Koha 903 by fgjokaj

Koha Javore Podgoricë e enjte, 12 mars 2020 Viti XlX Numër 903 Çmimi 0,50

Në Tuz u mbajt Forumi i Parë i Gruas Shqiptare në Rajon ISSN 1800-5696

Piloti i parë shqiptar

Personalitet i shquar i bujqësisë shqiptare

Përmbajtje

8 Trumpi po synon në Ballkan fitore të politikës së jashtme

Koronavirusi dhe mirëkuptimi, solidariteti dhe durimi

14 Së pari hapeni arrën, pastaj lutuni!

Në Preshevën e harruar me Unionin e Gazetarëve Shqiptarë

Koha Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.org

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

Përmbajtje

24 Vepër me vlerë enciklopedike e shpalosjes së ngjarjeve dhe përjetimeve

Jam rritur në një familje ku është kultivuar muzika e mirëfilltë shqipe

30 Xhemal Peroviqi, nënkryetari i parë shqiptar në parlamentin malazez KOHA Javore KOHA Javore

Aktivitete të larmishme KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë

Koha Javore NDRYSHIM Podgoricë e enjte, 12 mars 2020 Viti XlX Numër 903 Çmimi 0,50

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe

pozitiv

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

Në udhëkryq

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

nuk jetohet ma

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Në udhëkryq

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.org

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

1 NSSI

6965-008

Në Tuz u mbajt ëve ulqinaka r e Forumi i Parë i Gruas mungu ë e Shqiptare në Rajon dëshir nhjëet ma trit-o Teaje

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

ISSN 1800-5696

uk Qençe n 1001 HALL EVE

6965-0081 NSSI

SHQIPTAR ËT E

Piloti i parë shqiptar

Personalitet i shquar i bujqësisë shqiptare

shqiptar Piloti i parë

shqiptare shquar i bujqësisë Personalitet i

Shqiptare në Rajon Forumi i Parë i Gruas Në Tuz u mbajt

avoreHA KJO avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

15 dhjetor 2016

Viti

Çmimi 0,50 XV Numër 744

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Ngjarje Javore

Koronavirusi prek edhe Shqipërinë

Rritet numri i të infektuarve

Shqipëria është prekur ditët e fundit nga koronavirusi dhe numri i të infektuarve që nga e diela në mbrëmje, kur janë bërë të ditur dy rastet e para, ka ardhur duke u rritur. Numri i të infektuarve nga Covid-19 ka mbërritur në dhjetë të martën, ka konfirmuar Ministria e Shëndetësisë e Shqipërisë. “Janë testuar 114 raste të dyshuar, 10 pozitive, dy të cilët ishin në Itali, 6 në kontakt me të sëmurët dhe dy raste të reja që nuk kanë lidhje me ta. Ata kanë histori udhëtimi në Milano. Njëri nga të infektuarit ndodhet në spitalin e Durrësit. Masat që po marrim është karantinimi i detyrueshëm”, ka thënë zëvendësministrja e Shëndetësisë, Mira Rakacolli. Për këtë arsye, Qeveria e Shqipërisë ka marrë masa për parandalimin e

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

përhapjes së koronavirusit. Në mbledhjen e saj të jashtëzakonshme, Qeveria vendosi të hënën që të mbyllen shkollat për dy javë. “Masat e sotme janë pezullimi i fluturimeve drejt veriut të Italisë dhe drejt zonave të kuqe, deri më 3 prill. Mbyllja e arsimit në të gjithë vendin. Është momenti të mbyllim të gjitha institucionet arsimore dhe të kërkojmë mbylljen e të gjtha aktiviteteve, dëgjesave publike, deri më 3 prill”, ka thënë kryeministri Edi Rama. Ndërkaq Shqipëria ka marrë po ashtu vendimin për të mbyllur kufijtë me Italinë për shkak të koronavirusit. Vendimi është komunikuar nga ministrja e Infrastrukturës dhe Energjitikës, Belinda Balluku. Në një deklaratë për mediat, Balluku ka njoftuar se qytetarë nga Italia nuk

do lejohen të vijnë më as nga deti dhe as nga ajri, duke bllokuar kështu kufijtë hyrës. Balluku sqaroi se qytetarët që duan të ikin jashtë nuk paralizohen. Në këtë mënyrë kompanitë që janë të interesuara që të marrin pasagjerë nga Shqipëria mund të sjellin avionë apo tragete bosh nga Italia për të marrë më pas pasagjerët. Gjithashtu ajo theksoi se transporti i mallrave nuk do të preket. Mali i Zi dhe Kosova janë deri tani (në momentin e mbylljes së gazetës) vendet e vetme në rajon që nuk kanë raportuar asnjë rast të personave të prekur nga virusi COVID-19, i njohur si koronavirusi, që për origjinë ka Kinën. (Kohapress)

Ngjarje Javore

Komuna e Ulqinit nënshkruan Memorandum bashkëpunimi me NP “Ujësjellësi Rajonal Bregdeti i Malit të Zi”

Krruçi pritet të bëhet me ujë të pijshëm Ulqin - Kryetari i Komunës së Ulqinit, Loro Nrekiq, dhe drejtori i Ndërmarrjes Publike “Ujësjellësi Rajonal Bregdeti Malazez”, Goran Jevriq, kanë nënshkruar të enjten Memorandumin e bashkëpunimit me qëllim konkretizimin e aktiviteteve për zgjidhjen e problemit të ndërtimit të rrjetit të ujësjellësit dhe trajtimin e ujërave të zeza për nevojat e popullsisë lokale dhe sipërmarrësve në vendbanimin Krruç të kësaj komune. Kryetari i Komunës së Ulqinit ka thënë se ky është një vendim historik në zgjidhjen e problemit shumë dekadash me të cilin ballafaqohen qytetarët të cilët nuk kanë ujë të pijshëm në shtëpitë e tyre, ndonëse nëpër vendbanimet Dobra Voda, Veliki Pijesak dhe Utjeha, që i përkasin Komunës së Tivarit, gjegjësisht Krruç në Komunën e Ulqinit, kalojnë tubat e Ujësjellësit Rajonal. NP “Ujësjellësi Rajonal Bregdeti Malazez“ ka firmosur memorandum

bashkëpunimi disa ditë më parë edhe me Komunën e Tivarit, prandaj sipas kryetarit Nrekiq, duke qenë se Krruçi ndodhet në kufi me vendbanimet e përmendura në Komunën e Tivarit, ka qenë e logjikshme inciativa që edhe Ulqini t’i bashkëngjitet Tivarit dhe Ujësjellësit Rajonal. Sipas tij, në vendbanimin Krruç ka rreth 2500 shtëpi dhe shtëpiza pushimi, gjë që do të thotë se ato do të zgjidhin përgjithmonë problemin me ujin. Ndërkohë ai ka theksuar se ky investim do të nxisë që sa më parë të përfundojë investimi në një hotel me pesë yje në këtë lokalitet. Drejtori i Ujësjellësit Rajonal, Goran Jevriq, ka thënë se kjo ndërmarrje e ka pranuar me kënaqësi nsmën e kryetarit Nrekiq që edhe Ulqini t’i bashkëngjitet inciativës së kryetarit të Komunës së Tivarit, Dushan Raiçeviq. “Dëshiroj të theksoj raportin shumë pozitiv të kryetarit të Komunës së

Ulqinit, Loro Nrekiq, ndaj Ujësjellësit Rajonal, sepse ndonëse Ulqini është bashkëngjitur në vitin 2012 në Ujësjellësin Rajonal pasi që Qeveria e Malit të Zi ka investuar 6.5 milionë euro për ndërtmin e pjesës së sistemit të ujësjellësit nga Komuna e Tivarit deri në Ulqin, kemi pasur periudha të ndërprerjes së bashkëpunimit, madje edhe kur Ulqini nuk ka pasur ujë për pije”, ka thënë ndër të tjera ai. I pranishëm në këtë ceremoni ka qenë edhe Jap Spray, drejtor i Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim në Mal të Zi, nga e cila Ujësjellësi Rajonal do të lëvrojë kredinë në vlerën 24 milionë euro për programin zhvillimor të kësaj ndërmarrjeje, prej të cilave 12 milionë do të shpenzohen për realizimin e projektit të kyçjes së vendbanimeve në komunat e Ulqinit dhe Tivarit në rrjetin e Ujësjellësit Rajonal. (Kohapress)

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Koronavirusi dhe mirëkuptimi, solidariteti dhe durimi Italia konsiderohet si shteti me sistemin shëndetësorë më të mirë në Evropë. Megjithatë, masa për të izoluar regjione të tëra vjen për shkak të numrit të madh të pacientëve dhe mungesës së kapaciteteve të spitaleve për t’i shëruar pacientët. Madje, një numër universitetesh janë duke i diplomuar infermierët me herët në mënyrë që të ndihmojnë nëpër spitale.

Për Koha Javore:

Ron Salaj / Breshia

Duke parë lajmet që po qarkullojnë në media mbi atë se çka po ndodhë në Itali me coronavirusin, shpeshherë me tituj për të tërhequr klikime, si dhe duke lexua për dy rastet e para në Shqipëri të konfirmuara, ja disa pika informuese për mbrojtjen nga ky virus. Këto ditët e fundit kam lexuar shpesh komente të tipit: “hajt njësoj si me të ra gripi”; “hajt se nuk po të bake kurrgjë”. Të gjithë virusologët dhe shkencëtarët në Itali e thonë njëzëri: Coronavirusi nuk është një influencë e thjeshtë; është si të krahasosh një petard (influencën) me një bombë të dorës (coronavirusi).

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

Është fakt që virusi sulmon më shumë të moshuarit (të moshuarit mbi 63-65 vjeç) dhe personat me sistem imunitar të dobët (personat që i nënshtrohen kimioterapisë, personat që janë të infektuar me Hiv; etj.). Gjithashtu edhe personat që kanë probleme me sëmundje të ndryshme respiratore. Në Itali, deri më tani numri i të infektuarve ka arritur në 7.375, ndërsa numri i të vdekurve është 366. Por, mosha mesatare e të vdekurve është mbi 80 vjeç. Këto dy javë, parashikohet që të arrihet maksimumi i të prekurve. Regjioni më i prekur është Lombardia me mbi 4.000 të infektuar. I gjithë regjioni, që nga e diela, është në karantinë. Pra, nuk mund të dilet apo hyhet brenda regjionit, përveçse në raste emergjente. Italia konsiderohet si shteti me sistemin shëndetësor më të mirë në Evropë. Megjithatë, masa për të izoluar reg-

jione të tëra vjen për shkak të numrit të madh të pacientëve dhe mungesës së kapaciteteve të spitaleve për t’i mjekuar pacientët. Madje, një numër universitetesh janë duke i diplomuar infermierët më herët në mënyrë që të ndihmojnë nëpër spitale. Përgjegjësia individuale është kyçe. Shpejtësia e shpërndarjes së virusit është e jashtëzakonshme. E vetmja mënyrë për t’ia ndaluar hovin është duke i izoluar rastet dhe secili person të jetojë, të paktën për 2-3 javë, një jetë me kontakte fizike të limituara. Kosova dhe Mali i Zi kanë fatin që janë shtete të vogla, si pasojë mund ta izolojnë më shpejt virusin. Por, në anën tjetër nuk e ka shëndetësinë e Italisë. Preventiva e hekurt duhet të vihet në funksion menjëherë. P.sh. të mbyllen kufijtë dhe të vihen kontrollet sanitare në çdo pikë kufitare; personat me temperaturë mbi 37.5 të futen në izolim; e kështu me radhë. Kjo nuk do të thotë që të krijohet pan-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion ik e kaos. Edhe pse në zonën e kuqe, jeta vazhdon, pothuajse, normalisht. Megjithatë, janë disa rregulla që duhen respektuar. Ja disa prej tyre: të qëndrohet në shtëpi sa më shumë që të jetë e mundur; të limitohen në maksimum kontaktet fizike; të lahen duart shumë shpesh, minimum për 20 sekonda; të mos teshtiset, kollitet dhe pështyhet afër personave të tjerë; në rast të takimeve, të mos takohen më shumë se 2-3 persona, të cilët nuk duhet të kenë prekje fizike dhe të kenë distancë prej 1 metri nga njëri tjetri; baret, lokalet, etj. të punojnë vetëm nga ora 06.00-18.00 (edhe pse preferohet të mos shkohet), dhe nuk shërbehet në shank. Shkollat, çerdhet, muzetë, aktivitetet dhe garat sportive, qendrat e skijimit, mbledhjet me shumë persona, janë të ndaluara/të mbyllura. Megjithatë, lejohet sporti individual (vrapim, etj.) në ambiente të hapura dhe me largësi prej 1m nga personat e tjerë. Fabrikat, insti-

“

Kosova dhe Mali i Zi kanë fatin që janë shtete të vogla, si pasojë mund ta izolojnë më shpejt virusin. Por, në anën tjetër ajo nuk e ka shëndetësinë e Italisë. Preventiva e hekurt duhet të vihet në funksion menjëherë. P.sh. të mbyllen kufijtë dhe të vihen kontrollet sanitare në çdo pikë kufitare; personat me temperaturë mbi 37.5 të futen ne izolim; e kështu me radhë. Kjo nuk do të thotë që të krijohet panik e kaos. Edhe pse në zonën e kuqe, jeta vazhdon, pothuajse, normalisht. Megjithatë janë disa rregulla që duhen respektuar

tucionet publike, organizatat po punojnë me orare të reduktuara aty ku duhet patjetër, të tjerët i japin prioritet punës nga shtëpia. Kishat dhe objektet e tjera të kultit janë të mbyllura. Funeralet duhet të jenë private dhe me pjesëmarrjen e familjes së ngushtë.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Në mënyrë RIGOROZE duhet të përcillen, promovohen dhe aplikohen protokollet, udhëzimet dhe rekomandimet që vijnë nga Ministra e Shëndetësisë dhe autoritetet përkatëse. Nuk ia vlen që të rrezikohet as edhe në jetë për shkak të një takimi, makiatoje apo paketë cigare. Mirëkuptim, solidaritet e durim!

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Trumpi po synon n fitore të politikës s Më 2016-tën, Donald Trumpi i fitoi zgjedhjet presidenciale në SHBA pjesërisht mbi premtimin e arritjes së marrëveshjeve më të mira për SHBA-në në skenën ndërkombëtare. Katër vjet qëkur ai e fitoi presidencën, ai premtim mbetet në letër. As “faza e parë” e marrëveshjes që e nënshkroi me Kinën dhe as marrëveshja e porsa shpalosur me Talebanët në Afganistan nuk është se mund të quhen arritje e madhe, kur është në pyetje politika e jashtme

Dimitar Bechev

Por, a mund ta sigurojë ai një fitore të madhe në Evropë? Në këtë drejtim duket se është duke punuar. Të hënën, presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq dhe homologu i tij nga Kosova, Hashim Thaçi ishin në Shtëpi të Bardhë, për një takim me këshilltarin amerikan të Sigurisë Shtetërore, Robert O. Brien si dhe ambasadorin e SHBA-së në Gjermani, Richard Grenell, që ka qenë i dërguar i posaçëm i Trumpit në Serbi dhe Kosovë që nga tetori i kaluar. Shumë njohës të rrjedhave në Ballkan e perceptojnë takimin si një tregues i qartë se Presidenti amerikan ia ka mësyrë ta bindë Beogradin që t’i normalizojë lidhjet me Prishtinën. Raportet midis Serbisë dhe Kosovës kanë qenë të tensionuara që nga lufta e 1999-tës, që la më shumë se 10.000 të vdekur dhe mori fund më 1999. Forcat e NATO-s, të udhëhequra nga SHBA-ja, ndërhynë për ta ndalur luftën. Pavarësia e Kosovës, e shpallur më 2008, nuk është njohur nga Beogradi, Rusia dhe pesë shtete të Bashkimit Evropian. SHBA-ja dhe mbi 100 shtete

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

të tjera e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Nëse Serbia bindet që ta njohë Kosovën, në shkëmbim të koncesioneve nga Prishtina, atëherë ndikimi amerikan në rajon do të shtrihet dhe, siç spekulojnë banorët lokalë, një gjë e tillë madje edhe mund t’ia sigurojë Trumpit Nobelin e Paqes. Një zgjidhje e çështjes së stërzgjatur të sovranitetit, do të bënte në të njëjtën kohë që BE-ja, të cilën banori aktual në Shtëpinë e Bardhë nuk është se e ka në sy të mirë, por si duket të keq, teksa do të vihej theksi tek dështimi i këtij blloku për zgjidhjen e tensioneve të përshkallëzuara në fqinjësi të saj. Grenelli tashmë ka arritur disa suksese. Më 14 shkurt, në suazat e Konferencës së Sigurisë në Munich, ai mbikëqyri finalizimin e një marrëveshjeje për hekurudhat, si dhe një autostrade midis Prishtinës dhe Beogradit. Një muaj para kësaj, Grenelli kishte ndërmjetësuar një marrëveshje tjetër, që mundësonte vazhdimin e fluturimeve komerciale midis këtyre dy fqinjëve në Ballkan. I dërguari i Trumpit i pervjeli më pas mëngët, për zgjidhjen e një çështjeje më të rëndësishme – tarifave ndëshkuese të kosovarëve mbi importet serbe. Kjo nuk është çështje e thjeshtë. Qeveria në Prishtinë ka vënë taksë 100 për qind mbi importet serbe që nga nëntori i 2018-tës, si reagim ndaj fushatës së Beogradit, të mbështetur prej Rusisë, që shtetet nëpër glob ta tërheqin njohjen e

Kosovës. Që nga 2017-ta, 15 shtete, kryesisht në Afrikë, kanë tërhequr njohjen. SHBA-ja do që Kosova t’i heqë tarifat e vëna mbi Serbinë, që paraqesin shkelje të CEFTA-s, marrëveshjes rajonale për tregti të lirë. Dhe, Prishtina duket e përgatitur ta përfillë këtë thirrje. Të hënën, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, i dërgoi letër Trumpit, duke e informuar se shteti i tij do t’i heqë gradualisht tarifat mbi mallrat nga Serbia dhe Bosnja (që po ashtu nuk e njeh Kosovën, shkaku i presionit nga serbët në shtet), si gjest i vullnetit të mirë. Nuk është befasi që diplomacia amerikane funksionon në Kosovë. Uashingtoni ende ka ndikim të madh te shumica shqiptare, si dhe te shqiptarët tjerë që jetojnë nëpër Ballkan, duke iu falënderuar intervenimit të vitit 1999. Edhe pse shumë qytetarë në Kosovë refuzojnë heqjen e taksës tregtare, ata e shohin Uashingtonin si aleatin e tyre më kryesor ndërkombëtar, dhe nuk dëshirojnë ta zemërojnë atë. Nga ana tjetër, mbështetja për BEnë në vend është në rënie të madhe. Ngurrimi i Brukselit për t’ua hequr vizat qytetarëve të Kosovës, edhe përkundër zbatimit të plotë të të gjitha kushteve teknike, prek një nerv të gjallë. Të gjithë të tjetër në Ballkanin Perëndimor, por edhe moldavët, gjeorgjianët dhe ukrainasit, gëzojnë të drejtën e lëvizjes pa viza në BE. Kosovarët janë të zemëruar njëjtë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

në Ballkan së jashtme edhe me faktin se Serbia po negocion anëtarësimin e saj në union, ndërsa ata po mbahen në distancë. Ndonëse gjërat po ecin në prapaskenë, normalizimi mes Kosovës dhe Serbisë nuk është në horizont ende. Presidenti Thaçi, i cili po lobon shumë për një zgjidhje, e madje po e përmend edhe idenë e shkëmbimit të territoreve për të arritur një marrëveshje, vazhdimisht e më shumë po duket si një lider në ikje. Që nga zgjedhjet e tetorit të vitit 2019, Partia Demokratike e Thaçit është në opozitë. Kryeministri i ri dhe lideri i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, ka një qëndrim të pakompromis karshi Serbisë. Ai ka kritikuar planet e propozuara nga Thaçi dhe Vuçiqi për shkëmbim territoresh. Kurti ka qenë kritik edhe i alternativës së paraparë nga Marrëveshja e Brukselit e vitit 2013 – për t’i dhënë komunitetit serb në Kosovë autonomi. Kurti mezi pret t’ia marrë politikën e jashtme nga duart Thaçit. Ministri i tij i Jashtëm, Glauk Konjufca, kohë më parë tërhoqi ambasadorët nga disa kryeqytete kryesore, përfshirë atë të Uashingtonit. Kurti me rasti u bindet kërkesave të SHBA-së – siç bën me dije letra e tij drejtuar Trumpit – por ai nuk do të ngutet që të arrijë marrëveshje me Vuçiqin. Topi në fund mund të bie në fushën e BE-së. Koha e shkurtër e vëmendjes së Trumpit dhe zgjedhjet presidenciale në SHBA me siguri se do ta vënë Kosovën larg prioriteteve të administratës së tij ditëve në vijim. I dërguari i Trumpit për Kosovën dhe Serbinë, Richard Grenell, kohë më parë u emërua drejtor në detyrë i inteligjencës kombëtare. Detyrat e tij të reja me gjatë do t’i zhvendosin energjitë e tija larg Ballkanit. Në ndërkohë, BE-ja do të vazhdojë të përfshihet për së afërmi në tensionet që po i gatuhen në oborrin e pasmë të shtëpisë. Në maj, presidenca kroate e Këshillit të BE-së do

të organizojë samitin vjetor BE-Ballkani Perëndimor në Zagreb. Kroacia pa dyshim se do ta vë kërkesën e Kosovës për liberalizim vizash në agjendën e samitit. Nëse vepron menjëherë në këtë çështje grindavece,

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

BE-ja mund ta rifitojë mbështetjen e Kosovës dhe të bëhet sërish shtytësi kryesor në negociatat mes Beogradit dhe Prishtinës. Përkundër zhvillimeve të fundit pozitive, ujdia madhore trumpiane ka pak gjasa të ndodhë. Por, siç dëshmojnë sukseset e përpjekjeve të fundit diplomatike, ka shumë çka të bëhet për të ringjallur bisedimet e bllokuara mes Beogradit dhe Prishtinës. Përderisa administrata e Trumpit ka pak gjasa të mbetet në linjë dhe t’i përfundojë negociatat, BE-ja duhet t’i shtojë përpjekjet e saja për ta zgjidhur situatën.

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Në Preshevën e ha Unionin e Gazetarë Arben Lagreta

Dita e parë e këtij turi shkoi më tepër si një vizitë turistike duke pasur parasysh edhe faktin se Maqedonia e Veriut është në periudhë zgjedhjesh dhe të gjitha bateritë ishin shkarkuar në atë drejtim në këtë vend tipik ballkanik. Të eksplorojë Shkupin ia vlente për më tepër që edhe hoteli ku u akomoduam ishte vetëm një shëtitje larg qendrës dhe fare pranë stadiumit të ri.

Preshevë: “jemi të Harruar nga RTK Dhe RTVSH”

Për të shkuar në Preshevë nuk mund t’i binim nga Kosova, sepse Serbia nuk lejon hyrjen nga një shtet që ajo nuk e njeh. Prandaj do të hynim në kufirin maqedono – serb duke u nisur direkt nga Shkupi. Paradoksi pozitiv që hasëm pasi kaluam doganën maqedonase ishte një polic shqiptar kufiri i palës serbe,i cili hyri për pak në autobus dhe na uroi mirëseardhjen, duke shënuar kështu pritjen më të vogël në kohë në krahasim më doganën shqiptare në Qafë Thanë apo atë maqedonase menjëherë pas saj. Ishte shqiptar nga Lugina e Preshevës. Në këtë pikë duhet të pranojmë se në raport më jashtë serbët dinë por edhe kanë ditur historikisht që të bëjnë diplomaci më të zgjuar në raport më shtetin shqiptar i cili jo rrallë ka rendur pas miqësive dhe aleancave të rastit, pa pasur një bosht të qëndrueshëm të miqve apo mbështetësve historikë të kombit tonë. Në Komunën e Preshevës Kryetari

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë Aleksandër Cipa dhe kryetari i RessEgnatia Xhimi Vila u pritën nga kryetari i kësaj komune Shqipërim Arifi i cili i uroi mirëseardhjen atyre dhe grupit të më se 60 gazetarëve të ardhur nga Shqipëria. Aty patëm rastin që të përjetonim nga afër emocionet duke bërë lidhjen me sekuencat televizive të godinës së kësaj komune sidomos në atë mëngjes kur forcat speciale serbe patën hequr përmendoren e të rënëve të UCPMB-së. Para se të hynim në sallën e Këshillit Komunal të Preshevës, Kryetari Arifi na bëri të ditur edhe me humor se kafja e çarshisë në lokalin ngjitur me sheshin është kafja më e famshme në rajon dhe se të gjithë ishim të ftuar ta provonim pas aktivitetit me faturë të paguar prej tij. “Turizmi i Luginës i integruar si pjesë e turizmit rajonal” ishte tema për të cilën grupi i gazetarëve të ardhur nga Shqipëria si dhe gazetarët vendas diskutuan në formë pyetjesh dhe bashkëbisedimi me Kryetarin e Komunës së Preshevës Shqipërim Arifi dhe kryetarin e Unionit të Gazetarëve Shqiptarë Aleksandër Çipa. Vetë fakti se për mbi 90 për qind të grupit prej mbi 60 gazetarë nga Shqipëria ishte hera e parë që vizitonin Luginën e Preshevës flet qartë se kjo zonë ishte lënë qëllimisht në prapambetje nga shteti serb dhe se nuk përbënte destinacion për turizmin. Kjo në një kohë që ishte vetëm një orë larg me makinë nga Shkupi. Por me ardhjen në krye të komunës së Preshevës të Arifit edhe gjërat kishin filluar që të lëviznin për mirë. I ardhur pas shumë vitesh nga emigracioni në Gjermani, Shqipërim Arifi kishte punësuar disa të rinj në këtë komunë e po kështu i kishte përfshirë në disa projekte të hartuara me qëllim mosbraktisjen e vendlindjes nga të rinjtë.

Mendjehapur dhe perëndimor në mentalitet dhe veprim, Arifi megjithatë bëri një ndër konstatimet më të qëlluara përsa i takon fushës të medias së cilës edhe i përkasim: Ai theksoi harresën dhe terrin mediatik që e shoqëron Luginën e Preshevës në përgjithësi nga nevoja për t’u dëgjuar nga opinioni publik. Këtë ai e ilustroi me shembuj sidomos nga RTK i Prishtinës i cili sipas tij i kushtonte shumë më tepër minutazh pakicave serbe në Kosovë sesa vetë shqiptarëve autoktonë në Luginën e Preshevës. Po ashtu të njëjtat vërejtje kryetari i Komunës së Preshevës bën edhe për mospasqyrim në minutazhin e RTV Publik të Shqipërisë të problemeve, halleve dhe të drejtave të mohuara të shqiptarëve autoktonë të Luginës. Ky fenomen natyrisht që nuk mund të konsiderohet i rastësishëm porse duke nisur nga RTK në Prishtinë dhe më tej në Tiranë, ka ende jo pak drejtues dhe gazetarë puthadorë të Beogradit me të cilin i lidhin fije të dukshme e të padukshme. Sidomos në Prishtinë ku edhe Beogradi ka lënë jo pak rrënjë dhe ku është edhe më e vështirë t’i identifikosh si pasojë edhe e tundjes fort të flamurit dhe simboleve të tjera kombëtare edhe nga turli njerëzish ordinerë, anonimë dhe pa dinjitet. Duke diskutuar për këtë temë, drejtorja e News Bomb Anila Basha dhe Zv/kryeredaktorja e “Gazeta Shqiptare” Rezarta Delisula propozuan që të ndërmerrnin iniciativë që së pari në redaksitë ku ata drejtonin dhe më gjerë të krijonin hapësirën e nevojshme dhe të përhershme që do të kenë shqiptarët e Luginës së Preshevës në tre komunat ku ata jetojnë. Në fakt, unë personalisht nuk kam pritur që kjo nisëm të zyrtarizohej në formë direktive por bashkëpunoj që prej 4 vjetësh me 2 portale në shqip respektivisht në Preshevë dhe Bu-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

arruar me ëve Shqiptarë janovc meqë me grupin e gazetarëve të Luginës pata ndenjur në Shkodër dhe Ulqin para 4 vjetësh në të njëjtin aktivitet të Unionit të Gazetarëve Shqiptarë , pra në ditën e miqësisë së gazetarëve Edicioni III. Editorët e këtyre portaleve Driton Salihu dhe Skënder Saqipi u nderuan me certifikatë mirënjohjeje nga UGSH.Po kështu me certifikatë mirënjohje nga Unioni i Gazetareve Shqiptarë u nderua edhe gazetarja Ardita Saqipi e RTV Presheva.

Në bujanovc, i Pranishëm edhe Ambasadori i shqiperise ne Beograd

Në Bujanovc arritëm pasditen e së shtunës dt 22 shkurt ku edhe u akomoduam së pari në hotel. Impresioni i parë që vërtetonte edhe aty se ishin një zonë e harruar dhe se nuk përbënte destinacion ishte fakti se në mobiljet e hotelit, si në komodina etj. kishte një shtresë pluhuri. Kjo ishte prova më e mirë e asaj se kjo hapësirë autoktone shqiptare rënkonte me të drejtë lënien në harresë së pari nga Prishtina e pastaj nga shteti amë. Ndërkohë nuk mund të mos anashkaloj edhe një çudi me pronarin shqiptar të hotelit në Bujanovc. Sapo u akomoduam ai na kërkoi me ngulm pasaportat me justifikimin se gjatë natës mund t’ia kërkonte policia(!). Ia bëra të qartë se ai nuk kishte të drejtë të mbante pasaportat e askujt sepse ato i kishte parë një herë recepsioni dhe ky është rregull i përbotshëm në vendet demokratike. “Nëse të vjen ndonjë patrullë policie siç po pretendon ma nis këtu dhe po i tregoj edhe kartën me cip të Agjencisë Investigative me të cilën mund të hyj në çdo përfaqësi diplomatike perëndimore në Tiranë. Të shohim pastaj si do të sillen. Ju jetoni këtu e nuk dini të drejtat tuaja elementare.” Edhe atje drejtuesit e UGSH dhe

RessEgnatia u pritën nga Kryetari i Komunës së Bujanovcit Shaip Kamberi dhe deputeti i vetëm shqiptar i Parlamentit të Serbisë Fatmir Hasani. Në Bujanovc vlen të përmendet se maxhoranca e shqiptarëve nuk është më fragile në raport me Preshevën. Duke marrë shkas nga prania e tij, edhe deputetit Hasani i bëra këtë pyetje: A mendoni se marrëdhëniet shqiptaro – serbe kanë shënuar regres në raport me kohën kur ishte President për 10 vjet z. Boris Tadiq? Kam parasysh këtu faktin se ai vinte nga një e kaluar pa mëkate personale dhe se në formimin e tij të hershëm social-demokrat ishte shumë i kujdesshëm në moslëndimin e ekuilibrave në çështjet e nxehta të aspektit nacionalist. Deputeti Hasani nga ana e tij pohoi pjesërisht sjelljen e kujdesshme të Tadiqit, por vuri në dukje se në atë kohë serbët kishin qenë të detyruar që të bënin disa ndryshime edhe nga prania e zyrave vëzhguese të Bashkimit Europian në Luginë që u patën instaluar për disa vjet menjëherë pas mbarimit të luftës me UÇPMB. “Turizmi i Luginës i integruar si pjesë e turizmit rajonal” ishte tema për të cilën grupi i gazetarëve të ardhur nga Shqipëria si dhe gazetarët vendas diskutuan në formë pyetjesh dhe bashkëbisedimi në mbrëmjën e së shtunës me Kryetarin e Komunës së Bujanovcit Shaip Kamberi, me deputetin e vetëm shqiptar të parlamentit serb Fatmir Hasani dhe kryetarin e Unionit të Gazetarëve Shqiptarë Aleksandër Cipa. Me këtë rast erdhën për të asistuar edhe Ambasadori i Jashtëzakonshëm dhe Fuqiplotë i Republikës së Shqipërisë në Serbi, Ilir Bocka dhe Kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar në Luginë Ragmi Mustafa. “Unioni i Gazetarëve Shqiptarë është organizata më e madhe dhe më aktive e gazetarëve në vend e cila në

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Para pak ditësh Unioni i Gazetarëve Shqiptarë, me mbështetjen e RessEgnatia, organizoi këtë vit Ditën Tradicionale të Miqësisë së Gazetarëve, Edicioni i 7-të me një tur 3 ditor në Shkup, Preshevë dhe Bujanovc agjendën e saj profesionale përfshin edhe një kontribut i cili duhet të inkurajojë dhe të integrojë të gjithë gazetarët në hapësirën e rajonit të Ballkanit Perëndimor. Në edicionet e kaluara të ditës së miqësisë së gazetarëve kemi kaluar në qytete të ndryshme kufitare të rajonit të Shqipërisë Jugore, Veriore, Malit të Zi, Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe tani të Serbisë. Ju falënderojmë për pritjen dhe përkujdesjen vëllazërore. Falënderojmë në mënyrë të veçantë prezencën e Ambasadorit të Republikës së Shqipërisë në Serbi, z. Ilir Bocka si dhe të diplomatit dhe shkrimtarit të njohur Virgjil Muçi”, u shpreh ndërmjet të tjerash në fjalën e tij kryetari i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë Aleksandër Çipa. Në vijim kanë përshëndetur dhe diskutuar për këtë temë të ndjeshme edhe Ambasadori i Shqipërisë në Beograd Ilir Bocka, kryetari i degës së UGSH në Elbasan, Besim Dybeli, kryetari i komunës së Bujanovcit Shaip Kamberi si dhe Kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar në Luginë, Ragmi Mustafa. Gjatë drekës dhe darkës që u shtrua për gazetarët shqiptarë si në Preshevë ashtu edhe në Bujanovc përformuan grupi i burrave të Preshevës me këngë tradicionale shqiptare. Pra gazetarët mblodhën bashkë drejtuesit lokalë dhe ambasadorin e Shqipërisë në Serbi. Në Luginë, atë që nuk e bëri politika e bënë gazetarët e Unionit të Gazetarëve Shqiptarë së bashku me kolegët e tyre vendas. (Autori është Koordinator Kombëtar për Marrëdhëniet Ndërkombëtare në Unionin e Gazetarëve Shqiptarë) e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Histori

Lufta e Nokshiqit dhe shkatërrimi i ushtrisë “krenare” malazeze (4)

Disfata që cenoi rëndë prestigjin e Malit të Zi Suksesi i arritur i shqiptarëve në fushën e betejës kundër ushtrisë aq krenare të Malit të Zi, ngriti shumë lart moralin e tyre. Knjazi i Malit të Zi e shihte këtë humbje si disfatë jo vetëm ndaj Portës së Lartë, por edhe ndaj Fuqive të Mëdha pasi, mendonte ai, Porta e Lartë tashmë kishte të drejtë të çlirohej nga përgjegjësia ndaj Fuqive të Mëdha në lidhje me dorëzimin e Plavës dhe Gucisë, ndërsa Fuqitë e Mëdha mund të thonin se pasi Mali i Zi kishte vendosur që në kuadër të zbatimit të Traktatit të Berlinit, Plavën e Gucinë ta marrë me forcë, tani le ta zgjidhë këtë çështje vetë deri në fund më së miri e ilustron Bozho Petroviqi në shkresën që ia dërgoi Vërbicës, në të cilën, ndër të tjera thuhej: ”Masho! Ashtu si turku ka sulmuar me forcë, dje ne kemi kaluar lehtë, prandaj sado që Hajrullah të ketë të vdekur nga ana jonë, sepse Hajdari ka pasur më shumë se ti mendon, e po mos të kishte urdhëruar “Gospodari” që ushtria të tërhiqet, për zotin do ta kishim pësuar shumë keq.” (MUD, 1879, f. 8, (vijon nga numri i kaluar) dok. 2687) Po ashtu Bozhoja i thoshte S‘ka dyshim se në luftën e Nokshiqit Mashos: “Me fjalë të tjera, me këtë ushhumbjet ishin të mëdha nga të dyja palët, tri Plavën e Gucinë nuk mund ta marpor numrat e të vrarëve dhe të plago- rim”. Ndërkaq, konsulli i Francës në surve janë kontradiktorë, varësisht nga Shkodër, më 13 dhjetor 1879, për discila palë vinin. Natyrisht se secila palë e fatën e madhe të ushtrisë malazeze, të rriste numrin e të vrarëve të palës tjetër shkaktuar nga mbrojtësit e Plavës dhe dhe pakësonin humbjet e veta. Kështu, Gucisë, e njoftonte me telegram minMasho Vërbica, kryeministër i Malit të Zi, istrin e Punëve të Jashtme të Francës, dy ditë më vonë njoftoi Stanko Radon- z. Vadington. Ndër të tjera, në njoftimin jiqin se shqiptarët patën rreth 1.000 të e konsullit francez thuhej: “Humbjet që vrarë e të plagosur, kurse Mali i Zi, sipas pësoi ky batalion (i Ushtrisë malazeze) Vërbicës, kishte pasur vetëm 85 të vrarë duket se janë shumë të mëdha; më sige 105 të plagosur, numër ky që nuk uruan se qenkan vrarë shtatëqind burra, përfaqësonte tjetër përveçse ngushël- që shtatëdhjetë e katër kokë dhe katër lim për humbjen e pësuar në fushën e flamuj qenkan çua me triumf në Guci betejës. Se ky përfundim është i saktë, dhe që shumë burra duket se janë mby-

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

tur në Lim, duke dashur ta kapërcejnë. Sipas turqve (lexo: shqiptarëve), nga të cilët i kam këto informata, humbjet e tyre qenë gjithashtu shumë të ndjeshme dhe duket se arrijnë në treqind ose katërqind burra.” Nga ana tjetër, sipas njoftimeve shqiptare të komunikuara nga konsulli francez Lepee, nga pala malazeze u vranë 700 burra, shumë nga të cilët u mbytën në lumin Lim, kurse në Guci u sollën 74 krena malazezësh dhe katër flamuj të armikut. Vetë Stanko Radonjiqi, në relacionin që iu dërgoi Fuqive të Mëdha, pranonte se ishin vrarë 250 malazezë, pa përmendur numrin e atyre që u mbytën në lumin Lim. Humbjet e shqiptarëve, konsulli francez i çmonte në 300-400 të vrarë e të plagosur. Sa ishte numri i vërtetë, nuk ka të dhëna të tjera, përveçse sipas një dëshmie të Ymer Shabës në Plavë e Guci kishte aq shumë të vrarë saqë nuk dëgjohej tjetër veç “gjëmë e kukamë grash”. Disfata e Nokshiqit cenoi rëndë prestigjin e Malit të Zi, më tepër nga ana politike sesa ushtarake, më tepër nga

Histori ana morale se ajo materiale. Nga ana tjetër, suksesi i arritur i shqiptarëve në fushën e betejës kundër ushtrisë aq krenare të Malit të Zi, ngriti shumë lart moralin e tyre. Knjazi i Malit të Zi e shihte këtë humbje si disfatë jo vetëm ndaj Portës së Lartë, por edhe ndaj Fuqive të Mëdha, pasi, mendonte ai, Porta e Lartë tashmë kishte të drejtë të çlirohej nga përgjegjësia ndaj Fuqive të Mëdha në lidhje me dorëzimin e Plavës dhe Gucisë, ndërsa Fuqitë e Mëdha mund të thonin se pasi Mali i Zi kishte vendosur që në kuadër të zbatimit të Traktatit të Berlinit, Plavën e Gucinë ta marrë me forcë, tani le ta zgjidhë këtë çështje vetë deri në fund. Pas kësaj fitoreje shqiptarët besonin se mund ta rikthejnë edhe Podgoricën. Knjaz Nikolla ishte frikësuar nga trimëria e treguar dhe pozitat që tashmë kishin shqiptarët, prandaj menjëherë pas disfatës së tyre në Nokshiq, pra më 5 dhjetor 1879, ai shpalli mobilizimin e përgjithshëm dhe u dha urdhër 14 batalioneve që gjendeshin në vise të tjera, që më së largu deri më 9 dhjetor 1879, “gjallë a vdekur” të ishin në Podgoricë. Populli shqiptar dhe krerët e të gjitha krahinave, të ballafaquar me pazarllëqe të bëra nga Fuqitë e Mëdha dhe nga vetë Porta në dëm të tokave të tyre, u përpoqën të marrin fatin e tyre në duart e veta. Sipas depesheve të shumta kemi mundësi të vërejmë revoltën dhe përpjekjet e tyre për t’u kundërvënë vendimeve të Traktatit të Berlinit me forcë. Gjithnjë sipas depesheve të shumta mësohet se janë përgatitur turqit (lexo shqiptarët) në numër të madh për t’iu kundërvënë copëtimit të trojeve të tyre dhe në këtë vazhdë janë rreth 2 000 turq të grumbulluar në Guci. Pritet që këtyre trupave t’u bashkohen edhe 4 000 të tjerë nga të gjitha pjesët e Malësisë së Madhe, Pejës, Gjakovës, por edhe të Prizrenit. Muhtar pasha, i ngarkuar nga Porta e Lartë që të bisedojë me shqiptarët e grumbulluar në Guci, nuk ia doli t’i bindë ata që të tërhiqen dhe ta respektojnë marrëveshjen ndërkombëtare. Ndër të tjera, ai citohet të ketë thënë: ”Ne (Porta e Lartë) jemi të interesuar ta respektojmë marrëveshjen, por jo me çdo kusht... Nga këto territore që duhet t’i dorëzohen Malit të Zi, ne kemi hequr dorë që prej kohësh... Është e pamundur të mos përkrahet kjo kryengritje e popullatës së Gjakovës, Pejës dhe Gucisë kur dihet

se nuk janë pyetur fare për fatin e trojeve të tyre, çka do të thotë se vetë marrëveshja është e përshkuar me gabime. I mbetet Malit të Zi t’i marrë vetë këto troje prej të cilave ne nuk kemi përfituar kurrë asgjë...” (MID, 1879/1345).

“Glas Crnogorca” ia faturon Turqisë fajin për humbjen e luftës

Mali i Zi, në mënyrë të veçantë Knjaz Nikolla, duke mos mundur të pranojnë humbjen që u shkaktuan shqiptarët, shkaqet e humbjes po mundoheshin t’ia faturojnë Portës së Lartë si nxitës të shqiptarëve dhe veten ta çlirojnë nga çdo përgjegjësi. Kështu në gazetën “Glas Crnogorca”, nr. 47, e datës 8 dhjetor 1879, shkruhet se fajin e kishin jo vetëm vullnetarët shqiptarë por edhe qeveritarët turq. Mandej, sipas kësaj gazete, thuhet se gjatë sulmeve të shqiptarëve, gjatë tërë ditës në front janë dëgjuar buritë me sinjale që përdorte Ushtria Osmane, madje ishin dëgjuar edhe komanda në gjuhën turke, çka “përligj” pjesëmarrjen e trupave turke në Nokshiq. Ndërkaq, Mali i Zi vazhdonte të kërkonte zbatimin e vendimeve të Traktatit të Berlinit, në të kundërtën, pohonin ata, lufta me shqiptarët do të përsëritet. Madje, Stanko Radonjiqi dha një deklaratë shumë kërcënuese: “Ne do të hyjmë atje me dhunë e do të bëjmë një kasaphane”, kishte thënë ai, duke harruar se jo shumë më parë kishte pësuar disfatë të vërtetë. Situata e krijuar e shtyu diplomacinë ndërkombëtare evropiane për të shpëtuar Traktatin e Berlinit që të merrnin masat e duhura dhe sa më parë të gjente rrugën e zgjidhjes për çështjen e Plavës dhe Gucisë. Austro-Hungaria dhe Franca kërkonin nga Porta e Lartë që ta dorëzonte sa më shpejt Plavën e Gucinë, ndonëse e dinin mirë se ajo nuk ishte në gjendje ta realizonte porosinë. Ambasadori francez në Stamboll, Furnie, theksonte se “Lëvizja Shqiptare është shumë e fuqishme dhe sulltani e ka tepër zor të përdorë forcën e armës kundër saj“. Për këtë arsye Austria i kishte propozuar Turqisë që të caktojë komisarin i cili do të takohej me komisarin malazias me qëllim të përpilimit të Protokollit për dorëzimin e Plavës dhe Gucisë (MID 1879, dok 436, Depesha e shifruar, e dërguar nga Gavro Vukoviqi nga Stambolli MUD-it, 25. 12. 1879).

Plava e Gucia nuk i njohin traktatet e shteteve evropiane që u japin malazezëve tokat shqiptare

Duke parë se shqiptarët nuk e kanë ndërmend të dorëzohen dhe se ishin të gatshëm të vazhdojnë më tej rezistencën për mbrojtjen e trojeve të tyre, Perandoria Osmane vendosi me çdo kusht dorëzimin e këtyre dy krahinave kufitare. Për këtë qëllim nisi për në Kosovë mareshalin Ahmet Muhtar Pashën, komandant i armatës osmane të Rumelisë, i cili i shoqëruar nga 11 batalione (rreth 6 000 ushtarë), sapo arriti në Prizren thirri në takim anëtarët e Komitetit Kombëtar të Lidhjes Shqiptare për t’i bindur që t’i nënshtroheshin vullnetit të Sulltanit. Por shqiptarët nuk u bindën dhe nuk pranuan. As lutjet e as kërcënimet nuk dhanë rezultat. Më 15 dhjetor 1879 u mblodh në Guci Kuvendi i Jashtëzakonshëm i përfaqësuesve të Komitetit Ndërkrahinor të Kosovës, i cili vendosi që ta kundërshtonte me armë deri në fund dorëzimin e kazasë së Gucisë. Në memorandumin e aprovuar në Kuvend, ndër të tjera thuhej: “Ne banorët e Plavës e të Gucisë nuk i njohim traktatet e shteteve evropiane që u japin malazezëve tokat e trashëguara nga prindërit tanë. Ne do të kundërshtojmë me armë dorëzimin e tokave tona”. Sipas porosisë që i kishte dhënë Porta e Lartë, Ahmet Muhtar Pasha mori masa ushtarake për të penguar vajtjen e vullnetarëve në Plavë e Guci. Për këtë qëllim, ai solli nga Mitrovica edhe 7 batalione të tjera, të cilat i vendosi nëpër shtigjet e rrugëve. Pastaj u nis për në Gjakovë, ku gjeti një gjendje më të acaruar se në Prizren. Gjakovarët e paralajmëruan se, po të vazhdonte më tej rrugën drejt kufirit, do të pësonte fatin e Mehmet Ali Pashë Maxharit. Kur pa se edhe Peja e kishte bllokuar rrugën për në Plavë e në Guci, hoqi dorë nga vajtja atje dhe u kthye në Prizren. Kështu dështoi edhe misioni i Ahmet Muhtar Pashës. Me dështimin e tij, Porta e Lartë iu kthye idesë së kompensimit të Plavës e Gucisë me ndonjë territor tjetër, ide të cilën filluan ta pranonin edhe Fuqitë e Mëdha si të vetmen rrugëdalje nga kjo krizë, pasi ishin bindur përfundimisht se ishte tepër e rrezikshme të përdorej forca ndaj shqiptarëve. (vijon) (Pjesë nga libri “Shqiptarët në Mal të Zi, nga Kongresi i Berlinit deri në vitin 1941”, botoi SHAI “Art Club”, Ulqin, 2016) e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Shqiptarët në luftë me vetveten (1)

Së pari hapeni arr

Atdhedashuria nuk është një ndjenjë që duhet mbajtur fshehur në shpirt si diçka të veçantë, por duhet kultivuar në mënyrë të civilizuar dhe të përhershme. Nuk duhet të flitet për atdheun, por duhet të punohet për shtetin. Për fat të keq, shumë liderë shqiptarë kanë manipuluar me këtë ndjenjë të kulluar dhe fisnike të atdhedashurisë, të cilën e përdorin vetëm për përfitime personale. Sa herë që karriera e tyre politike është në rrezik, ata bëhen “patriotë të flakët”. Një atdhetar fals është shumë më i rrezikshëm se një armik i sinqertë

Për Koha Javore:

Fiqret Mujeziqi / Stuttgart

Një anekdotë për fillim

Njëherë dhe një kohë arra konsiderohej si sinonim i fuqisë, shëndetit dhe begatisë. Një njeri mori një arrë në dorë dhe filloi të sillej rrotull shtëpisë duke u lutur: ”O Zot, jepi fuqi dhe mbushe këtë shtëpi me shëndet e begati, ashtu siç është e mbushur kjo arrë”, duke vazhduar me një refren: ”Arra plot, shtëpia plot”; ”Arra plot, shtëpia plot”. Pastaj e hapi arrën dhe pa se ajo ishte e zbrazur. I trembur, filloi përsëri të lutet: ”O Zot i madh, të lutem mos dëgjo çka han mut kjo goja ime!”

Shqiptarët dhe viti që shkoi

Viti që shkoi shqiptarët i la në të njëj-

“

tin cep të rruzullit tokësor, me të njëjtit fqinj dhe me të njëjtat probleme politike dhe sociale, por edhe me të njëjtin qëllim: integrimet euro-atlantike. Në rastin e Shqipërisë dhe Kosovës, unë po flas për krizën e identitetit kombëtar shqiptar. Udhëheqësit e korruptuar bënë që shqiptarët të ndihen emocionalisht më së paku shqiptarë. Disa individë, të cilët shikuar nga veprimtaria e tyre, vendin nuk e kanë aspak aty ku janë, fatkeqësisht kanë mbushur ekranet e televizioneve dhe shesin mend dhe moral. Si rezultat i gjithë kësaj shfaqet kriza e vlerave, ku antivlera është e pranishme në të gjitha poret e jetës. Atdhedashuria nuk është një ndjenjë që duhet mbajtur fshehur në shpirt si diçka të veçantë, por duhet kultivuar në mënyrë të civilizuar dhe të përhershme. Nuk duhet të flitet për atdheun, por duhet të punohet për shtetin. Për fat të keq, shumë liderë shqiptarë kanë manipuluar me këtë ndjenjë të kulluar dhe fisnike të atdhedashurisë, të cilën e përdorin vetëm për përfitime personale. Sa herë që karriera e tyre politike është në rrezik, ata bëhen “pa-

triotë të flakët”. Një atdhetar fals është shumë më i rrezikshëm se një armik i sinqertë.

Shqiptarët dhe Ballkani

Një dukuri e përbashkët për vendet e pazhvilluara, siç janë edhe vendet ballkanike, është se nuk votohet për parti që kanë në program mirëqenien sociale, por për parti ekstreme dhe nacionaliste. Me shembjen e sistemit monist, nuk u ndërtua një sistem i ri i cili proceset do t’i çonte përpara drejt tranzicionit politik dhe ekonomik. Korrupsioni, kapja e shtetit dhe kriminaliteti janë dukuri që ua marrin frymën shoqërive post-socialiste. Opozita e konsumuar dhe privatizimi i shoqërive civile pamundësojnë ndryshime esenciale në sistem dhe pozita ndihet shumë komode për të sunduar me papërgjegjësi. Klasa punëtore pothuajse nuk ekziston, por edhe nëse ekziston ajo voton për parti të djathta, që pikërisht përfaqësojnë klasat borgjeze që përbuzin klasën punëtore. Kjo gjë ndodh ngaqë partitë e majta nuk përfaqësojnë më interesat

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

rën, pastaj lutuni! e tyre. Me ardhjen e një partie të majtë në pushtet, siç është LVV në Kosovë, mbetet të shpresohet se do të ketë një qasje tjetër ndaj politikave sociale dhe përmirësimit të shërbimeve. Nisur nga përvoja e deritashme, zakonisht premtimet bëhen në fushata, kurse kur vijnë në pushtet çdo gjë ndryshon! Edhe në Shqipëri, me ndërrimin e pushtetit sikur u ringjallën shpresat se do të luftohet kapja e shtetit dhe korrupsioni, kriminaliteti dhe informaliteti. Por në Shqipëri është formuar një nomenklaturë politike, e cila po kalon nga një aferë në një tjetër, nga një skandal në tjetrin. Opozita heterogjene dhe e përçarë ia mundëson një komoditet në sundim. Një opozitë e paharmonizuar favorizon pushtetin dhe i mundëson atij të sillet me shumë komoditet. Arroganca e pushtetit ka të bëjë edhe me paaftësinë e opozitës. Duke u orvatur që të marrë pushtetin nga rruga, opozita është duke vënë në dyshim seriozitetin e saj. Por, çështjen shqiptare në Ballkan po e dëmtojnë edhe grupet e oligarkëve që aktualisht kanë ndikim të dukshëm tek udhëheqësit politikë në Shqipëri, Kosovë, por edhe në Maqedoni, Serbinë e Jugut dhe Mal të Zi.

“

Në marrëdhëniet shqiptaro-shqiptare, deri më sot, kemi parë një “shfaqje spektakolare” dhe marrëveshje në shërbim të “patriotizmit artificial”, të cilat nuk u zbatuan asnjëherë. Sa u përket pakicave shqiptare që jetojnë në tokat stërgjyshore në vendet e Ballkanit, duket se ato nuk janë temë dhe nuk kanë kohë të merren me to. Marrëdhëniet shqiptaro-shqiptare nuk janë thjesht marrëdhënie në mes të dy shteteve fqinje, por shumë më tepër. Këtu kemi të bëjmë me një popull i cili falë rrethanave historike është ndarë nga trungu i përbashkët, kështu që udhëheqësit duhet ta respektojnë këtë fakt

Marrëdhëniet shqiptaro-shqiptare

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

tepër. Këtu kemi të bëjmë me një popull i cili falë rrethanave historike është ndarë nga trungu i përbashkët, kështu që udhëheqësit duhet ta respektojnë këtë fakt. Këtu, para së gjithash, kemi të bëjmë me marrëdhënie të natyrshme vëllazërore brenda një etnie edhe pse tentohet që kjo etni të përçahet. Unë do të doja të citoja burrështetasin e madh gjerman, Konrad Hermann Joseph Adenauer, i cili thoshte se “ajo që duhet të jetë e bashkuar, le të bashkohet” (Was zusammen gehört, kommt auch zusammen). Është shumë e natyrshme që të dy shtetet shqiptare të kenë marrëdhënie të veçanta, duan apo s’duan politikanët tanë, sepse janë, si të thuash, dy anë të së njëjtës medalje. Liderët të cilët proklamojnë vlera evropiane, pa plan konkret për mbrojtjen e interesave nacionale, tregojnë diletantizëm dhe joseriozitet, servilizëm neveritës dhe paaftësi totale për qeverisje. Këta politikanë shqiptarë të cilët proklamojnë vlera evropiane janë shumë larg këtyre vlerave. Së pari, duhet të ndryshojnë vetveten ose t’ua hapin rrugën të tjerëve të cilët kanë dëshirë dhe mundësi të shtyjnë proceset përpara drejt vlerave evropiane. Integrimi në BE nuk ka mundësi të bëhet pa arritjen e standardeve. Kjo nuk është risi dhe as që duhet të mendojmë ndryshe. (vijon) e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Kulturë

Me rastin e 8 Marsit – Ditës Ndërkombëtare të Gruas, UBSHR –ja dhe Komuna e Tuzit organizua

Pjesëmarrëse artiza komuna e bashki sh

Tuz –Në Ditën Ndërkombëtare të Gruas, në kuadër të Edicionit të Parë të Forumit të Gruas Shqiptare në Rajon, Unioni i Bashkive Shqip-

“ 16

tare të Rajonit, në bashkëpunim me Komunën e Tuzit, organizuan panairin e artizanatit në qendër të Tuzit, ku me pjesëmarrje të një numri të

Falënderoj kryetarin e Komunës së Tuzit i cili ishte pjesë e themelimit të komunave shqiptare që ndodhi në qytetin e Tetovës pikërisht një vit më parë. Logjika dhe koncepti i Unionit të Bashkive Shqiptare të Rajonit është që qytetet shqiptare që janë jashtëzakonisht të ngjashme, të mbledhin dëshirat dhe idetë e përbashkëta, të bashkëpunojmë për qëllime të përbashkëta siç është edhe aktiviteti i sotëm. Prandaj, edhe 8- marsi këtu në Tuz ka kuptimin e vet jo vetëm të barazisë gjinore por edhe të përparimit shqiptar”, u shpreh kryetarja e Komunës së Tetovës, Znj. Arifi

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

vogël të publikut, punimet e tyre, përveç disa artizaneve vendase, i prezantuan mbi dyzet artizane nga tetë komuna e bashki shqiptare të rajonit që janë pjesë e unionit. Panairin në fjalë e hapi kryetari i Komunës së Tuzit, Z. Nikë Gjeloshaj, i cili tha se këtë ditë e zbukuruan më shumë gratë pjesëmarrëse të të gjitha bashkive shqipfolëse në rajon. “Tuzi sot ndjen kënaqësi që është nikoqir i Unionit të Bashkive Shqiptare të Rajonit. Zgjodhëm pikërisht Tuzin që të fillojmë aktivitetet tona, duke përzgjedhur datën e 8- marsit që të veçojmë atë traditën tonë dhe të gjitha ato vlera me të cilat ne si popull jo vetëm sot por përgjatë gjithë historisë krenohemi. Sot organizuam një panair të artizanatit,

Kulturë

an Panairin e artizanatëve në qendër të Tuzit

ane nga tetë hqiptare të rajonit

ku motrat e gratë tona kanë ekspozuar disa punime të tyre, me të cilat jemi të kënaqur të gjithë ne”, u shpreh kryetari i Komunës së Tuzit, Z. Nikë Gjeloshaj, duke e shpallur të hapur këtë panair. Në të njëjtën kohë, ka përshëndetur kryetarja e Komunës së Tetovës, njëherazi nënkryetarja e Unionit të Bashkive Shqiptare në Rajon, Znj. Teuta Arifi e cila shprehu kënaqësi të posaçme për pjesëmarrjen e saj në këtë qytet siç tha, të veçantë shqiptar, në Tuz. “Falënderoj kryetarin e Komunës së Tuzit i cili ishte pjesë e themelimit të komunave shqiptare që ndodhi në qytetin e Tetovës, pikërisht një vit më parë. Logjika dhe koncepti i Unionit të Bashkive Shqiptare të Rajonit është që qytetet shqip-

“

Tuzi sot ndjen kënaqësi që është nikoqir i Unionit të Bashkive Shqiptare të Rajonit. Zgjodhëm pikërisht Tuzin që të fillojmë aktivitetet tona, duke përzgjedhur datën e 8- marsit që të veçojmë atë traditën tonë dhe të gjitha ato vlera me të cilat ne si popull, jo vetëm sot por përgjatë gjithë historisë krenohemi. Sot organizuam një panair të artizanatit, ku motrat e gratë tonë, kanë ekspozuar disa punime të tyre me të cilat jemi të kënaqur të gjithë ne”, u shpreh kryetari i Komunës së Tuzit, Z. Nikë Gjeloshaj

tare që janë jashtëzakonisht të ngjashme, të mbledhin dëshirat dhe idetë e përbashkëta, të bashkëpunojmë për qëllime të përbashkëta siç është edhe aktiviteti i sotëm. Prandaj, edhe 8- marsi këtu në Tuz ka kuptimin e vet jo vetëm

të barazisë gjinore, por edhe të përparimit shqiptar” u shpreh kryetarja e Komunës së Tetovës, Znj. Arifi. Panairi i artizanatit është shoqëruar edhe me çaste argëtuese të cilat i sollën shoqatat kulturore-artistike t. u. nga Malësia. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Kulturë

Në Tuz u mbajt Forumi i Parë i Gruas Shqiptare në Rajon

Apeluan për më s drejta dhe për bar

Në fokus të këtij takimi ka qenë problematika e barazisë gjinore në shoqërinë shqiptare, mospërfshirja e femrave në nivelin e duhur në vendimmarrje, statusi ende i pabarabartë i femrave në institucione të rëndësishme, mungesa e autonomisë së femrave në proceset vendimmarrëse dhe përfaqësimi ende në nivel të ulët i femrave në të gjithë sektorët e jetës, etj. Tuz – Unioni i Bashkive Shqiptare të Rajonit, pjesë e së cilës është edhe Komuna e Tuzit, organizoi në Tuz, Forumin e Parë të Gruas Shqiptare në Rajon, në të cilin morën pjesë gra të suksesshme dhe me autoritet në të gjitha sferat jetësore, si politikane, juriste, afariste, arkitekte, gazetare, artiste, këngëtare, ekonomiste, piktore, aktore dhe të fushave të tjera jetësore. Në këtë forum u zhvilluan tri panele diskutimi. Në panelin e parë u diskutua për gruan në politikë dhe në pushtetin vendor. Paneli i dytë trajtoi rrugëtimin e gruas në botën ekonomike dhe paneli i tretë shpalosi rolin e gruas në Shqipëri. Në panelin e parë kanë ligjëruar Znj. Teuta Arifi, kryetare e Komunës së Tetovës, njëherazi nënkryetare e Unionit të Bashkive Shqiptare në Rajon, Znj. Anuela Ristani e Znj. Anisa Ruseti, nënkryetare të Bashkisë së Tiranës, Znj. Jolanda Trebicka, drejtuese e projektit “Bashkitë për në Evropë”, Znj. Mimoza Sulejmani, asambleiste në Kuvendin Komunal të Prishtinës, Znj. Elisa Hoxha, deputete e PDK-së, Znj. Klodeta Dibra, anëtare e Këshillit Bashkiak, Znj. Juliana Memaj, kryetare e Bashkisë, Ura Vajgurore, Znj. Majlinda Bufi, kryetare e Bashkisë së Roskovecit, Znj. Rajmonda Balili, kryetare e Bashkisë së Patosit, Znj. Violeta Camaj, këshilltare në Ambasadën e SHBA-së në Podgoricë dhe Znj. Hatixhe Gjoni,

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

nënkryetare e Komunës së Ulqinit. Gjithashtu, edhe paneli i dytë dhe i tretë i këtij forumi, u përfaqësuan nga gra, figura të shquara të politikës, ekonomisë, artit, kulturës, shkencës

e të fushave të tjera jetësore, të cilat që të gjitha kanë bashkëndarë përvojat e tyre personale, histori suksesi, sfidat gjatë punësimit, arritjet e tyre në sfera të ndryshme të shoqërisë,

Kulturë

shumë të razi gjinore etj. Në fokus të këtij takimi ka qenë problematika e barazisë gjinore në shoqërinë shqiptare, mospërfshirja e femrave në nivelin e duhur në vendimmarrje, statusi ende i pabarabartë i femrave në institucione të rëndësishme, mungesa e autonomisë së femrave në proceset vendimmarrëse dhe përfaqësimi ende në nivel të ulët i femrave në të gjithë sektorët e jetës, etj. Nga ky forum u tha se kur bëhet fjalë për përfaqësimin e gruas në institucione të ndryshme është shënuar progres krahasuar me vitet e kaluara, por që ende duhet punuar

që gruaja të ketë status të barabartë. Kryetari i Komunës së Tuzit, Z. Nikë Gjeloshaj duke e vlerësuar organizimin e këtij forumi të gruas, ju uroi mirëseardhje zonjave nga bashkitë shqiptare të rajonit, duke thënë se Komuna e Tuzit do të jetë përherë mbështetëse e zhvillimit të barazisë gjinore. “Ideja për organizimin e këtij aktiviteti në Tuz ka qenë e mirëpritur nga ne dhe është njëri ndër aktivitetet e para të Unionit të Bashkive Shqiptare në Rajon. Jemi shumë të kënaqur që ky aktivitet u zhvillua në komunën tonë dhe që ne jemi nikoqir, edhe pse fjala

nikoqir është vetëm çështje organizative, pasi që ne jemi të gjithë një. Dëshiroj që nëpërmjet këtij forumi të dëgjohen ide dhe vizione të reja nga rrafshe të ndryshme të jetës.”, theksoi kryetari i Komunës së Tuzit. Z. Nikë Gjeloshaj në fillim të punës së këtij forumi. Shefja e kabinetit të kryetarit të Komunës së Tuzit, Znj. Drita Rukaj, shprehu besimin se ky do të jetë vetëm fillimi i bashkëpunimit ndërmjet komunave dhe bashkive shqiptare të rajonit. Në këtë forum diskutimi i cili zgjati plot katër orë, në mesin e shumë grave të suksesshme dhe me funksione të larta nëpër institucione të rëndësishme nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut e Lugina e Preshevës, e pranishme në këtë panel ishte edhe nënkryetarja e Komunës së Ulqinit, Znj. Hatixhe Gjoni, e cila tha se përveç saj, Komuna e Ulqinit po përfaqësohet në këtë forum edhe me disa zonja të nderuara të qytetit si Zana Sarvan, politikane dhe udhëheqëse e shumë dikasterëve në Komunën e Ulqinit, Vjollca Lika, etj. “Janë bërë plot tre dekada, duke filluar nga viti 1990, që unë zgjodha politikën dhe jetën publike si fushëveprim. Nga atëherë e deri më sot, kam qëndruar me të gjitha sfidat që e kanë përcjellë rrugëtimin tim në politikë. Motivi im ka qenë që t’i thyejmë paragjykimet brenda popullatës së vet, sepse pyetja e parë që është bërë edhe nga gazetarët, ka qenë, pse një femër në politikë dhe pyetja e dytë, a do të shënoni ndonjë ndryshim në sferën e politikës?. Pra, ne, kemi pasur një rol, një funksion që të thyejmë paragjykimet e asaj kohe të cilat janë lidhur me popullatën shqiptare në Mal të Zi. Është dashur gjithë këto vite që t’i kaloj për t’i treguar botës mashkullore brenda komunitetit të vet se ne kemi mundësi, aftësi, guxim e potencial dhe se jemi të barabarta me të gjithë të tjerët”, u shpreh ndër të tjera nënkryetarja e Komunës së Ulqinit, Znj. Hatixhe Gjoni, duke bërë thirrje që gratë të kërkojnë të drejtat e tyre pa u paragjykuar dhe diskriminuar. Kjo është hera e parë që u organizua në Tuz, Forumi i Parë i Gruas Shqipt. u. tare në Rajon. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Intervistë

Bisedë me këngëtaren nga Istogu Arlinda Dragaj

Jam rritur në një familje ku është kultivuar muzika e mirëfilltë shqipe Arlinda Dragaj është një këngëtare shumë e talentuar. Ajo ka një potencial dhe një zë mahnitës. Arlinda është një vajzë simpatike nga Istogu dhe profesionin si këngëtare e ushtron dita-ditës nëpër ahengje të ndryshme familjare, por më së shumti nëpër darsma. Ajo vjen nga një familje që muzikën e kanë pasion K.Javore: Arlinda, ka disa kohë që merresh me muzikën. Çfarë është muzika për ty dhe si ishin fillimet e tua me këtë art të bukur? A.Dragaj: Po, ka shumë kohë që merrem me muzikën, ngaqë unë vij nga një familje shumë të shkolluar muzikantësh. Tashmë muzika më është bërë profesion dhe është çdo gjë për mua. Të gjithë e dimë se fillimet janë gjithmonë të veshtira, por falë familjes që gjithnjë i kam pasur pranë dhe njerëzve që më kanë mbështetur, po arrijmë aty ku unë dua! K.Javore: Për muzikën duhet të kesh shumë potencial, gjë që ty nuk të mungon, ke një zë brilant e po ashtu edhe paraqitje skenike. Cila për ty është më e rëndësishme, një dukje e mirë apo një zë i mirë dhe i veçantë? A.Dragaj: Fatmirësisht, qëndroj mirë me zërin dhe me vokalin, e falënderoj Zotin që ma ka dhënë këtë dhunti. Sigurisht që nuk anashkalohet as paraqitja skenike, që është diçka me rëndësi, që duhet ta ketë

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

Intervistë

një artist. Por, për këngëtarin patjeter që e rëndësishme është të ketë një zë të mirë!

shumë. Ngaqë aty çdo gjë shkon me të njofshëm. Prandaj këto nuk më pëlqejnë më.

K.Javore: Çfarë mund të thuash për “VIP”-at që shumë pak mund t’ ua dëgjosh zërin live, nëse harrojnë diskun në shtëpi, ahengu- mbrëmja u dështon ? A.Dragaj: Për mendimin tim, një artist apo artiste që nuk është në gjendje të këndojë live, asnjëherë nuk mund ta quaj këngëtar/e. Është e pritshme që ahëngu do të dështojë, përderisa këngëtari nuk ka një potencial për të kënduar live.

K.Javore: Ti për veten, sa i kushton rëndësi dukjes, veshjes? A.Dragaj: Natyrisht që mundohem t’ i kushtoj rëndësi edhe dukjes. Mirëpo çdo gjë bëhet me kufizim, asgjë me tepricë. Ky është karakteri im!

K.Javore: Me muzikën thuajse je rritur. A ke marrë pjesë në ndonjë kompeticion, qoftë edhe nga mosha e fëmijërisë? A.Dragaj: Po, jam rritur në një familje ku është kultivuar muzika e mirëfilltë shqipe. Po, kam marrë pjesë nëpër kompeticione, mirëpo jam zhgënjyer

K.Javore: Çfarë muzike këndon më së shumti dhe sa këngë mund të përmbaj repertori jot? A.Dragaj: Sigurisht, muzikën popullore e këndoj më shumë, por asnjëherë nuk i anashkaloj as zhandret të cilat me shumë dëshirë i këndoj. Repertorin e kam goxha të gjerë dhe përmban shumë këngë. K.Javore: Nëpër cilat vende ke më shumë aktivitete në darsma apo edhe ahëngje të tjera? A.Dragaj: Po, në të gjitha vendet

e Kosovës unë këndoj, por edhe në Shqipëri dhe Maqedoni. Mirëpo, shumicën e ahëngjeve i kam në Istog, Klinë dhe Skënderaj. K.Javore: Tani së fundmi ke nxjerrë edhe një disk me këngë darsmash, si u prit nga fansat e tu? A.Dragaj: Po, para dhjetë ditësh e kam lansuar albumin e dytë me këngë live. Dua të them se është pritur shumë mirë. I falenderoj të gjithë ata që më kanë mbështetur dhe vazhdojnë t’ më mbështesin! K.Javore: Planet e tua të shpejta? A.Dragaj: Asnjëherë nuk bëj plane, gjithmonë mbetet për t’ u parë. Sigurisht që do të këtë këngë të reja, Faleminderit……! Bisedoi: Shtjefen Ujkaj e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

kulturë

Mbrëmje përkujtimore kushtuar Raif-Rafo Goranës (1916-1944)

Piloti i parë shqiptar Raif-Rafo Gorana u lind në Ulqin, në vitin 1916. Ai u shkollua për pilot në Bosnjë e Hercegovinë dhe u bë pilot i aviacionit të Mbretërisë së Jugosllavisë. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore iu bashkëngjit forcave partizane, me të cilat qëndroi deri në fund të luftës, në vitin 1944. Duke qenë se në një tubim në Ulqin pas përfundimit të luftës nuk ishte lejuar ngritja e flamurit shqiptar, ai në shenjë revolte do ta ngrejë atë në majën e malit të Mozhurit. Për këtë veprim të tij do të pushkatohet më 27 nëntor 1944, te Çinari i Vjetër. Vrasja e tij mbetet e pandriçuar dhe nuk dihet varri i tij Ulqin – Pas 74 viteve nga vrasja e tij është përkujtuar me një veprimtari në Bibliotekën e Qytetit piloti Raif-Rafo Gorana nga Ulqini. Për figurën e pilotit të parë shqiptar kanë folur studiues dhe familjarë të tij. Udhëheqësja e Bibliotekës së Ulqinit dhe moderatorja e mbrëmjes përkujtimore, Ardita Rama, ka lexuar në fillim biografinë e tij. “Raif-Rafo Gorana lindi në vitin 1916 në Ulqin. Babai i tij, Latif Gorana, njihej si një ndër tregtarët më të njohur në Ulqin dhe në Mal të Zi. Rafo Gorana aftësohet si pilot në Bosnjë e Hercegovinë dhe bëhet pilot i aviacionit të Mbretërisë së Jugosllavisë në aeroportin ushtarak në Rajllovac - Bosnjë e Hercegovinë. Bashkë me Vido Matanoviqin kanë qenë pilotët më të njohur nga Mali i Zi, por fakti që Rafoja ishte shqiptar bëri që shumë pak të njihej si pilot i aviacionit të Jugosllavisë së atëhershme”, ka thënë ajo. Rama ka theksuar se me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, Rafo Gorana iu bashkëngjit forcave partizane

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

me të cilat qëndroi deri në fund të luftës, në vitin 1944. Duke qenë se në një tubim në Ulqin pas përfundimit të luftës nuk ishte lejuar ngritja e flamurit shqiptar, ai në shenjë revolte do ta ngrejë atë në majën e malit të Mozhurit. Për këtë veprim të tij do të pushkatohet më 27 nëntor 1944, te Çinari i Vjetër, në rrugën që shkon nga Limani për Valdanos. Pas kësaj, bashkëshortja e tij, së bashku me djalin vetëm dy javësh, Agimin, do të shpërngulen në Shkodër te familja e saj. Vrasja e tij mbetet e pandriçuar dhe nuk dihet varri i tij. Në emër të organizatorit, kryetari i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Malin e Zi, Faik Nika, ka thënë se asnjëherë s’ka qenë e lehtë të mbrosh dhe shprehësh identitetin kombëtar në hapësira multietnike, siç është Ballkani. “Ideologjia e vëllazërim-bashkimit, më shumë ka qenë një propagandë për t’i arritur qëllimet e disave dhe që më pas është dëshmuar se nuk ka prodhuar barazi dhe drejtësi për të gjitha kombet që e kanë përbërë shtetin. Si pasojë, të gjithë ata që kanë guxuar

të potencojnë identitetin e tyre kombëtar, në vazhdimësi e kanë pësuar në forma të ndryshme, deri edhe me jetë, siç është rasti i Rafo Goranës, i cili guxoi dhe kërkoi të shprehë identitetin e tij kombëtar përmes ngritjes së flamurit”, ka thënë ai. Kryetari i Bashkimit të Krijuesve Shqiptarë në Malin e Zi, prim. Dr. Gani Karamanaga, ka thënë se një prej qëllimeve të këtij tubimi është të vërtetohet se Raif-Rafo Gorana ka qenë përparimtar, intelektual i veçantë, patriot dhe shqiptar i madh. “Por njëkohësisht edhe njeri i cili e ka dashur vendlindjen, i cili ka ditur të bashkëjetojë edhe me pjesëtarët e tjerë në Ulqin”, ka theksuar ai. Karamanaga ka dhënë iniciativën që në vendin e ngjarjes, ku më 27 nëntor 1944 humbën jetën të pafajshëm Rafo Gorana dhe shokët e tij, të vendoset pllaka përkujtimore dhe të rregullohet sheshi te Çinari i Vjetër. Avdo Gorana, i cili Raif Goranën e kishte xhaxha, ka treguar se ai ka regjistruar shkollën për pilot në Rajllovac afër Sarajevës, në kohën e Luftës së Dytë Botërore, kur Sarajeva ka qenë

kulturë

pjesë e shtetit të pavarur të Kroacisë. Ai ka saktësuar se pas luftës padrejtësisht e kanë shpallur si pilotin e parë partizan Rudi Çajevacin, i cili ishte mekanik i aeroplanëve. “Rudi Çajevac ka fluturuar me Rafo Goranën dhe ai ka qenë vetëm mekanik në kohën kur Rafo Gorana ka qenë pilot. Rafo Gorana ka qenë piloti i parë në tërë ish-Jugosllavinë, në Mal të Zi dhe në ish-Jugosllavi”, ka thënë Gorana. Dr. Dritan Abazoviq ka thënë se as vetë nuk jemi të vetëdijshëm se çfarë personalitetesh kanë jetuar në Ulqin në të kaluarën. “Edhe vetë kam qenë në shok se si një njeri nga Ulqini, i cili ka qenë me të vërtetë djali i një pasaniku të jashtëzakonshëm, në vitet ’30 ka qenë pilot, ka drejtuar avionin kur njerëzit nuk kanë pasur automjete dhe radio në shtëpi”, ka thënë ai, duke shtuar se personazhet e tilla si Rafo Gorana e rrisin kombin dhe qytetin. Studiuesi dr. Nail Draga ka sjellë për të pranishmit detaje për Raif Go-

ranën dhe nga takimet që ka pasur me djalin e tij, Agimin, në Shkodër. Sipas tij, Rafo Gorana është një personalitet i rrallë jo vetëm për Ulqinin dhe shqiptarët në Mal të Zi, por edhe më gjerë. “Madje nuk thuhet kot se disa persona lindin një herë në njëqind vjet dhe një ndër të tillët ishte Rafo Gorana”, ka theksuar ai. Draga ka thënë se ndonëse i vonuar, me këtë organizim Rafo Gorana i rikthehet sonte Ulqinit, vendlindjes së tij të dashur. “Nisma për të paraqitur të dhëna, qofshin ato edhe modeste, për jetën dhe veprimtarinë e tij, si dhe përfundimi tragjik, përkatësisht eliminimi i tij pa gjyq nga pushteti komunist i kohës është në favor të shpalosjes së të vërtetës së munguar dekada me radhë, në sajë të rrethanave shoqërore dhe politike në Ulqin”, është shprehur ai. Me emocione ka folur për gjyshin e tij, Raif Goranën, nipi i tij, i cili ka trashëguar emrin e gjyshit. Ai ka thënë se gjyshja e tij, Halimja,

i ka pas mësuar dhe edukuar, duke u treguar se kush ishte Raif Gorana dhe për trimërinë e tij. “Gjyshi im Rafo Gorana e ka lënë babain tim dy javësh. Historia tregon që Rafoja ka qenë një njeri shumë trim, djalë trim, i apasionuar në rininë atëherë për pjesën e çlirimit dhe për flamurin shqiptar”, ka thënë ai. Gorana ka treguar se pas vrasjes së gjyshit të tij, bashkëshortja Halimja e ka kërkuar në polici për tri javë rresht, ku një prej punonjësve aty i është kërcënuar duke i thënë që të mos shkojë për ta kërkuar më sepse do ta vrasin edhe atë dhe djalin e saj. Prandaj, ajo u detyrua të largohet te familja e saj në Shkodër. E pranishme në këtë veprimtari ka qenë edhe motra e Raif Goranës, Nurija, 85-vjeçare. Mbrëmja përkujtimore kushtuar RaifRafo Goranës është organizuar nga Këshillit Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi, Bashkimi i Krijuesve Shqiptarë në Malin e Zi dhe familjet Gorana dhe Abazi. i. k. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Kulturë

“Dëshmitarë në kohë historike – Ditari” (1966-2014), të autorit akademik Rexhep Qosja

Vepër me vlerë enciklope shpalosjes së ngjarjeve d Shaban Hasangjekaj Akademiku Rexhep Qosja, në qasjen e vet kushtuar veprës në fjalë thekson se të gjithë ata që shkruajnë libra, nuk shkruajnë edhe ditarë. “Natyrisht, bile, është i vogël edhe numri i atyre që kanë shkruar edhe ditarë. Në kulturën shqiptare s’kemi shumë ditarë, kemi pak. Intelektualët shqiptarë s’e kanë pasur fatin e mirë që të jetojnë të qetë në një vend prej shekullit XVIII, XIX dhe në pjesën e parë të shekullit XX. Shumica e tyre kanë jetuar nëpër botë, detyrimisht pa dashjen e tyre. Shumica e tyre s’i kanë pasur kushtet të realizojnë dhuntinë e vet, talentin e vet, mundësitë e veta, e aq më pak kanë pasur mundësinë të mbajnë edhe ditarë”. Me këto fjalë është shprehur autori me rastin e përurimit të pesë vëllimeve të botuara nga gjithsej nëntë sosh, më 21 maj 2015 në sallën e Shtëpisë së kulturës në Guci, në organizim të Institutit të Librit dhe Promocionit, Tiranë, dhe Shtëpisë botuese “Toena” (botuese e pesë vëllimeve në fjalë) në bashkëpunim me Komunën e Gucisë dhe kompaninë “Gener 2” në Tiranë. Në parathënien e vëllimit të parë të ditarit, akademiku Qosja, duke theksuar dhe argumentuar pse ka mbajtur dhe po boton ditar, shprehet: “Është e padyshimtë se jo të gjithë ata që mbajnë ditar – shkrimtarë, shkencëtarë, filozofë, shtetarë, politikanë, diplomatë, aventurierë, pasanikë e varfanjakë, shkruajnë ditarë për të njëjtat arsye. Njerëz të ndryshëm, që merren me punë të ndryshme, që

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

kanë profesione të ndryshme, që jetojnë në kushte të ndryshme, do të mendojnë në mënyra të ndryshme. Ditarët e tyre, kur të botohen, na tregojnë kur më shumë e kur më pak saktë, pse ata kanë mbajtur ditarë. Se është kështu, siç po them, na dëshmojnë ditarët e shumtë që janë botuar dhe vazhdojnë të botohen në numër gjithnjë më të madh edhe sot, sidomos, në Evropë dhe në Shtete të Bashkuara të Amerikës”. Në këtë drejtim, ai në vazhdim shton: “Nuk ka dyshim se dikush mban ditar, në radhë të parë për arsye krijuese – artistike e shkencore. Dikush për arsye thjeshtë shoqërore, dikush për arsye thjesht politike, e dikush në radhë të parë, për arsye morale. Të shumtit e këtyre, ndërkaq, mbajnë ditar, për shkak të të gjitha arsyeve të sipërthëna. Ndër autorët të cilët kanë mbajtur ditar për pjesën më të madhe të arsyeve të sipërthëna, e radhis edhe veten”. Akademiku, Rexhep Qosja, ka thënë se nuk ka pasur vetëm një arsye pse në veprimtarinë e vet të punës krijuese rreth 50-vjeçare ka shkruar veprën “Dëshmitarë në kohë historike – Ditari” të ndarë dhe sistemuar në nëntë vëllime. “Kam pasur disa arsye. Një prej tyre është arsyeja kulturore, t’i shënoj ngjarjet e ndryshme të kulturës, të letërsisë, të artit dhe të shkencës, atje ku kam jetuar dhe në gjuhën shqipe në përgjithësi. Por, ndër këto arsye, pse kam mbajtur ditar gjatë shumë viteve, i veçoj tri: arsyen e parë e quaj psikologjike, arsyen e dytë e quaj politiko-shoqërore dhe kombëtare dhe arsyen e tretë e quaj jetëshkrimore”. Arsyen psikologjike të mbajtjes së ditarit, akademiku Qosja e qartëson: “Kam filluar të mbaj ditar kur isha i ri, përafërsisht në moshën 24 vjeçare. Punoja mësues në Shkollën tetëvjeçare të fshatit Shipol afër Mitrovicës. Nuk më njihte kush aty dhe

nuk njihja kënd në fillim të punës në atë fshat. Isha i vetmuar. Jetoja me kujtimet për prindër, për vëllezërit e për motrat, për shokët e Normales së Prishtinës, me disa prej të cilëve, kohë pas kohe, shihesha, qoftë në Mitrovicë, qoftë në Prishtinë. Bota ime ishte gjithsesi shumë e vogël. Kisha dëshira ta rrisja, ta pasuroja më shumë. Për këtë arsye, mbrëmjeve shkoja shpesh në qytet, në Mitrovicë, dhe shkoja me shpresë se do të njihesha me ndonjë shok a ndonjë shoqe. Këto kujtime dhe këto dëshira do të bëhen përmbajtja e ditarit tim në

Kulturë

edike e dhe përjetimeve Shipol, që kisha filluar ta shkruaja, në radhë të parë, për t’u liruar sadopak shpirtërisht prej vetmisë në të cilën jetoja. Në to do të shprehja gjithë ndjenjat e mia, gjithë mendimet e mia gjithë shkaqet e pakënaqësive që më sillte ajo vetmi. Ditari ishte bërë ngushëllimi im”. Përkitazi me këtë, akademiku Qosja në vazhdim thekson: “Këtë ditar të shkruar derisa isha mësues në Shkollën tetëvjeçare të fshatit Shipol, afër Mitrovicës, nuk do ta botoj. Pse? Kur kisha vendosur ta filloja botimin e ditarit tim 47-vjeçar, i cili, në qoftë se,

fati do të më dhurojë edhe tri vjet jetë, do të bëhet 50-vjeçar, i lexova edhe shënimet e asaj kohe – të kohës së mësuesisë sime në Shipol. Do të më duken të parëndësishme, naive, shumë naive. Dy nga miqtë që e dinin se kisha mbajtur ditar, do të përpiqen të më mbushin mendjen që të botoj edhe shënimet e asaj kohe, dhe do të përpiqen që të më bëjnë që t’i botoj, duke thënë se natyrshmëria dhe sinqeriteti me të cilin janë shkruar, janë vlerë e veçantë, që haset rrallë në disa nga ditarët e kohës në të cilën jetojmë, por rëndësia e vogël e temave për të cilat kisha shkruar dhe e motiveve për shkak të cilave i kisha shkruar ato shënime, nuk do të lejojnë që të më mbushet mendja për botimin e ditarit të asaj kohe”. Akademiku Qosja shprehet se arsyeja psikologjike që e kishte nxitur të mbajë ditar në atë kohë, do ta nxiste fort që të shkruajë ditar edhe në vitet e mëvonshme. Dukuri e probleme të ndryshme të përditshme, do ta pushtojnë botën e tij. Kishte nevojë, të lirohej prej mendimeve për to, jo duke mos i parë, jo duke mos dëgjuar ç’thuhej e ç’shkruhej prej të tjerëve për to, po duke i gjykuar edhe vetë, duke i treguar me laps, me shkrim. Kishte nevojë të lirohej prej mendimeve për to sa më parë, qoftë për paqen e tij shpirtërore, qoftë për qëllimin e tij, të cilit ia kishte kushtuar jetën, që ishte krijimtaria shkencore, e më vonë edhe krijimtaria letrare. I liruar prej asaj ngarkese shpirtërore me ditarin që mbante, ai ia bënte të mundshme mendjes së vet që të merrej me atë qëllim: që të mblidhte lëndë reale dhe lëndë imagjinare për sendërtimin e tij. Takimet me njerëz, ballafaqimet me dukuri, me probleme, me të mirat dhe të këqijat e përditshme jetësore, do të prodhojnë lëndë të shumëllojshme për ditarin që po e mbante. Duke u liruar me anën e ditarit prej përditshmërisë

Në opusin e gjerë dhe voluminoz të veprimtarisë krijuese të kritikut letrar, historianit të letërsisë, prozatorit e dramaturgut, publicistit, eseistit dhe polemistit të pa kompromis, akademikut prof. dr. Rexhep Qosja, ndër veprat më të rëndësishme të zhanreve të ndryshme, padyshim është vepra “Dëshmitarë në kohë historike – Ditari” (19662014), i ndarë, radhitur dhe sistemuar në nëntë vëllime, tetë prej të cilave deri më tani i ka botuar Shtëpia botuese “Toena” në Tiranë reale, ai i krijonte vetes mundësi, nxitje, frymëzime për krijimtarinë shkencore dhe letrare, artistike, të cilës ia kushtonte jetën. Arsyen politike, shoqërore dhe kombëtare të mbajtjes dhe botimit të ditarit, akademiku Rexhep Qosja e sqaron: “Ditarin që po e botoj, kam filluar ta shkruaj i nxitur prej një ngjarjeje të rëndësishme politike, që do të ushtrojë ndikim të madh në jetën e popullit shqiptar në Kosovë dhe në Jugosllavi në përgjithësi. Do të filloj ta shkruaj menjëherë pas Plenumit të Komitetit Qendror të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, të quajtur sipas vendit ku ishte mbajtur, Plenumi i Brioneve. Siç dihet, në këtë Plenum do të dënohen politika dhe sjelljet e Sigurimit të Brendshëm Shtetëror (UDB-së), në Jugosllavi në përgjithësi, kurse në Kosovë, në veçanti. Pas mbajtjes së këtij Plenumi në Kosovë, do të bëhen shumë ndryshime, shumë ndryshime të rëndësishme, që do të shtojnë shpresën e shqiptarëve për jetë më të mirë në të tanishmen, dhe për fatin më të mirë historik të Kosovës në të ardhmen”. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Kulturë

Në Krajë u shënua 7 Marsi – Dita e Mësuesit

Aktivitete të larmishme

Programi solemn me rastin e shënimit të kësaj date nisi me hapjen e ekspozitës me fotografi “Trevat shqiptare në Mal të Zi”, realizuar nga OJQ “Labeatët”. Kënaqësinë kësaj mbrëmjeje të bukur ia shtoi edhe grupi i grave krijuese, anëtare të OJQ “Kranjania”, të cilat me punimet e veta artizanale kishin stolisur këndin e tyre tradicional me veshjen kranjane dhe stolitë e saj, si dhe me ushqime tradicionale vendore me të cilat i gostitën manifestuesit. Aktiviteti vazhdoi me dramën “Çorape të leshta” të Fadil Krajës, luajtur nga nxënësit e Shkollës Fillore “Gjergj Kastrioti - Skënderbeu“ - Ostros, anëtarë të seksionit të dramës, përgatitur nga profesoresha e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Aishe Gjeçbritaj

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

Kulturë Ostros - Të premten në mbrëmje, në Krajë solemnisht u shënua 7 Marsi – Dita e Mësuesit. Programi solemn me rastin e shënimit të kësaj date, të shkruar me shkronja të arta të kombit shqiptar, nisi me hapjen e ekspozitës me fotografi “Trevat shqiptare në Mal të Zi”, realizuar nga OJQ “Labeatët”. Ekpozitën në fjalë e shpalli të hapur mësuesi veteran dhe aktivisti i kësaj treve, Ali Gjeçbritaj. Ai në fjalën e tij ndër të tjera foli edhe për historikun e shkollës gjatë viteve, saktësisht për shkollën e parë shqipe. “Dita e mësuesit – 7 Marsi është një ditë dhe një datë e madhe e shënuar për arsimin shqip kudo që frymojnë shqiptarët. Për këtë ditë të madhe ia vlen të flitet e të shkruhet gjithmonë ngase arsimi na nxori nga padituria dhe shkolla në gjuhën amtare na hapi udhët e dijes dhe perspektivës sonë. Shkolla e parë shqipe, ku mësimi u mbajt në gjuhën shqipe, u themelua në kushtet e pushtimit osman, më 7 mars 1887, në Korçë. Kujtojmë se mësuesi i parë, njëherit edhe drejtor i saj, ishte rilindasi patriot Pandeli Sotiri. Shkolla e parë shqipe konsidero-

het një institucion kombëtar, si nga përmbajtja, po ashtu edhe nga forma ngase ishte shkolla e parë laike për nxënës të të gjitha besimeve, gjinive dhe shtresave popullore ku mësimi jepej falas. Si për nga përmbajtja, struktura dhe plani mësimor, shkolla kishte fizionominë e një shkolle të përparuar, e cila shërbeu si model për shkollat të ngritura më vonë”, ka thënë Gjeçbritaj. Kryetarja e OJQ “Labeatët”, Luljeta Avdiu – Cura, ka përshëndetur të pranishmit dhe uroi mësuesit për ditën e tyre, si dhe nënat për festën e 8 Marsit. Ajo po ashtu foli edhe për ekspozitën e fotografive. Kënaqësinë kësaj mbrëmjeje të bukur ia shtoi edhe grupi i grave krijuese, anëtare të OJQ “Kranjania”, të cilat me punimet e veta artizanale kishin stolisur këndin e tyre tradicional me veshjen kranjane dhe stolitë e saj, si dhe me ushqime tradicionale vendore me të cilat i gostitën manifestuesit. Një laramani të tillë imazhesh nga trevat shqiptare në Malin e Zi, kapur nga fotografë kryesisht amatorë, dhe këndi i stolisur me ngjyra të larmishme të veshjes kranjane ia shtuan

bukurinë manifestimit të Ditës së Mësuesit. I gjithë ky aktivitet u mbështet nga Shoqata “Kraja” nga Nju-Jorku, organizuar nga Dega në Krajë, nën përkujdesjen e kryetares Medina Cura, e cila në të njëjtën kohë edhe e moderoi këtë mbrëmje. Aktiviteti më pastaj vazhdoi me dramën “Çorape të leshta” të Fadil Krajës, luajtur nga nxënësit e Shkollës Fillore “Gjergj Kastrioti - Skënderbeu“ - Ostros, anëtarë të seksionit të dramës, përgatitur nga profesoresha e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Aishe Gjeçbritaj. Loja e nxënësve aktorë të vegjël për gati një orë i kënaqi të pranishmit në sallë. Salla e Shtëpisë së Kulturës në Ostros ishte e mbushur përplot me manifestues. Lirisht mund të thuhet se ka kohë që në Krajë nuk është mbajtur një aktivitet kulturor i larmishëm si kësaj radhe, për mirëvajtjen e të cilit u përkujdesën gratë aktiviste të palodhshme dhe entuziaste Aishe Gjeçbritaj, Luljeta Avdiu - Cura, Medina Cura dhe anëtaret e OJQ “Kranjania”, me kryetaren Senada Ramusha. Ali Gjeçbritaj

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

iN MEMORIAM

In memoriam: Ahmet Osja (1939-2020)

Personalitet i shquar i bujqësisë shqiptare Në Shkodër, më 23 shkurt 2020 vdiq prof. Ahmet Osja, i cili i takon plejadës së personalitetëve të shquara nga fusha e bujqësisë shqiptare. Ai ka dhënë një kontribut me vlerë në zhvillimin e fushës e bujqësisë dhe të ushqimit, duke qenë model për kohën por edhe për brezat që do të vijnë më pas. Kontributi i studiuesit e shkencëtarit Osja si drejtues i Institutit të Misrit dhe Orizit në Shkodër në veçanti ka të bëjë më krijimin e farave hibride të redimenteve të larta në bujqësi. Ahmet Osja ka lindur në vitin 1939 në një familje të thjeshtë por të nderuar në fshatin Luarz në breg të Bunës-Shkodër. Ka diplomuar në Institutin e Lartë Bujqësor(sot Universiteti Bujqësor i Tiranës). Ka filluar të punojë në vitin 1960 si agronom në zonën e Dukagjinit ndërsa më pas nga viti 1968-

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

1970 në ILB Kamzë, duke përfunduar në Stacionin e Zooteknikës në Shkodër(1970-2001). Në këtë institut për afro 30 vjet punoi si ekspert dhe pastaj si drejtues në Institutin e Misrit dhe Orizit. Si koleg i afërt i Akademikut dhe shkencëtarit , Hysen Laçej , njihet për rolin e çmuar në krijimin e hibrideve të reja të misrit si dhe evoluimin e teknologjisë së tij. Osja ka qenë për 9 vjet deputet në Kuvendin e Shqipërisë(1982-1991), ndërsa ka qenë edhe ministër në Ministrinë e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave(1991), si dhe lektor në Universitetin e Shkodrës. Si deputet i Kuvendit dhe ministër i Bujqësisë, Prof. Osja shpalosi vlerat e një personaliteti akademik me integritet të lartë dhe përkushtim të jashtëzakonshëm. Kishte titullin shkencor dr.i

shkencave biologjike, ndërsa specializimi profesional dhe jetësor i tij ka qenë agronomia, duke qenë autoritet i rrallë në fushën e bujqësisë shqiptare. Profesor Osja ka qenë pjesëmarrës në shumë konferenca shkencore në nivel kombëtar e ndërkombëtar. Ai është autor dhe bashkautor i disa botimeve në lëmin e Bujqësisë shqiptare me kolegët e tij, sidomos me Profesor Andrea Shundin me banim në SHBA. Në shtypin periodik ka botuar 394 artikuj. Ishte kryeredaktor i gazetës “Kurora e gjelbër” Ndërsa në sajë të kontributit profesinal të dhënë në botimet në media për çështje të bujqësisë në gazeta qendrore e lokale e në revista Shoqata e Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë e ka zgjedhur Kryetar Nderi të saj. Në saje të vlerësimit të punës profe-

iN MEMORIAM

sionale, ai është dekoruar me tituj të ndryshëm, si: 2009 – “Mjeshtër i Madh” nga Presidenca e Republikës. 2009 – “Mirënjohja e Qytetit”-Këshilli Bashkiak i Shkodrës 2009 - Forumi i Intelektualëve Shqiptarë, dega Shkodër, përfaqësuar nga ish kryetari Gëzim Uruçi, e vlerësoi si intelektual i shquar, emblemë e qytetarisë, me njohuri të gjithanshme në shumë fusha të shkencës e kulturës dhe një personalitet i historisë shqiptare 2010 – “Nderi i Akademisë së Shkencave”-Tiranë, 2016 – “Honoris causa”Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” etj. Edhe pas daljes në pension nuk ka qenë pasiv, por vazhdimisht ka udhëtuar si në fshatrat e Shkodrës dhe gjetiu

nëpër Shqipëri, duke dhënë këshilla profesionale, në takime specialistësh bujqësie, duke folur me pasion dhe argumente me specialistë të fushave të tjera. Në sajë të kulturës që zotëronte, si rrallëkush ofronte të dhëna shumëdimensionale të argumentuara për historinë, krahinat shqiptare, për arkeologjinë, gazetarinë, mjedisin, ujërat, agroturizmin etj., duke ofruar të dhëna me interes për identitetin shqiptar nga kohërat e hershme e deri në ditët tona. Dhe njohuri e dituri të tilla ka pasur mundësi të ofrojë vetëm një person enciklopedik që ishte i rrallë për Shkodrën dhe botën shqiptare. Ai ishte një emër i nderuar jo vetëm në Shkodër por në gjithë Shqipërinë, sepse ai kishte kudo miq, njerëz të profesioneve dhe moshave të ndryshme

nga Vërmoshi e deri në Konispol. Ndërsa pas viteve 90-ta të shekullit të kaluar me hapjen e Shqipërisë ai ishte i pranishëm edhe në Kosovë e kudo ku kishte shqiptarë deri në SHBA. Në veçanti kishte ndjenjë të veçantë për shqiptarët në Mal të Zi(Ulqin, Anë të Malit e Krajë), në saje të lidhjeve familjare e shoqërore, duke dhënë këshilla shoqërore e profesionale. Nuk ka dilemë se A.Osja bën pjesë në plejadën e personaliteteve të shquara të botës shqiptare. Ata të cilët kanë pasur fatin ta njohin dhe bashkëpunojnë me të janë të një mendimi se të tillët lindin rrallë, ndërsa Shkodra ishte e privilegjuar që e kishte në mesin e saj. Me vdekjen e tij, familja humbi njeriun e dashur, Shkodra qytetarin e nderuar, ndërsa bota shqiptare enciklopedinë e Nail Draga kohës sonë. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Mozaik

Zgjedhjet e dyta parlamentare pluraliste në Mal të Zi

Xhemal Peroviqi, nën shqiptar në parlamen Edhe pse subjekti i vetëm politik i shqiptarëve në Mal të Zi, LD në MZ, nuk arriti të fitojë numër të mjaftueshëm votash për të hyrë në Kuvendin e Malit të Zi në periudhën mandatore 19921996 zëri i shqiptarëve u dëgjua në parlamentin malazez. Dy politikanë shqiptarë nga radhët e shqiptarëve nga lista e partive qytetare-joshqiptare u bënë pjesë e këtij institucioni. Ata janë Frano Dedvukaj, i cili kandidoi në listën e Partisë Demokratike të Socialistëve dhe Xhemal Peroviq, nga lista e Lidhjes Liberale e Malit të Zi

Gjekë Gjonaj

Shqiptarët në Mal të Zi kanë marrë pjesë edhe në zgjedhjet parlamentare të vitit 1992. Kësaj herë partia e vetme shqiptare në skenën politike të Malit të Zi, Lidhja Demokratike në Mal të Zi, nuk mori pjesë si koalicion, me boshnjakët dhe myslimanët siç ishte rasti në zgjedhjet parlamentare të vitit 1990 , por si subjekt i vetëm. Gati shtatëdhjetë për qind e shqiptarëve me të drejtë vote në Mal të Zi në këto zgjedhje e votuan subjektin e vetëm të tyre politik Lidhjen Demokratike. Megjithatë partia e tyre nacionale, e cila në këto zgjedhje mori 3.85% të votave, nuk hyri në Kuvendin e Malit të Zi. Në fuqi ishte sistemi proporcional zgjedhor me Malin e Zi si një njësi e përbashkët zgjedhore dhe për kalimin e pragut zgjedhor prej 4 për qind i munguan afro 100 vota. Dhe rezultati i kësaj parti të vetme shqiptare mungoi, meqë nuk arriti të marrë asnjë mandat në Parlamentin

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

e Malit të Zi. Domethënë në zgjedhjet e dyta parlamentare në Mal të Zi të mbajtura më 20 dhjetor 1992 shqiptarët nuk patën përfaqësuesin e vet autentik , i cili do të artikulonte interesat e popullit të vet. Edhe pse subjekti i vetëm politik i shqiptarëve në Mal të Zi, LD në MZ, nuk arriti të fitojë numër të mjaftueshëm votash për të hyrë në Kuvendin e Malit të Zi në periudhën mandatore 1992-1996 zëri i shqiptarëve u dëgjua në parlamentin malazez. Dy politikanë shqiptarë nga radhët e shqiptarëve nga lista e partive qytetare-joshqiptare u bënë pjesë e këtij institucioni. Ata janë Frano Dedvukaj, i cili kandidoi në listën e Partisë Demokratike të Socialistëve dhe Xhemal Peroviq, nga lista e Lidhjes Liberale e Malit të Zi. Ky i fundit ishte nënkryetari i parë shqiptar i Kuvendit të Malit të Zi, që nga viti 1993 e deri më 20 qershor 1995, kur jep dorëheqje. Befasoi për të mirë fakti që shqiptarët në Mal të Zi për herë të parë në jetën politike në këtë shtet arritën të kenë bashkëkombësin e tyre në postin e nënkryetarit të Kuvendit. Në zgjedhjet e dhjetorit 1992 për Kuvendin e Malit të Zi fitoi bindshëm Partia Demokratike e Socialistëve . Edhe pse kjo parti humbi një numër

të madh votash në krahasim me vitin 1990. ( 125.578 përballë 171.316,( superioriteti i saj ishte i mjaftueshëm të sigurojë shumicën absolute ( 46 nga gjithsej 85 mandate). Interesant është se lista zgjedhore e kësaj parti tërhoqi në zgjedhjet parlamentare 1992 , sikurse edhe në zgjedhjet e para të lira, më shumë votues se sa të gjitha listat e partive të paraqitura në parlamentin republikan ( 125.578 : 108.654). Nga këndvështrimi komparativ, Partia Demokratike e Socialistëve është partia e vetme në shtetet postkomuniste të Evropës Juglindore e cila arriti që në zgjedhjet e dyta të ruaj shumicën absolute ( 46 mandate) në parlament të cilën e arriti në zgjedhjet e para të lira. Në vendin e dytë u rëndit Partia Popullore me 14 mandate. Në të tretin Lidhja Liberale me 13 mandate. Në Kuvendin e Malit të Zi hyri edhe Partia Socialdemokrate e Reformistëve me 4 mandate. Seanca e parë konstituive e Kuvendit u mbajt më 15 janar 1993. Gjatë mandatit u mbajtën 30 seanca, Prej tyre 25 të rregullta dhe 5 të çrregullta. Mbledhjet zgjatën gjithsej 138 ditë, prej të cilave 121 ditë mbledhjet e rregullta dhe 17 ditë mbledhjet e çrregullta. U zgjodh Kryesia e Kuvendit në këtë

Mozaik

nkryetari i parë ntin malazez përbërje: 1.Dr. Risto Vukçeviq, kryetar i Kuvendit deri më 25 tetor 1994 (vdes) 2.Svetozar Maroviq, kryetar i Kuvendit nga 12 dhjetori i vitit 1994. 3.Mr. Srgja Bozhoviq, nënkryetar i Kuvendit. 4.Xhemal Peroviq, nënkryetar i Kuvendit deri më 20 qershor 1995 (dorëhiqet)

5. Drago Bakraç, nënkryetar i Kuvendit deri më 21 qershor 1995 (shkarkohet) 6. Zhivko Musoviq, sekretar i Kuvendit deri më 17 tetor 1993 7.Dushan Mrdoviq, sekretar i Kuvendit deri më 26 janar 1994. Në pajtim me Kushtetutën kandidatin për kryetar të Qeverisë e propozoi presidenti i Republikës, ndërsa

përbërjen e Qeverisë kandidati për kryetar të Qeverisë. Andaj, Kuvendi i Malit të Zi , në seancën e mbajtur më 5 mars 1993 votoi Qeverinë. Për kryeministër i Malit të Zi rizgjidhet Millo Gjukanoviq. Kabineti i tij qeveritar kishte 17 ministri dhe asnjëra prej tyre nuk udhëhiqej nga ndonjë shqiptar. Përbërja e Qeverisë ka qenë pluraliste, e përbërë nga përfaqësues të partive politike të përfaqësuara në Kuvend, përveç Partisë Radikale Serbe. Mirëpo, disa nga anëtarë të Qeverisë nga radhët e partive opozitare më vonë kanë dhënë dorëheqje dhe në vend të tyre janë zgjedhur ministra të tjerë. (vijon)

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

Mozaik

Në SHF “Mahmut Lekiq” në Tuz u shënuan 7 dhe 8 marsi

Përkujtohet dhe nderohet figura e mësuesit dhe e gruas Tuz – Në Shkollën Fillore “Mahmut Lekiq” në Tuz u shënuan 7 dhe 8 marsi, dy data të rëndësishme për të gjithë që përkujtojnë rolin dhe rëndësinë e dy figurave emblematike të shoqërisë, të mësuesit dhe të gruas. 7 marsin – Ditën Kombëtare të Mësuesit dhe 8 marsin –Ditën Ndërkombëtare të Gruas, kjo shkollë i shënoi me aktivitetin kulturor, letrar e zbavitës, në të cilin morën pjesë nxënës, prindër, mësimdhënës, përfaqësues të qeverisjes vendore, etj. Kjo shkollë për hir të 7- marsit, organizoi një konkurs letrar me krijimtari në gjininë e prozës dhe të poezisë, të cilat do të botohen edhe në revistën e shkollës, ndërkohë që të pranishmit shijuan vargje poezish, esesh por edhe tinguj muzikor. Në fund

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

të këtij aktiviteti u ndanë mirënjohje për nxënësit të cilët morën pjesë në konkursin e poezisë. Ushtruesi i detyrës së drejtorit të SHF “Mahmut Lekiq” në Tuz, Luigj Dedvukaj, thotë se qëllimi i shënimit të këtyre dy datave është që nxënësit të sjellin në kujtesë sakrificën dhe përkushtimin e zellshëm të mësimdhënësve përgjatë historisë, që mësuesi të respektohet dhe të vlerësohet në nivelin e duhur. “Gjithashtu, edhe 8 marsi –Dita Ndërkombëtare e Gruas, është një datë e cila na stimulon për të shprehur falënderimin dhe respektin që ne si shoqëri e kemi obligim ta kultivojmë. Ndër pikat që u veçuan në këtë aktivitet ishte veprimtaria dhe arritjet e femrave shqiptare gjatë historisë, ku u përmend edhe eurodeputetja,

Arba Kokalari, si figurë aktuale shqiptare”, u shpreh Dedvukaj. Programi me rastin e shënimit të 8-marsit u përmbyll me një homazh kushtuar ikonës së muzikës shqiptare, Nexhmije Pagarushës, pasuar nga hapja e ekspozitës së pikturave që pasqyruan problematikën e pabarazisë gjinore, kreativitet artistik ky i nxënësve të SHF “Mahmut Lekiq”. Rikujtojmë se duke njohur rëndësinë dhe kontributin që kanë dhënë ndër vite mësuesit dhe gratë në edukimin e brezave të rinj dhe në ngritjen e edukatës dhe diturisë tek fëmijët, në treva të ndryshme shqipfolëse u organizuan aktivitete nga më të ndryshmet, duke vlerësuar kështu dhe duke ngritur lartë simbolikën e shtatë dhe t. u. tetë marsit.

Mozaik

Filmi “Derë e hapur” përfaqëson Shqipërinë në “International Sofia Film Fest” Me regji nga Florenc Papas, “Derë e hapur” është filmi përfaqësues i Shqipërisë në festivalin “International Sofia Film Fest”, në kategorinë “Balkan Competition”. Me skenar nga Florenc Papas dhe Ajola Daja, me producent Eno Milkani filmi “Derë e hapur” do të konkurrojë në këtë festival bashkë me të tjerë prodhime nga vende të ndryshme të botës. Filmi “Derë e hapur” ka në qendër tri personazhe. Dy motrat Rudina e Elma dhe djalin 5-vjeçar të Rudinës. Rolet e tjera janë episodike në film, por të rëndësishme përgjatë udhëtimit të tri personazheve kryesore. Filmi i vendos ngjarjet në ditët tona dhe zhvillohen në Tiranë, Kërrabë, Përrenjas dhe

Lin. “International Sofia Film Fest” nisi me 12 mars dhe producenti Eno Milkani tregon se është festivali i 17-të që ky film shqiptar merr pjesë, ndërsa do të vijojë dhe në të tjera prezantime në konkurrime jashtë. “Në Sofje nga Shqipëria merr pjesë ky film dhe është festivali i 17-të, por dhe ka akoma festivale që jemi përzgjedhur për vitin 2020. Do të jetë në edicionin e 21-të të Festivalit të Filmit në Leçe në prill dhe më vonë në Munih. Këto janë të konfirmuara. Tani presim nga agjentja jonë edhe për festivale të tjera”, – pohon producenti Milkani. I prodhuar nga shtëpia kinematografike “Bunker Film +”, me

producent Eno Milkani, filmi është financuar nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë. Producenti Eno Milkani tregon se “International Sofia Film Fest” në Bullgari është një festival i rëndësishëm filmi që “Derë e hapur” merr pjesë. “Filmi “Derë e hapur” është në konkurrim zyrtar. Në rolet kryesore vijnë dy aktoret, Luli Bitri dhe Jonida Vokshi, për të vijuar dhe me të tjerë emra, që regjisori ua ka besuar rolet. Filmi tregon historinë e dy motrave që do të ndërmarrin një rrugëtim, duke u ballafaquar hera-herës me forcën e sistemit tradicional-patriarkal. “Derë e hapur” pati premierën botërore në Festivalin e Filmit në Sarajevë. e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

kulturë

Konkursi i 7-të i poezisë Mbretëresha Teutë Ulqini si qendra më e madhe shqiptare në Mal të Zi organizon pareshtur aktivitete të ndryshme nga arti, kultura dhe sporti. Pa dyshim se aktivitetet letrare janë ato më të shumtat, por që njëra nga ato e që është edhe më e veçanta është Konkursi i poezisë, organizuar nga Atelier ”Gazi” në Ulqin. Këtë konkurs të poezisë e bën të veçantë fakti se është i vetmi i tillë në gjuhën shqipe që organizohet në Mal të Zi, e që pa ndihmën e askujt ka arritur që për shtatë vite të mbijetojë dhe nga çdo konkurs të botojë në formë antologjike të gjitha poezitë që mbërrijnë në adresë të redaksisë. Për vitin 2019, Konkursi ishte i hapur në periudhën kohore prej 1 korrikut deri më 31 dhjetor 2019, e që tematikë ishte MBRETËRESHA TEUTË. Poezitë që kanë mbërritur ishin të shumta dhe për herë të parë ishin me një pjesëmarrje ndërkombëtare çka edhe këtë Konkurs e zhvendos në një plan të ri, atë ndërkombëtar, sepse për herë të parë marrin pjesë poetë

Javore Koha

e enjte, 12 mars 2020

me krijimet në gjuhën e tyre amtare nga Italia, Greqia dhe Mali i Zi, e që i janë kushtuar Mbretëreshës ilire Teuta. Organizatorët falënderojnë të gjithë pjesëmarrësit (18 pjesëmarrës me mbi 40 poezi) që bëjnë të mundur që me poezitë e veta të begatojnë letërsinë tonë, si dhe porosisin se të gjithë janë fitues. Çmimi gjeneral për të gjithë pjesëmarrësit është botimi i poezive, që kanë mbërritur në adresën e redaksisë, në një përmbledhje të përbashkët, kurse tre nga pjesëmarrësit veçohen me krijimet e tyre. Kishte poezi shumë të mira dhe cilësore, por ja që fati deshi që këto tri të mbledhin pikë pak më shumë se të tjerat. Juria në përbërje: JAHO KOLLARI – shkrimtar, ARGËZON SULEJMANI – poet dhe GAZMEND ÇITAKU – botues, shpallin: KËTO POEZI FITUESE TË KONKURSIT: 1. PËR NJI MEDALJON – ROZAFA

SHPUZA (Shkodër) 2. FILOZOFI TRADHËTIE – FLUTUR MUSTAFA (Ulqin) 3. TEUTA – KRISTINA BLUSHI (Bari) Tri çmimet speciale të Konkursit të shtatë të poezisë – MBRETËRESHA TEUTË u shkojnë pjesëmarrësve të sferës jo shqipfolëse: Këngë për Mbretëreshën ilire Teutë – PIERFRANCO BRUNI (Itali) Teuta Mbretëresha e erës – STEFANIA ROMITO (Itali) Sytë e Teutës – MIRASH MARTINOVIQ (Mali i Zi) Me krijimet e tyre morën pjesë: Agim Desku, Ali Gjeçbritaj, Arjan Kallço, Besnik Camaj, Dinos Koubatis, Eltona Lakuriqi, Flutur Mustafa, Flutra Maçi, Gerta Bandilli, Giuseppe Napolitano, Kristina Blushi, Majlinda Mustafa, Migena Arllati, Mirash Martinoviq, Pierfranco Bruni, Rozafa Shpuza, Sadije Aliti, Stefania Romito

(Kohapress)

sport

Liga Ballkanike në basketboll

Edicion me fund të pazakontë Këtë edicion nuk janë paraqitur më shumë se pesë skuadra, ndërsa edhe interesimi i shikuesve ishte i vogël për ndeshjet e kësaj lige. Në Federatën e Basketbollit të Kosovës vlerësojnë se Ligën Ballkanike në vitet e fundit e kanë mbajtur gjallë skuadrat kosovare Liga Ballkanike në basketboll do të ketë një fund të pazakontë të edicionit të sivjetshëm. Pasi Rahoveci është tërhequr nga garat javën e kaluar, drejtuesit e Ligës kanë vendosur që mos të vazhdojnë fare me fazën e tretë të garave, që kishte nisur pak kohë më parë. Në fazën e tretë të garave janë luajtur vetëm tri ndeshje. Por pas tërheqjes së Rahovecit, Liga edhe ashtu e zbehtë, mbeti me vetëm katër skuadra. Katër skuadrat e mbetura do të luajnë në tuneun final (Final Four) për të nxjerrë kampionin e kësaj lige. “Kampioni për edicionin 2020 do të vendoset në ‘Final Four’ që do të zhvillohet në Pejë, më 31 mars dhe 1 prill”, ka njoftuar Liga Ballkanike. Në fakt, fillimisht do të zhvillohet një ndeshje në mes të Vllaznisë dhe Ibrit

të Rozhajës për të vendosur se cila skuadër do të renditet e treta për turneun final. Aktualisht këto dy skuadra kanë bilanc të njëjtë prej katër fitoreve e gjashtë humbjeve. Peja, si e dyta në tabelë, do të luajë në gjysmëfinale me njërën prej këtyre dy skuadrave. Academic Bultex (Bullgari) është në vend të parë dhe në gjysmëfinale do të luajë me të katërtin. Turneu final do të luhet vetëm nëse

“

nuk ka ndonjë zhvillim tjetër lidhur me përhapjen e koronavirusit. Liga Ballkanike po shkon drejt fundit. Këtë edicion nuk janë paraqitur më shumë se pesë skuadra, ndërsa edhe interesimi i shikuesve ishte i vogël për ndeshjet e kësaj lige. Në Federatën e Basketbollit të Kosovës vlerësojnë se Ligën Ballkanike në vitet e fundit e kanë mbajtur gjallë skuadrat kosovare.

Në fazën e tretë të garave janë luajtur vetëm tri ndeshje. Por pas tërheqjes së Rahovecit, Liga edhe ashtu e zbehtë, mbeti me vetëm katër skuadra. Katër skuadrat e mbetura do të luajnë në tuneun final (Final Four) për të nxjerrë kampionin e kësaj lige

e enjte, 12 mars 2020

Javore Koha

e a avorh KJo Podgori cë e enjte, 12 mars 2020

Viti XlX Numër 903 Çmimi 0,50

Në Tuz u mbajt a Forumi i Parë i Grun Shqiptare në Rajo ISSN 1800-5696

Piloti i parë shqiptar

Personalitet i shquar i bujqësis shqiptare