Filiżanka Smaków

egzemplarz bezpłatny ISSN 1899-4431 nr 6 (18), wrzesień 2010

Miód Panama Ekozamieszanie

Pawilon herbaty Jak rozpoznać dobrą kawę Czekoladowe wynalazki

Tutaj nas znajdziesz

*

Drogi Czytelniku! Na naszej liście stale pojawiają się nowe punkty dystrybucji.

Aktualnych informacji o nowych miejscach szukaj na naszej stronie internetowej www.filizankasmakow.pl Białystok Pożegnanie z Afryką, ul. Waryńskiego 4 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Rynek Kościuszki 17 Bielsko-Biała ASSAM herbaciarnia, Rynek 26 Fashion Cafe, ul. Reja 16 Busko-Zdrój Smak kawy i herbaty, Sanatorium Włókniarz, ul. Rokosza 1 Bytom OXALIS Sklep z herbatami i kawami, ul. Dworcowa 5 Fanaberia herbaciarnia-galeria, ul. Szymanowskiego 2 Opera Śląska, stoisko Oxalis, ul. Moniuszki 21-23 Częstochowa Mount Blanc, Galeria Jurajska, al. Wojska Polskiego 207 Herbaciarnia Cafe Belg, ul. Najśw. Marii Panny 32 Gdańsk Maraska, ul. Długa 31/32 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Galeria Bałtycka, al. Grunwaldzka 141 Gdynia Sklep Kolonialny, CH Klif, al. Zwycięstwa 256 Gliwice CZAJNIK Herbaciarnia, ul. Fredry 6 Jelenia Góra Pożegnanie z Afryką, plac Ratuszowy 4 Pożegnanie z Afryką, Galeria Karkonoska, ul. 1 Maja 27 Kalisz Pijalnia Czekolady i Kawy, ul. Górnośląska 12 Katowice OXALIS Sklep z herbatami i kawami, ul. 3 Maja 19 Kazimierz Dolny Herbaciarnia-Galeria U Dziwisza, ul. Krakowska 6 Kielce Pożegnanie z Afryką, ul. Leśna 18 Galeria Dobrego Smaku, Galeria Echo, ul. Świętokrzyska 20 Herbaciarnia TTCL, ul. Radomska 20 Herbata u Moniki, D.T. Puchatek, ul. Sienkiewicza 33 Kłodzko Sklep Kolonialny, ul. Spadzista 7 Kołobrzeg Pożegnanie z Afryką, ul. Giełdowa 8c/2 Galeria Five o'clock, ul. Giełdowa 8c/5 Konin Świat Kawy i Herbaty, ul. Zakole 2a Kościerzyna Herbaciarnia Herbata i Kawa Świata, ul. Słodowa 4 Kraków Pożegnanie z Afryką, Galeria Krakowska, ul. Pawia 5 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Galeria Krakowska, Pożegnanie z Afryką, ul. św. Tomasza 21/Floriańska 15 Akso. Herbaty Świata, ul. św. Jana 24 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Rynek Główny 46 Herbaciarnia Czarka, ul. Floriańska 13 Naturalny Sklepik, ul. Krupnicza 8 Czajownia, ul. Józefa 25 Legionowo Spod Lady – Herbalux, ul. Piłsudskiego 24b Lublin Pożegnanie z Afryką, Muzeum Literatury, ul. Złota 3 Sklep z kawą i herbatą, ul. Świętoduska 8 Lubliniec Arcydzięgiel, ul. Edyty Stein 1 Esencja, ul. Oleska 20

Łomianki tea and coffee box, ul. Warszawska 150, pawilon 48 Łódź Pijalnia Czekolady E. Wedel, Manufaktura Darjan, ul. Próchnika 12 Sklep Kolonialny, ul. Piotrkowska 82 Coffee Dream, ul. Srebrzyńska 65 Nałęczów Pijalnia Czekolady E. Wedel, Pijalnia Wód Mineralnych – Palmiarnia, ul. Małachowskiego 11 Nowa Ruda Sklep Kolonialny Bahati, ul. Armii Krajowej 16 Biała Lokomotywa, ul. Podjazdowa 8 Nowy Sącz Ascafe – sklep z kawą i herbatą, ul. Jagiellońska 19 Olsztyn „świat kawy herbaty i...", Centrum H&B, ul. Wilczyńskiego 25/25E „świat kawy herbaty i...", ul. Wilczyńskiego 6A/32 Opole Kawiarnia coffeemoment, ul. Koraszewskiego 14 Pożegnanie z Afryką, ul. Książąt Opolskich 22 Ostrowiec Świętokrzyski Herbaciana Wyspa, Galeria Ostrowiec, ul. Mickiewicza 30 Piekary Śląskie ANULA Herbaciarnia, ul. Sienkiewicza 1 Płock Herbaciarnia Aromatyczna, ul. Królewiecka 25 Poznań Pożegnanie z Afryką, ul. Szkolna 15 (od Jaskółczej) Dom Herbaty „Aromat”, ul. Wierzbięcice 41 Dom Herbaty „Aromat”, ul. Wrocławska 16 Uno Espresso, ul. Prusa 4/2 Tea Club, C.H. King Cross Marcelin, ul. Bukowska 156 Puławy Imbryk, ul. Wojska Polskiego 11 Racibórz Sklep z herbatą, pawilon handlowy, ul. Opawska 13 Rybnik Akso. Herbaty Świata, pl. Kościelny 3 Rzeszów Assam, Galeria Graffica, ul. Lisa-Kuli 19 Assam, C.H. Europa II, ul. Piłsudskiego 34 Assam, ul. Kopernika 2 Sandomierz Stoisko kawy i herbaty, Galeria Sandomierz, ul. Błonie 2 Skierniewice Caffe Samowar, ul. M. Okurzałego 3 Słupsk Herbaciarnia „W Spichlerzu”, Rynek Rybacki 1 (przy Zamku Książąt Pomorskich) Sochaczew Cukiernia Zapiecek, róg ul. Żeromskiego i Pokoju Sopot Yama tea, CH Alma, ul. Sikorskiego 8/10 Pijalnia Czekolady E. Wedel, ul. Bohaterów Monte Cassino 36/4 Sosnowiec Torimpex. Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Owsiana 2 Sucha Beskidzka Yunnan – herbaty i akcesoria, ul. Mickiewicza 119 Suwałki Ars-Dio, D.H. Arkadia, ul. Noniewicza 42

Szczecin Chocoffee, ul. Opłotki 1 Fanaberia Republika Rozmaitości, ul. ks. Bogusława X 5 Sklep Kolonialny, CH Galaxy, ul. Wyzwolenia 18-20 Sklep Kolonialny, CH Turzyn, al. Bohaterów Warszawy 42 Sklep Kolonialny, CH Ster, ul. Ku Słońcu 67 Świdnik Sekrety Kolibra, Hala Targowa, ul. Targowa 9 Świętochłowice Złota Baśń – sklep z kawą i herbatą, ul. Katowicka 19 Tarnów Szlachetnysmak.pl, ul. Krakowska 18 Szlachetnysmak.pl, C.H. Świt, ul. Kościuszki 1 Tczew Camelia C.H. Manhattan, ul. Żwirki 44 Ustka Galeria-Winiarnia, ul. Marynarki Polskiej 14 Warszawa Kabateria, Al. KEN 24 Pożegnanie z Afryką, ul. Freta 4/6 Pożegnanie z Afryką, ul. Krakowskie Przedmieście 62 Pożegnanie z Afryką, Galeria Mokotów, ul. Wołoska 12 Tea&Tea Królestwo Herbaty, ul. św. Bonifacego 92 Tea&Tea Królestwo Herbaty, CH Arkadia, al. Jana Pawła II 82 Herbaty Świata, Nowy Świat 43 Herbaty Świata, Al. Jerozolimskie/al. Jana Pawła II Pijalnia Czekolady E. Wedel, Warszawa-Okęcie, ul. Żwirki i Wigury 1 Pijalnia Czekolady E. Wedel, CH Arkadia, lok. 24 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Staroświecki Sklep, ul. Szpitalna 8 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Złote Tarasy, ul. Złota 59 Pijalnia Czekolady E. Wedel, Rogatka, ul. Zamoyskiego 36, Demmers Teahouse, Wola Park, ul. Górczewska 124 Demmers Teahouse, Galeria Mokotów Demmers Teahouse, ul. Krakowskie Przedmieście 61/63 Smacza Jama, ul. Bruna 9/lok. U5 Przystań herbaciarnia, ul. Ludna 3a Medusa, al. KEN 36 paw. 59 Herba Thea herbaciarnia-galeria, ul. Bruna 20 Spod Lady – Zaułek Smaków, Ul. Felińskiego 52 Spod Lady – Geisha, ul. Płaskowickiej 46 lok. U3 Włocławek VIC-POL, ul. 3 Maja 23 Wrocław Centrum kawy i herbaty, Hala Targowa, ul. Piaskowa 17 Chocoffee, ul. Więzienna Pijalnia Czekolady E. Wedel, Pasaż Grunwaldzki Pijalnia Czekolady E. Wedel, Magnolia Park, ul. Legnicka 58 Noma Świat Kawy i Herbaty, ul. Piastowska 23/1b Szczypta Świata, ul. Wita Stwosza 19/20 Zabrze Herbaciarnia Czajnik, ul. Wolności 254 Zakopane Sklepy Cynamonowe, Droga do Olczy 34 Zamość Pożegnanie z Afryką, ul. Żeromskiego 22 Złotoryja Skarby Natury, ul. Piłsudskiego 13 Żory Sklep z herbatą, ul. Szeroka 20 * lista aktualna we wrześniu 2010 roku

W tym numerze

Wratislavia Cantans w ,,mieście spotkań” 2–3

W 80 smaków dookoła świata Czekoladowe wynalazki 4–5 Wyprawa rowerowa – Panama 6–10 Ekozamieszanie 11 Sprawiedliwy handel w Polsce 12–14

Przewodnik smaków Jak rozpoznać dobrą kawę? 15–17 Skąd się bierze miód? 18–21 Limonka 22

Nowości

23

Niezbędniki Chińskie naczynia herbaciane 24–26

Smaki dla duszy i ciała Prowansalskie dolce vita 27 Z kuchni do kosmetyczki 28–29 Ciało w dobrym smaku 30–31

Ciekawostki Chashitsu – sacrum pawilonu herbaty 32

Filiżanka Smaków ISSN 1899-4431 Wydawca: IRBIS Barbara Szwast, 50-158 Wrocław, ul. Piaskowa 15, tel./fax 71 372 33 00, e-mail: redakcja@filizankasmakow.pl www.filizankasmakow.pl Redakcja: Barbara Szwast – redaktor naczelny, Maria Rykaluk – sekretarz redakcji, Alicja Konury – grafik, Agnieszka Kąkol – redaktor.

Reklama: Grażyna Kaczorowska, Małgorzata Kowalska, Łukasz Szatyłowicz. Współpraca: Alicja Klimczyk, Grzegorz Sobel.

Skład: Redakcja. Zdjęcie na okładce: Kulo T. Korekta: Marcin Grabski.

Druk: Drukarnia Hector, Długołęka. Nakład 10 000 egz., bezpłatna dystrybucja w wybranych punktach z kawą, herbatą i w pijalniach czekolady. Lista punktów dystrybucyjnych na stronie internetowej.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych reklam i artykułów firmowych. © Filiżanka Smaków

1

Obejrzyj archiwalne numery – www.filizankasmakow.pl

Miejsca magiczne

Miejsca magiczne

Wratislavia Cantans w „mieście spotkań”

Wrocław

Wrocław przyjął za swoje motto hasło „miasto spotkań” i nie są to puste słowa. Choć uzasadnień można znaleźć wiele, we wrześniu nieodmiennie nasuwa się jedno: podczas Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans do stolicy Dolnego Śląska zjeżdżają się artyści i melomani z całego świata, by spotkać się przy wybitnej muzyce.

Pierwszy festiwal odbył się w 1966 roku, z inicjatywy Andrzeja Markowskiego, kompozytora i dyrygenta, a także, od 1965 roku, dyrektora Filharmonii Wrocławskiej. Wymarzył on sobie festiwal prezentujący muzykę dawną, wielki repertuar oratoryjno-kantatowy oraz muzykę współczesną w zabytkowych salach kościelnych i muzealnych. Od tamtej pory co roku miłośnicy muzyki spotykają się we Wrocławiu i w wielu innych miastach Dolnego Śląska, by przeżywać święto muzyczne celebrujące śpiew i piękno głosu ludzkiego.

Pod dyrekcją kolejnych wybitnych osobistości festiwal powoli rozszerzał swoją formułę, wprowadzając nowe wątki tematyczne: muzykę etniczną, muzykę różnych religii, turnieje kontratenorów na Zamku Piastowskim w Brzegu, a także prowadzone przez wybitnych naukowców Akademie Festiwalowe, sesje naukowe oraz kursy interpretacji muzyki oratoryjnej. Festiwalowi zaczęły też towarzyszyć wydarzenia poboczne: wystawy i projekcje filmów. Przez kilka lat festiwal nosił nawet podtytuł „Muzyka i sztuki piękne”. Bez względu na zmiany w formule, osią festiwalu zawsze pozostawała koncepcja Andrzeja Markowskiego: piękna muzyka, w wybitnym wykonaniu, rozbrzmiewająca w zabytkowych wnętrzach Dolnego Śląska: w kościołach, katedrach, zamkach, pałacach, salach ratuszowych i uniwersyteckich. W tym roku podczas festiwalu będzie

Collegium Vocale Gent Zdjęcie © Nan Melville

2

Miejsca magiczne

Zdjęcie © Peer Lindgreen

okazja odwiedzić wrocławską katedrę św. Marii Magdaleny i bazylikę św. Elżbiety, kościół Uniwersytecki, cerkiew katedralną Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, piękny budynek Opery Wrocławskiej, kościół ewangelicko-augsburski Opatrzności Bożej, wyjątkowy kościół Pokoju w Świdnicy, opactwo cysterskie w Lubiążu, kościół św.św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze oraz wiele innych wspaniałych zabytków. Polskie i zagraniczne zespoły największego formatu wykonają utwory prezentujące niezwykle różnorodne gatunki, idee i style muzyczne, zabrzmią zarówno solowe recitale instrumentalne, jak i monumentalne dzieła przeznaczone do wykonania przez wielkie składy wokalno-instrumentalne. Liczne wydarzenia festiwalu zostaną skoncentrowane w obrębie dziewięciu dni. Tydzień później, również w ramach Wratislavii, odbędą się koncerty specjalne w Bolesławcu i Głogowie.

W tegorocznym programie, ze względu na obchody Roku Chopinowskiego, nie mogło zabraknąć dzieł tego artysty. Usłyszymy też współczesnego Chopinowi Mendelssohna, a cały festiwal rozpocznie się wielką Mszą h-moll Bacha.

Twórczość tego kompozytora zajmuje wiele miejsca w programie tegorocznej edycji Wratislavii Cantans. Kontrapunktem będzie wykonanie dzieła Utrenja Krzysztofa Pendereckiego. Podczas festiwalu nie może zabraknąć muzyki oratoryjno-kantatowej – zaprezentowane zostaną oratoria: Gesù al Calvario Zelenki i Mesjasz Händla. Zabrzmią także dzieła chóralne – obok zespołów z Polski i Anglii wystąpią chóry z Estonii i Bułgarii, w których wykonaniu usłyszymy wokalną muzykę prawosławną. Na koniec festiwalu przygotowany został niezwykły koncert: Grande Messe des Morts Hectora Berlioza w wykonaniu czterystukilkudziesięcioosobowego składu orkiestry i chóru (zgodnie z życzeniem kompozytora). Koncert ten odbędzie się z okazji poświęcenia kamienia węgielnego pod powstające we Wrocławiu Narodowe Forum Muzyki.

A potem pozostaje już tylko czekanie na kolejne spotkania za rok.

Trevor Pinnock Zdjęcie © MarcoBorggreve

Marc Minkowski Zdjęcie © Riita Ince

Szczegółowy program:

Philippe Herreweghe

3

W 80 smaków dookoła świata

Czekoladowe wynalazki W poprzednich numerach „Filiżanki Smaków” podróżowaliśmy z czekoladą po europejskich pałacach. Dlaczego po pałacach? Przez wieki bowiem możliwość spożywania czekolady była zarezerwowana jedynie dla elit. Ten aromatyczny napój był tak drogi i ekskluzywny, że zwykły śmiertelnik po prostu nie miał szans go spróbować. Na cenę i dostępność czekolady, znanej przed wiekami jedynie w płynnej formie, wpływał dość skomplikowany i wyłącznie ręczny proces jej przygotowania, który wymagał ponadto stosowania drogich, jak na tamte czasy, dodatków, takich jak egzotyczne przyprawy czy cukier.

Nie bez znaczenia były także monopole – czy to ściśle kontrolowana przez hiszpańską koronę produkcja i eksport kakaowego ziarna z kolonii, czy też królewskie przywileje, czyli przyznawane konkretnym osobom prawo wyłączności sprzedaży gotowej czekolady. Nic dziwnego, że musiało minąć wiele lat, zanim zwykły obywatel mógł sobie pozwolić na zakup tej słodkości.

Aby czekolada stała się dostępna dla mas, musiały najpierw zajść w Europie przemiany społeczne i polityczne, które uwolniłyby ją spod panowania arystokracji. Taką siłą napędową była rewolucja francuska, która burząc stary porządek, kończyła z arystokratycznymi monopolami i przywilejami. Rewolucja przemysłowa zaś i przełom technologiczny, który dzięki niej nastąpił, sprawiły, że można było produkować czekoladę na dużą skalę, a przede wszystkim stworzyć taką jej formę, która byłaby wygodna i do przechowywania, i do sprzedaży – formę twardej tabliczki. Czekoladę można było więc łatwiej wytworzyć, sprzedać oraz, co najistotniejsze, znacznie taniej kupić.

Przełomową datą był 1828 rok. Wtedy to holenderski chemik Coenraad Johannes van Houten (a według niektórych jego ojciec Casparus) w swojej amsterdamskiej fabryce czekolady wynalazł sposób na odtłuszczenie kakao, tym samym sprawiając, że czekoladowy napój stawał się lepiej strawny i łatwiejszy do przyrządzenia.

Nad udoskonaleniem tego procesu van Houten pracował kilkanaście lat, szukając metody, która wydajniej niż dotychczas stosowane zbieranie tłuszczu podczas podgrzewania pozwoli oddzielić masło kakaowe. Dzięki udoskonalonej prasie hydraulicznej udało mu się zmniejszyć zawartość tłuszczu w gotowym produkcie o prawie 50 procent. Powstawał kruchy „bochenek”, który 4

można było rozdrobnić na proszek, w ten sposób uzyskując kakao, jakie znamy dziś. Aby proszek lepiej mieszał się z wodą, van Houten poddawał kakaowe ziarna alkalizacji, czyli działaniu soli alkalicznych, jeszcze przed paleniem. Proces ten sprawiał ponadto, że kakao miało ciemniejszy kolor, delikatniejszy zapach i mniej gorzki i kwaśny smak. Do dziś takie kakao nazywa się „holenderskim” i stanowi ono podstawę produkcji czekolad holenderskich. Nie jest ono jednak bardziej czekoladowe niż inne rodzaje kakao – wrażenie intensywniejszego smaku to złudzenie spowodowane ciemniejszą barwą. Wynalazek van Houtena otworzył drogę do produkcji czekolady na wielką skalę. Kakao, odtłuszczane teraz o wiele wydajniej, stawało się tańsze, a tym samym bardziej dostępne i popularne.

Wynalazek van Houtena pozwolił innemu „czekoladowemu pionierowi” na zaistnienie na kartach historii.

W 1847 roku w angielskim przedsiębiorstwie Joseph Fry i Syn opracowano technologię, dzięki której powstała pierwsza na świecie tabliczka czekolady. Dziś wydaje się nam, że to najbardziej oczywista forma, w jakiej występuje czekolada, ale wówczas stworzenie produktu, który można zjeść, a nie tylko wypić, było ogromnym krokiem naprzód. Jak tego dokonano? Nic nie odbyło się natychmiast. Kolejne pokolenia rodziny Fry pracowały całe lata nad zmechanizowaniem i unowocześnieniem produkcji. Dopiero jednak po stworzeniu przełomowej metody odtłuszczania kakao przez holenderskiego chemika w zakładzie w Bristolu opracowano sposób na powstanie czekoladowej tabliczki. Sproszkowane kakao i cukier mieszano z roztopionym masłem kakaowym – produktem ubocznym procesu odtłuszczania, a nie – jak wcześniej – z ciepłą wodą. Powstała masa była mniej

tekst promocyjny

Czekoladowe fontanny lepka, rzadsza i przez to nadawała się do odlewania w formie. Zastygając, tworzyła apetyczne tabliczki.

Oczywiście popyt na taką czekoladę szybko rósł i przyniósł fortunę rodzinie Fry. Na produkowaniu czekolady wzbogaciła się również inna angielska rodzina – czekoladowa dynastia Cadburych. Ich pierwszym sprzedażowym hitem było kakao w proszku, wytwarzane, jakże by inaczej, na maszynie van Houtena. Kolejnym – pierwsza na świecie bombonierka z czekoladkami, którą w 1868 roku wyprodukował Richard Cadbury. Na pudełku był umieszczony obrazek, na którym jego córeczka Jessica tuliła kotka. Ten sentymentalny zabieg, a może raczej marketingowy majstersztyk sprawił, że sprzedaż bombonierek gwałtownie wzrosła.

Niestety, proces produkcji czekolady był wciąż na tyle drogi, że przeciętny zjadacz chleba rzadko miał możliwość skosztowania czekolady w tabliczkach, musiało wystarczyć mu bardziej egalitarne kakao w proszku. Cena funta (około 0,5 kg) czekolady potrafiła bowiem wynosić wtedy równowartość kilku dniówek robotnika. Niezgoda na taką niesprawiedliwość popchnęła Szwajcara Philippe’a Sucharda do wymyślenia nowych maszyn do wyrobu czekolady, które spowodowałyby obniżenie kosztów produkcji. Pierwszy na świecie skonstruował mélaungeur, czyli maszynę do mieszania czekoladowej masy. To właśnie założona przez niego firma w 1901 roku wypuściła na rynek popularną do dziś markę czekolady, której symbolem jest pasąca się na alpejskich łąkach krowa w bardzo charakterystycznym kolorze.

Rodakom Sucharda zawdzięczamy niejeden wspaniały wynalazek. Dzięki wynalezieniu przez Henriego Nestlé technologii uzyskiwania mleka w proszku, Daniel Peter mógł w 1879 roku użyć go do wyprodukowania pierwszej w dziejach tabliczki mlecznej czekolady.

W tym samym roku Rudolphe Lindt opracował technikę konszowania, czyli specyficznego procesu obróbki masy czekoladowej, który powodował, że stawała się ona gładka, jedwabista i bardzo delikatna.

Dzięki nowym technologiom, wynalazkom, które powstawały nie tylko z chęci zysku, ale także pragnienia osłodzenia życia zwykłym śmiertelnikom, proces produkcji czekolady stawał się coraz tańszy i jednocześnie bardziej zyskowny, a wprowadzenie produkcji taśmowej sprawiło ostatecznie, że na zakup tabliczki czekolady mógł sobie pozwolić prawie każdy.

Maria Rykaluk

czyli przepis na udane przyjęcie

Przywędrowały do nas przez Europę ze Stanów Zjednoczonych i od kilku lat goszczą na domowych przyjęciach. Fontanny czekoladowe marki Optimal to synonim luksusu, na który możesz sobie teraz pozwolić. Magiczne urządzenie wyrzucające gejzer aksamitnej, aromatycznej czekolady z powodzeniem uświetni każdą uroczystość w gronie przyjaciół i rodziny oraz sprawi wielką i niezapomnianą radość dzieciom. I nie chodzi tu tylko o samą czekoladę, ale o cały rytuał jej spożywania, który dostarcza niezwykłych wrażeń smakowych i estetycznych.

Obecnie fontanny czekoladowe do domowego użytku są w sprzedaży w różnych modelach i rozmiarach, zależnych od tego, jaką liczbę gości planujemy (patrz: www.fontannyzczekolada.pl).

Specjalnie stworzona do fontann, najlepsza belgijska czekolada Barry Callebaut jest produkowana w kilku wyszukanych smakach, w zależności od gustu i upodobań. Można ją kupić w wielu sklepach w Polsce, chociaż najtaniej i chyba najwygodniej jest skorzystać z oferty sklepów internetowych na przykład www.czekoladadofontann.pl.

Jeśli planuje się przyjęcie z okazji urodzin, imienin lub po prostu miłe spotkanie w gronie przyjaciół, warto zapewnić swoim gościom maksimum słodkiej przyjemności i dobrej zabawy przy fontannie czekoladowej. Wszyscy będą oczarowani i zachwyceni, a wrażenia, jakie wyniosą z twojej imprezy, z pewnością zapamiętają na długo.

Czekoladowe Fontanny

tel.: 783 383 051 783 339 707 biuro@fontannyzczekolada.pl www.fontannyzczekolada.pl 335

W 80 smaków dookoła świata

Kawowa Wyprawa Rowerowa 2009

Przez 7 krajów Ameryki Środkowej Część piąta:

PANAMA

Na początku wyprawy rowerowej jej cel jest tak odległy w czasie i w przestrzeni, że wydaje się zupełnie nierealny. Potem mijają kolejne dni i tygodnie, setki, a nawet tysiące kilometrów. Wreszcie dociera się do granicy ostatniego państwa.

Wtedy, w myślach, wraca się na start i z niepohamowaną satysfakcją uśmiecha się do wszystkich minionych morderczych podjazdów.

Po pokonaniu 800 kilometrów w Kostaryce stajemy u progu Panamy i ruszamy na ostatni etap naszej podróży. „Panama 435 km” – można przeczytać na przydrożnym znaku. Choć to wciąż tydzień drogi, stolica jest już jak na wyciągnięcie ręki. Cel staje się coraz bardziej realny. Nie mając właściwie innego wyboru, jedziemy autostradą panamerykańską. Pierwsze 200 kilometrów to prawdziwe pustkowia. Panama jest jak wielka tropikalna pustynia. Nie ma miast, wiosek ani nawet przydrożnych barów. Jest tylko Panamericana – główna arteria tego kraju. Mijamy pierwsze miasta, ale i te nie wyglądają na przesadnie zaludnione.

Nie ma się czemu dziwić – 91% mieszkańców tego kraju zasiedla tereny położone wzdłuż Kanału Panamskiego, a my byliśmy jeszcze od nich daleko.

Wszystko to sprawiało wrażenie wielkiego parku logistycznego, w którym wszyscy bezustannie i w pośpiechu przeładowują i przewożą najrozmaitsze towary z całego świata. Panama sprowadzała się do kanału łączącego wschód

Po lewej widać blokowiska bardzo niebezpiecznej dzielnicy slumsów, a za nią wzgórze Cerro Ancón wznoszące się 199 metrów nad stolicą Panamy. Obok półwysep najstarszej dzielnicy Casco Viejo. Na końcu półwyspu biały budynek ambasady francuskiej i pomnik upamiętniający pierwsze ofiary budowy Kanału Panamskiego. W oddali, po prawej, drapacze chmur w nowych, bogatych częściach miasta.

W 80 smaków dookoła świata

W nietypowej miejscowości Aguadulce... Stosy przecenionych butów, kosze ubrań, chińskie sklepy spożywcze i ,,socrealistyczne” murale na ścianach i zachód świata, portów i przypływających do nich kontenerowców oraz autostrady łączącej północ i południe, którą przemierzają ciężarówki i tiry. My, nie śpiesząc się, zmniejszaliśmy dystans do Ciudad de Panama, mijając kolejne niewielkie miasta.

Jedno z nich było nieco odmienne. W Aguadulce od lat czas płynął wolniej, a wszystko zdawało się nieco przestarzałe. Czułem się trochę jak na planie filmu, który rozgrywa się w Polsce lat osiemdziesiątych. Kilka standardowych bladopastelowych kolorów ścian i płytek. W sklepie szeroki wybór cerat, duży zapas mioteł i wiatraków. W barze – aluminiowe sztućce i kubki.

Nawet reklama coca-coli tylko w tym mieście była zniszczona i wypłowiała. W tej scenografii ludzie, jak zwykle, zajmowali się czekaniem, spowalnianiem upalnego czasu. Nie wiadomo skąd, w tle, ulicami sączyła się latynoska muzyka, nieco bardziej leniwa niż zazwyczaj.

Mieliśmy dużo czasu, pokonując więc niewielkie odcinki autostrady panamerykańskiej, konsekwentnie zbliżaliśmy się do końca. Pięćdziesiątego trzeciego dnia wyprawy nastąpił ten szczególny, niezapomniany moment.

Na ostatnich kilometrach, po kilku niewielkich wzniesieniach, naszym oczom ukazała się panorama zatoki i stolicy. Tym razem na przydrożnym znaku przeczytaliśmy: „Bienvenidos a Ciudad de Panama”. To dla mnie najbardziej emocjonujący moment wyprawy. Cel staje się rzeczywistością. Do centrum Panamy przejeżdżamy przez potężny, imponujący most Las Americas, symbolicznie łączący północną i południową Amerykę, dumnie zawieszony nad Kanałem Panamskim. Wyjątkowe zakończenie, które dodatkowo potęguje emocje.

Puente de Las Americas. Most długości 1654 metrów i prześwicie 61 metrów, który stanowi ograniczenie dla wysokości statków przepływających przez kanał

W 80 smaków dookoła świata

Czarne (?) spodnie Bartosza (ślady wilgoci...)

Uliczki dzielnicy Casco Viejo w Panama City

Bilety powrotne już dawno były zarezerwowane, a do wylotu został nam cały tydzień. Na szczęście Panama City to jedyna stolica Ameryki Środkowej, w której warto zostać i w której turysta może znaleźć coś dla siebie. Rzeczywiście pobyt tam okazał się bardzo przyjemny. Znaleźliśmy nocleg w jednym z tanich hosteli. Wszystkie znajdowały się w najstarszej dzielnicy Panamy – Casco Viejo.

Cała zabudowa tej części miasta jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Jest bardzo zniszczona, ale widać starania władz, zakończone lub trwające prace remontowe. Dzielnica jest bez przerwy patrolowana przez policję. Jest więc bezpiecznym, nastrojowym miejscem, pełnym turystów z całego świata. Czas, który nam pozostał, przeznaczyliśmy na świętowanie pomyślnego zakończenia wyprawy. Próbowaliśmy wysuszyć i wyprać ubrania, które przez dwa miesiące nieustannej wilgoci nabrały

Widok z Casco Viejo na nowe dzielnice. Na dziś w Panama City buduje się ponad 110 drapaczy chmur przy ponad 120 już istniejących. To sytuuje miasto na 51. miejscu na świecie pod względem liczby wieżowców

8

dość intensywnych zapachów, a nawet kolorów. Wreszcie był czas na fotografowanie. Jeździliśmy i spacerowaliśmy ulicami Panama City, a przede wszystkim mieliśmy okazję zobaczyć prawdziwe inżynieryjne dzieło człowieka.

Kanał Panamski to jeden z największych i najtrudniejszych projektów inżynieryjnych stworzonych kiedykolwiek przez człowieka. Mierzący kilometrów kanał łączy Ocean Spokojny z Oceanem Atlantyckim. Jego budowa, rozpoczęta w 1904 roku przez Francuzów, a zakończona w 1914 roku przez Amerykanów, pochłonęła prawie 30 tysięcy istnień ludzkich. Robotnicy umierali głównie z powodu żółtej febry i malarii, której istnienie naukowcy odkryli w czasie prac. Niektóre odcinki, prowadzące przez góry, wymagały nieprawdopodobnego nakładu pracy. Na potrzeby kanału stworzono największe w tamtym czasie jezioro zalewowe, budując tamę w miejscowości Gatun (na atlantyckiej części kanału).

Trzy zespoły śluz wynoszą statki przepływające przez kanał na wysokość 2 metrów nad poziom morza. To jedyne miejsce na świecie, w którym kapitan statku oddaje ster – statki są przeprowadzane przez specjalnie szkolonych pilotów. Przez kanał rocznie przepływa około 15 tysięcy jednostek. Droga morska przez Kanał Panamski w porównaniu z tą dookoła przylądka Horn skróciła się o około 10 tysięcy kilometrów.

My odwiedziliśmy śluzy w Miraflores (pierwszy z dwóch zespołów śluz po stronie Pacyfiku). W tym miejscu znajduje się duże, bardzo ciekawe muzeum kanału i tarasy widokowe, które zapewniają wyśmienity widok.

Spędziliśmy kilka godzin na przyglądaniu się potężnym tankowcom i kontenerowcom prześlizgującym się przez śluzy.

I tak właśnie to wygląda. Największe statki na całym świecie, nazywane Panamax, są budowane tak, żeby mieściły się w śluzach Kanału Panamskiego. W rezultacie kontenerowce, które mają 32,5 metra szerokości, mieszczą się w śluzach mierzących 33,5 metra. Zapotrzebowanie jest coraz większe, dlatego już buduje się śluzy, które będą w stanie pomieścić jeszcze większe statki – New Panamax.

Puente Centenario – 1052 metry długości i 80 metrów prześwitu. Nowy most nad Kanałem Panamskim 9

Barwne materiały sprzedawane przez Indian z plemienia Kuna Yala

Miejsce, które upodobałem sobie do robienia zdjęć. Wieczorny przypływ odcinał mnie od stałego lądu. W ostatniej chwili udało mi się wrócić, nie topiąc aparatu fotograficznego

W miejskim pejzażu Panama City można zauważyć jeszcze jeden charakterystyczny element – kolorowe stroje Indian z plemienia Kuna Yala. Ręcznie wyszywane materiały i misternie plecione koraliki na nogach i rękach. Jak wyraźnie różnią się strojem, tak idealnie dostosowali się do komercyjnego i turystycznego charakteru stolicy. Wszędzie możemy kupić ich rękodzieło, a za odpowiednio wysoką opłatą możemy nawet spędzić kilka dni w ich wioskach, gdzieś daleko w dżungli na prowincji Darjen – najbardziej niedostępnej części Panamy.

Ostatniego dnia w Panamie pakujemy nasze rowery i jedziemy na lotnisko. Wracamy do domu. W Amsterdamie, na płycie lotniska, pierwszy od dwóch miesięcy oddech europejskim umiarkowanym powietrzem.

Tak dobiega końca nasza niełatwa wyprawa rowerowa. Gorąca i wilgotna, pełna niespodziewanych detali, wysokich gór, stromych podjazdów, gęstej zieleni, najróżniejszych przygód, wspaniałych krajobrazów, zupełnie innych kultur, egzotycznych smaków i zapachu kawy.

Cała wyprawa trwała 3 dni, z których 53 spędziliśmy na rowerach.

W czasie 21 godzin przejechaliśmy 3534 kilometry przez Gwatemalę, Belize, Salwador, Honduras, Nikaraguę, Kostarykę i Panamę. Łącznie co najmniej trzydzieści razy przebijaliśmy dętki. Kilkakrotnie wjeżdżaliśmy na wysokość ponad 2,5 tysiąca metrów i wielokrotnie zjeżdżaliśmy do poziomu morza. To wszystko było możliwe dzięki pomocy naszych sponsorów, którym bardzo serdecznie dziękujemy!

Uczestnikami wyprawy byli Bartosz Głąb i Wojciech Siudeja.

Tekst i zdjęcia © Wojciech Siudeja

Panama City

Więcej zdjęć na: www.siudeja.smugmug.com/rower/wyprawa09

Sponsorami wyprawy

10

byli:

W 80 smaków dookoła świata

Ekozamieszanie Zwolennicy żywności ekologicznej kuszą nas informacjami o jej zdrowym wpływie na ludzki organizm. Obiecują niższą zawartość substancji toksycznych, poczucie zdrowia, większą ilość energii... Na świecie przeprowadza się wciąż nowe badania nad żywnością ekologiczną, uzyskując różne wyniki.

Francuscy entuzjaści

Jak jest naprawdę?

Francuska Agencja do spraw Bezpieczeństwa Żywności opublikowała w styczniu 2010 roku badania, z których wynika, że żywność ekologiczna ma więcej wartości odżywczych i jest zdrowsza od żywności konwencjonalnej.

Według francuskich badaczy, produkty ekologiczne są bogatsze o przeciwutleniacze i minerały. Zawierają za to dużo mniej (prawie wcale) pestycydów niż żywność konwencjonalna i o połowę mniej azotanów – związków, których nadmiernemu spożyciu przypisuje się powstawanie wielu problemów zdrowotnych. Z kolei ekologiczne mięso zawiera mniej szkodliwego tłuszczu, a więcej dobroczynnych kwasów tłuszczowych omega 3.

Trudno powiedzieć. Przeprowadzenie wnikliwych i rzetelnych badań porównujących żywność ekologiczną z konwencjonalną i analizujących ich wpływ na zdrowie człowieka zajęłoby z pewnością całe dziesięciolecia.

Podobnie jak w wypadku żywności modyfikowanej genetycznie, nie poznamy jej wpływu na zdrowie i życie ludzkie, dopóki nie zbadamy kilku pokoleń konsumentów. Żeby rozstrzygnąć ten spór, trzeba całych lat badań, ale już dziś można zwrócić uwagę na inne aspekty żywności ekologicznej – na przykład na jej smak. Zdecydowana większość konsumentów przyznaje, że produkty organiczne są dużo smaczniejsze niż produkty rolnictwa konwencjonalnego. Warto też zwrócić uwagę, że żywność organiczna powstaje w gospodarstwach rolnych, których właściciele kierują się szczegółowymi zasadami i przemyślaną filozofią. Najważniejszą z zasad jest ekologiczna neutralność upraw organicznych – wszystkie stawiają sobie za cel nienaruszanie naturalnego środowiska, w którym się znajdują. Ta neutralność nie tylko nie szkodzi otaczającym uprawy i hodowle organizmom, ale czasem nawet wspomaga ich rozwój. Na przykład na zacienianych ekologicznych plantacjach kawy znalazło swoje miejsce wiele gatunków ptaków, które nie mogą mieszkać na plantacjach konwencjonalnych, a z których wiele było zagrożonych wyginięciem. Tak więc nawet jeśli w porównaniu z żywnością konwencjonalną żywność ekologiczna nie jest zdrowsza dla człowieka, może warto pamiętać o tym, że jest zdrowsza dla naszej planety.

Brytyjscy sceptycy Prasa prześciga się w przytaczaniu wyników kolejnych badań. Pod koniec 2009 roku świat obiegła sensacyjna informacja o badaniach przeprowadzonych przez London School of Hygiene and Tropical Medicine, z których ma wynikać, że żywność organiczna wcale nie jest zdrowsza.

Niewielkie różnice, jakie występują między żywnością ekologiczną a konwencjonalną, są tak drobne, że nie mają żadnego wpływu na zdrowie konsumentów. Naukowcy doszli do takich wniosków, analizując dokumenty i badania z ostatnich pięćdziesięciu lat. Ekolodzy i popierający ich eksperci oczywiście protestują, zarzucając badaczom, że nie wzięli pod uwagę wpływu pestycydów i sztucznych nawozów. Raportowi przeprowadzonemu na zlecenie brytyjskiej Food Standards Agency zarzuca się też stronniczość.

Ireneusz Orzeł

reklama

W 80 smaków dookoła świata

Sprawiedliwy handel w Polsce Koncepcja fair trade staje się coraz popularniejsza na świecie. W Wielkiej Brytanii świadomość tego, czym jest fair trade, wzrosła z 12% w 2000 roku do 70% w 2008 roku. Podobna tendencja występuje także w innych krajach zachodnich. Stowarzyszenie Konsumentów Polskich opracowało raport, w którym przeanalizowało, jak wygląda sytuacja sprawiedliwego handlu w Polsce.

O co chodzi?

Szczegółowo o fair trade pisaliśmy już w ,,Filiżance Smaków” z grudnia 009 roku, tutaj wystarczy więc skrócona definicja. Fair trade oznacza sprawiedliwy handel. Koncepcja ta, początkowo pod nazwą alternatywnego handlu, pojawiła się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Chodziło o znalezienie sposobu na wsparcie ekonomiczne krajów biedniejszych (z tak zwanego globalnego południa), a tym samym poprawienie warunków życia jego mieszkańców. Zwykle próbowano to robić olbrzymimi dotacjami i zbiórkami pieniędzy. Zwolennicy sprawiedliwego handlu wpadli na pomysł, że lepiej będzie dać przysłowiową wędkę zamiast ryby – czyli umożliwić małym, prywatnym przedsiębiorcom założenie własnej firmy i zaistnienie na rynku, który zbyt często był zdominowany przez duże korporacje. Zwrócono też uwagę, że biedni mieszkańcy krajów Trzeciego Świata bardzo często są wykorzystywani do pracy, która jest dla nich uwłaczająca albo po prostu nie jest odpowiednio opłacana czy regulowana prawnie. Tak stworzono zasady fair trade. U ich podstawy leży chęć poprawy warunków bytowania ludzi z krajów „globalnego południa” przez wytworzenie relacji między konsumentami (zwykle z krajów zachodnich) a sprzedawcami (z krajów Trzeciego Świata) i uświadomienie społeczeństwu, że nawet robiąc codzienne zakupy, wpływamy na losy świata – na przykład na życie osób oddalonych od nas o tysiące kilometrów.

Świadomość konsumentów Oczywiście podstawą działania idei fair trade jest świadomość konsumentów. Muszą oni wiedzieć, że spośród tysięcy produktów dostępnych na rynku warto wybrać akurat te oznaczone logo fair trade i odpowiednio certyfikowane – a zatem należy zacząć od tego, że muszą w ogóle wiedzieć o istnieniu ruchu fair trade. W 009 roku na zlecenie międzynarodowego stowarzyszenia konsumentów Consumers International przeprowadzono badanie w sześciu krajach europejskich: Belgii, Danii, Francji, Grecji, Hiszpanii i Polsce.

W 80 smaków dookoła świata Ankieta przeprowadzona w Polsce wykazała, że aż 77% ankietowanych przyznaje, że nie ma pojęcia, czym jest fair trade i nigdy nie zetknęli się z tą koncepcją. Zaledwie 0% badanych osób zadeklarowało, że dobrze lub bardzo dobrze orientują się w temacie. Jest to najgorszy wynik ze wszystkich sześciu krajów uczestniczących w badaniu (w Danii czy we Francji świadomość konsumentów oscyluje w granicach 50%).

Obiecujące są jednak dalsze wyniki przeprowadzonych ankiet. Na przykład na pytanie, czy duże sklepy powinny dążyć do sprzedawania jak najtańszych produktów czy raczej propagować etyczne praktyki handlowe, nawet jeśli wiąże się to ze zwiększeniem cen, aż 65% Polaków opowiedziało się za drugim rozwiązaniem. Oczywiście tego typu deklaracje nie zawsze znajdują później pokrycie w rzeczywistości. Mimo to, chociaż wyniki większości badań wskazują, że Polacy kupują przede wszystkim, sugerując się ceną, to deklaracja postawy etycznej, a także coraz częściej pojawiające się w Internecie dyskusje poświęcone fair trade, napawają raczej optymizmem.

reklama

Dostępność produktów Świadomość konsumentów to jedno, a dostępność produktów – to drugie.

Nasze poinformowanie o idei fair trade nic nie da, jeśli na półkach sklepowych nie będą się znajdowały produkty, które pozwolą nam uczestniczyć w tym ruchu.

Jak to zatem wygląda w Polsce?

W tej samej ankiecie Consumers International zapytano konsumentów, jak często dostrzegają na półkach sklepowych produkty fair trade. Odpowiedzi znów są mało optymistyczne: aż 74% ankietowanych stwierdziła, że spotyka takie produkty bardzo rzadko albo nie spotyka ich wcale. Chcąc to sprawdzić, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich jesienią 009 roku przeprowadziło badanie typu mystery shopping w dużych centrach handlowych Warszawy i Gdańska.

W większości sieci produkty fair trade nie są w ogóle dostępne albo występują w bardzo ograniczonym zakresie. O ile jest to zrozumiałe w wypadku sieci dyskontowych, które za swój cel uznają sprzedawanie produktów z najniższych półek cenowych, pośród których dominują produkty własne, o tyle sytuacja w innych sklepach nieco dziwi. Szczególnie uderzające jest to w sieciach międzynarodowych, których sklepy można znaleźć również na zachodzie Europy. reklama

W 80 smaków dookoła świata Tam towarów fair trade nie brakuje. W Polsce, jak donosi Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, nie ma ich wiele i prawdopodobnie trafiają do oferty dużych sklepów przypadkiem: bo są egzotyczne i doskonale pasują do działu „kuchnie świata” albo oprócz certyfikatu fair trade mają też certyfikaty ekologiczne i trafiają na półkę „zdrowa żywność”. Na szczęście są także sklepy, w których produkty fair trade można znaleźć bez trudu. Należą do nich Bomi (sieć współpracująca ze Stowarzyszeniem Sprawiedliwego Handlu „Trzeci Świat i my”) oraz wybrane sklepy sieci Leclerc. W sklepach tych nie tylko można znaleźć produkty fair trade, ale są one także odpowiednio eksponowane i oznaczone na półkach, dzięki czemu zainteresowanemu konsumentowi od razu rzucą się w oczy – a niezainteresowanemu być może dadzą do myślenia.

Poza dużymi sklepami produkty fair trade są dostępne w Polsce przede wszystkim za pośrednictwem sklepów internetowych, często wyspecjalizowanych w tego typu produktach.

reklama

Świadomość sprzedawców Z badania przeprowadzonego przez Stowarzyszenie Konsumentów Polskich wynika również jeszcze jeden problem – niska świadomość sprzedawców. Zapytani o to, co oznacza symbol certyfikatu na opakowaniu, czym jest fair trade albo na czym polega korzyść z kupowania tego typu produktów, sprzedawcy nie tylko nie potrafili udzielić odpowiedzi, ale wręcz czasem wprowadzali klientów w błąd. Warto przy tym przypomnieć, że w tej chwili liczba produktów fair trade dostępnych na polskim rynku jest niewielka. Przy większej ofercie pojawiają się dodatkowe wątpliwości dotyczące na przykład różnych sposobów certyfikowania i różnic między nimi. Na takie pytanie obsługa powinna umieć odpowiedzieć.

Instytucje

Zdjęcie © Proexport Colombia

Ruch fair trade w Polsce dopiero zaczyna się rozwijać. Dotyczy to także związanych z nim instytucji. Różne organizacje pozarządowe, firmy i osoby prywatne promujące ideę wolnego handlu zostały w 009 roku zrzeszone w Koalicji Sprawiedliwego Handlu. Koalicja ma działać na rzecz zwiększenia świadomości konsumentów, propagować ideę sprawiedliwego handlu, wpływać na dostępność produktów, wspierać zainteresowane przedsiębiorstwa i organizacje. Trwają także prace nad nawiązaniem współpracy z Fair Trade Labelling Organisation, która zajmuje się opracowywaniem standardów, jakie muszą spełniać producenci opatrzeni logo fair trade, oraz warunków wymiany handlowej.

Brakuje jednak w Polsce wsparcia ruchu fair trade z poziomu samorządów. To one zwykle odnoszą największe sukcesy, gdy zaangażują się w działania o charakterze edukacyjnym i informacyjnym. Obok akcji ogólnopolskich przydałyby się w Polsce proste akcje lokalne, które umożliwiłyby upowszechnienie idei fair trade wśród konsumentów.

Agnieszka Kąkol

Tekst opracowany na podstawie raportu Stowarzyszenia Konsumentów Polskich Sprawiedliwy Handel w Polsce.

Stan obecny i perspektywy rozwoju: http://fair trade.org.pl/materialy.php

4

różne ziarna – różne smaki

Przewodnik smaków

Jak rozpoznać dobrą kawę?

Stając przed półką pełną opakowań kawy, można dostać zawrotu głowy.

Wybór jest olbrzymi! Jak znaleźć jedną dobrą kawę pośród tysiąca złych?

Oto, na co warto zwrócić uwagę. Wiele tych informacji znajdziemy nawet na niektórych opakowaniach.

Gatunek czysty lub rarytas

Zdjęcie © Sara Woźny

Jeśli w składzie kawy znajdziemy informację „ 00% arabica”, mamy niemal pewność, że dostaniemy doskonałą, choć bardzo łagodną kawę. Niestety, nie można tego samego powiedzieć o kawie składającej się wyłącznie z robusty – jej ostry i mocno gorzki smak mało komu przypada do gustu. Warto za to spróbować kaw-rarytasów. Takie kawy, jak mokka, maragogipe czy peaberry, są jedyne w swoim rodzaju i zawsze warte testowania.

Krajobraz kawowych plantacji wyżynnych w Peru

Przewodnik smaków

Mieszanki

Położenie upraw

Ponieważ kawa arabica sama w sobie jest czasami uważana za zbyt łagodną, a czysta robusta dla większości osób jest zbyt ostra i gorzka w smaku, najpopularniejsze są mieszanki, zwłaszcza do przyrządzania espresso we włoskim stylu.

Idealne proporcje arabiki i robusty są kwestią gustu i zależą między innymi od tego, czy wolimy mocną czy delikatniejszą kawę, cierpki czy łagodny posmak. Za najkorzystniejszy uważa się stosunek 70% (i więcej) arabiki i 30% (lub mniej) robusty. Proporcje 60 do 40 też zapowiadają dobrą kawę, ale tylko wówczas, gdy jakość robusty jest absolutnie bez zarzutu. Kupując mieszanki zawierające dużo robusty zawsze ryzykujemy, że kawa będzie zbyt gorzka i cierpka.

Oprócz tego, jak kawa rośnie, ważne jest też, gdzie rośnie. Smak kawy zależy oczywiście od regionu, z którego pochodzi ziarno – smakosz natychmiast wychwyci różnicę między kawą brazylijską a kenijską. Ulubiony region to jednak kwestia prywatnych upodobań. Radzimy zwrócić uwagę, na jakiej wysokości była uprawiana kawa.

Panuje tu ogólna zasada: im wyżej, tym lepiej, wybierajmy zatem tak zwane kawy wyżynne. Są to kawy pochodzące z upraw na wysokości powyżej 900 metrów nad poziomem morza. Optymalną jakość mają ziarna uprawiane na wysokościach 400 metrów i więcej. Natomiast kupując kawy nizinne, czyli rosnące poniżej 900 metrów nad poziomem morza, ryzykujemy, że trafimy na średnią lub wręcz kiepską kawę.

Uprawa Polecamy oczywiście uprawy ekologiczne (organiczne) oraz małe i średnie plantacje, szczególnie wyspecjalizowane. Kupując kawę z takich plantacji, możemy liczyć na to, że była uprawiana przez pasjonatów, którzy dołożyli wszelkich starań, żeby kawa była tak doskonała, jak to tylko możliwe.

Na takich plantacjach też najczęściej zacienia się uprawy, co pozwala kawowym owocom dojrzewać powoli i równomiernie, dzięki czemu ich ziarna są potem pełne smaku. Na dużych, przemysłowych plantacjach przystosowanych do produkcji masowej kawowce są zwykle narażone na silne nasłonecznienie, co ujemnie wpływa na jakość ziaren. Zbiory są tam przeprowadzane mechanicznie, przez co zbierane są zarówno dojrzałe, jak i niedojrzałe ziarna, które potem trafiają do tych samych opakowań. Z punktu widzenia sposobu zbioru kawy zawsze wybierajmy picking, czyli zbiory ręczne pojedynczych dojrzałych owoców (w przeciwieństwie do takich zbiorów istnieje jeszcze metoda zwana stripping – ręczne obrywanie wszystkich owoców z krzewu).

6

Obróbka zbiorów i selekcja ziaren To, czy kawa była obrabiana techniką mokrą czy suchą, ma istotny wpływ na jej smak. Z reguły kawę mytą uważa się za lepszą od kawy niemytej.

Jakość naparu w naszej filiżance determinuje również selekcja ziaren. Najlepiej, żeby była wielokrotna, zarówno ręczna, mechaniczna, jak i elektroniczna – ta ostatnia eliminuje ziarna o barwie odbiegającej od normy, które z reguły mogą psuć smak naparu. Kawa pozbawiona selekcji elektronicznej, ale po bardzo dokładnej selekcji ręcznej i mechanicznej też ma spore szanse okazać się smaczna. Już jednak sama selekcja mechaniczna albo w ogóle brak selekcji oznacza, że kawa prawdopodobnie nie będzie zbyt dobra. Pośród oczyszczonych ziaren mogą się przecież znaleźć zepsute lub uszkodzone, które poważnie obniżą jakość kawy, jeśli nie zostaną starannie oddzielone podczas uważnej selekcji.

Palenie ziaren Jest kilka sposobów palenia ziaren. Uważa się, że najlepsze rezultaty daje palenie ziaren metodą tradycyjną, czyli bębnową. Niemal równie dobre jest palenie gorącym powietrzem. Istotna jest tu temperatura palenia: im niższa, tym lepiej.

W niższej temperaturze ziarna wypalają się powoli i równomiernie, dzięki czemu zyskują na smaku.

Tak więc najlepsze będą kawy wypalane w temperaturze poniżej 300 stopni C, a prawdziwe rarytasy wypala się w temperaturze niższej niż 220 stopni.

Jeśli mamy okazję przyjrzeć się ziarnom, zwróćmy uwagę na to, czy ich kolor jest równomierny – jeśli

Przewodnik smaków tak, to znaczy, że ziarna są równomiernie upalone.

Jasne odcienie brązu to zwykle krótko palone kawy lepszej jakości. Mocno palone, ciemnobrązowe, niemal czarne kawy czasami mogą oznaczać, że producent próbował zatuszować niskiej jakości ziarna długim paleniem, ale niekoniecznie. Jeśli lubimy długo palone kawy, upewnijmy się co do jakości ziaren. Najlepiej też, żeby ziarna studzone były powietrzem z otoczenia, a nie parą wodną – jak w wypadku kaw palonych w zbyt wysokich temperaturach.

powinna też być świeża, to znaczy raczej nie starsza niż dziewięć miesięcy od zbiorów (najlepiej jeśli ma mniej niż trzy miesiące, ale taką trudno nabyć ze względu na dużą odległość dzielącą europejskiego konsumenta od krajów produkcji kawy).

Najlepiej kupować kawę ziarnistą, zapakowaną w specjalny woreczek z zaworkiem albo hermetycznie zamkniętą puszkę. Kawę kupowaną na wagę często pakuje się w torebki papierowe lub z tworzywa, ale nie powinny one służyć do jej długiego przechowywania.

Dodatki, opakowania i inne uwagi

Niestety, nie wszystkie te informacje znajdziemy na opakowaniu kawy. Warto wówczas dowiedzieć się więcej o konkretnie wybranej marce: zajrzeć na stronę internetową producenta, zdobyć ulotki informacyjne, a w specjalistycznym sklepie – zapytać o certyfikaty potwierdzające deklarowane na opakowaniu pochodzenie i jakość kawy.

Chociaż kawy aromatyzowane mają swoich wielbicieli, prawda jest taka, że najlepsze kawy nie są aromatyzowane. Nie ma po prostu takiej potrzeby, bo same z siebie zniewalają naturalnym zapachem. Jeśli więc chcemy kupić prawdziwą, dobrą kawę, raczej trzymajmy się z daleka od ziaren aromatyzowanych czy glazurowanych. Kawa

Sara Woźny

tekst promocyjny

Prawdziwy włoski talent Dumny ze swojego nazwiska Tonino Lamborghini, z wykształcenia inżynier, postanowił zinterpretować od nowa tradycję i symbole, które od dawna są łączone z jego rodziną. Szukał sposobu, żeby znaleźć złoty środek między tym, co luksusowe, a tym, co użytkowe. Szybko wypracował doskonałą pozycję nie tylko na rynku włoskim, ale także azjatyckim.

W połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku firma Lamborghini zdecydowała się zmierzyć z nowym wyzwaniem, tworząc własną linię spożywczych produktów delikatesowych. Miały się one wpisywać we włoską tradycję kulinarną oraz wyróżniać się nie tylko intensywnością i wyrafinowaniem, ale również oryginalnością smaku.

Ta linia produktów, oferująca między innymi wyborną kawę, czekoladę, reprezentatywne wina oraz inne włoskie specjały, odniosła niemal natychmiast spektakularny sukces. Następnym posunięciem było otwarcie sieci kawiarni Tonino Lamborghini: stylowych, klimatycznych i niepowtarzalnych.

Kawa Tonino Lamborghini jest kwintesencją włoskiego espresso: przyrządzana przez najlepszych kiperów przy użyciu wyselekcjonowanych ziaren. Aby w pełni wydobyć jej smak i aromat, Tonino Lamborghini oferuje swoim klientom najwyższej klasy ekspresy ciśnieniowe, niezawodne i łatwe w użyciu. W ofercie znajdują się także porcelanowe filiżanki, zaprojektowane tak, aby jak najdłużej zachowywały aromat i ciepło kawy.

Wielbiciele czekolady również mają w czym wybierać – mogą raczyć się filiżanką wyśmienitego, gorącego napoju o smaku czekolady białej, ciemnej, orzechowej, amaretto, rumowej, pomarańczowej, a nawet miętowej.

Wyłącznym dystrybutorem produktów Tonino Lamborghini w Polsce jest założona w 2009 roku firma Il Toro Polska. W ten sposób wyjątkowa linia delikatesów skierowana do smakoszy, którzy cenią sobie jakość i niezapomniane doświadczenia kulinarne, trafiła również na polski rynek. To znakomity pretekst, aby rozwijać swoje zdolności kulinarne. www.lamborghinicaffe.pl

Przewodnik smaków

Zdjęcie © Jayson Kingsbeer

Skąd się bierze

miód?

„To bzykanie coś oznacza. Takie bzyczące bzykanie nie bzyka bez powodu. Jeżeli słyszę bzykanie, to znaczy, że ktoś bzyka, a jedyny powód bzykania, jaki ja znam, to ten, że się jest pszczołą. [...] A jedyny powód, żeby być pszczołą, to ten, żeby robić miód”.

I proszę, oto cała tajemnica. Miód jest produkowany przez pszczoły, wie to nawet Miś o Bardzo Małym Rozumku. Wbrew jednak jego przekonaniom („Jedyny powód robienia miodu to ten, żebym ja go jadł”), miód wcale nie powstaje ku jego – i naszej – uciesze. Pszczoły produkują go dla siebie – jako zapas na okres, gdy pożywienie nie będzie dostępne w takiej obfitości jak latem. Żeby wyjaśnić rzecz nieco bardziej naukowo, zapraszamy do przeczytania poniższego artykułu.

Pszczoły Pszczoły to niezwykłe zwierzęta, żyjące w fascynujących, silnie zorganizowanych społecznościach. Nie dziwi to, gdy uświadomimy sobie, że jedna pszczela rodzina potrafi liczyć nawet 80 tysięcy osobników. W tak dużej grupie każdy musi znać swoje miejsce.

Pszczoły występują nie tylko w Europie – znajdziemy je również w Azji, Afryce, obu Amerykach, Australii i Nowej Zelandii. Żywią się nektarem, spadzią oraz pyłkiem kwiatowym. Wszystkie pszczoły należące do plemienia Apini (pszczoły żądlące) i rodzaju Apis wytwarzają miód. Stałym elementem pszczelego gniazda są plastry. To konstrukcje podzielone na sześciokątne komórki.

Budowane są przez pszczoły z wosku, czyli substancji wydzielanej przez specjalne gruczoły w ich odwłokach. Plastry pełnią dwie bardzo ważne funkcje.

W niektórych komórkach będą rozwijać się czerwie. W innych gromadzone będą zapasy – czyli miód i pyłek kwiatowy. Służą jako pożywienie na okres, gdy nie będzie ono tak łatwo dostępne jak latem, a także jako pokarm dla czerwi.

reklama

Zbiory

Zdjęcie © Zsuzsanna Kilian

W każdym ulu lub gnieździe znajduje się z reguły jedna królowa, która zajmuje się składaniem jajeczek, trutnie, których zadaniem jest zapładnianie młodych królowych, oraz olbrzymia liczba (nawet 40 tysięcy) robotnic. Niektóre z nich pozostają w ulu, odbierają pokarm, budują lub naprawiają plastry, produkują miód, inne zajmują się pozyskiwaniem pokarmu: nektaru, spadzi i pułku kwiatowego. Poszukując odpowiedniego miejsca do zbiorów, maleńka pszczoła potrafi przelecieć nawet 10 kilometrów. Kiedy już znajdzie źródło pokarmu, informuje inne pszczoły za pomocą „tańca”. Odpowiednie ruchy pszczół w powietrzu przekazują innym pszczołom informacje o tym, w jakiej odległości i w jakiej ilości znajduje się pokarm. Informacje są wystarczająco 18

Zdjęcie © Pam Roth

Przewodnik smaków

precyzyjne, żeby owady były w stanie oszacować, ile robotnic należy wysłać w dane miejsce. Pszczoły potrafią porozumiewać się również za pomocą feromonów i dźwięków, co razem składa się na dość złożony system komunikacji – wystarczający dla przetrwania roju. Poza produkcją miodu zbiory kwiatowego pyłku i nektaru przynoszą jeszcze jedną korzyść. Wiele roślin jest zapylanych, gdy pszczoły przelatują z jednego kwiatu na drugi, przenosząc pyłek.

reklama

Fabryka miodu

Zdjęcie © Yucel Tellici

Pszczoły zajmujące się zbieraniem pożywienia przenoszą je do gniazda lub ula, gdzie inne pszczoły, pełniące funkcję odbierającą, przejmują je i zajmują się jego dalszym przetwarzaniem. Robią to za pomocą enzymów i kwasu mrówkowego znajdujących się w ich organizmach. Proces przetwarzania jest powtarzany wielokrotnie, aż miód osiągnie odpowiednią jakość.

Pod wpływem zachodzących procesów chemicznych sacharoza rozpada się na cukry proste: glukozę i fruktozę, których mieszanina jest podstawą miodu. Gotowa substancja zwiera jednak nadal bardzo dużo wody i pozostawiona w takim stanie bardzo szybko mogłaby ulec fermentacji. Miód musi odparować część zawartej w nim wody i w tym celu pszczoły, machając skrzydłami, wywołują prąd powietrza który przyspiesza parowanie.

Dzięki tej pracy gotowy, gęsty i kleisty miód, jaki znamy, możemy przechowywać latami.

Ule Hodowla pszczół w ulach służy dwóm celom: produkcji miodu i zapylaniu okolicznych roślin, najczęściej upraw. Z tego powodu niektóre ule buduje się w taki sposób, żeby można je było przenosić – gdy w sezonie rozkwitają kolejne kwiaty, ule transportuje się w ich okolice i pszczoły produkują inny rodzaj miodu, przy okazji zapylając kolejne rośliny.

Konstrukcja uli może się różnić zależnie od regionu, lokalnych tradycji i dostępnych materiałów. Buduje się je z drewna lub wypalanej gliny, wyplata z siana lub słomy albo nawet wykorzystuje naturalnie występujące dziuple i zgłębienia w drzewach. W niektórych regionach ule rzeźbiono w kształty postaci ludzkich, sięgających nawet dwóch metrów wysokości. Ulom figurowym nadawano formę archetypowych postaci – chłopów, szlachciców, żołnierzy, farmerów, karczmarzy, świętych i duchownych. Rzadziej rzeźbiono ule w kształt

Zdjęcie © Jayson Kingsbeer

19

Zdjęcie © Przykuta Zdjęcie © Tiago Fioreze

Pasieka – Kleszczele

Zdjęcie © Yarowind

Zdjęcie © Topory

Łotwa

Rosja

Barć w Skansenie Pszczelarstwa Stróże

Portugalia

Ule malowane – Austria 20

Zdjęcie © Przykuta

Zdjęcie © Wolfgang Sauber

Ule w skansenie w Sanoku

Przewodnik smaków Zdjęcia © Fran Gambín

zwierząt, ale zawsze silnych i walecznych: lwów albo niedźwiedzi. Wierzono, że wyrzezane w drewnie postaci uchronią pszczoły przed złymi duchami i siłami nieczystymi, które inaczej mogłyby zaatakować cenne, dające miód owady. Dawniej z takich uli składały się całe pasieki. Dziś można je oglądać tylko w skansenach, na przykład w Swarzędzu, koło Poznania.

Miodobranie Sztuka pozyskiwania naturalnego miodu polega na tym, aby nie zabierać go pszczołom zbyt wiele. Pozbawione swoich zapasów, nie przeżyłyby zimy. W tradycyjnych pasiekach pszczelarze dbają o dobro pszczół i żyją z nimi w symbiozie – w końcu martwe nie będą produkować miodu następnego lata. Pszczelarze pilnują, aby pszczoły miały odpowiednie zapasy na zimę, a w razie przeciągającego się zimnego okresu nawet je dokarmiają. Nowoczesne plantacje nastawione na produkcję jak największej ilości miodu nie zawsze otaczają zwierzęta taką opieką. Na wielu z nich pszczołom pozostawia się stanowczo zbyt mało miodu i dokarmia się je cukrami innego pochodzenia. Jak łatwo się domyślić, nie mają one dokładnie takiego samego składu chemicznego i właściwości jak miód. Coraz częściej występujące masowe wymieranie pszczół w pasiekach często wiąże się właśnie z nadmierną eksploatacją tych owadów. Za drugą z prawdopodobnych przyczyn uważa się nadmierne skażenie środowiska substancjami chemicznymi wspomagającymi wzrost roślin i ich uprawę.

Agnieszka Kąkol Cytaty pochodzą z książki „Kubuś Puchatek” A.A. Milne, w przekładzie Ireny Tuwim, Książka i Wiedza, Warszawa 1988. reklama

21

Przewodnik smaków

Limonka Ta „zielona cytryna” coraz częściej pojawia się na półkach sklepowych, a jest sprzedawana pod różnymi nazwami: limonka, limetka, lima.

Kształtem przypomina doskonale nam znaną cytrynę, ale jej skórka nie jest żółta tylko intensywnie zielona. Czym właściwie jest limonka?

To niezbyt daleka kuzynka doskonale nam znanej cytryny i przedstawicielka rozległego rodzaju cytrus (Citrus). Rodzaj ten znany jest przede wszystkim ze swojej płodności i skłonności do krzyżowania się. Jeszcze w połowie XX wieku nikt nie potrafił rozwikłać skomplikowanego drzewa genealogicznego cytrusów i dowiedzieć się, skąd się wywodzą poszczególne gatunki i na jakie grupy powinno się je dzielić. Do dziś budzi to pewne wątpliwości, przez co wyróżnia się w nim od kilkudziesięciu do ponad dwustu gatunków.

Limonka jest nieco mniejsza od cytryny i gdy dojrzeje, nabiera intensywnego, zielonego koloru. Jest owocem drzewa osiągającego do 5 metrów wysokości.

Uprawia się ją głównie na Antylach, Bahamach, w Egipcie i na Florydzie. Znajduje się także w rejestrze roślin uprawnych Unii Europejskiej, w niewielkim stopniu jest więc uprawiana w Europie. Limetka zdecydowanie preferuje jednak klimat wilgotny i ciepły. Niestety, oznacza to, że jej skórka jest cieńsza i delikatniejsza, a co za tym idzie – bardziej podatna na infekcje grzybowe i pleśń. Sprawia to, że owoce limonki są mniej trwałe i trudniejsze do przechowywania niż popularne cytryny. Z owoców korzysta się przede wszystkim w kuchni, produkuje się z nich również kwasek cytrynowy i olejki eteryczne. Najpopularniejszym letnim zastosowaniem limonki jest drink mojito. Jest wyjątkowo orzeźwiający dzięki dużej zawartości mięty i limonki. Podobno pomysł pochodzi od znanego angielskiego korsarza, sir Francisa Drake’a, który przemierzał morza w drugiej połowie XVI wieku. Kapitan Drake miał w zwyczaju pijać tafię (alkohol uzyskiwany z trzciny cukrowej) z dodatkiem soku z limonki. Później tafię zastąpiono rumem, dodano listki mięty i tak narodziło się mojito.

Co ciekawe, na tym nie kończą się związki limonek z morzem. Szczególnie istotną rolę zaczęły odgrywać w XIX wieku. Wtedy Brytyjczycy zaczęli stosować je, aby zapobiegać szkorbutowi wśród marynarzy. Szkorbut był prawdziwą plagą ludzi morza, podobnie jak żołnierzy biorących udział w długotrwałych kampaniach wojennych. Choroba ta jest konsekwencją niedoboru witaminy C, związanego z monotonną dietą. Ani żeglarze, ani pełniący służbę żołnierze nie mieli zwykle dostępu do świeżych warzyw i owoców – jedli głównie suszone mięso i suchary, pili zaś wodę i okazjonalnie alkohol. Prowadziło to do niedoboru witaminy C, szkorbutu, a w wielu wypadkach – do śmierci. Przyczynę szkorbutu znano już na pewno w XVIII wieku, ale dopiero w XIX wieku zaczęto dawać marynarzom cytryny jako środek zapobiegawczy. Oszałamiająca ilość witaminy C zawarta w soku cytrynowym chroniła zdrowie i życie marynarzy na całym świecie – z wyjątkiem Wielkiej Brytanii. Anglicy zamiast cytryn dawali swoim żeglarzom właśnie limonki. Zawierają więcej witaminy C niż cytryny, są jednak mniej trwałe. Praktyka ta była tak popularna, że Brytyjczycy dorobili się nawet przezwiska „Limy” (Limonkowcy).

Ireneusz Orzeł

Nowości

Czekolada

Nowa, ekskluzywna kolekcja Lipton w segmencie herbat czarnych

Tonino Lamborghini Tonino Lamborghini przywraca magię picia czekolady, oferując osiem wyjątkowych smaków, których wspólną cechą jest aksamitna puszystość najlepszego kakao. Czekolady są przygotowane według tradycyjnych, naturalnych receptur. Aluminiowe opakowanie pozwala na długie przechowywanie, a dołączony dozownik pomaga wybrać idealną porcję czekolady do przygotowania napoju.

Każde opakowanie zawiera 500 g produktu. www.lamborghinicaffe.pl

Isomac

po face liftingu Firma Isomac s.r.l. znana z produkcji profesjonalnych domowych ekspresów cisnieniowych do kawy, zaprezentowała odmłodzone wersje swoich najlepszych urządzeń.

Zapraszamy do nas!

Do każdego kupionego ekspresu świeża włoska kawa w prezencie.

Trzy pierwsze osoby podczas zakupu otrzymają wakacyjny rabat w wysokości aż 20%.

Zapraszamy na

www.espressino.pl

Nowa kolekcja herbat Lipton w piramidkach uwodzi obietnicą szlachetnego smaku. Długie liście czarnej herbaty zbierane są na najlepszych plantacjach Cejlonu i regionu Assam.

Każda z oryginalnych torebek piramidek uwalnia pełnię wspaniałego aromatu, przywodząc na myśl egzotyczne podróże.

Kolekcja składa się z pięciu rodzajów herbat: Rich Assam, Mild Ceylon, Gold Tea, London Earl Grey oraz Imperial Earl Grey.

Każdego dnia możesz odkrywać zupełnie nowy wymiar smaku!

www.lipton.pl

REPAIR VIT U CREAM Dermonaprawczy krem z witaminą U

Krem o bogatej formule dla alergicznej, zniszczonej i skłonnej do podrażnień cery. Witamina U i Tiliroside stymulują procesy naprawcze i regenerację, efektywnie przeciwdziałają procesom starzenia się skóry. Xeradin™ zapewnia natychmiastowy, 24-godzinny efekt nawilżenia już po pierwszej aplikacji. Krem szybko się wchłania, tworząc komfortowy film ochronny.

Nie zawiera parabenów, silikonów, etanolu, syntetycznych barwników i alergenów.

Dostępny tylko w gabinetach kosmetycznych.

Pojemność: 50 ml Cena: 95 zł www.clarena.pl

nagrodzone!!!

Miło nam poinformować, że bomboniera z Herbatami Artystycznymi zdobyła prestiżową nagrodę: „Ekskluzywne opakowanie 2009 roku” w konkursie na opakowanie roku „Art of Packaging”.

Dystrybucja: 23

Niezbędniki

Chińskie

naczynia herbaciane Naczynia herbaciane towarzyszą herbacie niemal od samego początku jej długiej historii. W ciągu setek lat zmieniały się wielokrotnie, podobnie jak sama herbata.

Służą przede wszystkim do parzenia dobrego napoju, podkreślenia jego walorów smakowych i estetycznych, ale także swoją urodą przyczyniają się do stworzenia wyjątkowej oprawy spotkania herbacianego. Najpiększniejsze z nich są obiektem zachwytu i pożądania herbaciarzy i kolekcjonerów.

Czajnik – najczęściej wykonany z „purpurowej kamionki”, nieszkliwiony, o pojemności około 150 ml. Najbardziej cenione pochodzą z Yixing. Może być zastąpiony porcelanową lub kamionkową czarką z przykrywką, zwaną gaiwanem, której zaletą jest łatwość wsypywania i usuwania liści, wadą – nieco słabszy smak i aromat napoju, zwłaszcza w wypadku parzenia herbat wymagających wysokiej temperatury.

Czarki – o pojemności 15–30 ml, porcelanowe lub kamionkowe. Dobrze, jeśli ich wnętrze jest pokryte białym szkliwem – umożliwia to podziwianie koloru herbaty.

Dzbanek, zwany też chahai – „morzem herbaty” lub gongbei – „wspólną czarką”. Parzenie gongfu cha trwa bardzo krótko. Jeśli herbatę nalewa się do czarek bezpośrednio z czajnika, w pierwszej z nich napar jest najsłabszy, a w ostatniej najmocniejszy. Aby tego uniknąć, całą znajdującą się w czajniku herbatę wlewa się najpierw do dzbanka, a dopiero później do czarek, dzięki czemu napar we wszystkich jest jednakowo mocny.

Chapan – taca z otworami, na której stawia się czajnik i czarki. Woda rozlana podczas parzenia spływa otworami do znajdującego się pod tacą zbiornika. Chapan można zastąpić talerzykiem lub płaską miską zwaną chachuan.

Chachuan – „łódka herbaciana”, służąca jako podstawka pod czajnik.

Shuiyu – miska – służąca do wylewania niepotrzebnej wody, na przykład pozostałej po płukaniu czajnika i czarek.

Zwykle nie jest używana, jeśli naczynia stoją na chapanie – wodę można wtedy wylać bezpośrednio do niego.

Szufelka – do czerpania suchych liści z pojemnika i wsypywania ich do czajniczka oraz pałeczka, której węższa końcówka służy do udrożniania dzióbka czajnika, a szersza, wygięta – do usuwania z niego fusów, szczypce do chwytania niektórych naczyń, na przykład czarek, gdy są zbyt gorące, aby chwycić je palcami, i inne. „Lotos herbaciany” – chahe – spłaszczone naczynie porcelanowe lub kamionkowe, o kształcie przypominającym liść lotosu. Można nim zastąpić szufelkę do liści herbacianych – służy do ich podziwiania i wsypywania do czajniczka. „Niuchary” – wenxiangbei – wysokie i smukłe czarki używane wyłącznie do podziwiania aromatu herbaty.

Czajnik do gotowania wody – duży, ceramiczny lub żeliwny, dawniej podgrzewany na przenośnym piecyku opalanym węglem drzewnym, dziś często zastępowany czajnikiem elektrycznym.

Naczynia do gongfu cha

24

Pojemnik na suchą herbatę

10

Zdjęcie © Anna Włodarczyk

10

Niezbędniki

Początkowo herbatę przygotowywano w naczyniach służących do przyrządzania również innych potraw. Jeden z najwcześniejszych dokumentów, w którym jest mowa o specjalnych naczyniach herbacianych, to tzw. Tong Yue, czyli umowa z chłopcem służącym, sporządzona w I wieku przed naszą erą przez urzędnika nazwiskiem Wang Bao. Umowa zawiera spis obowiązków służącego, wśród których znajduje się „przyrządzanie herbaty i dbanie o naczynia herbaciane”. Umowa ich nie opisuje, wiemy z niej jedynie, że istniał już wtedy obyczaj częstowania gości herbatą i służące specjalnie do tego celu naczynia.

Za panowania dynastii Tang (618–907) herbata była prasowana w kostki, a jej przyrządzanie było bardzo skomplikowane. Lu Yu w Księdze herbaty opisuje ponad dwadzieścia służących do tego celu naczyń i przyborów.

Najważniejsze z nich były czarki, w których podawano herbatę. Za najlepsze Lu Yu uznawał seladony wytwarzane w ośrodku ceramicznym Yue w dzisiejszej prowincji Zhejiang, zdobione delikatnymi reliefami pokrywanymi półprzezroczystym szkliwem. Jego zdaniem, ich seledynowy kolor najlepiej podkreślał naturalny kolor herbaty.

W czasach dynastii Song (960–1279) upowszechniła się sypka herbata sproszkowana, którą podczas parzenia ubijano specjalną bambusową trzepaczką, podobnie jak robi się to podczas parzenia japońskiej herbaty matcha.

Napar, czy raczej pienista zawiesina, którą w wodzie tworzył proszek herbaciany, był nieprzejrzysty i bardzo jasny, dlatego ówczesne herbaty nazywano „białymi”.

Do podkreślenia ich koloru najlepiej nadawały się czarki bardzo ciemne, o dość niskich, mocno rozchylających się ściankach. Największym uznaniem cieszyły się czarki z Jian’an w dzisiejszej prowincji Fujian.

Za panowania dynastii Ming (1368–1644) herbaty sproszkowane i prasowane zostały stopniowo zastąpione znanymi nam dzisiaj sypkimi liściastymi. Nowe rodzaje herbaty wymagały nowego sposobu parzenia i oczywiście innych naczyń. Poza tym zmienił się sposób podejścia do herbaty – o ile wcześniej zwracano uwagę przede wszystkim na kolor naparu, o tyle w tych czasach najważniejszy stał się smak i aromat, a zadaniem naczyń było ich podkreślanie.

Podstawowym naczyniem do parzenia herbat liściowych stały się czajniki, występujące w przeróżnych rozmiarach, kształtach i kolorach. Najbardziej cenione były naczynia z zi sha – nieszkliwionej „purpurowej kamionki”, w odcieniach od ciemnopomarańczowego do ciemnobrązowego. Produkowano je w miejscowości Yixing w prowincji Zhejiang, zwanej „stolicą ceramiki”.

Używano także różnych naczyń porcelanowych, z których najsłynniejsze pochodziły z Jingdezhen, zwanego z kolei „stolicą porcelany”. O tamtejszych wyrobach mawiano, że są „białe jak nefryt, cienkie jak papier, lśniące 25

Niezbędniki

reklama

jak lustro”. W przeciwieństwie do gładkiej kamionki, pokrywanej najwyżej delikatnym reliefem, biała porcelana często była bogato zdobiona. Najpopularniejsze było kobaltowe malarstwo podszkliwne, dzięki któremu uzyskiwano ciemnoniebieskie wzory na białym tle.

Dzisiejsze chińskie naczynia herbaciane są tak różnorodne jak chińskie herbaty i sposoby ich przyrządzania.

Herbatę parzy się w czajniczkach, kubkach z sitkiem lub specjalnych czarkach z przykrywką, zwanych gaiwanami, pije się ją wprost z naczynia służącego do parzenia lub po zaparzeniu przelewa do innego, używanego wyłącznie do picia. Nadal wysoko ceniona jest „purpurowa kamionka” i porcelana, ale także inne materiały, na przykład rzadko dawniej występujące szkło. Zwolennicy naczyń szklanych podkreślają, że można w nich obserwować rozwijające się podczas parzenia listki herbaty i kolor naparu. Szkło nie utrzymuje jednak tak dobrze temperatury wody, nadaje się więc raczej do herbat wymagających parzenia w niższej temperaturze, czyli głównie zielonych.

Sposób parzenia i rodzaj używanych naczyń zależy od rodzaju herbaty, regionu, a także od funkcji, jaką pełni herbata. Chińczycy rozróżniają „picie herbaty” – he cha i jej „kosztowanie” – pin cha. Jeśli herbatę traktuje się jedynie jako napój gaszący pragnienie, do sposobu parzenia i rodzaju naczyń nie przywiązuje się zwykle dużej wagi. Inaczej jest z „kosztowaniem” herbaty, które polega na podziwianiu jej we wszystkich przemianach – obserwowaniu suchych liści oraz koloru, aromatu i smaku naparu,

26

a często także naczyń. Z południowo-wschodnich prowincji Fujian i Guandong, gdzie dużą wagę przywiązuje się do „kosztowania herbaty”, pochodzi wyrafinowany sposób jej parzenia, zwany gongfu cha – „herbatą pracochłonną”. Mówiąc w skrócie, polega on na parzeniu herbaty w niewielkich naczyniach, przy czym porcja liści jest bardzo duża w stosunku do ilości wody. Dlatego parzenie jest krótkie, ale za to może być powtarzane wielokrotnie. Cztery podstawowe przybory używane w gongfu cha określano niegdyś jako si bao – „cztery skarby”. Składały się na nie: duży ceramiczny czajnik do gotowania wody, piecyk opalany węglem drzewnym, mały czajniczek z purpurowej kamionki do parzenia i maleńkie, porcelanowe lub kamionkowe czarki.

Obecnie używanych utensyliów jest znacznie więcej, mogą także występować w wielu różnych wariantach.

Dobrze jest znać właściwości różnych naczyń, aby parząc herbatę, uzyskać jak najlepszy rezultat. Kamionka jest w zasadzie uznawana za najdoskonalszy materiał na naczynia herbaciane, choć do gatunków niefermentowanych lub lekko fermentowanych, wymagających niższej temperatury parzenia, niektórzy znawcy polecają porcelanę. Do różnych rodzajów (a najlepiej także do różnych gatunków) powinno się przeznaczać osobne czajniczki, aby aromaty się nie mieszały. Dotyczy to zwłaszcza czajników kamionkowych, które dzięki lekko porowatej strukturze wchłaniają nieco herbaty. Wybór odpowiednich naczyń zależy więc w dużej mierze od gatunku herbaty, naszych potrzeb i sposobu parzenia, który stosujemy, a także od poczucia estetyki. Kupując nowe naczynia, oczywiście zwróćmy również uwagę na ich cenę. Pamiętajmy, że jeśli odpowiednio o nie zadbamy, mogą nam służyć długie lata, a zatem może czasem warto wydać więcej na piękne, dobrej jakości naczynia, w których herbatę będziemy przyrządzać i pić z radością.

Anna Włodarczyk www.morzeherbaty.pl Zdjęcia © Magdalena Rybak

Ciekawostki

Prowansalskie dolce vita

Świnia w Prowansji. Dobre jedzenie i proste przyjemności w południowej Francji to pierwsza pozycja z serii wydawniczej „Dolce Vita” Wydawnictwa Czarne.

Choć kolejne rozdziały książki są wydzielone przepisami na przygotowanie potraw kuchni południowo-wschodniej Francji, to nie można jej nazwać typową książką kucharską.

Georgeanne Brennan, kalifornijska autorka książek kulinarnych, pisząc Świnię w Prowansji, nie tylko przedstawiła tajniki kulinarne kuchni prowansalskiej, ale także pozwoliła czytelnikowi posmakować atmosferę tego regionu, posłuchać opowieści, której głównym bohaterem jest jedzenie.

To, co zachwyciło autorkę i zwraca naszą uwagę, to urok chwili, który towarzyszy aktowi gotowania. Czynność ta nierozerwalnie jest związana z przyrodą, kulturą i konkretnymi mieszkańcami prowansalskich wiosek, których poznajemy wraz autorką książek i jej rodziną – mężem Donaldem, córką Ethel i synem Olivierem. „W Prowansji nauczyłam się, że jedzenie to znacznie więcej niż zaspokajanie głodu. Zrozumiałam, że zbieranie, polowanie i uprawianie to część życia wciąż naznaczonego rytmem pór roku, życia, które wiąże ludzi z ziemią i ze sobą nawzajem”.

W książce śledzimy losy Georgeanne i Donalda, którzy przyjechali z Kalifornii, żeby osiąść na prowansalskiej wsi, hodując między innymi tytułową świnię.

Dowiadujemy się o ich perypetiach związanych z początkami wypasania kóz i obserwujemy próby produkowania koziego sera. Wybieramy się wraz z autorką do lasu po kurki i trufle albo na targ rybny w Marsylii po składniki na zupę rybną bouillabaisse.

Czytając Świnię w Prowansji nie tylko poznajemy sam proces gotowania, który wykracza, według autorki, poza samą czynność przygotowania potraw, ale także poznajemy wszystko to, co się z nim wiąże. Jedzenie to nie tylko zaspokajanie głodu – „w kruchym, niestabilnym świecie jedzenie jest wartością stałą”.

Książka wzmaga apetyt, trafnie też przedstawia realia życia złożonego z prostych potraw i prostych przyjemności: „Właśnie z takich posiłków słynie Prowansja, to one są, moim zdaniem, powodem, dla którego ludzie odwiedzają ten region, wynajmują tu domy, przeprowadzają się na stałe. Te długie posiłki, złożone z prostych, świeżych, sezonowych potraw [...] są esencją właściwie przeżytego życia”.

Łukasz Szatyłowicz

27 24

Smaki dla duszy i ciała

Z kuchni do kosmetyczki Wykorzystanie produktów spożywczych w kosmetyce Wszyscy chcemy być piękni i młodzi. A przynajmniej na takich wyglądać.

Nie jest to marzenie ściętej głowy – dzięki nowoczesnym technologiom i wiedzy o funkcjonowaniu ludzkiego organizmu jest możliwe długie utrzymanie ciała w dobrej formie i zahamowanie oznak starzenia. Firmy kosmetyczne prześcigają się w opracowywaniu nowych produktów, które mają przyciągnąć konsumentów. W poszukiwaniu dobroczynnych substancji zajrzeli też do kuchni.

Krem z truflami, żel z oliwą z oliwek, tonik na bazie ogórka i balsam z miodem... Takie przykłady można mnożyć. Temu jednak, że producenci zdecydowali się sięgnąć po produkty spożywcze, trudno się dziwić. Były to w końcu jedne z pierwszych kosmetyków na świecie. Wystarczy wspomnieć piękną Kleopatrę i jej kąpiele w kozim mleku albo najprostszy sposób na szybką maseczkę, o którym słyszeli chyba wszyscy – plasterki ogórka ułożone na twarzy.

Są osoby, które wręcz preferują tak bezpośrednie wykorzystanie substancji zawartych w produktach spożywczych i potrafią samodzielnie przygotować kremy, toniki i maseczki z tego, co bez trudu można znaleźć w każdej kuchni.

Wadą takich kosmetyków jest jednak ich krótki termin ważności oraz to, że samodzielne ich przygotowanie zabiera trochę czasu. Ponadto, chociaż cenimy wykorzystanie w kosmetykach swojskich i dobrze nam znanych produktów, dajemy się też uwieść technologii. Dlatego tak nas pociągają „najnowsze dokonania” i „przełomowe odkrycia” zamknięte w niepozornych tubkach i słoiczkach.

Jednym z powodów, dla których firmy kosmetyczne w poszukiwaniu odpowiednich składników sięgnęły po żywność, jest tradycja. Nie można przecież przeceniać doświadczeń tysiącleci. Jeśli jakieś produkty spożywcze przez wieki udowadniały swój odżywczy i dobroczynny wpływ na zdrowie, łatwo wpaść na pomysł, żeby szukać w nich substancji podobnie skutecznie wpływającej na skórę i piękno. Stąd w kosmetykach obecność ryżu i innych zbóż, a także na przykład herbaty, które towarzyszą ludzkości od zarania dziejów.

Drugim pomysłem na produkty spożywcze w kosmetyce jest wykorzystanie ugruntowanej opinii o ich luksusowym charakterze. Niektóre rzeczy bez względu na wahania rynku czy ceny walut nieodmiennie kojarzą się z bogactwem i luksusem, a przy okazji wnoszą do kosmetyków wiele wartościowych substancji. I tak w składzie na opakowaniach kremów i balsamów znalazły się na przykład perły i złoto, a z produktów spożywczych Zdjęcie © Alessandro Paiva

reklama

– kawior czy trufle. Bez względu na to, czy zjadane, czy nakładane na twarz, przynoszą skojarzenie z bogactwem i rozpieszczaniem się, tym samym działając również na ludzką duszę – niczym balsam.

Czasem zaś substancje, które można wydobyć z niepozornego jedzenia, są po prostu warte uwagi. Kofeina uzyskiwana z kawy ma doskonałe działanie przyspieszające przemianę materii, masło kakaowe natłuszcza i poprawia kolor skóry, a kwasy owocowe pomagają złuszczać naskórek. To substancje i właściwości, które sprawdziły się na tyle, że zadomowiły się w kosmetyce na dobre.

Trudno się więc zgodzić z opiniami, że żywność w kosmetykach to tylko trend, który przeminie tak samo szybko jak wszystkie mody. Nurt ten wpisuje się również dobrze w modę na produkty ekologiczne. Niektóre firmy kosmetyczne sięgają przy produkcji po żywność organiczną.

Jedzenie ma znaczenie nie tylko w kosmetykach – czasem lepiej, żeby zostało w kuchni. To, co zjadamy, ma niemały wpływ na to, jak wyglądamy. Produkty mleczne zawierają wapń, który zapewni nam piękniejsze, mocniejsze zęby. Niektóre gatunki ryb zawierają wyjątkowo dużo kwasów omega 3, które czynią skórę wyjątkowo miękką. Żelazo ze szpinaku czy chudego wołowego mięsa sprawi, że włosy będą lśniące a paznokcie mocne. Dla cery dobroczynne jest też spożywanie błonnika. Można go znaleźć w produktach pełnoziarnistych i wielu owocach i warzywach. Oczyszcza organizm z toksyn, pomaga więc dbać o gładką cerę bez wyprysków. Niestety, jest też jedzenie, które bardziej szkodzi niż pomaga. Niekorzystny dla cery jest przede wszystkim nadmiar słodyczy i tłuszczów oraz bardzo ostre potrawy. Gdy z nimi przesadzimy, konsekwencje trzeba po prostu przeczekać. Albo sięgnąć po kosmetyki.

Kosmetyki nie tuczą, można więc trochę poszaleć, nawet jeśli balsamy i mydła są czekoladowe, a peeling jest cukrowy. Kąpiele mleczne mogą brać nawet osoby uczulone na mleko, z kolei w Czechach w specjalnym SPA można się podobno zupełnie bezkarnie zanurzyć... w piwie. Kawowe ekstrakty także nie zaszkodzą, nawet osobom o wysokim ciśnieniu. Warto po nie sięgnąć, bo – według specjalistów – kosmetyki oparte na produktach spożywczych poprawiają humor.

To dlatego, że jedzenie zawsze kojarzy nam się z czymś dobrym, czasem odżywczym, czasem luksusowym, czasem zaś po prostu przyjemnym. Dobre samopoczucie zaś pomaga nam wyglądać dobrze, a przecież o to od początku chodzi.

Agnieszka Kąkol

Smaki dla duszy i ciała

Ciało

w dobrym smaku Walory pielęgnacyjne naturalnej kosmetyki, dzięki której można uczynić atrakcyjnym swoje ciało, zyskując przy tym inne, pozytywne dla zdrowego piękna rezultaty, nie są jeszcze całkowicie rozpoznane. Kosmetyki naturalne są takim samym produktem jak naturalna żywność i naturalna odzież – należą do szerokiej gamy produktów ekologicznych. W tworzeniu tej grupy produktów obowiązuje jednakowa zasada korzystania z zasobów świata przyrody, aby uzyskać to, co w tym świecie jest dla ludzi najlepsze. Podkreśla się także, że pozyskiwanie skarbów natury powinno się odbywać bez uszczerbku dla świata roślin, innych ludzi i zwierząt. A to nie zawsze się udaje.

W ostatnich latach człowiek starał się więc do perfekcji opanować wytwarzanie syntetycznych odpowiedników skarbów przyrody. Dzięki temu mamy mnóstwo tanich kosmetyków i żywności. Ludzkość uzyskała szybki i łatwy dostęp do tych dóbr, po drodze gubiąc jednak więź ze światem przyrody, z negatywnymi konsekwencjami dla swojej kondycji. Masowa produkcja nie poprawiła jakości ludzkiego życia, niewiele też wniosła do pielęgnacji urody i zdrowia. Kosmetyka naturalna jednak długo jeszcze będzie doceniana wyłącznie wśród elit związanych z naturą, posiadających współczesną wiedzę o świecie, ceniących wysoką jakość życia i korzystny wpływ naturalnych produktów na ludzki dobrostan. Liczebność takich elit rośnie.

Powróćmy więc do roli, jaką odgrywają w naszym życiu skarby natury. Świat przyrody ma ich jeszcze mnóstwo, a siła człowieka współczesnego tkwi w zrozumieniu i umiejętnej ochronie jego praw. Obserwowany dziś powrót do natury jest również próbą zrozumienia własnej z więzi z tym światem i realizowania swoich potrzeb za pomocą tych skarbów. Aktualny silny trend jest zatem spowodowany koniecznością ratowania skarbca natury przed zalewem falsyfikatów. A to wymaga potężnych nakładów finansowych na badania. Kosmetyk naturalny staje się produktem elitarnym o wysokiej cenie, podobnie jak zdrowa żywność, koszty jego produkcji są bowiem znaczne. Nie ponosi za to wysokich kosztów marketingu i reklamy, jakie oprócz chęci zysku wyznaczają ceny drogich kosmetyków, opartych na składnikach syntetycznych.

Naturalny kosmetyk powstaje dzięki wiedzy o roślinach i tradycji wytwarzania z nich przez tysiące lat wyciągów leczniczych. Rośliny stosowane w naturalnej kosmetyce rodzą się na plantacjach, w ubogich zakątkach jeszcze nieskażonej ziemi. Objęte są zakazem badań na wszelkich istotach 32 30

Smaki dla duszy i ciała

żywych, z wyjątkiem ochotników z zamożnych krajów, którym płaci się za uczestnictwo w testach. Naturalny kosmetyk wraz z opakowaniem rozkłada się w glebie, nie zanieczyszcza środowiska, a przy jego produkcji nie ulegają skażeniu woda, ziemia i powietrze.

W produkcji tych kosmetyków nie stosuje się niczego zbędnego. Nie ma w nich syntetycznych ulepszaczy, niepotrzebnie obciążających i drażniących skórę. Wnikliwa selekcja wyklucza także składniki potencjalnie szkodliwe dla zdrowia i całego środowiska, eliminując w ten sposób ich toksyczność. Kosmetyki tak tworzone są bezpieczne dla zdrowia człowieka oraz dla środowiska. Nie stosuje się w nich także oleju parafinowego, silikonów, glikolu propylenowego, butylowego, roślin modyfikowanych genetycznie, syntetycznych przeciwutleniaczy, barwników i zapachów, a także wielu konserwantów, których używa się do woli w standardowych kosmetykach.

Wiadomo już, że skóra ludzka jest największym organem, który czuje, oddycha, chłonie i wydala. Naturalny kosmetyk wspomaga ochronę i regenerację skóry oraz utrzymuje równowagę tego ważnego dla zdrowia organu. Kosmetyk naturalny tworzy się nie tylko z myślą o zachowaniu urody, służy on także ochronie odporności całego organizmu i dbałości o harmonijny przebieg naturalnych procesów zachodzących w skórze. Nie jest jego celem uzyskanie krótkotrwałych i pozornych efektów odmłodzenia skóry.

Do kosmetyków naturalnych wybiera się surowce korzystnie wpływające na cały organizm. Surowce te są czyste i mocno stężone. Zawierają wszystko, czego potrzebuje organizm do zachowania zdrowego piękna intensywnej poprawy kondycji psychofizycznej.

Receptury kosmetyków, zazwyczaj zasobnych w dobroczynne substancje, wymagają solidnej wiedzy i umiejętności precyzyjnego doboru składników. To dla producenta kosmetyki wielkie wyzwanie, któremu niewielu potrafi i chce sprostać.

W kosmetyce naturalnej nie ma również miejsca dla parafiny, zmieszanej ze szczyptą rumianku lub odrobiną innego roślinnego wyciągu. Taki produkt jest nadal syntetykiem, jakich wiele na rynku, lecz aby odróżnić go od oryginału, trzeba umieć czytać etykiety produktów.

Równie ważną regułą w produkcji kosmetyków naturalnych jest całkowita niedopuszczalność badań na zwierzętach. Oczywiście wyłącznie ze względów etycznych, ponieważ absolutnie zbędna jest potrzeba potwierdzania skuteczności lub toksyczności kosmetyku kosztem drugiej istoty żywej. Ograniczenia i surowe warunki nałożone na uczciwego producenta kosmetyki naturalnej procentują stokrotnie dla jej konsumentów i zwolenników.

Naturalna pielęgnacja ciała jest niezwykle przyjemna. Budzi, porusza i koi zmysły, pogłębia więź z naturą i otwiera nowe, niezwykle twórcze horyzonty.

Prowadzi do stabilnej harmonii, uruchamiając naturalne procesy odnowy ciała i ducha.

Kiedy ulegniesz urokom natury i zaczniesz pielęgnować ciało prawdziwymi kosmetykami, sporządzonymi na odświeżającej wodzie z kwiatów, zasobnymi w odżywcze biooleje i wyciągi z egzotycznych roślin, gdy oczaruje cię i odpręży moc szlachetnych olejków eterycznych, twoja skóra zaś zabłyśnie promiennym blaskiem, wtedy poczujesz różnicę między cennym oryginałem a bladą kopią i już nigdy nie zechcesz do swojej pielęgnacji używać sztucznych podróbek.

Dołączenie do szerokiego grona świadomych elit zwolenników natury zależy tylko od tego, jak bardzo ważna jest dla ciebie jakość własnego życia oraz wydobycie potencjału naturalnego piękna, drzemiącego w głębi twojej duszy.

mgr farm Hanna Łopuchow FEMI www.femi.pl reklama

33

Ciekawostki

Chashitsu –

sacrum pawilonu herbaty Ceremonia herbaty w Japonii to zespół kilku warunków, których spełnienie jest konieczne, aby dokonało się to, co jest w niej najważniejsze. To taka specjalna herbaciana liturgia, z surowymi wymaganiami poprawności i zachowania kolejności czynności w określonym miejscu, specyficznej przestrzeni, szczególnym czasie, w obecności przygotowanych uczestników, z użyciem właściwych instrumentów oraz z mistrzowską kreacją najważniejszego efektu wszystkich czynności i warunków – przyrządzenia czareczki zielonej, spienionej herbaty, którą należy wypić.

Picie herbaty w Japonii było początkowo związane z praktykami ascetycznymi mnichów zen, którzy ten napój i zwyczaj importowali z kontynentalnych Chin.

Wywar z liści krzewu herbacianego pozwalał na odpędzenie senności w czasie długotrwałych medytacji.

Historycy twierdzą, że moda na picie herbaty w warunkach świeckich spotkań wśród japońskiej arystokracji zaczęła się pojawiać w okresie Muromachi, a więc w XIV – – XV wieku. Wtedy też pojawiły się osobne budynki w zespołach pałacowych, których przeznaczeniem było organizowanie w nich coraz bardziej sformalizowanych spotkań przy herbacie.

Jedna z najbardziej ciekawych dla nas, Europejczyków, teorii na temat genezy ceremonii herbaty w Japonii podkreśla wpływ katolickiej liturgii mszy świętej, którą w okresie burzliwych wojen wewnętrznych, zwanym Sengoku, wielu możnych mogło zaobserwować w związku z pierwszymi próbami penetracji misyjnych duchownych katolickich, przybywających do Japonii śladami Franciszka Ksawerego. Podniosła atmosfera liturgii Ofiarowania i Przemienienia w mszy katolickiej miała zainspirować mistrzów herbaty do nadania szczególnego, mistycznego wręcz znaczenia poczęstunkowi herbatą w czasie ceremonii. Ile jest w tym prawdy, trudno w tej chwili dociec, ważne, że specyficznie japońska tendencja do zrytualizowania każdej, nawet najprostszej czynności stworzyła w związku z herbatą wartość

kulturową, która odcisnęła swoje wyraźne piętno na całej kulturze. Możemy więc mówić o „herbatyzmie”, określającym szczególne wartości estetyczne. Zawarta w określeniu Wabi-cha specjalna wartość prostoty, rustykalnej skromności i unikania ozdobności, stała się dewizą określającą najwyżej cenione walory w ceremonii herbaty.

Propagowana przez filozofię zen tendencja do odrzucania wszystkiego, co zbędne, do redukcji wszelkich ozdobników i przegadania, posłużyła do stworzenia wizualnej harmonii między treścią a formą ceremonii.

Jedną z kluczowych spraw w ceremonii herbaty jest określenie miejsca i przestrzeni, w której ma się ona odbywać. Już w japońskim średniowieczu zaczęto budować specjalne domki, przypominające szałasy spotykane w wysokich górach, które lokalizowano w ogrodach, także specjalnie zaprojektowanych i przygotowanych do doprowadzenia gości do pawilonu.

W wyniku długiego rozwoju formy wykształcił się typ pawilonów w stylu sukiya, zwanych chashitsu, który do dziś jest stylem przewodnim i stosowanym. Najczęściej możemy spotkać chashitsu przy świątyniach buddyjskich, w muzeach, ale także w prywatnych posiadłościach bardzo bogatych przedsiębiorców i ludzi sztuki.

Należy podkreślić, że w warunkach japońskich jest to niezwykle kosztowny i luksusowy element prestiżu społecznego, mimo że pawilon z wyglądu przypomina najbiedniejszą chatkę pustelnika.

Szerokie zainteresowanie ceremonią herbaty poza granicami Japonii wywołało próby budowania bardziej lub mniej udanych naśladownictw chashitsu. Również w Polsce mamy już kilka takich przykładów, z których, w mojej ocenie, najbardziej udany i najpiękniejszy jest zrealizowany przez znanego krakowskiego architekta Krzysztofa Ingardena pawilon herbaty, zaprojektowany przez światowej sławy artystę – Aratę Isozaki, twórcę budynku Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie.

Urszula Imamura

Urszula Imamura Związana z Japonią od 28 lat, przez dłuższy czas tam mieszkała. Popularyzatorka i znawczyni kultury i sztuki japońskiej oraz wieloletnia prezes Towarzystwa Polsko-Japońskiego im. Akiry Kurosawy w Katowicach. Napisała wraz z mężem książkę o kulturze kulinarnej Kraju Kwitnącej Wiśni, Jest autorką ponad 70 wystaw artystycznych i wielu artykułów oraz publikacji o sztuce. Jest rzeczoznawcą sztuki i rzemiosła artsytycznego Dalekiego Wschodu oraz członkiem Międzynarodowego Komitetu Muzeów ICOM.

32

Kyoto, świątynia Daitokuji, ogród herbaty Roji Zdjęcie © Krystyna Pawłowska

Wolno stojacy budynek w stylu sukuya, specjalnie zaprojektowany do urzadzania w nim ceremonii herbaty. Japoński wyraz chashitsu oznacza jednak również specjalnie do ceremonii herbaty przeznaczony pokój lub wydzieloną część przestrzeni jakiegoś pomieszczenia.

Najmniejsza powierzchnia potrzebna, aby zaistniała „przestrzeń herbaty” – chaseki, to 1,75 wielkości maty tatami. Jedna mata przeznaczana jest dla gości, a pozostałe trzy czwarte wielkości maty dla mistrza ceremonii.

Największe chashitsu mogą przekraczać wielkość 10 tatami. Najczęściej stosowaną powierzchnią dla chashitsu (ustaloną w okresie Edo około 1600 roku) jest wielkość 4,5 maty tatami. Przy takiej wielkości jest wtedy miejsce dla gości, gospodarza i mistrza ceremonii, zaplecze na utensylia do herbaty, zwane mizuya, miejsce na palenisko ro oraz na tokonoma, czyli wnękę, w której prezentuje się odpowiednie kakejiku.

Jest to obraz lub kaligrafia zgodna z porą roku i okazją, z jakiej odbywa się ceremonia herbaty.

W tokonoma ustawia się również chabana, czyli rodzaj ikebany specjalnie przygotowany do ceremonii herbaty. Ponieważ w ogrodach przy pawilonach herbaty nigdy nie kwitną ozdobne kwiaty i nie ma zwyczaju zrywania kwiatów w ogrodach, jeżeli już są, to chabana komponowana jest z najskromniejszych, przydrożnych często roślin. Obowiązuje bowiem estetyczna zasada „wabi – sabi”.

Zdjęcie © Urszula Imamura

Pawilon do ceremonii herbaty

Wejście do ogrodu herbaty Roji, Mukojima Hyakka-en

Zdjęcie © Krzysztof Ingarden

Zdjęcia © Krystyna Pawłowska

Ogród i świątynia Murin-an, Ogród Kenroku-en kamienna latarnia i tsukubai i chashitsu w stylu sukiya – zbiornik na wodę przed sukiya

Kraków, wnętrze pawilonu herbaty przy Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” 33

Warszawa

22-25.09.2010

Różne oblicza herbaty Zapraszamy na Morze Chińskiej i na Ścieżkę Japońskiej Herbaty Bezpłatne pokazy w programie także spotkania i warsztaty herbaciane Miejsca spotkań: Herbaciarnia Tea Art, ul. Bednarska 28/30 Herbaciarnia Dzieła Zebrane w podziemiach kościoła św. Augustyna, ul. Nowolipki 18 Ogród Botaniczny UW, Aleje Ujazdowskie 4 Keikoba Stowarzyszenia Urasenke, ul. Kompasowa 10/39 Program: www.morzeherbaty.pl www.filizankasmakow.pl

22