Koha 1028

Të lënë në harresë dhe në mëshirënekohës emeUlqininVështrosytëdetit KOHA Javore 1800-5696ISSN Podgoricë e enjte, 22 shtator 2022 Viti XXl Numër 1028 Çmimi 0,50 Mediat serbe si politikinstrumentipushtetit

2 KOHA Javore PËRMBAJTJE Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Botues: Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Qani Osmani Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.mewww.kohajavore.me Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. KOHA Javore Na duhej më pak verë dhe më shumë pragmatizëm Të dimë të zgjedhim mes avantazheve dhe disavantazheve Përpjekja për të ndaluar ligjërisht mbulesën e femrave nuk është e re VIP ulësja nuk të bën zotëri e as lider 8 10 12 14 E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

KOHA Javore 3 PËRMBAJTJE Kemi filluar të ndjehemi si popull pa atdhe Kapedani me zemër të madhe Lisi i moçëm në hyrje të Trieshit me histori interesante i njohur si “Qarri i Fratit”, po zhduket përgjithmonëKujemi 20 24 26 30 ARKIVI: www.kohajavore.me E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

KOHA Javore4 NGJARJE JAVORE

latës së Përgjithshme të ShBA-së në Krakov dhe u dekorua me medaljen ‘Honoris Gratia’, nderimi më i lartë i qytetit, për avancimin e tij të rëndë sishëm të lidhjeve ekonomike dhe kulturore midis Shteteve të Bash kuara dhe Krakovit”, thuhet në për shkrimin e Shtëpisë së Bardhë për DetyratAliun. e tjera të Aliut përfshijnë shërbimin si zëvendësshef i Misionit të Ambasadës së SHBA-së në Pod goricë, zyrtar i diplomacisë publike në Tiranë etj. Shtëpia e Bardhë njofton se Aliu ka një diplomë mjekësie nga Universiteti i Prishtinës dhe një diplomë master i studimeve strategjike nga Koleg

ji i Luftës së Ushtrisë Amerikane në Carlisle, Pensilvani. Ai është fitues i çmimeve të shumta për performancë nga Departamenti i Shtetit. Kra has gjuhës shqipe dhe angleze, flet gjuhën malazeze, serbo-kroate, ma qedone dhe polake.

Bixshtet.Aliu do të zëvendësojë në këtë detyrë ambasadoren aktuale të ShBA-së në Podgoricë, Judy Re inzing Reinke, së cilës i përfundon mandati.

njoftimit të Shtëpisë së Bard hë, Aliu është anëtar karriere i Shër bimit të Lartë të Jashtëm, klasa “Aliuministër-këshilltar.sëfundmi ka shërbyer si i ngarkuar me punë, ad përkohshëm i Ambasadës së SHBA-së në Bu dapest, Hungari. Para kësaj, ai ishte zëvendësshef i Misionit të Ambasa dës së SHBA-së në Poloni dhe ishte i ngarkuar me Punë, ad përkohshëm gjatë gjithë vitit 2021. Më parë, Aliu ishte konsull i përgjithshëm i Konsul

Presidenti amerikan Xho Bajden (Joe Biden) ka nominuar për ambasador në Malin e Zi diplomatin shqipta ro-amerikan Bix Aliu (Begzat Azem SipasAliu).

Aliu është një njohës i mirë i situatës në Mal të Zi dhe në rajon duke qenë se ka shërbyer edhe më parë në mis ionin diplomatik të SHBA-së në këtë

(Kohapress) Nominon nëAliuro-amerikaninshqipta-BixpërambasadorMaltëZi Presidenti i ShBA-së, Xho Bajden E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Kohapress\Radio Evropa e Lirë

Lidhur me shkurtimin e mandatit të Kuvendit vendosin deputetët, me të paktën 41 vota. Nëse Kuvendi shpërndahet, një ditë më pas, presidenti i shtetit i shpallë zgjedhjet e parakohshme.

pas takimit. Në dy javët e fun dit, gjatë tetë takimeve, përfaqë suesit e Frontit Demokratik pro-serb, Demokratët dhe Lëvizja URA kanë negociuar për ripërtrirjen e aleancës dhe marrjen e pushtetit ekzekutiv. Por, problem në këto negociata ka qenë ndarja e ministrive të Qeverisë së re.

Në rast se Gjukanoviqit nuk i paraqitet propozimi për mandatar, ai ka dy mundësi: të emërojë një mandatar, i cili për 90 ditë duhet të formojë Qeverinë, ose të kërko jë shkurtimin e mandatit të Kuven dit.

Mbështetje verbale për Miodrag Lekiq

Partitë që fituan shumicën në zg jedhjet parlamentare të mbajtu ra në gusht të vitit 2020 në Mal të Zi, Fronti Demokratik pro-serb, Demokratët dhe Lëvizja URA, janë pajtuar që Miograd Lekiq të manda tohet për të formuar Qeverinë e re. Megjithatë, ky propozim nuk ka mbledhur 41 nënshkrime, aq sa kanë deputetë këto parti në Parlamentin e Malit të Zi, i cili ka 81 ulëse për de putetë.Marrëveshja për mandatarin e ri u arrit para se të skadonte afa ti për një gjë të tillë, në mesnatën e 19 shtatorit, kur presidenti i shtetit Milo Gjukanoviq duhet të propozojë mandatarin për krijimin e Qeverisë, në bazë të propozimit të mbështetur me nënshkrimet e të paktën 41 de putetëve.Lideri i Frontit Demokratik, Andria Mandiq, ishte i pari që njoftoi se është arritur pajtim për formimin e Qeverisë së re dhe për mbështet

KOHA Javore 5 NGJARJE JAVORE

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022 Negociatat për një mandatar të ri në Mal të Zi:

jen për Lekiqin.“Sot, të gjithë e mbështetën atë dhe të gjithë u pajtu an që ta njoftojmë presidentin e Malit të Zi që t’i japë mandatin Lekiqit”, tha Mandiq pas takimit. Pas këtij takimi, deputeti Dragan Kër poviq tha se ende nuk ka nënsh krime të mjaftueshme që Lekiq të propozohet për mandatar, por shtoi se ekziston “mbështetja verbale”. Zyrtarët e Lëvizjes URA nuk kanë dhënë nënshkrimet që Lekiq të bëhet mandatar për kryeministër. “Udhëheqja e URA-s nuk ka dhënë pëlqimin që deputetët e kësaj part ie të nënshkruajnë ndonjë dokument apo marrëveshje që nuk nënkupton një marrëveshje të plotë, duke vlerë suar parimin e shprehur më parë të të gjitha palëve se për asgjë nuk ka marrëveshje derisa të ketë mar rëveshje për gjithçka”, thanë nga kjo parti përmes një deklarate të lëshuar

“

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

njihet si një manipu lues autentik i mediave serbe, i cili ve primtarinë në këtë fushë e nisi në prag të luftës në Bosnjë e Hercegovinë, ku në Banja Luka i trajnoi mediat lokale serbe me metodën e shtrembërimit të fakteve dhe dezinformimit për të vazh duar si ministër për Informim i Miloshe viqit e deri më sot si president, ku gati të gjitha mediat në Serbi i përdor si in strument politik.

Mediat serbe si politikinstrumentipushtetit

Mediat dhe propaganda

punësuarit në Informer në vazhdimë si kanë dëshmuar se disa nga tekstet kryesore të kësaj medie i shkruan vet presidenti serb Aleksandar Vuçiq.

Këto media, që për bazë e kanë lajmin e rremë, dezinformatën dhe propa gandën, sipas ekspertëve të sigurisë kibernetike, kanë gjetur hapësirë edhe në mediat në gjuhën shqipe që vepro jnë në hapësirën mbarëshqiptare. Shumë media në Kosovë, Shqipëri, Maqedoninë të Veriut dhe në Mal të Zi, bëhen pre e propagandës serbe dhe ruse përmes shpërndarjes së këtyre lajmeve duke shkaktuar huti dhe kon fuzion në opinion.

Këto janë media të shkollës ruse dhe nën ndikimin e Kishës Ortodokse, ku disa prej gazetarëve bëjnë kryq para se të shkruajnë lajmin!

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Mediat e Beogradit janë të special izuara për të ndjekur politikën luftënx itëse dhe hegjemoniste ndaj vendeve dhe popujve në rajonin e Ballkanit. Ato gati në tërësi janë në shërbim të qëlli meve politike të presidentit të Serbisë Aleksandar Vuçiq dhe të shërbimit të tij Komunikimisekret. në këto media, në mënyrë të veçantë nxit dhe ndez anët e errëta

Presidenti Vuçiq njihet si një manipulues autentik i mediave serbe, i cili veprimtarinë në këtë fushë e nisi në prag të luftës në Bosnjë e Hercegovinë, ku në Banja Llukë i trajnoi mediat lokale serbe me metodën e shtrembërimit të fakteve dhe dezinformimit, për të vazhduar si ministër për Informim i Milosheviqit e deri më sot si president, ku gati të gjitha mediat në Serbi i përdor si instrument politik

Disa prej këtyre mediave në gjuhën shqipe, sipas ekspertëve të sigurisë kibernetike, veprojnë brenda territorit të Serbisë si në Vranje, Nish, Pazar të Ri dhe në disa qytete të tjera. Këto portale kontrollohen nga sigurimi serb dhe ndihmojnë në nxitjen e ambientit të urrejtjes dhe frikës duke sulmuar parimet qytetare për të nxitur dhunën etnike

KOHA Javore6 VËSHTRIM & OPINION

SalajAli

Duke iu referuar lajmeve tendencioze në mediat serbe, disa mjete të in formimit në gjuhën shqipe, e sidomos portalet, në mënyrë të (pa)vetëdijshme i transmetojnë ato. Ky transmetim bëhet për ta diskretituar kundërshtarin politik (pozitë-opozitë), ose për të sulmuar pa

Në shërbim të Vuçiqit janë rreshtuar gati të gjitha mediat private dhe publike (Informer, Telegraf, Kurir, Novosti, B92, Kosovo online, Borba, Politika, RTS etj.), pronarët e të cilave kanë lidhje të

veçanta me pushtetin, ose siç bën të ditur hulumtimi i BIRN, janë oligarkët e Tëtij.

të natyrës njerëzore, duke i shndërru ar lexuesin dhe shikuesin në viktima të Presidentimanipulimit.Vuçiq

të tyre. Është ky identiteti viktimizues i serbëve që është bërë traditë e kul turës së tyre dhe e Kishës Ortodokse Serbe, të cilin analisti i njohur Paskal Brukner në librin e tij “The Temptation of Innocence: Living in the Age of En titlement” e cilëson si “laborator i Ser bisë për fabrikimin e historisë”.

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

bazë qeveritë dhe performancat e tyre në Kosovë dhe Shqipëri. Kjo formë e informimit shkakton urrejtje dhe inate të skajshme dhe i motivon militantët partiakë për të mbrojtur dhe promovuar interesat e ndonjë subjekti politik duke e shpërfillë interesin kombëtar. Në këtë mënyrë këto media sociale vi hen në shërbim të grupimeve të caktu ara politike dhe instrumentalizohen për hesape të interesave të huaja. Disa prej këtyre mediave në gjuhën shqipe, sipas ekspertëve të sigurisë kibernetike, veprojnë brenda territorit të Serbisë si në Vranje, Nish, Pazar të Ri, dhe në disa qytete të tjera. Këto portale kontrollohen nga sigurimi serb dhe ndihmojnë në nxitjen e ambientit të urrejtjes dhe frikës duke sulmuar parimet qytetare për të nxitur dhunën

Këtoetnike.portale përdoren si trampolinë për të transmetuar lajmin e rremë dhe për t’u qasur sa më lehtë në lojën e pushtetit politik serb. Kjo lojë me opinionin publik ka për qël lim maskimin e apetitit për pushtim si shqetësim për mbrojtjen e pakicave

Këto media, që për bazë e kanë lajmin e rremë, dezin formatën dhe propagandën, sipas ekspertëve të sigurisë kibernetike, kanë gjetur hapësirë edhe në mediat në gjuhën shqipe që veprojnë në hapësirën mbarëshqiptare. Shumë media në Kosovë, Shqipëri, Maqedoninë të Veriut dhe në Mal të Zi bëhen pre e propagandës serbe dhe ruse përmes shpërndarjes së këtyre lajmeve duke shkaktuar huti dhe konfuzion në opinion “

KOHA Javore 7 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Unë besoj fuqishëm në demokracinë perëndimore dhe se ajo nuk do të lejojë një konflikt të ri në Ballkan, prandaj thirr ja e kancelarit gjerman Olaf Sholc dhe presidentit francez Emanuel Makron drejtuar presidentit serb, të cilit i kërkohet të përgatitet për vendime të vështira, është në shërbim të këtij trendi “

Për Koha Javore:

MujeziqiFiqret/Shtutgart

Samitin në Beograd: nga “Ballkani i Hapur” deri te kumbullat serbe E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Mbi

Në Beograd u mbajt një takim i pres identit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, me kryeministrat e Shqipërisë, Edi Rama, dhe Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, në kuadër të nismës “Ballkani i Hapur”. Deri më tani është folur shumë për këtë pro jekt, por asnjëherë nuk kemi qenë të bindur se ai mund t’i eliminojë si me magji të gjitha mosmarrëveshjet në rajon. As mosmarrëveshjet që kanë të bëjnë me bashkëjetesën në këto zona nuk janë zgjidhur, prandaj më së shumti i ngjan një pallati me çati të bukur, por pa mure dhe themele. Përveç shijimit të verës dhe aty-këtu disa batuta e deklarata që përsërit en takim pas takimi, asgjë në drej

Na duhej më pak verë më shumë pragmatizëm

“Ballkani i Hapur” më së shumti i ngjan një pallati me çati të bukur, por pa mure dhe themele. Përveç shijimit të verës dhe aty-këtu disa batuta e deklarata që përsëriten takim pas takimi, asgjë në drejtim të eliminimit të konfliktit të hapur që kërcënon rajonin dhe qëndron si shpata e Demokleut mbi të gjithë zhvillimin ekonomik të rajonit

KOHA Javore8 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

tisin këtë naivitet të politikanëve të tyre, apo ëndërrojnë se do të vijë kjo Ngakohë?! ana tjetër, kryeministri i Shqipërisë, sikur të ndodhej para një turme injorante, e jo para pop ullit shqiptar, deklaron se tejkalimi i mosmarrëveshjeve mes Serbisë dhe Kosovës për dokumente dhe çështje

tim të eliminimit të konfliktit të hapur që kërcënon rajonin dhe qëndron si shpata e Demokleut mbi të gjithë zhvillimin ekonomik të rajonit. Presi denti serb flet për legjendën e kum bullat serbe, ku në një kishë në Serbi, gjashtë kumbulla rriten të lakuara në drejtim të Kosovës dhe gjoja ato do të drejtohen kur ushtria të kthehet fitimtare nga Kosova. Nëse nuk do të ishte tragjike, do të ishte qeshar ake. Presidenti i vendit kandidat për në BE merret me legjenda në vend të çështjeve konkrete në zgjidhjen e çështjeve jetike për bashkëjetesën e shqiptarëve dhe serbëve në këto hapësira. Ndërkohë, Aleksandar Vulin deklaron: “Krijimi i ‘Botës ser be’ është detyrë e brezit tim”. Duke përcjellur deklaratat dhe aktivitetin e tij, m’u kujtua kjo shprehje: “Liria ime fillon aty ku mbaron liria jote dhe mbaron aty ku fillon liria e tjetrit”. Kjo nuk është zgjidhja e duhur për botën e Pyetjaqytetëruar!është: ku janë intelektualët serbë, a janë mjaft naivë që ta gëll

të tjera do të zgjidhej në mënyrë që Kosova të bëhet pjesë e “Ballkanit të Hapur”. Vallë, a janë kosovarët aq budallenj sa të lejojnë shkatërrimin e shtetësisë kosovare për hir të oli garkëve ballkanikë? Duke njohur fig urën shakaxhi të kryeministrit shqip tar, pyeta veten: A është kjo vetëm një batutë tjetër e radhës? A mendon vërtet kështu?! Sa i përket Kosovës, as kësaj radhe nuk mori pjesë, siç e prisja. Kosova ka lidershipin më legjitim dhe më të pakorruptueshëm nga çdo shtet ballkanik. Sigurisht që kjo gjë nuk mjafton të kesh një lidership të suk sesshëm. Në bisedime me Serbinë duhet të japë maksimumin duke e trajtuar seriozisht këtë çështje. Duhen bërë propozime të cilat do ta sillnin në pozitë të vështirë palën ser

këtë herë në Beograd na duhej më pak verë dhe më shumë pragmatizëm, më pak “mirëkuptim” dhe më shumë përafrim qëndrimesh. Unë besoj fuqishëm në demokracinë perëndimore dhe se ajo nuk do të le jojë një konflikt të ri në Ballkan, pran daj thirrja e kancelarit gjerman Olaf Sholc dhe presidentit francez Eman uel Makron drejtuar presidentit serb, të cilit i kërkohet të përgatitet për vendime të vështira, është në shër bim të këtij trendi.

Një gjë është e qartë dhe më se e sigurt: as serbët dhe as shqiptarët me këtë mentalitet nuk mund të kenë një të ardhme të ndritur. Hegjemonia serbe duhet të çlirohet nga nacionalizmi dhe shovinizmi primitiv, kurse oligarkia shqiptare nga poltronizmi naiv

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Kryeministri malazias në largim, i cili herë deklarohet si shqiptar dhe herë kozmopolit, po ashtu ishte i pranishëm në Beograd. Ai kohë më parë bëri një marrëveshje me Kishën Ortodokse Serbe që konsiderohet e dëmshme për Malin e Zi. Marrëvesh ja konsiderohet e diskutueshme, sepse i jep kishës, e cila kontrollohet nga Serbia, të drejta të veçanta. Mar rëveshja rregullon marrëdhëniet mid is kishës dhe Malit të Zi, duke përf shirë të drejtat pronësore të kishës. Sipas kritikëve, megjithatë, traktati minon sovranitetin shtetëror të Malit të Zi dhe lejon Serbinë fqinje të ndë rhyjë në Mal të Zi. Çfarë e shtyu këtë të ri me spektër të pasur intelektual të bënte një vep rim të tillë? E bëri për kozmopolitizëm apo pragmatizëm? Nuk i pyeti asn jëherë për uzurpimin e ishujve në Liqenin e Shkodrës, as për ndërtimin e kishës mbi Rumi pa asnjë arsye, të paktën do ta kishte bërë në emër të kozmopolitizmit dhe si politikan që merr vendime “të vështira”. A nuk do të ishte më mirë që këta ishuj të për doreshin për zhvillimin e turizmit dhe jo për thellimin e urrejtjes mes popu Ndoshtajve?

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

be para bashkësisë ndërkombëtare. Jo reciprocitet, por racionalitet kër kohet. Çdo hap duhet koordinuar mirë me miqtë tradicionalë, sidomos me SHBA-në dhe BE-në. Ajo çka ka rëndësi është se miqtë nuk duhet kundërshtuar, por bindur me fakte dhe punë. Kosova kurrë nuk duhet të lejojë që shteti i Kosovës të bëhet jofunksional. Kantonizimi i saj është i pamundur, sepse Ballkani nuk është Zvicër. Aq më i madh do të ishte rrezi ku i boshnjakizimit të Kosovës, i cili në asnjë rrethanë nuk duhet lejuar, qeveria duhet të monitorojë punën e ministrave të saj dhe performancën e tyre. Nuk mjafton të thuhet se “nuk po bëjmë asgjë të keqe”, është e rëndësishme të punohet për të mirë, siç është luftimi i korrupsionit, krim inalitetit dhe informalitetit në shër bim të përmirësimit të mirëqenies së qytetarëve.

Një gjë është e qartë dhe më se e sigurt: as serbët dhe as shqiptarët me këtë mentalitet nuk mund të kenë një të ardhme të ndritur. Hegjemonia serbe duhet të çlirohet nga nacional izmi dhe shovinizmi primitiv, kurse oli garkia shqiptare nga poltronizmi naiv.

VËSHTRIM & OPINION

“

verë pragmatizëmdhe

9

KOHA Javore

Përpjekja për të ndaluar ligjërisht mbulesën e femrave te shqiptarët nuk është e re. Disa vite para se qeveria os mane të anulonte institucionin e “She jhu‘l-islamit” [de la Roka:1994], te shqiptarët ishte paraqitur një aleancë Kombëtare Myslimane (1921) që syn onte shkëputjen nga ky institucion [Popoviq:1986], kurse nga kalifati zyr tarisht u nda më 1923, me Kongresin e Parë Mysliman dhe me zgjedhjen e Myftiut të Madh të Shqipërisë në Ti ranë. Ky reformacion kërkonte të nd alonte me ligj poligaminë (që fare nuk ekzistonte), ndërkohë që në Parla mentin shqiptar kërkoheshin nocione që gratë myslimane të autorizohesh in të bënin të njëjtën jetë sikur gratë e krishtera [dela Roka:1994], një kërkesë e mbështetur edhe nga Mbreti Zog. Rezultati i kësaj do të shënohej në korrespondencën diplomatike të përfaqësuesit gjerman në Tiranë, kur me rastin e Vitit të Ri u paraqit gruaja e parë myslimane në Shqipëri në një vallëzim publik: “Zonja Bloshmi, bash këshortja e bukur e një deputeti dhe motra e saj, kërcyen pa perçe dhe me

fustane të shkurtra”, të cilën perëndi morët e quanin “përparim” [The Mus lim World, #13/1923]. Në këtë kohë, një debat i madh ishte ndezur në përpjekjen e “kemalizimit” të vendit, kur vetë Mbreti Zog kishte sanksionuar edhe me ligj veshjen e gruas myslimane. Komuniteti Mysli man ishte i ndarë në këtë debat, por i tërë debati dhe skizma përqendrohej rreth çështjes së perceptimit të ferex hesë dhe perçes (mbulimit të fytyrës) dhe jo lidhur me mbulimin e kokës. Megjithatë, mbulimi i gruas shqiptare rezistonte, prandaj në vitin 1935, një udhëtar anglez nëpër Shqipëri shkru ante: “Nga 70% të myslimaneve [të Shqipërisë], të cilët fenë e marrin se riozisht - shumë nga gratë vazhdojnë të mbulohen” [Newman:1945]. Një ndërmarrje e këtillë nuk e kishte pen guar as Iliaz Vrionin, ambasadorin e Shqipërisë në Paris, që në Xhaminë e Parisit në vitin 1930, të deklaronte se Shqipëria “është fortesë e islamit tradicional në Evropë”. Më pas, një përpjekje serioze të çr rënjosjes së mbulesës së gruas (mys limane apo të krishterë) brenda poli tikës shqiptare, lëshonte “britmat e luanit” për të miratuar një ligj që do të ndalonte përdorimin e mbulesës, një reagim i ashpër dhe më i theksu ar nga shkodranët. Por, për qeverinë “përdorimi i çarçafit (mbulesës) do të ndalohet në rast nevoje edhe me forcë, sepse është në kundërshtim me ligjin, sepse është antishoqëror, sepse ndih

Debati rreth mbulesës dhe zhurma mediatike (3)

mon në lidhjen e martesave ndërmjet personave që nuk njihen, sepse rrën jos konceptin se gruaja duhet të jetë skllave dhe se duhet t’i shërbejë ek skluzivisht burrit...” [dela Roka:1994].

Kjo do të vazhdonte egërsisht nga regjimi fashist italian, kur zv/Mbreti, fashisti italian Gjenerali Jakomoni, më 7 prill 1942, lëshoi urdhrin: “U ndalo het grave që të mbulohen kur janë në rrugë. Çdo person i mbuluar do të shikohet si i dyshuar dhe patrulluesit e kanë autoritetin që të hapin zjarr mbi të, pa paralajmërim” [Pearson:2006].

KOHA Javore10 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Përpjekja për të ndaluar ligjërisht mbulesën e femrave nuk është

Mbulesa e gruas myslimane shqiptare kishte vazhduar të jetë e pranishme edhe përballë ndalesës së dhunshme që i bëhej. Kështu në një raport të UN ESCO-s të vitit 1953 thuhej për gratë shqiptare se ato janë ende “të mbulu ara nga koka deri te këmbët”, gjë që tregon për rezistencën karshi ligjit. Por, luftën kundër saj do ta vazhdo jë regjimi komunist me një egërsi më të gjallë e për një interval më të gjatë kohor, e tensionuar sidomos prej vitit 1967, kur për shqiptarët ndaloi çdo shprehje të lirisë fetare, ndërkohë që në anën tjetër të kufirit, nën ish-Fed eratën e Jugosllavisë ngjante e njëjta gjë. Ambasadori i Britanisë së Madhe në Beograd, në një raport të arkivuar drejtuar Foreign Office-it, tregon se si në Asamblenë e Përgjithshme të Jugosllavisë, deputetët e Serbisë “i duartrokiten për suksesin që kishte pasur gjatë zbatimit të ndalesës së mbulesës në provincën e Kosovës“, e

(vijon nga numri i kaluar)

Kujt do t’ia merrte mendja se edhe sot, tridhjetë vjet pas asaj periudhe të trishtë moniste, shqiptarët do të mbajnë të njëjtat qëndrime, por me mundësi e ashpërsi më të madhe zhurmuese. Një pjesë e tyre, aq e kompleksuar dhe inferiore kundrejt perëndimorëve, sa kanë absorbuar mendësinë se për të qenë tamam “evropian” duhet të jesh sa më pak “mysliman” dhe aq më pak praktikant!

HajrudinMujaS.

cila natyrisht banohej nga shqiptarët. Kujt do t’ia merrte mendja se edhe sot, tridhjetë vjet pas asaj periudhe të tr ishtë moniste, shqiptarët do të mbajnë të njëjtat qëndrime, por me mundësi e ashpërsi më të madhe zhurmuese. Një pjesë e tyre, aq e kompleksuar dhe inferiore kundrejt perëndimorëve, sa kanë absorbuar mendësinë se për të qenë tamam “evropian” duhet të jesh sa më pak “mysliman” dhe aq më pak praktikant! Duhet të çlirohesh nga “shtypja” që i bën islami gruas si qytetare e rangut të dytë, e detyruar të mbulohet! Mendësi mesjetare këto të huazuara për ta paraqitur islamin si një fe shtypëse dhe për ta “çliruar” gru an në emër të “civilizimit” e të “eman cipimit” në një kohë kur po i bëhet asaj degradimi më i madh që i është bërë ndonjëherë në gjithë historinë njerëzore [Ernst:2005]. A e kanë py etur ndonjëherë veten këta, përse në shtetet perëndimore ekzistojnë koleg je të veçanta për meshkuj dhe të tjera të veçanta për femra? Ç’është ky in diferentizëm ndaj veshjeve skandaloze që po përfshijnë çdo shkollë e çdo familje? Kush do t’i paguajë pasojat e këtyre shthurjeve nëse jo vetë ajo?! Për ta përfytyruar më mirë një shami në kokën e një gruaje, le t’i referohe mi një studimi objektiv “A Return to Modesty – Discovering a Lost Virtue” [Kthim në modesti - Zbulimi i një virtyti të humbur], të autores amerikane Uen di Shalit (Nju Jork 2000). Fillimisht i thotë lexuesit se: “Qëllimin nuk e kisha që t’u propozoja grave për të mbulu ar trupin e tyre, por për t’ua tërhequr vërejtjen atyre që nuk mendojnë dhe nuk flasin tjetër veç për bukurinë e tyre”! Duke qenë në një kohë kur edhe në Amerikë shamia konsiderohej si një “skandal”, autorja e fton lexuesin që mbulesën ta marrë më me seriozitet, sepse është një çështje me rëndësi të madhe, që mund të ndryshojë shumë gjëra! Ajo analizon shoqërinë e grave amerikane, e cila si pasojë e veshjes së papërshtatshme, të përdorimit të bukurisë për qëllime propagandistike

të kulturës perëndimore, preten dime shterpe të cilat e konsiderojnë mbulesën si “shtypëse dhe padrejtësi ndaj gruas myslimane”. Këto preten dime – thotë ajo - e kanë fillin në kohët koloniale, kur perëndimorët e konsid eronin mbulesën si kundërshti të au toritetit të tyre dhe vë në argument dëshmitë dhe argumentet e fabrikuara perëndimore “në lidhje me shtypjen e femrës për shkak të mbulesës”. Heqja e mbulesës nga koka e gruas myslimane ishte përqendrimi kryesor i sistemit perëndimor, për të civilizuar (lexo: kolonizuar) vendet e huaja. Pas kolonizimit (nëse kolonizimi vërtet ka përfunduar), heqja e mbulesës në Ev ropë mbeti një shenjë “civilizuese”! Një pjesë e studimit të Bullok-ut është pjesa kritike, e cila i referohet femin istes marokene Fatima Mernisi [“The veil and the male elite – a feminist interpretation of women’s right in Is lam” (1991)] dhe perceptimit të saj për mbulesën si “shtypëse e gruas”! Bullok provon faktin se pikëpamjet e Fatimas mbi mbulesën janë pikëpamje personale të saj dhe nuk kanë të bëjnë fare me realitetin jetësor të një femre të mbuluar myslimane. Në konkluzion, autorja tregon se si mbulesa mbetet një mburojë e rezistencës kundrejt kulturës kapitaliste përballë mentalite tit të kohëve moderne, që ka ndik ime detrimentale për mëvetësinë dhe shëndetin fizik të gruas. Ajo gjithashtu përballet edhe me një aspekt thua jse të harruar të mbulesës, që është një rit i ngjashëm me namazin, një akt përmes së cilës shprehet bindja ndaj urdhrit të Zotit dhe në përkujtimin e të tjerëve, se vlera nuk bazohet në paraqitje por në veprime. Bullok e përfundon studimin me konstatimin se mbulesa në islam është një simbol që formëson gruan në personalitet më shumë se në një objekt seksual.

KOHA Javore 11Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

(Fund)

ligjërishtështëere

në filma dhe televizion, u bënë shkak për zhdukjen e vlerave e si rrjedhojë edhe për shtimin e dhunës dhe mun dimeve te vajzat e reja. Si referencë sjell qytetin Nju Jork, ku për çdo vit 54.000 adoleshente të moshave 1516 vjeçare mbesin shtatzëna! Shalit gjithashtu shqyrton pretendimin e gabuar të femrave perëndimore, të cilat e mendojnë veten të barabarta me meshkujt, të cilat pastaj vetë kanë nevojë për ta dhe kanë dallime të lin dura që nuk mund të anashkalohen. Në fakt, Shalit e konsideron mbulesën islame si ideal të humbur pa të cilën njeriu nuk mund të përballojë nevojat e veta natyrore. Ajo nuk tregon paku jdesinë e burrit ndaj gruas, por i jep asaj kuptimin dhe rëndësinë e vlerave që posedon, duke kufizuar shikimet që e konsiderojnë si një vegël për plotë simin e nevojave të veta personale. Natyrisht është konstatim i saktë që gruaja është biologjikisht më ndryshe nga burri. Ajo dhe burri i saj kanë pozi ta të njëjta, por detyra të ndryshme, vlera të njëjta por aftësi të ndryshme, të barabarta por me role të ndryshme. Për më tepër, këtu nuk ekziston kon cepti i fajësisë së mëkatit fillestar mbi Nëgratë!thelb, studimi i Shalitit mbi mbulesën islame vë në qendër të vëmendjes rëndësinë që ka në pastërtinë morale, në trupin që e mbron gjatë periudhës së pjekurisë seksuale dhe në zgjedh jen e partnerit të saj të jetës. Mbulesa islame – thotë ajo – është vetëm një rregull modest që e përgatit atë në udhëtimin e jetës dhe e fton vazhdi misht në refuzimin e një jete të deg jeneruar. Njeriu nuk është një komp jutër që pranon të ndjekë rregullat e thata, kurse gruaja arrin përsosmërinë përmes mbulesës dhe vetëm përmes saj plotëson zbrazëtitë e jetës. Një konstatim të ngjashëm e ka dhënë edhe Robin Uest nga “George Town University”, i cili në analizën e shkurtër të studimit të Shalitit, pohon se me vënien e mbulesës, jo vetëm që zgjo het mendja, por vendoset gurthemeli i një jete të shëndoshë dhe e një mar tese të qëndrueshme si burim i lumtur isë përballë errësirës dhe zbrazëtisë si pasojë e jetës së shthurur jostabile. Një trajtim të këtillë për mbulesën e bën edhe Kethrin Bullok në studi min “Rethinking muslim women and the veil” (2003). Ajo fillimisht tërheq vëmendjen në pretendimet e gabuara

Të dimë të zgjedhim mes avantazheve dhe disavantazheve

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Të jetuarit në epokën e smartfonëve

UjkajToni

Teksa shkojmë në kafene të ndryshme, në restorante, në rrugë, në fshat apo qytet, e kudo tjetër, njerëzit përdorimin dhe të shpenzuarit e kohës e “rezervojnë” për të qëndru ar me orë të tëra me sy në telefon at e tyre të mençur, dikush në rrjete të ndryshme sociale, e të tjerët në platforma të tjera që sot ofrohen pa Porfundësisht.abienë sy për të mirë fakti se ngado që shkojmë shikojmë njerëz të fokusuar vetëm me sy në ekranet

“

e tyre, thua se aty e kanë gjithë qël limin e jetës e të mirëqenies së tyre? Kësaj pyetjeje mund t’i ishim përg jigjur të gjithë, pra sigurisht që nuk dukemi mirë duke qenë gjithë kohës me vëmendje tek ekrani i celularit. Kjo lloj praktike, ashtu siç e kanë po huar edhe shumë ekspertë (mjekë, sociologë, etj) ka bërë që njerëzit në jetën reale të distancohen nga njëri-tjetri, dhe sigurisht kanë pasur të drejtë, sepse sot, pikërisht falë kësaj epoke të të jetuarit, social izimi ynë në jetën reale, afrimiteti dhe raportet me familje, shoqëri, miq, etj, janë zbehur dukshëm dhe padyshim që “pasojat” e teknologjisë gjithnjë në avancim janë tejet evidente. Sigurisht që anët pozitive të kësaj epoke janë të pakontestueshme dhe pozitive për shumëçka, mirëpo as ato negative nuk duhen përjashtuar.

KOHA Javore12 VËSHTRIM & OPINION

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Tek të rinjtë në tërësi sot, por edhe tek moshat e tjera (adoleshentët e të moshuarit) smartfonët janë bërë pjesë e pandashme e funksionimit të tyre, mirëpo duhet qenë koshient se si dhe për çfarë qëllimesh të kon sumohet koha e shtrejtë pas ekrane ve të smarftonëve. Pra, sigurisht se ne duhet vendosur vetës qëllimet e qarta, se çfarë pro duktiviteti sjellë shfrytëzimi i kohës, i të qëndruarit për orë të tëra nëpër ekranet e smarfonëve, pra se cilat janë avatazhet dhe disavantazhet e tyre për aq kohë sa frekuentohen. Në këtë kuadër është shumë e rëndësishme të kufizojmë veten në përdorimin e këtyre pajisjeve nëse ato i përdorim (keqpërdorim) vetëm sa për ta kaluar kohën, apo për të parë të tjerët se si po e jetojnë jetën e tyre, çfarë po bëjnë e ku po shko Dojnë.

Në jetën tonë të përditshme, ngado që shkojmë hasim në një realitet të njëjtë, në një të përbashkët e cila nganjëherë duket e pabesueshme, por ja që është e vërtetë - qëndrimi i “pakufishëm” i njerëzve në botën virtuale, përmes smartfonëve të tyre, falë zhvillimit të hovshëm viteve të fundit të tekonologjisë.

Psikologët jo rrallë duke shpjeguar ndikimin psikologjik që jep përdorimi i rrjeteve sociale, kanë pohuar se efektet negative janë kur njerëzit i përdorin këto rrjete sociale në masë të tepruar, gjë që si pasojë ata bëhen më asocialë, duke mos përjashtuar këtu afektimin e mundshëm nga depresioni dhe ankthi

Nga ana tjetër, ekspertët e teknologjisë së informacionit kanë ngre zërin për rreziqet që kanë rrjetet sociale për jetën tonë private, veçanërisht kur ata shpalosin shumë të dhëna perso nale nëpër rrjetet sociale. Në këtë prizëm, do të ishte e udhës që të dimë të menaxhojmë “varësinë” tonë ndaj përdorimit të rrjeteve sociale sa më mirë, për të shmangur gjithë pasojat negative që mund ta prekin secilin nga ne

të ishte shumë e dobishme sikur ne si individë të dimë dhe të vlerëso jmë se çfarë na sjell dhe ku na çon përdorimi kohë e pakohë i rrjeteve sociale të cilat shpeshherë bëhen “shkaktare” për lënien pasdore të shumë obligimeve tona shumë më të rëndësishme dhe ndoshta priori tare që na presin, vetëm duke i “har ruar” si pasojë e fokusimit tonë të shthur nëpër rrjetet sociale të kohës. Psikologët jo rrallë duke shpjeguar

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

ndikimin psikologjik që jep përdorimi i rrjeteve sociale, kanë pohuar se efektet negative janë kur njerëzit i përdorin këto rrjete sociale në masë të tepruar, gjë që si pasojë ata bëhen më asocialë, duke mos përjashtuar këtu afektimin e mundshëm nga de presioni dhe ankthi. Nga ana tjetër, ekspertët e teknolog

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

KOHA Javore 13 VËSHTRIM & OPINION

mund ta prekin secilin nga ne. Prandaj e mira do të ishte që të kthe hen pak sytë edhe nga libri tradicio nal i cili ka kohë që është lënë pas dore dhe nuk gëzon vëmendjen e merituar, si pasojë e revolucionit te knologjik i cili ka shënuar epërsi mar ramendëse krahasuar me epokën e librit klasik dhe të shtypit tradicional.

jisë së informacionit kanë ngritur zërin për rreziqet që kanë rrjetet sociale për jetën tonë private, veçanërisht kur shpalosim shumë të dhëna per sonale. Në këtë prizëm, do të ishte e udhës që të dimë të menaxhojmë “varësinë” tonë ndaj përdorimit të rrjeteve sociale sa më mirë, për të shmangur gjithë pasojat negative që

KOHA Javore14

VIP ulësja nuk të bën zotëri e as lider

Çfarëdo që organizohet është bërë zakon patjetër në rend të parë të ulen politikanët, patjetër duhet të përshën deten në mënyrë të veçantë nga orga nizatori, patjetër çdo folës duhet t‘i për shëndesë dhe patjetër duhet të mbajnë një fjalë rasti kurtoazije të shkruar nga dikush tjetër.

benefitet absolutisht janë vetëm të tyre dhe të dy tre shokëve të tyre të partisë, prandaj edhe vonohen në një shfaqje sepse nuk respektojnë as institucionin, as trupën teatrale dhe as auditorin. Skllavërimi na është shndërruar në stil të të jetuarit dhe si duket nuk po dijmë të jetojmë pa vuajtur, i kemi vendosur zinxhirët me dashje e si zgjidhje, liria për ne është dhuna psiqike dhe sot nuk kemi më të voglën dëshirë ta përqa fojmë ndryshimin, sepse lideri ynë i

Dijana Toska

e deri te shpirtrobërit të cilët në vend që të iluminohen nga ngjarja, zgjedhin përuljen për t‘i bërë lajka një politikani që është aty falë votës së po këtyre Disaputhadorëve.politikan i japin vlerë vetes vetëm duke ia ulur vlerën të tjerëve, duke abuzuar e përdhosur vlerat qytetare, kulturore dhe kombëtare të kombit të vet, atyre nuk u interesojnë gjërat e përbashkëta ngase liria e pakufishme ekziston vetëm për ta dhe të gjitha

Një shfaqje teatrale filloi me 30 minu ta vonesë ngase pritej të vinte një by qym politikani i cili pasi erdhi namuzli ja kokën se ngriti nga telefoni, ngase shfaqja ishte ndërthurur me akte sek suale dhe sa herë aktorja klithte, ky i shkreti humbiste realitetin me ambien tin momental ku ishte.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Viteve të fundit kam filluar të injoroj shumë ftesa për ngjarje të natyrave të ndryshme duke përzgjedhur vetëm ato me të cilat jam e lidhur shpirtërisht, dhe mundësisht ku nuk janë të pran ishëm figura politike. Vetë prezenca e tyre që në hyrje po i humbet çdo shije ngjarjes nga servilizmi i pakontolluar i njerëzve, duke filluar nga organizatori

KOHA Javore 15

shpifur ende ka nevojë për vazal dhe shpirtëra të dehur që nuk janë të aftë të çmojnë lirinë dhe mbrojnë të drejtat e tyre. Lideri kërkon dhe gjen njerëz të vegjël nga turma, prandaj me lehtësi e ka të rezervuar ulësen e parë kudo që shkon, në universitet, akademi e institut e gjetiu, sikurse si në shtëpinë e vet. Vota ka rëndësi nëse jeton në një shtet demokratik ku sillen ligje për të ngritur nivelin e mirëqenies së njerëzve, kurse tek ne shpenzohet jeta për mirëqe nien e një politikani i cili brenda natës prej analfabeti bëhet “intelektual“ me diplomë fakulteti, prej vagabondi shndërrohet në shef të nëntokës i cili në emër të partisë vret e pret çdo hallexhi, për milionerët e partive që vjedhin në emër të votës tonë nuk na bëhet vonë, bile viteve të fundit kemi edhe disa lloj milionerësh të ri partish, që në emër të votave tona marrin miliona nga shtete të tjera për të na asimiluar, e ne vazh dojmë të vdesim për ta, duke ua rezer vuar gjithmonë ulëset VIP në vendet e para, sepse ndryshe nuk jemi mësuar të përjetojmë gëzim kolektiv. Politikanët vendin e tyre e kanë mirë të përcaktuar në qeveri, parlament e gje tiu të cilin nuk do t‘ua lëshonin askujt e as të madhit Zot. Prandaj na duhet një reflektim intelektual që nuk na kushton

asgjë për t‘i vendosur disa parime ele mentare të mirësjelljes, kulturës së ko munikimit të cilat do t‘i eliminonin këto zakone të pashkruara ndër shqiptarët, e që na kanë burgosur shpirtin dhe na kanë e kanë rrëzuar për tokë dinjitetin Nëtonë.një tryezë shkencore cila do temë që trajtohet, në rend të parë duhet ulur shkencëtarët, akademikët, hulumtuesit e profesorët, ndërsa çdo politikan i mençur duhet ulur diku në mes të sallës bashkë me studentët e të tjerë, sepse njeriu gjithmonë ka nevojë për të zgjëruar horizontet e diturisë. Në një manifestim kulturor në rendin e parë duhet ulur doajenët e kulturës në shenjë respekti e mirënjohjeje për punën e tyre, pastaj profesionistët e kësaj lëmie që merren me kulturë e aty afër diku edhe politikanët, përveç që mund të mësojnë shumë gjëra të reja mbi traditën e kulturën tonë të lashtë, do të pasurohen edhe shpirtërisht. Në një shfaqje teatrale në rendin e parë duhet ulur doajenët e teatrit, kritikët e gazetarët që përcjellin teatrin, pastaj artdashësit e flaktë e diku në mes edhe politikanët që të mund ta shijojnë bashkërisht me qytetarët bukurinë që sjell arti.

Në manifestimet kushtuar Nënë Terezës

dhe në ato humanitare, në rend të parë duhet ulur motrat e Nënë Terezës dhe njerëzit me aftësi të kufizuara për të cilët ajo u kujdes gjithë jetën e saj, e diku në mes të humanistëve edhe poli tikanët që të kenë mundësi të mësojnë se çka do të thotë bamirësia, çka do të thotë të jesh njeri me këmbë në tokë dhe çfarë privilegji është të jesh afër Nënë Terezës dhe të ndjekësh rrugën e saj e të Zotit tënd të lavdishëm. Bota e civilizuar voton një politikan me shpresë për t‘ia zbukuruar jetën dhe pret e kërkon llogari nga ai, sepse e konsideron shërbyes të tij, ndërsa në çdo manifestim kulturor, qoftë në kine ma, teatër apo operë, ndihet qytetarë i barabartë edhe me presidentin e shte tit, sepse ulëset i ka rezervuar sistemi demokratik i cili respekton qytetarin e jo profesionin momental që dikush ushtron. Presidenti i Finlandës Sau li Ninisto i votuar nga 72% e popul latës në mandatin e dytë, kërkoi që t‘i zvogëlohej rroga për 30%, ndërkohë që në një panair të librit përveç që bleu libra, ai u ul në shkallët e sallës si zotëri për të përcjellur një promovim, ndërsa të gjitha ulëset ishin të zëna me qytet VIParë. ulësja nuk të bën zotëri, as lider e as burrështetas.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Shqiptarët kanë vuajtur gjithmonë nga braktisja e popullatës. Emigrimi është një plagë e kahmotshme ndër shqip tarët, një epidemi mbarëkombëtare që ka prekur pothuajse çdo prag shtëpie, çdo vendbanim e çdo rajon. Kjo plagë e pashërueshme, sot e kësaj dite, po merr përmasa shqetësuese me ten dencë rritjeje. Fatkeqësisht, karvani i

Të lënë në harresë dhe në mëshirën e kohës

Shqiptarët e Istrës

HajrullahHajdari

Një grup prej dhjetë familjesh shqiptare nga territori i sotëm i Malit të Zi, u nis drejt Istrës dhe mbërriti atje më 21 kor rik 1657. Ata u vendosën në vendbanimin tani të quajtur Peroj (Peroi). Së bashku me këto dhjetë familje shqiptare, në Peroj u vendosën edhe pesë familje malazeze. Të gjitha familjet (shqiptare dhe ato malazeze) i përkisnin fesë ortodokse. Malazezët e ardhur në Peroj, në 365 vitet e kaluara, me krenari e ruajtën identitetin e tyre fetar dhe kombëtar. Ndërkaq, për fat të keq, fati i këtyre shqiptarëve nuk dihet, nuk është ruajtur nga e kaluara e tyre asgjë dhe sipas të gjitha gjasave janë asimiluar

Migrimi i shqiptarëve drejt Dalmacisë ka gjasa që të jetë bërë në grupime të vogla ose individuale. Rasti i parë i migrimeve në grupe në Dalmaci është vendbanimi Arbanas në ishullin Çiovo afër Trogirit, në shekullin XV, ndërsa rasti i dytë është migrimi i shqiptarëve në Istra të Dalmacisë, në shekullin XVII. Kësaj radhe do të paraqesim disa të dhëna për vendosjen e shqiptarëve në vendbanimin Peroi (Peroj) në Istra të Krocisë, pasi për rastin e parë kam shkruar disa artikuj.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

kur territoret bregdetare shqiptare i ta konin krahinës së Arbërisë Venedikase (Albania Veneta), kur shqiptarët migro nin drejt brigjeve bregdetare të Italisë dhe HistoriografiaDalmacisë.shqiptare i ka kushtuar kujdes të veçantë dhe ka shënuar poth uajse me përpikëri emigrimet e shqip tarëve nga territoret e Krajës (brigjet e Liqenit të Shkodrës) në shekullin XVIII, drejt Dalmacisë dhe vendosjen e tyre në qytetin bregdetar të Zarës. Mirë po, edhe pse migrime të shqiptarëve drejt bregdetit dalmatin ka pasur, siç cekëm më lart, që në shekullin XV, his toriografia shqiptare këto migrime nuk i ka shënuar fare ose i ka përmendur shumë pak. Pra, i ka lënë në harresë ose në mëshirën e kohës për t’u fshirë përgjithmonë nga kujtesa jonë.

Gjendja ekonomike dhe politike në ter ritorin e Arbërisë Venedikase nuk ishte e mirë. Kushtet e jetesës vështirëso heshin nga dita në ditë. Zëri se vene dikasit, pas murtajës, pranonin ardha cakë për të populluar Istrën u përhap me shpejtësi edhe në Arbërinë Vene dikase. Kështu një grup prej dhjetë

KOHA Javore16

VËSHTRIM & OPINION

shpërnguljeve vazhdon e vazhdon dhe si pasojë vendet shqiptare po bosha tisen, në disa raste edhe tërësisht. Pa dashur të mohoj lëvizjet e shqip tarëve nga një vend në tjetrin, me qël lim të kërkimit të kushteve më të mira jetësore, emigrimet e para të shqip tarëve kanë qenë, në shumicën e rasteve, të kushtëzuara nga sulmet e pushtuesve të ndryshëm, që nga koha e Ilirisë e deri tek okupimi sllav i tokave shqiptare. Emigrimet e para masive kanë ndodhur si pasojë e ndëshkimeve të Perandorisë Bizantine në shekullin XIV (1327, 1333, 1336) e të Peran dorisë Osmane, që janë të shumta (shekujt XV-XIX). Natyrisht, kjo dukuri ka përfshirë edhe shqiptarët në Malin e Zi dhe daton, së paku, që nga koha

Peroi është një fshat i vendosur në jug perëndim të Istrës, në Qarkun e Pulës, në anën veriore të qytezës Fazhana, afër 1000 m larg nga deti. Ky lokalitet fillimisht banohej nga fiset ilire ligu rët, histrët dhe liburnët, ndërsa sllavët u vendosën këtu në fund të shekullit VI. Po ashtu këtu, kohë pas kohe (më herët dhe më vonë) kanë jetuar edhe fise të ardhura nga Morea e Greqisë. Në fundvitet e shekullit XVI dhe gjsmën e parë të shekullit XVII, Istra u sulmua nga një murtajë shfarosëse dhe si pa sojë, shumë vendbanime në Istra, pra edhe vendbanimi Peroi, pothuajse mbeten pa banorë. Në vitin 1644 Peroi mbeti vetëm me tre banorë. Republika e Venedikut kishte shprehur interesim që vendbanimet e shfarosura në Istra të popullohen përsëri.

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

familjesh shqiptare nga territori i sotëm i Malit të Zi, u nis drejt Istrës dhe mbër riti atje më 21 korrik 1657. Ata u ven dosën në vendbanimin tani të quajtur Peroj (Peroi). Së bashku me këto dhjetë familje shqiptare, në Peroj u vendosën edhe pesë familje malazeze. Të gjitha familjet (shqiptare dhe ato malazeze) i përkisnin fesë ortodokse. Malazezët e ardhur në Peroj, në 365 vitet e kaluara, me krenari e ruajtën identitetin e tyre fetar dhe kombëtar. Ndërkaq, për fat të keq, fati i këtyre shqiptarëve nuk dihet, nuk është ruajtur nga e kaluara e tyre asgjë dhe sipas të gjitha gjasave janë Ndërsaasimiluar.historiografia malazeze dhe ajo serbe pretendojnë dhe vërtetojnë se të gjitha 15 familjet ardhacake të ardhura në Peroj kanë qenë familje malazeze nga Crmnica, historiografia shqiptare hesht, edhe pse shumica e tyre ishin Poshqiptarë.siështë e vërteta?!

mendura, por do të ketë edhe shumë të tjera, dokumentojnë ekzistencën e shqiptarëve në Peroj. Dihet së paku, se duke folur gjuhën shqipe, 250 vite janë identifikuar si shqiptarë. Mala zezët ishin shumë më pak në numër sesa shqiptarët, por i qëndruan kohës, edhe sot ata me krenari deklarohen si malazezë. Po krenaria shqiptare ku na Ështëmbeti?!e dhimbshme që shteti shqip tar dhe shqiptarët në përgjithësi të mos shfaqin interes për shqiptarët kudo që ata jetojnë! Edhe shqiptarët e emigruar në Arbanas të Zarës nuk ishin të shumtë në numër, por ata e ruajtën identitetin e tyre kombëtar, falë edhe interesimit të individëve dhe in stitucioneve shqiptare. S’ka dyshim se rasti i shqiptarëve të vendosur në vendbanimin Arbanas dhe Peroj dhe lënia e tyre në harrësë dhe mëshirën e kohës, dëshmon mosfunksionimin e mosinteresimin e institucioneve shqip tare për bashkëkombësit e vet. Mbase jemi shumë dhe s’na duhen ata pak?! Rasti i malazezëve të Perojit dhe kujde si i historiografisë malazeze ndaj tyre, duhet të merret si shembull i mirë se si duhet të kujdesemi për pjestëtarët e kombit tonë, sadopak që janë e kudo që janë. Akademitë e Shkencave (Shqipëri e Kosovë) duhet t’i nxisin studiuesit e ndryshëm që të studio jnë e zbulojnë vendbanimet shqiptare, sidomos në bregdetin dalmatin dhe të Istrës, të shpëtohet çka mund të shpë tohet, ani pse një pjesë të madhe të tyre e kemi humbur dhe ata janë asimi luar Kamtashmë!bindjen se në Peroj duhet të ekzistojnë gjurmë shqiptare edhe sot e kësaj dite. Ato duhet gjurmuar dhe studiuar me vëmendje.

KOHA Javore 17

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

më të shquar dhe më të respektuar Gi rolamo (Jeronim) Priuli, për Republikën e Shquar të Venedikut, kapetanit Ras po. Duke e përmbushur obligimin që më është dhënë nga Senati i Ducalit, më 27 korrik që kaloi, për vendosjen e familjarëve në vendin ku do t’i pëlqente Kryepriftit të nderuar Misho Braikov iqit, me 10 familje shqiptare dhe priftin kryesor Mikel Lubosina, me 5 familje, gjithsej 77 frymë të ardhura nga Mali i Zi, një vend turk, si nënshtetas besnik e i devotshëm i Republikës shumë të ndritshme (Venedikut). Duke pasur informata të sakta, se vendi më i për shtatshëm do të jetë ai që ka qenë më parë vendbanim, në pronësi publike, i quajtur Peroi, i shkretuar dhe i pabanu ar prej shumë vitesh... me toka të pap unuara, gurishte, i mbushur me therra, të braktisura, pa zotërim nga dikush...” (L’ill. mo et ecc. mo sig Girolamo Pri uli per la Ser. ma Repubblica di Vene zia, Capitanio di Raspo. Eseguendo le commissioni che tiene dall’ ECC. mo Senato in Ducali 21 Luglio passato in Provinzia in un sito che parese proprio a. S.E. il Capo Micho Braicovich con dieci famiglie albanesi, et il Capo Prete Michiel Lubosina con famiglie cinque, che in tutti sono anime settantasette venute da Montenegro paese Turches co, come fedeli sudditi alla devozione della Ser. ma Repubblica. Avendo pertanto esata informazione, che men proprio, e comando sara il sito, et loco che fu gia Villa di ragione pubblica detta Peroi deserta et disabitatamolti anni... con Terreni incolti, sassosi, spi nosi, dereliti, abbandonati, e senza il possesso d’alcuno.). Pra, është e qartë se shumica e familjeve të vendosura në Peroj ishin shqiptarë ortodoksë. Por për këta shqiptarë nuk u kujdes askush, ata u harruan, mbase nga harresa edhe u asimiluan. Përkundrazi, shteti i Malit të Zi nuk i harroi asnjëherë malazezët, madje u kushtoi kujdes të veçantë. Ekzistojnë mbi 100 punime shken core për malazezët e Perojit (vetëm për pesë familje) dhe shumë libra të botuar në kohë të ndryshme. Ndërkaq, nuk jam në dijeni se kemi ndonjë libër të botuar apo punim shkencor për këta shqiptarë, tanimë të humbur. Malazezët e Peroit, edhe sot e kësaj dite, janë të organizuar, kanë shoqëri kulturore-ar tistike dhe përdorin alfabetin e tyre cilirik. Për fatin e shqiptarëve të Peroit nuk dihet asgjë, janë aty, u asimiluan apo…! Sidoqoftë, dokumentet e për

Duke folur për shqiptarët, Aleksa Bo gosavleviq, në faqen 12 të librit të tij “Mbi arnautët” (O Arnautima), botu ar në Nish në vitin 1897, ndër të tjera thekson: “Vendbanimi i tretë dhe më i vogli prej 500 frymësh gjendet në siuj dhesën e Istrës, në fshatin Peroj (Lugi na e Arnautëve), e cila nga Pula është dy orë udhëtim. Këta këtu i ka vendo sur Republika e Venedikut me dekretin e saj. Atëherë prijës i tyre ka qenë Miko Draçkoviq. Ata e kanë ruajtur veshjen e tyre popullore dhe adetet e veta, flasin shqip, por të gjithë ishin të fesë orto dokse”. Pra, dihet se shqiptarët e Per oit, plot 240 vjet nga emigrimi i tyre, e flisnin gjuhën shqipe, por për ata nuk u interesua askush. Historiografia shqip tare heshti dhe hesht akoma, sikur të mos kishte ndodhur asgjë! Por, dokumenti më i rëndësishëm i cili flet për përkatësinë shqiptare të familjeve të vendosura në Peroj është pa dyshim “Dokumenti (Statuti) i Per ojit”, në bazë të të cilit ardhacakëve u është ndarë toka. Këtë dokument për herë të parë e ka bërë të ditur dhe e ka publikuar Giovani Andrea Dalla Zonca, në artikullin “Notizie riguardo a Peroj” (Lajme rreth Perojit), botuar në gazetën “L’Istria” në vitin 1852, pra 45 vite para Bogosavleviqit. Në një pjesë të këtij dokumenti, i përkthyer, sigurisht, në gjuhën serbe nga Fran Barbaliq, inspektor austro-hungarez i shkollave, në vitin 1933, ndër të tjera thuhet: AD+ 26 nëntor 1657. “Zotëriut

Në kohën e sundimit të Malit të Zi (1880-1918) në Ulqin kanë qenë të regjistruara 107 anije me vela. Ul qinakët ishin marinarë të shkathët dhe ndërtues të mirë të anijeve. Kantieri i vjetër i anijeve gjendej nën Qytetin e Vjetër, afër tyrbes së Fan it. Konsulli i Francës Hecquard në Shkodër, shkruante se në Uqin gjen det kantieri në të cilin ndërtohen anije prej 100 deri në 200 tonë. Gjatë lundrimit vështroja bjeshkën e Pinjeshit dhe më dukej se dëgjoja tingujt e valles afro-ulqinake Shara veli që shoqëronte udhëtimin tonë, ndërsa në Kala duket se ende vësh trojnë detin nga lart mbretëresha Teutë, Gjergj Stres Balsha, Kulla e Balshajve, Tregu i robërve, etj. Mad je dhe Servantesi i cili i shkruan dhe i këndon Dulcineas…

Sa vaporet, sa gjemijat, mi ty shkojnë e s`t`bajnë zullum, A, a, a ..., aman e, ti ke hyqym m`i përpi e, par je i gjanë e duron shumë. Vjen tallazi sa shtëpija, i bje barkës n`bash e n`kiç, A, a, a ..., aman e, kapidani prej Ulqinit e shikan e s`trembet hiç. Kapidan o, djal` i ri e, merr dyrbinë e ban serja, A, a, a ..., aman e, dojnë me m`dal` o ment prej kreje kur ta shaf tallazin tand!

KOHA Javore18

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022 Gjon Shllaku qëkur vendosi të përkthente “Iliadën” e Homerit, vuri re se fjalorët e shqipes të asaj kohe nuk kishin fjalë që t’u përgjigjeshin pjesëve të anijeve të grekëve të vjetër. Atëherë tregonte ai, qeshë i detyruar të takoja detarë të vjetër ulqinakë e prej tyre të merrja fjalët: ballastama-ja, fllugë, kallume, shtrezë, pajuer, liboi etj Avdiu/CuraLuljeta Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

anijen që lundronte qetë mori jehonë edhe kënga:

Ditën e mërkurë, më datë 14 shtator 2022, një ngjarje e veçantë u shënua në qytetin tonë. Nxënësit e shkollave të Ulqinit me rrethinë dolën në det të hapur me anije të vogla që zakonisht mbartin Kapedanëtturistë.ulqinakë të cilët me përkushtimin dhe profesionalizmin e tyre kënaqen shpirtin e ardhmërisë së qytetit tonë, bënë një punë me vlerë me dedikimin që iu bënë nxënësve të shkollave. Ta shohësh Ulqinin nga deti është diçka madhështore. Edhe kapedanët që dikur bërë historinë, sot do ndiheshin krenarë të shihnin djemtë dhe vajzat tona duke lundruar në Detin Adriatik, det i cili Ulqinin e lidhi me qendra të ndryshme. Detar ia e këtij qyteti ngritjen e vet më të madhe e arriti në shekujt XVII, XVIII dhe gjatë shekullit XIX. Tregtia de tare e ulqinakëve me anije të tyre zhvillohej me limanet më të mëdha dhe qendrat tregtare të Adriatikut, të Levantit dhe të Mesdheut. Ulqinakët transportonin drithra në Venedik, në Istër, Trieste, pastaj lesh në Gjenovë, duhan në disa limane të Adriatikut, e të tjera. Deti ishte dhe mbetet formë e egzistencës edhe sot e kësaj dite për ulqinakët. Të shetisesh me anije dhe mos të të sillen ndër mend vargjet e këngës: O ti det o ujë i njelmët... është e pamundur. Dhe kështu bashkë me

Vështro Ulqinin me

Si gjithmonë u gjinde plot, A, a, a ..., aman e, Shumë kërkova, fundi s`t`u gjet`, ku do t`jet marimi jot!

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

Dylqizë, s’kam çka të them, Gjërat e mira janë gjithnjë të rralla. Dylqiza I ka flokët prej arit, Ballin si fusha slizanit, Vetullat si brezi qiellor, Sytë si dielli, faqet portokall, Dhëmbët e saj margaritar.

me sytë e detit

Deti solli në Ulqin edhe harapët të cilët shumë shpejt do të bëheshin qytetarët më të devotshëm të këtij qyteti. Deri në vitin 1978 në Ulqin kanë jetuar 100 familje zezake, ndër sa sot për fat keq asnjë. Kalorësi gjerman Arnold fon Harfi, gjatë një udhëtimi në vitin 1496 ka loi nëpër disa vise shqiptare, ndër të cilat përmend edhe Ulqinin ku arriti ngan Raguza. Për Ulqinin e asaj kohe Harfi shkruan: “Prej Raguzës deri në Ulqin, të cilin ai e shënon si Dulcina R.U, ka njëqind milje detare. Kjo është një qytezë ku unë për herë të parë dëgjova gjuhën shqipe. Posa zbrita në lima e hetova tingëllimën e kësaj gjuhe, që ndry shonte prej sllavishtes”. Harfi qëndroi në Ulqin dy ditë dhe gjatë qëndimit të tij shënoi fjalë shqipe që sot figurojnë në fjalorin e tij.

Po shoh dritë, për fat, edhe në këtë shekull. Jam mirënjohëse që po e dini edhe gjuhën time e po më çlironi edhe njëherë nga vetmia. Isha e ngu juar me mijëra vjet thellë në zall, në fund të detit. Mbi mua ishin paluar shtresat e zallit, shtresat e sheku jve. Lëvizjet e ujërave në stinë të ndryshme më jepnin shpresë se do ta gërryenin zallin e do të ma zbu lonin ndonjë gjymtyrë, ndonjë pjesë të trupit tim të thyer, e të më nxirrnin nga lymi. Dhe ja një ditë, si ndonjë kalorës nga përrallat e kohës sonë, kur njërën rrëfanë ma kishte zbuluar lëvizja ledhatuese e valëve nën det, më vërejti syri i “kalorësit” të shekul lit tuaj, syri i zhytësit që më rroku për rrëfane dhe me kujdes, ashtu të rras kapitur më çliroi edhe njëherë, kësaj here nga zalli i fundit të detit. Sa bukur, thashë, shndritka dielli! Jetë në nje vend, në një kohë. E për mua, siç thonë, nje metempsikozë, ringjall je. Por t’ia nisim nga fillimi. Isha lym, deltinë e thjeshtë, e shkapërderdhur

nxjerrun nga deti. Me të drejtë Prof. Ruzhdi Ushaku e bën amforen bukur të flasë. Amfora flet, tregon, rrëfen me gjuhen e vet. Kurse mua monolo gun e amforës më pelqen ta krahasoj me Ulqinin e sotëm.

KOHA Javore 19

Për Ulqinin flasin gojëdhënat, legjen dat, librat e shkruar si edhe amforat në fund të detit dhe ndonjë tek tuk e

andej e këndej. Materie e parëndë sishme, amorfe, pa jetë, pa gojë, pa gjymtyrë. Një ditë sikur ndjeva se dy duar të vyeshme po m’i mblidhnin pjesët ende të paformuara të trupit tim, sikur m’i pastruan ato dhe kështu pa jetë, pa formë, arrita deri te rrota e poçarit. Duart e tij filluan të ma jepnin formën dhe ndjeja se si po çlirohesha nga balta, po dal nga deltina masive, “po marr frymë” gjithnjë e më lirë. U solla disa herë në boshtin e rrotës, e përkëdhelur nga duart e poçarit, dhe ja u shndërrova në formën dhe madhësinë e duhur. Poçari si duket, nuk e kishte zakon që në trupin e amforave të hiqte ndonjë vijë, apo te shënonte ndonjë shenjë a fjalë, të lënte ndonje porosi. U tëra u poqa dhe si e tillë u bëra gati per treg. Isha e çliruar nga bota, nga deltina, nga lymi, dhe prisja rrugën e “jetes” sime. Një ditë kalova në duar të një treg tari dhe bashkë me shumë amfora e enë të tjera prej dheu, të mbushura kush me drith e kush me vaj, kush me verë, na futen në hambarin e një anie je të madhe. Udhëtonim gjatë duke u përkundur, si në djep nga valët e detit të gjerë. Lart mbi kokat tona mbi kuvertën e anijes, dëgjuam zhurmë, piskamë të detarëve e tregtarëve që kacafyteshin e luftonin me disa plaçkitës, piratë a kusarë nga një anije tjetër. Si duket anija jonë ishte rrëmbyer. Shumë prej nesh në këtë rrëmujë e tollovi u kapërdinë, u thyen copë e grimë. Unë disi mbeta gjallë. Anija vazhdoi lundrimin... Ulqinit i duhen Ymer Agat, njerëzit me vizion dhe largpamës që Ulqinit t’i kthejnë dinjitetin e munguar ndër vite me ndërtimin e portit, muzeut të detarisë dhe shumë gjërave të tjera më se të nevojshme që lidhen me traditën dhe kulturën e këti vendi. Këta fëmijë duhet të shëtisin në det e jo të na i marrë “deti” apo rrugët e botës. Këta fëmijë meritojnë Ulqinin me rrethinë, dhe jo vetëm.

Shoqatën “Pronarët e anijeve” i falënderoj për idenë dhe realizimin, me shpresë se kjo ngjarje në të ardh men do të bëhet traditë.

Lupi di mare dulcignotti, ju lumtë!

KULTURË

Ulqin – Shkrimtari dhe analisti i njo hur nga Shkupi, Kim Mehmeti, është shfaqur kritik ndaj shumë dukurive të sotme në fushën e arsimit ndër shqiptarët si dhe për shumë anomali të tjera të shoqërisë së sotme shqip Nëtare.takimin e hapur, që është zhvil luar të hënën mbrëma në Librarinë “Ulqini”, ai ka veçuar partizimin si një plagë të arsimit, por edhe të sho qërisë shqiptare në përgjithësi, gjë që ka sjellë dëme dhe pasoja të par iparueshme në sistemin arsimor dhe vlerat “Shkurtshoqërore.eshqip, jo vetëm në arsim, por në çdo sferë të shqiptarisë, ne nuk shpëtuam nga partizimi i sho qërisë. Ne ende më besnik i jemi par tisë sesa edhe kombit. Ne më shumë i përkulemi asaj leckës partiake sesa shqiponjës me dy krena”, ka thënë

KOHA Javore20

“Një popull mund ta shkatërrosh pa përdorur asnjë plumb. Vetëm nëse ia ndalon arsimimin, ose ia shkatërron arsimimin. Dhe sipas meje, më e rrezikshme është t’ia shkatërrosh arsimin sesa t’ia ndalosh, sepse nga të diplomuarit e paditur krijon njerëz të dëmshëm për shoqëri, ndërsa nga njeriu i mirë, i pashkolluar, ai nuk ta dëmton shqiptarinë sa doktori i shkencave që e ka blerë doktoraturën dhe është bërë profesor, i shkatërron gjeneratat, krijon gjenerata që nesër janë inferiorë ndaj kolegëve të vet etj.”, ka thënë Mehmeti

Në Librarinë “Ulqini” u mbajt takimi i hapur me shkrimtarin dhe analistin Kim Mehmeti, me temë

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Kemi filluar të ndjehemi si popull pa atdhe

SiMehmeti.njëndër

Ai ka bërë një krahasim ndërmjet bukurisë, që është e dukshme, por që me kohë kalon, dhe mençurisë si pjesë e padukshme e njeriut, që mbetet e përhershme, dhe ku arsimi luan rol “Arsimimivendimtar.ështëai

“E kam kuptuar një gjë. Një popull vlen vetëm aq sa është i kujdesshëm ndaj periferisë së vet, sa investon atje, edhe sa i përket arsimit”, ka thënë Mehmeti.

e rrezikshme është t’ia shkatërrosh arsimin sesa t’ia ndalosh, sepse nga të diplomuarit e paditur krijon njerëz të dëmshëm për shoqëri, ndërsa nga njeriu i mirë, i pashkolluar, ai nuk ta dëmton shqiptarinë sa dokto ri i shkencave që e ka blerë doktor aturën dhe është bërë profesor, i sh katërron gjeneratat, krijon gjenerata që nesër janë inferiorë ndaj kolegëve të vet serbë etj.”, ka thënë Mehmeti. Për të ilustruar mendimin e tij, ai ka përmendur periudhën e ndritur kur Kosova krijoi elitat e veta kulturore, shkencore etj. që ditën të shpërfaqin të vërtetën shqiptare.

KOHA Javore 21 temë “A duhet t’i besojmë arsimit sot?”

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

simimi është ai që e forcon bukurinë e brendshme, se bukurinë e jashtme mundet sot edhe me ndërhyrje kiru rgjike të bëhemi më të bukur. Mirëpo, nuk mund të të bëjë më të mençur”, ka thënë Mehmeti. Sipas tij, mungon kujdesi i dy shteteve shqiptare, Shqipërisë dhe Kosovës, ndaj shqiptarëve që jeto jnë jashtë këtyre shteteve, ku ai ka veçuar shqiptarët në Malin e Zi dhe në Luginën e Preshevës. “Ne dalëngadalë kemi filluar të nd jehemi si popull pa atdhe, thuajse askush nuk kujdeset për ne, nuk ekziston as ai kujdesi që e tregonte dikur Kosova ndaj ne shqiptarëve që jetonim jashtë Kosovës. Kosova ishte ajo nëna e mirë që na arsimonte, që prodhonte kuadro arsimore për shqiptarët në Maqedoni. Ne pothu ajse edhe sot e kësaj dite profesorët më të mirë i kemi ata që na i prodhoi Prishtina... Kjo është nëna që kujde set mirë për fëmijët e vet”, ka thënë Mehmeti, duke shtuar se shqiptaria nuk mbrohet në Tiranë, por pikërisht në skajet më periferike ku jetojnë Aishqiptarët.kanënvizuar rolin kyç të arsimit në iluminizimin e një populli apo sho “Njëqërie.popull mund ta shkatërrosh pa përdorur asnjë plumb. Vetëm nëse ia ndalon arsimimin, ose ia shkatër ron arsimimin. Dhe sipas meje, më

problemet e arsimit shqip, ai ka përmendur fenomenin e diplo mave dhe doktoratave të blera, saqë nuk mund të dallosh të mençurit nga budallenjtë me diploma dhe dokto “Erata.shohim

“Pse ne u faktorizuam në ato vite dhe shqiptarët u faktorizuan? Sepse i kompletoi shqiptaria në njëfarë mënyre elitat e veta. A sot ndodh, sip as meje, diçka që është e rrezikshme. Por ne ato elita dalëngadalë i sh katërruam. Dhe te ne, nëse ka ndon jë elitë që nga dita në ditë forcohet, është elita e tenderokratëve, hajdu tokratëve, e politikanëve që vetëm njëzet ditë në katër vite u kujtohet çfarë duan shqiptarët, gjatë fushatës parazgjedhore. Që duhen shkolla të mira, duhen biblioteka, duhen librari”, ka thënë ShkrimtariMehmeti.dheanalisti nga Maqedo nia e Veriut ka thënë se e ka pranu ar me kënaqësi ftesën për të ardhur në Ulqin, sepse këtë e ndien një lloj obligimi moral dhe kombëtar.

që ata si ne u bënë doktora shkencash dhe shtrojmë pyetjen: Si mundet ky? Se e dimë, njihemi: bu dallenjtë njihen mirë me njëri-tjetrin, të mençurit njihen mirë. E tani u për zie puna te ne. Doktorët e shkencave dhe budallenjtë shkojnë bashkë. Dhe ti nuk mundesh më ta dallosh se ku nis e vlefshmja, ku përfundon e pav lefshmja. Ky është problemi i arsimit”, ka theksuar shkrimtari.

që e përpunon te njeriu pjesën e padukshme, bukurinë e padukshme tek ai, që ka të bëjë me vlerat njerëzore, ndjesinë e tij, imag jinatën e tij. Arsimimi ka të bëjë me bukurinë e përhershme që nuk pla ket, se bukuria tjetër harxhohet. Ar

Përpos takimit në Librarinë “Ulqi ni”, shkrimtari ka zhvilluar të hënën një takim me nxënësit e Shkollës së Mesme “Vëllazërim-Bashkim” në mjediset e kësaj shkolle. i. k.

Në vijim të takimit, ai është përgjigjur në pyetjet e pjesëmarrësve në takim. Udhëheqësi i takimit, Bledar Doda, ka thënë se pasi që është fillimi i vi tit shkollor, janë përcaktuar për një temë të tillë (arsimin) e cila na prek të Takimigjithëve.është organizuar nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi dhe Libraria “Ulqini”.

“Jo vetëm në arsim, por në çdo sferë të shqiptarisë, ne nuk shpëtuam nga par tizimi i shoqërisë. Ne ende më besnik i jemi partisë sesa edhe kombit. Ne më shumë i përkulemi asaj leckës partiake sesa shqiponjës me dy krena”, ka thënë Mehmeti

KULTURË

“

U mbajt edicioni i shtatë i Festivalit të Filmit Seanema

Pas katër vitesh xhirim (2014-2018), filmi është shfaqur premierë pas tre vitesh, në vitin 2021.

Tematika e edicionit të këtij viti është bazuar te transicioni apo rikthimi në një normalitet të ri dhe përzgjedhja e programit, sidomos filmat me metrazh të gjatë kanë trajtuar këtë problematikë. Në Festival u shfaqën 18 filma në kategori të ndryshme: program konkurrues dhe program revial, program kushtuar autorëve të rinj nga Mali i Zi, program special i quajtur “Përballja me të kaluarën” si dhe një punëtori edukative për studentët me emrin “Festival Ready”

gjakmarrjes. Ai fokusohet te fenome ni i përballjes me të shkuarën dhe transicionin, duke e trajtuar atë nga këndvështrimi sociologjik, kulturor dhe politik.

KOHA Javore22

Drita Llolla, drejtoreshë e Organiza tës Joqeveritare “Unë veproj”, e cila e organizon këtë festival, dhe njëkohë sisht edhe drejtoreshë e këtij festi vali, ka vlerësuar këtë si një ditë të rëndësishme pasi që Festivali i Filmit Seanema vjen “pas një periudhe jo fort të lehtë për të gjithë ne për shkak të pandemisë, dhe tashmë edhe një krize, edhe ekonomike, edhe politike, që ka kapluar përtej Malit të Zi”. Ajo ka thënë se nisma të tilla si ky festival, që sivjet është zhvilluar me moton “Jam ende këtu”, “janë shumë të rëndësishme për t’u mbështetur pasi kultura është dhe do të mbetet një mjet tejet i fuqishëm që udhëzon njerëzit që mendojnë ndryshe”.

“Përgjatë kësaj kohe Gëzimin (Paple kaj, i ati i vajzës së vrarë) e kanë py etur se pse i ke lejuar aq gjatë, katër vite me kamerë? Çfarë do të bëjnë ata me këtë? Ata do t’i shesin shtren jtë këto pamje. Nuk e di edhe se pse

KULTURË

Jam ende këtu

Tematika e edicionit të këtij viti është bazuar te transicioni apo rikthimi në një normalitet të ri dhe përzgjedhja e programit, sidomos filmat me me trazh të gjatë kanë trajtuar këtë prob Nëlematikë.Festival

u shfaqën 18 filma në kategori të ndryshme: program konkurrues dhe program revial, pro gram kushtuar autorëve të rinj nga Mali i Zi, program special i quajtur “Përballja me të kaluarën” si dhe një punëtori edukative për studentët me emrin “Festival Ready”. Në kuadër të programit revial u shfaqën tre pro duksione filmike shoqëruar me disku time të hapura rreth temave që trajtu an, dokumentari “Pajtimi” i regjisores

Pas një pushimi njëvjeçar, Festivali i Filmit Seanema është rikthyer në edi cionin e tij të shtatë, që përgjatë dy ditëve (15-16 shtator 2022) është mbajtur në Ulqin.

“Kur kam shkuar në vitin 2014 në Shqipëri, kemi hasur në raste të ndryshme, por ky më ka prekur për një milion arsye. Nuk mund ta shp jegoj masën e këtij emocioni që kam përjetuar gjatë katër viteve, sa ka zg jatur xhirimi”, ka thënë ajo.

Marija Zidar, filmi artistik “Motrat” i regjisores Dina Duma dhe “Pas dim rit” nga regjisori Ivan Bakraç. Publiku pati mundësinë të ndjekë edhe pre mierën e filmit të autores malazeze Tamara Millosheviq, “Veçori të veçan ta”, shfaqjen e dy filmave të shkurtër me temë “Përballja me të kaluarën” – “Betimi” i Mladen Ivanoviqit dhe “Një shoqëri e ndarë” e Aleksandër Risotski, si dhe dy masterklase të titulluara #supportlocalstories (“Mbështet historitë lokale”) me reg jisoren sllovene Marija Zidar dhe reg jisorin shqiptar Erenik Beqiri. Regjisorja e filmit “Pajtimi”, Marija Zidar nga Sllovenia ka rrëfyer për historinë pothuajse dhjetëvjeçare të xhirimit të këtij filmi, i cili bazo het në një ngjarje reale të ndodhur në Shqipëri dhe trajton problemin e

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Ministri i Arsimit i Malit të Zi, Miomir Vojinoviq u prit në takim nga ministrja e Arsimit dhe Sportit e Republikës së Shqipërisë, Evis Kushi

kanë pasur kaq besim tek unë?”, ka thënë Zidar.

Ajo në një njoftim në rrjetin social fejsbuk, ka bërë të ditur se gjatë takimin ku priti ministrin malazez z. Vojinoviq, njoftoi se dy palët kanë di skutuar për forcimin e bashkëpunim

Tiranë – Në një takim të zhvilluar me homologun malazez, Miomir Voji noviq, ministrja e Arsimit dhe Spor tit e Republikës së Shqipërisë, Evis Kushi ka njoftuar se së shpejti do të ketë një abetare të përbashkët edhe për nxënësit shqiptarë në Mal të Zi.

Fituesve të punëtorisë së tretë, filmit studentor “Kërcim me kokë”, me regji të Nikolla Romçeviqit dhe produksion të Milica Milinkoviqit, iu dhurua një kupon nga Agjencia Kreative DAA Montenegro me qëllim të finalizimit profesional të komunikimit vizual të projektit. Rrjeti Ballkanik i Filmit të Shkurtër, i cili u themelua në maj të këtij viti nga Bashta Fest, Drim Short Film Fest dhe Seanema Film Festival, u mbështet nga Fondi për Ballkanin Perëndimor (Western Balkans Fund).

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Ajo ka treguar se para se të shfaqej premierë në Festivalin e Kopen hagës, filmin iu ka treguar familjes (Paplekaj) së vajzës së vrarë, “sepse iu kam premtuar se së pari atyre do t’ju tregoj filmin”.

gjatë periudhës më të ndjeshme të jetës, rritjes”. Një çmim special iu dha filmit të regjisorit Rok Biçek “Penal ty shot”, i cili sipas jurisë meritoi një vlerësim të veçantë për mënyrën se si ai portretizon emocionet therëse të dhunës dhe historinë e traumave të jetës që përcillet brez pas brezi. Gjatë edicionit të shtatë të këtij fes tivali u mbajt punëtoria e tretë e Rr jetit Ballkanik të Filmit të Shkurtër të sapokrijuar (“Balkan Short Film Network”), qëllimi i të cilit është të kontribuojë në decentralizimin e kul turës, duke rritur ndërgjegjësimin për rëndësinë e filmave të shkurtër si formë artistike, si dhe duke fuqizuar dhe prezantuar talentet e reja nga rajoni. Në punëtorinë e tretë “Fes tival Ready”, pjesëmarrësit nga ra joni punuan me trajnerët nga Mali i Zi, Dushan Kasalica dhe Daniela Radulloviq, në zhvillimin e strate gjive për festivale dhe prezantimin e projekteve filmike pas prodhimit.

it, nxitjen e projekteve të përbashkëta dhe shkëmbimeve në lëmin e arsimit. “Në takim diskutuam edhe për mundësinë e përdorimit të Abetares së përbashkët unike për nxënësit shqiptarë në Malin e Zi. Z. Miomir Vo jinoviq, u shpreh se është i gatshëm të bashkëpunojë për lehtësimin e procedurave, në mënyrë që ky pro jekt të zbatohet sa më shpejt”, është shprehur ministrja Kushi, në njoftimin e saj në rrjetin social fejsbuk. t. u.

Diskutuan mundësinë e përdorimit të Abetares së përbashkët edhe për nxënësit shqiptarë në Mal të Zi

Edicioni i shtatë i Festivalit Seanema u mbajt në Qendrën e Kulturës në Ulqin dhe u mbështet nga Qendra Kinematografike e Malit të Zi, Komu na e Ulqinit, Qendra e Kulturës dhe Organizata Turistike, si dhe partneri komercial i festivalit DAA Montene gro. Ai ishte planifikuar që të mbahej më gjatë, por për shkak të vështirë sive financiare, programi i tij është reduktuar në dy ditë.

KULTURË

Juria e përbërë nga producentja Bil jana Vushoviq, aktori Jovan Jelisavçiq dhe regjisorja Marija Zidar, veçoi tre tituj “që sollën kohezion në të gjitha aspektet artistike dhe shkaktuan ndjesi të thella si dhe një debat të gjatë mes anëtarëve të jurisë”. Për filmin e Samir Karahodës “Pa vend”, juria u shpreh se në “vetëm pesëm bëdhjetë minuta, përmes rrëfimit mjeshtëror pamor dhe një historie intime për emigracionin, autori sjell një histori që vlen për të gjithë Ballk anin, por edhe më gjerë”. Për filmin e shkurtër të Maria Apçevskës, “North pole”, juria deklaroi se ai “sjell në mënyrë shumë delikate dhe intime një histori rreth presionit mes bash këmoshatarëve e në nivel personal

i. k.

Edicioni i shtatë i Festivalit të Filmit Seanema përfundoi të premten me ndarjen e çmimit për filmin më të mirë të shkurtër, kushtuar dy projekteve filmike - Samir Karahodës për filmin “Pa vend” dhe Maria Apçevskës për filmin “North pole”.

KOHA Javore 23

KOHA Javore24 MOZAIK E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Lisi i historimoçëminteresanteiFratit”,

burimin pikërisht në histori. Kjo ishte jeta e vështirë e misionarëve, që vinin prej së largu dhe jetën e tyne ia kush tuan popullit tonë”.

Ai qëndron i braktisur pranë një kthese të rrugës së asfaltuar e cila të shpie në Triesh . E ndërsa trungu dhe degët e këtij monumenti natyror me histori interesante po zhduken përgjithmonë, ne vetëm e sodisim atë . Dikush me dhimbje, dikush me nos talgji, dikush me mall, por ka edhe të tillë që nuk u bënë përshtypje fare. Nuk do të kalojë shumë kohë dhe një ditë do të kërkojmë nëpër liter aturat e kohës të gjejmë qoftë edhe një degë apo copëz të trungut, të cilat do të jenë aty në pritje që dikush t’i kthejë sytë nga ai, i cili sikur na porosit të mbajmë mend se do të jetë atje, për aq kohë sa do ta mbajmë në kujtesë. Por, sa vlen kjo për këtë qarr në rrënjët e të cilit flenë gjurmë të hershme të historisë?!

Sa herë që kaloja në këmbë, me veturë apo me autobus pranë këtij qarri, mahnitesha me madhështinë, hijeshinë ( bukurinë) dhe me freskinë

Trieshjanët besojnë se ky lis është i shenjtë dhe sjell fat

moçëm në hyrje të Trieshit me interesante i njohur si “Qarri po zhduket përgjithmonë

Moskujdesi ndaj monumenteve natyrore E ENJTE, 22 SHTATOR 2022 GjonajGjekë

Legjenda e këtij qarri sipas shënimeve të Patër Mirash Marinaj Famullitari i Famullisë së Trieshit, Patër Mirash Marinaj, në kumtesën e tij me titull “ Famullia e Trieshit”, botu ar në librin “250-vjetori i Famullisë së Treishit” në gusht 2017, me rastin e Simpoziumit shkencor kushtuar këtij jubileu shkruan: “Asht historia e fra tit të njoftun, P. Gabriele Braqiliano, që në shkrimet e tij mbi Kojën ( kra hinë e njohur e Malësisë së Madhe - shënimi im), tregon se çka i ndodhi rrugës për në Triesh. Në muajin mars të vjetit 1856, tue u kthye prej Kojet, në nji vend i dalin nji tubë ujqish dhe e mësyjnë për me e shqye. Për fat të mirë, aty u gjinden nji grup landësh ku me të shpejtë ngjitet në njarin prej tyre. I rrethuem pre ujqish të untë, dhe pa ndihmë njerëzore, sepse ishte larg nga Trieshi e Koja, nxjerr kryqin prej gjoksit dhe i kushtohet Zojës së Bekueme. Mbas pak kohësh ujqit tue lëshue nji ulurimë të madhe ikin dhe ai me të shpejtë niset dhe hasë në çobanat e Trieshit. Këtë çka i ndodhi atij, ai e mbajti për nji mrekulli të Zo jës që ia shpëtojë jetën prej ujqve të untë. Mund të supozojmë se ai qarr që sot njihet si “ Qarri i Fratit” , e ka

Gjendja e këtij lisi që është një nga drunjtë më të vjetër të kësaj zonë malore, i cili dhjetëra vite më parë është dalluar si për nga fortësia, ashtu edhe me historinë më intere sante nga të gjithë drunjtë e tjerë qindravjeçarë që u kanë mbijetuar stuhive të kohës, është sa e mjer ueshme, po aq edhe e dhimbshme. Trungu dhe degët e tij janë tharë.

KOHA Javore 25 MOZAIK

Kur ndodhemi para këtij lisi të moçëm, pyetja e parë që duhet t’i bë jmë vetes të gjithë ne është: Sa kemi bërë që ky qarr i shenjtë të mbrohet? Përgjigjja do ishte: Aspak!

Fratit”,

Lënia në harresë e këtij monumenti natyror dhe vlerave tjera të trashëgimisë sonë kulturore dhe historike, është krim ndaj identitetit tonë

Për të dokumentuar këtë fakt të hid hur, i cili do të duhej të shqetësojë shqiptarët që jetojnë në këtë shtet, veçmas përfaqësuesit tanë politikë që i kemi me numër të madh, po veçoj ( trajtoj) lisin para se të dilet në Qafë të Rozdecit në hyrje të Trieshit, i cili nga moskujdesja jonë dhe mosmbrojtja institucionale ndër vite, ka përjetuar deformime, dëmtime, e shkatërrime të tilla të cilat çojnë në zhdukjen e tij të plotë.

e tij. Nga tregimet gojore të triesh janëve kam dëgjuar se ky lis është i shenjtë, se ai sjell fat dhe se askush prej njerëzve nuk merr guximin që ta presë madje as një degë të tij, sepse bazuar në traditën gojore të trashëguar në Triesh, pranë këtij lisi u rrëzua një frat nga kali, i cili i lëndu ar rëndë u kap për atë qarr dhe ai ia shpëtoi jetën. Pasi frati u shërua, siç pohojnë trieshjanët e moçëm, e be koi qarrin dhe prej atëherë besohet të jetë i shenjtë.

Të gjitha monumentet ekzistuese të trashëgimisë sonë kulturore dhe his torike me vlera kombëtare në malin e Trieshit, sikurse edhe në pjesët e tjera të zonave ku jetojnë shqiptarët në Mal të Zi, janë lënë në mëshirën e fatit. Pra, ky është fati i shqiptarëve në këtë shtet, që ato të mira të veta që i kanë të mos kenë mundësi as t’i mbrojnë. Arsyeja është e thjeshtë, nuk ka interesim të institucioneve përkatëse vendore e shtetërore për ruajtjen dhe mbrojtjen e këtyre vler ave të trashëgimisë sonë, madje as evidentimin e tyre në listën e monu menteve të mbrojtura.

KaramanagaIsmet

Na mungon Deni. Ka kohë që ka ndërruar jetë, mirëpo kujtimet për të janë gjithmonë mes nesh. Shpe shherë e përmendim në Kala, por edhe në kafenetë buzë detit, gjatë kafes së parë të mëngjesit, kur flitet për detarë dhe kapedanë me nam, të cilët kanë mbajtur flamurin e de tarisë sonë të famshme. Natyrisht, Deni i mungon më së shumti familjes së tij të ngushtë, por jam më se i sigurt që ai u mungon të gjithë ka lalinjve, shtëpisë së tij të lindjes në Kala, gurëve të Kalasë. Deni u mun gon shokëve dhe miqve me të cilët ai është shoqëruar, por në veçanti më së shumti u mungon atyre me të cilët një kohë të gjatë ka lundruar me bar ka dhe anije nëpër dete dhe oqeane. Para se të filloj të shkruaj këtë por tret modest kushtuar këtij njeriu të veçantë nga Kalaja, kam biseduar me shumë shokë të tij, të cilët ende jeto jnë dhe të cilëve Deni u ka mbetur në kujtesë si shok i ngushtë, detar dhe komandant në disa anije ku ata kanë lundruar së bashku. Kur bisedojmë për barka dhe anije tejoqeanike, në veçanti me detarë dhe kapedanë të cilët ende jetojnë, na kujtohet edhe kapedan Skender - Deni Nimanbegu, një ndër më të njohurit nga kjo famil

je detare ulqinake nga Kalaja jonë. Pa dyshim që është e nevojshme të theksohet se detarët më të njohur të familjes detare Nimanbegu nga Kala ja e Ulqinit, si edhe të gjithë anëtarët e tjerë të këtij fisi të njohur nga Ka laja, kanë lënë gjurmë të pashlyera në detarinë tonë të famshme. Të gjithë u lindën dhe jetuan brenda bedenave të Kalasë. Detin, barkat, detarinë, navigimin dhe jetën në det të gjithë anëtarët e kësaj familjeje e kanë pasur në gjene dhe në gjak, të trashëguar nga të parët e tyre. Kësh tu edhe Skenderi i ka pasur këto veti të trashëguara, në veçanti nga gjyshi i tij kapedan Jakup Nimanbegu, pran daj nuk është për t’u çuditur përse edhe Deni tërë jetën e tij ishte në det. Skender Nimanbegu ka jetuar në Kala deri në kohën e tërmetit katastrofik të vitit 1979 dhe ai gjith monë e ka quajtur veten kalali. Deni ishte një personalitet dhe figurë mar kante, i cili ka pasur disa veti të rralla, të trashëguara nga të parët e tij. Ka qenë i mirë, “i butë“ siç thotë populli ynë, i sjellshëm dhe me një autoritet të veçantë në det. Unë nuk e kam har ruar Denin dhe pa dyshim gjithmonë kam pasur ndër mend të shkruaj një portret për të pasi që në në librat e mi të mëparshëm kam shkruar për shumë kapedanë dhe detarë me nam, disa prej të cilëve nga familja e njohur detare Nimanbegu nga Kalaja. Prandaj, në librin tim nga cikli “Ulqi ni, Florini - Portrete, In memoriame” gjithmonë do të ketë vendin e meritu ar edhe Skender - Deni Nimanbegu. Kur bëhet fjalë për familjen e njohur

KOHA Javore26 PORTRET

Kapedani me zemër

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

detare Nimanbegu nga Kalaja, duhet të përmenden ata më të njohurit, siç ishin vëllezërit Jakupi, Reshiti dhe Maliqi, por edhe Skenderi - Deni, i cili ka trashëguar gjenet e baballarëve të tij. Natyrisht, sot më i njohuri është kapedani Avdo Nimanbegu, figura më markante e Kalasë së ditëve të sotme – vital, i komunikueshëm dhe i qeshur, ashtu siç ka qenë gjithmonë. Atij i kujtohet kapedani Skender Ni manbegu, për të cilin flet gjithmonë me respekt, duke thënë se Deni ka qenë kapedan i vërtetë, i shkolluar, i aftë, guximtar, me sy të patrem bur. Skenderi, i cili konsiderohet si kapedani më i arsimuar nga ky fis i njohur detarësh, i takon gjeneratës së kapedanëve të famshëm si Shaqir Peku, Maksut Tivari dhe Myzavid Bi

Skender - Deni Nimanbegu

Kapedan Skender Nimanbegu ishte njeri me një inteligjencë të jashtëzakonshme, njohës i shumë gjuhëve të huaja. E di se ka folur gjuhën angleze, gjermane, italiane dhe spanjolle. Pasuria e tij ishte jo vetëm dija, por edhe pasuria shpirtërore. Ishte kapedan me zemër të gjerë, ashtu siç është edhe deti, ku ai ka lundruar tërë jetën e tij

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

KOHA Javore 27 PORTRET

Kështu që edhe jeta e tij, pavarësisht nga familja e shëndoshë dhe dashu ria e madhe ndaj saj, gjithmonë ishte pjesë e pandarë me detin dhe anijet. Kjo ndodh shpeshherë te të gjithë ata të cilët vite me radhë lundrojnë. Malli për vendlindjen dhe familjen iu bën që t’u kthehen rrënjëve me trup, por shpirti dhe mendja gjithmonë janë në det, në portet e caktuara dhe në kaltërsinë e detit dhe horizontit të largët, atje ku puthet qielli me detin. Kapedan Skender Nimanbegu ishte njeri me një inteligjencë të jashtëza konshme, njohës i shumë gjuhëve të huaja. E di se ka folur gjuhën an gleze, gjermane, italiane dhe span jolle. Në moshën 65-vjeçare ka dalë në pension, kurse ka ndërruar jetë në moshën 68-vjeçare. Shumë i ri për një njeri i cili nuk pati shumë kohë të jetojë në gjirin e familjes së tij, në shtëpinë e tij, së bashku me të dashurit e tij, të cilët vite me radhë i kanë munguar. Mirëpo, mendoj që kapedan Skender - Deni Nimanbegu ka pasur një jetë të bukur, të shën doshë. Ai ishte i kënaqur, gjithmonë i qeshur, i mirë dhe i kulturuar. Pasuria e tij ishte jo vetëm dija, por edhe pa suria shpirtërore. Ishte kapedan me zemër të gjerë, ashtu siç është edhe deti, ku ai ka lundruar tërë jetën e tij. Prandaj, është mirë që personazhet siç ishte kapedan Skender - Deni Nimanbegu t’i kujtojmë dhe mos t’i harrojmë kurrë. Gjeneratat e sotme duhen të njihen me këta njerëz të cilët e kanë shënuar qytetin tonë të bukur në shekullin e kaluar. Ndoshta dikur edhe gëzojnë vendin e merituar në trashëgiminë tonë të lavdishme.

Deni ka ndjekur shkollën fillore në gjuhën shqipe, kurse shkollën e mesme dhe Fakultetin e Detarisë në Kotorr në gjuhën serbokroate. Natyr isht, ka filluar të lundrojë si kadet, në vitin 1963 në “Prekookeanska Plo vidba“, pastaj si oficer i parë dhe më në fund si kapedan dhe komandant në anije të mëdha tejoqeanike. Në rolin e kapedanit dhe komandantit, dy herë ka lundruar me anije tejo qeanike në tërë rruzullin tokësor. Si kapedan ka lundruar 14 vite.

duke lënë një zbrazëti të madhe te familja e ngushtë, por edhe te të gjithë ata të cilët e kanë njohur. Ai ka lënë gjurmë të pashlyera në detarinë ulqinake. Famën e detarisë ulqinake e ka përhapur çdokund ku ka lundru ar. Gjithmonë ishte krenar që është ulqinak nga familja detare Nimanbe gu nga Kalaja.

“

lali. Denin duhet ta kujtojmë, ta nxjer rim nga errësirra në dritën e historisë detare të lavdishme të qytetit tonë të Aibukur.ulind dhe jetoi brenda mureve të Kalasë sonë shekullore, mbi bedenin nga ana e jugut, nga ku gjithmonë ne si fëmijë kemi përcjellur barkat dhe anijet të cilat kanë kaluar pranë Kalasë sonë. Edhe Deni ishte me ne dhe gjithmonë syri i tij ka parë më larg mbi horizontin e largët, duke ëndër ruar që një ditë të lundrojë në ato anije. Dëshira e tij u plotësua dhe ai u bë një ndër kapedanët më të fam shëm dhe më të njohur nga Kalaja, duke vazhduar traditën e trasuar nga të parët e tij. Shumë prej këtij fisi, ku bën pjesë edhe Skenderi, vazhduan të lundrojnë nëpër dete dhe oqeane anembanë rruzullit duke mbajtur fla murin e detarisë shekuj me radhë. Ai pa dyshim gjendet në majën e pira midës së detarisë ulqinake. Në vazhdim po jap disa të dhëna mbi këtë njeri të shtrenjtë të Kalasë dhe qytetit të bukur të Ulqinit. Skend er Nimanbegu u lind më 10 nëntor 1942. Babai i tij ishte po ashtu detar, kurse nëna Mahmudija ishte një ndër zonjat më të njohura të Kalasë sonë. Deni ndërroi jetë më 13 shkurt 2010,

Ka filluar të lundrojë si kadet, në vitin 1963 në “Pre kookeanska Plovidba“, pastaj si oficer i parë dhe më në fund si kapedan dhe komandant në anije të mëdha tejoqeanike. Në rolin e kapedanit dhe komandantit, dy herë ka lundruar me anije tejoqeanike në tërë rruzullin tokësor. Si kapedan ka lundruar 14 vite

Pasi që e ka lënë lundrimin në det, Skender Nimanbegu ka punuar në agjencitë private të shpedicionit “Ju goshped” dhe “Hapaglloid” në Tivar. Kthimi në vendlindje pas lundrimeve është një gjë normale te të gjithë de tarët, në veçanti tek ata të cilët vite me radhë jetojnë larg të afërmve. Deni ishte shumë i lidhur me famil jen, kështu që me mall dhe nostalgji të madhe ka lënë timonin e anijes. Mirëpo, me shpirt dhe me zemër gjithmonë ka qenë i lidhur me det dhe anije. Kështu që edhe pensioni i merituar e gjeti në afërsi të detit dhe anijeve tejoqeanike, të lidhura në Portin e Tivarit. Zyra e tij dhe dritaret e saj ishin përballë portit dhe anijeve të cilat afroheshin dhe largohesh in nga porti. Një nostalgji e pafund.

zemër të madhe

Gj. Gjonaj

KOHA Javore28 MOZAIK

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Në qoftë se rënia e numrit të nx ënësve në shkollën e Krajës vazh don me këtë ritëm, norma e mësim dhënësve do të bie gjithnjë e më shumë, madje do të rrezikohet edhe mbyllja e disa paraleleve ekzistuese.

këmbë për të ndjekur procesin mësi mor, shkolla meqë ka në dispozicion tri mjete të veta transporti, u ka sigu ruar atyre transportin falas, e kjo falë ministrisë përkatëse e cila i mbulon këto shpenzime.

I pyetur për numrin e mësim dhënësve të kualifikuar, drejtori Doda thekson se në procesin mësimor janë të angazhuar 17 mësimdhënës, ku shumica e tyre plotësojnë normën, kurse pjesa tjetër është e plotësuar me profile të përafërta nga shkollat e trevave përreth.

Çdo vit e më pak nxënës në SH.F. ”Gjergj Kastrioti-Skënderbeu” të Krajës

Teksa në rrugët dhe oborret e shumë shkollave fillore dëgjohet zhurma nga zërat e fëmijëve të emo cionuar dhe entuziazmuar, në objek tin modern jashtëzakonisht të bukur të SH.F. “Gjergj Katsrioti-Skënder beu” në Ostros të Krajës, të cilin do ta dëshironin shumë qytete në Mal të Zi, kjo zhurmë edhe këtë vit shkollor 2022/2023 ka munguar. Arsyet kryesore janë shpërnguljet e vazhdueshme të kranjanëve, rënia e natalitetit dhe migrimi jashtë shtetit. Drejtori i ri i shkollës, Sami Doda thotë se çdo vit ka më pak nxënës në bankat e kësaj shkolle për shkak të largimit të popullatës vendase nga Kraja, e cila për fat të keq gjithnjë e më shumë po boshatiset. “Këtë vit shkollor janë regjistruar 78 nxënës, 5 më pak se një vit më parë. Ata i kemi shpërndarë në 7 paralele në shkollën amë dhe 3 paralelet e ndara në Arb

nesh (5 nxënës), në Skje (1 nxënës) dhe Bobosht (4 nxënës), ndërsa për herë të parë u ulën në bankat e shkollës 7 nxënës. Mësimi këtë vit shkollor filloi normalisht pa masa kufizuese për shkak të pandemisë së korona virusit. Kjo na gëzoi shumë të gjithëve, punonjësve të shkollës, mësimdhënësve, nxënësve dhe prindërve të tyre. Për këtë fillim të ri shkollor i kemi bërë të gjitha përgatit jet e nevojshme në hapësirat brenda dhe jashtë objektit të shkollës, të cilat na mundësojnë që procesi mësimor të zhvillohet pa asnjë problem dhe në kushte shumë të mira. Nxënësit që në fillim të vitit të ri shkollor janë pajisur me tekste të nevojshme më simore, të cilat sivjet për herë të dytë ua ka siguruar falas Ministria e Arsim it e Malit të Zi ”, pohon Doda. Ai shton se për të gjithë nxënësit që do t’u duhej të udhëtonin disa kilometra

Shaban Hasangjekaj

personave me demencë, mungesa e interesit të strukturave shtetërore që të mbrojnë nevojat e personave me demencë dhe të kujdestarëve të tyre, mungesa e të dhënave statistikore mbi personat me demencë dhe të nevojave të tyre, mungesa e prak tikave të mira, mungesa e formave joformale të mbështetjes, mungesa e përgjigjeve ndaj nevojave të per sonave të moshuar me demencë dhe mungesa e përgjigjes ndaj nevojave psikosociale të kujdestarëve të tyre, Tëetj.

gjithë pjesëmarrësit e tryezës së rrumbullakët kanë folur mbi mundësitë e ofrimit të mbështetjes cilësore institucionale ndaj per sonave me demencë dhe kujde starëve të tyre. Të njëzëri kanë qenë në mendimin (vlerësimin) që shër bimet për personat me demencë, kryesisht shpien vetëm në mbrojtjen institucionale, derisa mbështetja ndaj atyre jashtë institucionit është e pam jaftueshme, e sipas të dhënave të fi tuara, deri më tani në trevat rurale të Malit të Zi, të tilla janë shumica e tyre. Në kuadër të tryezës së rrumbullakët është biseduar edhe për krijimin e rr jetit, në kuadër të së cilit institucionet në mes veti do t’i shkëmbenin për vojat e dituritë, dhe së bashku do të perceptojnë përgjigjen efikase ndaj nevojave të personave me demencë dhe nevoja psikosociale të kujde starëve të tyre, si dhe të përgatitjes së planit aksional për ballafaqim me problemet e demencës në veri të Malit të Zi.

Në Plavë, më 14 shtator 2022, është organizuar tryeza e dytë e rrumbul lakët nga katër sosh të parapara në temën “Vendstrehimi institucional si formë e mbrojtjes së personave me demencë”. Tryezës së rrumbullakët

KOHA Javore 29 MOZAIK

e cila ka tubuar të gjithë akterët rel evantë në procesin e vendstrehimit institucional, kanë marrë pjesë për faqësuesit e Ministrisë së Punës dhe Përkujdesjes Sociale në Qeverinë e Malit të Zi në mandat teknik, të ko munave të Plavës, Gucisë dhe të Nikshiqit, të Kryqit të Kuq të Plavës dhe të Nikshiqit, të qendrave për punë sociale të Nikshiqit, Beranës dhe Plevlës, te shtëpive të pleqve nga Risani, Podgorica dhe Nikshiqi, si dhe përfaqësuesit e organizatave joqeveritare nga Komuna e Plavës. Përfaqësuesit e pranishëm në tryezën e rrumbullakët, kanë folur mbi situatën momentale në fushën e kujdesit institucional ndaj personave me demencë dhe mbi problemet më qenësore me të cilat ballafaqohen në këtë fushë (stigma e lidhur për kujdesin institucional të personave me demencë), mungesa e politikës adekuate, e planeve lokale dhe strate gjive për shërbime sociale ndaj per sonave me demencë dhe kujdestarët e tyre, mungesa e infrastrukturës për ofrimin e shërbimeve sociale ndaj

demencë”sëformëinstitucional“Vendstrehimisiembrojtjespersonaveme Në Plavë është mbajtur tryeza e rrumbullaket në temën E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Plavë - Enti “KROG” nga Sllovenia dhe partneri i projektit OJQ “IM PULS” nga Mali i Zi, kanë bashkuar forcat, për të mbrojtur të drejtën në plakje të dinjitetshme të personave në veri të Malit të Zi dhe të përgjig jen ndaj nevojave të personave të moshuar me demencë ose perso na të moshuar te prirur demencës dhe nevojës psikosociale të kujde starëve të tyre. Në projekt janë kyçur dhe bashkuar partnerët: Komunat e Plavës, Gucisë dhe Nikshiqit, Kryqi i Kuq i Nikshiqit dhe ai i Plavës, Çeta vëzhguese “Prokletije” (Bjeshkët e Nëmuna) dhe Qendrat për punë so ciale të komunave Nikshiq, Plluzhinë dhe Shavnik. Projektin e financon Bashkësia Evropiane në kuadër të projektit “Mbrojtja e të drejtës në plakje të dinjitetshme dhe paran dalimi i demencës”.

GjovalinNikçi

MOZAIK

sha Ortodokse në Guci e udhëhequr nga Pop Gjorgje Shekullarac dhe qeveria e atëhershme, kundërsh tuan me zell ndërtimin e kishës me fjalët famëkeqe “Çka u duhet kisha kur kini kishën tonë, ju me kryq e na me Përpjekjetkryq”. e malësorve vazhduan me vite të tëra, dhe në fund vëndosën të ankohen të Mbreti i atëhershëm Aleksandar Karagjorgjeviq. Ata zg jodhën Vocër Balen nga fisi i Shalës, dhe pas shumë lutjeve ai u kthye nga Beogradi me lejen për ndërtimin e këtij tempulli fetar e kombëtar. Malësorët e varfër ekonomikisht, por të pasur shpirtërisht, filluan punën dhe pas disa viteve, me datë 1 nëntor 1934 Ipeshkvi i Shkupit Ivan Franjo Gnidovac nga Sllovenia e pagëzoi dhe e bëkoi këtë kishë të bukur. Sot është gjynah që këta pak malësorë që janë këtu mos të mar rin pjesë në meshë me justifikime të ndryshme si nuk mundem me ardhë se m’duhet të merrem me bagëti, thua se bagëtia do ju humbin për 45 minuta kohë, apo me pretekstin kisha ardhur, por skam ditur. Nejse, faji është te na e besa besë as shteti nuk ndihmon aspak. Në Komunën e Gucisë me një buxhet afro 3 milionë euro të punësuar katolikë shqiptarë janë zero. Asnjë. Gjynah e turp.

Në vitin 2003 pata botuar një libër “Kujtimet e Cakut”. Aty pata shkruar për shpërnguljen e malësorëve ka tolikë nga kjo zonë. Prej vitit 1960 deri në vitin 1990, u shpërngulën 565 banorë katolikë. Sot jemi 66. Kemi një ndër kishat më të bukura të Malësisë së Madhe, por është e thatë. Me vite nuk kemi prift që rrin këtu, por vijnë priftërinj herë pas here dhe nuk e harrojnë këtë popull të vogël. Fajin për mospjesmarrje në liturgjinë shenjte e kemi vetë ne, e jo arqipeshkvia as priftërinjtë, as ai, as tjetri. I kemi harruar t’parët tanë që vinin 5-6 kilometra nëpër borë e shi, por në meshë nuk mungonin. Kush i sillte priftit një litër qumësht delesh, e kush një kile djath t’njomë. Dikush tjetër lakna rrasol e dikush do mish e grosh. E priftërinjtë besa edhe keq kanë hiqur. Dom Millorad Defarin, priftin kroat që e fliste shqipen rr jedhshëm edhe në burg e futen disa herë dhe tentuan ta helmonin. Historia e kësaj kishe është histori në vete. Famullia u formua në vitin 1926 dhe famullitar i parë ishte Don Marjan Gllasnoviq nga Kroa cia. Në Guci ka katolikë të shumë fiseve edhe pse është në zëmer të Kelmendit: Nikç, Vukel, Trieshjanë, Shalanë etj. Kur malësorët filluan organizimin për ngritjen e kishës, Ki

Ku jemi

Madalena dhe Marjani janë një çift shumë simpatik nga Republika Çeke, të cilët një ditë i takova në Guci. Më pyetën për Kishën Katolike të Shna Ndout. Kishin dëgjuar për të dhe deshiruan ta vizitonin. Ndodhi e diel dhe famullitari i kishës Don Gabriel Grabanica kishte lajmëruar meshë at ditë për në orën 18. Ejani me mua u thash se e kemi një prift të mirë dhe është alpinist sikur ju. U gëzuan. Rruga nga Ulqini në Guci është 3-4 orë por Don Gabrieli nuk priton. Thotë se kënaqet në këto troje. 14 vetë ishim atë ditë në meshë. Nuk e di se a është gjynah apo turp. Mora një copë letër atë natë dhe fillova t’i shkruaj emrat e të gjithë malësorëve katolikë të Gucisë. Sikur mësuesit dikur për t’u vendosur nxënësve mungesë afër emrit. Dolën 66 ka tolikë në Gucinë legjendare. Pleq e t’ri si thoshin dikur t’parët tanë.

KOHA Javore30

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Për Koha Javore:

Klement Tinaj, lançon këngën me“Bajzjane”videoklip

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022 Për Koha Javore: Kalaja,Nora Los Anxhelos

MOZAIK

triotike si “Shqipet me dy krena” ft Luigj Tinaj; këngë dashurie “Vajzë malsore”, “Her zeshkanja, her bjon dina”, “Për Shën Valentin”, “Kur malsori don malsoren”, “Sytë e tu”; dhe këngë mërgimi: “Lamtumirë” dhe “Nana e mërgimtarit”. Kënga e re “Bajzjane” u publikua së bashku me videoklipin më 16 shta tor 2022, muzika nga Global Re cords dhe me video nga BlueSky Len. Kënga është transmetuar në Blue Sky TV dhe në rrjetet sociale YouTube, Spotify, etj.

KOHA Javore 31

Klement Tinaj, me origjinë nga Malësia e Madhe që jeton në Holli vud, vjen me këngën dhe videoklip in e ri “Muzikën“Bajzjane”.ekamtrashëgimi”, shpre het aktori dhe këngëtari i mirënjo hur Videoklipikelmendas.ikëngës së re “Bajzane”

është pritur mirë nga publiku dhe nga kolegët e Klementit. Klement Tinaj filloi të merret me muzikë në vitin 2020 dhe deri tani ka lançuar 9 videoklipe. Shumi ca e këngëve të Klementit janë të bazuara ose kushtuar vendlindjes – Kelmendit të Malësisë së Mad he, ku Klementi u lind. Studimet e baçelorit të arteve i kreu në Degën artet teatrale, dhe më pas përfun doi masterin në Degën aktrim për Klementfilm. Tinaj ka lançuar këngë pa

KOHA Javore32 MOZAIK

Libri “Mbijetesa e shqiptarëve në Ballkan”, është vepra e dymbëdhjetë me radhë e gazetarit, publicistit dhe shkrimtarit të mirënjohur shqiptar Mr. Sc. Kurtesh Devaja. Libri u botua në Shtëpinë Botuese “Faik Konica” në Prishtinë, redaktor i të cilit është Nazmi Rrahmani, ndërsa recensentë Prof. Dr. Jahja Dancolli, Prof. Esat Kamberi dhe Prof. Lulzim Mjeku. Libri u shtyp në Shtypshkronjën “KOHA” në Prishtinë në vitin 2019 dhe për bëhet prej 338 faqesh. Vepra në fjalë e autorit Kurtesh De vaja, është përmbledhje materialesh publicistiko-shkencore që flasin për mbijetesën e shqiptarëve nëpër kohë, në fakt personifikon trashëgiminë so cialo-ekonomike e kulturore të shqip tarëve gjatë periudhave të ndryshme. Ajo është konceptuar si dokumentar në të cilin ngërthehen ngjarjet që e karakterizojnë mbijetesën e shqip tarëve nga antikiteti deri në ditët e sotme. Libri mëton që nëpërmjet udhëpërshkrimeve dhe kronikave, të cilat do të ndikojnë në tërësinë e vet, të jetë domethënës. Në fakt, mëton të hedhë dritë mbi të shkuarën tonë të paraardhësit më të lashtë, pel lazgët, duke u ngjitur te ilirët, për të

Kongresit të Berlinit, kohën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, periudhën e Luftrave Ballkanike, kohën e pushtetit

Mbi librin “Mbijetesa e shqiptarëve në Ballkan”, të autorit Kurtesh Devaja E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

vazhduar me periudhën romake e bizantine, nëpër periudhën osmane, periudhën e Krizës Lindore dhe të

HasangjekajShaban

Vepër me vlerë e ndriçimit reflektimit të gjenezës në troje të ndryshme

xhonturk, periudhën e pavarësimit të Shqipërisë dhe Konferencën e Lon drës, periudhën e pushtimit dhe kol onizimit serb të trojeve shqiptare nga Jugosllavia titiste, periudhën e krijimit të shtetit të pavarur të Kosovës në vitin 2008, si dhe ngjarje të tjera. Brumin e lëndës së përmbajtjes së librit, autori Devaja e ka ndarë dhe sistemuar në parathënie, në 18-të kapituj të zbërthyer në nga disa tra jtesa shtjelluese, dhe në bibliografi. Faktet që sjell përbërja e lëndës dhe tematikës së librit, i takojnë histo riografisë botërore sipas së cilës, shqiptarët ishin pjesë dardano-ilire, bashkë me Dardaninë dhe Epirin dhe me mbretëritë më të rëndësishme të antikitetit në hapësirat ballkanike. Libri nis me mbijetesën e pellazgo-il irëve, e cila mbështetet në hulumtimet e autorëve (tanë dhe të huaj), për të vazhduar trashëgimine materiale që ruhet në gjithë trollin ballkanik, por edhe më gjerë. Duke iu referuar të kaluarës së Ballkanit dhe mbijetesës së shqiptarëve gjatë rrugëtimit të tyre historik, kjo çështje është shtruar në një dimension që reflekton edhe sot mbi qenien shqiptare, thekson autori Devaja. Ai në vazhdim shton se në shtjellimin e kësaj materie të rëndësishme, është mbështetur në burimet kryesore historike të botuara të Antikitetit dhe të Mesjetës duke i ballafaquar faktet njërin me tjetrin. Ai njëkohësisht thekson se libri “Mbije tesa e shqiptarëve në Ballkan”, është material i përzgjedhur i gjurmëve të caktuara të kombit shqiptar, jo vetëm në rajonin e Ballkanit, por edhe më gjerë. Kjo përzgjedhje e materialit që përmban libri dhe shtjellimi i ngjarjeve

Autori i librit “Mbijetesa e shqip tarëve në Ballkan”, mendon dhe shpreson që ky studim do të jetë sadopak kontribut për njohjen e një pjese të së kaluarës për mbijetesën e shqiptarëve, duke sjellë edhe ele mente të reja. Autori Devaja thekson se kur ka filluar punën kërkimore-hu lumtuese, nuk e dinte se do të gjente kaq shumë materiale për jetën e il irëve-arbërve-shqiptarëve jashtë atdheut, ku një pjesë e tyre ishin të zhvendosur jashtë vendit të orig jinës para shumë shekujsh. Në këtë kuadër ai ka hulumtuar bukur shumë edhe për rrjedhat historike nëpër arkivat e Vjenës, Berlinit, Bukuresh tit, të Romës, Stambollit, Ankarasë, Sofjes, Tiranës e të Prishtinës, që japin shumë detaje sa i përket kësaj Autoriçështjeje.Kurtesh Devaja, bën me dije se është me rëndësi se ka arritur të mar rë të dhëna të hollësishme që i bënin gjërat interesante. Në fakt ilirët-ar bërorët-shqiptarët nëpër vende ku

të këtij projekti, autori Mr. Sc. Kurtesh Devaja pohon se ka filluar me vizitat nëpër vendbanimet shqiptare, së pari në Itali, Turqi, pastaj në Rumani, Ukrainë, Bullgari, në Greqi e në vende të tjera të Ga dishullit, ku ka më shumë shqiptarë, që sigurisht paraqesin një dimension të rëndësishëm që reflekton edhe sot mbi qenien kombëtare shqiptare. Në fakt, autori Devaja ka mbetur i befasuar kur ka hasur komunitete të organizuara shqiptare në Ruma ni, në Ukrainë, e në Bullgari, ndërsa sa i përket Turqisë, ai kishte njohu ri edhe më përpara. Kështu filloi e gjitha, thotë ai, hapi i parë çoi tek i dyti derisa ka zbuluar se në vendet e përmendura ka ende shqiptarë të gjallë. E gjithë kjo i ka ndihmuar që të mbledhë aq më shumë informacione sa për të bërë disa cikle dokumen tarësh e pastaj të botojë edhe libra. Rrugëtimi hulumtues, autorin e librit “Mbijetesa e shqiptarëve në Ball kan” Mr. Sc. Kurtesh Devaja, e ka çuar gjithandej, edhe në Kroaci, Sll oveni, në Austri e shtete të tjera që kanë të bëjnë me gjenezën e popullit shqiptar, gjithnjë duke konsideruar se njerëzit-akterët e gjallë për të cilët flitet në libër, do të pasqyrojnë të vër tetën - se çfarë do të thoshte të ishe shqiptarë jashtë vendit të origjinës, dhe padyshim se kjo do të jetë pjesa kulmore e identitetit.

ndriçimit dhe gjenezës së shqiptarëve ndryshme ndër shekuj

jetojnë sot, ruajtën me krenari iden titetin e tyre. Kjo për arsye se shqip tarët kishin dhe kanë aktivitete në të gjithë botën, duke u nisur nga Bull garia deri në Rumani, në Ukrainë e në Turqi, në Itali, në Greqi e vende të Gjatëtjera.realizimit

KOHA Javore 33 MOZAIK

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

historike të kohës, e nxjerrin Kosovën pothuajse në një nga epiqendrat e zhvillimeve kryesore historike në Ga dishull, që nga Mesjeta e këtej, mbi të cilat u jetësua edhe platforma poli tike e shqiptarëve, që solli pavarë sia e Shqipërisë në vitin 1912 dhe Pavarësia e Kosovës në vitin 2008. Kuptohet, thotë autori Devaja, se nuk ka pretendime se ka arritur të mbledh gjithë materialin që ndodhet nëpër arkiva të cilat përbëjnë një thesar të gjerë historik, por se është përpjekur të sigurojë nga pjesët e rëndësishme, duke qenë i vetëdijshëm se ka mbe tur edhe shumë e shumë hapësirë për studime të mëtejme.

e Refikut jo vetëm që na bën të ndjejmë një realitet ndryshe, ajo njëkohësisht kontribuon që ta shndërrojë Ulqinin në një destinacion kurioz për t’u vizituar nga turistët. Ky projekt realizohet me mbështet jen financiare të Bashkimit Evropian: Programi IPA II për Bashkëpunim Ndërkufitar Mal i Zi – Shqipëri dhe zbatohet nga Organizata World Vi sion Albania në partneritet me OJQ “Horizonti i Ri” si dhe shkollat e mesme “Vëllazërim-Bashkim” nga Ul qini dhe “Hamdi Bushati” nga Shko dra. Projekti bashkëfinancohet nga Ministria e Administratës Publike e Malit të Zi.

Të rinjtë janë konsideruar gjithmonë forca lëvizëse e së ardhmes së çdo ekonomie. Gjatë periudhës së gjatë të transicionit, në rajonin tonë janë zhvilluar iniciativa të ndryshme për të promovuar fuqizimin, punësimin, zhvillimin e aftësive si dhe kulturën e sipërmarrjes së të rinjve.

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

Talente të reja: Refik Mollabeqiri

KOHA Javore34 MOZAIK

Një pasion rinor i kthyer në biznes të suksesshëm

DIO”, i iniciuar nga Refik Mollabeqi ri – maturant i Shkollës së Mesme “Vëllazërim-Bashkim” të Ulqinit. Refiku është një djalë i pasionuar pas artit të fotografisë. Dëshira e tij që këtë pasion ta profesionalizojë sa më shumë që është e mundur, është shumë e dukshme. Ai vazh dimisht gjurmon stilet më aktuale të fotografimit, arritjet e fundit teknolog jike për përpunimin e fotografive. Ai angazhohet shumë edhe në përsos jen e aftësive të tij në fushën e mar ketingut digjital, të cilat e bëjnë atë gjithnjë e më të preferuar në mesin e klientëve të rinj, por po ashtu e re komandojnë atë fuqishëm edhe për projekte më serioze të kompanive lokale, sidomos gjatë sezonit turistik. Në kuadër të këtij projekti, Refiku biznesit të tij ekzistues i shtoi pajis je fotografike të cilësisë së lartë, të cilat dukshëm do të rrisin cilësinë e

Mali i Zi është i angazhuar për zh villimin e një klime të qëndrueshme të biznesit duke vazhduar zbatimin e reformave thelbësore ekonomike dhe administrative, të cilat do të kon tribuojnë në një mjedis më tërheqës të Ngritjabiznesit.enjë biznesi është diçka që fillon nga dëshira dhe pasioni për të krijuar dhe punuar për veten. Start up-et janë fomate të reja të biznesit, të drejtuara nga të rinj energjikë dhe me ambicie të forta.

punës së tij, do ta bëjnë atë më të dukshëm në publik, por mbi të gjitha do t’i ndihmojnë atij të gjenerojë më shumë të ardhura për vete dhe famil jen e Fotografiatij.

Mundësinë për të krijuar një biznes të vogël të vetin e shfrytëzuan edhe disa të rinj nga Ulqini, të cilët përfituan një mbështetje financiare me vlerë prej 2.400 eurosh, në kuadër të projektit “Rrugët e zhvillimit të karrierës: Përgatitja e të rinjve nga Shqipëria dhe Mali i Zi për mundësitë e karrierës në sektorin e turizmit”. Njëri prej tyre është startup-i “RM STUDIO”, i inicuar nga Refik Mollabeqiri – maturant i Shkollës së Mesme “Vëllazërim-Bashkim” të Ulqinit

Mundësinë për të krijuar një biznes të vogël të vetin e shfrytëzuan edhe disa të rinj nga Ulqini, të cilët përfitu an një mbështetje financiare me vlerë prej 2.400 eurosh, në kuadër të pro jektit “Rrugët e zhvillimit të karrierës: Përgatitja e të rinjve nga Shqipëria dhe Mali i Zi për mundësitë e kar rierës në sektorin e turizmit”. Njëri prej tyre është startup-i “RM STU

E ENJTE, 22 SHTATOR 2022

KOHA Javore 35 SPORT

Më 17-18 shtator 2022, në Lubjanë të Sllovenisë, u mbajt Turneu Ndër kombëtar në sportin olimpik të tae kwondo-së i nivelit G2/E2, nivel i cili shërben për grumbullimin e pikëve për ranglistën botërore, pikë që dër gojnë edhe drejt lojërave olimpike. Ky aktivitet i taekwondo-së mblodhi mbi 900 sportistë nga 51 vende të botës. Në këtë garë të këtij niveli mori pjesë edhe Klubi i Taekwondo-së “Ulqini” me tre sportistë: Arta Ismailaga, Sara Kraja dhe Enes Dushku. Garuesit

Sportistja Sara Kraja pati një paraqit je të mirë dhe arriti të fitojë ndeshjen e parë, mirëpo u ndal në ndeshjen e dytë kundër sportistes nga Greqia. Sportistja Arta Ismailaga u ndal që në ndeshjen e parë edhe pse ndesh ja ishte në favor të Artës, mirëpo një moment i dekoncetrimint në sekon dat e fundit ishte vendimtar, ku edhe humbi ndeshjen.

pretendojnë të grumbullojnë sa më shumë pikë në mënyrë që të ngrit en sa më lart në renditjen botërore e cila do t’i dërgojë ata më lehtë në Kampionatin Evropian për kadetë, i cili do të mbahet gjatë muajit nëntor në SportistiMalta. nga Ulqini, Enes Dushku pas tre ndeshjeve të fituara, shpallet kampion në kategorinë kadet -61kg i cili po ashtu fiton 20 pikë të vlefshme, pikë që do ta ndihmojë të ngritet edhe më lart në ranglistën botërore.

Fikret Dushku – trajner i KT “Ulqini”

Sukses i Klubit të “Ulqini”Taekwondo-së

“Koha Javore” në versionin online, mund ta lexoni në linkun: www.kohajavore.me

kohajavore.me