Herdenkingskrant Februaristaking 2020

2 • februari 2020

de Herdenkingskrant

Februaristaking 1941

Kom naar de herdenking!

Op dinsdag 25 februari 2020 herdenken we in Amsterdam de Februaristaking van 1941. Jaarlijks staan we tijdens de herdenking stil bij deze daad van medemenselijkheid van tienduizenden burgers, die in Amsterdam het werk neerlegden en opkwamen voor hun Joodse stadgenoten. De staking breidde zich vervolgens snel uit naar de Zaanstreek, Kennemerland, Utrecht, Hilversum en Weesp.

1946 het devies “Heldhaftig, vastberaden, barmhartig”, dat sindsdien is toegevoegd aan het stadswapen.

De Februaristaking van 1941 heeft nationaal en internationaal grote indruk gemaakt. Het was een unieke daad van verzet en de enige staking in Europa tegen de anti-Joodse maatregelen van de nazi’s in bezet gebied. Als blijk van erkenning en waardering verleende koningin Wilhelmina aan de gemeente Amsterdam in

Wij roepen u op dinsdag 25 februari 2020 naar het Jonas Daniël Meijerplein te komen en deel te nemen aan het defilé langs de Dokwerker.

Comité Herdenking Februaristaking 1941 Gemeentebestuur van Amsterdam

Tijdens de bezetting vormde de staking voor velen een bron van inspiratie. Nog altijd geeft de Februaristaking van 1941 een signaal naar deze tijd, waarin opkomen voor een ander en waakzaamheid voor antisemitisme en racisme geboden is.

Jeangu Macrooy gaat zingen op de herdenking Jeangu Macrooy, die Nederland vertegenwoordigt op het Eurovisie Songfestival, zingt op de herdenking het door hem zelf geschreven lied ‘Brave Enough’. Minister Ferd Grapperhaus en schrijver Jan Terlouw houden een korte toespraak. De Amsterdamse spoken word performer Babs Gons draagt een door haar zelf gemaakt gedicht voor.

In de Mozes en Aäronkerk is tussen 15.00 en 17.00 uur de tentoonstelling te zien van de foto’s van de Duitse razzia’s op 22 en 23 februari 1941 waarbij 427 Joodse mannen met veel geweld werden opgepakt en op transport gezet naar concentratiekampen. Bijna allen waren Foto: Hans Mooren ze al na een jaar dood. Slechts twee van hen overleefden de oorlog.

Veel stakers al snel opgepakt dankzij informatie van politie De nazi’s pakten al vanaf de tweede dag van de Februaristaking honderden communisten op. Dat was mogelijk omdat ze over hele lijsten met namen en adressen van CPN-leden beschikten.

Een flink aantal daarvan kregen ze al in de jaren dertig. Onder leiding van de Amsterdamse commissaris Karel Henri Broekhoff werden door de politie toen namen en adressen van Nederlandse communisten

doorgegeven aan de Gestapo. Bovendien wierven de nazi’s al vóór, maar ook tijdens de bezetting lieden als ‘v-man’. Deze mannen en vrouwen meldden zich aan als lid van de CPN en waren ook actief voor de partij, maar traden als informant op voor de nazi’s.

Van de opgepakte communisten werden er 22 in september 1941 voor de rechter gebracht als organisatoren van de staking.

Lees pagina 4 en 5

De herdenking begint om 16.45 uur. Na de speeches start het defilé langs de Dokwerker. De daarbij benodigde kransen, bloemstukken en bloemen kunnen na 11.00 uur worden afgegeven in de Mozes en Aäronkerk aan het Waterlooplein en tot uiterlijk 17.00 uur worden afgehaald.

In de kerk zijn foto’s te zien van de razzia’s op Joodse mannen op 22 en 23 februari 1941 die de directe aanleiding werden voor de Februaristaking. Deze expositie is vormgegeven door Bernd Wouthuysen en Peter Jonker.

Bij het defilé worden drie rijen gevormd. Een aantal mensen van elke rij wordt op toerbeurt doorgang verleend naar de Dokwerker. Niemand hoeft dus te vrezen in de verkeerde rij te staan.

Jongeren van de Stichting In mijn Buurt vertellen in de kerk tussen half vier en half vijf verhalen over de Februaristaking. In mijn Buurt laat kinderen leren via ontmoetingen met ouderen. Zo worden nieuwe, jonge ‘Erfgoeddragers’ gecreëerd die de geschiedenis van de buurt levend kunnen houden.

Voor meer informatie: inmijnbuurt.org.

de Herdenkingskrant

februari 2020 • 3

‘Om de dilemma’s in de oorlog’ Jan Terlouw is uitgenodigd om te spreken op de herdenking van de Februaristaking.

Terlouw is in 1931 geboren in Kamperveen en maakte als kind de deportatie van een Joodse klasgenoot en enkele bombardementen mee. Daardoor sterk beïnvloed kende hij na de oorlog een veelzijdige levensloop, onder meer als natuurkundige, politicus en schrijver.

Nog steeds is hij zeer actief, met wekelijks drie spreekbeurten over diverse onderwerpen. Vaste prik is een lezing op 4 mei. In 2014 bijvoorbeeld in de Nieuwe Kerk, voorafgaand aan de Nationale Dodenherdenking op de Dam.

Jan Terlouw

Copyright: Sanne Terlouw

Wellicht het meest bekend is Terlouw door zijn boek Oorlogswinter, verschenen in 1972 en in 2008 verfilmd. “Ik schreef het boek wat later, na al die verhalen waarin heldhaftigheid de boventoon voerde. Het ging mij ook om de dilemma’s in de oorlog. Eén ding was zeer belangrijk voor mij: ik wilde niet dat

Toespraak op eigen verzoek Op eigen verzoek komt minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid naar onze herdenking om daar namens de regering een krans te leggen.

De minister verzocht voorts een korte toespraak te mogen houden. Het Comité Herdenking Februaristaking 1941 heeft daarin bewilligd en minister Grapperhaus aan de sprekerslijst toegevoegd.

Het verzoek kwam voort uit de wens van de ministerraad aanwezig te willen zijn op de plekken en bij monumenten waar dit jaar herdacht en gevierd wordt dat ons land 75 jaar geleden werd bevrijd van de Duitse bezetting. De herdenking van de Februari­ staking wordt in dit kader gezien. Minister Grapperhaus heeft zich vervolgens in de ministerraad aangemeld om bij de herdenking bij de Dokwerker aanwezig te willen zijn.

Voorzitter Thijs Middeldorp van het Comité Herdenking Februaristaking laat desgevraagd weten dat het comité de betrokkenheid van de ministerraad, in de persoon van minister Grapperhaus, waardeert. “We zien uit naar zijn bijdrage.”

Minister Grapperhaus gelooft “in het nemen van verantwoordelijkheid voor de openbare zaak”, zegt hij op de website van het ministerie. “Rechtvaardigheid is niet iets wat op zijn beloop kan worden gelaten.”

Ferdinand Grapperhaus is geboren en

de kinderen het boek uit zouden hebben en dan zouden denken; goh, ik zou willen dat ik het had meegemaakt.”

Aanvankelijk had Terlouw niet zo’n hekel aan de Duitsers. Dat veranderde daarna. Onder meer door de tragedie van Putten waar hij vlakbij woonde. Op hoofdlijnen kent Terlouw de geschiedenis van de Februaristaking, maar hij valt stil als hem wordt verteld van de stakende tramconducteur Joop IJisberg die in november 1941 door de nazi’s gepakt werd en een jaar later gefusilleerd.

“November 1941. Negen maanden later.

Een schijnproces en dan de doodstraf. Wat heb je dan gedaan? Eén dag staken.” Hij schudt zijn hoofd en zegt met scherpe stem: “moordenaars”.

Theater rond de Dokwerker van groep jongeren Twee dagen voor de herdenking, op zondag 23 februari, geeft een groep Amsterdamse jongeren in de buurt rond de Dokwerker en het Waterlooplein een straatvoorstelling.

De voorstelling wordt samen met een maker van Theater na de Dam gegeven. Tot de groep jongeren behoort een aantal leerlingen van de Amsterdamse Jeugd­ theaterschool.

Het optreden begint om 16.00 uur bij de Academie voor Theater en Dans in de Jodenbreestraat 3.

Geef geld voor de herdenking!

Het Comité Herdenking Februari­ staking 1941 doet een dringende oproep om de herdenking financieel te steunen.

Ferdinand Grapperhaus

Foto: rijksoverheid

grotendeels getogen in Amsterdam. Hij woont daar nu ook. Hij heeft gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Vanaf 1984 was hij advocaat en van 2005 tot 2017 daarnaast deeltijdhoogleraar. Van 2006 tot 2015 was hij tevens Kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (SER). Sinds 2017 is hij namens het CDA minister in het kabinet-Rutte III.

Wij krijgen al geld van honderden mensen en van gemeenten, instellingen en andere organisaties.

Maar dat is nog niet genoeg. Uw bijdrage kan worden overgemaakt op onze bankrekening: NL63 INGB 0002 0870 05. De lijst met ondersteuners is te vinden op onze website februaristaking.nl. Deze lijst wordt regelmatig bijgewerkt.

4 • februari 2020

de Herden

In september 1941 werden 22 communisten in Den Haag veroordeel

Zij waren de voorbereiders van de In opdracht van de Duitse bezetters verscheen op 19 september 1941 in alle officiële Nederlandse kranten hetzelfde bericht: ‘Zware tuchthuisstraffen voor communisten’.

Wat deze communisten hadden misdaan werd niet gezegd. De 20 mannen en twee vrouwen stonden echter terecht als organisatoren van de Februaristaking. Het proces was van 8 tot en met 18 september achter gesloten deuren in Den Haag, nota bene in het gebouw van de Hoge Raad.

De 22 Amsterdammers waren speciaal voor het proces overgebracht naar de strafgevangenis in Scheveningen, bekend als ‘Oranjehotel’. Elke dag werden ze begeleid door zwaarbewapende Grüne Polizisten naar Den Haag en terug naar Scheveningen gebracht. ‘Wie ontvlucht wordt doodgeschoten’, was hun te verstaan gegeven. Voor het gerechtsgebouw stond het ’s morgens zwart van familieleden en anderen om de gevangenen moed in te spreken.

Het proces werd gehouden volgens het ‘Duitse recht’, dat door de bezetters vanaf 15 mei 1940 van kracht was verklaard. De zittingen begonnen met het klappen van de hakken van de Duitsers en het door hen brengen van de Hitlergroet.

Vier van de gedaagden – Frans Lavell, George Roepke, Cornelis Griffioen en Pieter Drukker – waren al op de tweede stakingsdag, 26 februari, aangehouden. Frans Lavell beschreef later uitvoerig hoe alles in zijn werk ging. Hij werd eerst korte tijd vastgehouden in de turnhallen bij het Raamplein. Daar werden de arrestanten al blootgesteld aan zware mishandelingen. “Vooral de Joodse arrestanten hadden het zwaar te verduren.”

Gerrit Blom

Frans Lavell

ging in op bij hen bekende namen. Ik wist dat Gerrit Blom al bij de eerste razzia van 22 februari op het Waterlooplein was gepakt. Ik sloeg dus door op hem.”

Gerrit Blom was met de 426 andere bij de razzia’s op 22 en 23 februari gepakte Joden op transport gezet naar concentratiekamp Buchenwald. Van hen werden er 425 daarna naar Mauthausen gedeporteerd. Zij waren bijna allen binnen een jaar dood. Blom werd uit het transport naar Buchenwald gehaald om in Den Haag terecht te staan. Curieus genoeg overleefde hij daardoor de oorlogsjaren. Lavell: “Er is na de oorlog bij het kaderonderzoek (van de CPN, red.) verschillende partijgenoten verweten dat zij hebben doorgeslagen. Maar dan meestal door diegenen die het zelf niet hadden meegemaakt.”

Tijdens het proces trok Lavell zijn eerdere verklaringen in. De rechter werd woedend en vroeg waarom. “Ik zei dat ik bang was

Rosa Boekdrukker-H

geworden. De rechter vroeg of ik soms was geslagen. Toen stond Martin Vlaar op. Hij schreeuwde: er is niet geslagen, maar gerost.”

Vlaar, op 23 mei als laatste van de 22 gearresteerd, speelde volgens Lavell een ‘prachtige rol’. Toen de aanklager hem vroeg naar gelezen boeken, antwoordde Vlaar tartend: “Revolutionaire romans. En boeken van Marx en Lenin en niet te vergeten Dimitrow, die jullie wel kennen.” De president viel woedend uit. Voor de rechtbank mocht absoluut geen propaganda worden gemaakt!

Bij het behandelen van de eigenlijke aanklacht bleef Martin Vlaar alles ontkennen. Zelfs toen zij speciaal voor hem partijgenoot Gerrit Veldhuizen uit Amsterdam haalden. Lavell: “Het was een droevig gezicht, het beschuldigen van de ene kameraad door de andere, maar ik geloof dat niemand het Gerrit kwalijk nam. Hij was kapot gemaakt. Martin Vlaars enige opmerking was: die man moet zich vergissen. Ik ken hem niet eens.”

De gevangenen werden kort daarna overgebracht naar het Lloyd Hotel. Daar werden de mishandelingen voortgezet. “Ik moest zelf achter Piet Nak hard om de tafels lopen. Hij moest roepen: ik ben een moordenaar; ikzelf: ik ben een communist.” Overigens is Piet Nak na enkele dagen vrijgelaten. In november 1941 en mei 1943 werd hij weer gearresteerd, maar beide keren na korte tijd ook weer vrijgelaten.

Piet Gnirrep, die op 23 april werd gearresteerd, schreef ook over de mishandelingen, in het bijzonder over wat Cor Griffioen was overkomen. “Zijn celgenoten moesten hem zes weken lang voeren, omdat hij het brood niet van de tafel naar zijn mond kon brengen. Zijn armen, zijn rug, zijn benen hadden ze tot puree geslagen. Maar z’n mond kregen ze niet open.”

Lavell deed twee keer een poging zichzelf van het leven te beroven. Beide keren tevergeefs.

Het bracht hem er wel toe zijn aandeel in de staking te bekennen en namen te noemen. “Ik

In de Amsterdamse Spaarndammerbuurt is een kade vernoemd naar Martin Vlaar. Rechts hangt het naambord met toelichting en links een portret van Vlaar.

Foto: Harry Homma

nkingskrant

februari 2020 • 5

ld tot zware tuchthuisstraffen

e Februaristaking

Voor de nazi’s was de CPN de drijvende kracht De aanklacht tegen de 22 organisatoren van de Februaristaking was in het Duits uitgereikt, of ze die taal nu machtig waren of niet.

Ook de zittingen waren in het Duits. Er werd getolkt voor de gedaagden.

Hirsch

Piet Gnirrep

Martin Vlaar woonde aan het Zaandammerplein 64’’ in de Spaarndammerbuurt. Jarenlang heeft boven de buitendeur van het trapportaal ‘Welkom thuis’ gestaan. Een eerbewijs van de buurtgenoten toen hij na de ontberingen in gevangenissen en concentratiekampen in 1945 terugkeerde. Een kade in deze buurt draagt tegenwoordig zijn naam.

Rosa Boekdrukker-Hirsch, een van de twee vrouwen, was van Pools-Joodse afkomst.

Vanwege de pogroms in Polen verhuisde ze in 1921 met haar ouders naar Duitsland. Begin jaren 30 emigreerde ze als pionier naar Palestina. Daar trouwde ze in 1933 met de Nederlander Nico Boekdrukker. Vanwege zijn slechte gezondheid gingen ze in 1937 naar Amsterdam. Ze werden beiden lid van de CPN. Rosa Boekdrukker werd gearresteerd op 9 april 1941. Zij werd eveneens zwaar mishandeld, maar ook voor de Duitse rechters boog zij niet.

“Ik heb vanzelfsprekend goed standgehouden

Martin Vlaar

en ondanks alle ‘bemoeienissen’ van de Gestapo gezwegen”, schreef ze na de oorlog aan haar ouders die naar Palestina waren ontkomen aan de Hitlerterreur.

Naar de moedige Rosa Boekdrukker is de basisschool aan de Vancouverstraat in Amsterdam-West genoemd.

Vanwege hun onbuigzame houding werden Martin Vlaar en Rosa Boekdrukker tot de zwaarste straffen veroordeeld: respectievelijk twaalf en tien jaar tuchthuis. De andere twintig kregen lagere tuchthuisstraffen.

Harry Homma Voor het maken van dit artikel was de medewerking van Frans Lavell junior heel belangrijk.

Ik ben hem daarvoor zeer dankbaar. Voor de passages over Martin Vlaar heb ik ook kunnen putten uit eigen herinneringen en een verhaal dat Waarheid-journalist Joop Morriën in 1975 over hem maakte voor het blad Politiek en Cultuur.

In het ‘Anklageschrift’ werd uitvoerig de rol van de CPN bij de Februaristaking geschetst. “Naast de partijorganisatie werd een speciaal propaganda-, pers- en financieel apparaat in het leven geroepen. De vervaardiging van illegale vlugschriften en van het blad ‘De Waarheid’ vond plaats op schrijfmachines en met stencilapparaten.” Er werd gewezen op twee demonstraties in het begin van 1941, op het Raamplein en op het Damrak. “Het hoogtepunt bereikte de agitatie van de CPN in februari 1941, toen zij na zorgvuldige organisatorische en propagandis­ tische voorbereiding een algemene staking uitriep, die op 25 en 26 februari 1941 tot het stilleggen van de gehele industrie en van een groot deel van de gemeentebedrijven in de stad Amsterdam leidde. Daarnaast riep de CPN in die dagen op tot grote demonstraties. Zo vond er onder andere op de Noordermarkt een samenscholing plaats van ongeveer 10.000 mensen. Op andere plaatsen werden openbare vervoermiddelen tegengehouden en tot terugkeer naar de remises gedwongen.”

Er werden uitvoerige citaten vermeld uit de vlugschriften en exemplaren van De Waarheid.

Opschriften waren: ‘Duldt geen antisemitisme’ - ‘Barbarij of vrijheid’ - ‘Aan de Metaalarbeiders’.

De tekst van het beroemde manifest ‘Staakt staakt - staakt’ werd volledig vermeld.

De Duitse fascisten schaarden dit alles bijeen onder de noemer ‘de activiteiten van hoogverraad van de beschuldigden’.

Twintig overleefden; twee werden vermoord De tweeëntwintig communisten die in september 1941 terecht stonden, waren in volgorde van de arrestatiedatum: Gerrit Blom (geboren 17-4-1909), badmeester, 6 jaar tuchthuis.

George Roepke (geboren 9-10-1904), groenteman, 6 jaar.

Cornelis Griffioen (geboren 2-10-1908), arbeider, 6 jaar.

Pieter Drukker (geboren 27-8-1904), havenarbeider, 5 jaar.

Frans Lavell (geboren 24-11-1913), schilder, 4 jaar.

Leonardus Adrianus Koning (geboren 15-4-1904), kantoorbediende, 4 jaar.

Gerardus Johannes van Genderen (geboren 15-9-1907), taxichauffeur, 1,5 jaar.

Berend Hettinga (geboren 29-10-1911), boekdrukker, 3,5 jaar.

Albert Blumer (geboren 20-4-1910), kantoorbediende, 5 jaar.

Dirk ten Hoedt (geboren 8-5-1896), decorateur, 6 jaar.

Jozef Jacques van Weezel (geboren 19-12-1909), chemicus, 4 jaar.

Willem Klomp (geboren 25-11-1914), metaalarbeider, 8 jaar.

Jacobus Hendrikus Bleeker (geboren 20-12-1910), timmerman, 7 jaar.

Rosa Boekdrukker-Hirsch (geboren 13-11-1908), kleuterleidster, 10 jaar.

Adriaan van Waert (geboren 6-12-1915), boekhouder, 4 jaar.

Annechina van Kampen-Huig (geboren 28-2-1911), huisvrouw, 3 jaar.

Pieter Cornelis Vroome (geboren 14-6-1911), metaalarbeider, 4 jaar.

Pieter Gnirrep (geboren 14-5-1918), stukadoor, 4 jaar.

Willem van Wijk (geboren 23-12-1908), magazijnbediende, 2,5 jaar.

Cornelis Haringa (geboren 25-6-1907), bankwerker, 2,5 jaar.

Hendrik Pieter Berk (geboren 9-4-1891), vrachtwagenchauffeur, 4 jaar.

Martin Vlaar (geboren 13-3-1904), landarbeider, 12 jaar.

Adriaan van Waert werd op 9 juni 1942 in zijn cel vermoord. Jozef van Weezel is op een onbekende plek en een onbekend moment omgebracht. De overige twintig veroordeelden slaagden erin de mishandelingen en ontberingen in de gevangenis en in concentratiekampen te overleven. Zij kwamen in de loop van 1945 weer thuis.

6 • februari 2020

de Herdenkingskrant

Vijf andere herdenkingen van staking

Bij de herdenking vorig jaar vertelden leerlingen ook over de door hen gemaakte beeldjes.

Foto: Hans Mooren

Scholieren ook nu in de weer met de Dokwerker Ook dit jaar doen basisscholen in Amsterdam-Oost mee aan een project van de stichting De Rode Loper op School in het teken van de Februaristaking.

De Piet Heinschool aan de Oostelijke Handelskade mag langzamerhand wel een vaste deelnemer worden genoemd. In het slechts tienjarig bestaan van de school gaan de leerlingen van groep 8 er voor de vijfde keer mee aan de slag. Leraren Mariska Koerts en Peter van Dinter begeleiden dit project.

Via het project worden de leerlingen geïn­for­meerd over de Februaristaking. Daarna gaan ze met docente Marije van der Hoeven zelf ‘Dokwerkertjes’ maken. Dichter Jos van Hest helpt de leerlingen bij het schrijven van gedichtjes. Op school worden de beeldjes tentoongesteld, zodat andere leerlingen, maar ook de ouders ze kunnen bekijken. De leerlingen geven ook uitleg over het project.

“Jaarlijks besteedt onze school aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. De herdenking van de Februaristaking biedt ons daarvoor een prima ingang. De staking en de gebeurtenissen die eraan vooraf gingen speelden zich immers in deze omgeving af”, aldus Mariska en Peter.

Ook past het project goed in het kader van de ‘educatieve uitjes’ van de school, stellen zij. “Zo bezoeken we ook het dichtbij

gelegen Verzetsmuseum. Dat is prachtig met het project van De Rode Loper op School te verbinden.”

De combinatie van handvaardigheid bij het maken van de beeldjes en de informatie over de Februaristaking werkt wonderlijk goed, vertellen Mariska en Peter. “De leerlingen kunnen proberen zich in de situatie van februari 1941 te verplaatsen.

Zouden zij hebben meegedaan aan de staking? Zien zij de stakers als een soort helden? Wat is eigenlijk een held? Daarover wordt in de klas gesproken.”

Om het besef over de Tweede Wereld­ oorlog te versterken doet de Piet Hein School elk jaar ook mee aan de herdenking op 4 mei. De leerlingen gaan daarvoor naar het vlakbij gelegen Keesje Brijdeplantsoen.

Daar is een monumentje opgericht voor een jongen die in december 1944 op 13-jarige leeftijd op het toenmalige rangeerstation werd doodgeschoten, omdat hij kolen probeerde te vinden om thuis de kachel aan de praat te kunnen houden.

Ook bij de aanstaande herdenking van de Februaristaking zullen leerlingen van de Piet Heinschool en van Laterna Magica op IJburg hun beeldjes tonen en vertellen over het project. Andere scholen gaan later dit leerjaar met het project aan de slag.

Vóór de herdenking bij de Dokwerker is op 25 februari in Amsterdam de herdenking van het Joods Verzet. Deze begint om 15.00 uur bij het monument op de Zwanenburgwal, tegenover het stadhuis.

Ronald Leopold, algemeen directeur van de Anne Frank Stichting, houdt een beknopte toespraak. Auteur Chaja Polak vertelt een kort verhaal. Het Jiddisj koor Hejmisch Zain zingt enkele liederen. Het gedicht Zes Miljoen van Ida Vos wordt voorgedragen.

Vervolgens wordt het kaddisj en jizkor uitgesproken door Abbi Israels.

Eveneens om 15.00 uur start een herdenking in de grote raadszaal van het Amsterdamse stadhuis, georganiseerd door FNV-leden. Daar spreken FNV-bestuurder Zakaria Bouchanga en wethouder Laurens Ivens (SP). Het duo Smit en Vlaar zorgt voor een cultureel intermezzo. Afgesloten wordt met een kranslegging bij de plaquette in de Putsgang.

In de Borgerstraat in Amsterdam wordt bij het Dirk van Nimwegencentrum om 12.00 uur een herdenking gehouden met enkele sprekers en het leggen van bloemen. Dirk van Nimwegen sprak in de avond van 24 februari 1941 op de Noordermarkt de oproep tot de staking uit.

26 februari Zoals gebruikelijk is op woensdag 26 februari voor de hele Zaanstreek een herdenking in Zaandam. De herdenking is bij het monumentje op de Wilhelminabrug.

De klankschaal van het Mensenrechten­ monument wordt geluid en vanaf 10.00 uur wordt een minuut stilte in acht genomen.

Daarna is er gelegenheid tot het leggen van bloemstukken en bloemen.

In het Zaantheater zijn daarna toespraken van burgemeester Meerhof van Oostzaan en van Frank Maas, zoon van verzetsstrijder Gerard Maas die medeorganisator was van de Februaristaking. Maarten Peters verzorgt met zang en gitaar enkele optredens en leerlingen van basisschool De Dijk West dragen gedichten voor.

In Hilversum is de herdenking ook op 26 februari. Vanaf 10.00 uur is er een programma voor scholieren in de Morgensterkerk, Seinstraat 2. Vanaf 15.30 uur worden daar enkele lezingen gegeven over het thema ‘loyaliteit’. Om 17.00 uur begint de herdenking bij het nabije NSF-monument.

Daarna is er in de kerk gelegenheid tot napraten en een hapje en een drankje.

de Herdenkingskrant

februari 2020 • 7

Jeangu Macrooy zingt bij de herdenking

‘Je kwetsbaar opstellen vergt moed’ Zanger Jeangu Macrooy (Paramaribo, 1993) treedt op tijdens de herdenking met zijn zelfgeschreven lied Brave Enough. Het nummer stamt van de gelijknamige EP, die in 2016 werd uitgebracht. Sindsdien gaat het voorspoedig met zijn carrière. In 2017 verscheen zijn album High on You, in 2018 vertolkte hij de rol van Judas in The Passion en in februari 2019 verscheen zijn tweede album Horizon.

Macrooy woonde tot zijn twintigste jaar in Suriname, waar thuis altijd werd gezongen.

Al op zijn achtste jaar trad hij voor de eerste keer op met een band, samen met zijn tweelingbroer Xillan, die al even muzikaal is.

Macrooy: “Ik merkte dat ik dat zo’n fijne manier vond om een connectie te maken met mensen”. In Suriname behoorde hij tot de eerste lichting studenten aan het conservatorium. “Ik kreeg daar zoveel goede input door al die verschillende culturen. Toch merkte ik op een gegeven moment dat ik een plafond had bereikt wat betreft de mogelijkheden om mijn eigen liedjes te schrijven en uit te brengen. De muziekmarkt is daar beperkt, want er wonen maar een half miljoen mensen. Vandaar dat ik besloot om naar Nederland te gaan. Ik ging studeren aan het conservatorium in

Jeangu Macrooy

Foto: Anne-Marie Kok

Enschede en werd daar omringd door mensen met dezelfde drive en ambitie en passie voor muziek.”

In Enschede is tevens de samenwerking met manager en producer Pieter Perquin (Perquisite) begonnen, die destijds toevallig vanuit Amsterdam langskwam voor een

auditie. “Hij is echt een muzikale inspiratie en ik ben ontzettend dankbaar dat ik hem ben tegengekomen.”

“Liedjes schrijven is therapeutisch voor mij, een soort catharsis”, zegt Macrooy. “Mijn songs reflecteren verschillende fases in mijn leven en ik schrijf over dingen die ik heb meegemaakt. Het lied Brave Enough is gebaseerd op mijn eigen worsteling met het tonen van kwetsbaarheid en ik heb er bewust voor gekozen om dit lied tijdens de herdenking te zingen. Er is namelijk moed voor nodig om je kwetsbaar op te stellen, bijvoorbeeld om op te komen tegen een onderdrukker, en daarmee een verandering te bewerkstelligen.”

Zelf omschrijft Macrooy zijn muziek als ‘modern soul’, maar hij wil zich liever niet laten begrenzen. “Ik houd van experimenteren, nieuwe stijlen uitproberen, iets doen wat mensen niet van mij verwachten. Ik wil niet steeds volgens dezelfde formule werken.” Macrooy ambieert een internationale carrière en zijn ‘fanbase’ begint te groeien. Met een clubtour in Nederland en Duitsland achter de rug, gaat hij in 2020 weer het land in met zijn Horizon theatertour. Gaat dat zien!

Cyrina Brouwer Meer weten? Ga naar jeangumacrooy.com.

Jongeren dichten over de Februaristaking In samenwerking met het Comité Herdenking Februaristaking 1941 organiseert School der Poëzie op 13 februari in het OBA Theater twee bijzondere Poëzie­ Revues om de staking te gedenken. De PoëzieRevue is een gevarieerde literaire show met poëzie, dans en muziek.

Aanvang: 10.30 en 13.30 uur.

Geïnspireerd door beelden, foto’s, getuigenissen en teksten verwoorden kinderen van de Piet Hein School en jongeren van het Wellant College Sloten en het Berlage Lyceum gedachten en gevoelens die de Februaristaking bij ze oproept. Dat doen ze aan de hand van gedichten en verhalen uit die tijd en onder leiding van een docent van School der Poëzie. Vervolgens gieten ze het in een kort gedicht. Tijdens de Poezië­Revues brengt een aantal van deze ‘dichters in de dop’ hun werk op de planken.

De voordrachten van de leerlingen worden afgewisseld met optredens van speciale gasten. Zo is er een performance van

stadsdichter Gershwin Bonevacia (die in 2017 nog werk ten gehore bracht bij de herdenking van de Februaristaking) en zingt Cheyenne Toney de sterren van de hemel.

De PoëzieRevue wordt gepresenteerd door André Accord.

Publiek is van harte welkom; de toegang is gratis. Wel graag even reserveren via info@ schoolderpoezie.nl. Het OBA Theater is te vinden op de 7e etage van de Centrale Bibliotheek (Oosterdokskade 143, Amsterdam).

Het volgende gedicht is van een van de deelnemers aan de PoëzieRevue: Mijn handen trillen van spanning De wereld is donker, donkerzwart Ik ben er vandaag niet Oorlog is een duisternis Vrede een heel mooie zee Stephanos

André Accord presenteert de PoëzieRevue.

Foto: Hans Mooren

8 • februari 2020

de Herdenkingskrant

Affichemaker Richard Niessen houdt van de rijke grafische cultuur

‘Posters praten als ’t ware tegen je’ Grafisch ontwerper Richard Niessen (Edam-Volendam, 1972) heeft zijn eigen ontwerpstudio in Amsterdam en werkt veel voor de culturele sector. Hij geeft tevens les aan de Koninklijke Academie voor de Beeldende Kunsten in Den Haag.

Niessen: “Ik houd van de rijke grafische cultuur en vind het een eer dat mij gevraagd is het affiche te maken. De affiches voor de herdenking vielen mij al op toen ik nog op de kunstacademie zat. Een poster in de stad wordt door velen gezien als een overblijfsel van een oude cultuur. Dat het affiche elk jaar anders mag zijn, is tegenwoordig een unicum. Zeker in een tijd waarin alles moet passen binnen een ‘corporate identity’.”

“Een poster is bij uitstek een publiek middel om iets aan te kondigen en kan nagenoeg iedereen bereiken. Het kan daardoor een medium zijn voor publiek verzet. De posters praten als het ware tegen je. En het is fijn om een keer een andere stem te horen in de stad dan bijvoorbeeld de reclame- en commerciële posters.”

“Voor mijn affiche werd ik geïnspireerd door de vele demonstraties en de klimaatmarsen.

Ik zie hierin een poging van mensen om de publieke ruimte terug te winnen en letterlijk hun stem te laten horen. Dat gebeurt heel concreet met een bordje en handgeschreven tekst: pak een stuk karton en bedenk

Colofon Deze krant is een uitgave van het Comité Herdenking Februaristaking 1941.

Leden comité: Jaïr Stranders en Thijs Middeldorp (voorzitters), Marjan de Boo (secretaris), Hennie de Boef (penningmeester), Zeeger Ernsting, Fieke Flier, Harry Homma, Roelof van der Kooi, Hans Mooren.

Secretariaat: Tolhuisweg 2, 1031 CL Amsterdam; tel. 020-5287129; bankrekeningnummer (IBAN): NL63 INGB 0002 0870 05.

Eindredactie krant en lay-out: Harry Homma; opmaak: Anders Verwoord.

Website: februaristaking.nl © Dokwerker: Mari Andriessen Stichting c/o Pictoright Amsterdam

Affiche te koop als zeefdruk Het affiche is verkrijgbaar in de vorm van een zeefdruk. Daarmee wordt het een fraai bewaar-exemplaar. Het krijgt een A3-formaat, circa 40 bij 28 centimeter.

Om deze bijzondere druk te kunnen laten maken is een minimum aantal exemplaren nodig. Geïnteresseerden wordt daarom dringend gevraagd het affiche te bestellen via februaristaking.nl. De prijs wordt 15 euro.

Richard Niessen aan de slag in de ontwerpfase.

Foto: Cyrina Brouwer

een goede slogan. Wat die demonstranten doen is eigenlijk veel beter dan wat ik doe, denk ik soms. We zijn veel te professioneel geworden, los komen te staan van wat we willen zeggen, door al dat ‘gepiel’ in de digitale ruimte.

Deze herdenking gaat over vrijheid en ik wilde de vrijheid nemen om iets te doen wat je normaal niet durft. Het affiche houdt het midden tussen protestborden en abstractie.

Het zouden ook post-its op de koelkast kunnen zijn. Ik heb gekozen voor de kleuren blauw, oranje en paars, die samen andere kleuren vormen. Ik wijk hiermee af van de standaard full colour. Het lettertype is de Greta Grotesk. Een font dat gebaseerd is op het handschrift van Greta Thunberg.”

Niessen vreest het verdwijnen van de

grafische cultuur. “Uit frustratie daarover en om deze cultuur te behouden, heb ik een imaginair Paleis van Typografisch Metselwerk opgericht. Ik wil hiermee alle vormen van visuele communicatie door de eeuwen heen vastleggen. Van het gebruik van symbolen tot de uitvinding van het schrift.

Een van mijn vijf doelstellingen is het tonen van een rijk en divers landschap aan stemmen en handschriften.” Het Paleis uit zich in verschillende vormen, bijvoorbeeld in tentoonstellingen op verschillende plekken.

En vorig jaar is het boek The Palace of Typographic Masonry – a guided tour verschenen. Een magnum opus waar hij enorm trots op is en dat hij eigenlijk wilde maken zonder computer. “Dat is niet helemaal gelukt, maar misschien ben ik langzaamaan die richting op aan het gaan.

Het lijkt me goed om te bewijzen dat het nog kan; leven zonder computer.”

Cyrina Brouwer Meer informatie: richard-niessen.nl

Herdenking in lesbrieven scholieren Ook dit jaar worden duizenden scholieren in het basisonderwijs weer attent gemaakt op de herdenking van de Februaristaking en de aanleiding en betekenis van de staking. Organisatie De Dag Vandaag zorgt daarvoor via het ‘digibord’ in de klas.

Deze unieke agenda voor het basisonderwijs behandelt dagelijks de belangrijkste

nieuwsonderwerpen. Aan elk bericht wordt een lesbrief gekoppeld. De aanpak is vooral gericht op de leerlingen in de groepen 6, 7 en 8. De berichten sluiten aan bij de kerndoelen van het onderwijs, vaak voorzien van een filmpje.

De onderwerpen over de herdenking van de Februaristaking zijn te zien op de vrijdagen 31 januari en 7 en 14 februari. Meer informatie: dedagvandaag.nl.