Koha 1003 by fgjokaj

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 17 mars 2022 Viti XXl Numër 1003 Çmimi 0,50

Shqiptarët janë aty, por nuk deklarohen si shqiptarë! ISSN 1800-5696

Mite

Roman dokumentar mbi luftën në Kosovë

PËRMBAJTJE

8 Opozita e ndarë favorizon pushtetin

Sa larg do të shkojë Putini?

20 Nxitje për hulumtimin e korrupsionit

Reformator i madh i arsimit

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.me

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

PËRMBAJTJE

26 Gruaja shqiptare është kuotë apo dalzotëse e vetes?

Siguria e Ballkanit pa NATO-n, shumë më e brishtë

32 Pa fjalë të mëdha, Ju lutem!

Shkolla Fillore në Ostros shënoi përvjetorin e saj

ARKIVI: www.kohajavore.me

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

NGJARJE JAVORE

Komisioni për Sistem Politik i Qeverisë së Malit të Zi miratoi paketën e sanksioneve kundër Rusisë

Për hyrjen në fuqi nevojitet konfirmimi i Qeverisë Komisioni për Sistem Politik i Qeverisë së Malit të Zi, i kryesuar nga zëvendëskryeministri Dritan Abazoviq, miratoi të martën një paketë sanksionesh kundër Rusisë, e cila më parë ishte prezantuar nga Këshilli i Bashkimit Evropian (BE). E që vendimi të hyjë në fuqi, qeveria duhet ta konfirmojë atë. Sipas vendimit, sanksionet zbatohen për 696 shtetas rusë, si dhe për institucione financiare, prona,

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

tregti dhe shpërndarje të mallrave. Lista e të sanksionuarve përfshin presidentin rus Vladimir Putin, kryeministrin Mikhail Mishustin, ministrin e Jashtëm Sergei Lavrov, ministrin e Brendshëm Vladimir Kolokoltsev, liderin e Çeçenisë, Ramzan Kadyrov, ish-presidentin rus dhe nënpresidentin aktual të Këshillit të Sigurimit, Dmitry Medvedev. Në listë janë edhe Igor Sechin, shef

ekzekutiv i kompanisë shtetërore të naftës “Rosneft” dhe Nikolai Tokarev, shef ekzekutiv i kompanisë së naftës dhe gazit “Transneft”. Duke ndjekur politikën e Bashkimit Evropian, Qeveria e Malit të Zi ka vendosur sanksione kundër Rusisë më 1 mars, por nuk i ka marrë vendimet e nevojshme për t’i zbatuar ato. Po të martën, BE-ja vendosi për një pako tjetër të sanksioneve ndaj Rusisë, që është e katërta.

NGJARJE JAVORE

Sipas zëvendës ndihmës Sekretarit të Shtetit dhe të dërguarit special të SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar

Mali i Zi, objektiv tërheqës për Putinin Mali i Zi mbetet objektiv tërheqës për Moskën dhe për këtë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe partnerët e saj evroatlantikë duhet t’i shtojnë përpjekjet për të kundërshtuar veprimet armiqësore të presidentit rus Vladimir Putin, ka deklaruar zëvendës ndihmës Sekretari i Shtetit dhe i dërguari special i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, në një intervistë për gazetën “Vijesti”. “Mali i Zi mbetet një objektiv tërheqës për Moskën. Shtetet e Bashkuara, duke punuar me partnerët evroatlantikë, duhet t’i shtojnë përpjekjet kolektive për të kundërshtuar veprimet armiqësore të Pu-

tinit, veçanërisht përdorimin e luftës hibride, siç janë sulmet kibernetike dhe dezinformimi”, ka thënë ai. Sipas Escobar, kjo ideologji e gabuar e Kremlinit ka bërë që të ngadalësojë dhe të pengojë integrimin evroatlantik të Ballkanit. “Putini nuk pranon një rregullim bazuar në rregullat që kanë sunduar botën që nga Lufta e Dytë Botërore, e që vendet duhet të jenë në gjendje të zgjedhin politikën e tyre të jashtme dhe të bëjnë aleancat e tyre. Lufta e tij kundër Ukrainës është një luftë kundër kësaj premise. E njëjta ideologji e gabuar ka bërë që Kremlini të ngadalësojë dhe të parandalojë integrimin evroatlantik të Ball-

kanit”, u shpreh Escobar. Duke ndjekur politikën e Bashkimit Evropian, Qeveria e Malit të Zi ka vendosur sanksione kundër Rusisë më 1 mars, por nuk i ka marrë vendimet e nevojshme për t’i zbatuar ato. Ndër të tjera, Qeveria nuk ka marrë vendim për ndalimin e mediave ruse, Russia Today dhe Sputnik, në Mal të Zi - për të cilën gjë është paralajmëruar nga BE-ja, e cila i ka ndaluar ato qysh më 2 mars. Më 2 mars, Mali i Zi ka votuar për një rezolutë në Kombet e Bashkuara, e cila ka dënuar ashpër agresionin rus dhe ka kërkuar fundin e përdorimit të forcës në Ukrainë. (Kohapress/REL)

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Nga skena politike në Shqipëri

Opozita e ndarë fa

Zgjedhjet e pjesshme vendore të mbajtura më 6 mars në Shqipëri, dëshmuan në praktikë se opozita end ndërsa ndarja e Partisë Demokratike në dy pjesë dëshmoi se skena politike opozitare në Shqipëri është politike konkuruese.

Vetëm Shkodra votoi të Djathtën Nail Draga

Ndonëse më 6 mars në Shqipëri u mbajtën zgjedhje të pjesësshme vendore në gjashtë bashki: Shkodër, Durrës, Vorë, Rrogozhinë, Lushnjë e Dibër, nuk ndodhi ndonjë befasi, sepse çdo gjë doli sipas parashikimeve. Nga numri i përgjithshëm i bashkive, pesë prej tyre i fitoi Partia Socialiste, ndërsa Shkodrën “Shtëpia e Lirisë”, përkatësisht krahu i Sali Berishës, i ish PD-së.

Refuzimi nga qytetarët

Bashkia e Shkodrës në total kishte 250 qendra votimi. Në tri nuk u zhvillua procesi i votimit. Fjala është për zonat e thella malore, si rezultat i reshjeve të borës dhe të pamundësisë praktike që popullsia të votojë aty. Kështu nga 247 qendra votimi, Bardh Spahia i “Shtëpisë së Lirisë” mori 20.125 vota ose 43.7%. Më pas u rendit Majlinda Angoni nga PS me 18.205 vota (39.5%) dhe kandidati i PD, Xhemal Bushati me 7.749 vota(16.8%). Duke marrë parasysh se numri i votusve i tre qendrave të votimit është më i vogël se ndryshimi në mes kandidatëve të parë dhe të dytë, e që nuk do të ndikojë në rezultatin përfundimtar, del se Bardh

Spahia është kryetari i ardhshëm i Bashkisë së Shkodrës. Pavarësisht nga ndarja në PD, të Djathtët fituan në Shkodrën, duke dëshmuar se Socialistët këtu do të vazhdojnë në opozitë, pavarësisht se udhëheqin me pushtetin qendror. Nga ana tjetër, në pesë bashki të tjera Socialistët fituan bindshëm, duke dëshmuar se fitorja në zgjedhjet parlamentare të 25 prillit 2021 nuk ishte rastësi. Dhe nuk ka si të ishte ndryshe se ata aty ishin në pushtet që i favorizonte në krahasim me Demokratët.

Vazhdon rënia e Partisë Demokratike

Eshtë përshtypje e përgjithshme se mospjesëmarrja e PD në zgjedhjet vendore në vitin 2019, ishte një

Në këto zgjedhje të pjesshme vendore, bie në sy pjesëmarrja e ulët e qytetarëve në votime. Një dukuri e tillë nuk është befasuese, sepse procesi i votimit ka kohë që refuzohet nga qytetarët. Kjo shpjegohet nga pakënaqësia me gjendjen ekonomike, përkatësisht zhgënjimi nga partitë politike, si dhe nga emigrimi i shqiptarëve në botën e jashtme. Por, nuk duhet të harrojmë se më së shumti janë të demoralizuar Demokratët, të cilët nga përçarja kanë refuzuar të dalin në zgjedhje. Sipas të dhënave të publikuara, pjesëmarrje më të ultë në zgjedhje kishte në Bashkinë e Durrësit 26.27%, Shkodrës 29.11%, Rrogozhinë 30.95%, ndërsa më tepër kishte në Lushnjë 35.96%,Vorë 40.33% dhe Dibër 43.35%. Nëse krahasojmë daljen në votime me zgjedhjet parlamentare të mbajtura më 25 prill 2021, ajo ishte ishte më e ultë nga 15-25%, dëshmi e refuzimit nga eletorati për subjektet

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

avorizon pushtetin

de nuk mund të këndellet nga humbja e zgjedhjeve parlamentare (25 prill 2021), ë në pozitë të pavolitshme si asnjëherë deri më tash, që shkon në favor të pushtetit veprim i dështuar politik, sepse ia mundësuan PS të marrë pushtetin vendor në tërë Shqipërinë. Ndërsa largimi i deputetëve nga Parlamenti më pas dëshmoi dështimin e radhës, që u përcaktua në zgjedhjet parlamentare të mbajtura më 25 prill 2021. Humbja e tillë e radhës, paraqiti pakënaqësi të elektoratit demokrat, që arriti kulmin me largimin e deputetit Sali Berisha nga grupi parlamentar me arsyetimin se është shpallur “person non grata” nga SHBA-ja. Nga ai moment turbulencat politike morën kahje tjetër, sepse Sali Berisha doli në skenë me “Foltoren”, duke ofruar rreth vetes një numër të konsideruar idhtarësh e militantësh partiakë. Takimet e mbajtura anekënd Shqipërisë, dëshmuan se Sali Berisha kishte mbështetje politike, por

pritej momenti që të dëshmohej në praktikë. Dhe ishin zgjedhjet e pjesshme vendore më 6 mars, që ofruan mundësinë për të dëshmuar se cila pjesë e PD-së ka me tepër mbeshtje të elektoratit. Në pamundësi që të paraqitet nën siglën e PD-së, sepse ajo zyrtatisht është legale nga ana e Lulzim Bashës, grupi i rithemelimit të PD-së i cili mbeshtet Sali Berishën, u paraqit me siglën “Shtëpia e Lirisë” e cila ishte e regjistruar nga LSI dhe PDK. Votimet e 6 marsit dëshmuan se “Shtëpia e Lirisë” kishte mbeshtetje më tepër sesa PD, duke dëshmuar me votë se ata janë Demokratët autentikë, që paraqet moment të veçantë në skenën politike në Shqipëri.

Demokratët kërkojnë përgjegjësi

Pas përfundimit të zgjedhjeve të 6 marsit, deputetët e Demokratëve u takuan në një mbledhje urgjente ku u diskutua për zgjedhjet, duke kërkuar nga kryedemokrati që të marrë përgjegjësinë dhe të zgjidhë situatën. Sipas informacioneve, bëhet me dije se një numër i konsideruar i deputetëve janë shprehur se kryetari i partisë është përgjegjësi kryesor për humbjen, dhe si i tillë Basha duhet të mbajë përgjegjësi, madje duke kërkuar edhe dorëheqjen e tij. Nga gjendja e krijuar kanë paraqitur dorëheqjen dy nënkryetarët e PD, si dhe anëtarë të kryesisë së saj, që paraqet situatë të re e cila do të reflektojë në gjetjen e një zgjidhje të pranueshme për Demokratët në favor të opozitarizmit dhe pluralizmit politik në Shqipëri. Vetëm një riorganizim apo rizgjedhje, me kuadro të dëshmuar, pa hipotekë nga e kaluara, duke vlerësuar profesionin e meritokracinë do të jetë në favor të Demokratëve të cilët duan një PD të bashkuar, konkurrente në skenën politike e jo të ndarë, sepse si e tillë është në favor të pushtetit aktual.

Test për elektoratin

Pavarësisht se këto zgjedhje ishin të pjessshme, ishte ky një test për të parë se ku qëndron elektorati demokrat, i cili del qartë se është i zhgënjyer nga pozita aktuale e opozitës, çështje e cila mbetet për diskutim jo vetëm për momentin, sepse një opozitë e përçarë është në favor të pushtetit. Këto zgjedhje do të jenë të afatizuara vetëm për një vit, sepse në vitin vijues do të mbahen zgjedhjet e përgjithshme vendore, është kohë e mjaftueshme për ndryshime brenda vet opozitës, nëse mendojnë të sfidojnë pushtetin aktual. Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Deutsche Welle

Sa larg do të shkojë Putini?

Ukrainasit mbrojnë vendin e tyre, vatrat e tyre, gratë, fëmijët dhe prindërit e tyre. Me guximin e dëshpërimit, me gatishmërinë për të bërë sakrificën më të madhe, ngrihen kundër supremacisë ushtarake të sulmuesve. Davidi ukrainas kundër Goliatit rus Miodrag Soric Nëse do ta quash “të çmendur” Vladimir Putinin, është njësoj si me Stalinin, Leninin apo Maon: pushtetarë të etur, mjaft kalkukues, të nxitur me fanatizëm nga ideologjia e tyre. Putini dëshiron ta bëjë Rusinë sërish superfuqi, pavarësisht çmimit.

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

E ndjek këtë qëllim, edhe kundër vullnetit të popullit të tij dhe elitave të instaluara e të korruptuara prej tij. Të dyja palët, me sulmin në Ukrainë, ai jo vetëm i ka habitur; ish-punonjësi i shërbimit sekret ka tradhtuar interesat e tyre!

Me këtë luftë Putini merr peng popujt e Rusisë: i detyron ata të bartin pasojat e krimeve të tij. Pasoja që do të shkojnë përtej fundosjes ekonomike të Rusisë. Rusia kërcënon të bëhet e përjashtuara e kësaj bote. Urrejtja e ukrainasve për çdo gjë ruse do të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

rritet përditë. Rikthimi në diktaturë, fundi i Rusisë së hapur dhe modernizimit, refuzimi i Evropës, të gjitha këto janë pjesë e çmendurisë ideologjike të Putinit. Ai i falet si shenjtëri një “rusizmi” unik dhe kërkon që këtë ta bëjnë edhe të tjerët. Kjo mendësi është e mbrapshtë dhe e kundërta e krishterimit ortodoks, të cilit i referohet me dëshirë Putini, kur i përshtatet. Zoti biblik në urdhëresat e dekalogut ndal me të parën adhurimin e hyjve të tjerë dhe i dhuron njeriut lirinë për të bërë mirësi. Pikërisht këtë liri kërkon t’ua rrëmbejë Putini popujve të Rusisë dhe ukrainasve. Dhe, i ngjason me këtë inkuizitorit të madh në romanin “Vëllezërit Karamazov” të shkrimtarit të madh rus, Dostojevskit, që në fund akuzon edhe Zotin se ka

bërë një gabim. Liria nuk është asgjë për njeriun. Rusia mund të fitojë lirinë dhe dinjitetin, nëse Putini e humb këtë luftë. Por, ky do të ishte fundi politik i Putinit. Pra, ai do të bëjë çdo gjë, për të penguar këtë dhe do të shkallëzojë luftën. Mund ta bëjë këtë, sepse e di: Rusia ka armë atomike, Ukraina jo. E, megjithatë, as ai nuk duhet të ndjehet mirë kur gjithnjë e më shumë ushtarë rusë pyesin se pse shahen nga ukrainasit si fashistë? Apo pse duhet të luftojnë kundër një populli vëlla? Ukrainasit mbrojnë vendin e tyre, vatrat e tyre, gratë, fëmijët dhe prindërit e tyre. Me guximin e dëshpërimit, me gatishmërinë për të bërë sakrificën më të madhe, ngrihen kundër supremacisë ushtarake të sulmuesve.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Davidi ukrainas kundër Goliatit rus. Por, edhe nëse Putini mund t’ia dalë që në negociatat për paqen të shkëpusë një pjesë të Ukrainës, Rusia nuk mund të fitojë paqen e me këtë nuk e fiton as këtë luftë. Këtij vendi i mungojnë mjetet për të pushtuar të gjithë Ukrainën në vazhdimësi. Putini e mbylli derën drejt Evropës dhe botës së lirë. Ky vend do të jetë tani i varur nga Kina. Kinezët kanë qenë gjithmonë tregtarë të mirë. Ky popull miliardësh do t’i marrë pasuritë e Siberisë, pavarësisht nëse është naftë, gaz, qymyr, dru apo nikel. Ekonomia në rritje e Kinës ka nevojë për gjithçka, mundësisht sa më lirë. Qytetarët e Rusisë duhet të reflektojnë tani dhe të veprojnë. Si? Miliona ukrainas e tregojnë përditë këtë. E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Faktori gjeopolitik shqiptar në Ballkanin Perëndimor (2)

Çështja e pazgjidhur ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, burim kyç i destabilitetit Hajrudin S. Muja

(vijon nga numri i kaluar) Studimi për Kosovën është rezultat i pyetësorit të 30 përfaqësuesve të elitës kosovare, me një gamë të gjerë profesionesh dhe me përfaqësuesit e pesë partive politike shqiptare në Kuvendin e Kosovës. Ata njëzëri kanë pohuar se faktori politik shqiptar posedon mundësi të mjaftueshme për të thelluar bashkëpunimin dhe koordinimin mes njëri-tjetrit, për të ndikuar pozitivisht në zhvillimin dhe bashkëpunimin në Ballkanin Perëndimor dhe perspektivën e integrimit në BE për të gjithë rajonin. Shpallja e pavarësisë së Kosovës (2008) shënoi fillimin e një epoke të re në gjeopolitikën e Ballkanit Perëndimor, duke ngritur lart rolin e shqiptarëve në rajon. Sot, 14 vite më pas, ajo ka bërë një përparim të dukshëm duke u njohur nga më shumë se njëqind vende të botës dhe duke u anëtarësuar në një sërë organizatash

“ 10

ndërkombëtare. Në të njëjtën kohë ka dështuar të anëtarësohet në OKB dhe të njihet zyrtarisht edhe prej pesë nga 27 shtetet anëtare të BE-së, çka rëndon negativisht në aftësinë e saj për të marrë pjesë plotësisht në organizatat dhe iniciativat rajonale, si dhe në rrugën drejt anëtarësimin në BE. Brenda vendit, institucionet e saj mbeten të dobëta dhe krizat e vazhdueshme politike kanë penguar punën për çështjet urgjente. Në nivel rajonal mbetet pas të gjitha vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor drejt integrimit në BE dhe NATO, pjesërisht për shkak të konfliktit të pazgjidhur me Serbinë dhe lënia pas dore e kësaj çështjeje nga këta të fundit. Në këtë mënyrë, çështja e pazgjidhur ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës mbetet burim kyç i destabilitetit, e njëkohësisht edhe pengesë për marrëdhëniet dypalëshe, për bashkëpunim e mirëkuptim ndërmjet njerëzve dhe institucioneve. Ndërmjetësimet e BE-së dhe SHBA-ve në bisedime nuk kanë dhënë ndonjë rezultat të kënaqshëm. Vetëm pak nga 30 marrëveshje që janë nënshkruar ndërmjet viteve 2011-2015 janë zbatuar dhe ato kryesisht të lidhura me transicionin dhe integrimin e serbëve të veriut të Kosovës në strukturat

Kontributi i shqiptarëve në Maqedoni ka qenë pozitiv në lidhje me stabilitetin politik, marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë me shqiptarët në rajon dhe anëtarësimin në NATO e BE. Janë ata që i kanë mbajtur këto objektiva për dekada edhe pse me koston e lënies pas dore të kërkesave të drejta, të nevojshme e urgjente për nevojat e vetë shqiptarëve

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

lokale. 10 nga 20 vende në Kuvendin e Kosovës [nga 120 gjithsej] janë të rezervuara për partitë ose grupet politike që përfaqësojnë komunitetin serb. Që nga viti 2014, vendet e caktuara për komunitetin serb janë plotësuar kryesisht nga Lista Srpska, një parti e pakicës etnike serbe, e cila përfaqëson grupin politik serb me ndikimin absolut të Beogradit mbi serbët e Kosovës. Duke analizuar shtytësit e nacionalizmit “të tepruar” shqiptar në Kosovës (dhe gjetkë jashtë Shqipërisë), një numër i konsiderueshëm i të anketuarve nacionalizmin serb e kanë perceptuar si nxitës kryesor (përfshirë rolin e Kishës Ortodokse Serbe) dhe ambiciet e tyre historike për të sunduar territoret shqiptare. Shumica e tyre kanë pohuar me këmbëngulje se “nuk ekziston një nacionalizëm ekuivalent ekspansionist”, por drejt saj mund t’i shpjerë diskriminimi historik dhe i vazhdueshëm etnik, ende i pranishëm në viset ku jetojnë shqiptarët. Mungesa e perspektivës dhe lënia pas dore e anëtarësimit në BE, bashkë me ndjenjën e “të mbeturit prapa ose të veçuarit nga të tjerët”, qoftë në integrim, qoftë në liberalizimin e vizave, mund të bëhen mjete nacionaliste në duart e politikanëve, të etur për t’i instrumentalizuar këto ankesa për përfitime politike afatshkurtra. Një sondazh i vitit 2018 ka pohuar se narrativat nacionaliste si “Shqipëria e Madhe” perceptohen si kërcënim për shtetësinë e Kosovës. Të anketuarit përmendin rritjen e agresionit të serbëve, rritjen e retorikës nacionaliste të maqedonasve apo edhe armatimin e Serbisë si shtytës të nacionalizmit shqiptar! Shumica e 1 304 të të anketuarve ishin “në favor të bashkimit kom-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

Duke analizuar shtytësit e nacionalizmit “të tepruar” shqiptar në Kosovës (dhe gjetkë jashtë Shqipërisë), një numër i konsiderueshëm i të anketuarve nacionalizmin serb e kanë perceptuar si nxitës kryesor (përfshirë rolin e Kishës Ortodokse Serbe) dhe ambiciet e tyre historike për të sunduar territoret shqiptare. Shumica e tyre kanë pohuar me këmbëngulje se “nuk ekziston një nacionalizëm ekuivalent ekspansionist”, por drejt saj mund t’i shpjerë diskriminimi historik dhe i vazhdueshëm etnik, ende i pranishëm në viset ku jetojnë shqiptarët bëtar”, por këto përgjigje ishin në përputhje me perceptimet se shqiptarët e Kosovës janë kryesisht të preokupuar me mirëqenien, sigurinë dhe prosperitetin e tyre dhe jo me objektivat nacionaliste. Nga ana tjetër, përgjigjet varionin ngaqë “shqiptarët nuk kanë aleatë historikë”, që “historikisht trajtohen me disfavor nga Fuqitë e Mëdha”, por edhe nga situata e parë aktuale që “shqiptarëve etnikë shpesh nuk u respektohen të drejtat e tyre” dhe “nuk trajtohen njësoj nga homologët rajonalë”. Në lidhje me këtë, të anketuarit u ndanë në dysh: një pjesë e tyre pohuan se “Vonesat në proceset integruese (në mënyrë jetike anëtarësimi i Kosovës në NATO) do të rrisin kërkesat e shqiptarëve për bashkim”. Ndërkohë, pjesa tjetër deklaroi se “ideja e bashkimit të Shqipërisë drejtohet nga Beogradi, thjesht si një mënyrë për të minuar shtetin e Kosovës”. Çështja që nxiti një debat të nxehtë në Kosovë ishte ideja e të ashtuquajturit “mini-Shengen”, pas takimit të kryeministrave Rama – Vuçiq – Zaev. Pavarësisht se ata e arsyetuan me një nismë që do të lehtësonte lëvizjen e lirë të njerëzve, mallrave, shërbimeve dhe kapitalit në Ballkanin Perëndimor, lideri i atëhershëm i Lidhjes Demokratike të Kosovës e klasifikoi si një përpjekje për “ribërjen e Jugosllavisë”. Të anketuarit kujtojnë vitin 2014, kur në vizitën e parë të një kryeministri shqiptar në Beograd pas 68 vjetësh, në opinionin publik u pa me skepticizëm fjalimi i mbajtur duke e akuzuar se po përpiqej “të futet në bisedimet për korrigjimin e kufijve mes Kosovës dhe Serbisë”! Akuzat e tilla i përgënjeshtroi ministri i Jashtëm i Shqipërisë - Gent Cakaj, i cili deklaroi se Kosova duhet të vendosë vetë platformat e saj politike, të cilat Shqipëria do t’i mbështesë “pa kushte”.

Në Maqedoninë e Veriut, edhe pse nga Marrëveshja e Ohrit (2001) marrëdhëniet ndërmjet dy bashkësive etnike mbeten të brishta dhe mungesa e besimit ndaj njëri-tjetrit vazhdon, shqiptarët përfaqësojnë një numër të konsiderueshëm të popullatës dhe janë faktor i rëndësishëm në zhvillimet politike, aq sa partitë politike maqedonase nuk mund të formojnë një qeveri pa pjesëmarrjen e partive të tyre. Në të tilla kushte, faktori politik shqiptar ka luajtur një rol të rëndësishëm jo vetëm në koalicionet qeverisëse, por në të gjitha proceset politike të vendit. Duke qenë se ata përbëjnë komunitetin e dytë më të madh etnik dhe se kanë poseduar kapacitet (de)stabilizues përgjatë dekadave, e perceptojnë të gabuar etiketimin “minoritet”. Kontributi i tyre ka qenë pozitiv në lidhje me stabilitetin politik, marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë me shqiptarët në rajon dhe anëtarësimin në NATO e BE. Janë ata që i kanë mbajtur këto objektiva për dekada edhe pse me koston e lënies pas dore të kërkesave të drejta, të nevojshme e urgjente për nevojat e vetë shqiptarëve. Ndonëse bashkekzistenca ndëretnike është e një rëndësie të veçantë, për stabilitetin dhe zhvillimin demokratik të vendit, diskursi nacionalist antishqiptar në Maqedoni ka qenë i pranishëm, aq më tepër kur në llogari të ndjenjave etnike politikanët polarizojnë për arsye politike me qëllim që të përvetësojnë sa më shumë simpatizantë. Duke i portretizuar si kundërshtarë të karakterit unitar të vendit dhe si promotorë të ndarjes së Maqedonisë në llogari të “Shqipërisë së Madhe”, maqedonët sikurse edhe pala serbe në Kosovë, abuzojnë me vetë ‘termin’. Studimi i këtij anketimi ka gjetur se shumica e shqiptarëve mendojnë që idetë e “kombeve

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

më të mëdha” nuk janë të përhapura në mesin e faktorit politik shqiptar të Maqedonisë dhe një ide e tillë “tingëllon më shumë si një atmosferë romantiko-arkaike sesa një ideologji politike”. Vetë shqiptarët i shohin këto si diskriminime dhe mohim i të drejtave të tyre, tek i shpalosin këto në çdo cikël zgjedhor për të polarizuar marrëdhëniet etnike në llogari të qëllimeve politike. Ata e kanë kuptuar se përpjekja e krijimit të shteteve etnike në Ballkan qëndron si “hije e zezë” dhe mund të bëhet vetëm përmes konflikteve të armatosura që nuk është në interes as të Evropës dhe as të SHBA-së. Në vitet 2013-2014 pati disa protesta antishqiptare etnikisht të motivuara sikundër që pati edhe disa protesta antiqeveritare në fund të vitit 2014 dhe fillim të 2015-s, por diskursi nacionalist antishqiptar qe më i pranishëm në zgjedhjet e dhjetorit të 2016-s, kur u ngritën akuza se shumica e re parlamentare ishte kundër karakterit unitar të vendit. Kjo retorikë buroi në një masë të madhe nga nënshkrimi i një dokumenti të përbashkët të partive politike shqiptare në Tiranë, që mbronte të drejtat e shqiptarëve sipas Marrëveshjes së Ohrit, e cila u njoh edhe si “Platforma e Tiranës”. Presidenti i atëhershëm i Maqedonisë, Gjorgje Ivanov, ngriti akuza se ishte një plan i shqiptarëve për krijimin e “Shqipërisë së Madhe”, akuza që drejtoheshin edhe drejt BEsë. Natyrisht që akuzat e tilla ngrisnin përçarje, gjëja e fundit që i duhej Maqedonisë për nxitje konfliktesh ndëretnike që mund të eskalonin jashtë kontrollit, ndërkohë që faktorin politik shqiptar pretendonte të jetë ‘alfa dhe omega’ për paqen, stabilitetin dhe sigurinë në vend. (vijon) E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Pse asimilimi i shqiptarëve në Tivar nuk ka të ndalur?!

Shqiptarët janë aty, p deklarohen si shqipta Hajrullah Hajdari

të Zi. Aneksimi i këtij qyteti zyrtarizohet me vendimet e Kongresit të Berlinit. Kështu Tivari u bë qendër e vëmendjes së shtypit të kohës dhe qyteti i parë shqiptar që u shkëput nga trungu amë – Shqipëria.

Veta e parë Tivari është një qytet i lashtë, i vendosur 5 km nga deti në rrezet e malit Rumia. Gjetjet arkeologjike konfirmojnë se jeta në këtë zonë daton qe nga kohët parahistorike ilire. E kaluara historike e këtij qyteti ilir nuk ndryshon shumë nga qytetet tjera shqiptare në bregdetin e Adriatikut dhe ndan fatin e tyre deri në Kongresin e Berlinit (1878), kur ky qytet përfundimisht shkëputet nga trungu amë - Shqipëria. Plot gjashtë muaj para vendimit famëkeq të Kongresit të Berlinit, ushtria malazeze sulmoi pa mëshirë Qytetin e Vjetër të Tivarit. Ushtria malazeze përdori metodat më të tmerrshme të luftës, madje popullsisë civile ia ndërpreu edhe furnizimin me ujë. Qyteti u dogj dhe u shkatërrua tërësisht. Nga 600 shtëpi sa kishte ky qytet i vogël, asnjëra nuk shpëtoi. Gjysma e tyre u bënë shkrumb e hi, ndërsa të tjerat u shndërruan në gërmadha. Vetëm në një xhami u gjetën dyqind (200) gra e fëmijë të vdekur. Gazetari francez Auguste Meylan këto veprime fashiste për kohën, i komenton kështu: ”Kam parë shumë rrethime të tjera, por s’kisha parë kurrë një gjë kaq të tmerrshme sa ky qytet i mjerë i Tivarit, ku s’ka mbetur asnjë shtëpi në këmbë…” Edhe pse rezistenca për mbrojtjen e Tivarit, me pjesëmarrjen e shumë shqiptarëve vendas, shkodranë e ulqinakë, gjatë dimrit të vitit 1877/1878 ishte heroike, qyteti më 10 janar 1978 ra në duart e Malit

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

Në kushtet e krijuara nga shkatërrimet e luftës dhe dëshira për të mos iu dorëzuar malazezëve dhe për të mos jetuar nën Malin e Zi, një shumicë e madhe e popullsisë iku nga Tivari dhe u vendos pjesa më e madhe e tyre në Shkodër por edhe në Durrës, Elbasan e qytete të tjera, duke lënë gjithçka që u kishte shpëtuar nga djegia dhe shkatërrimet e luftës. Mbi 284 familje e kishin lëshuar Tivarin, prej të cilëve 83 familje nuk u kthyen kurrë. Pasuria e tyre u zaptua nga malazezët dhe kurrë nuk u dëmshpërblyen. Ata që u kthyen i gjetën malazezët në tokat e tyre, shumica e të cilëve nuk i lëshuan dolën pronat e shqiptarëve tivaras. Familjet që nuk u kthyen në Tivar ishin pothuajse të gjitha të kombësisë shqiptare. Kjo vërtetohet nga një protokoll i familjeve të vitit 1977 dhe atyre që nuk janë në Tivar në maj të vitit 1879 (DACG, MUD, f. 4, nr. 1106). Po përmendi vetëm disa nga ata: Emin begu, Mulla Sala, Dul Beqiraga, Haxhi Ahmeti, Selim Ademi, Salo Misherri, Usejn Zoja, Smajl Jusufi, Eto Pera, Osman Kacila, Omer Kërçiku, Haxhi Lanica, Avdullah Kaca, Met Harapi, Demo Zeka, Daut Kadija, Dem Salihu, Nelo Zemra, Jusuf Tafula, Mujo Mushica, Omer Kërçiku, Halil Ahmeti, Mahmut Spica… Edhe emrat e familjarëve që ishin kthyer po ashtu vërtetojnë përkatësinë shqiptare, si: Ali beg Qorri, Mustafë Haxhi Jusufi, Jaho Dervishaga, Haxhi Ala, Sulo Suma, Huso Shestani, Dul

Buza, Can Spahia, Ahmet Kaca, Fazli Goca, Mahbub Arapi, Alush Kasmi, Ramo Kraina (Kraja), Rustem Ishma, Musto Tafica, Rexhep Fazlija, Braho Korda, Mehmet Dibra… Të ngushtuar nga rrethanat politike të brendshme dhe frika që i kishte përfshirë shqiptarët në Tivar, ata filluan gradualisht të përshtaten me kushtet e reja të jetës që diktonte pushteti malazez. Filluan të ndjekin shkollën në gjuhën malazeze, por të paktë ishin ata që arrinin të përfundonin mësimin fillor. Një pjesë e tyre, duke mos u pajtuar me këtë realitet u larguan nga Tivari dhe vazhduan rrugëtimin e shpërnguljes, rrugë që fatkeqësisht nuk ka të ndalur as sot e kësaj dite. Përveç shpërnguljes, si rrjedhojë e mungesës së shkollës në gjuhën amtare filloi edhe procesi i asimilimit të shqiptarëve në Tivar. Sipas regjistrimit të pjesshëm të popullsisë në Mal të Zi, në vitin 1879 Tivari dhe Zalefi së bashku numëronin 507 familje me 2 302 banorë, prej të cilëve 1 365 muhamedanë (pothuajse të gjithë shqiptarë) dhe 448 katolikë (po ashtu shqiptarë), ose 78.75% të popullsisë ishin shqiptarë. Në Tivar, sipas këtij regjistrimi, jetonin 489 qytetarë të fesë ortodokse, ose vetëm 21.24% të popullsisë, duke shtuar se në Tivar 16 familje me 82 anëtarë ishin regjistruar si romë. Regjistrimet e mëvonshme të popullsisë në Mbretërinë SKS (1921, 1931) nuk japin shënime të sakta për strukturën kombëtare apo etnike të popullsisë. Nga regjistrimet e popullsisë në RSFJ (1948, 1953, 1961, 1971, 1981) del se shqiptarët në këtë qytet pothuajse u asimiluan tërësisht.

Veta e dytë

Fundin e Luftës së Dytë Botërore shqiptarët e pritën me shpresa për

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

por nuk arë! shprehjen dhe rikthimin e integritetit dhe identitetit shqiptar! Por Tivari, fatkeqësisht, edhe një herë u bë qendër e mizorisë dhe tmerr për shqiptarët. Pikërisht, më 1 prill të vitit 1945, në këtë qytet, dikur shqiptar, ndodhi tragjedia më e madhe, e njohur si “Masakra e Tivarit”! Vendngjarja - Monopoli i Duhanit në Tivar. Në këtë masakër të paparë deri atëherë, ndaj shqiptarëve kosovarë të mobilizuar me dhunë e të paarmatosur u masakruan me shufra hekuri duke i goditur në kokë, gjoks apo në shpinë dhe nga këto goditje mbetën të shtrirë për vdekje rreth 100-150 veta. Por kjo nuk ishte e gjitha. Ndaj tyre shtihej me të gjitha llojet e armëve të zjarrit, si: me pushkë automatike, mitraloz, mortaja, bomba dore, revole etj. Oborri dhe sheshi i Monopolit u mbuluan me lumë gjaku që i ngjante një kataklizëm të vërtetë, ndërsa ndërtesa u shndërrua në gërmadhë, me qindra kufoma shqiptarësh brenda saj! Shënime të sakta për numrin e të masakruarve e të pushkatuarve nuk ka, por mendohet se në Tivar dhe gjatë rrugës për në këtë qytet u vranë mbi 3.500 shqiptarë kosovarë. Po pse masakra ndodhi bash në Tivar?! Qëllimi dhe arsyet janë të shumta, por kjo nuk ndodhi rastësisht. Shqiptarët në Mal të Zi në vitin 1944 dhe në fillim vitin 1945, duke kujtuar të kaluarën e hidhur nën sundimin serbo-malazez, kishin shprehur dëshirën e tyre për t’iu bashkuar shtetit shqiptar. Kjo dëshirë e tyre duhej të shuhej përfundimisht. Pra, shtypja e ndjenjës kombëtare nëpërmjet masakrës ishte një ndër qëllimet e ultraracistëve serbo-malazezë të cilët besonin se masakra do të jetë një mësim i mirë për shqiptarët e këtyre trojeve. Rrjedhimisht, në regjistrimin e parë të popullsisë

Edhe pse shqiptarët ishin popull shumicë në Tivar, në këtë qytet asnjëherë nuk u hap shkolla me mësim në gjuhën shqipe! Duke u nisur nga parimi se “nëse do ta shkatërrosh një popull, mos i hap shkollë në gjuhën amtare”, mund të konkludohet se mësimi në shkollë vetëm në gjuhën malazeze i shqiptarëve autoktonë si edhe i atyre të vendosur këtu nga Ulqini, Ana e Malit dhe Kraja, është një ndër arsyet kryesore të asimilimit të shqiptareve këtu në Jugosllavi, në vitin 1948, në Tivar si shqiptarë u regjistruan vetëm 26 persona, ndërsa në regjistrimin e vitit 1981 vetëm 102 persona! Po ku shkuan, ç’u bë me shqiptarët?! Shumica mbetën aty fizikisht, por nuk u identifikuan kurrë më si shqiptarë! Një pjesë e tyre emigruan, por pjesa më e madhe e tyre u asimiluan duke u regjistruar si malazezë apo myslimanë.

Veta e tretë

Fillimi i demokracisë në fillim të vitit 1990, tek intelektualët shqiptarë ngjalli shpresën se tanimë shqiptarët autoktonë apo të ardhur ndër vite në Tivar do ta kuptojnë përkatësinë e tyre kombëtare shqiptare. Por jo! Rezultatet në këtë drejtim janë fare të vogla. Megjithatë, lufta në Bosnje e sidomos në Kosovë bëri që disa shqiptarë, sidomos të fesë myslimane, të këtij qyteti të ndërgjegjësohen. Kështu në regjistrimin e popullsisë të vitit 2011 si shqiptarë u deklaruan 250 persona! Është interesant të ceket se në këtë regjistrim, në pyetjen “përkatësia fetare” u deklaruan “katolikë” plot 3 043 persona. Dihet se kroatë apo katolikë kroatë ka shumë pak në Tivar, pra shumica e tyre janë shqiptarë. Pra, shqiptarët janë aty, por nuk deklarohen si shqiptarë! Pse është kështu? Edhe pse shqiptarët ishin popull shumicë në Tivar, në këtë qytet asnjëherë nuk u hap shkolla me mësim në gjuhën shqipe! Duke u nisur nga parimi se “nëse do ta shkatërrosh një popull, mos i hap shkollë në gjuhën amtare”, mund të konkludohet se mësimi në shkollë vetëm në gjuhën

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

malazeze i shqiptarëve autoktonë si edhe i atyre të vendosur këtu nga Ulqini, Ana e Malit dhe Kraja, është një ndër arsyet kryesore të asimilimit të shqiptarëve këtu. Më qëlloi një herë që të marr në telefon një vendasin tim. “Alo”, i thashë”. “Molim”, m’u përgjigj një vogëlushe! Vazhdoja t’i flisja shqip dhe i tregova kush jam! “Majko, majko, neko od onih vaših te traži“ (“Nënë, nënë, dikush nga ata të tuajt të kërkon”). Pasi u paraqit nëna, e pyeta për sjelljen e vajzës dhe se a e din ajo kush janë “ata të tuajt”?! “Po, ashtu ka mësuar në shkollë! Gjithë ditën mëson dhe luan me shoqet e saj malazeze. Por as nuk guxojmë të themi kush jena!”, m’u përgjigj. Mbeta i dëshpëruar, por edhe një herë e vërtetova se mungesa e shkollës në gjuhën shqipe është një handikap i madh për këta shqiptarë të mbetur në Tivar. Megjithatë, viteve të fundit mbase ka lëvizur diçka në këtë drejtim. Shumë shqiptarë me prejardhje nga Kraja dhe Ana e Malit, me rastin e martesave kanë filluar t’i organizojnë dasmat në restorantet e Ulqinit me këngë shqipe, madje disa përdorin edhe flamurin kombëtar shqiptar.

Veta e katërt

Duke pasur parasysh të gjitha rrethanat politike të së kaluarës dhe të tashme si dhe politikën asimiluese të pushtetit malazez ndër vite, i takon faktorit politik shqiptar në Mal të Zi që sa më parë të nxisë një iniciativë për hapjen e së paku një paraleleje në gjuhën shqipe. Përndryshe, asimilimi i shqiptarëve në Tivar nuk ka të ndalur. E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Pushtimi i Ukrainës dhe mosndëshkimi i krimeve të komunizmit Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Nju Jork “Ne dënojmë krimet dhe barbaritë e luftës për të cilat përgjegjësia e vetme bie mbi Kremlinin dhe mbi Vladimir Putinin, personalisht. Ne besojmë dhe jemi të bindur se është i nevojshëm themelimi i një tribunali për t’u marrë me këto krime”, thuhet ndër të tjera, në deklaratën e Entit të Bashkimit Evropian, “Platforma e Kujtesës dhe Ndërgjegjes Evropiane”, e cila ndër të tjera merret edhe me dokumentimin e krimeve të regjimeve totalitare, komunizmit e nazizmit. Sipas PKNE-së, agresionit rus kundër Ukrainës i parapriu një fushatë disa vjeçare dezinformacioni ndaj historisë dhe kundër Ukrainës, si dhe disa vendeve të tjera të Evropës Lindore dhe Qëndrore, si Polonia, Çekia dhe shtetet baltike, Lituania, Estonia dhe Letonia. “Na vjen shumë keq”, thuhet në deklaratën e “Platformës së Kujtesës dhe Ndërgjegjes Evropiane”, se “shoqëritë demokratike nuk i përfillën me kohë këto shënja alarmuese paralajmëruese” ndaj Rusisë së Putinit, të cilat i paraprinë agresionit barbar të Rusisë kundër Ukrainës, dy javë më parë. “Platforma e Kujtesës dhe Ndërgjegjës Evropiane thekson”: “Natyra kriminale e regjimit të Putinit nuk mund të kuptohet pa analizuar rrënjët (e karrierës) së tij sovjetike komuniste dhe të KGB-së”, policisë sekrete të regjimit komunist sovjetik, e cila nën regjimin e Putinit ka ndryshuar vetëm emrin por jo metodat barbare e kriminale të veprimit. Prandaj, jo vetëm Putini duhet të

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

mbahet përgjegjës për pushtimin e Ukrainës dhe për krimet e Rusisë kundër njerëzimit që po bëhen në atë vend nga forcat ushtarake ruse, por edhe vet komunizmi, pjellë e të cilit është Putini, sipas Entit Evropian të Kujtesës. Ndërsa, Instituti i Kujtesës Kombëtare të Ukrainës, në një letër dërguar organizatave simotra, anembanë Evropës, për t’i informuar ato, fillimisht mbi agresionin e Rusisë kundër Ukrainës, thuhej: “Ne duam të theksojmë edhe njëherë se lufta e sotme midis Federatës Ruse dhe Ukrainës është bërë e mundur, kryesisht, sepse krimet e regjimit totalitar komunist sovjetik nuk janë dënuar ashtu siç duhej nga komuniteti ndërkombëtar. Kjo shihet qartë nga fjalët dhe veprat e presidentit të Federatës Ruse”. Ndërkaq, në retrospektivë, disa analistë evropianë dhe amerikanë po flasin dhe shkruajnë tani se mosndëshkimi i krimeve të komunizmit në Evropë dhe në botë, pas shembjes së Murit të Berlinit, ka bërë që të injoroheshin shenjat paralajamëruese të një tragjedie njerëzore që po zhvillohet aktualisht në Ukrainë, siç po shohim tani në ekranet televizive anembanë botës. Tepër vonë, tani! Megjithë thirrjet e organizatave ndërkombëtare për të drejtat e njeriut dhe personaliteteve të njohura botërore, mbrojtës të të drejtave dhe lirive bazë të njeriut, gjatë këtyre 30-viteve ç’prej shembjes së Murit të Berlinit, për një gjyq të llojit Nurenberg që gjykoi dhe dënoi krimet e nazizmit në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore – pothuaj asgjë nuk u bë në Evropën post-komuniste për të gjykuar dhe për të dënuar krimet e komunizmit barbar gjysmë shekullor, anembanë Evropës dhe botës. Shumica e vendeve ish-komuniste evropiane, individualisht, kanë dënu-

ar krimet e komunizmit dhe janë përballur deri diku me të kaluarën kriminale të regjimeve të tyre komuniste. Fatkeqësisht, Rusia dhe Shqipëria janë dy nga ish-vendet komuniste që edhe sot vazhdojnë të refuzojnë që të dënojnë zyrtarisht krimet e regjimit komunist dhe të përballen ligjërisht dhe në mënyrë transparente me të kaluarën e tyre komuniste. Një ballafaqim i tillë me të kaluarën e tmerrshme të komunizmit, nevojitet një bashkpunim serioz të elitave politike dhe shoqërisë në përgjithësi, me përgjegjësi morale, politike dhe shoqërore, por dhe kombëtare ndaj historisë dhe viktimave të komunizmit. Disa vite më parë, Këshilli për Zhvillimin e Shoqërisë Civile dhe të Drejtave të Njeriut në Rusi (nuk jam i sigurt nëse ekziston ende duke marrë parasysh gjendjen e krijuar në atë vend), në një dokument të përgatitur disa vite më parë në lidhje me të vërtetën e krimeve komuniste, shkruante: “Një udhëheqje me përgjegjësi për të mirën e vendit, nuk mund të rilind duke fshehu, jo vetëm nga bota e jashtme, por edhe nga vetvetja, të vërtetën mbi atë që kombi ynë i ka bërë vetes në shekullin 20. Të fshehurit e të vërtetës mbi të kaluarën komuniste na bën që të mos respektojmë kombin tonë. Pa këtë respekt për kombin tonë, ne nuk mundemi të krijojmë një patriotizëm të vërtetë, gjë që nga ana tjetër, do të thotë se zhvillimi i një demokracie të vërtetë mbetet një dëshirë e pa realizuar”, thuhej në deklaratën e Këshillit për Zhvillimin e Shoqërisë Civile dhe të Drejtave të Njeriut në Rusi. Ndërkaq, sa i përket mospërballimit të Shqipërisë (në një ligë me Rusinë sa i përket mosdënimit të krimeve të komunizmit) me krimet komuniste dhe me të kaluarën e saj të errët nën regjimin kriminal të Enver Hoxhës, shkrimtari Ismail Kadare, në

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

Në një deklaratë të Entit të Bashkimit Evropian, “Platforma e Kujtesës dhe Ndërgjegjes Europiane” (PKNE), me qendër në Pragë, dënohet ashpër agresioni barbar i Federatës Ruse kundër Ukrainës. Agresioni rus “është një krim kundër paqes”, thuhet në deklaratë. Platforma e Kujtesës dhe Ndërgjegjes Evropiane që merret me krimet e regjimeve totalitare, ka shprehur solidaritetin e saj me popullin ukrainas në mbrojtje të vendit të tyre një shkrim të ribotuar ditët e fundit në gazetën Telegraf të Tiranës, për aktualitetin që përmban me ditët e sotme nepër të cilat po kalon bota dhe Shqipëria, ka komentuar mbi mosndëshkimin e krimeve të komunizmit, dhe shkruan: “Historia e emancipimit njerëzor është historia e hapjes, dhe në asnjë rast e mbylljes së të vërtetës. Janë sheshet e qyteteve antike, hapësira ku së pari, bashkë me votën e lirë dhe me fjalën e lirë lindi demokracia, dhe jo qilaret e errëta, aq shumë të dashur për kundërshtarët e saj. Është hapja (transparenca) ajo që i vuri krismën në themele, asaj që dukej se nuk do të tundej kurrë, perandorisë komuniste. Me këtë gjendje të frikshme morale, Shqipëria nuk mund të quhet sot një vend i lirë dhe sovran. Në këto kushte, liria, demokracia dhe rendi republikan i saj nuk mund të jenë veçse virtuale. Brezit të ri të shqiptarëve që po hyn në jetë i bie barra historike e njëmendësimit të tyre. Me fjalë të tjera ta rifitojnë Shqipërinë”. Kadare ka të drejtë! Shqipëria duhet të dënojë krimet e komunizmit dhe të përballet me të kaluarën komuniste. “Historia e emancipimit njerëzor është historia e hapjes, dhe në asnjë rast e mbylljes së të vërtetës”, shkruan Kadare. Kjo thënje, aktualisht, i përshtatet Rusisë dhe Shqipërisë, të cilat ende nuk janë përballur seriozisht me krimet e komunizmit dhe me të kaluarën e regjimeve komuniste. Ndoshta një hapje e tillë, një transparencë në lidhje me të “vërtetën mbi atë që kombi ynë i ka bërë vetes në shekullin 20”, nën regjimin komunist, sipas Këshillit për Zhvillimin e Shoqërisë Civile dhe të Drejtave të Njeriut në Rusi, do të kishte mundësuar themelimin e një shoqërie bazuar vërtetë, në vlerat demokratike dhe mund të mënjanonte një pushtim barbar të Ukrainës,

siç po shohim sot, nga një diktator, ish-punonjës i policisë sekrete komuniste sovjetike. Ndërsa në rastin e Shqipërisë, ende e kategorizuar si “pjesërisht e lirë”, nga organizatat ndërkombëatre të të drejtave të njeriut, ndoshta një shoqëri bazuar në vlerat, vertetë demokratike, do të kishte dënuar me kohë krimet e regjimit të Enver Hoxhës dhe të përballej seriozisht me të kaluarën e saj komuniste, diçka që ende nuk e ka bërë. Dënimi i gënjeshtrave dhe i krimeve të diktaturës komuniste, si dhe përballja serioze me të keqen që ishte e kaluara komuniste në Shqipëri, por edhe “promovimi i historisë së hapjes, dhe në asnjë rast e mbylljes së të vërtetës”, siç është shprehur Kadare, do të bënte të mundur themelimin e një shteti ligjor, bazuar në të drejtën dhe në të vërtetën historike, që do të çonte, më në fund, edhe në “rifitimin e Shqipërisë”, sipas shkrimtarit të madh shqiptar. 76-vjet më parë (4 mars, 1946) Uinston Çerçili ka dhënë alarmin ndaj kërcënimit që paraqiste komunizmi në atë kohë për Evropën dhe për botën: “Nga Stetin në Baltik e deri në Trieste pranë Adriatikut, një perde e hekurt ka zbritur mbi kontinentin (evropian). 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit, kërcënimi për të cilin ka paralajmëruar Çerçili mbetet real dhe aktual. Fotografia që po qarkullon në mediat sociale botërore e një tanku rus i dekoruar me flamurin komunist me drapër e çekan të ish-Bashkimit Sovjetik, që po shkonte drejt qytetit ukrainas Kerson për ta pushtuar, është bërë me të vërtetë një simbol i pashlyeshëm dhe i frikshëm për ata që e kanë parë, por në të njëjtën kohë edhe një simbol i pandëshkueshmërisë së vonuar të krimeve të komunizimit në Evropë, një pandëshkueshmëri që ka

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

bërë të mundur ardhjen në pushtet të ish-oficerit të KGB-së, Vladimir Putin, këtij krimineli që pushtoi Ukrainën paqësore dhe po kërcënon fillim e një Lufte të Tretë Botërore. Si rrjedhim i agresionit rus në Ukrainë, kryetari i Institutit Kombëtar të Kujtesës i Polonisë, Karol Navrocki u drejtoi këtë apel ish-vendeve komuniste në lidhje me simbolet komuniste në hapësirat e tyre publike: “Autoritetet ruse po përpiqen të justifikojnë agresionin e tyre në Ukrainë, duke përdorur argumente pseudohistorike dhe propagandën e njohur ç’prej periudhës së komunizmit, duke glorifikuar traditën imperialiste të Rusisë dhe duke anashkaluar krimet e komunizmit sovjetik. Si rrjedhim, u bëj thirrje autoriteteve të të gjitha vendeve, sidomos atyre vendeve të ish-bllokut komunist, që të shlyejnë nga hapësirat publike të gjithë emrat dhe simbolet që u referohen individëve, organizatave, ngjarjeve ose datave të periudhës komuniste”. Sikur bota të dëgjonte këto thirrje! Vendet ish-komuniste të Evropës, përfshirë edhe Shqipërinë, por pa përjashtuar edhe botën perëndimore, po të kishin dënuar gjenocidin dhe krimet e komunizmit kundër njerëzimit me një Nurenberg II, ashtu siç janë dënuar krimet e nazizmit nga Nurenberg I, jam i sigurt se tjera fjalë do fliteshin sot dhe nuk besoj se bota nuk do të gjendej në prag të një Lufte të Tretë Botërore, sepse një ish-komunist dhe oficer i sigurimit famëkeq sovjetik i KGBsë, dëshiron të realizojë aspiratat e tij agresive bolshevike kundër një shteti fqinj demokratik e të pavarur. Kështu e filloi edhe Hitleri me pushtimin e Polonisë më 1 shtator, 1939! A po përsëritet historia!? “Ata që nuk duan të kujtojnë të kaluarën, janë të dënuar që ta përsërisin”, ka thënë filozofi spanjoll, Horhe Santaja. E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Mite

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

KULTURË

Lenini bleu një Rolls Royce, por më pas kuptoi se nuk kishte rrugë të duhur midis Moskës dhe Gorkit. Dy saje u montuan në rrotat e përparme dhe zinxhirë në rrotat e pasme për të lejuar transportin për udhëheqësin e proletariatit. Një gjë tjetër kurioze, pasi një goditje e la të paaftë, një karrocë invalidësh elektrike iu porosit nga Londra. Megjithatë, Lenini nuk e shijoi atë për shumë kohë përpara se të vdiste në vitin 1924

Për Koha Javore:

Astrit Lulushi / Uashington Me prapamendim, mitet krijohen; njerëz të zakonshëm e ngjarje të thjeshta qëllimisht zmadhohen dhe u ofrohen turmave që të kenë me çfarë të mburren a për t’i mbajtur nënkontroll; mbi këto baza ngrihet historia, për të fshehur gjurmët, përligjur shtypjen, dhe për krijimin e miteve të reja. Lenini, për shembull, vuante nga impulsi i papërmbajtshëm për të shkruar, duke shkruar dy artikuj të gjatë në ditë që dukeshin kështu: “Nuk ka dyshim se ne kemi përpara një rrymë të caktuar ideologjike ndërkombëtare, e cila nuk varet nga asnjë sistem filozofik, por që është rezultat i disa shkaqeve të përgjithshme që qëndrojnë jashtë sferës së filozofisë”. Si lidhej saktësisht ky shkrues i ditur me fshatarët dhe njerëzit e klasës punëtore të Perandorisë Ruse, 90 përqind e të cilëve nuk dinin të lexonin apo të shkruanin? Ngjan me historinë e një fëmije që e shikon prindin si zë të pakushtëzuar autoriteti. Shtresat e ulëta në Rusi ishin mësuar t’i nënshtroheshin plotësisht vullnetit të carit të mirëarsimuar dhe nuk prisnin që lideri i tyre i ri suprem të ishte ndryshe. Për sa kohë që ai foli në emër të tyre dhe merrte për zemër interesat e tyre, ata iu përulën autoritetit të tij. Pasi kaloi disa vite në Gjermani dhe Zvicër, Lenini u mësua me komod-

itetet e qytetërimit perëndimor. Pas kthimit të tij në Rusi, ai gjeti një vend që mbeti shumë dekada, nëse jo një shekull, prapa Evropës në zhvillim. Për zhgënjimin e tij, nuk kishte asnjë shtëpi të vetme në Moskë që të kishte energji elektrike, ujë të rrjedhshëm dhe një telefon të instaluar. Zinaida Morozova, gruaja e një milioneri (oligark, në gjuhën moderne), kishte qenë një grua përparimtare në kohën dhe moshën e saj. Ajo

“

ator elektrik gjerman), ujë të rrjedhshëm dhe lidhje telefonike, si dhe dhoma të shumta gjumi, një verandë verore, një sallë të madhe muzikore me piano, fiksime evropiane. Ironikisht, një njeri që ia kushtoi gjithë jetën luftimit të aristokracisë, zgjodhi të jetonte si aristokrat. Lenini bleu një Rolls Royce, por më pas kuptoi se nuk kishte rrugë të duhur midis Moskës dhe Gorkit. Dy saje u montuan në rrotat e përparme

Me prapamendim, mitet krijohen; njerëz të zakonshëm e ngjarje të thjeshta qëllimisht zmadhohen dhe u ofrohen turmave që të kenë me çfarë të mburren a për t’i mbajtur nënkontroll; mbi këto baza ngrihet historia, për të fshehur gjurmët, përligjur shtypjen, dhe për krijimin e miteve të reja. Lenini, për shembull, vuante nga impulsi i papërmbajtshëm për të shkruar, duke shkruar dy artikuj të gjatë në ditë që dukeshin kështu: “Nuk ka dyshim se ne kemi përpara një rrymë të caktuar ideologjike ndërkombëtare, e cila nuk varet nga asnjë sistem filozofik, por që është rezultat i disa shkaqeve të përgjithshme që qëndrojnë jashtë sferës së filozofisë”

kishte marrë parasysh zhvillimet dhe shpikjet e reja në Evropë dhe kishte rregulluar një rezidencë fshati në Gorki sipas standardeve moderne. Megjithëse ndodhet 40 km larg Kremlinit, Lenini vendosi të transferohej në rezidencën e Morozovës për të shijuar energjinë elektrike (Zinaida kishte instaluar një gjener-

dhe zinxhirë në rrotat e pasme për të lejuar transportin për udhëheqësin e proletariatit. Një gjë tjetër kurioze, pasi një goditje e la të paaftë, një karrocë invalidësh elektrike iu porosit nga Londra. Megjithatë, Lenini nuk e shijoi atë për shumë kohë përpara se të vdiste në vitin 1924. E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

KULTURË

Mirash Ivanaj (12 mars 1891 - 22 shtator 1953)

Reformator i madh i arsimit Saimir Kadiu

- A e more vesh, mor ti? - Jo mor zotni, ç’ka me marrë vesh? - Je i dënuar me 7 vjet burg! - Po për ç’ka jam dënue mor zotni? - Për agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor. - Po unë sa kam ardhë prej Turqie, s’kam folë me njeri, përveç punës arsimore. - Po me atë mendim ke ardhur prej andej që të bësh propagandë. - Po pse a ka ligje në botë zotni, që të dënojë mendimin? - Mbylle gojën se je i dënuar! Me këto dialogje, pjesë e farsës bolshevike, regjimi dënoi me 7 vjet heqje lirie kryereformatorin e arsimit kombëtar, Mirash Ivanajn... Jeta e mjeruar dhe puna shumë e rëndë në burg si përkthyes sollën degradimin e shpejtë të shëndetit të Mirash Ivanajt. Thuhet se disa javë para ditës së lirimit nga burgu, ai i ka dërguar drejtorit një letër ku i kërkonte atij ta mbante në burg se nuk kishte ku të shkonte për të

banuar dhe nuk kishte asnjë të ardhur për të jetuar. Por, i dërrmuar nga puna e rëndë dhe kushtet e tmerrshme të burgut, më 22 shtator të vitit 1953, 12 ditë para mbarimit të afatit të dënimit të tij, mbylli sytë përjetë. U shua në spitalin e Tiranes, pas një ndërhyrjeje të thjeshte kirurgjikale, në moshën 62 vjeçare. Asnjë mëkat politik... intelektual klasik dhe patriot i vendit të tij. Shkrimtar, eseist, mësues, publicist, humanist... U largua nga Shqipëria në vitin 1939, duke refuzuar pushtimin fashist të vendit. I lauruar në Romë për Filozofi dhe Jurisprudencë, Ivanaj ishte edhe një poliglot me plot 7 gjuhë të “gjalla” dhe tre të “vdekura”. “Mëkati” i vetëm... i preu bursën në kohen që ishte Ministër i Arsimit “ngelësit” Enver Hoxha... Thuhet që kur Mirash Ivanaj u kthye në Shqipëri u prit nga vetë Enver

Hoxha, i cili me stilin e tij thumbues i thotë: “Shiko si po të presim... jo si ty që më hoqe bursën”. Mund të qëndronte në Turqi. Por erdhi për të bërë Shqipërinë... dhe u dënua nga gjykata e teneqexhinjve dhe harbutëve provincialë. Në këtë mënyrë Shqipëria humbi ministrin më reformator të Arsimit që ka pasur ndonjëherë në historinë 110 vjeçare të shtetit shqiptar. Për ironi të fatit, asokohe, Ministër i Arsimit ishte një nga katilët e gjyqeve të pasluftës... Bedri Spahiu. Vdiste i vrarë Mirash Ivanaj... dhe arsimin e “reformonte” Bedri Spahiu... dhe populli liridashës dhe arsimdashës “këndonte”: “Dridhen armiqt porsi miu, i gjykon Bedri Spahiu” Një nga këta “armiq” ishte edhe Mirash Ivanaj... dhe “krimi” i tij ishte sepse donte Shqiperinë... E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

MOZAIK

U mbajt moduli i tretë i trajnimit për gazetarët e mediave shqipe në Malin e Zi dhe përfaqësuesit e organizatave joqeveritare

Nxitje për hulumtimin e korrupsionit “Gjatë dhjetë viteve të fundit janë formuar shumë institucione në përmbushje të kapitullit 23, por rezultatet nuk janë të kënaqshme”, ka thënë Dina Bajramspahiq, anëtare e Grupit të Punës për kapitullin 23. Ndërsa gazetarja Vesna Rajkoviq – Nenadiq ka theksuar se “roli i gazetarëve është të tregojnë për korrupsionin eventual, jo të jenë prokurorë apo gjykatës” Në kuadër të projektit “Parandalimi i korrupsionit dhe promovimi i pjesëmarrjes qytetare”, në mjediset e hotelit “Kalamper” në Tivar të shtunën është mbajtur moduli i tretë dhe përfundimtar i trajnimit për gazetarët e mediave shqipe në Mal të Zi dhe përfaqësuesit e organizatave joqeveritare, me temë “Kuadri ligjor antikorrupsion dhe raportimi mbi korrupsionin”. Trajnueset Vesna Rajkoviq – Nenadiq, gazetare, dhe Dina Bajramspahiq, anëtare e Grupit të Punës për kapitullin 23 “Gjyqësori dhe të drejtat themelore”, kanë trajtuar gjatë seminarit njëditor tema të tilla si: kuadri institucional për luftën kundër kor-

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

rupsionit, kuadri legjislativ, roli i institucioneve, masat antikorrupsion, roli i mediave në luftën kundër korrupsionit, si të raportohet mbi korrupsionin – zgjedhja e temës, burimet, mjetet, Ligji mbi qasjen e lirë të informacionit në luftën kundër korrupsionit etj. Sipas Dina Bajramspahiq, duke filluar nga viti 2000 Mali i Zi ka përfshirë në legjislacionin e vet pothuajse të gjitha mekanizmat e luftës kundër korrupsionit, por nuk është bërë pothuajse asgjë në aspektin e zbatimit të tyre. “Gjatë dhjetë viteve të fundit janë formuar shumë institucione në përmbushje të kapitullit 23, por rezultatet nuk janë të kënaqshme”, ka thënë

ajo. Bajramspahiq ka theksuar se antikorrupsioni ka dy aspekte: masat represive dhe ato parandaluese. Ajo ka thënë se Mali i Zi e ka aq shumë të zhvilluar korrupsionin saqë ai e ngulfat zhvillimin ekonomik. Gazetarja Vesna Rajkoviq – Nenadiq është përqendruar në rolin e gazetarëve në luftën kundër korrupsionit. Ajo ka thënë se nganjëherë ka keqkuptim sa i përket rolit të gazetarëve dhe medias. “Roli i gazetarëve është të tregojnë për korrupsionin eventual, jo të jenë prokurorë apo gjykatës”, ka thënë ajo. Sipas saj, rëndësia e hulumtimeve gazetareske të korrupsionit nuk varet nëse tema është e madhe apo e vogël. Rajkoviq – Nenadiq ka folur për prirjen e mediave sot, bile edhe të redaksive më të mëdha, që për shkak të mungesës së kapaciteteve apo parave, t’i kalojnë hulumtimet për korrupsion tek OJQ-të ose të bashkëpunojnë me to. Koordinatori i OJQ “Horizonti i Ri”, Nazif Veliqi, ka thënë se qëllimi i përgjithshëm i këtij projekti ishte fuqizimi i kapaciteteve të mediave në gjuhën shqipe në Mal të Zi dhe aktivistëve të shoqërisë civile për të hulumtuar dhe raportuar mbi problemin e korrupsionit dhe për të promovuar qeverisjen e mirë dhe sundimin e ligjit. Ai ka thënë se përmes këtij projekti u ndërtua një partneritet efektiv midis mediave dhe OJQ-ve, si kusht kryesor për një publik më të informuar në luftën kundër korrupsionit dhe forcimin e demokracisë lokale. Pjesëmarrësit kanë vlerësuar se trajnime të tilla janë të mirëpritura dhe u shërbejnë si nxitje gazetarëve të mediave shqipe për t’u marrë me tema që lidhen me korrupsionin. Projekti është realizuar nga OJQ “Horizonti i Ri” në bashkëpunim me të përjavshmen “Koha javore”, me mbështetjen e Departamentit të Shtetit të SHBA – Byroja për Çështjet Ndërkombëtare të Narkotikëve dhe Zbatimit të Ligjit (INL), në kuadër të Programit të Shoqërisë Civile për i. k. Drejtësi Penale.

FOTOGRAFIA E JAVËS

FAHRUDIN GJOKAJ MALËSIA NGA 1KM LARTËSI

„Qesh pak, shiko këtu”

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„.

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Në QKI “Malësia” u përurua libri “Një fije shprese, një fije shkrepëse” i autorit Ag Apolloni

Roman dokumentar m Tuz – Të enjtën mbrëma, më 10 mars 2022, në QKI “Malësia” në Tuz, u bë përurimi i librit “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, i autorit- shkrimtarit të njohur, poetit, studiuesit të letërsisë dhe profesorit Ag Apolloni. Në praninë e një numri të vogël të dashamirësve të librit, mbi këtë vepër letrare folën shkrimtari dhe përkthyesi Nikollë Berishaj, studiuesi Sherif Luzha dhe vet autori Ag Apolloni. Studiuesi Sherif Luzha duke pasqyruar një vështrim të detajuar mbi librin “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, tha se ky libër është një roman dokumetar që ka për tematikë luftën e viteve 1998-1999 në Kosovë, përkatësisht, natyrën tragjike së kësaj lufte. “Është roman, sepse është një prozë e cila në mënyrë artistike dhe me një plan të artikuluar este-

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

tik, trajton fakte të ndryshme personazhesh, dhe është dokumentar, sepse paraqet gjërat që kanë ndodhur”, shprehet Luzha. Ai shton se të dhënat në fillim të romanit si: bora e parë po shkrihet, një udhëtim në kerr, shtatorja e Bill Klinton, muzika Jazz, ndalja në semafora etj, i japin rrëfime këtij romani nga jeta e rëndomtë. “Por, rrëfimi i mëtutejshëm dhe biseda në mes personazheve, rrëfimi mbi përvojen e këtyre personazheve gjatë luftës, shpërfaq në mënyrë graduale dimensionin tragjik të luftës të cilën e përjetoi populli i Kosovës”, u shpreh studiuesi Sherif Luzha. Ai ka thënë se ky roman është një narrativ viktimash i cili duke shpërfaqur krimin, e mbron njerëzoren, e rritë empatinë ndaj njerëzve që kanë pësuar (ndaj viktimave të

luftës), dhe shfaq në detaje atë se sa e keqe mund të jetë lufta. Pra, është një roman që flet për luftën, kundër luftës. “Ky roman filloi si një udhëtim dhe përveç titullit si prelud për atë që do të rrëfejë, autori e jep preokupimin e tij me humbjen e tragjedive të Eskilit, e posaçërisht flet për tragjedinë e titulluar “Njoba” citatin e secilës po e paraqes: “Ulur mbi varret e tyre, ajo vajtoi fëmijët e saj të vdekur”, autori e ka vënë në prag të këtij romani”, shprehet Luzha. Studiuesi Luzha thotë se autori Ag Apolloni me këtë roman merret me dhimbjen e atyre që janë mishërim i jetëdhënies, pra nënave, duke e përshkruar botën e tyre para dhe pas humbjes së më të dashurve. “Romani “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, është një dëshmi për atë se çfarë ka ndodhur në luftën

KULTURË

mbi luftën në Kosovë e Kosovës në prag të këtij shekulli. Në fakt ashtu siç sugjeron shkrimtari i njohur argjentinas, Ernest Sabato, se shkrimtari duhet të jetë një dëshmitar i pakorruptueshëm, edhe Ag Apolloni në këtë roman e realizon një dëshmi e cila përveçëse e konservon një të vërtetë, është njëkohësisht edhe një denoncim për ata që kryen krime dhe për ata që nuk bënë sa duhet, ose nuk bënë asgjë për zbardhjen e këtyre krimeve”, theksoi ndër të tjera studiuesi Sherif Luzha. Ndërkohë shkrimtari dhe përkthyesi Nikollë Berishaj, njëherësh edhe moderator i mbrëmjes, tha se romani “Një fije shprese, një fije shkrepëse” është një histori rrënqethëse e bazuar në historinë e vërtetë të dy nënave shqiptare, nënës Pashkë dhe nënës Ferdonie. Ndërkaq, të pranishmit në sallë, një

“

“Romani “Një fije shprese, një fije shkrepëse” është një dëshmi për atë se çfarë ka ndodhur në luftën e Kosovës në prag të këtij shekulli. Në fakt ashtu siç sugjeron shkrimtari i njohur argjentinas, Ernest Sabato, se shkrimtari duhet të jetë një dëshmitar i pakorruptueshëm, edhe Ag Apolloni në këtë roman e realizon një dëshmi e cila përveçëse e konservon një të vërtetë, është njëkohësisht edhe një denoncim për ata që kryen krime dhe për ata që nuk bënë sa duhet, ose nuk bënë asgjë për zbardhjen e këtyre krimeve”, theksoi ndër të tjera studiuesi Sherif Luzha

pasqyrim më të detajuar të rrëfimit të romanit në fjalë patën mundësi ta ndjekin përmes një dialogu që zhvilloi moderatori i mbrëmjes Nikollë Berishaj me autorin Ag Apolloni, i cili me shumë dashamirësi iu përgjigj pyetjeve të shtruara mbi atë

çfarë është dokumentuar në roman. Përurimi i librit ”Një fije shprese, një fije shkrepëse”, u organizua nga Sekretariati për vetëqeverisje lokale i Komunës së Tuzit, në bashkëpunim me Qendrën Kulturore- Informative “Malësia”. t. u.

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Gruaja shqiptare është kuotë apo dalzotëse e vetes? Bajram Mjeku Asnjë komb, jo vetëm në Ballkanin Perëndimor, nuk e respekton gjininë femërore siç e respektojnë shqiptarët. Ka ndodhur moti, edhe atëherë kur shqiptarët si komb nuk jetonin në një shtet të pavarur dhe nuk ishin nën mbrojtje të kushtetutës që buronte nga populli, e cila shtetasve të saj ua garanton të drejtat dhe liritë themelore. Sa ishte e mbrojtur gruaja shqiptare, të drejtat, nderi dhe privilegji i saj në botën shqiptare, e dëshmon

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

më së miri Kanuni i Lekë Dukagjinit, një kod zakonor sa i ashpër në përmbajtje, po aq rrëzëllues në formë, në kapitujt e të cilit e drejta dhe liria e gruas shqiptare zë vend të rëndësishëm dhe shumë shtete evropiane, të cilët janë konsoliduar shekuj më parë me kushtetutë e ligje, mund të shohin me habi në Kodin zakonor shqiptar, se si shqiptarët i trajtojnë të drejtat dhe liritë e gruas me respekt e dinjitet të pafund.

Shembull për këtë e mora Tringë Smajlin, njërën ndër gratë më të shquara shqiptare, e cila nuk u lind as në shekullin e kaluar, por në vitin 1880, më saktë 142 vjet më parë. Kjo grua e lindur në Hot të Plavës, as mori leje nga burrat shqiptarë për të luftuar për vendin e saj, as u pengua nga ata, derisa tërë jetën e saj e shkoi duke luftuar si guerile kundër Perandorisë Osmane. Përpjekjet e saj për shqiptarët dhe Shqipërinë nuk përfunduan derisa

KULTURË

ndërroi jetë në vitin 1917, pasi Konferenca e Londrës, vendlindjen e saj e la nën Mbretërinë e Malit të Zi. Kosova, shteti më i ri në botë, është modeli më i mirë se deri në ç’përmasa e respekton gruan shqiptare. Pa i mbushur një dekadë e gjysmë të pavarësisë së saj, ka zgjedhur dy presidente gra, derisa Hungaria, një shtet i konsoliduar qindra vjet më parë dhe e cila qysh në vitin 1867, ishte pjesë e Perandorisë së dyfishtë Austro-Hngareze, për herë të

parë në historinë e bujshme të saj, zgjodhi këto ditë gruan e parë presidente dhe ajo është, Katalin Novák. Megjithatë, në shtetin më të ri në Evropë, jo gjithçka shkon vaj dhe jo rrallë lexojmë dhe jemi dëshmitarë të dhunës në familje dhe në shënjestër është kryesisht gruaja shqiptare. Gratë shqiptare nuk mjafton vetëm të ngrijnë zërin e tyre sa për kurtuazi, por edhe të veprojnë. Nuk mjafton vetëm të kërkojnë kuotë për pjesëmarrje në institucio-

net e vendit sa për të plotësuar gjininë e tyre në numër, por duhet të dëshmojnë se meritojnë pozitën dhe vendimmarrjen, jo vetëm pse janë gra, por pse janë dalzotëse të institucioneve që i drejtojnë. Gruaja shqiptare nuk ka nevojë për lajka e mëshirë, por për vendimmarrje dhe dinjitet. Ende besoj se ato kanë hapësirë të mjaftueshme për ndërmarrje të mëdha dhe ende besoj se ato mund ta bëjnë më të mirën për vendin e tyre.

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Në Librarinë “Ulqini” u mbajt bisedë e hapur me Arben Çejkun, ish-ambasador i Republikës së S

Siguria e Ballkanit pa NATO-n, shumë më e brishtë Ai ka nënvizuar se siguria e Ballkanit do të ishte shumë më e brishtë dhe pikëpyetjet rreth së ardhmes së sigurisë shumë më të mëdha pa një Shqipëri, Maqedoni të Veriut, Mal të Zi dhe Kroaci në NATO. Përkundër sigurisë që ofron NATO-ja për shkak se anëtare të saj tashmë janë pjesa më e madhe e vendeve të Ballkanit, Çejku ka thënë se megjithatë kemi një boshllëk sa i përket sigurisë së rajonit, një problem, që është Kosova Ulqin – “Sot mund të flitet për një periudhë para luftës në Ukrainë dhe besoj do të flitet edhe për pas luftës në Ukrainë. Jemi ndërmjet dhe ky është ndoshta pozicioni më i vështirë edhe për një diplomat apo për këdo tjetër që të japë disa konkluzione apo të arrijë në disa përfundime”, ka thënë ish-ambasadori i Shqipërisë, Arben Çejku, në bisedën e hapur me temë “Stabiliteti i brishtë në rajon dhe ndikimi në interesat e shqiptarëve”, që është zhvilluar të shtunën mbrëma në Librarinë “Ulqini”. Në bashkëbisedim me auditorin, ai është përqendruar në sigurinë e rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe të shteteve ku jetojnë shqiptarët, në prizmin e luftës në Ukrainë, duke thënë se “ajo që i kushtojmë rëndësi të gjithë është pyetja: po me rajonin e Ballkanit çfarë do të bëhet?” Çejku ka thënë se “ne kemi investuar shumë si kombe, si popuj, si shtete për të krijuar harmoni, një marrëdhënie fqinjësore shumë të mirë, një Ballkan Perëndimor në paqe, në stabilitet, për të pasur një Ballkan Perëndimor të integruar në NATO, në Bashkimin Evropian, të jemi jo thjesht një familje ballkanike por një

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

familje evropiane, duke ruajtur traditat tona”. Duke folur për Malin e Zi, ai ka theksuar se shpallja e pavarësisë së Malit të Zi në vitin 2006 ka qenë arritja më e madhe e këtij vendi. Çejku ka vlerësuar rolin konstruktiv të Shqipërisë në pavarësinë e Malit të Zi. “Kam qenë i nderuar që edhe në misionin e pozicionit që kisha në Kosovë, të bashkëpunoja me faktorin shqiptar në Mal të Zi, dhe në koordinim me ta, duke lënë anash disa kërkesa imediate siç ishte realizimi i Komunës së Tuzit si komunë e pavarur, të shikonim përtej kësaj se çfarë ishte interesi më madhor i vendit. Dhe në atë periudhë, interesi më madhor i vendit ishte pavarësia e Malit të Zi. Ai ishte një moment tepër i rëndësishëm dhe zhvillimet e mëvonshme kanë treguar që ai gur themeli ishte tepër i rëndësishëm”, është shprehur ai. Sipas tij, hapi i dytë shumë i rëndësishtëm është anëtarësimi i Malit të Zi në NATO. Lidhur me këtë, Çejku ka thënë se të gjithë ata që ishin skeptikë më herët, “që e shikonin që Mali i Zi po futej në një rrugë që nuk

është e natyrshme, apo në një familje që nuk është e sigurt, një familje që s’është e jona, pra familja në NATO, sot kur shohim se sa vuan Ukraina dhe kur shohim që NATO thotë: ‘një për të gjithë, të gjithë për një’, dhe e garanton me nenin 5 sigurinë e Malit të Zi, sigurinë e vetë anëtarëve, familja e NATO-s është e sigurt, çfarë ndodh?! Të gjithë qytetarët e Malit të Zi, edhe ata që ishin pro, edhe ata që ishin kundër, flejnë më të qetë”. Ish-ambasadori i Shqipërisë ka thënë se duke qenë se jemi në Evropë, duhet t’i përkrahim të gjitha agjendat që janë në favor të popujve të Evropës. “Mjaft kemi vuajtur nga izolimet. Ne duhet të jemi pjesë e kësaj familjeje”, ka thënë ai. Çejku ka thënë se nuk don të flasë me gjuhën e një diplomati zyrtar dhe me gjuhën e një retorike mediatike, por të ndajë mendimet dhe konceptin e tij për rajonin. Pavarësisht marrëdhënieve të mira ndërmjet Malit të Zi dhe Shqipërisë, ai ka thënë se përtej retorikës diplomatike të politikanëve, “ka nevojë për të zbritur në tokë dhe të kemi një komunikim dhe një bashkëpunim

KULTURË

Shqipërisë në Kosovë dhe Maqedoni

më praktik, siç është kjo librari, për shembull, ose edhe forma të tjera të bashkëpunimit”. Ish-ambasadori Çejku ka nënvizuar se siguria e Ballkanit do të ishte shumë më e brishtë dhe pikëpyetjet rreth së ardhmes së sigurisë shumë më të mëdha pa një Shqipëri, Maqedoni të Veriut, Mal të Zi dhe Kroaci në NATO. “Në fund të fundit, koha tregon që pa një siguri, pa një qëndrueshmëri, pa një stabilitet nuk mund të ketë edhe një zhvillim. Edhe ekonomia nuk mund të shkojë, sepse ne po e shohim se çfarë ndodh sot, edhe në Ukrainë, edhe në Rusi, ku shumica e kompanive më të mëdha po tërhiqen nga ai rajon, nga ato vende. Dhe edhe biznesi, edhe ekonomia shkojnë paralel me sigurinë”, ka thënë ai. Përkundër sigurisë që ofron NATO-ja për shkak se anëtare të saj tashmë janë pjesa më e madhe e vendeve të Ballkanit, Çejku ka thënë se megjithatë kemi një boshllëk sa i përket sigurisë së rajonit, një problem, që është Kosova. “Kosova e ka NATO-n brenda, e ka sigurinë brenda, por nga ana tjetër duke mos qenë anëtare e Kombeve

të Bashkuara, me të drejta të plota, duke mos pasur mundësi të anëtarësohet në Këshillin e Evropës, duke mos pasur mundësi të anëtarësohet në NATO, mbetet dhe gjithmonë listohet në listën e atyre vendeve problematike edhe sa i përket çështjes së sigurisë”, ka thënë ai, duke shtuar se i vjen keq që Kosova barazohet shpeshherë me Bosnjë dhe Hercegovinën, që sipas tij ka një problem shumë të madh për shkak të Republika Srpskas, e cila përpiqet të shkëputet nga ajo. “Shkëputja de facto e saj në një moment të caktuar do të krijonte një precedent dhe një problem shumë të madh për të gjithë rajonin e Ballkanit. Sepse ju e dini që filozofia e Putinit ka qenë që të luajë me konfliktet e ngrira... Pra, janë disa rajone që nga të ngrira i ka kthyer në të zjarrta”, ka thënë ai. Duke folur për Kosovën, ish-ambasadori Çejku ka thënë se “me gjithë progresin që është bërë në Kosovë, Kosova nuk e ka shtrirë mjaftueshëm sovranitetin e vet në veriun e saj dhe kjo ka ardhur edhe për shkak se pesë vende të Bashkimit Evropian ende nuk e kanë njohur Kosovën”.

Sipas tij, momenti në të cilin ndodhemi si pasojë e luftës në Ukrainë është momenti më i mirë që përmes njohjes së Kosovës nga pesë shtetet e BE-së që akoma nuk e kanë njohur Kosovën, BE t’i dërgojë një mesazh të qartë Putinit se rajoni i Ballkanit Perëndimor i përket Evropës. Arben Çejku ka qenë shef i Misionit të Shqipërisë në Kosovë në vitet 20052009 dhe ambasador i Shqipërisë në Republikën e Maqedonisë në periudhën 2009-2013. Është njëri ndër themeluesit e Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë, ndërsa aktualisht drejtor ekzekutiv i Qendrës Shqiptare për Qeverisje të Mirë. Më herët ka punuar gazetar në disa media shqiptare. Ai është autor i vëllimit poetik “Floknaja e muzgut” (1996) dhe romanit “Dymbëdhjetë” (2013). Në vitin 2000 ka botuar librin mbi transicionin në Shqipëri, me titull “Demokracia e imponuar”, kurse së fundmi librin “Sovraniteti versus integriteti”, një historik i dialogut mes Kosovës dhe Serbisë. Takimi është organizuar nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi. i. k. E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

KULTURË

Ese

Pa fjalë të mëdha, Ju Bernard Çobaj

Roli i intelektualit nuk është të konsolidojë autoritetin, por ta kuptojë, interpretojë dhe vërë në dyshim atë. (Edward Said) Shkrimi i Mentor Llunjit Dy tregime parazgjedhore më dha yrnekun për trajtim të disa tematikave ndërlidhëse me kohën tonë dhe të përbotshme nga Edward Saidi dhe Xhejms Xhojsi. Dy tregime parazgjedhore ka në vete damarin xhojsian ku sfidohet fryma konformiste e mjedisit dhe përqeshet banaliteti i përditshëm socio-politik. Po ashtu, në frymën ‘e artistit në rini’, kërkon farkëtimin e një mendësie të re dhe tregon në mënyrë bindëse se feminizmi, pikësëpari, është çështje mashkullore. Në mjediset patriarkalo-provinciale vetëdijesimi për feminizëm te meshkujt është rrugë për ta tejkaluar, në mënyrë të thelluar, jo deklarativo-dekorative, barrierën për pjesëmarrjen femërore në listat zgjedhore (në proceset e vendimmarrjes dhe politikëbërjes). Diç që e konfirmon shkrimi i Xhelal Hoxhës, ku përmend rolin e femrave shqiptare në përparimin e vendit në të kaluarën. Portreti i artistit në rini i Xhojsit është romani i parë në gjuhën angleze në të cilin pasioni për të menduarit është paraqitur plotësisht. Për të riun, Stefan Dedalusin, kryeprotagonistin, alter-egon e Xhojsit, “të menduarit është një mënyrë për të përjetuar botën”. Pjesërisht për shkak se Stefani ekziston në mendësi provinciale, produkt i një mjedisi kolonial, ai duhet të zhvillojë një ndërgjegje intelektuale rezistente përpara se të mund të bëhet artist. Në fjalimin më të famshëm të romanit, Stefani

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

shpreh atë që është në fakt kredo e lirisë së intelektualit: “Unë do t’ju them se çfarë do të bëj dhe çfarë nuk do bëj. Unë nuk do t’i shërbej asaj në të cilën nuk besoj më, qoftë shtëpia ime, atdheu im apo kisha ime: do të përpiqem të shprehem në një mënyrë artistike sa më të lirë dhe të plotë.” Tek Uliksi, ne e shohim Stefanin (pra, Stefan Dedalusi është protagonist në dy novelat e Xhojsit) si një të ri kokëfortë dhe jokonformues. Më e fuqishme në kredon e tij është pohimi i tij për lirinë intelektuale. Qëllimi

i veprimtarisë së intelektualit është të avancojë lirinë dhe dijen njerëzore. Kjo është ende e vërtetë, pavarësisht qëndrimeve të stërpërsëritura se temat e mëdha të emancipimit dhe iluminizmit nuk kanë më asnjë peshë në epokën e post-modernizmit. Xhojsi është mishërim i antikonformizmit – Dedalusi paraqet rast ekstrem, sigurisht, por i shërben qëllimit, për të na treguar intelektualët në veprim, të mbushur me vështirësi dhe tundime të shumta, qoftë duke e ruajtur apo duke e tradhtuar thirrjen

KULTURË

u lutem!

e tyre, jo si një detyrë fikse për t’u mësuar njëherë e përgjithmonë nga një fensi ‘si-ta-bësh manual’, por si një përvojë konkrete e kërcënuar vazhdimisht nga jeta moderne. Kjo përkon me apelin e Mentorit dhe të tjerëve që u mbështetën në të, që qasja (vetë)kritike të jetë më e përfaqësuar se, pa dyshim, do t’u ndihmojë më së shumti subjekteve politike në garë. Rritja e vetëdijes kritike dhe integritetit intelektual është kredo dhe ideal për të cilin duhet angazhuar. Këto janë vlerat, mes tjerash, që na ka lënë trashëgimia letrare dhe in-

telektuale e Xhojsit. Për t’i dhënë shpirtit të kohës trazimin e saj të brendshëm, Xhojsi zbërtheu individin e sotëm, duke vendosur në Uliks dy protagonistë – njërin që do të ngritët mbi konformizmin dhe atmosferën mediokre, dhe tjetrin të zhytur në të. Me referim te Servantesi, që e lidh në mënyrë metafizike Ulqinin me Dublinin, Uliksi paraqet simbolikisht një ditë të Don Kishotit dhe Sanço Panços, duke regjistruar proceset e ndërdijes së tyre në letër. Ngjashmëria me Odisenë e Homerit shërben vetëm për të vënë në dukje se në jetën moderne asgjë nuk është si në një ep heroik: nuk ka heroizëm, nuk ka madhështi, nuk ka vepra të mëdha. Gjithçka është thjesht gri, kohëzgjatje banale, përsëritje e përditshme e një mase veprimesh të vogla për të ruajtur ekzistencën dhe për të kënaqur nevojat biologjike. Shkrimtari i shikon të gjitha ngjarjet publike, të gjitha ngjarjet në superstrukturën shoqërore me ironi cinike, si shfaqje të zbrazëta dhe të rreme pas të cilave nuk ka asgjë konkrete. Tërë veprimtaria e Xhojsit është e shënuar me mërgim nga paraliza intelektuale e politiko-shoqërore e vendit të tij. Ai iku nga vendi i vet që e donte dhe e urrente njëkohësisht për të farkuar një vetëdije më të mirë për të. Konformizmi te ne nuk është devijim por standard i thelluar në komunitet. I ka rrënjët e forta historike dhe tani me dominimin e shoqërisë së spektaklit në plan global e lokal, nevoja për rezistencë është aq më e madhe. Si dhe më e vështirë për shkak të rritjes të analfabetizmit funksional. Si shtesë e shpjegimit të procesit të përpilimit të listave zgjedhore, ato janë garanci se do të ketë ndërrime e jo ndryshime. Ato paraqesin sentimentin e plotë të shprehjes out of place të Edward Saidit. Rezistenca që me shembullin e vet dha Edward Said në plan global është frymëzuese dhe shumë lehtë në veprimtarinë e tij intelektuale mund të gjejmë ushqim shpirtëror. Mendoj se gjëja më e rëndësishme për intelektualin në sferën publike, përtej kufijve të akademisë, është një lloj ndjesie pavarësie, që ju po

flisni vërtet me zërin tuaj dhe me ndjenjën tuaj të bindjes dhe që të përpiqeni në njëfarë mënyre të mos bashkëpunoni me fuqitë centralizuese të shoqërisë sonë. (Said). Edward Said ka treguar se në mes të asaj nga titulli i Fromit Të kesh apo të jesh, ka përzgjedhur të jetë. Angazhimi i tij është jashtëzakonisht i rëndësishëm, sepse ai nuk pranon të brumoset në përcaktime deklarative, por përkundrazi mbron të drejtat e minoriteteve dhe të margjinalizuarve, ose më e rëndësishmja, reagon në emër të të drejtave të tyre. Mirëpo Saidi nuk e bën nga distanca intelektuale, siç ndodh shpesh, por drejtpërdrejt, duke protestuar, duke bartur parullat e tyre, ashtu siç barten vetëm vlerat e vërteta – me gjithë qenien e tij. Ai ndjek filozofinë e kritikës së përhershme të botës që e rrethon dhe luftën për një njeri krijues e të çliruar. Kjo e bën atë ndjekës të lirisë. Virtyti i Said-it është se ai nuk jetoi për veten e tij, por inkorporoi një pjesë të humanizmit të tij te të tjerët. Nuk bëhet fjalë aspak për të qenë optimist, por për të vazhduar të kesh besim në procesin e vazhdueshëm dhe fjalë për fjalë të pafund të emancipimit dhe ndriçimit që, për mendimin tim, i jep drejtim vokacionit intelektual. Ideja ime është të përdor kritikën humaniste për të hapur fushat e rezistencës, për të futur një sekuencë më të gjatë mendimi dhe analize për të zëvendësuar shpërthimet e shkurtra të furisë polemike, që ndalon mendimin, që na burgosin me etiketime dhe debate antagoniste, qëllimi i të cilit është një identitet kolektiv luftarak dhe jo mirëkuptim dhe shkëmbim intelektual. (Said) Duke marrë parasysh lehtësinë e papërballueshme të dhënies së premtimeve dhe fjalimeve të mëdha me konotacione epike gjatë fushatave, le të kujtojmë fjalët e Xhojsit: Kam frikë prej fjalëve të mëdha të cilat të gjithëve na bëjnë kaq të dëshpëruar apo të shkrimtarit amerikan Rejmond Karver: Pa fjalë të mëdha, ju lutem!

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

MOZAIK

Në godinën e Komunës së Tuzit

U hap sporteli i Postës së Malit të Zi

Tuz – Posta e Malit të Zi ka hapur zyrtarisht të hënën, më 14 mars 2022, sportelin e saj në godinën e Komunës së Tuzit. Në njoftimin për opinion të Postës së Malit të Zi, thuhet se në hapjen solemne morën pjesë drejtori ekzekutiv i Postës së Malit të Zi, Dragan Tufekxhiq, kryetari i Bordit të drejtorëve të Postës, Igor Bullatoviq, kryetari i Komunës së Tuzit, Nik Gjeloshaj dhe kryetari i Kuvendit të komunës, Fadil Kajoshaj. “Në një atmosferë të këndshme,

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

bashkëbiseduesit kanë shprehur kënaqësi të dyanshme, duke konstatuar se sporteli i Postës do t’u lehtësojë dukshëm procedurat qytetarëve të Tuzit. Përdoruesit tonë, do të mund të kryejnë pagesat e domosdoshme në vend, dhe në këtë mënyrë të kursejnë kohën e tyre. Se e kemi në vend të parë kënaqësinë e përdoruesve tonë, dëshmon edhe fakti se ne në mënyrë progresive kemi filluar me procesin e hapjes së zyrave, të adaptimit dhe modernizimit të tyre, dhe kështu në një afat mjaft të shkurtër kohor, pas

hapjes së zyrave në Podgoricë dhe Budvë, sot edhe banorëve të Tuzit ua kemi lehtësur qasjen në shërbimet tona”, theksohet në këtë njoftim. Nga Posta e Malit të Zi më tutje kanë njoftuar se me këtë praktikë do të vazhdojnë edhe në periudhën e ardhshme, duke përfshirë të gjitha rajonet e Malit të Zi. Orari i punës së Postës 81206 - Tuz, do të jetë nga e hëna në të premte, nga ora 8 deri në orën 16. t. u.

MOZAIK

Komuna e Plavës dhe Lidhja e Zjarrfikësve – Shpëtimtarëve të Malit të Zi

Kanë nënshkruar Memorandumin për bashkëpunim Plavë – Komuna e Plavës dhe Lidhja e Zjarrfikësve – Shpëtimtarëve të Malit të Zi, të enjten, më 10 mars 2022, në Plavë kanë nënshkruar memorandumin për bashkëpunim në fushën e mbrojtjes dhe shpëtimit, të bazuar në parimet e nevojës së avancimit të kushteve për mbrojtjen dhe shpëtimin e njerëzve dhe pasurisë në territorin e komunave në veri të shtetit, përmes donacioneve, pajisjeve dhe trajnimeve cilësore, me qëllim të përmirësimit të kushteve të punës. Kryetari i Komunës së Plavës, Nihad Canoviq, në fjalën e rastit ka theksuar rëndësinë e këtij memorandumi si bazament të mirë për zhvillim të mëtejmë dhe avancim të punës së

Shërbimit të Mbrojtjes dhe Shpëtimit të Komunës së Plavës, entuziazmi dhe puna e deritanishme e të cilit, meritojnë nxitje (motivim) dhe mbështetje shtesë. Kryetari Canoviq në vazhdim, ka shtuar se me këtë formë të bashkëpunimit është dhënë theksi në domosdoshmërinë e fuqizimit të shërbimeve vitale, puna e të cilave është më se e dukshme, por jo edhe e mjaftueshme, derisa ekziston përkrahja dhe vullneti i Komunës së Plavës, që shtesë ta vlerësojë dhe kujdes të veçantë t’i përkushton mu atyre shërbimeve, funksionimi i të cilave në masë të konsiderueshme është i orientuar drejt qytetarëve. Me memorandum konfirmohet

bashkëpunimi afarist në lidhje me shfrytëzimin e shërbimeve të Lidhjes së Zjarrfikëse – Shpëtimtarëve të Malit të Zi, përkatësisht Organizatës “Florian” e cila shtrihet në formë të donacionit të pajisjes, dhe të trajnimit të pjesëmarrëse të Shërbimit të Mbrojtjes dhe Shpëtimit të Komunës së Plavës, pa kompenzim në të holla. Në takimin dypalësh, nga Komuna e Plavës, pos kryetarit Canoviq, kanë marrë pjesë edhe drejtuesi i Shërbimit të Mbrojtjes dhe Shpëtimit, Besim Gutiq, kurse në emër të Lidhjes së Zjarrfikësve – Shpëtimtarëve të Malit të Zi, kryetari i shoqatës, Goran Jankoviq, me bashkëpunëtorë. Sh. Hasangjekaj E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

MOZAIK

Foto: “Rozafa”

Të enjten, më 10 mars

Shkolla Fillore në Ostros shënoi përvjetorin e saj Manifestimi qendror nisi me hapjen e ekspozitës së piktorëve të rinj dhe me gara sportive, për të vazhduar me përurimin e numrit 24 të revistës së shkollës “Valët”. Më pas, në Shtëpinë e Kulturës në Ostros aktorët e rinj të Seksionit të dramës shfaqen dramën “Nuk vritet pranvera” të Fadil Krajës, të përgatitur nga profesoresha e letërsisë dhe gjuhës shqipe Aishe Gjeçbritaj. Drama zgjoi emocione te shikuesi, kurse interpretimi skenik i aktorëve të vegjël ishte për çdo lëvdatë. Ostros - Të enjten, më 10 mars, shkolla në Krajë shënoi përvjetorin e 93-të të saj. Me këtë rast për nxënësit, mësimdhënësit, prindërit dhe qytetarët, seksionet e piktorëve, recituesve dhe ai i dramës shfaqen një program të begatë artistik. Mungoi kësaj radhe pjesa muzikore e programit, në shenjë respekti për mësimdhënësin Xhafer Cuka, i cili pas një sëmundjeje të rëndë u nda nga jeta më 22 janar të këtij viti. Është bërë tashmë traditë që nxënësit e kësaj shkolle për çdo vit ta shënojnë me një shfaqje - pjesë teatrale edhe 7 Marsin – Ditën e Mësuesit, e që kësaj rradhe duke respektuar masat anticovid, u bë në Ditën e shkollës. Me një fjalë, u bashkuan dy manifestime në një

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

ditë. Duhet shtuar me këtë rast se në Ditën e Mësuesit për nxënësit u shfaq filmi dokumentar “Kraja, e në Krajë një shkollë”, realizuar kohë më parë, në të cilin përmes pamjeve filmike, bisedave pasqyrohen të arriturat e shkollës në përgjithësi, puna shumëvjeçare e kolektivit në krye me drejtorin e shkollës Beqir Berjashi, me një fjalë të arriturat e kolektivit të shkollës ndër vite, me theks të veçantë në njëzet e pesë vitet e fundit. Vlen të ceket pa dyshim gjesti i mrekullueshëm i pronarit të restorantit “Kraja”, z. Zija Kovaçi, i cili me rastin e 7 Marsit për të gjithë nxënësit dhe mësimdhënësit e shkollës shtroi një drekë shoqëruar me pije freskuese. Përndryshe manifestimi qendror, ai i 10 marsit, nisi me hapjen e ekspozitës së piktorëve të rinj dhe me gara sportive, dhe vazhdoi me përurimin e revistës së shkollës “Valët”. Është ky numri i njëzet e katërt i saj, që nxjerr Seksioni letrar “Buzuku”, që në gjirin e shkollës funksionon tash më se pesëdhjetë vite. Dashamirët e fjalës së bukur që kishin mbushur plot bibliotekën e shkollës, ku u bë përurimi, me kënaqësi e duartrokitje përcollën leximin e krijimeve letrare

të lexuara nga vetë nxënësit. Edhe ky numër i revistës si edhe tash sa e sa vite me radhë u botua falë kontributit që dha familja e Besim Markut nga SHBA. Në orën 11, në Shtëpinë e Kulturës në Ostros u organizua manifestimi qendror. Nxënës, prindër, mësimdhënës dhe qytetarë të shumtë e kishin mbushur sallën për të ndjekur aktorët e rinj të Seksionit të dramës. Me një minutë heshtjeje, të pranishmit nderuan autorin e dramës Fadil Kraja dhe mësimdhënësin Xhafer Cuka. Para shfaqjes u dha për publikun e gjerë një pjesë e shkurtër e dokumentarit për rrjedhat e arsimit në Krajë. Drama “Nuk vritet pranvera” e Fadil Krajës, përgatitur nga profesoresha e letërsisë dhe gjuhës shqipe Aishe Gjeçbritaj zgjoi emocione te shikuesi. Interpretimi skenik i aktorëve të vegjël është për çdo lëvdatë. Kjo dramë përmbledh në vetvete tri festa të këtij muaji. Ajo është lehtë të hetohet edhe nga shikuesi që nuk është edhe aq shumë i lexueshëm, ngase autori dhuratën e ka për mësuesen, mësuesja është një grua e nga ana tjetër luajnë nxënësit e shkollës. Kjo me të vërtetë në vetvete na jep mesazhin më të mirë për Ali Gjeçbritaj jetën.

MOZAIK

Rruga e zhvillimit të Komunës së Ulqinit në periudhën e ardhshme gjashtëvjeçare Koha e zhvillimit të përshpejtuar të shoqërisë dhe rritja e nevojave të qytetarëve, kërkon një qasje strategjike, të përgjegjshme, të planifikuar e të qëndrueshme në mënyrë që të shfrytëzohen maksimalisht të gjitha burime njerëzore e natyrore në funksion të cilësisë më të mirë të jetës së të gjithë banorëve të qytetit. Prandaj, Komuna e Ulqinit ka hartuar Planin Zhvillimor Strategjik i Komunës së Ulqinit për periudhën 2022-2028, me të cilin pushteti lokal kërkon të krijojë kushte për zhvillim më të shpejtë e të qëndrueshëm lokal të komunës. Menaxherja e Komunës së Ulqinit, Aldina Nikoçeviq, thotë se Plani Zhvillimor Strategjik i Komunës së Ulqinit për periudhën 2022-2028, përfaqëson ambicien e pushtetit lokal për të krijuar kushte për zhvillim më të shpejtë ekonomik lokal dhe gjithëpërfshirës të komunës, mbi baza të qëndrueshme, duke u përpjekur të shfrytëzojë sa më mirë burimet dhe potencialet në dispozicion. “Dokumenti strategjik i Komunës së Ulqinit konsiston në një përshkrim të gjendjes aktuale, mundësive potenciale dhe udhëzime për shfrytëzimin më të mirë të tyre, me qëllim arritjen e synimeve të ngritjes së standardit jetësor duke shfrytëzuar burimet ekonomike, natyrore dhe njerëzore, veçanërisht në turizëm, e të ngjashme. Me këtë dokument, vetëqeverisja lokale ka përcaktuar planin për realizimin e 87 projekteve për një periudhë gjashtëvjeçare, realizimi i të cilave do të përmirësojë ndjeshëm jetën e secilit individ dhe çdo mysafiri në Ulqin. Me projektet që kemi përcaktuar, dëshirojmë të realizojmë vizionin

e zhvillimit të Ulqinit në drejtimin e dëshiruar si qytet me trashëgimi të pasur kulturore që do të jetojë gjatë gjithë vitit, dhe që do të ketë përmbajtje cilësore për një jetë komode të qytetarëve të të gjithë brezave”, thotë Nikoçeviq. Ajo shton se në punën e këtij dokumenti strategjik, janë përfshirë përfaqësues të të gjitha institucioneve dhe subjekteve përkatëse në fusha të ndryshme të veprimtarisë, të cilët me kontributet e tyre e kanë bërë këtë dokument themelor dhe gjithëpërfshirës. U mbajt shqyrtimi publik i cili zgjati 20 ditë, u mbajt edhe shqyrtimi qendror, u formua një grup punues dhe konsultativ nga përfaqësues të vetëqeverisjes lokale, institucione dhe organizata publike dhe private, përfaqësues të sektorit OJQ-së, si dhe ekspertë të fushave të caktuara, të cilët me punën, përvojën dhe ndi-

kimin e tyre kanë kontribuar në identifikimin e problemeve, potencialeve, mundësive zhvillimore, qëllimeve zhvillimore, prioriteteve dhe masave për realizimin e tyre. Përmes një sërë takimesh janë paraqitur vërejtje dhe sugjerime të shumta për të përmirësuar cilësinë e jetës së popullatës së përgjithshme në Ulqin”, thekson Nikoçeviq. Sipas saj, miratimi i këtij dokumenti, jashtëzakonisht të rëndësishëm, duhet të pritet në seancën e ardhshme të parlamentit vendor. Ajo beson se me miratimin e një dokumenti të tillë gjithëpërfshirës që përcakton rrugën e mëtutjeshme të zhvillimit të kësaj komune, më në fund do të mund të përmirësohej dukshëm cilësia e jetës së qytetarëve të Ulqinit, si në zonat më të ngushta ashtu edhe në ato rurale. Gj. Gjonaj E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

MOZAIK

Përfaqësuesit e Drejtorisë për Punë Inspektuese të Malit të Zi

Në vizitë zyrtare Komunës së Plavës Plavë – Përfaqësuesit e Drejtorisë për punë inspektive të Malit të Zi, në krye me drejtorin Ilir Harasani, të premten, më 11 mars 2022, vizituan Komunën e Plavës, me ç’rast u takuan me kryetarin e komunës, Nihad Canoviq, dhe bashkëpunëtorët e tij. Me këtë rast, kryetari Canoviq në fjalën përshëndetëse dhe mirëseardhëse mysafirëve nga Podgorica, ndër të tjera theksoi: “Pjesa e madhe e punëdhënësve me përpikëri i respekton dispozitat e parapara, duke u përpjekur që punën e vet ta udhëheqin në kuadër të normave pozitive ligjore”. Përfaqësuesit e Drejtorisë për punë

Javore KOHA

E ENJTE, 17 MARS 2022

inspektive, janë pajtuar me faktin se duke pasur parasysh të dhënën që deri më tani nga kjo komunë janë konstatuar gjithsej dy fletëparaqitje të bazuara në programin “Evropa tani”, si dhe nuk është konfirmuar asnjë parregullsi. Në takimin dypalësh, bashkëbiseduesit kanë folur dhe debatuar edhe mbi problemet e koncesioneve dhe Drejtorinë e pyejeve, si dhe për rëndësinë e bashkëpunimit të inspekcionit të pyjeve dhe të ekonomisë së ujërave në territorin e Komunës së Plavës, në drejtim të çështjeve të rëndësishme të bashkëpunimit për zgjidhjen e problemeve kruciale. Kryetari i Komunës së Plavës, Nihad

Canoviq, ka bërë me dije se është arritur marrëveshja që të gjitha llojet e fletëparaqitjeve të cilat arrijnë në adresë të inspekcioneve lokale të Drejtorisë për punë inspektive, të orientohen në adresën e kabinetit të drejtorit, në mënyrë që të njëjtat sa më parë të procedohen dhe problemet me efikasitet sa më të madh të zgjidhen. Drejtori i Drejtorisë për punë inspektive të Malit të Zi, Ilir Harasani, në fjalën e rastit ka theksuar se është me rëndësi bashkëpunimi kontinuitar dhe i ndërsjellë i vetëqeverisjeve lokale dhe i institucioneve shtetërore në të gjitha nivelet. Ai ka konstatuar se në Drejtorinë në krye të së cilës është, kuptojnë thelbin (esencën) e problemeve me të cilat përballet Komuna e Plavës, duke shtuar në vazhdim se me të gjitha mjetet e mundshme do të punojnë në drejtim të veprimit preventiv në zgjidhjen e të gjitha problemeve, por duke mos e dëmtuar mjedisin jetësor. Në takimin në fjalë, në emër të Komunës së Plavës, kanë marrë pjesë edhe sekretari i Sekretariatit për punë inspektive, Fazlija – Fako Krciq, dhe shefi i Policisë Komunale, Abidin Musiq, ndërsa në emër të Drejtorisë për punë inspektive kanë qenë të pranishme ndihmësdrejtoreshat e Drejtorisë, dr. Vishnja Orban dhe Ana Sh. Hasangjekaj Vujosheviq.

SPORT

Klubi i Taekwondosë “Ulqini” mori pjesë gjatë fundjavës në dy turne

Sukses pas suksesi Në turneun “Shabac Open 2022“ në Novi Sad, KT “Ulqini” fitoi 12 medalje dhe një trofe për renditjen në vendin e parë në disiplinën e formave. Edhe në turneun për fëmijë dhe kadetë që u mbajt në Tiranë, garuesit e këtij klubi shënuan sukses duke fituar 12 medalje dhe dy trofe Garuesit e Klubit të Taekwondosë “Ulqini” morën pjesë gjatë fundjavës në dy turne, që u zhvilluan në Novi Sad të Serbisë dhe në Tiranë. Në turneun “Shabac Open 2022“ në Novi Sad, KT “Ulqini” fitoi 12 medalje dhe një trofe për renditjen në vendin e parë në disiplinën e formave. Me medalje të arta u kurorëzuan Enes Dushku, Sumeja Bisha, Leona Lleshi, Gabriel Jankoviq, Nehar Dabi dhe Ajan Brashnjani, me medalje të argjendta Amell Nuti

dhe Amella Nuti, kurse medalje të bronzta Amra Dushku, Adnan Mekic, Eren Karaminxhoja dhe Erdi Resulbegu. Në këtë turne ndërkombëtar KT “Ulqini” mori pjesë me 14 garues në të dy disiplinat – forma dhe ndeshje, ku gjithsej morën pjesë 906 sportistë të 74 ekipeve nga 14 shtete. Një tjetër turne ku u paraqitën sportistët e KT “Ulqini” është ai për fëmijë dhe kadetë që u mbajt në Tiranë. Edhe në këtë turne, 15 garuesit e KT “Ulqini” që morën pjesë në di-

siplinat e formave dhe ndeshjeve shënuan sukses duke fituar 12 medalje dhe dy trofe – për vendin e tretë në kategorinë e fëmijëve në renditjen e përgjithshme dhe për pjesëmarrje dinjitoze. Medalje të arta fituan Vlera Dabi, Sara Kraja, Arta Ismailaga, Merisa Malokraja, Erina Tula, Sara Doda dhe Fabian Zadrima, medalje të argjendta Denis Çobi dhe Iman Lihari, ndërsa medalje të bronzta Ensar Doda, Ajan Uruçi dhe Berina Kollari. (Kohapress)

E ENJTE, 17 MARS 2022

Javore KOHA

kohajavore.me