell us all: 9,550 participants at the European film market, 108 nations, 730 films, 1,050 screenings at the market, 600 premiere screenings, 1,722 buyers at the market, 20,000 professionals from 130 countries, 4,200 journalists from 110 countries, 334,478 tickets sold and a budget of 25 million euros. Berlin is considered to be openminded, avant-garde, liberal, both as a city and as a festival concept. The data above are sufficient to understand what a prestigious position being a part of Berlin is, in any of the festival sections. Prestigious for both the national cinema and the cultural public, as well as the film authors. Thus, from last year’s modest Macedonian film production, the film “God Exists, her Name is Petrunija” by director Teona Strugar Mitevska entered the official competition (and is in the race for the “Bears”). The film premiere in Berlin is scheduled for 10th February. A nice occasion for a short chat with the film author. Considering the fact that Teona Strugar Mitevska’s film is in the company of world-renowned and recognized authors and directors, such as Agnieszka Holland, Lone Scherfig, Fatih Akin, Wang Quan’an, Hans Petter Moland, Zhang Yimou … the question “how does it feel to be in the “company” of the crème de la crème ” seems to be inevitable? I saw “Olivier, Olivier” for the first time while I was doing my postgraduate studies at the New York University. Afteward, I saw all the films Agnieszka Holland had made

by then. She is a creator worthy of all respect. I have always insisted to remain grounded regardless of whatever was happening to me. Yes, it is any director’s dream to enter one of the major festivals, and so far I’ve been lucky enough to have all my films be part of them, but this is something new even for me, we’ve entered the main competition, the club of the greats. For me this means that I need to be bolder, stronger, braver, more creative, with each of my subsequent creations”, says Teona. Being accepted in this official competition means that we’re also starting to plan the film’s world distribution. The experience with the previous films by “Sisters and Brother Mitevski” Production, enables high-quality cinema distribution by the French distributer “Pyramid” which was also in charge of “Before the Rain” and “I am from Titov Veles”. One of the traits of Teona’s films is the predominantly female crew which is also the case with “Petrunija”. Here’s what she says about this: . “I have been working, more or

Director: Teona Strugar Mitevska, script: Teona Strugar Mitevska and Elma Tataragic, cast: Zorica Nusheva, Moni Damevski, Suad Begovski, Stefan Vuisuc, Xhevdet Jashari, Violeta Shapkovska, Labina Mitevska, director of photography: Virginie Saint-Martin, set design: Vuk Mitevski

less, with the same creative and technical crew for years, and this is nothing new to me. The world is constructed based on patriarchal standards and women are defined by men. Unfortunately, this is our truth, and due to this very fact, that we are born into an unequal position, I claim that we, as women, have a deeper understanding of injustice, as well as equality. This means that from a very early age we are forced to justify our existence, our desires, goals and role. At the same time, this position requires us to be in a constant quest and transformation, transcendence or adaptation towards something more, something better and more equitable. This might be the reason why I am more inclined to work with women, this awareness of injustice seems to connect us in a way, along with the deep need for modification and adaptation.

Nothing is set in stone, everything is up for discussion, and I find this to be a major part of all of my creations”. Otherwise, the short synopsis of “Petrunija…” goes: In Shtip, a small town in Macedonia, every January the local priest throws a wooden cross into the river and hundreds of men dive after it. Good fortune and prosperity are guaranteed to the man who retrieves it. This time, Petrunija dives into the water on a whim and manages to grab the cross before the others. Her competitors are furious – how dare a woman take part in their ritual? All hell breaks loose, but Petrunija holds her ground. She won her cross and will not give it up. Zorica Nusheva is the film heroine. Choosing her for the main role was a brave move, considering the fact that this is Nusheva’s debut in film. Teona says: “I was looking for someone who has this inner force, what Petrunija’s character required, this unique quiet force that moves mountains. I adore working with actors/actresses, although the

process is a long and painstaking one. As an actor/actress you have to live the character before you are able to bring it to life. Whether it is an unprofessional actor/actress, or an experienced one, the process is the same. In Zorica I found Petrunija”. After the news about the film being accepted in the Official Competition in Berlin was announced, the coproduction partners did not hide their pleasure as well. The Macedonian Film Agency and its director, Gorjan Tozija are particularly satisfied with this success, but also visibly satisfied with the successful year they’ve had in 2018. “Would you Look at Her” by Goran Stolevski won the short film competition at the Festival in Sundance. The long feature “Honeyland” by Ljubomir Stefanov and Tamara Kotevska entered this year’s Sundance Official Competition, and the actor Blagoj Veselinov is one of the ten young “Shooting Stars” at the festival in Berlin. Finally, we have Gorche Stavreski’s major success with his “Secret Ingredient” where Veselinov plays the main role. Considering the fact that Teona’s film, apart from the Film Agency, was also supported by productions from Belgium, France, Slovenia and Croatia, and it also received funding from Eurimages, it seems that the pleasure is mutual:. What is peculiar about our production is that we have been working with the same team of co-producers, meaning that these are people who have been supporting me for 15 years back, a team that believes in my creations and stands behind each of my films without any compromises. I am very glad that finally, I can give them the Berlinale and the Official Competition”, says Teona. Certainly, one of the questions is when will the Macedonian audience have the chance to see the film? We have some first-hand information that it will happen in March this year. In any case, we’re expecting good news from Berlin.

4 ФИЛМ+БЕРЛИНСКИ ФИЛМСКИ ФЕСТИВАЛ

БЕРЛИНАЛЕ ВО ЗНАКОТ НА ЖЕНИТЕ Н

Пишува: Сунчица Уневска

а 7 февруари почнува 69. издание на Берлинскиот филмски фестивал, кое на самиот праг на својот 70-годишен јубилеј го покажува своето долгогодишно влијание, својата посветеност на авторскиот филм, фактот дека отсекогаш го имал одразот на сето она што се случува во тој миг во светот и, се разбира, фактот дека заедно со општествените случувања и тој на свој начин ја испишувал историјата. Така некако, и оваа година е во многу посветена на историјата, онаа реалната, но и онаа што ја создавал самиот фестивал, посветена е како и секогаш на сето она што умеело или во најмала рака се обидувало да ги помести границите, посветена е на литературата и на пишаниот збор, посветена е на легендите кои оставиле печат на светскиот филм, а ова издание и со посебна посвета на женското писмо. Бидејќи, навистина е редно оној дисбаланс, за кој некако станавме свесни по скандалите во Холивуд и движењата на жените што ја потресоа филмската индустрија, поставувајќи го токму прашањето за рамноправноста, да почне да се менува. Интересно е дека иако (постојано) говориме за човечките права, на некој начин сепак успеавме да ги запоставиме женските права и тоа во срцето на филмската индустрија. Оваа и изминатата година беа години на жените на филмот, а така ќе биде и во Берлин, кој не само што селектира голем број филмови на режисерки во главната програма, туку и во другите програми прави посвета и навраќање на филмот низ женската перспектива. И редно беше, нели (мислејќи глобално, а не само на Берлинале)? Во таа смисла ќе биде и самото отворање на годинешниот фестивал, со филмот на данската режисерка Лоне Шерфиг „Љубезноста на странците“. Лоне Шерфиг и е многу добро позната на фестивалската публика во Берлин со оглед на тоа што веќе речиси 30 години е присутна на фестивалот, уште од првиот нејзин долгометражен филм, „Роденденско патување“, кој беше прикажан во програмата „Панорама“, потоа со филмот посветен на децата „На наш начин“ во програмата „Генерација“, па догме-филмот „Италијански за почетници“ што и ја донесе „Сребрената мечка“, се до „Едукација“, кој беше дел од програмата „Берлинале спешл“, а освои и три номинации за „Оскар“. По-

Куриозитет на годинешниот фестивал е дека од 17 филма дури седум се на жени-режисери. Лани кога на фестивалот во Сан Себастијан беа вклучени пет филма потпишани од режисерки, тоа наиде на пофалби, сметајќи дека уделот на жените во конкуренција од 28 проценти е навистина голем. Процентот, пак, во Кан, Берлин и Локарно беше под 20 проценти, но затоа Берлин прави навистина голем исчекор со тоа што жените во годинешната конкуренција се застапени со дури 41 процент

„Господин Џонс“ на Агњешка Холанд е базиран на вистинска приказна за новинарот Гарет Џонс кој во 1930-тите години ќе проговори за

Зое Казан и Тахар Рахим во филмот на отворањето

животот во Советскиот Сојуз

„Љубезноста на странците“ на Лоне Шерфиг

следното нејзино учество во Берлин беше со „Сериозна игра“ на Пернила Август во 2016 година, за една голема шведска љубовна приказна, каде што таа го потпиша сценариото. Сега Шерфиг се враќа со една современа приказна, сместена во Њујорк, говорејќи за интимните кризи и лични драми низ кои минуваат нејзините протагонисти, притоа исцртувајќи една вистинска слика на денешното живеење. Но, она на што се фокусира Шерфиг е, пред се, човечката топлина, љубезност и внимание, надеж и ослободување, правејќи, и покрај се, модерна „бајка“

чии судбини се вкрстуваат во ресторанот на еден руски емигрант. Главните улоги во филмот ги играат: Тахар Рахим (кого го знаеме од извонредниот „Пророк“), потоа Зое Казан, внука на култниот режисер Елија Казан, а тука се и Андреја Рајсбороу, Бил Наи, Лендри Џонс, Питер Барушел и други. За неа директорот на фестивалот, Дитер Кослик, на кого ова му е последна година, ќе каже: „Нејзиното чувство за карактери, силни емоции и суптилен хумор, ветува прекрасен старт на фестивалот“. „Љубезноста на странците“ е во главна конкуренција, со кој Шерфиг е втор пат во трка за „Златна мечка“. Оваа година во главната про-

грама се вклучени 23 филма од 25 земји, но 17 од нив се во трка за престижните награди. Она што, секако, е куриозитет, е дека од 17 филма дури седум се на жени-режисери. Интересно е дека минатата година кога на фестивалот во Сан Себастијан во главната програма беа вклучени пет филма потпишани од режисерки, тоа наиде на доста пофалби, сметајќи дека уделот на жените во конкуренција од 28 проценти е навистина голем. За разлика од Сан Себастијан во Венеција имаше само една режисерка во конкуренција, додека процентот во Кан, Берлин и Локарно беше под 20 проценти. Но, затоа годинава Берлин направи навистина голем исчекор, па жените во сегашната конкуренција се дури 41 процент. Но, освен тоа што ова е навистина важен и храбар чекор, најважно е дека, според директорот Кослик и селекторите, станува збор за квалитетни филмови. По само една година во Берлин се враќа и водечката полска режисерка, Агњешка Холанд, чиј филм „Траги“ во 2017 ја доби „Сребрената мечка“. Оваа година таа доаѓа со вистинска приказна за британскиот истражувачки новинар Гарет Џонс, кој во 1930-тите години за првпат ќе проговори за гладот и постоењето на геноцидот во Советскиот Сојуз под режимот на Сталин и кој ќе биде убиен под мистериозни околности. „Господин Џонс“, чија улога ја игра Џејмс Нортон, е трет филм на Холанд вклучен во натпреварувачката конкуренција на Берлинале. Додека, на шпанската режисерка Изабел Коксет ова ќе и биде четврта номинација, иако ја видовме и во 2017 година со филмот „Книжарница“ прикажан во програмата „Панорама“. Изабел Коксет, исто така, ќе се наврати на една

приказна од почетокот на 20 век, но фокусирајќи се на ЛГБТ темите. Љубовта меѓу „Елиза и Марсела“ е толку голема што Марсела ќе го земе идентитетот на маж за да можат, конечно, заедно да живеат. Во главната конкуренција оваа година влезе и Македонија со филмот на Теона Стругар Митевска „Господ постои, името и е Петрунија“. И Митевска досега повеќе пати беше претставена во Берлин во кратката програма и во програмата „Панорама“, но за првпат ќе се бори за „Златна мечка“. И темата на Митевска некако се вклопува во целата оваа годинешна атмосфера и на интригантен начин проговорува за традицијата, за уривањето на границите и за борбата на жената за своите права, за рамноправноста и воопшто, за смилата на постоењето. Но, мора да се каже дека селекторите беа доволно одважни и храбри да вклучат во главната програма и една дебитантка, Нора Фингшајт со филмот „Систем за уривање“, како и уште две не толку етаблирани авторки, Мари Кројцер од Австрија со „Земјата под моите нозе“ и Ангела Шанелец од Германија, чиј филм „Јас бев дома, но“ е германско-српска копродукција. Конкуренцијата за награди годинава е доста силна ако се потсетиме дека тука се и уште десет извонредни автори, кои зад себе имаат голем број признанија и култни дела, меѓу кои секако се: Ванг Ксиаошуаи од Кина, потоа канадскиот автор Денис Коте, па Ванг Куанан од Монголија, норвешкиот режисер Ханс Петер Моланд, францускиот Франсоа Озон, германско-турскиот Фатих Акин и кинеската легенда Занг Јимоу. Интересна година и уште поинтересна понуда. 69. Берлинале допрва почнува.

5 FILM+ BERLIN FILM FESTIVAL

BERLINALE PAYS TRIBUTE TO WOMEN 7

Written by: Sunchica Unevska

th February marks the start of the 69th edition of the Berlin Film Festival, which at the very threshold of its 70th anniversary, shows its long standing influence, its commitment to auteur film, the fact that it has always been a reflection of all the things happening in the world at a given point, and certainly, the fact that together with the social developments it also wrote history in its own way. And so it turns out that this year the festival is in many ways devoted to history, to the real one, but also the one created by the festival itself. It is devoted, as always, to all those things that managed, or in the least attempted to shift the boundaries, it is devoted to literature and the written word, it is devoted to the legends that have left their traces on world cinema, and this edition also has a special mention of women’s writing. Since, it truly is high time that this misbalance, that we somehow became more aware of after the scandals in Hollywood and the women’s movement that shook the film industry, bringing the question of equality to the table, started to change. It is interesting to note that although we (constantly) talk about human rights, in some way we have managed to neglect women’s rights in the very core of the film industry. This year and the past one were the years of women in cinema, and the same trend continues in Berlin, which has not only selected a large number of films by women directors in the Official Competition, but is also committed to pay tribute and go take a look back at cinema through the female perspective in the other sections as well. And it was about time, wasn’t it (referring to the world in global terms, not only the Berlinale)? The very opening of this year’s festival will also be in this vein, with the film by the Danish director Lone Scherfig «The Kindness of Strangers». Lone Scherfig is well known to the festival audience in Berlin since she has been a part of the festival for almost 30 years since her first long feature film, «Birthday Trip», which was screened in the Panorama Section, then with the film devoted to children «In Our Way» in the «Generation» Section, followed by the Dogmefilm «Italian for Beginners» which earned her the «Silver Bear» all the way to «An Education», which was part of the Berlinale’s Special Section and also won and three Academy Award nominations. Her last film in Berlin was «A Serious Game» by Pernilla August in 2016 about a great Swedish love story, that Scherfig wrote the script for. Now Scherfig returns with a modern, New York based story, tackling the intimate crises

The peculiarity of this year’s festival is that out of 17 films, as many as seven are by women directors. Last year when five films signed by women directors were included at the festival in San Sebastian, this was met with great approval, considering that a 28 percent share of women’s filmmaking in the competition is really high. The percentages in Cannes, Berlin and Locarno, on the other hand, were below 20 percent, but here we have Berlin making a really big step forward by having women represented with as much as 41 percent share in this year’s main competition

Isabel Coixet is again in competition with the brave film Elisa and Marcela

and personal dramas that the protagonists go through, drawing a real picture of today’s life at the same time. But what Sherfig focuses on, above all, is the human warmth, kindness and attention, hope and liberation, making, in spite of everything, a modern «fairy tale» where destinies cross in the restaurant of a Russian immigrant. The main roles in the film are: Tahar Rahim (whom we know from the extraordinary «Prophet»), then Zoe Kazan, the granddaughter of cult

director Elija Kazan, along with Andrea Riseborough, Bill Naghy, Landry Jones, Peter Baruchel and others. The Festival Director Dieter Kosslick, who is serving his last year as a director says of her: «Her sense of character, strong emotions and subtle humor promises a wonderful start to the festival.» «Kindness of Strangers» is in the main competition, which puts Scherfig in the race for the «Golden Bear” for the second time. This year there are 23 films

Juliette Binoche this year at the head of the jury

from 25 countries in the official competition but 17 of them are in the race for prestigious awards. The peculiarity of this year’s festival is that out of 17 films, as many as seven are by women directors. Last year when five films signed by women directors were included at the festival in San Sebastian, this was met with great approval, considering that a 28 percent of women’s share in the competition is really high. The percentages in Cannes, Berlin and Locarno, on the other hand, were below 20 percent, but here we have Berlin making a really big step forward by having women represented with as much as 41 percent share in this year’s main competition. But apart from the fact that this is a really important and courageous step, the most important thing is that, according to director Dieter Kosslick and the programmer, these are all quality films. Only one year later, we have the leading Polish director, Agnieszka Holland, returning to Berlin, after her film «Spoor» won the «Silver Bear” in 2017. This year she comes back with a true story about the British investigative journalist Gareth Jones, who in the 1930s was the first one to talk about the famine and the genocide in the Soviet Union under Stalin’s regime and who was later killed under mysterious circumstances. «Mr. Jones,» starring James Norton, is Holland’s third movie screened in the Berlinale’s competition. Furthermore, the Spanish director Isabel Coixet has her fourth nomination, although we also saw her in 2017 with the film «Bookstore» screened in the Panorama Section. Isabel Coixet revisits a story from the early 20th century, focusing on LGBT

issues. The love between «Elisa y Marcela» is so great that Marcela takes the identity of a man so they can finally live together. Macedonia has entered the main competition this year with the film by Teona Strugar Mitevska «God Exists, her Name is Petrunia». Mitevska has had her work presented in Berlin several times so far -- in the Short film Section and in the Panorama Section, but this is the first time she is in the race for the «Golden Bear». Mitevska’s topic somehow fits in this year’s atmosphere and speaks of tradition in an intriguing way, the breaking of the boundaries and the women’s struggle for their rights, for equality and in general, for the meaning of our existence. But it must be said that the selectors were sufficiently daring and courageous to include a debutant in the Official Competition, Nora Fingscheidt with “System Crasher», as well as two other not so well-established authors, Marie Kreutzer from Austria with «The Ground Beneath My Feet» and Angela Schanelec from Germany, whose film «I was at Home, But» is a German-Serbian co-production. The Official Competition this year is quite strong, especially if we think of the ten more extraordinary authors that have earned major recognition and created cult films, such as: Wang Xiaoshuai from China, then the Canadian author Denis Côté, Wang Quan’an from Mongolia, the Norwegian director Hans Peter Moland, the Frenchman Francois Ozon, the GermanTurkish fillmmaker Fatih Akin and the Chinese legend Zhang Yimou. An interesting year and an even more interesting offer. 69th Berlinale is about to begin.

ФИЛМ+SHООTING STARS: БЛАГОЈ ВЕСЕЛИНОВ

АКТЕРСТВОТО Е МАРАТОН ШТО СЕ ТРЧА ЦЕЛ ЖИВОТ „Немам проблем да бидам грд и одвратен, ако тоа го бара филмот од мене. Не е поентата во тоа дека кога камерата ќе се вклучи треба сите да бидеме убави. Во животот не е се така убаво како што често е покажано на малите екрани и на големото платно. Ако филмот не е искрен, тогаш гледаме лош филм“, вели македонскиот актер Благој Веселинов Пишува: Златко Ѓелески

лагој Веселинов е театарски и филмски актер, кој досега има играно во повеќе познати македонски филмови и копродукции, меѓу кои: „Панкот не е мртов“, „Чевли“, „Година на мајмунот“, „Како да ме нема“, „Иднината е наша“, потоа во филмовите, чии премиери се очекуваат: „Дедо и внук“ и „Секој против секого“, а кај широката публика е познат како Веле во многу успешниот и наградуван филм „Исцелител“ на Ѓорче Ставрески. Тој е дел од десетте најдобри млади европски актери во програмата „Европски филмски ѕвезди“

(Shooting Stars) на годинешниот 69. Берлински филмски фестивал. Во моментот е составен дел од актерската екипа која на македонската театарска сцена ја подготвува адаптацијата на „Магбет“. ФИЛМ+: Кој беше пресудниот момент кога одлучи дека ќе се занимаваш со актерство? Благој Веселинов: Пресудниот момент се врзува со откривањето на глумата. Бев доста млад, имав четиринаесет години кога сфатив дека тоа е нешто што ме привлекува, надвор од моето секојдневие и од начинот на кој живеев. Желбата се појави по гледањето на првата

претстава: „Долгиот, долгогледиот и Мешко“, каде што имаше еден човек кој гледаше многу далеку, постојано се вртеше кон задниот дел од сцената и гледаше во длабочината. По претставата се качив да видам дали погледнатото постои. Тогаш ми се случи мирисот на самата сцена, темното, празното, чудното, мистериозното, привлечното. Глумата ми изгледаше како водење паралелен живот. Чест е да се биде еден од десетте најдобри млади актери во програмата „Shooting Stars“ на претстојното 69. издание на престижниот Берлински филмски фестивал. Што претставува за тебе оваа можност за оствару-

вање средби со филмските професионалци од целиот свет? -Го доживувам ова како лично признание. Жири комисијата имаше пофални зборови за мојата глума и во мене видела нешто што и се допаднало. Во нивната историја на гледање филмови од Балканот никогаш не сретнале актер кој може да биде агресивен, но притоа да покаже и мека линија, како таа што ја имав во „Исцелител“. Немам којзнае какви очекувања од самиот Берлин. Едноставно сум пресреќен дека тоа се случува сега. Се надевам дека ќе се случат позитивни работи во мојата кариера кои можеби би ми овозможиле да работам на-

двор од Македонија, (како филмски професионалец, да не морам да размислувам на тоа дали ќе си отидам од овде како келнер или шанкер, и покрај тоа, што и тоа е опција). Имаш оживеано огромен број ликови во театар и на филм, но пошироката препознатливост ја донесе твојата улога на Веле во веќе, светски познатиот „Исцелител“. Која беше твојата реакција кога го доби сценариото и зошто се нафати да глумиш во овој филм, кој на шеговит начин ги обелоденува раните на транзицијата во нашата земја? -Во Македонија ние многу ретко имаме можност да се нафатиме или да не се нафатиме. Ние сме мала др-

жава и, за жал, имаме мала продукција. Квантитетот на производство на филмови е мал, но јас сум задоволен од квалитетот. Мислам дека, сепак, држиме некакво ниво и му се радувам на македонскиот филм. Ѓорче Ставрески не дојде да ми даде лик и сценарио, па потоа јас да се мислам дали сакам да бидам дел од тој филм. Ние поминавме месец дена на кастинзи. На почетокот бев дел од поголема група, која потоа се намали. На крајот дојдовме до двајца и тој се одлучи јас да го играм главниот лик и мислам дека не згреши. Ова е моја прва главна улога во долгометражен игран филм. Се

снимаше 36 дена во предвидениот рок од 46 дена за снимање. Возбудливо е кога ќе го добиеш сценариото. Почнуваш да го читаш, некои работи те притискаат, некои веќе ги чувствуваш. Јас сум малку поагресивен во однос на барање на правдата од Веле. Морав да ги задржам заедничките линии во поглед на емотивните состојби што ги имаме и да работам на тој замор што ги фаќа затечените Македонци, кои, за жал се уште се тука, за разлика од оние кои имаат малку повеќе сила и енергија и кои се надвор од државата. Потекнувам од работничко семејство, така што не ми беше тешко да сфатам како овој човек во моментот живее тука и што му се случува во 21 век во Македонија.

Во повеќето филмови, тргнувајќи од „Како да ме нема“ до краткиот „Иднината е наша“, станува збор за социо-ангажирани теми, кои сурово и искрено продираат до вистината. Мислиш ли дека уметноста има способност да ги потенцира недостатоците и недоразбирањата меѓу луѓето? -Мислам дека уметноста е тука да даде се од себе. Каков исход ќе има, каков ќе биде резултатот на крајот, тоа повеќе зависи од нас. Актерството е маратон кој се трча цел живот. Четиринаесет години поминаа откако сум се запишал на Академијата во Скопје и горд сум

што се занимавам исклучиво со професијата. Дали импровизираш со твојот лик на пробите или на сетот, односно дали даваш сугестии кога ќе го совладаш ликот? -Цело време. Многу често не ме остава ни да спијам. Како домашна задача која нема крај. Заради тоа го спомнав и тој маратон. Често се случува на тоа што си го направил денес да не му веруваш во следниот момент. Многу од работите кои звучеле или си ги почувствувал дека се на правата страна, утре не работат за тебе и сакаш да ги смениш. Мораме да бидеме отворени, не смееме да се фиксираме како актери. Актерот е тој кој се соголува на сцената и со нетрпение го очекувам проектот кога ќе можам да го направам тоа. Немам проблем да бидам грд и одвратен, ако тоа го бара филмот од мене. Не е поентата во тоа дека кога камерата ќе се вклучи треба сите да бидеме убави. Во животот не е се така убаво како што често е покажано на малите екрани и на големото платно. Ако филмот не е искрен, тогаш гледаме лош филм. Да проговориме и за твоите претстојни проекти. Која беше твојата улога во филмот „Дедо и внук“ на Илија Пиперкоски, а до каде е работата со „Секој против секого” на Андреј Кошак? -„Дедо и внук“ е социјална драма која се случува во Охрид. Играм малку поагресивна улога, за разлика од „Исцелител“, кон еден мој пријател кој се враќа по многу години, незнаејќи дека има дете со мојата сестра. Убаво искуство и соработка со екипата. Не знам каков е филмот, бидејќи не сум од оние што присуствува на монтажа и ги малтретира режисерите додека се во нивниот креативен процес. „Секој против секого” на Андреј Кошак е уште едно интересно искуство. Минатата година работев и на неговиот краток филм во Љубљана. Се јавуваат оттаму и кажуваат дека гледаат сериозен филм. Ме радува тоа, едвај чекам да го погледнам филмот. Мене публиката ми е мерило. Искрено, не можам да направам дистанца. Играм една од главните улоги во филмот на Кошак, знам што снимавме, знам какво е сценариото, се ми е јасно. Сепак, на крајот на денот, му оставам на режисерот да ме изненади.

FILM+SHООTING STARS: BLAGOJ VESELINOV

ACTING IS A MARATHON YOU RUN THROUGHOUT LIFE “I have no problem being ugly and disgusting, if the film requires this from me. The point is not that we should all be beautiful once the camera starts rolling. Not everything in life is as beautiful as shown on TV and the silver screen. If a fim is not honest, than we’re watching a bad film”, says Macedonian actor Blagoj Veselinov. Intereview by: Zlatko Gjeleski

lagoj Veselinov is a theater and film actor who has so far been part of several Macedonian films and coproductions, such as: “Punk’s not Dead”, “Shoes”, “The Year of the Monkey”, “As if I’m not There”, “The Future us Hours” and the films whose premieres we are expecting: “Grandfarther and Grandson”, and “All against All”, while the audiences know him best as Vele in the major hit which won multiple awards -- “The Secret Ingredient” by Gjorche Stavreski. He is one of the ten best young

European actors in the “Shooting Stars Programme” of this year’s 69th Berlin Film Festival. At the moment he is part of the acting team which is preparing an adaptation of “MаcBeth” on the Macedonian theatre scene. FILM+: What was the turning point when you decided that you would become an actor? Blagoj Veselinov: The turning point came when I started discovering acting. I was quite young, about fourteen years old when I came to realize that it was something that attracted me, something out of the ordinary life and the way that I lived. This urge started after I saw the first play “The Long, the Long-sighted and Meshko”, where there was this one character who was very long-sighted, he constantly turned towards the back

of the stage and looked in the void. After the play I went up on the stage to see whether what he was looking at existed. Then the smell of the stage hit me, this dark, empty, strange, mysterious, magnetic feeling. Acting seemed to me like having a parallel life. It is an honour to be one of the ten best young actors in the “Shooting Stars” Programme at the upcoming 69th edition of the prestigious Berlin Film Festival. What does this chance mean to you, in terms of meeting film professionals from all over the world? - I see this as a personal recognition. The jury had a lot of praise for my

acting and saw something in me that they liked. In their history of watching films from the Balkans they had never seen an actor who could be both aggressive, but also have a softer side, like the one I had in the “Secret Ingredient”. I do not have some grand expections from Berlin itself. I am simply thrilled that it is happening now. I do hope that things in my career could take a positive turn which might make it possible for me to work outside of Macedonia (as a film professional, so that I don’t have to consider leaving the country as a waiter or bartender, although that is still an option). You have brought to life a lot of characters in the theater and on the big screen, but you major

recognition happened with the role of Vele in the already worldrenowned “Secret Ingredient”. What was your reaction when you got the script and why did you decide to take on the role and be a part of this film which shows the wounds left by the transition in our country in a very bittersweet way? In Macedonia we very rarely have the chance to take on or not take on a role. We’re a small country and have a small film production. The quantity of film production is low, but I am satisfied with the quality. I think that we do manage to maintain a certain level of quality, and I am very glad about Macedonian cinema. Gjorche Stavreski did not come to offer me a role and the script and then let me think whether I’d want to be a part of this film. We went through a monthlong casting process. At the beginning I was part of a larger group, which then started to be short-listed. At the

come from a working-class family, so it wasn’t difficult for me to understand how this man has ended up living here at the moment and what is happening to him in the 21 century in Macedonia.

Do you improvise with your

Let’s talk a little about your upcoming projects. What was your role in the film “Grandfather and Grandson” by Ilija Piperkoski, and how are things going with “All against All” by Andrej Košak? - “Grandfather and Grandson” is a social drama which takes place in Ohrid. I had a character which was a bit more aggressive compared to the one in the “Secret Ingredient”, towards one friend of mine who comes back after many years, not knowing that he has a child with my sister. A lovely

end the choice was down to two of us, and he decided that I should be given the main role and I think he didn’t make a mistake. This was my first main role in a long feature film. The shooting lasted 36 days out of the planned 46 days of shooting. Being given the script is exciting. You start reading it, you get anxious over some things, and some you already feel. I am a bit more aggressive than Vele when it comes to seeking justice. I had to keep the our common lines with regards to the emotional states that we go through and work on this sense of exhaustion which catches up with the Macedonians who are still here unfortunately, unlike those who have a bit more strength and energy and who are already out of the country. I

character at rehearsals or on set, meaning do you have any suggestions once you “get into” the character? - All the time. Often it doesn’t even let me sleep. It’s like never-ending homework. That’s why I mentioned the marathon. Often, you do something today, and then few moments later you no longer believe in it. Many of the things which sounded right, or you’ve felt were on the right side, tomorrow no longer work for you, and you want to change them. We must be open, we shouldn’t get fixated as actors. The actor is the one who bares his/her souls on the stage and I’m impatiently waiting for the project where I will be able to do just that. I have no problem being ugly and disgusting, if the film requires it from me. The point is not

experience and great collaboration with the team. I don’t know what the film turned out to be like, because I’m not one of those guys who interfere with the post-produciton and harass the directors while they’re in their creative process. “All against all” by Andrej Košak was another interesting experience. Last year I was working on his short film in Ljubljana. They call from there and say that they’re watching a serious movie. I’m very glad, I can’t want to see the film. The audiences are the main criteria for me. Honetly, I can’t keep a distance. I had one of the main roles in Košak’s film, I know what we were shooting, I know what the script was like, everything is quite clear to me. However, at the end of the day, I let the director surprise me.

Most of your films, starting from “As if I’m not there” up to the short “The Future is Ours” deal with socially engaged topics which brutally and honestly cut through to the truth. Do you think that art has a way of unmasking the flaws and misunderstangings between people? - I think that art is here to give us its best. What the outcome will be, what the final result is, is more up to us. Acting is a marathon we run throughout our lives. It’s been fourteen years since I enrolled at the Academy in Skopje and I am proud to be working solely in my profession.

that we should all be beautiful once the camera starts rolling. Not everything in life is as beautiful as shown on TV and the silver screen. If a fim is not honest, than we end up watching a bad film.

8 FILM+IINTERNATIONAL FILM FESTIVAL TROMSO

At the biggest cinema screen in the world

Many people are looking for the aurora borealis, that magical light show in the heavens, in which the night sky serves as the biggest cinema screen in the world

Our special reporter: Paul Katzenberger

t is a very particular place, where the Tromsø International Film Festival (TIFF) is held every year in mid-January: The hosting town of Tromsø is situated in the arctic part of Norway - more than 300 Kilometers north of the polar circle. During this time of the year there is hardly any daylight. The dim dusk, which emerges, lasts only about three hours every day – between 10 am and 1 pm. Many people, who visit Tromsø, are looking for the aurora borealis – that magical light show in the heavens, in which the night sky serves as the biggest cinema screen in the world. The trouble is, those electrically charged particle collisions are rare and unpredictable, so during the festival, the best source for fantastical light shows is on the silver screens of the homely snow-capped cinemas of Tromsø, of which the 103-years-old “Verdensteatret” is Norway’s oldest movie theatre. There the particularly savvy cinema audience of the town often is thrown into a completely different global region – the Arab world. It is one of the surprising peculiarities of the festival, as Tromsø with its particular climatic conditions, extremely expensive shops and pubs, typical Scandinavian wooden houses and its mountains in front of the vast expanse

of the Norwegian Sea does not seem to have the slightest reference to the living conditions in Arab countries. But since 2001 Tromsø is in a town twinning with Gaza, and the festival obligates itself to this connection. At this year’s 29th edition this was expressed by the screenings of the satire “Tel Aviv on Fire” of Palestinian filmmaker Sameh Zoabi. The film,

were screened in a section called Arabiyat – the Arab word for Arab women – which was open only to Arab female filmmakers. Among these was the Tunisian feature “Beauty and the Dogs” by Kaouther Ben Hania, which premiered at the Cannes Film Festival in 2017 and Erika Cohn’s 2017 Palestine-set documentary “The Judge”, about Kholoud Al-Faqih, who

film in this line-up, was given to Swedish filmmaker Clara Bodén for her documentary “The Power Grit” about the depletion of nature through mankind. It was a surprising decision by the jury, because Bodén’s shortfilm of only five minutes prevailed over contributions with feature length, like “The Raven and the Seagull” of Danish director Lasse Lau or

award of the festival – was assigned to Alice Rohrwacher for her modern fairy tale “Happy as Lazarro” about the struggles of the underprivileged, for which the Italian director already received the prize for Best Screenplay at last year’s Cannes Film Festival. Rohrwacher came thus out on top in a rather strong competition program, which only films were able to enter,

Darkness is the basic prerequisite of cinema. The International Film Festival Tromso meets this requirement for most of the day even outside of the movie theatre

Tromso - Snow Cinema

which won two awards at last year’s Venice Film Festival is a clever comedy, defined by the contradictions arising from the conflict between two neighboring, rather similar cultures, divided by borders and opposing political interests. Further films from the Arab world

Andreas Dresen’s heartwarming biopic “Gundermann” about the East-German musician Gerhard Gundermann was awarded with the “The International Critic’s Award” by FIPRESCI

in 2009 became the first female judge appointed to a Shari’ah court in the Middle East. In the section “Films from the North” the festival paid tribute to its own roots. The “Tromsø Palm”, how the prize is self-mockingly called, which is awarded for the best

“The Forest” of Russian filmmaker Roman Zhigalov. But the jury justified its decision exactly with the short duration of the winning film: “The director succeeds in addressing complex issues in a very short time: Less is more and still it lingers on.” TIFF’s “Aurora prize” – the main

when they had their Norwegian premiere at TIFF. However, in the inhospitable areas of the far north people have always been mutually supportive and socially minded. Thus it suited the location well that the other awards were evenly distributed among some of the other very good competition entries: Andreas Dresen’s heartwarming biopic “Gundermann” about the East-German musician Gerhard Gundermann was awarded with the “The International Critic’s Award” by FIPRESCI and the visually stunning drama “Birds of Passage” from Columbia about the ever growing issue of drug trafficking in South America with the “Don Quixote Prize” by FICC.

“Tel Aviv on Fire” of Palestinian filmmaker Sameh Zoabi, which won two awards at last year’s Venice Film Festival

9 ФИЛМ+БЕРЛИНАЛЕ ТАЛЕНТ КАМПУС

Очекувам можности за идни соработки на меѓународни продукции П

о што ќе ја паметите 2018 година? 2018 година ќе ја паметам по двата долгометражни филмови што ги снимав и во кои имав главни улоги: „Врба“ на Милчо Манчевски и „Лена и Владимир“ на Игор Алексов, како и по веста што ја примив дека ќе учествувам на Берлинале талент кампусот на Берлинскиот филмски фестивал. Пред три години бевте дел од Сараевскиот талент кампус. Што ви донесе и што очекувате сега од учеството на Берлинскиот талент кампус? После неверојатното искуство што го имав на Сараевскиот филмски фестивал во 2016 година

Младата надежна македонска актерка Сара Климоска лани со филмот „Види ја ти неа“ беше на „Санденс“, снимаше краток француски филм, а годинава играше главна улога во филмот на најпознатиот македонски режисер, Милчо Манчевски, „Врба“ кога бев дел од Талент кампусот, со нетрпение го чекам моментот да отидам во Берлин и да ги запознаам сите млади талентирани филмаџии, кои верувам дека се иднината на кинематографијата во светот. Ова учество за мене е многу значајно бидејќи ќе имам можност да ги гледам најдобрите нови филмови, да учествувам на работилници, предавања, да запознавам луѓе со кои ќе можам да ги

споделувам искуствата и впечатоците за филмската индустрија, да ги дознаам и истражам новите експериментални форми на филмот и можеби ќе ми се отвори можност за идна соработка на филм. На почетокот на 2018 година краткиот македонски филм „Види ја ти неа“, во кој игате главна улога, доби награда на фестивалот во Санденс. Што

се случи потоа, освен „Врба“ и „Лена и Владимир“, имавте можност да работите и на француски филм? Кажете ни нешто за искуството од снимањето на овие филмови? Во 2018, исто така, имав невообичаена можност да работам надвор од Македонија, во главна улога на краткиот игран филм „Црн песок“ (Sable Noir), кој се снимаше во Франција, во режија на Танос Троубокис и за првпат на филм да зборувам на друг јазик, и тоа француски. Беше неверојатно искуство да се работи со грчкофранцуска екипа и да се видат и искусат разликите во пристапот на работа на еден филм. На филмот „Врба“ што го работев со

Милчо Манчевски, освен тоа што имав можност да работам со човек кој бил номиниран за „Оскар“ и освоил „Златен лав“ за најдобар филм, човек кој има одличен пристап кон работата со актерите и од кого многу научив, имав можност да соработувам со филмска екипа од различни држави, како Унгарија, Србија, Англија, Албанија и Бугарија и да учам од нивната професионалност и посветеност на филмот. Во 2019 очекувам да поминам незаборавно на Берлинале филм фестивал и очекувам премиери на „Врба“ и на „Лена и Владимир“. Верувам и очекувам дека и двата филма ќе поминат одлично на филмските фестивали. С.У.

FILM+BERLINALE TALENT CAMPUS

I expect opportunities for future cooperation on international productions W

hat will you remember 2018?

I will remember 2018 for the two feature films in which I played the leading role – “Willow”, a film by Milcho Manchevski and “Lena and Vladimir” by Igor Aleksov, and also for the news that I have been accepted to participate in the Berlinale talent campus of the Berlinale film festival. Three years ago you were part of the Sarajevo Talent Campus. What brought you and what do you expect now from the participation of the Berlin Talent Campus? After the amazing experience that I had in the Sarajevo film festival in

The youngest promising Macedonian actress SARA KLIMOSKA last year with the film «Would you look at her» was at Sundance, shooting a short French film, and acting in the film of the most famous Macedonian director, Milcho Manchevski, «Willow» 2016 when I participated in the talent campus, I am impatiently waiting to go to Berlin and meet all the young and talented filmmakers who I believe are the future of world’s cinematography. Being at Berlinale is important because I will have the chance to see the best new movies, participate in workshops, lectures, to meet people with whom I will be able to exchange the experiences and impressions on

the film industry, to understand and research the new experimental forms in film and possibly I might also have a chance to discuss a future film collaboration. At the beginning of 2018, the short Macedonian film «Would you look at her», in which you play the lead role, received a prize at the Sundance Festival. What happened next, apart from «Willow» and

«Lena and Vladimir», you had the opportunity to work on a French film too? Tell us about the experience of filming these films? In 2018 I also had an extraordinary chance to work outside of Macedonia, as a leading role for the short film “Sable Noir” (Black Sand) which was shot in France and was directed by Thanasis Trouboukis and it was the first time for me to speak a new language in film – French. It was challenging and interesting to work with a Greek-French team and to experience the differences in the working approach to the film. During the shooting of the movie “Willow” with Milcho Manchevski,

besides that I worked with a person that has been nominated for Oscar and is a Golden Bear winner for best film, a person that has a great approach in working with actors and from whom I learned a lot, I also had the chance to work with a film crew that was very mixed, including people from Hungary, England, Albania, Serbia and Bulgaria and to learn from their experience and dedication to film. In 2019 I expect to have an unforgettable time during the Berlinale film festival and I also expect the premieres of both “Willow” and “Lena and Vladimir”, films that I believe will have a good shot at film festivals. S.U.

10 ФИЛМ+РЕЦЕНЗИЈА+РЕПЕРТОАР

СТРИПОВИ КАКО АПОКРИФИ Кон „Стакло“, режија и сценарио: М. Најт Шималан, улоги: Џејмс Мекевој, Брус Вилис, Семјуел Л. Џексон, Сара Полсон, директор на фотографија: Мајк Гиулакис, музика: Вест Дилан Тордсон, САД Пишува: Златко Ѓелески

ринаесеттиот филм на М. Најт Шималан требаше да биде кулминација во неговата филмографија по вратената доверба во неговата сценаристичка и режисерска способност кај критичарите и жанровските љубители со „Посетата“ и „Поделен“, но исто така, не ни мораше етапно да го саботира успехот со секој нареден проект кој следуваше по „Шесто сетило“ и „Нескршлив“, погребувајќи ја кариерата со: „Случувањето“, „Дамата во водата“ и „По Земјата“. Во „Стакло“, Дејвид Дан (Брус Вилис) е чувар кој со помош на неговите супермоќи ќе го пронајде Кевин Вендел Крамб (глумен од Џејмс Мекевој), човек со дваесет и четири поделени личности, за и двајцата, под присила, да му се приклучат на Илајџа Прајс (Семјуел Л. Џексон), генијалецот со остеопоро-

за, во санаториумот, во кој три денови ќе бидат дијагностицирани од д-р Ели Стејпл, која ја глуми Сара Полсон. Филмот ги разглобува дилемите на идентитетот, односно дали навистина антагонистите поседуваат супермоќи или нивните мозоци се убедени дека се суперхерои, на кои им се заканува „ментална стерилизација“, како начин за справување со нивните илузии. Додека подмолниот автор Шималан не обременува со метатекстуални тропи, кои понираат од стриповскиот свет и самосвесно ги употребуваат ликовите, без разлика дали станува збор за финална пресметка на силите на доброто и злото или трауматичната приказна за нивното потекло, тој го сокрива препознатливиот пресврт како најсвета тајна, кој води кон пробудувачки епилог и наменско обелоденување кој на која страна се бори. Како и во „Поделен“, така и во

„Стакло“, блеснува актерската бравура на Мекевој, кој се справува со мултиплите персони, со јасна дистинкција меѓу нив (менувајќи неколку дури во еден ист кадар), крадејќи од приматот на првиот чин под закрила на Вилис и вториот на Џексон, а Полсон умее да биде ладнокрвна по наредба на Шималан, кој многу добро знае дека ниту една споредна улога во негов филм не е безначајна за целосната сложувалка. Но тоа ниту е ново, ниту е спорно. Авторот на музиката, Вест Дилан Тордсон, за да ја постигне растечката тензија вметнува воочливо отчукување, а меланхоличноста ја постигнува со летаргични оркестрации. Прашањето е дали Шималан има доволно материјал и потреба од продолжение, или сака да ги придобие симпатиите на гледачите со компилација од најдобрите хитови за суперхерои кои се раѓаат, односно создаваат?

Снимателот на неснимливиот „Џон умира на крајот“ и постигнувачот на загадочност на работ на кадрите во „Те следи“ - Мајк Гиулакис, најмен е да ја закотви суперхеројската логика во колоквијалниот свет. Повеќезначната функција на боите во стриповскиот свет се рефлектира и на филмот, при што секој лик симболично се врзува со дел од палетата, која детерира во монохроматизам додека исчезнува нивната верба во поседувањето на супермоќите. Монтажерите се помачиле делото да го редуцираат на двочасовен филм за анимозитетот помеѓу групата на „скршените“ антагонисти и одмаздливиот протагонист, меѓутоа преспорото темпо и долги дијалози во крупен план, неизбежно е да го направат предолг. Кога три силни индивидуи од различни светови ќе се борат за вниманието на гледачот, нема да биде целосно искористен потенцијалот

на ликовите, кои во вториот чин лутаат во филмот, го пролонгираат неизбежното со веќе етаблирани карактеристики и ги воздржуваат нивните моќи. Меѓутоа, кога профит е во прашање на овој акционен суперхеројски трилер со хорор елементи, дури и смртни непријатели како „Универзал“ и „Дизни“ може да си подадат рака и да соработуваат на ова продолжение на „Нескршлив“ и „Поделен“. Фино што во своето камео Шималан со позитивно мислење може да си го промени животот, но за да го достигне рамништето и приматот на „Шесто сетило“ потребно е да не го потцени интелектот на гледачот, да создаде уникатна авторска креација, со посветена работа и префинета вештина, со која надоаѓачкото зло го позиционираше да не демне надвор од рамката на кадрите.

Ф и л м +++

ФИЛМ+РЕЦЕНЗИЈА

„ГОРЕЊЕ“ БАВНО ИСКРИ, НО РАЗГОРУВА КАКО НАЈДОБАР ФИЛМ ЗА 2018 (Филм+ продолжува да објавува рецензии од проектот Гледај.мк, кој се одржа во рамки на шкoлата за филмска критика, организиран од МОФ и МКЦ)

Кон „Горење“, режија: Чангдонг Ли, сценарио: Чанг-донг Ли и Јунг-ми Ох, улоги: Ахин Јо, Стевен Јеун, Јонг-сео Јеон, фотографија: Кјонгпио Хонг, Јужна Кореја Пишува: Петра Бранковска

орејското режисерско „свето тројство“ од Чан-вук Парк, Јон-ху Бонг и Ји-вун Ким го популаризираат модерниот корејски филм со години преку ремек-дела како „Олдбој“ и „Домаќин“, кои длабоко навлегуваат во човековата природа и перверзно однесување. „Горење“ е многу силен кандидат за промена на членството во тој колектив - Чанг-донг Ли успеал во 148 минути маестрално да раскаже приказна за одмазда, за социјалните класи

и менталното здравје, без многу зборови. Јонг-су (Ах-ин Јо, суптилен и екстремно убедлив) е млад, срамежлив и по малку антисоцијален човек, кој е принуден да се врати во своето родно село за да се грижи за старата фарма. Тој го прави тоа без многу рамислување, без разлика на фактот дека штотуку се поврза со својата ста-

ра пријателка од детството Хае-ми (Јонг-сео Јеон, брилијантна во нејзиниот емоционално нестабилен лик). Нивната новодојдена конекција навидум е доста силна, Јонг-су го посетува нејзиниот стан во главниот град скоро секој ден за да ја нахрани мачката додека таа е на пат во Африка. Нивните лабилни ментални

состојби доаѓаат на виделина кога ќе се појави Бен (Стевен Јеун, најсилната алка на филмот, глумејќи лик кој наликува на Големиот Гетсби) со своја морничава агенда и доста необично хоби. Токму тој е во фокусот на камерата на Кјонг-пио Хонг, неговата мистериозна учтивост и однесување, говор на тело што посочува на здодевност иако просториите се полни со пријатели. Стевен Јеун потсетува на манипулативен куклар кој ги држи конците околу сите останати - неговиот лик е харизматичен и исто толку морничав, додека во раце ги држи судбините на неговите нови пријатели. Музиката на Моуг само ја засилува тензичноста и тешкотијата на атмосферата во втората половина на филмот кога Јонг-су полека насетува големи зла, а Хае-ми мистериозно исчезнува. „Горење“ е класифициран како мистерија, но едно вакво дело не може да биде опишано само со една придавка. Стравот,

депресијата и апатијата кои се карактеристични за тројцата ликови индивидуално, се шират како чума, за крајниот резултат да остави огромен емоционален печат кај гледачот. Секое гледање филм кој се потпира на јазик што е непознат за пошироката публика, е уникатно искуство. Гледачот мора да се потпре на превод кој можеби не ја пренесува вистинската есенција на сценариото, па затоа стандардот за „добар филм“ е малку повисок. Останува на режисерот да најде начин да ја пренесе својата приказна најмногу преку атмосферата која ќе ја создаде, комуникацијата со актерите кои ги носат ликовите и емоциите што треба да ги предизвикаат. Чанг-донг Ли успева во она во кое што голем број режисери не успеваат - да создаде суптилно, скромно, но застрашувачки моќно дело што ги отфрла сите етикети за да биде најдобриот филм во 2018 година.

Ф и л м +++++

11 FILM+REVIEW+DOUBLE NOMINATION FOR OSKAR

LIFE CAN BE “AN ADVENTURE“ «Roma», Director, Screenplay and Photography: Alfonso Cuaron, Cast: characters, with fantastic scenes that moments in which someone can be course of maturing, during our crisis can really become cult, with such a cought. Cuaron manages to capture or seeking exit. Life is a kaleidoscope Yalitza Aparicio, Marina de Tavira, Nancy Garcia, Veronica Garcia, power of storytelling, both narrative life through numerous associations, that Cuaron so precisely, so Jorge Antonio Guerrero, Mexico/USA, 2018

Sunchica Unevska

he Mexican film «Roma» has definitely marked the past year, although it showed in Venice (in September), and won the «Golden Lion». And yet, that was enough for the film to gain the best critics, to impose with its visual style and impeccable, complex narration; that was sufficient for this film story to get those epic dimensions, which it actually owns, and to bring us back in the time of completely different storytelling. This Alfonso Cuarón film managed to impose, not only because it is truly remarkably shoot, but also because it carries some specific values, seemingly not new, yet with their freshness, boldness and vision bringing a different (film) atmosphere, yet realistic, that of the observer, that of the viewers, whose point of view has long been shifted. Not that it is something new. On the contrary. Many even see the soap opera or TV novel in this film, but it is notso. Why? Because Cuaron is able tovery accurately set the boundaries and define film art, which carries the depth within, carries duration, brings characters in their essence, and not intrigue. «Roma» is one such piece of life, which includes nostalgia, pathetics, and emotionalism, not as a result of attraction, but of necessity, of that true, real need. The need which each of us can easily be identified with. «Roma» is a very layered film, which within so quietly and unintrusively carries a great number of stories, personal, as well as social, political, and above all, engaged. The epic dimensions in his film are not brought by the past time, but by past events. Everything that through time (which is actually short) will change so much, but only as a result of the need to live on and to find motive, cause, hope, faith. All his characters go through certain transformations, although in fact what happens is connected in a way with everyone, but it has a completely different reflection, due to age, origin, needs. In a way it is a female movie, although the male characters in it are very strong. Cuaron will succeed in something rarely successful, to tell the story through the eyes of the housekeeper, but (seemingly) secondary also through the eyes of the children, and through our eyes, through the eyes of the observer. Since he, in this biographical story (located at the beginning of the 1970s in the province of Roma in Mexico City), although a child, is also an observer. An observer of life, of destinies, of the unusual development of events,

incomprehensible to children, but often also to adults. Through extraordinary selected details, with real time telling he succeeds in bringing in the viewer into the story, that literally feels so close, so recognizable, so emotional, and so one’s own. The film is full of symbols, at times absurd and comic, but in fact very cruel, painful and real. How to clear the house when events in it are not at all what they look like. How to bring livelihood and joy when the world around you is full of prejudices, how to find yourself at a time of political farce, at a time of embarrassing manipulation, how to look forward when the protest of students in such a ruthless way ends up in blood (recalling the Corpus Christy Massacre). But the power of the film is precisely that it is not of such a kind. It does not speak directly about these topics, nor condemns, nor tries to seek or find culprits. No. It is a film about life, although it goes back to the 1970s and in the background in such an «innocent», but exceptional way, manages to bring back that time with all its particularities, however, it is primarily a film about two women, about life going on despite everything and in which everyonemust find their place, those «major» and those «secondary» protagonists, let’s not say victims, because they are not. Life continues with all its irregularities, injuries, illogicality, nebulosity. Indeed, Cuaron’s film is, above all, warm, simple, straightforward, where employers and housekeepers share a real common fate, and really represent one family. A family that, despite all its differences, will find itself in the swirl of injustices, a family in which the two women will experience their tragedies, a family that will be at a crossroad, but although different fates, however, their love, need, understanding, unity and care for each other will make you feel sick, but good. That’s why many misunderstand the film because happy endings do not exist. After all, they do not exist here either, but of life is taken that which, as a personal struggle, as a kind of adventure (as Mrs. Sofia presents that to the children) can bring us faith and hope. Not always the end has to be different, because nothing ends. Life goes on, it just brings bitter experiences, memories, emotions that may never be forgotten, but can bring sadness and happiness, it all depends on what you want to believe in that moment. «Roma» is a powerful film, with extraordinary main and secondary

and visual. The black and white picture carries within such coloring that seems incredibly, because the author incorporates so many stories in it, so many fates, with different influences, depending on the life

through so finely composed scenes, through seemingly unimportant conversations, emotions, or moments, but in fact so precisely and so strongly manages to capture everything that we all face in our

convincingly and so incredibly carries through this film, which does not actually bring tears, but emotions so strong, since they contain part of each of us.

Ф и л м +++++

ФИЛМ+ФИЛМСКИ ФЕСТИВАЛ САНДЕНС

„Медена земја“ раскажува приказна за Атиџе, последната жена-одгледувач на пчели во Европа во природни услови

„МЕДЕНА ЗЕМЈА“ ВО КОНКУРЕНЦИЈА ЗА НАЈДОБАР СВЕТСКИ ДОКУМЕНТАРЕЦ Пишува: Гордана Блажевска

акедонскиот документарец „Медена земја“ доживеа голем успех со влегувањето на 38. издание на американскиот фестивал „Санденс“, каде што се најде во официјална конкуренција во програмата „Светски документарни филмови“, во групата од 12 најдобри документарци од целиот свет. Светската премиера на „Медена земја“, кој е направен во режија на Љубомир Стефанов и Тамара Котевска, е закажана за 28 јануари, а потоа ќе следат уште седум проекции во рамките на Фестивалот. „Ова е успех не само за екипата на филмот, туку и за македонската кинематографија, бидејќи ’Санденс‘ е најголемиот и најзначаен фестивал на независен филм, еден од најпрестижните во светот“, беше едногласна екипата на овој филм на прес конференцијата одржана по тој повод. „Филмот е извонреден филм, сигурен сум дека ќе има голема иднина“, рече директорот на Агенцијата за филм на Македонија, Горјан Тозија, на прес- конференцијата, додавајќи дека овој филм е одличен пример за добро одбрана тема. А темата се вклопува во актуелниот глобален проблем што се однесува на целото човештво - односот кон природата и почитта што треба да ја имаме кон неа за да ни возврати на прав начин. Филмот потсетува на тоа како треба да се живее во склад со природата, да не се нарушува нејзиниот баланс, фокусирајќи се на приказната за пчелите, околу кои се одвива и главното дејство во филмот, бидејќи тие се на работ на исчезнување и тоа на глобално ниво. „Медена земја“ ја раскажува приказна за Атиџе, последната жена-одгледувач на пчели во Европа, во природни услови. Педесетгодишната Атиџе живее во

Секој кадар пулсира со циклусот на животот и со светлината на магичната виталност и оптимизам на Атиџе. Овој визуелно раскошен и животен поглед во заборавениот свет, е ода на две загрозени и непроценливи богатства: човековата пристојност и деликатната рамнотежа на природата

односот што тој го има кон неа и кон нарушувањето на природниот баланс, и тоа преку судирот на два различни начини на искористување на природните ресурси“, вели продуцентот на филмот Атанас Георгиев, сопственик на продукциската куќа „Трис филмс“, која заедно со „Аполо Медија“ стои зад филмот. Сниматели се: Фејми Даут и Самир Љума, додека музиката е на македонската група „Фолтин“. „Тригодишната работа на „Медена земја“ донесе две клучни работи во мојот живот, созревање како човек и како автор. „Медена земја“ е животно училиште за сите нас, кое не научи на многу поскромен однос кон животот и многу побескомпромисен пристап кон самото

Влегувањето на филмот „Медена земја“ во официјална конкуренција на филмскиот фестивал „Санденс“ во Јута, САД, е голем успех не само за екипата на филмот, туку и за македонската кинематографија На „Санденс“ со автентичниот мед на Атиџе

полунапуштено село во централна Македонија, по течението на реката Брегалница, заедно со нејзината мајка, за која се грижи. Таа живее од пчелите и повремено оди во град да продава мед и други производи од нив. Секојдневно ги проверува пчелните колонии сместени во карпите, но она што е важно е дека Атиџе зема само половина од она што го произведуваат пчелите, а половината им ја остава на нив за да преживеат. Главниот заплет се случува кога близу пчелите ќе дојде друг пчелар, кој не ги почитува природните закони. Новиот сосед, како и одлуките на главниот старешина во селото, може да го сменат начинот на живот на Атиџе, што би било погубно за нејзините пчели, но и за нивниот, како и за нејзиниот опстанок. „Секој кадар во ’Медена земја‘ пулсира со циклусот на животот и со светлината на магичната ви-

талност и оптимизам на Атиџе. Овој визуелно раскошен и животен поглед во заборавениот свет, е ода на две загрозени и непроценливи богатства: човековата пристојност и деликатната рамнотежа на природата“, стои меѓу другото во текстот за овој филм на сајтот на годинешното издание на „Санденс“. „’Медена земја‘ е повеќеслоен филм, кој го покажува животот сам по себе. Опфаќа раѓање, живот и смрт. Главната порака е дека треба да има фер поделба, односно користење на природните ресурси. Тоа, всушност, е и принципот на одгледување на пчелите на Атиџе. Човекот треба да зема од природата колку што му треба, но и да го остави другото за оној што тоа го произведува“, вели режисерот Љубомир Стефанов. „Главната идеја на документарецот е да се прикаже припадноста на човекот кон природата низ

создавање филм. Со премиерата на филмскиот фестивал во Јута, во официјална селекција, се оствари нашата најголема заедничка желба, токму поради тоа што овој фестивал од светски рамки поддржува независни филмови и изборот на темите со кои се занимава се пред се општествено ангажирани, а не артхаус“, рече 25-годишната режисерка Тамара Котевска. Додека траело снимањето, членовите на екипата доживеале за нив несекојдневни настани. Стефанов и Котевска започнале со проект за истражување на заштитата на природата во Македонија, но наишле на Атиџе и нејзините пчели, и на тој начин се родила идејата за овој филм. Инаку, документарецот е реализиран како дел од Програмата за зачувување на природата во Македонија – проект на Швајцарската агенција за развој и соработка (SDC), координиран од „Фарма-

хем“. - „Идејата за филмот се роди за време на теренските истражувања во степоликото подрачје на долниот дел на Брегалница, кој изобилува со извонреден и уникатен биодиверзитет. Швајцарската агенција за развој и соработка ја препозна вредноста на овој документарец и затоа ја поддржа идејата за снимање и продукција. Филмот испраќа моќна порака која очекуваме да ја подигне јавната свест за зачувување на природата, да го промовира одржливото користење на природните ресурси и да го помогне и олесни процесот на прогласување на заштитени подрачја во Македонија“, појаснува Марјана Шушлевска, тим-лидер на Програмата за зачувување на природата во Македонија. Снимањето на „Медена земја“ почна во 2015 година. Минатата година ја освои најголемата парична награда на Сараевскиот филмски фестивал, во вредност од 30 илјади евра од Турската национална телевизија, награда што се доделува за „Најдобро дело во развој“. Филмот доби и грант од 25.000 долари од Фондот за документарни филмови на Меѓународниот фестивал во Сан Франциско, а ја доби и поддршката од Агенцијата за филм на Македонија, во вредност од 48 илјади евра. Режисерот Љубомир Стефанов (43) има над 20-годишно искуство во развој и продукција на проекти и документарци врзани со прашања за заштита на животната средина и човековите права. Режисерката Тамара Котевска (25), дипломирала на Факултетот за драмски уметности во Скопје и веќе 5 години работи како фриленс режисерка. Нејзиниот дипломски филм „Студантс“ ја освои наградата за најдобар балкански филм на Меѓународниот филмски фестивал на документарен филм во Тирана, Албанија. Премиерата на „Медена земја“ во Македонија се очекува во март.

FILM+SUNDANCE FILM FESTIVAL

“HONEYLAND“ IN THE RACE FOR BEST WORLD DOCUMENTARY AWARD Written by: Gordana Blazhevska

he Macedonian documentary “Honeyland” saw a major success by entering the 38th edition of the Sundance Film Festival in USA, where it is one of the films in the Official Competition in the World Documentary Section, in the group of 12 best documentaries from all over the world. The world premiere of “Honeyland”, directed by Ljubomir Stefanov and Tamara Kotevska, is scheduled for 28 January, and will be followed by seven more screenings during the festival. “This is a huge success not only for the film crew, but also for Macedonian Cinema, as Sundance is the biggest and most important festival of independent cinema, one of the most prestigious in the world”, the film crew was unanimous at the press conference held on this occasion. “It is an exceptional piece of filmmaking, I am certain that it will have a very bright future”, said the Director of the Macedonian Film Agency, Gorjan Tozija, at the pressconference, adding that this film is an excellent example of well-chosen subject-matter. And the subject-matter is related to the ongoing global problem which refers to all of humanity – the attitude towards nature and the respect that we need to pay it, in order for nature to react adequately in return. The film reminds us of how we need to live in accordance with nature without disrupting its balance, by focusing on the story of the bees that the main action in the film revolves around, as they are at the brink of extinction on a global level. Honeyland tells us the story of Hatixhe, the last woman bee-hunter in Europe, who does her job in a completely natural way. Fifty-year-

Every frame of Honeyland pulses with the cycles of life and glows with Hatidze’s magical vitality and optimism. This visually sumptuous, vérité glimpse into a forgotten world is an ode to two endangered and priceless treasures: human decency and the delicate balance of nature.

“The main idea behind the documentary is to show humankind’s belonging to nature, through the relationship that we have towards it and the disruption of the natural balance, presented through the clash between the two ways of using natural resources”, says the producer of the film Atanas Georgiev, the owner of the Production Company TRIS Film, which signs the film together with Apolo Media. The cinematographers are Fejmi Daut and Samir Ljuma, while the music is by the Macedonian band “Foltin” “The three years of work on “Honeyland” brought two key things in my life – I grew and matured as both a human and an author. “Honeyland” was a life lesson for all of us, which taught us to be much more humble towards life and much

“Honeyland”’s entrance onto the Official Competition of the Sundance Film Festival in Utah, USA, is a huge success not only for the film crew, but also for Macedonian cinema.

old Hatixhe lives in a semi-deserted village in Central Macedonia, down the river Bregalnica, together with her bed-ridden mother that she takes care of. She lives off the bees, occasionally going to the city to sell honey and other products. She checks the bee colonies nestled in the rocks, but what is important is that Hatixhe takes only half of what the bees produce, and leaves the other half for them to thrive. The main plot revolves around the arrival of another bee-keeper who does not respect the laws of nature. The new neighbor, as well as the decisions made by the head elder in the village may change Hatixhe’s life, which would be detrimental to her bees, as well as their, and her survival.

“Every frame of “Honeyland” pulses with the cycles of life and glows with Hatidze’s magical vitality and optimism. This visually sumptuous, vérité glimpse into a forgotten world is an ode to two endangered and priceless treasures: human decency and the delicate balance of nature.” “Honeyland” is a multilayered film which shows life in itself. It encompasses birth, life and death. The main point is that there should be a fair division, i.e. use of the natural resources. This, in fact, is the principle that Hatixhe breeds her bees on. Humans need to take from nature only as much as they need, and leave the rest to the ones that produce it”, says director Ljubomir Stefanov.

more uncompromising towards filmmaking. With the premiere at the Film Festival in Utah, in the official selection, our biggest wish came true, exactly because this world-renowned festival supports independent films and the selection of topics that it deals with are mainly socially-engaged and not arthouse films”, said 25-year-old director Tamara Kotevska. While the shooting lasted, the team members encountered many events unusual to them. Stefanov and Kotevska started a project researching nature conservation in Macedonia, but came across Hatixhe and her bees and that’s how the idea of this film was born. Otherwise, the documentary was made as part of the Nature Conservation Programme in Macedonia – a project of the Swiss Development and Cooperation

Agency (SDC), coordinated by “Farmahem”. “The idea of the film was born during the field research trips in the steppe-like areas of the lower part of Bregalnica, which abounds in exceptional and unique biodiversity. The Swiss Agency for Development and Cooperation recognized the value of this documentary and therefore supported the idea shooting and producing it. The film sends a powerful message that we expect will raise the public awareness for nature conservation, promote sustainable use of natural resources and help and facilitate the process of declaring protected areas in Macedonia, «explains Marjana Shushlevska, the team leader of the Nature Conservation Programme in Macedonia. The shooting of the film «Honey Land» started in 2015. Last year it won the biggest money prize at the Sarajevo Film Festival, worth 30,000 euros from the Turkish National Television, an award that is presented to the Best Work in Progress. The film also received a 25,000 dollars grant from the Documentary Films Fund at the San Francisco International Film Festival and received the support of the Macedonian Film Agency in the amount of 48,000 euros. Director Ljubomir Stefanov (43) has over 20 years of experience in the development and production of projects and documentaries related to environmental and human rights issues. Director Tamara Kotevska (25), graduated from the Faculty of Dramatic Arts in Skopje and has been working as a freelance director for 5 years. Her graduation film «StudANTS» won the Best Balkan Film Award at the International Documentary Film Festival in Tirana, Albania. The premiere of «Honeyland» in Macedonia is expected in March.

ФИЛМ+ОСКАРИ 2019

ФИЛМ+ОМАЖ+ДУШАН МАКАВЕЕВ

БЕЗ „СТРАНЦИТЕ“ - ТЕНКО! ЗАМИНА ЛЕГЕНДАТА НА „ЦРНИОТ БРАН“ К

ултниот југословенски филмски режисер Душан Макавеев почина на 25 јануари во Белград, на 87-годишна возраст. Макавеев беше истакнат претставник на „црниот бран“ на југословенскиот филм, кој го карактеризираше критиката на општествените односи, и имаше истакната улога во студентските протести во 1968 година. Роден е на 13 октомври 1932 година во Белград и дипломираше психологија. Тој беше голем поклоник на учењето на авангардниот австриски психоаналитичар Вилхелм Рајх, што е особено видливо во најпознатиот негов филм „ВР: Мистерии на организмот“, снимен во 1968 година. Меѓу другите негови попознати филмови се и: „Парада“ (1962), „Човекот не е птица“, „Љубовниот случај или трагедијата на службеничката на ПТТ“ (1967), „Невиност без заштита“ (1968), „Ми недостасува Соња Хени“ (1972), „Сладок филм“ (1973), „Монтенегро“ (1981), „Кока кола кид“ (1985) „Манифесто“ (1988), „Горила се капе на пладне“ (1993), „Данските девојки покажуваат се“ (1996). Има освоено значајни филмски награди, како: „Сребрена мечка“ во Берлин, „Сребрена арена“ во Пула, наградата „Луис Буњуел“ во Кан и други. ГРАЃАНИН НА СВЕТОТ Како уметник кој интензивно го наслушнува духот на времето, Макавеев достојно беше на висина на својата задача. Тоа е и вистинската причина што своевремено се вивна меѓу водечките светски автори. Во втората половина на 1960-тите години, кога водечките европски модернисти стануваа се поинтровертни (Годар, Бергман) или беа обвинувани за комерцијализирање (Антониони), како спас се појави „свежа крв“ од Источна Европа, која ги освои угледните критичари и меѓународните фестивали. Па, сепак, повеќето од нив не успеаја да се извлечат од гетото на арт-киното. А и како би го сториле тоа!? Беа задлабочени во сопствената историја, ги гонеа демоните на општествените системи од кои никнаа, а кога ќе се зафатеа со теми од секојдневјето, грдиот

социјалистички имиџ ги одбиваше западњаците. Макавеев сфати каде лежи зајакот: треба да се најде заеднички јазик со Германците, Американците и Јапонците и да докажеш дека си граѓанин на светот. Слично на Милош Форман, кој чешката провинција, зачинувајќи ја со ласцивни авантури, одеднаш ја направи возбудлива („Љубовта на една русокоса“), и Макавеев процени дека сексот е вистинскиот клуч. Без оглед што се одигрува во со багери раскопаниот Белград, а нејзини протагонисти беа диспечерка и санитарен инспектор, трагикомичната колажна играрија „Љубовниот случај или трагедијата на службеничката на ПТТ“ ги освои европските кина, не толку поради неконвенционалноста, колку поради дотогаш невидената експлозија на еротиката во уметничкиот филм. Премногу радикалниот уметнички дух за да се задоволи со етикетата „балкански еротоман“, во филмот „В.Р.: Мистерии на организмот“ зачекори уште подалеку, испреплетувајќи го сексот и идеологијата на начин што ги запрепасти и Истокот и Западот. Занимавајќи се со судбината на Вилхелм Рајх, психологот на сексуалната револуција, кој животот го заврши во американски затвор, снимајќи го во Њујорк анархистот Тули Купферберг и травеститот Џеки Кертис, инсценирајќи социјалистичка претстава за потиснатата и слободната љубов, замешувајќи ги тука и Хитлер, Ленин и Сталин, Макавеев, слободно позајмувајќи делови од опусот на Енди Ворхол, Александер Клуг, од бројните автори на експериментални филмови и руските класици, се соочи со зовриената пост-шеесетосмашка сцена со прашања на кои единствено тој беше компетентен да даде одговори. Иако „В.Р.“ е прикажан само во споредните програми на Берлин и Кан, тој беше највлијателниот филм во првата половина на седумдесеттите години, а некогашниот белградски филмски аматер и дипломиран психолог стана култен филмаџија чие име париските и њујоршките љубители на филмот го изговараат со стравопочит.

„Студена војна“

Пишува: Влатко Галевски

оливуд и Оскар со сигурност се на врвот на листата на американските мега-гаџети кои ја инфицираат глобалната популарна култура. Вистина, оскарите се еднаш годишно, но, Холивуд работи 365 дена за да го ефектуира вложеното во долари. Оскарот е измислен за на светот да му го продаде она што Холивуд го работи 12 месеци. Оскарите се всушност филмскиот Вол Стрит, каде ретко се губи. Сепак, со таквиот, доларски концепт не ретко на дистрибутерскиот пазар се пласираат просечни филмски артикли. Со нашиот пазарски речник - често се продава нездрава филмска храна. Она малкуто неконтаминирано, како и на пазарските тезги, секогаш е во помали количини. За Холивуд и Оскарите најбитни се победниците, своите, оние кои зборуваат и размислуваат на англиски и на американски. И не ретко победуваат комерцијални лимонади кои веќе по една или две години завршуваат на филмскиот отпад, барем од аспект на уметничкото. Па дури секнува и финансискиот ефект. Да се потсетиме на некои такви мултиоскаровски промашувања од минатото: „Пат око-

лу светот за 80 дена“ (1957), „Оливер“ (1968), „Возејќи ја г-ѓа Дејзи“ (1990), „Форест Гамп“ (1994), „Вљубениот Шекспир“ (1998), „Несреќа“ (Crash, 2005), „The Hurt Locker“ (2008), „Артистот“ (2012), „Ла ла ленд“ (2016)... Се разбира, членовите на Американската академија често се во премолчан дослух со големите студија зад кое се наслутуваат и некои коруптивни активности. Од друга страна, неамериканскиот филмски свет за својата категорија – неанглиско говорно подрачје, го нуди најдоброто од своите продукции, иако оваа категорија е се почесто на маргините на целокупната оскаровска церемонија. Дури би рекле дека има и дискриминиран статус, нешто во стилот-еве неколку минути за странците. Благодарение на интернет-можностите и на фестивалските проекции, денес имаме привилегија добар дел од номинираните филмови да ги погледнеме и пред доделувањето на оскарите, како американските, така и неанглофонските. Годинава, на 91-то издание на оскарите во категоријата „странски“ филмови во конкуренција се: „Капернаум“ од Либан во режија на Надин Лабаки, „Студена војна“

од Полска на Павел Павликовски, „Рома“ од Мексико на Алфонсо Куарон, „Крадци“ од Јапонија на Хироказу Коре-еда и „Никогаш не гледај настрана“ од Германија во режија на Флоријан Хенкел фон Донерсмарк. Освен за последниов наслов, (не сум го гледал) можам одговорно да тврдам дека споменатите 4 филмови се вистински уметнички дела. Ако во „Капернаум“ и „Крадци“ фасцинира актерската игра на децата и амбиентот во кој се одвиваат дејствата, во „Студена војна“ и „Рома“ сведоци сме на брилијантно раскажани приказни и на сликарски супериорната црнобела фотографија. Кој и да го добие оскарот, нема да биде незаслужено. Доколку во оваа „странска“ категорија влезеа и предноминираните: „Догмен“ од Италија или „Горење“ од Јужна Кореја или „Виновен“ од Данска, конкуренцијата ќе беше уште посилна. Сепак, мој личен фаворит е „Студена војна“. Што се однесува до двете најзначајни категории – најдобар филм и најдобра режија, Академијата сепак имаше доблест филмот „Рома“ да го номинира уште во девет категории (режија, фотографија, главна женска улога, сценарио...), а „Студена војна“ уште во две категории (режија и фотографија). Имајќи увид во квалитетот на останатите номинирани за најдобар филм, „Црниот пантер“ е марвеловски стереотип со неубедлива глума. „Црниот Кјуклуксклановец“ е прилично наивна сатира со режисерско потфрлање на Спајк Ли. „Боемската рапсодија“ е шарен сценски мјузикл, во кој Фреди Меркјури е обична фигура. „Зелената книга“ и „Ѕвездата е родена“ се барем со убава доза на шарм и добри изведби..., така што без „Рома“ и „Студена војна“ годинашново издание на оскарите ќе беше врвна холивудска фарса... како и многупати досега.

„Рома“

15 ФИЛМ+ИНТЕРВЈУ: МАРЈАН АЛЧЕВСКИ

„УСПЕХ“ Е ПЛОД НА ПРИВАТНИТЕ И НА ОПШТЕСТВЕНИТЕ ФРУСТРАЦИИ На почетокот на месецов љубителите на телевизиски серии ја дочекаа премиерата на серијата „Успех“, во продукција на НВО Adria, прв проект од двете избрани сценарија на First Draft, претставен на Сараевскиот филмски фестивал во 2016. Сценарист на „Успех“ е Марјан Алчевски, скопјанец со загрепска адреса, а режисер е оскаровецот Данис Тановиќ и тоа е прва серија од просторите на поранешна Југославија зад која стои ваква продукција (вториот избран проект, „Остров“ на Иван Кнежевиќ од Србија, се уште не е снимен). „Успех“ е во шест епизоди во современ Загреб, мрачна трилер-приказна, чие дејство се фокусира на четири ликови кои ги поврзува едно злосторство. Разговара: Елена Димитровска

илм +: Сега, откако излезе серијата, какви се реакциите? И колку сте вие задоволен, имате ли некоја дистанца кон финалниот производ? Марјан Алчевски: Многу сум среќен и горд. Реакциите се навистина добри. Очекувањата беа високи и имав трема пред да излезе серијата. Сега уживам во коментарите и прашањата и сето тоа. Мислам дека Данис Тановиќ и целата екипа направија одлична серија според моите сценарија и немам никаква дистанца, освен што за мене целата таа работа заврши пред повеќе од половина година.

Кога ме известија дека ќе се обидат да го добијат Тановиќ да биде режисер на серијата, си помислив дека е супер, но тој да сакал да работи на серија до сега ќе работел, сигурно не ме чекал мене. Излезе дека баш мене ме чекал. И тоа е убаво чувство. Лесно ми е да соработувам со секој на кого му е битно тоа што го правиме да излезе најдобро што може. Колку градот (во случајов Загреб) како субјект помогна во пишувањето? Градскиот текст е она што ја води самата приказна! -Серијата е сместена во Нов Загреб. Тоа не е Загреб од разгледниците и видеата на туристичката заедница. Тоа е градот во кој јас живеам. Дејствието го сместив

на локацијата. „Успех“ е визуелно поубава серија од она што многумина го очекуваа, знаејќи го Нов Загреб. Многу ми е мило што на тие скептици денес можеме да им речеме дека и Нов Загреб може да биде убав и дека дефинитивно има душа. Како течеше создавањето на сценариото, со оглед на тоа што е пишувано наменски за ХБО? Дали тоа ограничува или можевте докрај да одите со првичната замисла? -Кога ја напишав првата епизода не знаев што би се случувало понатаму во серијата. Има причина зошто не знаев, но нема да навлегувам сега во неа. Кога ХБО нарача нови епизоди од мене, се обидував

„Успех“ зборува за дисбалансот во едно општество што турка кон бездна и во кое поединецот е беспомошен. Која беше првичната инспирација за приказната? -Од една страна ме инспирираат некои мои лични фрустрации и проблеми, дел од нив се приватни и интимни, дел припаѓаат во јавната сфера. Беспомошноста беше едно од чувствата кои и мене ме водеа. Сакав да напишам серија која ќе ги долови тие чувства и состојби, но низ интересна приказна. А за приказната немав некоја посебна инспирација, таа е повеќе плод на многу работа и фокусирање на мислите.

Марјан Алчевски

продолжи кон формата која денес можете да ја гледате. Без тие грешки и промашувања денес во серијата немаше да имаме некои клучни сцени или ликови. Сериите на ХБО го променија начинот на кој ја доживуваме телевизијата. Што е најважното што вие го добивте од проект со ваква продукција? -Добив одлични услови за творење и поддршка во обидот да направиме нешто познато и веќе видено, но споено со нешто ново и неистражено. Денес, кога ги знаеме реакциите, се чини како многу едноставна работа, но додека ја пишував серијата не беше баш јасно колку добро ќе помине. ХБО со право важи за мрежа која секогаш се обидува да открие нешто ново и добро. Затоа и ми дадоа прилика да не работам класична жанровска

Како се градеа ликовите во серијата бидејќи станува збор за комплексни индивидуи и судбини? -Напишав ликови кои не се само онакви како што делуваат на прв поглед. Потоа Данис и актерите работеа на тоа да ги продлабочат уште повеќе. Јас им дадов 2, можеби 3 слоја, а тие копаа уште подлабоко. Во телевизиска серија ликовите се многу важни, треба да сакате да гледате приказна од 6 часа со тие ликови. Треба да ви биде важно. Затоа сите работевме на тоа ликовите да можат да одговорат на еден таков предизвик. Каква беше соработката со Данис Тановиќ? И нему му е првпат да работи на ваква продукција, но и првпат на серија!? -Данис донесе извонредна енергија и љубов кон „Успех“. Веднаш ја зграпчи како своја и во таа смисла соработката течеше одлично.

Четирите главни лика ги поврзува едно злосторство

тука, бидејќи во круг од стотина метри живеат и сиромашни и богати, и млади и стари, и чесни и неранимајковци. Потоа Данис и Ерол Зубчевиќ, директорот на фотографија, изградија естетика базирана

да ги најдам приказните на главните ликови по првата епизода. Тој процес не течеше секогаш лесно, ниту од прва. Но сите тие обиди и неуспеси во пишувањето на почетокот беа неопходни за работата да

приказна и малку да ризикуваме со некои елементи. Автор сте на бројни сценарија за различни емисии и формати, ТВ серии, документарни и крат-

ки филмови. По „Успех“ има ли најава за сценарио за долгометражен игран филм? -Нема. Со години пишувам сценарија за долгометражни играни филмови и со години ќе заглават во некоја фаза и не стигнуваат до продукција. Не знам дали тоа ќе се смени тоа и кога. Искрено, во моментов не ми е пресудно некој да снима игран филм по мое сценарио. Член сте на загрепскиот уметнички колектив MONTAЖ$TROJ, па може ли нешто околу неговото делување? -Со MONTAЖ$TROJ соработував на два проекти, односно, на подготовките и истражувањата на тие проекти кои потоа не беа докрај реализирани. Борут Шепаровиќ, кој го води MONTAЖ$TROJ, е прекрасен уметник и сакам со него да соработувам. За жал, имам кариера на ТВ која ми е приоритет, па не сум во можност почесто со нив да соработувам. Ако сум член тогаш сум дописен член, кој го нема, го нема па ќе се изгуби. Ќе имате ли некоја соработка во Македонија, имате ли можеби некоја идеја? -Минатата година од Агенцијата за филм на Македонија добив средства за развој на сценарио за игран филм. Постои можност тоа сценарио да најде режисер и продуцент, само прво да го завршам. А од неодамна сум сценарист на продолжението на „Бушава азбука“, под наслов „Бушав буквар“. Многу ме радува соработката со Слободан Унковски и Синоличка Меллес-Трпкова и чест ми е што баш мене ме поканија по заминувањето на Горан Стефановски, кој беше и останува авторот и сценарист на обете серии.

Screenings of Macedonians films at the European Film Market “GOD EXISTS, HER NAME IS PETRUNIJA“ directed by Teona Strugar Mitevska 07.02.2019 16:10 h CinemaxX13 “HEY!” directed by Vasi lHristov 8 февруари|17:40| Zoo Palast Club A SHOOTING FILMS IN MACEDONIA This year too, at the “European Film Market” within the Berlinale, the Film Agency offers adequate advertising space and promotes the latest Macedonian films, Macedonia like destination for shooting films, as well as the benefits that our country offers to foreign production companies for shooting films in Macedonia. SHOOTING STARS Macedonian actor BlagojVeselinov is an official participant in the “Shooting Stars”. Programme which is organized by the European Film Promotion, and organization that the Film Agency of the Republic of Macedonia is a member of. BERLINALE TALENTS The young Macedonian actress Sara Klimoska is part of this year’s Berlinale Talents