Tíu rauð augu eftir Andra Elfarsson, deildarlækni á augndeild Landspítalans Enginn verður ólærður læknir. Allir læknar þurfa að vinna á heilsugæslu áður en þeir fá lækningaleyfi og þar er aðalatriði að missa ekki af alvarlegum sjúkdómum eins og þeim í KIA tríóinu (Keratitis, Iritis og Acute glaucoma). Ef leita skal ráða á augndeild má ganga í augun á vakthafandi lækni með því að hafa eftirtalin atriði á hreinu: Saga 1. Verkur 2. Móðusýn 3. Annað auga eða bæði 4. Ljósfælni 5. Útferð Skoðun 1. Dreifing roðans 2. Sjónmæling 3. Útlit hornhimnu 4. Deyfing 5. Ljósop
( P ain) ( V ision) ( C ompare) ( P hotophobia) ( P us) ( P eripheral/central) ( V ision) ( C ornea) ( P ain pharmacy) ( P upils)
Til að efla minnisfestingu lesenda smíðaði ég þessa minnis reglu, PVC-PP. PVC er plastefnið polyvinyl chloride og er öðr um plastefnum, PP (phthalate plasticizers), gjarnan bætt út í það til að fá út mýkra efni sem er til dæmis notað í garðslöngur og rafmagnssnúrur.
Saga: 1. Verkur (Pain) • Mikill verkur, sárt að depla og augað dregið í pung eru merki um hornhimnuvandamál. º Verkur frá hornhimnu gefur aðskotahlutstilfinningu, fólki finnst eins og það sé með stórt korn í auganu eða eitthvað undir augnlokinu. º Ef grunur er um verk frá hornhimnu muna að spyrja um linsunotkun og hvort eitthvað hafi raunverulega farið í augað. • Djúpur verkur getur táknað lithimnubólgu og þá er aug að oft aumt og ljósfælið. • Mikill djúpur verkur og ógleði getur táknað bráðagláku. • Verkur frá auga leiðir gjarnan temporalt. 2. Móðusýn (Vision) • Óskýr sjón sem sjúklingur lýsir sem: „móðu“/„þoku“/ „slikju“ eða jafnvel „sé ekki neitt“. • Fylgir til dæmis lithimnubólgu og bráðagláku. • Þarf ekki að fylgja keratitis en getur gert það. • Færð ekki verri sjón við conjunctivitis. 3. Annað auga eða bæði (Compare) • Lang-oftast eru alvarlegu sjúkdómarnir öðrum megin. • Conjunctivitis fer gjarnan úr einu auga yfir í hitt. • Ofnæmi, hvarmabólga og augnþurrkur eru oft í báðum augum. 4. Ljósfælni (Photophobia) • Verkur við að fá ljós í augað. • Fylgir mjög oft alvarlegum augnvandamálum, t.d. lit himnubólgu, keratitis og bráðagláku. • Klassískt einkenni mígreni höfuðverks. 5. Útferð (Pus) • Aðaleinkenni conjunctivitis, sérstaklega ef um gröft er að ræða. • Klassískt er að augnlok séu límd saman að morgni.
40
• Tárarennsli getur þó fylgt alvarlegum sjúkdómum.
Skoðun: 1. Dreifing roðans (Peripheral/central) • Roði sem er centralt (í kringum hornhimnu) kallast ciliary flush og er teikn um alvarlegt vandamál eins og lithimnubólgu, keratitis og bráðagláku. • Central roða getur einnig fylgt roði í periferiu augans. • Roði sem eingöngu er í periferiu augans er ekki alvarlegt teikn. 2. Sjónmæling (Vision) • Ef Snellen kort (þetta klassíska sjónmælingakort) er á staðnum skal mæla sjónskerpu. º Ef ekki þá reyna að meta hvort sjón sé jöfn beggja vegna. • Mæla sjón með gleraugum ef fólk notar þau til að sjá frá sér. 3. Útlit hornhimnu og litun (Cornea) • Ef ekki er augnsmásjá á staðnum má gera þetta með handheldu ljósi og skoða alla hornhimnuna í mikilli nálægð frá öllum hliðum. • Leita að þéttingum, aðskotahlutum eða rispum. • Gefa fluorescein litarefni og skoða eftir eina mínútu hvort ysta lag hornhimnu taki upp lit. • Skoðist í bláu ljósi og þá litast epithelial defect gulur. 4. Deyfing (Pain pharmacy) • Gott að nota við skoðun ef fólki finnst erfitt að hafa augað opið vegna verks. • Snjallt að gefa samhliða litarefni. • Ef verkur hverfur á mínútu og fólki líður „eins og Guð hafi snert augað“ þá er það klárt merki um hornhimnuverk. 5. Ljósop (Pupils) • Skoða fyrst bæði ljósop án þess að lýsa inn. • Lýsa í bæði augu og meta direct og indirect svörun. º Meta um leið ljósfælni. • Leita að hvort ljósop rauða augans sé jafnt og hreyfist eðlilega. º Ef ljósopið hreyfist ekki getur það t.d. verið vegna bráðagláku eða lithimnubólgu.
10 orsakir fyrir rauðu auga sem gott er að þekkja: Keratitis • Mjög mikill verkur og aðskotahlutstilfinning. • Ljósfælni. • Mögulega móðusýn ef centralt. • Sjást oftast macroscopiskt ef vel er að gáð sem grámi á hornhimnu. • Þéttingin tekur upp lit. • Verkurinn hverfur við deyfingu, „eins og Guð hafi snert augað“ º Fólk myndi gjarnan vilja fá deyfidropana með sér heim en má það ekki. • Ciliary flush, gjarnan mestur roði nálægt þéttingunni. • Pathogen: Bakteríur, veirur, amöbur, sveppir. • Ef grunur um keratitis spyrja út í linsunotkun. Bráðagláka • Djúpur verkur í auga eða í kringum augað til dæmis við augabrún.