Koha 1011 by fgjokaj

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 19 maj 2022 Viti XXl Numër 1011 Çmimi 0,50

Kultura e mosleximit si virus shoqëror ISSN 1800-5696

Gjuhë e shtypur

Shqiptarët janë mësuar me premtime

PËRMBAJTJE

16 Shenjë e mirënjohjes për heroin kombëtar

Studiuesit vlerësojnë punën e albanologut Milan Shuflaj

20 “Besa, Burra” përbetimi i Martin Bojaj dhe romani i tij “Hisja e Gjergj Kastriotit”

Diskutim mbi pozitën e shqiptarëve në Malin e Zi

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.me

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

PËRMBAJTJE

26 Vepër letrare e mbështetur te ndodhitë e ndryshme

Paradoks i shumë realiteteve

35 Ublat - identiteti i Krajës dhe sinonim i mençurisë dhe mjeshtërisë popullore

Hamad Megjedoviq dhe Valentin Rojer, fitues të dy turneve në Ulqin

ARKIVI: www.kohajavore.me

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

NGJARJE JAVORE

Sipas ministrit të Administratës Publike, Marash Dukaj

Mali i Zi së shpejti me Ligjin për Qeverinë

Podgoricë – Ministri i Administratës Publike, Marash Dukaj, ka paralajmëruar se Mali i Zi do të ketë së shpejti Ligjin për Qeverinë. Përmes një postimi në rrjetin social Facebook, Dukaj ka thënë se “Ministria e Administratës Publike të Malit të Zi tashmë ka ndërmarrë hapa të caktuar për të propozuar një zgjidhje ligjore në periudhën e ardhshme, në një proces gjithëpërfshirës, e cila do të jetë bazë për çdo autoritet ekze-

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

kutiv të ardhshëm që të kryejë funksionin e vet në përputhje me praktikat dhe parimet më të mira të qeverisjes së mirë”. Ai ka theksuar se “Mali i Zi nuk ka Ligj për Qeverinë, i cili në përputhje me sistemin tonë juridik do të rregullonte pozitën, kompetencat dhe pozicionin e Qeverisë së Malit të Zi në sistemin e ndarjes së funksioneve qeveritare”. Sipas organizatave që merren me monitorimin e punës së qeverisë,

mungesa e një ligji të tillë konsiderohet si një ndër pengesat në transparencën e punës së qeverisë. Ato rekomandojnë se Ligji për Qeverinë duhet që t’i bartë përgjegjësinë Kuvendit për të vendosur për strukturën e Qeverisë, funksionet e saj, detyrat e një qeverie në dorëheqje dhe përgjegjshmëri më e madhe e anëtarëve të kabinetit qeveritar ndaj kërkesave të deputetëve për të dhënë llogari në (Kohapress) Kuvend.

NGJARJE JAVORE

Mali i Zi dhe Kosova ndihmojnë Ukrainën

Përkrah politikave të NATO-s dhe BE-së Podgoricë/Prishtinë – Mali i Zi dhe Kosova kanë vijuar ndihmën konkrete ndaj Ukrainës, në përputhje me politikën e tyre të jashtme, duke u rreshtuar përkrah vendeve të NATO-s dhe Bashkimit Evropian kundër agresionit rus të Ukrainës. Nëpërmjet Ministrisë së Mbrojtjes, Qeveria e Malit të Zi i ka dërguar ditë më parë Ukrainës një donacion ushtarak me vlerë prej 400 mijë euro. “Kjo është një përgjigje ndaj kërkesës së Ukrainës për ndihmë në një situatë krize të shkaktuar nga agresioni rus ndaj këtij vendi. Mali i Zi dërgoi një donacion ushtarak dhe humanitar në vlerë prej 400.000 euro për Ukrainën mike. Ky donacion u realizua në bazë të vendimit të Qeverisë së

Malit të Zi dhe në përputhje me nevojat e shprehura të palës ukrainase. Në koordinim me partnerët e tjerë evropianë dhe aleatët e NATO-s, Qeveria e Malit të Zi do të vazhdojë të mbështesë Ukrainën në përpjekjet e saj për t’iu përgjigjur me sukses të gjitha sfidave me të cilat përballet si rezultat i agresionit ushtarak rus”, thuhet në deklaratë. Në anën tjetër, edhe Qeveria e Republikës së Kosovës ka shtuar sanksionet kundër Rusisë, në përputhje me sanksionet e vendosura nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian, prej kur Moska ka nisur sulmin e paprovokuar në Ukrainë më 24 shkurt. Zëvendësministri i Punëve të Jashtme dhe Dias-

porës i Qeverisë së Kosovës, Kreshnik Ahmeti, ka thënë në mbledhjen e Qeverisë se Kosova është rreshtuar krah politikave të SHBA-së dhe BEsë për sanksionet. Në pakon e sanksioneve përfshihen ndalesa edhe për Bjellorusinë. Sanksionet e Kosovës nënkuptojnë ngrirje të pasurisë së të sanksionuarve në territorin e Kosovës, ndalim të operimit në tregun financiar kosovar, ndalim udhëtimi, si dhe bllokim të qasjes në fonde për të sanksionuarit. Përveç këtyre sanksioneve, Qeveria e Kosovës është pajtuar edhe për vendosje të masave kufizuese për grupin Wagner, i cili përbëhet nga mercenarë me bazë në Rusi. (Kohapress)

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Gjuhë e shtypur Pse nuk mësohet gjuha e vjetër shqipe? Italianët mësojnë latinishten, grekët mësojnë greqishten e vjetër, shqiptarët nuk mësojnë gjuhën e vjetër shqipe. Kjo mund të çojë në shumë keqkuptime

Për Koha Javore:

Astrit Lulushi / Uashington

A ka sot një gjuhë të folur gjerësisht që dikush në të kaluarën e lashtë mund ta kuptojë dhe të bisedojë me të? Greqisht - Rreth 13 milionë folës Edhe pse greqishtja ka ndryshuar shumë në 2400 vitet e fundit, tragjeditë e dramat në greqishten klasike janë ende të pëlqyera nga folësit e greqishtes moderne edhe pse ka dallime të dukshme në fjalor dhe strukturë. Megjithatë, do të ishte më mirë të përshkruanim greqishten klasike si “të modës së vjetër” dhe jo një gjuhë krejtësisht të ndryshme. Sokrati mund të çuditej nga mënyra se si flasin athinasit sot, por ai do të ishte në gjendje të zhvillonte një bisedë me ta. Shqipja - Rreth 8 milionë folës - kërkon shpjegim. Shqipja e lashtë u shua si gjuhë e shkruar por u ruajt si gjuhë folur. Si e tillë, nuk kishte pothuajse asnjë ndryshim në mënyrën e të folurit dhe të mësuarit gjatë një periudhe

“ 6

“

Shqipja - Rreth 8 milionë folës - kërkon shpjegim. Shqipja e lashtë u shua si gjuhë e shkruar por u ruajt si gjuhë e folur. Si e tillë, nuk kishte pothuajse asnjë ndryshim në mënyrën e të folurit dhe të mësuarit gjatë një periudhe të gjatë. Megjithatë, krijimi i Shqipërisë bashkoi njerëzit që flisnin turqisht, serbisht, greqisht, italisht dhe një sërë gjuhësh të tjera dhe e vetmja që kishin të përbashkët ishte shqipja, kështu që ajo u bë shpejt jo vetëm gjuha “franca” e Shqipërisë, por një gjuhë amtare që ishte e folur nga fëmijët që rriten

të gjatë. Megjithatë, krijimi i Shqipërisë bashkoi njerëzit që flisnin turqisht, serbisht, greqisht, italisht dhe një sërë gjuhësh të tjera dhe e vetmja që kishin të përbashkët ishte shqipja, kështu që ajo u bë shpejt jo vetëm gjuha “franca” e Shqipërisë, por një gjuhë amtare që ishte e folur nga fëmijët që rriten. Megjithëse fjalori ka ndryshuar dukshëm, folësit modernë nuk e kanë problem të lexojnë tekstet e lashta dhe ndoshta mund të bisedojnë me folësit shqip nga shekulli XV me pak përshtatje. Pse nuk mësohet gjuha e vjetër shqipe? Italianët mësojnë latinishten, grekët mësojnë greqishten e vjetër, shqiptarët nuk mësojnë gjuhën e vjetër shqipe. Kjo mund të çojë në shumë

Shqipja, ndryshe nga gjuhët e tjera, nuk ka ndryshuar shumë. Para së gjithash, latinishtja nuk konsiderohet italishte e vjetër. Italishtja është po aq latinisht sa spanjishtja, frëngjishtja etj. Dante Alighieri (v. 1321) ishte shkrimtari i parë italian që shkroi një poemë (Divine Comedy) në gjuhë jo latine, duke u bazuar në dialektin toskan dhe me disa huazime nga dialekte të tjera italiane

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

keqkuptime. Shqipja, ndryshe nga gjuhët e tjera, nuk ka ndryshuar shumë. Para së gjithash, latinishtja nuk konsiderohet italishte e vjetër. Italishtja është po aq latinisht sa spanjishtja, frëngjishtja etj. Dante Alighieri (v. 1321) ishte shkrimtari i parë italian që shkroi një poemë (Divine Comedy) në gjuhë jo latine, duke u bazuar në dialektin toskan dhe me disa huazime nga dialekte të tjera italiane. Greqishtja mësohet sepse është shumë e ndryshme nga greqishtja e sotme, duke e bërë më të vështirë mësimin edhe për një student grek. Shqipja e vjetër është shumë e ngjashme me shqipen e sotme, dhe nuk kërkohet mësimi i gjuhës së vjetër (shkrimi më i vjetër shqip është bërë rreth shekullit të 16-të). Kultura shqiptare është zhvilluar rreth luftës dhe nuk kishte vend për filozofi apo diçka të ngjashme. Por shqip flitet çdo ditë pa e ditur. Për shembull: Theos në greqisht do të thotë Zot. Emri The-os mund të deshifrohet vetëm nga shqipja, domethënë nga dy fjalë që ende i dëgjon çdo ditë The (thuaj) dhe os (është). Meqë ra fjala shqipja

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

mund të dëgjohej edhe gjatë Revolucionit Grek në 1821 ku flitej kryesisht shqip (arvanitisht). Teksti më i vjetër i mbijetuar shqip është i shekullit të 15të. Sipas Robert Elsie, shqipja është shkruar me të paktën dhjetë alfabete të ndryshme. Kur flitet për “greqishten e lashtë”, duhet specifikuar epoka dhe zona. Safo, në shekullin 6/7 p.e.s., është shumë e vështirë për shkak të epokës dhe të dialektit vendas. Gjuha e Homerit, disa qindra vjet para Safos, është edhe më i vështirë. Nëse shkohet 1000 vjet më vonë nga Homeri, gjuha është ende e lashtë - por është shumë e lehtë për t’u kuptuar, pra kemi një ndryshim të ngadaltë përmes greqishtes mesjetare në greqishten moderne. Duke qenë se tekstet e 15002000 viteve të fundit lexohen lehtësisht nga jo-ekspertë, kjo e bën greqishten një gjuhë që ndryshon ngadalë. Gjuha greke është një gjuhë që vjen në kohën

“

Albanishtja dhe armenishtja janë dy gjuhët më të vjetra origjinale të pandryshuara që vijnë drejtpërdrejt nga gjuhët e lashta deri në kohën tonë. Kemi në shqip dialektin gegë që është gjuha më e vjetër në territorin europian e cila flitet ende. Por çfarë e bën atë kaq të vjetër? Dialekti gegë përmban në tërësi fjalë vetëm me një rrokje (ka, ba, ça, vra etj.) Shkencëtarët shpjegojnë se fjalët me një rrokje fliteshin para 10.000 vjetëve dhe shkrimi i tyre bëhej me hieroglife

tonë pas gjuhëve të 6-ta të ndryshuara që nga koha e lashtë. Albanishtja dhe armenishtja janë dy gjuhët më të vjetra origjinale të pandryshuara që vijnë drejtpërdrejt nga gjuhët e lashta deri në kohën tonë. Kemi në shqip dialektin gegë që është gjuha më e vjetër në territorin europian e cila flitet ende. Por çfarë e bën atë kaq të vjetër? Dialekti gegë përmban në tërësi fjalë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

vetëm me një rrokje (ka, ba, ça, vra etj.) Shkencëtarët shpjegojnë se fjalët me një rrokje fliteshin para 10.000 vjetëve dhe shkrimi i tyre bëhej me hieroglife. Gjuha është parë si shtylla kryesore e identitetit kulturor të kodifikuar shqiptar dhe kjo është një nga pikat më të forta të një qytetërimi i cili ka qenë nën shtypje të vazhdueshme. “Ajo që nuk të vret, të bën më të fortë.”

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Çka mund apo duhet të presin shqiptarët nga Qeveria e pakicës?

Shqiptarët janë mës

Hajrullah Hajdari

Qeveria e 43-të, ose Qeveria e pakicës së Malit të Zi, paralajmëroi se qeverisjen do ta bazojë në dy shtylla kryesore: sundimin e ligjit dhe zhvillimin ekonomik. Edhe qeveria e kaluar (e 42-ta), pjesë e së cilës ishte edhe kryeministri aktual, por edhe qeveritë para saj, kanë proklamuar të njëjtat parime qeverisëse. Madje qeveria e kaluar u deklarua si qeveri ekspertësh. Epilogu dihet.

Qeveria e pakicës – qeveri politike

Për një shtet të vogël apo me një nivel të zhvillimit ekonomik si Mali i Zi, kabineti qeveritar me 20 ministra s’ka dyshim se, në rrethana normale, është tepër i madh dhe i pajustifikueshëm. ”S’ia banë barra qiranë”, do të thoshte populli. Por, nëse kjo i shërben qëllimit, atëherë edhe mund të sjellë rezultatet e pritura. Skena politike në Mal të Zi është shumë e ndarë dhe jostabile, ndërsa partia politike URA si iniciatore dhe bartëse e aktiviteteve për themelimin e qeverisë pakicë ka një potencial të vogël në vendimmarrje. Kjo ishte edhe arsyeja që të kërkohet përkrahja pa kushte e partisë

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

deri dje në pushtet, aq të kritikuar por edhe e ngarkuar me korrupsion ekonomik dhe politik, nepotizëm e shumëçka negative për qeverisjen e saj. Për të zbutur sadopak ndikimin e DPS-it në qeverinë e ardhshme, i mandatuari për krijimin e Qeverisë së pakicës ishte i detyruar që në qeveri të thërrasë parti të spektreve të ndryshme politike, të majtë e të djathtë, shqiptarë, boshnjakë e serbë. “Duke marrë parasysh numrin e partive, ajo është një qeveri shumë e gjerë dhe potencialisht e paqëndrueshme...”, deklaroi para disa ditësh Pol Mekarti, drejtor për Evropën në Institutin Republikan Ndërkombëtar Amerikan (IRI). Duke u nisur nga laramanitë e cekura të kësaj qeverie, ajo më të vërtetë s’është tjetër veçse një qeveri politike, mandati i së cilës nuk duhet të zgjasë më shumë se një vit. Sa do të jetë e sukseshme, mbetet për të parë. Gjithsesi programi i paraqitur i qeverisë ngjall shpresë se diçka do të realizohet.

Luftimi i korrupsionit

Luftimi i korrupsionit dhe veprimi i shtetit ligjor janë dy sfidat kryesore të Qeverisë së re. Korrupsioni në shoqërinë malazeze i ka rrënjët e thella dhe pothuajse ka përqafuar të gjitha sferat e jetës së përditshme. Kryemininistri ka premtuar se në këtë drejtim së pari do t’ia paraqesë për aprovim Kuvendit të Malit të Zi Ligjin mbi origjinën e pasurisë. S’do mend, ligj shumë i rëndësishëm. Dua të kujtoj se ky ligj ka ekzis-

tuar edhe në kohën e komunizmit, por asnjëherë nuk ka funksionuar. Dhe dihet pse? Sepse ata që është dashur të sigurojnë zbatimin e tij, kanë qenë vetë ata që i ka prekur ky ligj dhe prandaj rezultati ka qenë zero (0). Krahasimet nganjëherë nuk janë reale, por kur mendojmë se Ligji për origjinën e pasurisë prek, pikësëpari, elitën e deridjeshme dhe përkrahësit kryesorë të Qeverisë së pakicës, atëherë me të drejtë na lind dyshimi i zbatueshmërisë së tij. A do të gjejë mirëkuptimin e qeverisë së re oportunizmi i mundshëm i pushtetarëve të djeshëm, ose hapësira e lënë nga ata a do të jetë e mjaftueshme për zbatimin e ligjit në fjalë?! Prandaj ky ligj, para se të shkojë në Kuvend, duhet të analizohet e peshohet mirë për të mos shijuar dëshpërimin!

Kontrata bazë me KOS-in

Në aspektin politik, Kryeministri si një ndër detyrat e para ka cilësuar nënshkrimin e Kontratës bazë me Kishën Ortodokse Serbe (KOS). S’e kuptoj pse gjithë ai nxitim për një veprim të tillë?! Me bashkësitë tjera fetare në Mal të Zi, po ashtu ekzistojnë marrëveshje të caktuara me shtetin, por rishqyrtimi i tyre nuk përmendet. Kontrata bazë me KOS-in, në pjesëm ku bëhet fjalë për pronësinë, prek interesat e komunitetit shqiptar – fetar dhe kombëtar. Kryeministri duhet të ketë parasysh, para së gjithash, veprimet në vazhdimësi të KOS-it për përvetësimin e trashëgimisë kulturore shqiptare, e veçanërisht

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

suar me premtime për zaptimin e pronave dhe devastimin e objekteve fetare në goricat (ishujt) e liqenit të Shkodrës. Është botërisht e njohur se këto gorica, së paku nga koha e Republikës së Venedikut dhe gjatë sundimit osman, Mbretërisë Malazeze dhe Jugosllave, madje edhe në Jugosllavinë socialiste, deri në vitin 1984, kur është themeluar Parku Nacional “Liqeni i Shkodrës”, kanë qenë në pronësi ose i kanë shfrytëzuar për nevojat e veta fshatrat shqiptare krajane që gravitojnë në afërsi të tyre. Për këtë pohim ekzistojnë dokumente të shumta arkivore. Nëse Parku Nacional është i mbrojtur nga shfrytëzimet e paligjshme dhe ndërtimet e egra, atëherë me të drejtë shtrohet pyetja: Si është e mundur që këto gorica t’u merren fshatrave shqiptare e të kalojnë në pronësi apo edhe në shfrytëzim të KOS-it e t’u lejohet atyre, në sy të botës, të bëjnë devastimin e objekteve sakrale, madje të ndërtojnë pa leje edhe objekte të reja?! Nuk dua të besoj që këto fakte nuk i di Dritan Abazi, prandaj ai, para se të nënshkruajë kontratën bazë me KOS-in duhet t’i sqarojë këto relacione, të vë në zbatim ligjin dhe të marrë masat e duhura.

Rishqyrtimi i procesit të transformimit ekonomik

Në aspektin e zhvillimit ekonomik, kryeministri Abazi ka premtuar se do të rishqyrtojë procesin e transformimit ekonomik i cili me të drejtë mund të konsiderohet i dështuar dhe shkatërrues. Kjo duhet të jetë sfida kryesore, sepse ballafaqimi me realitetin e hidhur të privatizimeve shkatërruese do të hasë në rezistencë dhe përsëri në oportunizëm të përfituesve të mëdhenj që patjetër janë të lidhur me ish-qe-

veritarët, por ata sot duhet të jenë përkrahësit e këtyre veprimeve! Si do të duket në praktikë, kjo është vështirë të paramendohet. Gjithsesi, shteti ligjor duhet të vihet në funksion. Nëse ky veprim i qeverisë dështon, atëherë vështirë se do të mund të flasim për realizimin e qëllimeve dhe synimeve të qeverisë. Kriza ekonomike është aq e thellë saqë nuk duron dot kriza të tjera.

Pritjet e shqiptarëve

Nuk jemi në dijeni që partitë shqiptare, përbërëse të Qeverisë së pakicës, kanë pasur kërkesat e tyre për të qenë pjesë e qeverisë?! Sidoqoftë, vendet ministrore të ndara kuadrove shqiptare – Ministria e Administratës Publike dhe Ministria për të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave, nuk ngjallin shpresë se zhvillimi ekonomik, kulturor e arsimor do të jetë dukshëm më i suksesshëm. Jo pse këto ministri nuk janë të rëndësishme, por sepse fushëveprimi i tyre për një zhvillim më të shpejtë ekonomik është i kufizuar. Do të kishte qenë më premtuese për shqiptarët nëse ministrat shqiptarë do të kishin udhëhequr ministritë e ekonomisë, financave apo investimeve kapitale, mbase meqenëse “gjaku nuk është ujë” do të kishin realizuar ndonjë investim më tepër në trojet shqiptare! Gjithsesi, shqiptarët janë mësuar me premtime. Kësaj radhe na mbetet të shpresojmë në besueshmërinë e qeverisë “për popullin” e jo “për fotele personale”. Shqiptarët shpresojnë me të madhe se do të rishqyrtohen privatizimet në trojet e tyre, do të veprojë ligji dhe drejtësia, kështu që Kriporja e Ulqinit, objektet hotelerike dhe turistike të privatizuara me “hile” gjithandej në trojet shqiptare,

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

tokat e vreshtarisë së “13 Korrikut”, “Agroulqinit” e shumë objekte të tjera, të cilat për efekt të hapësirës nuk po i përmendim kësaj here, të rivlerësohen e të vendosen në punë. Kjo patjetër do të ndikojë në përmirësimin e standardit jetësor, por edhe në ngadalësimin e boshatisjes se trojeve tona etnike. Shqiptarët, po ashtu, nga kjo qeveri presin zbatimin konsekuent të Ligjit për drejtat e pakicave në Mal të Zi (planet mësimore, zbatimi i administratës dygjuhësore në organet gjyqësore dhe administrative, përdorimi i simboleve kombëtare së paku në nivelin e vitit 1974, ruajtjen e trashëgimisë kulturore etj. konform Strategjisë qeveritare për pakicat). Shqiptarët nga kjo qeveri presin aplikimin e normave të njohura në rajon për përfaqësimin e pakicave (mandatet e garantuara me kushtetutën e vendit, si në Kosovë e Kroaci për serbët, pjesëmarrjen obligative të partive shqiptare në qeveri etj). Shqiptarët presin nga kjo qeveri që të ndalohen presionet e KOS-it ndaj trashëgimisë kulturore shqiptare - në Shas, liqenin e Shkodrës, Martinaj e kudo tjetër. Konform këtyre kërkesave shqiptarët kërkojnë ndalimin e devastimeve dhe ndërtimeve informale në liqenin e Shkodrës e kudo tjetër, dhe kthimin e kompetencave të shfrytëzimit të goricave në liqenin e Shkodrës nga ata që shekuj me radhë (edhe në bazë të dokumenteve zyrtare) i kanë shfrytëzuar. Është koha, pas shumë peripecive e premtimeve, që kisha “konservë” në majën e Rumisë, njëherë e përgjithmonë të largohet. Kjo pa dyshim do të ndihmojë në ruajtjen dhe përmirësimin e marrëdhënieve ndëretnike dhe ndërfetare. Kërkesat e shqiptarëve, të lëna pas dore vite e vite, janë të shumta, por kësaj here vetëm kaq. Shpresojmë në pjekurinë dhe aftësinë e kësaj qeverie dhe klase politike në përgjithësi për të marrë përgjegjësinë për të mirë ose për të keq. Gjithashtu shpresojmë se më në fund kjo klasë politike (edhe qeveria) do të kuptojë se ata janë në shërbim të popullit e jo populli në shërbim të tyre. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Të njohurat dhe “të panjohurat” e konfliktit ruso-ukrainas! (4)

Shqiptarët t’i peshojnë mirë veprimet

Shqiptarëve të mos u ngjajë si në kohën e monizmit, kur iu deshën pesëdhjetë vite për të kuptuar se ajo “parajsa tokësore” e Enver Hoxhës kishte qenë vetë Ferri! Ata duhet të vetëdijësohen dhe të mos bëjnë asnjë veprim eksperimental që mund t’i çojë drejt ndonjë konflikti deve të mbrojtura nga Lista e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s dhe veçohet për disa vende nga vizitorët, përfshirë Katedralen Shën Sofia të Kievit, qendrën historike të Lvivit, kishën unike të drurit në Karpate dhe pyjet e Hajrudin S. Muja ahut që i rrethojnë ato. Është vendi i fatkeqësisë bërthamore vdekjeprurëse të Çernobilit (1986), zonë brenda së cilës janë një numër qytetesh të braktisura, që tërheqin interes nga vizitorët. (vijon nga numri i kaluar) Media po “bombardon” audiencën Është “Tuneli i dashurisë”, i rrethuar perëndimore me pamje raketash e me harqe të gjelbra, të formuara nga predhash të artilerisë që përplasen pemë në të dy anët e linjës hekurudnë ndërtesat e banimit, helikopterë në hore me një binar, ambient romantik që flakë, refugjatë që rrjedhin përtej ku- tërheq shumë çifte. Stacioni Arsenalna firit, burra trupëmëdhenj me uniforma i Metrosë së Kievit, më i thelli në botë që pozojnë nga vendet e djegura dhe prej 105.5 metrash. Prodhuesja më e tanke e automjete luftarake të këm- madhe e farërave të lulediellit (e ndjekur bësorisë [NY Times, 5. 03. 2022]. Aty- nga Rusia) dhe vend ideal për rritjen e këtu ndonjë video apo fotografi që nuk grurit dhe kulturave të tjera ushqimore, i përket as vendit as kohës, siç qe ajo e quajtur edhe si “shporta e bukës së fotografia e vitit 2020 në shpërthimin e Evropës” [IndiaTimes, 24. 02. 2022]. Bejrutit që ia ‘shitën’ lexuesit si “pamje Përveç gjithë këtyre, aty prodhohej nga Ukraina”! Duke ndjekur “lojën me- edhe “Antonov”-i, konkurrenti i “Bodiatike” dyshojnë që edhe “masakra ing”-ut, që arriti të prodhojë aeroplanin e Buçës” të mos jetë tjetër veçse një më të madh dhe të indinjojë rusët kur u “made up story” për ta bërë situatën më shpërbë Bashkimi Sovjetik. tragjike dhe për të arsyetuar ndërhyrjen Analistët gjithnjë e më shpesh po merren me qëndrimin e Kinës që mund të me çfarëdo metodash të nevojshme. Ukraina, pëveçqë ka qenë ‘zemra’ e bëhet një faktor gjeopolitik me të cilin BRSS-së, është ‘shtëpia’ e shtatë ven- Rusia mund të bashkëpunojë [WSJ, 21.

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

02. 2022], me gjithë problemet që ka me Tajvanin. Duke zgjedhur nga dy të këqijat atë që është më pak e keqe, Rusia madje mund të pranojë që të bëhet ‘vasale’ e Pekinit. Ato mund të bashkëpunojnë ngushtësisht për t’i hequr Amerikës privilegjin e sistemit monetar në tregun global [WSJ, 14. 03. 2022]. Një qëndrim krejt tjetër mban Edward Fishman, i cili mendon se sanksionet që perëndimi ka vendosur do të rezultojnë në largimin e kompanive perëndimore nga Rusia, por Kina nuk do t’i lejojë vetes të zëvendësojë gjithçka që Perëndimi i ka ofruar Rusisë, për shkak të tregjeve të saj të lulëzuara me Shtetet e Bashkuara dhe Evropën [Atlantic, 7. 03. 2022]. Turqia, duke qenë anëtare e NATO-s por edhe në një pozitë jo të mirë në këtë konflikt, hëpërhë mund të përfitojë. Dihet se linja e “Korridorit Verior” të transportit që lidh Azinë me Evropën është bërë i pasigurt, kurse linja e “Korridorit Jugor” më pak e preferuar, për shkak të embargove kundër Iranit dhe konflikteve në Lindjen e Mesme, parashohin që “Korridori i Mesëm” të vitalizohet dhe t’i sjellë Turqisë dhe Azerbajxhanit përfitime të mëdha. Këtë konstatim e ka dhënë analisti i marrëdhënieve ndërkombëtare të Azerbajxhanit – Orhan Bagirov, mendim që e

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

përkrahu edhe analisti Valeri Çeçelashvili i Gjeorgjisë. Ky korridor ka pasur një përfitim prej 780 miliardë dollarësh vetëm në vitin 2019. Nga ana tjetër, mbështetja e Evropës për gazin natyror rus po minon përpjekjet për të paraqitur një front të përbashkët kundër saj. Gjermania, duke ndjekur interesat e saj të ngushta, jo vetëm që ngurron të dërgojë armë, por gjithashtu ka anuluar përpjekjet e shteteve të NATO-s, si Estonia, për të dorëzuar armë të prodhimit gjerman në Ukrainë. Analistët thonë se mbështetja gjermane në gazin natyror rus – që përbën gjysmën e të gjitha importeve të gazit të saj – shpjegon më mirë ngurrimin e Berlinit për të tërhequr zemërimin e Kremlinit [NY Times, 5. 03. 2022]. Franca mbështet një strategji evropiane për t’u angazhuar në një dialog më të gjerë me Rusinë, ndërkohë që Britania e Madhe, e cila shumicën e importeve të gazit natyror e merr nga Katari, është lidhur më afër me Uashingtonin, duke dërguar pajisje ushtarake në Ukrainë dhe duke bërë thirrje për sanksione më të ashpra. Duke qenë e rëndësishme në furnizimin e shumë vendeve me grurë dhe me burime të energjisë natyrore, konflikti ruso-ukrainas duket se po paraqet problematikë të veçantë për shkakun e krizave në shumë vende të botës, si rezultat i sanksioneve që Perëndimi ka vendosur kundrejt Rusisë. Krismave të saj po u dëgjohet jehona edhe mbi qiellin e Ballkanit në përgjithësi e mbi atë shqiptar në veçanti! Të lodhur e të dërmuar nga periudha dyvjeçare e Covid-it., ata po përballen me të tjera problematika, të cilat kërkojnë kujdes dhe përgjegjësi. Ekspertët pohojnë se Shqipëria është në një varësi indirekte nga tregjet e Rusisë dhe Ukrainës, nga të cilat importon 50% të sasive vjetore të drithërave, pjesën tjetër e importon nga Serbia, Rumania, Bullgaria dhe nga fermerët vendas me vetëm 250.000 tonë grurë në vit. Në kushtet e luftës dhe ndërprerjen e eksportit të grurit nga Bullgaria dhe Serbia, kërkesat për rezerva gruri

“

Ekonomia shqiptare do të pësojë rënie si pasojë e çmimeve të larta të lëndëve të para. Ulja e vëllimit tregtar nga situatat e pasigurta do të shkaktojnë rënie investimesh dhe do të ndikojnë negativisht në ekonomi. Do të ketë rritje çmimesh në lëndët e tjera minerare si ato të hekurit, çelikut dhe aluminit që janë importuar nga Rusia. Sektori i turizmit do të ndiejë peshën e mungesës së turistëve nga Ukraina dhe Rusia, të cilët vitin e kaluar përbënin 12%, duke qenë grupi i dytë më i madh pas polakëve. Mungesa e të ardhurave nga strukturat akomoduese hoteleri-restorante do të kenë gjithashtu pasoja negative

janë rritur dhe si pasojë kanë sjellë rritjen e çmimeve në tregun e brendshëm. Shqipëria po përpiqet të importojë grurë nga Franca, Hungaria dhe Rumania, në një kohë kur çmimi i grurit në bursë është rritur nga 295 në 345 dollarë, përveç kostos së transportit detar! Ndonëse nga Rusia importon vetëm 12% të naftës, edhe atë që e importon nga Italia është me origjinë ruse që vetëm se përpunohet në Itali. Kjo ka ndikuar që në tregun vendas nafta të shënojë shifra rekorde çmimesh. Ekonomia shqiptare do të pësojë rënie si pasojë e çmimeve të larta të lëndëve të para. Ulja e vëllimit tregtar nga situatat e pasigurta do të shkaktojnë rënie investimesh dhe do të ndikojnë negativisht në ekonomi. Do të ketë rritje çmimesh në lëndët e tjera minerale si ato të hekurit, çelikut dhe aluminit që

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

janë importuar nga Rusia. Sektori i turizmit do të ndiejë peshën e mungesës së turistëve nga Ukraina dhe Rusia, të cilët vitin e kaluar përbënin 12%, duke qenë grupi i dytë më i madh pas polakëve. Mungesa e të ardhurave nga strukturat akomoduese hoteleri-restorante do të kenë gjithashtu pasoja negative. Shtypi shqiptar njoftoi ditë më parë se Shqipëria ka nisur shqyrtimin e listës të rusëve që jetojnë në Shqipëri e që mbështesin “agresionin e Rusisë në Ukrainë” dhe nëse verifikohet se në Shqipëri jetojnë persona të tillë, të merren masa të njëjta me ato që i kanë marrë edhe vendet e tjera perëndimore, duke i shpallur ata “non grata” dhe duke i dëbuar nga vendi! Shqiptarët duhet t’i peshojnë mirë veprimet që bëjnë dhe të mos u ngjajë si në kohën e monizmit, kur iu deshën pesëdhjetë vite për të kuptuar se ajo “parajsa tokësore” e Enver Hoxhës kishte qenë vetë Ferri! Ata duhet të vetëdijësohen dhe të mos bëjnë asnjë veprim eksperimental që mund t’i çojë drejt ndonjë konflikti. Ata duhet të marrin mësim nga një rrëfim të cilin e pati treguar Fan Noli, në fjalimin e tij të mbajtur në vitin 1963 në SHBA. Një herë, kur Noli u bë kryeministër, nga mërzia e madhe për hallet e shtetit, një ditë po i binte fyellit. Ndërkohë, një të moshuar që po kalonte atypari e pyeti: “Si venë punët e Shqypnisë?” Plaku e vërejti e i tha: “Ç’të them, kur kryeministri i bie fyellit, imagjino si mund të jenë punët e Shqypnisë”. (Fund) E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Diskursi kulturor

Kultura e moslexim Të lexuarit në shkollë është detyrim, ndërsa më pas duhet të jetë pasion, sepse kemi të bëjmë me pasurimin e fondit të njohurive, kulturës së të shprehurit e të shkruarit dhe të komunikimit në përgjithësi. Ndërsa të gjithë ata të cilët mendojnë se me përfundimin e shkollimit përfundon shprehia e të lexuarit iu takojnë mediokërve dhe janë të dëmshëm për shoqërinë në çdo mjedis, pavarësisht nga përgatitjet e tyre profesionale

Lektyra shkollore si detyrim Nail Draga

Nëse trajtohet kjo çështje në aspektin kohor, pothuaj të gjithë se janë të mendimit se më herët është lexuar më shumë se sa sot, duke marrë parasysh rolin parësor që ka pasur shkolla, e sidomos personelin arsimor të angazhuar në procesin mësimor. Kemi të bëjmë me kuadrat arsimore të cilët ishin idealist dhe të përkushtuar në arsim, e jo si sot, me përjashtim të ndonjë rasti, këtë profesion e trajtojnë si formal, duke harruar se arsimi nuk është profesion por mision.

Mosleximi si trend bashkëkohor

Por, me ndryshimet shoqërore nga vitet 90-ta të shekullit të kaluar, shkolla filloi të humbi peshën arsimore dhe edukative. Kemi të bëjmë me kohën e tranzicionit, ku çdo gjë pësoi ndryshime shoqërore, e më këtë edhe kultura e mosleximit si virus i përgjithshëm shoqëror, që ka marrë përmasa të një trendi bashkëkohor. Në lidhje me këtë dukuri e cila ka marrë përmasa shqetësuese nuk është duke u treguar ndonjë shqetësim shoqëror, nga del se ky trend do të vazhdojë gjithnjë, me pasoja shumëdimensionale.

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Në programin vjetor mësimor lektyrat shkollore janë të obliguara, por me të drejt bëhet pyetja sa lexohen ata dhe si trajtohen nga nxënësit? Varësisht nga mosha lektyrat shkollore duhet të jenë joshëse për nxënësit. Nëse është e tillë nxënësin e motivon dhe e nxitë për të lexuar, por nëse është e kundërta krijon pakënaqësi dhe e largon nga libri. Nëse me herët lektyrat shkollore ishin voluminoze, madje disa me qindra faqe, të cilat kanë demotivua nxënësin, tani në rrethana të reja, duhet një përzgjedhje tjetër, me e pranueshme për nxënësin. Këtu mendoj se lekturat e tilla deri rreth 200 faqe janë me të pranueshme dhe më lehtë lexohen e përgatitën. Kjo çështje nuk duhet të mbesë vetëm në suazat e komisionit përkatës, por duhet të angazhohen edhe mësimdhënësit e lëndës, duke dhënë sugjerime dhe propozime konkrete. Vetëm me një qasje të tillë, do të kemi një avancim të kësaj çështjeje, e cila nuk duhet të mbesë monopol i një individi apo grupit të ndonjë komisioni përzgjedhës..

Misioni i të lexuarit

Dukuria e të lexuarit, me kalimin e kohës bëhet pasion, por jo për të gjithë përdoruesit e librave. Fjala është për një kategori të veçantë të cilët në sajë të shprehisë së punës, pasionit dhe interesimit të tyre merren me krijimtari në fusha të ndryshme

shoqërore e shkencore. Të tillët dallohen në mjedisin e tyre, ku me kalimin e kohës prezantohen me krijime përkatës si në letërsi, arte, shkencë e publicistikë. Madje një numër i tyre më pas kanë arritur të bëhen emër në mjedisin e tyre dhe më gjerë. Ndërsa të gjithë ata të cilët mendojnë se me përfundimin e shkollimit përfundon shprehia e të lexuarit iu takojnë mediokërve dhe të dëmshëm për shoqërinë në çdo mjedis pavarësisht përgatitjeve të tyre profesionale

Sa lexojnë mësimdhënësit?

Përveç lekturës shkollore, mësimdhënësi i kujdesshëm i udhëzon nxënësit edhe për ndonjë botim tjetër që e vlerëson me interes. Një veprim i tillë nuk mund të vlerësohet si krim por e kundërta është në favor të pasurimit të fondit të tyre librar e kulturor. Por, me të drejtë bëhet pyetja se a kemi ne mësimdhënës të tillë në shkollat tona, që varët nga pasioni i tyre për librin në përgjithësi e atë shkollor në veçanti. Librin nuk duhet trajtuar si mjet obligues që i përket vetëm shkollës, që në rrethana shoqërore aktuale është zbehur shumë, sepse libri duhet të jetë joshës për nxënësit, sepse nga ai merret kultura e shprehia e leximit. Me kujtohet kur ishim në shkollë të mesme profesori i gjuhës shqipe na ndante në klasë revistat Bota e Re, Zëri i Rinisë etj., që botoheshin në Prishtinë ku për ne nxënësit ishte një ditë e veçantë. Madje disa nga ato

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

mit si virus shoqëror

ende i kam edhe sot në bibliotekën time. Por, me të drejtë unë pyes se a ka raste të tilla sot?

Mosleximi me përmasa shqetësuese

Çështja e mosleximit ka kohë që është bërë dukuri shoqërore, e cila në kohën e tranzicionit ka marrë përmasa shqetësuese me pasoja të mëdha për të gjitha shtresat e popullsisë, por në veçanti për të rinjtë të cilët janë e ardhmja në çdo mjedis përkatës Jetojmë në kohën e paradokseve, sepse ma të zëshëm janë ata të cilët nuk lexojnë asnjë libër dhe qëndrojnë me orë të tëra në kafe, duke shikuar FB apo ndonjë bisedë të rastit. Dhe

të tillët në këtë kohë të krizës morale janë si zëdhënës të rrethanave shoqërore me peshë jo vetëm lokale por edhe atë shtetërore. Nuk është befasi nëse them se ka individë të cilët i japin vetës të drejtë të flasin për një liber të cilin nuk e kanë lexuar, por kanë dëgjuar ndonjë konstatim nga individë të ndryshëm, të cilët edhe ata nuk e kanë lexuar, por kanë dëgjuar nga ndonjë individë i tretë. Për, individ të tillë është e tepërt të humbët kohë, sepse nuk meritojnë të flitet e jo të debatohet, sepse janë jashtë rëndit elementar të debatit. Në raste të tilla del qartë se kemi të bëjmë me indvidë të cilët vuajnë nga komplekset e inferioritetit, por edhe nga xhelozia e egoizmi i tyre

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

personal.

Përfundim

Kultura e mosleximit ndikon drejtpërdrejt në kulturën e të folurit dhe të shprehjes, që hetohet në komunikim nga qytetarët në mjedisin përkatës, por edhe më gjerë, sepse mediat elektronike janë të pranishme në çdo mjedis. Në këtë aspekt edhe përfaqësuesit politikë me ndonjë përjashtim të rrallë, janë për të dëshiruar, sepse iu mungon retorika përkatësisht kultura e të lexuarit. Madje edhe kur përpiqen të lexojnë ndonjë tekst të huazuar, apo të përgatitur nga të tjerët kanë problem në të lexuar, që dëshmojnë injorancën e tyre. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Gjergj Kastrioti - Skënderbeu me një rrugë të tij në Nju Jork

Shenjë e mirënjo për heroin komb

Me 15 maj, 2022 në lagjen Bronks të Nju Jorkut u zhvillua ceremonia e emërtimit të një rruge me emrin e Heroit Kombëtar të shqiptarëve, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu. Në ceremoninë e emërtimit të rrugës dhe në festivalin që pasoi, morën pjesë personalitete të politike amerikane, figura të njohura të komunitetit dhe një grup arbëresh nga Italia, i ardhur në Nju Jork për këtë qëllim

Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Nju Jork Ceremonia dhe festivali u organizuan nga aktivisti dhe politikani shqiptaro-amerikani, Mark Gjonaj, sponsorizuar nga shoqata bamirëse shqiptaro-amerikane, “Duart e Hapura” dhe dyzina organizatash dhe grupesh përfaqësuese të komunitetit shqiptaro-amerikan në Nju Jork dhe më gjerë. Gjergj Kastrioti – Skënderbeu “erd-

Senatori i Nju Jorkut, Chuck Schumer duke folur – njëri prej shumë politikanëve vendas, shtetërorë dhe federal që mori pjesë në ceremoninë e ditës së diele

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

hi” në Amerikën e bekuar ashtu siç kemi ardhur qindra mijëra prej nesh nga të gjitha trojet shqiptare – sikur edhe ai dëshiron të kërkojë dhe të gjejë strehim e paqe në ketë vend të lirisë e demokracisë. Respekti dhe kujtesa në radhët e diasporës shqiptare për Heroin e Kombit, Gjergj Kastriotin-Skënderbe kanë qenë dhe mbeten të përgjithmonshme, të gjithkund ndodhur dhe shpresojmë, për derisa të jetë bota. Ende disa anëtarë të komunitetit shqiptaro-amerikan kujtojnë pjesëmarrjen e tyre në 500-vjetorin e Skënderbeut në Romë e Vatikan në vitin 1968, ku ishin bashkuar shqiptarë nga të gjitha anët e botës, përfshirë Arbëreshët e Italisë, ashtu siç janë edhe sot të pranishëm këtu, për të kujtuar dhe për të nderuar “të përgjithmonshmin” e fisit tonë -- para shtatores së tij Romë. “Të përgjithmonshëm” e pat cilësuar Gjergj Kastriotin-Skënderbe, Papa i atëhershëm Pali i VI, duke iu drejtuar shqiptarëve të diasporës, përfaqësuesve të tri feve kryesore të shqiptarëve dhe të gjitha krahinave shqiptare në Vatikan, në 500-vjetorin e Gjergj Kastriotit – Skënderbe, para më shumë se një gjysmë shekulli më parë. Papa Pali i VI u ka thënë me atë rast shqiptarëve që kishin shkuar në Romë, për të nderuar Heroin e tyre,

Mark Gjonaj promovuesi dhe organizatori i emrimit të rrugës, “Gjergj Kastrioti Skenderbeu”

se, “Ne ju shohim me kënaqësi, pse e dimë se shpirti me të cilin ju e kujtoni këtë ditë është ai i gjithmonshmi i fisit tuaj, i cili gjithherë, mbi çdo interes ka vendosur vlerat e trashëguara të Besës, të Nderit e të Burrnisë”. Fatosi ynë, Skënderbeu personifikon dhe na i ka lenë trashëgimi këto vlera kombëtare, së bashku me miqësinë ndaj Shqipërisë dhe Shqiptarëve në përgjithësi, e sidomos me miqësinë e Kombit shqiptar me Shtetet e Bashkuara të Amerikës – në këtë 100-vjetor të vendosjes së marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, por edhe me botën perëndimore, në përgjithësi. Në shenjë mirënjohjeje për trashëgiminë e virtyteve të Heroit Kombëtar që e bëjnë shqiptarin

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

ohjes bëtar Me Ansamblin Folklorik Autokton Rugova, një prej grupeve kulturore që morën pjesë në emrimin e rrugës, “Gjergj Kastrioti Skenderbeu”. Grupi Arbëresh i ardhur enkas nga Italia për të marrë pjesë në ceremoninë e emrimit të rrugës, “Gjergj Kastrioti Skenderbeu Way”

shqiptar dhe për porosinë e shenjtë të të parëve tanë, për të ruajtur atë trashëgimi, madje edhe në diasporë, këtu në Amerikën e largët, bijtë e bijat, nipat, stërnipat dhe mbesat e atyre shqiptarëve dhe shumë të tjerë nga të gjitha fetë dhe krahinat shqiptare, janë mbledhur sot në Bronks të Nju Jorkut. Këtu, ku pothuaj të gjithë ne -- për herë të parë -- kemi shkelur në tokën e shenjtë të Amerikës, Jemi këtu për të emëruar një rrugë me em-

rin e Heroit të Kombit shqiptar, Gjergj Kastriotit-Skënderbe. Ndërkohë që edhe sot po kërcënohet drejtimi pro-perëndimor i Shqipërisë dhe i Shqiptarëve, duhet të sjellim në kujtesë dhe të falënderojmë Zotin që Kombi shqiptar ka kolosë të tillë si Skënderbeu me trashëgiminë e tij në historinë e shqiptarëve -- me të cilët çdo shqiptar ka të drejtë të krenohet para botës së qytetëruar -kudo që gjendet fisi i shqiptarit, në trojet shqiptare shekullore e deri në Amerikën e largët. Edhe prej këtu në Amerikë, Gjergj Kastrioti- Skënderbeu edhe sot u tregon Shqiptarëve rrugën që ata duhet të ndjekin. Shpresoj që Shqiptarët kudo qofshin do të ndjekin rrugën e tij Gjergj Kastriotit duke vendosur mbi çdo interes personal ose partiak vlerat e trashëguara të Gjergj Kastriotit-Skënderbe: të Besës, të Nderit e të Burrërisë. Ky emër këtu në këtë rrugë do na kujtojë përgjithmonë flijimet dhe sakrificat

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

e mëdha që Shqiptarët e kohës së Gjergj Kastriotit benë për të siguruar lirinë dhe pavarësinë e vet, por duke mbrojtur, njëkohësisht, edhe identitetin kombëtar dhe qytetërimin perëndimor evropian. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

Simpoziumi shkencor “Albanologu kroat Milan Shuflaj”

Studiuesit vlerëso e albanologut Mil

Në Ulqin u mbajt simpoziumi shkencor lidhur me kontributin e punës së albanologut kroat Milan Shuflaj. Studiues dhe albanologë të rajonit theksuan rëndësinë e veprave të gjuhëtarit Shuflaj, për historinë dhe kulturën e shqiptarëve të ballkanit. Studiues nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi dhe Kroacia përkujtuan albanologun e njohur kroat Milan Shuflaj.

“ 16

Ata nënvizuan rëndësinë e veprave të t’ia, të cilat i dhanë shumë kombit shqiptar pavarësisht se origjina e tij ishte kroate. Historiani Frashër Demaj e vlerëson kontributin e studiuesit Shuflaj si tejet të rëndësishme për shqiptarët e Ballkanit. “Shuflaj ishte një studiues i jashtëzakonshëm, i përmasave ndërkombëtare, i përmasave evropiane dhe

“Falë bashkëpunimit të vazhdueshëm të Këshillit Kombëtar të Kroatëve me Këshillin e Shqiptarëve në Malin e Zi po realizohet ky projekt, ku pritet edhe më shumë të hedhë dritë në punën shkencore dhe albanologjike të Milan Shuflajt dhe për kontributin e tij për popullin shqiptar në Ballkan”, tha zoti Tahiri

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

botërore, i cili një pjesë të mirë të karrierës së tij akademike dhe shkencore ia kushtoi çështje shqiptare. Për këtë arsye edhe e pësoj Milan Shuflaj, në një farë mënyre e pagoi me jetë pasi u vra pikërisht për shkak se nxori në shesh të vërtetat historike për shqiptarët dhe rreth shqiptarëve”, tha zoti Demaj. Studiuesi Luan Malltezi, vë në dukje, rëndësinë e përkujtimit të Milan Shuflajt si një studiues dhe njohës shumë të mirë të historisë shqiptare. “Është një gjë e madhe që kujtohet ky njeri i madh që bëri aq shumë dhe me përkushtim për shqiptarët. Mund të them se vepra e Shuflajt “Serbët dhe shqiptarët” është përkthyer katër herë dhe është mirëpritur nga lexuesi shqiptar”, tha zoti Malltezi. Kryetari i Këshillit Kombëtar të Kroatëve, Zvonimir Dekoviç e vlerësoi

KULTURË

ojnë punën lan Shuflaj organizimin e simpoziumit shkencor për Milan Shuflajn, ku po marrin pjesë studiuesit dhe albanologët më të shquar të rajonit. “Është shumë e rëndësishme që edhe në Mal të Zi po mbahet një simpozium shkencor mbi Milan Shuflajn, ku po marrin pjesë albanologët më të njohur të rajonit.” Zoti Dekoviç tha se “Milan Shuflaj është i rëndësishëm për kulturën dhe historinë e shqiptarëve të Ballkanit.” Organizatori i kësaj ngjarjeje të

“

“Shuflaj ishte një studiues i jashtëzakonshëm, i përmasave ndërkombëtare, i përmasave evropiane dhe botërore, i cili një pjesë të mirë të karrierës së tij akademike dhe shkencore ia kushtoi çështjes shqiptare. Për këtë arsye edhe e pësoi Milan Shuflaj, në njëfarë mënyre e pagoi me jetë pasi u vra pikërisht për shkak se nxori në shesh të vërtetat historike për shqiptarët dhe rreth shqiptarëve”, tha zoti Demaj

rëndësishme kulturore, zoti Tahir Tahiri, vuri në dukje bashkëpunimin e

“Është një gjë e madhe që kujtohet ky njeri i madh që bëri aq shumë dhe me përkushtim për shqiptarët. Mund të them se vepra e Shuflajt “Serbët dhe shqiptarët” është përkthyer katër herë dhe është mirëpritur nga lexuesi shqiptar”, tha zoti Malltezi

dy këshillave kombëtare në realizimin e këtij simpoziumi. “Falë bashkëpunimit të vazhdueshëm të Këshillit Kombëtar të Kroatëve me Këshillin e Shqiptarëve në Malin e Zi po realizohet ky projekt, ku pritet edhe më shumë të hedh dritë në punën shkencore dhe albanologjike të Milan Shuflajt dhe për kontributin e tij për popullin shqiptar në Ballkan”, tha ai. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

FOKUS

Diskutim mbi po shqiptarëve në M

Në Ulqin u mbajt dialogu i hapur me temën: “Shqiptarët në Mal të Zi- sfidat dhe mundësitë e shekullit XXI”, ku u shprehen pikëpamjet për pozitën e këtij komuniteti në Mal të Zi. Në diskutimin “Shqiptarët në Mal të Zi-sfidat dhe mundësitë e shekullit XXI” u shprehen pikëpamjet mbi pozitën e shqiptarëve si komunitet, i cili po përjeton dukurinë e asimilimit, por edhe rënien e numrit të tyre në vend. Përfaqësuesit diplomatikë të Prishtinës dhe Tiranës shfaqën gatishmërinë që në shumë aspekte

“

“Dukuria e asimilimit të shqiptarëve në Mal të Zi është një nga këto sfida. Fakti që ky fenomen trajtohet me shqetësim për perspektivën, nuk përjashton konstatimin e tendencës sot që rrjedh nga e kaluara. Kjo çështje ndoshta është ndër më delikatet për tu trajtuar me kompetencë politike dhe shkencore”, tha zoti Hoxha

të mbështesin kërkesat e shqiptarëve në Malin e Zi. Ambasadorja e Kosovës në Mal të Zi, Ariana Zherka-Hoxha, tha se duhet filluar një bashkëpunim i mirëfilltë në

“Të fillojmë të ndërtojmë një bashkëpunim specifik në temat ku Republika e Kosovës mund të mbështesë kërkesat e ndryshme si në ruajtjen e identitetit, avancimit në fushën e edukimit, trashëgimisë kulturore, sportit, por edhe të aspektit të investimeve ekonomike”, tha zonja Zherka-Hoxha

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

temat ku Republika e Kosovës mund të ndihmojë. “Të fillojmë të ndërtojmë një bashkëpunim specifik në temat ku Republika e Kosovës mund të mbështesë kërkesat e ndryshme si në ruajtjen e identitetit, avancimi në fushën e edukimit, trashëgimisë kulturore, sportit, por edhe të aspektit të investimeve ekonomike”, tha zonja Zherka-Hoxha. Në këtë kuadër zv/ambasadori i Shqipërisë në Mal të Zi, Adi Hoxha, vuri në dukje problemin e asimilimit

FOKUS

ozitën e Malin e Zi

të shqiptarëve në Malin e Zi. “Dukuria e asimilimit të shqiptarëve në Mal të Zi është një nga këto sfida. Fakti që ky fenomen trajtohet me shqetësim për perspektivën, nuk përjashton konstatimin e tendencës sot që rrjedh nga e kaluara. Kjo çështje ndoshta është ndër më

“

delikatet për tu trajtuar me kompetencë politike dhe shkencore”, tha zoti Hoxha. Përfaqësuesi i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve, Faik Nika, vuri në dukje nevojën e shqyrtimit të pozitës së shqiptarëve në Malin e Zi dhe përballja e tyre me probleme të

“Unë besoj se për një dialog të hapur të këtillë, ku trajtohen çështjet e identitetit të shqiptarëve jo vetëm në Malin e Zi por në mbarë Ballkanin janë më se të nevojshme dhe duhen të jenë t ë vazhdueshme. Duhet të kemi parasysh se ne si shqiptarë këtu në trojet tona në Malin e Zi ndodhemi edhe përballë fenomeneve të ndryshme që ndikojnë drejtpërsëdrejti në rënien e numrit të shqiptarëve në Mal të Zi. Ky është fenomeni i asimilimit, emigrimit, nataliteti i ulët që e reduktojnë qenien kombëtare të shqiptarëve në Malin e Zi”, tha zoti Nika

ndryshme. “Unë besoj se për një dialog të hapur të këtillë, ku trajtohen çështjet identiteti të shqiptarëve jo vetëm në Malin e Zi por në mbarë Ballkanin, janë më se të nevojshme dhe duhen të jenë t ë vazhdueshme. Duhet të kemi parasysh se ne si shqiptarë këtu në trojet tona në Malin e Zi ndodhemi edhe përballë fenomeneve të ndryshme që ndikojnë drejtpërsëdrejti në rënien e numrit të shqiptarëve në Mal të Zi. Ky është fenomeni i asimilimit, emigrimit, nataliteti i ulët që e reduktojnë qenien kombëtare të shqiptarëve në Malin e Zi”, tha zoti Nika. Në diskutim u paraqitën analiza dhe interpretime të disa problemeve lidhur me pozitën dhe statusin e shqiptarëve në këtë mjedis, i cili mund t’i nxisë institucionet përkatëse që të merren në mënyrë kompetente me këto çështje. a.s. (VOA) E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

“Besa, Burra” përbet dhe romani i tij “Hisj Historia e jetës së vetë autorit është një shtysë për të kuptuar letrarësinë e romanit dhe shenjat gjuhësore të fjalësit të tij, të cilat përmbushin një detyrë të autorit ndaj dheut të të parëve, ndaj të shkuarës, ndaj qëllimeve të njeriut në jetë, ndaj fjalës së shkruar shqip, ndaj librave të dalë nga mendësia e një populli, që për të mbijetuar i duhej të krijonte vetë ligjësitë e pashkruara si Kanunin, për të vendosur rregull juridik në jetën e tij

Rrok Gjolaj

Nga e shkuara mistike shqiptare, Martin Bojaj, merr si lëndë trajtimi Orët, në funksionin e tyre mitologjik, herë si mbrojtëse të njeriut, e herë në stadin tjetër, atë të idhnakeve që i kundërvihen njeriut, kur ai trazon logun e tyre, ndërsa nga e tashmja merr sfidën e malësorit, për të mbrojtur te vetja hisen e shqiptarit që trashëgon. Mes reales dhe ireales, ëndrrës dhe realitetit, në roman do të bashkëjetojnë në udhëtimin e personazhit kryesor Nikollë Gjokaj, vetëdija dhe nënvetëdija, konfiguruar në dialogë mes: Zotit dhe Orës Q, (kapitulli VIII), mes Nikollës dhe Zotit, mes Nikollës dhe Orëve Zekë, Ora Mëhill, Ora R, Ora B1, (kapitulli VII), Orës Haris, Ora Ëngjëll, Ora Bardhi, Orë Festimi, Orë Ylli, drejtori i përgjithshëm i Orëve, Ora e vetë Nikollës, dhe vetë arkitekti i botës Zoti, të gjitha këto personazhe ireale janë në funksion të paraqitjes së realitetit të brendshëm të njeriut në kërkim të rrugës së tij përballë dilemës, fatit, rastësisë dhe projeksionit të vullnetit të vetë njeriut,

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

kur atij i dhurohet të menduarit, si proces i vetëdijes dhe i vullnetit të tij të brendshëm. Personazhi i Nikollës është veçse një histori jete, ky është modaliteti krijues e shprehës i Martinit, karakteristikë kryesore e të cilit është natyra narrative me fokus nxitjen dhe legjitimin që gëzon krijuesi autor në ekspozimin e përvojës. Në shtjellimin e shkruar narrativ ai zbulon origjinalitetin e tij krijues. Në personazhin e Nikollës ai identifikon, heton dyshimet e zgjedhjeve, dhe forcën që e lidh personazhin e tij me reflektimin dhe ndikimin e vlerave autoktone, kanunit që i nënshtrohen një procesi selektiv nga vetë personazhi, (nënkuptojmë këtu interesin e vetë autorit), drejt mbajtjes së fjalës, e thirrur ndryshe Besë dhe vullnetit të Zotit. Ato bashkëjetojnë e lidhen ngushtë në gjithë rrugëtimin e Nikollës drejt përmbushjes së fjalës së dhënë. E djeshmja e tij është gjyshi që me rrëfimet e veta i kishte mësuar se ç ‘është besa. Burrat e dheut kanë pasë “Orën zgjuet” si shenjë të asaj që janë vetë shenjtorë të gjallë, të cilët ecin përmbi tokë... “Në fillim ishte fjala dhe ajo vetë fjalë e vetë Zotit, është Besa e Shqiptarit”! Shqyrtimi i diskursit të identitetit të Nikollës, zhvillohet përmes analizës së përballjes së tij me pengesat, të

papriturat me të cilat ai sfidohet përgjatë përmbushjes së misionit të tij, e cila na lejon të ndjekim personazhin deri në formimin e identitetit të tij, mbi të gjitha na lejon të kuptojmë se kush është atdheu letrar i shkrimtarit në realitetin e personazhit të tij Nikollës. Ndërtimi i personazhit mes një realiteti sa imagjinar aq dhe real, duket të jetë rezultat i konsideratave personale të autorit, i cili si periudhë reference merr harkun kohor (1990 - 1999), si zgjedhje përmbajtjesore, së cilës i përshtat gjurmët personale të jetës së tij: Vendlindja e Nikollës përkon me vendlindjen e autorit Sparkhase, Stadishe Krakenhause, Mannhein, Gjermani), studimet e Nikollës në Tiranë, përkojnë me studimin e Martinit po në Tiranë, ikja në Amerikë e Nikollës, gjithashtu është një detaj i vetë jetës së autorit, që diplomohet në Wayne State University, anëtarësimi e po ashtu dhe nominimi i Nikollës për çmimin “Nobel”, përkon me vitin 2000, ku poezia e Martinit, nominohet për poezinë më të mirë në botë, në New York ( Bojaj, Martin, “Hisja e Gjergj Kastriotit”, roman, Botime Enciklopedike, Tiranë, 2015, f. 14). Kjo zgjedhje përmbajtjesore është tregues i forcimit të identitetit për ngjarje, ide, vlera e fate shqiptarësh sa të ngjashme aq dhe të ndryshme, po të gjitha këto i bashkon qëllimi i përmbushjes së njeriut, si gjenerues i

KULTURË

timi i Martin Bojaj ja e Gjergj Kastriotit” divergjencave dhe konflikteve brenda vetes dhe realitetit që e ndjek. Ky është një roman që lind nga trauma historike që e ka përndjekur shqiptarin. Nikolla vetë, duhet të punojë të ruajë brenda vetes ato pak gjurmë të mbetura si skorie, në ndërgjegjen e një rinie shqiptare që në vitet ’90 e më pas, i largohej qëllimit të ruajtjes së identitetit shqiptar, duke u kthyer në një kopje e shëmtuar e rendjeve të njeriut pas parasë dhe jo pas dijes e formimit. Mosdija ishte armiku i identitetit, e Nikolla është ai personazh që do ngjizet në një truall që ka nevojë për vazhdimësi, ai do të ndjehet Zot i vetes: ... sepse “besa” ekziston brenda në venat e tij, ai mësoi nga gjyshi se: Po të shkelësh Besën, atëherë ke shkelur vetë Zotin dhe je një copë mishi e asgjë tjetër” (Po aty, f. 15). Në origjinën e rrëfimit që drejton Nikollën drejt përmbushjes së tij si njeri, shpalosen gjithë sfidat, duke u ndalur veçanërisht në teknikat e rrëfimit (monologu i brendshëm që ekspozohet përmes ëndrrës dhe dialogut ireal mes tij dhe orëve), gjithashtu dhe shpërndarjen e rrëfimit përgjatë XVI kapitujve, demonstrohen qasje të ndryshme rrymash që e udhëheqin personazhin drejt lëvizjes qendrore që synon fjalën e dhënë për t’u shkolluar. Po cila është simbolika letrare e Besës dhe e Shkollës? Autori me orët bën një klasifikim të zinxhirëve që e mbajnë qenien për shkak të pamundësisë për të kontrolluar atë çfarë ndodh në të nesërmen tënde. Orët, gjithashtu kundërshtojnë realitetin objektiv, ato aludojnë një realitet të përgjithshëm të perceptimeve individuale të qenies. Nikolla është një i ri 18 vjeçar, që në këtë roman, natyrshëm kthehet në një subjekt universal të atij njeriu që bën gjithë çka njohuria ia lejon të

bëjë. Nikolla nuk është romantiku i pandreqshëm që i sheh kodet e të shkuarës si Besën dhe Dijen, si të imponuara. Mendimin i tij mbështetet te forca e vullnetit të individit, që të vetmin bast e vë me veten, si forcë shtytëse e thelb i ekzistencës së tij.

Ai përballet me eksperimentin në burgun malazez, përballet me çështje të tilla si vetmia, zbrazësia e qenies së rrethuar nga presioni, përballet me absurditetin e situatës aspak të hipotezuar. Lexoi: “Eksperimenti mbi parashikimin e sjelljes njerëzore brenda një rrethi të kontrolluar, Nr. 465. Metoda Nr. 8. Rasti nr. 2: Subjekti i vetëdijshëm për parashikimin e sjelljes”. ( Po aty, f. 26). Ky është realiteti plot pengesa të ndjeshme, të cilat mund ta përmbysin qëllimin dhe mund të ta ndryshojnë jetën. Ndaj në këto momente autori përmes Nikollës ngre pyetje filo-

zofike, në realitetin e tij absurd: “Çfarë po provoni të bëni me mua?!” bërtiti me zë të lartë... ( Po aty, f. 24). Kjo situatë reale e përndjekjes shekullore që i është bërë shqiptarit për ta depersonalizuar, qoftë nga identiteti i tij ashtu dhe nga mundësia për t’u formuar, kërkojnë në themel sa të pangjashmet e qenies aq dhe paparashikueshmërinë e sjelljes së njeriut. Jeta dhe historia njerëzore ka parashikuar gabimin, që autori e sheh si mundësi për të shtuar besimin se njeriu është krijuar për të qenë misionar sepse brenda tij ekziston liria. E kur njeriu beson se ka liri, mundësitë nuk janë të kushtëzuara. Ashtu siç e sugjeron dhe autori gjithmonë ka një dalje pavarësisht labirintit me të cilin të përballë jeta. Ëndërroi se ishte një send i vogël në një labirint, me madhësinë e lodrave të fëmijëve. E shikonte veten prej një largësie dhe i shihte mjekët, me përmasa normale. Kishte dy dalje prej labirintit, njëra të çonte drejt lirisë dhe tjetra drejt vdekjes. I thërriste vetes me zë të lartë. “Jo, jo andej! Shko majtas aty!” por ajo figurë në ëndërr nuk mund ta dëgjonte! (Po aty, f. 29). Autori në simbolikën e ëndrrës, zhvillon arsyen e ekzistencës. Aty në shtrat i rrethuar nga vetmia, Nikolla bëhet i vetëdijshëm se dështimi, dobësia janë frika që e përndjekin qëllimin. Janë gabimet, rrëzimet, që quhen përvojë atë që e bëjnë Nikollën të thotë se: “Jam njeri”. “Nuk jam makinë”. (Po aty, f. 31) Autori rrëfen se asnjë rrugë që ndjek qenia drejt përsosjes së tij, nuk është e lehtë. Armët e njeriut për t’u përballur me të keqen që rrugën ta pret, kërkojnë shumë energji, forcë karakteri dhe mendime të kthjellëta, të cilat të ndihmojnë të bëhesh njeriu që do. (vazhdon) E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

U mbajt mbrëmja autoriale me shkrimtarin Ibrahim Kadriu në kuadër të manifestimit letrar “Kali

Vepër letrare e mbë te ndodhitë e ndrysh “Ibrahim Kadriu ka krijuar një vepër letrare që nuk është imitim i jetës, por është një vepër që është krijuar përmes fjalëve, natyrisht e mbështetur te ndodhitë e ndryshme”, ka thënë shkrimtari dhe studiuesi i letërsisë Prof. dr. Anton Nikë Berisha Ulqin - Shkrimtari i njohur nga Kosova, Ibrahim Kadriu, ka qenë i ftuar i radhës në edicionin e 29-të të manifestimit letrar “Kalimera Poetike – Basri Çapriqi”, me të cilin është organizuar mbrëmje autoriale të shtunën në Librarinë “Ulqini”. Në bisedë me udhëheqësin e mbrëmjes, poetin Argëzon Sulejmani, ai është përgjigjur në një mori pyetjesh që lidhen me krijimtarinë e tij, por edhe me letërsinë shqipe në përgjithësi. Kadriu ka thënë se shuFoto: Ardian Taipi

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

mica e veprave të tij bazohen në gjurmë historike, sepse ato i flejnë dhe tek ato e gjen motivin për të shkruar. Një vend të rëndësishëm në veprat e tij e zënë Ulqini dhe Tivari, njeriu dhe historia e këtyre vendeve. Kadriu ka theksuar se letërsia shqipe ka arritur një nivel mjaft të mirë. “Në përgjithësi mund të them se letërsia shqipe, ajo që krijohet nga shqiptarët, ka arritur një nivel të lakmueshëm. Unë jam krenar për këtë, kur shoh vepra të reja, vepra të au-

torëve të rinj, të cilët dëshmojnë talentin, dëshmojnë një rrugë të mirë në zhvillimin e letërsisë”, ka thënë ai. Si një ndër problemet ekzistuese, ai ka potencuar qarkullimin e librave midis Shqipërisë, Kosovës dhe qendrave tjera shqiptare. Ai këtë e konsideron si një problem të trashëguar që nga koha e sistemit monist. “Në Shqipëri shumë pak depërtojnë librat tanë. Kurse librat e Shqipërisë i gjen kudo në libraritë në Kosovë. Nuk ekziston një lloj marrëveshjeje. Është

KULTURË

imera Poetike – Basri Çapriqi”

ështetur “ hme një e metë e madhe dhe nuk e di se sa do të zgjasë. Që nga viti 1968 ne i kemi botuar librat e Shqipërisë në Kosovë, kurse shumë më rrallë kanë shkuar botimet tona në Shqipëri”, ka thënë Kadriu. Ai ka folur po ashtu edhe për krijimtarinë si proces, shtrirjen e krijimtarisë së tij mes dy sistemeve, raportin lexues-kritikë letrare, romanin e tij të ardhshëm etj. Për krijimtarinë e autorit ka folur shkrimtari dhe studiuesi i letërsisë Prof. dr. Anton Nikë Berisha, i cili ka thënë se Ibrahim Kadriu ka krijuar një vepër letrare që nuk është imitim i jetës, por është një vepër që është krijuar përmes fjalëve, natyrisht e mbështetur te ndodhitë e ndryshme. Duke folur për veçoritë e letërsisë

“Në përgjithësi mund të them se letërsia shqipe, ajo që krijohet nga shqiptarët, ka arritur një nivel të lakmueshëm. Unë jam krenar për këtë, kur shoh vepra të reja, vepra të autorëve të rinj, të cilët dëshmojnë talentin, dëshmojnë një rrugë të mirë në zhvillimin e letërsisë”, ka thënë Kadriu

dhe dallimin e saj nga fushat tjera, Berisha ka thënë se në letërsi fakti artistik është i rëndësishëm. Ai ka thënë se për dallim prej disa krijuesve të tjerë, të cilët kanë prirje për një gjini të caktuar letrare, Ibrahim Kadriu është marrë me disa lloje letrare. “Ibrahimi e ka pasur këtë prirje, që ta shfrytëzojë vetveten për të krijuar një botë poetike... Ai u mor edhe me prozë... Proza nuk është më e lehtë se poezia, as poezia nuk është më e lehtë se proza”, ka thënë studiuesi. Sipas tij, vepra e Kadriut që ka nxitur më shumë interesim apo kureshtje, ose që është lexuar më shumë, është romani “Misioni rus”. Ky roman, sipas Berishës, nuk është një kronikë, por një tekst i mirëfilltë artistik. Dr. Labinot Berisha, i cili ka përgatitur për shtyp librin “Qasje veprave të Ibrahim Kadriut” (nga autorë të huaj

dhe shqiptarë), e cila deri tani është botuar në tre vëllime, ka theksuar rëndësinë e këtij libri për studimin e veprës së shkrimtarit Ibrahim Kadriu. Në emër të Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, të pranishmit i ka përshëndetur kryetari Ismet Kallaba. Ibahim Kadriu ka lindur në fshatin Zhegër të Gjilanit. Prej më shumë se 60 vitesh jeton në Prishtinë, ku ka punuar fillimisht në vitet ’60 si redaktor i kulturës në gazetën “Rilindja” e pastaj në të përditshmen “Zëri”. Deri tani ka botuar mbi 80 vepra, disa prej tyre të përkthyera në nëntë gjuhë të huaja. Mbrëmja autoriale është organizuar nga Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club” , me mbështetjen e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave dhe Organii. k. zatës Turistike Ulqin.

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

Në Tuz u përurua libri “Pakica shqiptare në Mal të Zi, midis bashkëpunimit dhe nënshtrimit”, i au

Një kambanë alarm partitë politike shq “Ky libër nuk duhet kuptuar as trajtuar si një kritikë ndaj partive politike shqiptare dhe ndaj përfaqësuesve të tyre (deputetëve) në Kuvendin e Malit të Zi, përkundrazi, studimi u shërben vetë partive politike shqiptare për të përmirësuar punën e tyre në të ardhmen. Rezultatet e studimit dhe përfundimet e tij janë një kambanë alarmi për partitë politike shqiptare, për nevojën e rishikimit të politikës së tyre dhe ndryshimin e strategjisë së veprimtarisë së tyre politike. Libri është edhe një ftesë për debat politik”, u shpreh gazetari dhe publicisti Ismet Kallaba Tuz – Në sallën e Kuvendit të Komunës së Tuzit, të premtën mbrëma më 13 maj 2022, u bë përurimi i librit “Pakica shqiptare në Mal të Zi, midis bashkëpunimit dhe nënshtrimit”, i autorit Allmir Çausheviq. Për librin, në prani të një numri të konsiderueshëm të publikut, të zyr-

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

tarëve nga Komuna e Tuzit dhe nga disa dikastere qeveritare, folën: Nikollë Camaj, Ismet Kallaba, Zllatko Vujoviq dhe Arben Çejku. Në vështrimin e tij z. Zllatko Vujoviq, duke folur për librin, tha se autori me këtë vepër letrare ka mbuluar një fushë e cila deri më tani nuk është mbu-

luar në Mal të Zi. Z. Vujoviq ndër të tjera u shpreh se ky libër analizon në mënyrë gjithëpërfshirëse veprimtarinë e partive politike shqiptare në Mal të Zi dhe problemet me të cilat ato përballen. “Libri ka përfshirë veprimtarinë politike të partive shqiptare, përkatësisht

KULTURË

utorit Allmir Çausheviq

mi për qiptare bashkëpunimin e tyre me Partinë Demokratike të Socialistëve e cila me punën e saj ka shënuar tridhjetë vjetë parlamentarizëm në Mal të Zi. Dilemat që janë paraqitur në atë bashkëpunim ndërmjet partive shqiptare, dhe në fund, libri jep rekomandime të caktuara se në çfarë drejtimi duhet të zhvillohen marrëdhëniet e mëtejshme dhe zhvillimi i partive politike shqiptare”, theksoi Vujoviq. Në të njëjtën kohë, një vështrim mbi librin dhe mbi veprimtarinë politike e parlamentare në tërësi, e shpalosi diplomati dhe ish-ambasadori, Arben Çejku i cili tha se libri i autorit Çausheviq ka sjellur një risi në studimin e politikës, jo vetëm në Mal të Zi por edhe në Shqipëri e Kosovë, e sidomos në Maqedoninë e Veriut, ku siç tha, parlamentarizimi atje është i formuar jo thjeshtë nga pluralizmi politik,

por edhe nga pluralizimi etnik. “Mund të ketë jashtë parlamentit dyqind parti politike. Pyetja është, sa janë në parlament, sa përfaqësim ka në parlament, dhe si përfaqësohen në parlament? Sa mund të përfaqësohen në parlament, dhe aty hapet një kapitull tjetër se përfaqësimi tashmë duhet të jetë edhe kualitativ. Që do të thotë, ato amandamentet ligjore që kanë bërë partitë politike shqiptare në Parlamentin e Malit të Zi duhet të jenë shumë më tepër dhe shumë më kualitative”, tha Çejku. Ai tha se në raport me partitë e tjera joshqiptare në Mal të Zi, partitë politike shqiptare nuk duhet të kenë as inferioritet, as superioritet, por partneritet. “Dhe duke qenë partnerë, duke qenë të përgatitur, duke lexuar politikë e duke marrë modelet më të mira, shqiptarët e Malit të Zi do të jenë një xhevahir, një gurë i çmuar në politikëbërjen e Malit të Zi, në qeverisje e bashkëqeverisje, e në përballimin e sfidave”, u shpreh Çejku. Ndërkaq, në vështrimin e tij mbi librin “Pakica shqiptare në Mal të Zi, midis bashkëpunimit dhe nënshtrimit”, Nikollë Camaj theksoi se autori në brendësi të këtij libri ka sjellur shumë fakte, edhe cilësore, edhe sasiore. “Ajo që duhet të mësojmë nga ky libër dhe nga studime të ngjashme, është se ne nëse bëjmë veprime të njëjta, nuk mund të presim rezultate të tjera. Veprimet e njëjta, japin rezultate të njëjta. Ky libër besoj se mund të na mësojë, sidomos ata që vijnë në politikë, që nga kjo mangësi e nga ky pohim, nuk mundemi që me veprime të njëjta të fitojmë rezultate të ndryshme, e ne në politikën shqiptare që nga viti 1997 e këndej, pothuajse gjithnjë kemi provuar me të njëjtat metoda, kurse numri i përkrahësve ka rënë, për arsye që mund t’i shohim edhe në librin që ka sjellë z. Çausheviq”, shprehet në mes tjerash Camaj. Ndërkohë, një vështrim mbi librin e shpalosi gazetari dhe publicisti Ismet Kallaba, i cili tha se libri është një studim gjithëpërshirës dhe një pasqyrë mbi veprimtarinë e partive politike shqiptare në Malin e Zi dhe të përfaqësuesve të tyre në Kuvendin e Malit të Zi, në harkun kohor midis viteve 1998-2016. “Studimi është realizuar mbi bazën e

metodologjisë së konsoliduar shkencore dhe i plotëson të gjitha kërkesat e një punimi shkencor serioz. Ai ofron një qasje teorike solide mbi bazën e literaturës ekzistuese në fushën e të drejtave të pakicave, të përfaqësimit politik, me theks të veçantë e të posaçëm në përfaqësimin e pakicave, proceseve politike në vendet e ish-Jugosllavisë, sidomos në Mal të Zi, etj“, u shpreh në mes tjerash Kallaba. Ai ka thënë se libri paraqet një kontribut në studimin e përfaqësimit politik të shqiptarëve në Malin e Zi, që do t’u shërbejë edhe studiuesve dhe hulumtuesve të tjerë që do të trajtojnë këtë problematikë. “Ky libër nuk duhet kuptuar as trajtuar si një kritikë ndaj partive politike shqiptare dhe ndaj përfaqësuesve të tyre (deputetëve) në Kuvendin e Malit të Zi, përkundrazi, studimi ju shërben vetë partive politike shqiptare për të përmirësuar punën e tyre në të ardhmen. Rezultate e studimit dhe përfundimet e tij janë një kambanë alarmi për partitë politike shqiptare, për nevojën e rishikimit të politikës së tyre dhe ndryshimin e strategjisë së veprimtarisë së tyre politike. Libri është edhe një ftesë për debat politik”, u shpreh gazetari dhe publicisti, Ismet Kallaba. Autori i librit, Allmir Çausheviq duke falënderuar pjesëmarrësit në këtë promovim, tha se libri tenton të japë një vështrim të veprimtarisë së partive politike shqiptare në Mal të Zi, kundrejt aspektit të bashkëpunimit të tyre me PDS-në. “Libri nuk ka për qëllim që të përulë apo të zhvlerësojë punën e cilitdo deputet, apo të cilësdo parti politike shqiptare, por ai thjesht tenton të paraqesë disa teza të cilat ndoshta mund të diskutohen edhe jashtë organeve partiake. Libri nuk kritikon punën e partive politike shqiptare, por kritikon qasjen e tyre ndaj pushtetit apo ndaj shumicës parlamentare”, u shpreh Çausheviq. Libri “Pakica shqiptare në Mal të Zi, midis bashkëpunimit dhe nënshtrimit”, i autorit Allmir Çausheviq, u botua nga Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, ndërsa u mbështet nga Fondi për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakit. u. cave në Mal të Zi. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

Në Tuz u përurua libri “Flama” (Fitues i Çmimit Evropian të Letërsisë për Shqipërinë, 2021), i autorit Tom Kuka

Paradoks i shumë realiteteve

Kjo mbrëmje letrare ishte takim i këndshëm i admiruesve të fjalës së shkruar me shkrimtarin dhe gazetarin e spikatur, Enkel Demi, sepse publiku me shumë vëmendje dhe kërshëri ndoqi dhe dëgjoi gjithë historinë e veprimtarisë së tij letrare, të motivacionit që shtyn Demin të shkruajë dhe për atë që ai pasqyron dhe përcjell tek masa përmes fjalës së shkruar Tuz – Gazetari dhe publicisti i njohur shqiptar me një karrierë gazetareske mbi tridhjetë vjeçare në

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

mediat shqiptare, z. Enkel Demi, ose siç ai në veprimtarinë e tij letrare mban pseudonimin Tom Kuka,

ka bërë përurimin e librit “Flama” në Tuz, të shtunën në mbrëmje, më 14 maj 2022 në sallën e Kuvendit të

KULTURË

Komunës së Tuzit. Përpara një numri të konsiderueshëm të të pranishmëve, dialogun me autorin e librit e zhvilloi moderatori i mbrëmjes, Nikollë Berishaj, i cili përveç veprës e cila u promovua aty, bashkëbisedoi edhe për veprat e tjera që Enkel Demi (Tom Kuka) i ka botuar më parë, por edhe për karrierrën e tij të gjatë në shtypin e shkruar, në radio dhe në televizion. Një vështrim mbi librin “Flama” e dha Albert Bikaj (magjistër i historisë së Mesjetës), i cili theksoi se romani i Tom Kukës “Flama” i zhanrit fiksion-historik, nëpërmjet personazheve dhe ngjarjeve gërsheton realen dhe magjikën. “Bestytnitë, iracionalizmin, por edhe arsyen. Vet titulli “Flama” të jep përshtypjen e kuptimit të dyfishtë, asaj reale dhe metaforike. Nga elementet dhe ngjarjet që hasim gjatë leximit, është e qartë se ngjarja e romanit vendoset në Shqipëri, veçanërisht në Shqipërinë e Mesme të shekullit 18. Duhet theksuar se përshkrimi autentik i autorit Tom Kuka, të kthen mbrapa në kohë, i shkruar mjeshtërisht, të jep ndjesinë se je duke lexuar një tregim historik me rrëfime

ngjarjesh të një udhëpërshkruesi apo shkrimtari të shekullit 20”, tha në mes tjerash Bikaj. Ai tha se në këtë roman, paradoksalisht hasim në shumë realitete, si paraqitja e jetës së thjeshtë e të vrazhdë, e varfërisë materiale dhe shpirtërore dhe problemet e ndryshme të cilat paraqitën në mënyrë sublime, që “i japin këtij romani një vlerë të veçantë, jo vetëm në aspektin letrar, por edhe në atë historik dhe sociologjik”. Ndërkaq, shkrimtari Mark Lucgjonaj duke falënderuar shkrimtarin Enkel Demi (Tom Kuka) për praninë e tij në Tuz, tha se romani “Flama” që në titull të intrigon. “Si titull, si metaforë, mua më ka asociuar në shumë gjera që në fakt ne si popull e si komb i kemi të flamosura, madje me një flamë të cilën mjaft bukur e përshkruan romani i Tom Kukës, realisht, Kel Demit”, tha Lucgjonaj. Ai tha se libri në fjalë paraqet një kohë të pakohë, një kohë që siç tha, per ne si duket nuk ka mbarim. “Një mishmash e një konfuzion mendimesh, personazhe që nuk jetojnë me asnjë nga motivet që jeto-

jnë njerëzit në jetën reale”, u shpreh në mes tjerash shkrimtari Mark Lucgjonaj, i cili vazhdoi së rrëfyeri mbi ngjarjet dhe personazhet e romanit, duke thënë se letërsisë shqipe i bëjnë nder shkrimtarët si Enkel Demi. Kjo mbrëmje letrare ishte takim i këndshëm i admiruesve të fjalës së shkruar me shkrimtarin dhe gazetarin e spikatur, Enkel Demi, sepse, publiku me shumë vëmendje dhe kërshëri ndoqi dhe dëgjoi gjithë historinë e shkrimtarit, të motivacionit që shtyn Demin të shkruaj dhe për atë që ai pasqyron dhe përcjell tek masa përmes fjalës së shkruar. Rikujtojmë që z. Demi deri më tani ka botuar katër vepra letrare: “Hide mbi kalldrëm”, “Gurët e vetmisë”, “Ora e ligë” dhe “Flama”, ndërsa për krijimtarinë e tij letrare është shpërblyer me çmime të larta, ndër të cilat ka fituar edhe Çmimin Evropian të Letërsisë për Shqipërinë, 2021. Përurimi i librit “Flama” u organizua me iniciativë të shkrimtarit Mark Lucgjonaj, mbështetur nga Komuna e Tuzit dhe Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi. t. u. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

U përurua libri i Xhelal Mujës “Ublat – trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë”

Ublat - identiteti i Kr mençurisë dhe mjes

Të gjithë folësit kanë parashtruar nevojën e mbrojtjes dhe konservimit të ublave, këtyre ndërtimeve ark misë Botërore. Në këtë aspekt është theksuar se libri “Ublat - trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë”

Në një mjedis të veçantë, tek Ubla e Krajës në Ostros, dhe në prani të një numri të konsiderueshëm të dashamirëve të librit dhe kulturës, të mërkurën e kaluar është përuruar monografia “Ublat – trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë” e autorit Xhelal Muja. Qëllimi i këtij libri, sipas autorit, është “që të ruhen këto objekte që për Krajën dhe krajanët kanë qenë jetë, sikurse uji që është jetë për njerëzit kudo që jetojnë”, por edhe të ndihmojë në sqarimin e disa paqartësive që ekzistojnë për ublat. “Shpesh njerëzit që kanë më pak informacion thonë ‘Ubla e Krajës’ apo ‘Ublat e Krajës’, duke menduar që ka një, dy, pesë ose dhjetë ubla. Në libër kam shënuar 397, mirëpo ndërkohë veç janë shtuar nja 10 a 15. Lokacione, gjegjësisht vende, janë rreth 100, ku ka prej një deri në 22-23 ubla, sa janë në lagjen Bardhaj të Kështenjës, që është vendi me numrin më të madh të ublave në krejt

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

Krajën”, ka thënë autori Muja. Në fjalën e tij ai ka folur edhe për mënyrën e ndërtimit të ublave dhe llojet e tyre. “Ubla ka gjithandej, edhe në breg të Liqenit, që faktikisht hyjnë në kategorinë e puseve, sepse ujin e marrin ose nga një burim nëntokësor, ose e thithin prej liqenit në rastin e shterrjes së burimit nëntokësor”, ka thënë Muja. Ai ka falënderuar të gjithë ata që në një mënyrë apo në një tjetër kanë ndihmuar në kompletimin dhe daljen në dritë të librit të tij. Vështrimet e tyre për librin i kanë paraqitur redaktori i librit - mësimdhënësi, poeti dhe publicisti Ali Gjeçbritaj, dhe recensenti i librit – studiuesi dr. Nail Draga. Ata kanë vlerësuar punën me pasion të autorit në evidentimin e ublave, kësaj trashëgimie materiale që paraqet identitetin e Krajës dhe është sinonim i mjeshtërisë dhe mençurisë popullore.

Redaktori Gjeçbritaj ka thënë se ublat nuk janë vetëm trashëgimi kulturore dhe jetike, por edhe trashëgimi e veçantë historike. “Gjatë leximit të librit, shikimit me vëmendje të fotografive, në të do të shihni se sa mjeshtër të përkryer kanë qenë ustallarët e ndërtimit të ublave të punuara me gur, pa material tjetër, ku do të vëreni se disa sish kanë unazën e grykës të punuar vetëm me një gur, gdhendur e latuar me daltë e çekiç. Andaj, unë konsideroj dhe pa asnjë dyshim pohoj se jeta në këtë nënqiell të Rumisë asnjëherë nuk është zhvilluar nën nivelin e qytetërimit të kohës”, ka theksuar ai. Gjeçbritaj ka thënë se autori Xhelal Muja ka bërë punë voluminoze, “aq më tepër, sepse ai nuk është ekspert i kësaj lëmie, por profesor i matematikës. Por dëshira e madhe, vullneti dhe puna vetëmohuese për disa vite, na jep edhe shumë shpjegime dhe sqarime për ublat dhe

KULTURË

rajës dhe sinonim i shtërisë popullore

kitekturore unike, me qëllim të shndërrimit të tyre në pika turistike dhe përfshirjes në Listën e Trashëgi” paraqet një hap të rëndësishëm për dokumentimin e kësaj pasurie

puset si dhe besimet e vjetra, bestytnitë lidhur me ublat etj.” Për recensentin Dr. Nail Draga, kemi të bëjmë me një libër të veçantë për nga përmbajtja dhe nga lënda, të cilën autori e ka trajtuar në mënyrë shumë serioze dhe në detaje. “Shkrimet e deritashme (për ublat) kanë qenë fragmentare dhe ky është libri i parë, praktikisht, i cili i trajton në aspektin shumëdimensional ublat e Krajës”, ka thënë ai. Draga ka thënë se ublat janë simbol autentik i mjedisit të Krajës dhe në rrethanat e reja kur ato e kanë humbur rolin e tyre shoqëror, ato janë pjesë e identitetit social e kulturor të popullsisë së Krajës. “Libri ka si mision që edhe lexuesit, në veçanti brezat e ardhshëm, të njihen me një pjesë të historisë dhe mënyrën e të jetuarit të paraardhësve të tyre, sepse duke njohur të kaluarën me të drejtë vlerësohet e tashmja dhe planifikohet e ardhmja”, ka thënë ai.

Në emër të botuesit dhe organizatorit të përurimit, pjesëmarrësit i ka përshëndetur kryetari i Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, Ismet Kallaba. Ai ka thënë se Kraja ka ngjallur interesimin dhe kërshërinë e shumë studiuesve, të cilët janë marrë me aspekte të ndryshme të trevës së Krajës dhe se kësaj plejade të autorëve i është shtuar edhe Xhelal Muja me librin “Ublat – trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë”. Sipas tij, “Ublat – trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë” është një libër që është shkruar me shumë pasion dhe dashuri për vendin e vet dhe këtë trashëgimi unike që e ka Kraja. “Unë e kam quajtur një udhërrëfyes për ublat dhe për këdo që don të vizitojë Krajën. Është një dokument i mirë (i shkruar) për këtë pasuri, një libër që duhet ta ketë çdo familje krajane, por jo vetëm. Autori është një njohës i mirë i origjinës dhe

mënyrës së ndërtimit të ublave. Ai nuk ka pretendime shkencore e as nuk pretendon se me këtë libër e ka thënë fjalën e fundit. Përkundrazi, rezervimi i autorit (në disa raste) tregon për seriozitetin e tij”, ka thënë kryetari i SHAI “Art Club”. Të gjithë folësit kanë parashtruar nevojën e mbrojtjes dhe konservimit të ublave, këtyre ndërtimeve arkitekturore unike, me qëllim të shndërrimit të tyre në pika turistike dhe përfshirjes në Listën e Trashëgimisë Botërore. Në këtë aspekt është theksuar se libri “Ublat - trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë” paraqet një hap të rëndësishëm për dokumentimin e kësaj pasurie. Libri “Ublat – trashëgimi kulturore dhe jetike në Krajë” është botuar para disa ditësh nga SHAI “Art Club”, me mbështetjen e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave dhe disa kontribuesve të tjerë. i. k. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

REPORTAZH

Salçi kulturor dhe historik

I vetmuar ka rënë qetësi të mërzitsh Foto: Gazmend Çitaku

Jo më shumë se shtatë - tetë kilometra para se të hyhet në Ulqin, në anën e majtë të rrugës e cila të çon për në Tivar , rrugës së ngushtë të asfaltuar arrihet në fshatin Salç. I vendosur nën malin Mozhur, 550 metra mbi nivelin e detit. Njeriu e ka të vështirë të besojë se këtu dikur kanë ekzistuar afro 45 shtëpi. Se nëpër këtë fshat është kënduar kënga e vajzave dhe djemve , ku të rinjtë kanë shkuar në mulli për bluarjen e grurit dhe vjeljen e ullinjve. Se këtu është dëgjuar zhurma e nxënësve dhe blegërima e deleve. Sot gjithçka është ndryshe. Asgjë nuk është si më parë. Fshati është i vetmuar. E ka kapluar qetësia dhe monotonia e mërzitshme. Tani këtu nuk frymon më asnjë njeri, që nga tërmeti shkatërrues i mëngjesit të 15 prillit të vitit 1979. Prej atëherë janë larguar banorët e tij dhe janë shpërngulur në lagjet përreth, në Ulqin dhe shtete të huaja. Salçi është i banuar me shestanas që nga përudha osmane. Nuk dihet me siguri se a kanë qenë kjo popullsi gjysmë nomade, apo ka ardhur për të ruajtur bagëtinë dhe është kthyer përsëri në vendbanimin e tyre të mëparshëm. Nga biseda me disa nga njerëzit e vjetër të këtij fshati atje kanë jetuar vëllazëritë Jankoviq , Dediq , Martinoviq , Briskoviq, Peciq , Pepiq, Kolloviq , Bardhoviq etj), të gjithë shqiptarë, nga Shestani (shestanas) dhe Ljarja ( ljaras) të cilët u shpërngulen nga këto treva fillimisht si punëtorë të tokave të agave dhe bejlerëve turq, ku kryesisht kanë dimëruar me kafshë dhe gradualisht kanë blerë apo ndërtuar shtëpia, duke u bërë kështu banorë të përhershëm, të cilëve

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

ë në hme

REPORTAZH

pushteti i kohës u ka imponuar sllavizmin e mbiemrave të tyre. Ky vendbanim, ku gërshetohen bukuritë natyrore me trashëgiminë kulturore, materiale dhe shpirtërore dhe detin e ke në pëllëmbë të dorës, është i njohur, sipas vendasve , me afro 15 burime të ujit, të cilat nuk janë shfrytëzuar e as hulumtuar si duhet. Nga këto burime, përgjatë përroskës së Braticës kanë punuar po aq mullinj uji. Burimi kryesor ka qenë në vendin e quajtur “ Meshkallë” ( Më shkallet). Prej këtu e deri në afërsi të mureve të një shtëpie të një pashe te Qyteti i Vjetër (Kalaja e Ulqinit), pohojnë vendasit, ka filluar ndërtimi i ujësjellësit të parë në Komunën e Ulqinit në periudhën e Perandorisë Turke. Tubacionet e ujit kanë qenë të punuara nga balta e pjekur. Ndërkaq, nga viti 1950 nga ky burim është punuar ujësjellësi i Ulqinit . Sipas kallëzimit të banorëve të vjetër të fshatit ky burim ka pasur shtypje shumë të lartë, saqë nga vërshimi i ka rrezikuar disa familje, të cilat për ta frenuar ( zvogëluar) atë e kanë mbushur me shtëllunga leshi. Në këtë vendbanim ka objekte kulturore e historike. Shkolla atje , siç pohojnë vendasit, është hapur për herë të parë rreth vitit 1880 dhe ka punuar në shtëpinë e Nikë Jankoviqit. Nuk kemi të dhëna për numrin e nxënësve në atë kohë. Mund të jetë që shkolla ka punuar me ndërprerje. Me sa dimë shkolla e parë e rregullt në gjuhën malazeze në Salç hapet në vitin shkollor 1941/42, kurse mësuesja e parë ka qenë kroatja Antonia Markoviq. Mësimi në gjuhën shqipe zhvillohet deri në vitin 1945, kur mbahet në gjuhën serbokroate dhe atëherë ndërtohet objekti shkollor në qendër të fshatit. Ky fshat ka pasur famullin e vet të pavarur dhe dy kisha. Kishën e vjetër të Shën Pjetrit dhe Shën Palit e ndërtuar dhe e shuguruar, sipas dokumenteve kishtare, gjatë vitit 1841, e zmadhuar gjatë vitit 1885, e zbukuruar me afreske të

pikturuara nga piktori i mirënjohur shkodran Kolë Idromeno. Në këtë kishë katër muaj ka shërbyer edhe famullitari nga Trieshi, prifti i parë në Malësi, Patër Andrea ( Patër Luli Gjurashaj), në vitin 1912. Nga regjistrat e patër Andresë dhe shkresat ( shënimet) e pasardhësve të tij Patër Eustahi Tartaglia, ndër të tjera, figuron se në Kishën e Salçit bë vitin 1910 ka pagëzuar At Zef-Leonard Tagajn, fratin e Traboinit të Hotit, i cili u vra barbarisht nga ushtarët serbo-malazez më 19 shkurt 1945, në Lugje të thella, në kufi të Hotit e Grudës. Pas patër Andreut , gjysmë shekulli më vonë, në kishën e Salçit ka shërbyer edhe Arqipeshkvi i Tiranë-Durrësit, Imzot Rrok Mirëdita. Përveç kësaj, gjithnjë sipas burime kishtare, në këtë lokalitet ndodhet edhe kisha e vogël , por e bukur e Shën Gjon Pagëzuesit në Sajmir ( Sojmir) e ndërtuar gjatë vitit 1889. Siç tregojnë dokumentet kishtare nuk duhet harruar Patër Jak Salçin i cili si famullitar i Salçit e hapi shkollën e parë në gjuhën shqipe në rrethin e Ulqinit. Mësimi në gjuhën shqipe gjatë periudhës së Austrisë (1915 deri në vitin 1917) është zhvilluar në qelë , përkatësisht në shtëpinë e famullisë në Salç. Mësues në gjuhës shqipe që dihet ishte Patër Jak Luka( Lukiq). Në këtë fshat tashmë takon vetëm gërmadhat e kishave dhe të shtëpive të dikurshme, të cilat duken se nga viti në vit bëhen një me tokën. Edhe pse ekziston në hartën e lokaliteteve të Ulqinit mund të thuhet se ky vendbanim është “shuar” plotësisht, pavarësisht pozitës së mirë gjeografike dhe mundësive të mëdha për zhvillimin e blegtorisë, bujqësisë dhe në veçanti turizmit malor. Atje tani kanë mbetur vetëm kujtimet se në këtë fshat jo shumë kaherë ka pas jetë e gjallëri. Natyrisht se për ringjalljen e jetës këtu edhe institucionet duhet të kenë përkujdesje maksimale. Gj. Gjonaj E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

KULTURË

Në Festivalin e krijimtarisë dramatike për fëmijë “Festiqki 2022” në Podgoricë

Çmimi i tretë për skenografi për grupin teatror të kopshtit “Solidariteti” Grupi i fëmijëve në gjuhën shqipe i IPP “Solidariteti” është prezantuar me pjesën teatrore “Gjashtë peshkatarët”. Grupi teatror është përbërë nga Inara Tafa, Din Hasiq, Tajra Axhagiq, Leana Dervishi, Emin Kollari, Adena Dasharami, Nejra Dasharami dhe Rejana Bogdanoviq. Ata janë përgatitur nga edukatoret Lumnije Bisha dhe Fadile Avdiu Më 13-15 maj, në Podgoricë është mbajtur Festivali i krijimtarisë dramatike për fëmijët e institucioneve parashkollore publike dhe private “Fesiqki 2022”, i organizuar nga Institucioni Parashkollor Publik “Gjina Vrbica”. Në Festival ka marrë pjesë edhe grupi i fëmijëve në gjuhën shqipe i IPP “Solidariteti”, me pjesën

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

teatrore “Gjashtë peshkatarët”, i cili është shpërblyer nga juria me Çmimin e Tretë për skenografi. Grupi teatror është përbërë nga Inara Tafa, Din Hasiq, Tajra Axhagiq, Leana Dervishi, Emin Kollari, Adena Dasharami, Nejra Dasharami dhe Rejana Bogdanoviq. Ata janë përgatitur nga edukatoret Lumnije Bisha dhe

Fadile Avdiu. Festivali “Festiqko 2022” është festivali i parë i këtij lloji në nivel të Malit të Zi. Pjesët teatrore në edicionin e parë të këtij festivali i kanë prezantuar 18 trupa teatrore, me rreth 500 fëmijë, nga 17 institucione parashkollore publike dhe private. (Kohapress)

MOZAIK

Fondi Humanitar Shqiptaro-Amerikan “Trojet tona” dhe Shoqata “Kraja” organizuan për nxënësit e shkollave fillore në Anë të Malit dhe Krajë

Ekskursion në vendet kulturorehistorike në Shqipëri Në ekskursion kanë marrë pjesë gjithsej 123 nxënës të klasave të teta dhe të nënta, të shoqëruar nga mësimdhënësit e tyre. Fëmijët pjesëmarrës në ekskursion kanë vizituar disa prej vendeve dhe monumenteve më të rëndësishme historike-kulturore të popullit shqiptar, si Kalanë e Rozafës në Shkodër, Memorialin e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut në Lezhë, Kalanë e Krujës, Amfiteatrin e Durrësit, Muzeun Historik Arkeologjik të Vlorës, Shtëpinë e Pavarësisë në Vlorë, Qytetin Antik të Apolonisë në Fier, Gjirokastrën dhe shtëpinë e shkrimtarit më të madh shqiptar, Ismail Kadare, qytetin antik të Butrinit etj. Fondi Humanitar Shqiptaro-Amerikan “Trojet tona” së bashku me Shoqatën “Kraja” nga Nju Jorku kanë organizuar më 7-9 maj të këtij viti një ekskursion me nxënësit e klasave të teta dhe të nënta të shkollave fillore “Bedri Elezaga” – Katërkollë dhe “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu” – Ostros. Fëmijët pjesëmarrës në ekskursion kanë vizituar disa prej vendeve dhe monumenteve më të rëndësishme historike-kulturore të popullit shqiptar, si Kalanë e Rozafës në Shkodër, Memorialin e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut në Lezhë, Kalanë e Krujës, Amfiteatrin e Durrësit, Muzeun Historik Arkeologjik të Vlorës, Shtëpinë e Pavarësisë në Vlorë, Qytetin Antik të Apolonisë në Fier, Gjirokastrën dhe shtëpinë e shkrimtarit më të

madh shqiptar, Ismail Kadare, qytetin antik të Butrinit etj. Në ekskursion kanë marrë pjesë gjithsej 123 nxënës, të shoqëruar nga 12 mësimdhënësit e tyre, ciceronët të cilët kanë ofruar informacione në aspektin historik dhe kulturor për vendet dhe monumentet e vizituara si dhe përfaqësuesit e Fondit Humanitar “Trojet tona”. Shpenzimet e ekskursionit për nxënësit pjesëmarrës janë mbuluar tërësisht nga Fondi Humanitar Shqiptaro-Amerikan “Trojet tona” dhe Shoqata “Kraja”. Në deklaratën për shtyp të Fondit Humanitar “Trojet tona” thuhet se edhe në të ardhmen do të vazhdojnë me aktivitete të këtilla, me qëllim të njohjes dhe ruajtjes së identitetit, kulturës, historisë dhe traditës sonë

kombëtare. E ENJTE, 19 MAJ 2022

(Kohapress) Javore KOHA

MARKETING

U. S. EMBASSY PODGORICA Announces an open position for

Administrative assistant (ICITAP)

•

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

Employee is assigned to the Department of Justice International Criminal Investigative Training Assistance Program (ICITAP). ICITAP uses foreign assistance funds to conduct capacity-building activities benefitting host nation law enforcement counterparts, including the National Police Directorate, the National Police Academy, Ministry of Interior, and other government agencies authorized to conduct law enforcement operations or support such operations. Under the direction of the ICITAP Attache or designee, the employee will coordinate and be responsible for all routine programmatic and administrative duties and requirements to ensure a well-functioning office. Employee will maintain effective relationships with U.S. Embassy sections and ICITAP HQ in the administration and oversight of capacity-building activities, including training, budgeting, equipment donations, communications, and reporting.

• 1. 2. 3. 4.

QUALIFICATIONS REQUIRED

EDUCATION: Bachelor’s Degree or equivalent university degree in Political Science, Economics, International Relations, or English Studies is required. EXPERIENCE: Three (3) years of professionally responsible program management experience with international organizations or international development activities. LANGUAGE: English language ability - Level IV – fluent (speak, read, write). Host country Montenegrin language - Level IV (fluent) is required. SKILLS AND ABILITIES: Project management; collation and analysis of information from diverse sources, use of Microsoft Office Suite, data collection and statistical analysis. Must have valid, current driver’s license for the class of vehicle(s) assigned or authorized to drive (Class B). Must have had driver’s license for a minimum of five years. JOB KNOWLEDGE: Strong working knowledge of Government of Montenegro structures, law, and policies is required. Technical knowledge and experience in project management is required. CLOSING DATE FOR THIS POSITION: MAY 31, 2022.

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruitment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more information on this Vacancy Announcement on the following website https:// me.usembassy.gov/embassy/jobs/ An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

Javore KOHA

E ENJTE, 19 MAJ 2022

SPORT

Hamad Megjedoviq

Valentin Royer

Ulqini, qendër e tenistëve vendas dhe të huaj

Hamad Megjedoviq dhe Valentin Rojer, fitues të dy turneve në Ulqin Në terrenet e Klubit të Tenisit “ Bellevue” në Ulqin përfundoi turneu i parë dhe i dytë profesional në tenis “ Azull Beach Resort Montenegro Tour”. Drejtori i këtij turneu Senad Tafa njofton se fitues i turneut të parë në singël ishte tenisti serb Hamad Megjedoviq, kurse në double Cezar Cretu dhe Cukierman. “ Fitues i turneut të dytë është francezi Valentin Royer, i cili në finale mundi italianin Samuel Vinstent Ruggeri me rezultat 6:2, 6:2. Ky tensit është bartësi katërt i këtij turneu dhe aktualisht ndodhet në vendin e 499-të në rang listën botërore ( ATP). Në kategorinë double fitues u shpallën dyshja nga Italia Stefano Reitano dhe Alessio Zanoti” pohon Tafa. Sipas fjalëve të tij turneu i

parë është luajtur për fondin shpërblyes prej 25.000$, i dyti për një fond shpërblyes prej 15.000$, kurse i treti për një fond shpërblyes prej 25.000$. Tafa shtoi se në turneun e dytë morën pjesë 61 tenistë nga më shumë se 21 shtete nga e gjithë bota. “ Cilësia e lojërave të deritashme ishin në nivel të lartë profesional. Shpresojmë që edhe në dy turnetë e radhës që filluan më 17 maj dhe do të përfundojnë kah fundi i këtij muaji adhuresit e këtioj sporti do të mund të shohim tenis të mirë. ”, shprehet Tafa. Rikujtojmë se në këto turne përveç tenistëve të huaj marrin pjesë tenistët më të mirë malazezë dhe kjo do të jetë një provë para pjesëmarrjes në Devis Cup. Organizatorë të

kësaj gare sportive janë Federata e Tenisit të Malit të Zi, Klubi i Tenisit “Bellevue” dhe kompleksi hotelier “Karisma”. “Për kënaqësinë e madhe të KT” Bellevue” dhe qytetit të Ulqinit, qyteti ynë është përsëri një qendër tenisi ku dashamirët e tenisit mund të shohin tenis shumë të mirë duke pasur parasysh cilësinë e garuesve pjesëmarrës, por edhe tenistëve vendas të cilët po përpiqen të arrijnë rezultate sa më të mira vit pas viti. Federata e Tenisit të Malit të Zi edhe një herë kishte mirëkuptim për të shfrytëzuar autoritetin e saj me Federatën Botërore (ITF) për të siguruar organizimin e turneve të tilla, duke mbështetur në këtë mënyrë edhe parasezonin turistik në Ulqin” (Gj.Gjonaj) nënvizoi Tafa. E ENJTE, 19 MAJ 2022

Javore KOHA

kohajavore.me