ARCHIEVEN
OVER HET BELANG EN DE IMPACT VAN ARCHIEFWERK
“Wat wil je bereiken?” faro sprak met Verne Harris, directeur van de Nelson Mandela Foundation, archieftheoreticus verbonden aan de Nelson Mandela University en voormalig archivaris van Nelson Mandela. Hij was keynotespreker op Informatie aan Zee, het tweejaarlijkse congres van de VVBAD.1 Ditmaal was het thema ‘Impact’: hoe hebben archieven en bibliotheken een impact op de maatschappij? Wat is de maatschappelijke rol van onze sector in een steeds evoluerende samenleving? Jelena Dobbels
De maatschappelijke rol van archieven en bibliotheken hangt nauw samen met begrippen als diversiteit, inclusie en meerstemmigheid. De eigen positie erkennen is daarbij erg belangrijk. In uw boek Ghosts of Archive (2021) begint u daarom met uzelf te positioneren. Vond u het gemakkelijk om het boek zo te starten? Verne: “Het was enerzijds heel gemakkelijk, omdat ik geleerd heb om mijn privileges te erkennen; als witte man ben ik bevoorrecht. Het is een gewoonte geworden om dat ook uit te spreken. Maar tegelijk was het ook moeilijk om over bepaalde zaken te praten. Dan heb ik het vooral over de militaire dienst die ik deed toen ik nog heel jong was. Door te werken met Nelson Mandela heb ik geleerd dat het oké is om ook dit te delen, om te erkennen dat dat een deeltje van mijn verhaal is. Maar het heeft dus lang geduurd vooraleer ik dit punt bereikt heb.” Wie zichzelf positioneert beseft dat dat steeds vanuit de eigen blik gebeurt. En dat dit ook speelt bij het beschrijven van archiefmateriaal, bij het toevoegen van trefwoorden en metadata aan boeken. U
12
haalde zelf al aan dat u een witte man bent. Welke uitdagingen ziet u in Zuid-Afrikaanse archieven en bibliotheken met betrekking tot de diversiteit van het personeel? Verne: “In de Nelson Mandela Foundation2 werken zo’n 35 medewerkers. Daar ben ik een van de twee witte mensen. De grote meerderheid van mijn collega’s zijn vrouwen. Ook in de bredere Zuid-Afrikaanse erfgoedsector is de Zuid-Afrikaanse diversiteit qua huidskleur en gender goed vertegenwoordigd. De eerste stap is dus gezet. Maar er moeten er nog heel wat volgen. Taal bijvoorbeeld is nog een belangrijke barrière. In Zuid-Afrika is Engels de dominante taal voor officiële zaken, en dit is een witte taal. Mijn zwarte collega’s zijn daardoor in het nadeel. Zowel in dagelijkse werksituaties, maar ook bij het afleggen van examens en in een rechtbank. Taal is fundamenteel. Het is een belangrijk machtsinstrument.” Inderdaad, taal speelt ook in erfgoedcollecties een belangrijke rol. Veel archieven en bibliotheken hebben ‘beladen’ collecties, zoals archieven of publicaties