Świat Przemysłu Farmaceutycznego 2/2009 by Świat Przemysłu Farmaceutycznego

2_2009.indd 1

2009-07-16 13:07:25

2_2009.indd 2

2009-07-16 13:07:29

Od redakcji:

SPECJALNE WYDANIE KONGRESOWE

Oddaję w Państwa ręce specjalne, Wydanie Kongresowe kwartalnika „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”, przygotowane na organizowany przez naszą redakcję Kongres Świata Przemysłu Farmaceutycznego, którego Honorowym Gospodarzem jest Polfa Łódź S.A.. Program merytoryczny Kongresu zbudowany jest z bloków tematycznych odpowiadających kolejnym etapom produkcji w zakładach farmaceutycznych. Szczegółowo omówi on problemy z którymi spotykają się zakłady farmaceutyczne na każdym z etapów produkcyjnych i przedstawi sposoby ich rozwiązania. Prelegentami, występującymi podczas trwania Kongresu będą specjaliści i eksperci z uczelni wyższych, przedstawiciele zakładów farmaceutycznych, organizacji i instytucji mających bezpośredni wpływ na kształt polskiej branży farmaceutycznej. Życzę przyjemnej lektury oraz owocnych obrad podczas Kongresu.

Honorowy Gospodarz: Redaktor Naczelny „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”

Rada Programowa: dr n. farm. Leszek Borkowski Andrzej Szarmański

– prezes ISPE Polska, Dyrektor Jakości w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma S.A.

Irena Rej

– prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska”

prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek

– dyrektor Narodowego Instytutu Leków

Marcin Kołakowski

– dyrektor Departamentu Nadzoru Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego

Marek Gnyś

– główny technolog Polfa Warszawa

Daniel Gralak

– dyrektor Departamentu Inspekcji ds. Wytwarzania w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym

dr Jarosław Jan Hołyński

– doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Spis reklamodawców: Adamus HT Sp. z o.o. A-tech Bio-Chic Sp. z o. o. BOCCARD POLSKA Sp. z o.o. Cardinal Pharma Trade Ltd. DRUK-PAK S.A.

Stopka redakcyjna: Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPF” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł

ECOLAB Sp. z o.o. Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

IKA POL

Redakcja Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, Maria Kubsz tel./fax 032 455 31 61 redakcja@farmacom.com.pl

PHZ i ITH INTREX

Korekta: Maria Gniłka DTP: Wiktor Adamiec wiktor.adamiec@farmacom.com.pl Druk: Drukarnia BIMART. Nakład: 2 500 egz. Partner:

IKA-TECHNIK Sp. z o.o. i ZMR S.C.

KOMENDER TECHNOLOGIES LabStand Linde Gaz Polska Sp. z o.o. O’HARA TECHNOLOGIES OPTIMA GROUP pharma GmbH PALL POLAND Sp. z o.o. RADWAG StatSoft Polska Sp. z o.o.

www.ispe.org.pl

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń bran żowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe.

TRADE&CONSULT Sp. z o.o. YAGRA

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 3

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

3 2009-07-16 13:07:32

36 8 38

15 polski przemysł

produkcja

POLFA-ŁÓDŹ

AstraZeneca uruchamia System Sprzedaży Bezpośredniej

Namnażanie komórek – nabiera kultury

Bioton S.A.nawiązuje współpracę z grupą Polpharma S.A.

Rola substancji poślizgowych w tabletce

Grant Adamedu

Kriogeniczne metody chłodzenia i kontroli temperatury procesów w przemyśle farmaceutycznym

W Krakowie powstanie Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków

Dozowanie płynów w farmacji i medycynie

Adamed – firma innowacyjna

Nowa koncepcja jednorazowych filtrów wgłębnych do wstępnego oczyszczania

Bioperyna (Piperyna) naturalny związek zwiększający dostępność biologiczną suplementów diety

Nowczesna filtracja wgłębna. Jednorazowa technika separacji komórek

Czy mój proces jest trendy? Czyli analiza trendów

Woda nośnikiem informacji

Zasada różnorodności

Recyrkulacja: Przestój bez konsekwencji

4 2_2009.indd 4

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:07:43

spis treści

62 logistyka

Dobre Praktyki Dystrybucji Wybrane zagadnienia w świetle wymogów GMP farmacja w świecie

raporty, projekty, plany

Rynek suplementów diety w 2010 r. przekroczy w Polsce 2 mld zł

Raport „Innowacja z Polski”

Rynek farmaceutyczny w Polsce wciąż na plusie

Merck i Schering-Plough konferencje, targi, szkolenia

ACHEMA 2009

EuroLab

Praktyczna analiza danych dla przemysłu farmaceutycznego

Paragraf 13. Praktyczne rozwiązania dla firm farmaceutycznych

IV Kongres OTC i Suplementy Diety

Kongres PHARMtech 2009

POL-FARM 2009

Aspekty prawne i podatkowe w branży farmaceutycznej

Targi easyFairs Packaging Innovations

78 rozporządzenie ministra zdrowia

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 lutego 2009 r.

w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 5

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

5 2009-07-16 13:07:47

polski przemysł

POLFA-ŁÓDŹ

Zakłady Farmaceutyczne POLFA-ŁÓDŹ znalazły nowego właściciela. Pakiet 100% akcji nabyła firma SENSILAB Sp. z o.o., a następnie podniosła kapitał akcyjny spółki o 20%.

6 2_2009.indd 6

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:07:52

polski przemysł

OLFA-ŁÓDŹ to firma o 75-letniej tradycji, która specjalizuje się w produkcji leków oraz suplementów diety. W ofercie firmy znajdują się też kosmetyki oraz produkty do dezynfekcji szpitalnej. Firma posiada własne laboratoria badawcze oraz nowoczesną bazę produkcyjną. SENSILAB powstał w 2005 roku, jako projekt byłych managerów międzynarodowych koncernów farmaceutycznych. Firma specjalizuje się w opracowywaniu oraz wprowadzaniu na rynek specjalistycznych suplementów diety. Produkty SENSILAB są dostępne na rynkach Europy Środkowej i Wschodniej. Prezesem spółki został Pan Marko Dolžan, wieloletni prezes firmy LEK Polska Sp. z o.o. oraz współzałożyciel firmy SENSILAB. Łącznie SENSILAB oraz POLFA-ŁÓDŹ osiągnęły w 2008 roku 26 mln PLN obrotu. Nowy zarząd ma bardzo ambitne plany rozwoju spółki. Dzięki optymalizacji wydatków na sprzedaż i marketing, wprowadzeniu nowych produktów oraz produkcji kontraktowej firma planuje zwiększyć obrót w 2009 roku do 39 mln PLN. Jednocześnie rozwijany jest dział eksportu oraz produkcji kontraktowej, który w 2009 roku ma osiągnąć 15% udziału w obrotach firmy. Firma zatrudnia obecnie 200 osób. Nowoczesnej bazie produkcyjnej ma wpływ na coraz większe znaczenie produkcji kontraktowej w obrotach firmy. Dzięki nowemu Właścicielowi zlecenie są realizowane już do wielu krajów naszego regionu oraz europy zachodniej. W ramach oferty produkcji kontraktowej firma świadczy usługi w zakresie: • opracowania składu jakościowego i ilościowego • opracowania technologii produkcji • opracowania pełnej dokumentację rejestracyjną

• •

pełnego designu produktu procesu produkcji produktu gotowego: – w formie suchej: tabletki dowolnego kształtu do średnicy Ø 25 mm pakowane w blistry PVC/ALU lub PVC/PVDC/ALU. tabletki musujące Ø 20 mm pakowane w stripy z laminatu termozgrzewalnego granulaty w różnej wielkości saszetki z laminatu termozgrzewalnego – w formie płynnej: płyny, w tym także wodno-alkoholowe wymagające przestrzeni Ex. opracowania oraz produkcji materiały POS

Zakłady Farmaceutyczne POLFA-ŁÓDŹ SA posiadają certyfikat GMP (ang. Good Manufacturing Practice), który jest systemem, obejmującym metody, procesy i zasoby, gwarantującym wytwarzanie produktów leczniczych spełniających wymagania jakościowe Prawa Farmaceutycznego. POLFA-ŁÓDŹ pracuje zgodnie ze standardem HACCP (Analiza Ryzyka i Krytyczne Punkty Kontroli) - systemowym postępowaniem mającym na celu identyfikację zagrożeń jakości żywności, w tym suplementów diety oraz ryzyka ich wystąpienia na wszystkich etapach procesu produkcji i dystrybucji. Obok certyfikatu GMP Zakłady Farmaceutyczna POLFA-ŁÓDŹ SA posiadają certyfikat ISO 9001:2001, ISO 14001:2005 oraz ISO 18001:2004 w zakresie wytwarzania produktów leczniczych, suplementów diety i kosmetyków. Wdrożenie zintegrowanego systemy zarządzania jakością w trosce o jakość obsługi klientów, kontrahentów oraz pracowników firmy jest jedną z pierwszych inicjatyw nowego Zarządu Spółki.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 7

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

7 2009-07-16 13:07:56

polski przemysł

AstraZeneca

uruchamia System Sprzedaży Bezpośredniej AstraZeneca

Od 9 maja 2009 roku leki AstraZeneca przeznaczone do sprzedaży w aptekach ogólnodostępnych i punktach aptecznych są dostępne w nowym systemie. W ramach tego rozwiązania AstraZeneca współpracuje z Polską Grupą Farmaceutyczną S.A., Prosper S.A. i Torfarm S.A

Systemie Sprzedaży Bezpośredniej, AstraZeneca staje się kontrahentem dla aptek ogólnodostępnych i punktów aptecznych, chcących zakupić produkty AstraZeneca. Sprzedaż odbywać się będzie za pośrednictwem jednego z trzech dystrybutorów, świadczących usługi agencyjne na rzecz spółki, tj. Polskiej Grupy Farmaceutycznej S.A., Prosper S.A. lub Torfarm S.A. O tym, który z wybranych przez AstraZeneca dystrybutorów będzie odpowiedzialny za zaopatrzenie, zadecyduje ostatecznie sama apteka lub punkt apteczny. Sprzedaż w imieniu i na rzecz AstraZeneca będzie prowadzona także przez sprzedające na rynek apteczny spółki zależne lub stowarzyszone wybranych partnerów. Dystrybutorzy współpracujący z AstraZeneca w Systemie Sprzedaży Bezpośredniej zostali wyłonieni przez firmę w drodze postępowania przetargowego zakończonego w IV kwartale 2008 roku. „Przeprowadzone przez nas postępowanie przetargowe pozwoliło wybrać partnerów, których udokumentowane w tym postępowaniu doświadczenie oraz zdolności w zakresie organizacji procesu sprzedaży produktów leczniczych do aptek dają rękojmię wysokiej jakości” – mówi Jerzy Garlicki, prezes AstraZeneca Pharma Poland. W ramach agencyjnego modelu usług, dystrybutorom powierzona została rola agentów uprawnionych do świadczenia czynności związanych ze sprzedażą produktów w imieniu i na rzecz AstraZeneca. Do zadań wybranych partnerów należeć będzie również świadczenie innych operacji logistycznych związanych z obrotem produktem leczniczym np. magazynowanie, czy transport leków. W związku z wdrożeniem nowego modelu biznesowego, obok istniejącej na polskim rynku AstraZeneca Pharma Poland Sp. z o.o., odpowiadającej w dalszym ciągu za świadczenie usług marketingowych,

8 2_2009.indd 8

w 2007 r. powstała nowa spółka należąca do grupy AstraZeneca – AstraZeneca Polska Sp. z o.o. Będzie ona podmiotem odpowiedzialnym za sprzedaż leków w ramach Systemu Sprzedaży Bezpośredniej. AstraZeneca Polska Sp. z o.o. posiada zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej, co zgodnie z Prawem farmaceutycznym, daje jej prawo do obrotu produktami leczniczymi w Polsce. W ramach Systemu Sprzedaży Bezpośredniej każda apteka ogólnodostępna lub punkt apteczny będą miały prawo do zakupu leków AstraZeneca. „Mechanizm funkcjonowania nowego rozwiązania jest prosty i w praktyce będzie wyglądał następująco: w celu złożenia zamówienia apteka będzie musiała skontaktować się z lokalnym biurem handlowym jednego z trzech dystrybutorów. Schemat składania zamówień, reklamacji i zwrotów oraz większość procesów związanych ze sprzedażą pozostanie bez zmian” – wyjaśnia Ewa Strzelczyk, koordynator projektu w AstraZeneca Pharma Poland. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:07:59

REKLAMA

Kluczowym założeniem Systemu Sprzedaży Bezpośredniej jest zapewnienie pacjentom zwiększonej dostępności leków AstraZeneca. „Sposób przeprowadzenia wyboru kontrahentów, jak i kryteria wyboru miały na celu wyłonienie grona dystrybutorów zapewniającego pokrycie swoim zasięgiem całego rynku aptecznego i pozwalającego na realizowanie zamówień każdej apteki” – dodaje Jerzy Garlicki. Firma dołożyła wszelkich starań, aby wdrażany system zaspokajał potrzeby klientów oraz pozwalał na pełne i nieprzerwane zaopatrzenie w leki AstraZeneca polskiego rynku aptecznego. „Jestem przekonany, że system sprzedaży bezpośredniej to nowa jakość w dystrybucji leków na polskim rynku aptecznym, dzięki której poprawimy dostępność produktów AstraZeneca dla pacjentów” – podkreśla Jerzy Garlicki. System Sprzedaży Bezpośredniej pozwoli na zachowanie najwyższego poziomu bezpieczeństwa od momentu produkcji leków do chwili dostarczenia ich do aptek ogólnodostępnych lub punktów aptecznych, tj. w całym kanale dystrybucji. Do farmaceutów trafią tym samym produkty o najwyższej jakości, gwarantujące bezpieczeństwo stosowanej terapii. Dzięki temu rozwiązaniu apteki ogólnodostępne i punkty apteczne otrzymają jednakowy i wysoki standard obsługi, co z kolei wpłynie na optymalizację procesu dystrybucji. Każdy ze współpracujących w nowym modelu dystrybucji partnerów zobowiązany jest działać w sposób zgodny z wymogami prawa, w tym Prawa farmaceutycznego oraz Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej.

System Sprzedaży Bezpośredniej System Sprzedaży Bezpośredniej to rozwiązanie, w którym firma pozostaje jedynym właścicielem leków w całym kanale dystrybucji tj. do momentu sprzedaży ich do aptek ogólnodostępnych (lub punktów aptecznych). Nie dostarcza ich jednak za pomocą własnych struktur. Koncern wybiera, spośród podmiotów obecnych już na rynku, określoną liczbę hurtowni, które w jego imieniu i na jego rzecz będą zajmować się administrowaniem procesu sprzedaży leków. W rzeczywistości podmioty te pełnią rolę agentów, którzy w imieniu właściciela leku magazynują, transportują i administrują procesem sprzedaży towaru bezpośrednio do aptek. O tym, który dystrybutor, spośród tych, które nawiązały współpracę z właścicielem leku, ostatecznie będzie dostarczał towar do apteki, decyduje sama apteka. System Sprzedaży Bezpośredniej jest alternatywą dla klasycznego modelu dystrybucji produktów leczniczych. Klasyczny model dystrybucji leków Obecnie na polskim i światowym rynku dystrybucji produktów leczniczych dominującym rozwiązaniem biznesowym jest model, w którym firmy farmaceutyczne sprzedają swoje produkty hurtowniom. Hurtownie nabywają tym samym prawo własności tych towarów i możliwość pełnoprawnego rozporządzania nimi we własnym imieniu. Następnie sprzedają leki innym podmiotom tj. mniejszym hurtowniom bądź aptekom i szpitalom. W efekcie, produkt, zanim finalnie trafi do pacjenta, jest własnością kilku podmiotów.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 9

2009-07-16 13:08:00

polski przemysł

reklama A4

Bioton S.A.

nawiązuje współpracę z grupą

Polpharma S.A. Bioton S.A.

Bioton S.A. oraz należąca do Biotonu szwajcarska spółka Biopartners GmbH podpisały umowy o współpracy ze spółkami współpracującymi z Zakładami Farmaceutycznymi Polpharma S.A.

ioton S.A. oraz Polpharma S.A. zawarły umowę o wspólnym przedsięwzięciu, zgodnie z którą oba podmioty zobowiązują się podjąć współpracę na rzecz rozwoju nowych produktów biotechnologicznych, nie będących obecnie w portfelu produktowym żadnej ze spółek. Spółki zamierzają rozwijać współpracę w zakresie nowych projektów poprzez wymianę know how tych produktów w ramach specjalnie powołanej do tego spółki celowej. Dystrybucja opracowanych w wyniku współpracy Biotonu i Polpharmy produktów będzie oparta o istniejące relacje handlowe z partnerami spółek lub w oparciu o własne struktury sprzedażowe. Dotychczasowe osiągnięcia Grupy Bioton doprowadziły do zgromadzenia w ośrodkach badawczo-rozwojowych w Polsce, Finlandii i Izraelu unikalnej wiedzy w dziedzinach farmacji i biotechnologii produktów leczniczych wytwarzanych m.in. drogą syntezy i modyfikacji chemicznej, biosyntezy w hodowlach mikroorganizmów i organizmów wyższych oraz metody procesowania białka. Posiadanie przez Grupę Bioton i zatrudnionych w niej specjalistów tego unikalnego know-how, rozwinięte struktury sprzedażowe Polpharmy oraz wysokie kompetencje i doświadczenia produkcyjne i technologiczne obu spółek stanowią solidny fundament dla rozwoju wspólnego przedsięwzięcia – powiedział Janusz R. Guy, Prezes Zarządu Bioton SA. Również w dniu 14 kwietnia 2009 roku, należąca do Biotnu szwajcarska spółka BioPartners, udzieliła spółce Genefar B.V. należącej do Grupy

10 2_2009.indd 10

Polpharmy, wyłącznego prawa na sprzedaż i dystrybucję - w krajach Unii Europejskiej, Europy Środkowo-Wschodniej, Turcji, Rosji i pozostałych krajach Wspólnoty Niepodległych Państw oraz Japonii - produktu o nazwie handlowej „Ravanex”, wytwarzanego z substancji o międzynarodowej nazwie „ribavirin”, stosowanego w leczeniu wielu rodzajów chorób wirusowych, w tym w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu C. Ravanex jest lekiem stosowanym w leczeniu zapalenia wirusowego wątroby typu C (HCV). Podawany jest w kombinacji z interferonem α. Dokumentacja rejestracyjna tego produktu zostanie złożona do rejestracji w Europejskiej Agencji ds. Leków (EMEA) –w ramach centralnej rejestracji w Unii Europejskiej - w maju 2009 roku. Spodziewany termin zakończenia rejestracji to 2 kwartał 2010 roku. Szacowana wielkość rynku obejmującego Unię Europejską i kraje Wspólnoty Niepodległych Państwa to ok. 450 mln USD. Ponadto Bioton S.A. podpisał w dniu 14 kwietnia 2009 roku umowę inwestycyjną z podmiotem należącym do Polpharmy - Medana Pharma S.A. - określającą warunki objęcia przez Medanę 75 000 000 nowych akcji Bioton za łączną kwotę 15 000 000 złotych. Umowa została zawarta w związku z zaakceptowanym w dniu 6 kwietnia 2009 roku przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy podwyższeniem kapitału zakładowego Bioton. W ocenie zarządów Bioton S.A. i Polpharmy podpisane umowy stanowią pierwszy krok do potencjalnej strategicznej współpracy – zarówno handlowej, jak i kapitałowej - pomiędzy grupami Biotonu i Polpharmy.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:03

reklama A4 - projekt 3.FH11 Thu Feb 19 15:12:48 2009

Page 1 Y

CY CMY

��

�

��

�

��

2_2009.indd 11

2009-07-16 13:08:04

2_2009.indd 12

2009-07-16 13:08:07

polski przemysł

Grant Adamedu Adamed po raz drugi ufundował grant wspierający rozwój badań w sferze kardiologii eksperymentalnej. Otrzyma go laureat wyłoniony przez Komisję powołaną przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne.

rzyznany przez Adamed grant, w wysokości 50 tys zł, ma na celu wsparcie naukowców zajmujących się badaniami mającymi na celu rozwój polskiej kardiologii. Badania w zakresie kardiologii eksperymentalnej, jakie wspiera firma Adamed, mogą doprowadzić do przełomów w leczeniu osób z problemami układu krążenia. W tegorocznej edycji grantu kandydaci mogli zgłaszać do końca kwietnia swoje aplikacje zawierające opis projektu badawczego z zakresu kardiologii eksperymentalnej wraz z celem naukowym, metodykę badania, spodziewane wyniki oraz ramy czasowe. Ogłoszenie wyników nastąpi w Poznaniu podczas ceremonii otwarcia XIV Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego 2009. Ubiegłoroczna edycja grantu firmy ADAMED cieszyła się dużym zainteresowaniem badaczy zajmujących się tematyką kardiologii eksperymentalnej. Grant Adamedu otrzymała wówczas dr Anna Gromotowicz z Samodzielnej Pracowni Biofarmacji w Akademii Medycznej w Białymostoku na realizację projektu w zakresie kardiologii eksperymentalnej. Celem projektu było zbadanie mechanizmu prozakrzepowego działania aldosteronu, podstawowego hormonu regulującego gospodarkę wodno-elektrolitową ustroju, w eksperymentalnym modelu cukrzycy.

Prowadząc innowacyjne projekty wiemy jak ważne są badania i wiedza naukowców. Dlatego zdecydowaliśmy się na wsparcie naukowców zajmujących się kardiologią eksperymentalną. Wierzymy że poprzez badania wykorzystując nowoczesne technologie możliwe są kolejne przełomy w postępie nauk i leczeniu ludzi – powiedziała Małgorzata Korpusik, członek zarządu firmy Adamed. Wsparcie badań, popularyzacja najciekawszych odkryć oraz promocja naukowców to część strategii naszej firmy. Kładziemy nacisk na innowacyjne badania i współpracę z ośrodkami naukowymi przy poszukiwaniu nowoczesnych terapii - dodała. Adamed aktywnie działa na rzecz edukacji zdrowotnej pacjentów, a także współpracuje ze środowiskiem kardiologicznym. Dowodem uznania dla tych działań było przyznanie przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne firmie Adamed „Tytułu Przyjaciela Polskiej Kardiologii”. Był to swego rodzaju dowód uznania środowiska lekarskiego oraz postrzegania Adamedu jako wartościowego partnera w walce z chorobami układu krążenia.

Od 2008 r. Adamed prowadzi kardiologiczny program edukacyjno-informacyjny, pod nazwą „Serce na nowo”, którego celem jest edukacja społeczeństwa na temat możliwości życiowych i zawodowych osób z chorobami układu krążenia. Jest to czwarta tego typu społeczna inicjatywa firmy, obok kampanii na rzecz zmiany postaw wobec psychiatrii „Odnaleźć Siebie”, Ogólnopolskiego Programu na Rzecz Walki z Przewlekłą Obturacyjną Chorobą Płuc pod nazwą „Głęboki Oddech” oraz kampanii „Dobrze Śpij – Aktywnie Żyj”. Wspólnie z Fundacją Marka Kamińskiego, Adamed prowadzi także program „Nadzieja dla serc” skierowany do małych i dorastających pacjentów z chorobami serca. Obejmuje on cykl bezpłatnych dwudniowych warsztatów dla dzieci i młodzieży z chorobami serca oraz ich rodziców, w których programie znadują się m.in.: porady psychologa, rehabilitacja, konsultacje kardiologiczne oraz doradztwo z zakresu aktywizacji zawodowej.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 13

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

13 2009-07-16 13:08:08

polski przemysł

W Krakowie powstanie Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków CITTRU

Ponad 45 mln dotacji ze środków europejskich otrzyma nowy projekt Jagiellońskiego Centrum Rozwoju Leków (Jagiellonian Centre for Experimental Therapeutics – JCET). W ramach tego przedsięwzięcia Uniwersytet Jagielloński, Politechnika Łódzka oraz Instytut Fizyki Jądrowej PAN utworzą wspólny ośrodek badawczy – nowoczesne centrum wyposażone w najnowocześniejszą aparaturę do specjalistycznych i interdyscyplinarnych badań farmakologicznych. Uruchomienie pierwszych laboratoriów planowane jest na wiosnę 2010 roku.

ofinansowany w ramach Programu Operacyjnego „Innowacyjna Gospodarka” ośrodek JCET będzie się składał z centralnego laboratorium zlokalizowanego na terenie Parku Technologicznego Life Science w Krakowie. Współpracować z nim będą laboratoria znajdujące się na Politechnice Łódzkiej, oraz w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN. Właśnie interdyscyplinarność badań, integracja naukowców z różnych dziedzin jest fundamentem dla utworzenia takiego centrum – podkreśla prof. Stefan Chłopicki, pomysłodawca projektu reprezentujący Uniwersytet Jagielloński, uczelnię, której pozostali partnerzy powierzyli rolę lidera. W ramach tego projektu – kontynuuje prof. Chłopicki – będzie utworzona unikatowa aparatura, który umożliwi kompleksowe badania oceniające m.in wpływ związków chemicznych na śródbłonek, śródbłonkowe komórki progenitorowe, oraz na ścianę naczyń krwionośnych. Farmakoterapia śródbłonka – czyli wysoce wyspecjalizowanej wyściółki naczyń krwionośnych stanowi bowiem innowacyjne podejście do leczenia wielu chorób cywilizacyjnych m.in. związanych z miażdżycą, cukrzycą, nowotworami, zapaleniem wątroby i chorobami neurodegeneracyjnymi. Dalekosiężnym celem projektu jest dążenie, aby JCET stał się wiodącym ośrodkiem innowacyjnej farmakologii śródbłonka i naczyń krwionośnych w Europie.

14 2_2009.indd 14

Już na etapie dopracowywania koncepcji projekt spotkał się z zainteresowaniem wielu ośrodków badawczych w Europie i Stanach Zjednoczonych. Twórcy projektu otrzymali ponad 40 listów intencyjnych, które wskazują na szerokie możliwości współpracy z instytucjami akademickimi. Centrum chce w przyszłości rozwijać także działalność dydaktyczną, między innymi otwierając konkursy na realizację studiów doktoranckich. Projekt centrum rozwoju leków jest pionierską inicjatywą w naszym kraju, która chce skupiać środowisko specjalistów z różnych dziedzin biomedycyny w celu rozwijania oryginalnych interdyscyplinarnych badań w zakresie roli śródbłonka w rozwoju chorób cywilizacyjnych, oraz interdyscyplinarnych badań nad syntezą, mechanizmami działania i właściwościami terapeutycznymi oryginalnych związków chemicznych o działaniu śródbłonkowym, które mogą stanowić podstawę nowych terapii chorób cywilizacyjnych. Nie jest to możliwe bez nowoczesnego zaplecza aparaturowego i konsolidacji specjalistów z wielu dziedzin – tłumaczy Agnieszka Sito, kierownik Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu (CITTRU) – jednostki UJ, która odpowiedzialna była za przygotowanie dokumentacji projektowej i dalej będzie angażować się w proces uruchomienia i działania JCET. Licz ymy, że powstaną tam liczne odk r ycia, które będz iemy mogli oferować biznesowi – kończ y Agnieszka Sito. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:08

polski przemysł

Adamed – firma innowacyjna

Adamed inwestuje w badania nad innowacyjnymi lekami. W 2009 r. firma zamierza przeznaczyć na badania nad nowymi lekami ok. 35 mln zł.

la Adamedu najważniejszą inwestycją jest poszukiwanie nowych leków. W tym celu firma stworzyła własne laboratoria chemiczne oraz biologiczne i obecnie zatrudnia około 130 młodych naukowców. W ciągu ostatnich sześciu lat wydatki na badania i rozwój w Adamedzie wyniosły ok. 150 mln PLN, z czego w 2008 r. była to kwota 32 mln PLN. Kierunek badań nad innowacyjnymi terapiami zostanie utrzymany także w przyszłości. Misją firmy jest poszukiwanie innowacyjnych terapii na choroby cywilizacyjne, takie jak: cukrzyca, nowotwory, schorzenia ośrodkowego układu nerwowego (schizofrenia, depresja, lęk). Dlatego Adamed intensywnie rozwija swoje działy badawczo rozwojowe, inwestując w wysokiej klasy sprzęt laboratoryjny i szkolenie polskich naukowców. Dział R&D firmy tworzą: Laboratorium Biologiczne, Laboratorium Chemiczne, Dział Zarządzania Projektami oraz Dział Naukowy. Laboratorium Chemiczne odpowiada za dostarczenie technologii i dokumentacji do wszystkich projektów generycznych prowadzonych w firmie Adamed. Równocześnie prowadzi syntezy nowych związków chemicznych o potencjalnym, przyszłym zastosowaniu jako leki innowacyjne. Laboratorium to tworzy ciąg technologiczny, począwszy od Działu Syntezy Organicznej, przez Dział Analityczny, a skończywszy na Dziale Technologii i Formulacji z własnym Działem Analitycznym.

Kolejne laboratorium, Laboratorium Biologiczne, powstało z myślą o poszukiwaniu nowych substancji biologicznie czynnych, które mogą być zastosowane jako leki. Laboratorium Biologiczne składa się z laboratorium badań in vitro i in vivo oraz Pracowni Biologii Molekularnej i Biotechnologii. Naukowcy Działu Badawczo-Rozwojowego firmy Adamed współpracują z prestiżowymi ośrodkami naukowymi w Polsce i zagranicą. Wśród nich są: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Akademia Medyczna w Gdańsku oraz wiele innych uczelni z Polski.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 15

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

15 2009-07-16 13:08:09

polski przemysł

Inwestowanie w badania nad innowacyjnymi lekami jest kluczem do bycia konkurencyjnym oraz podstawą rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Nowe leki, które powstają w wyniku takich badań mogą być szansę dla milionów pacjentów na całym świecie. Nowe inwestycje przynoszą także miejsca pracy i w ten sposób przyczyniają się do rozwoju gospodarki. W ubiegłym roku Adamed otworzyła nową pracownię Badań in – Silico, która pozwala na wykorzystanie narzędzi bioinformatycznych do prowadzenia badań nad nowymi lekami. Pracownia Badań In Silico służy projektowaniu nowych związków chemicznych z zastosowaniem zaawansowanych technik matematycznych i informatycznych. Dzięki temu możliwe jest zwiększenie liczby ocenianych pod kątem aktywności terapeutycznej związków z kilku do kilkuset tysięcy. Pracownia służy poszukiwaniu leków, w ramach prowadzonych przez firmę projektów innowacyjnych. „Opracowywanie leków innowacyjnych to jedno z najważniejszych wyzwań stojących przed polskim rynkiem farmaceutycznym. Inwestycje w innowacje przez firmy z polskim kapitałem pozwolą zapewnić długofalowy wzrost polskiej gospodarce” – powiedziała Małgorzata Korpusik, członek zarządu firmy Adamed. „Naszym dużym atutem i szansą jest innowacyjność. Już dziś portfolio leków produkowanych przez Adamed składa się z leków nowoczesnych, z wartością dodaną w postaci własnych patentów. Pewne jest, że zbiór ten będzie ulegał systematycznemu powiększeniu. To właśnie owoc innowacyjnej pracy laboratoriów Adamedu – dodała. Adamed aktualnie prowadzi projekt poszukiwania innowacyjnej terapii mającej zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu II oraz projekt poszukiwania leku będącego polską odpowiedzią na choroby ośrodkowego układu nerwowego. Trwają także prace nad opracowaniem

skutecznej terapii przeciwnowotworowej, selektywnie oddziałującej na tkankę nowotworową. Projekt pt. „Opracowanie polskiego leku stosowanego w terapii schorzeń ośrodkowego układu nerwowego: schizofrenii, depresji i lęku – badania przedkliniczne” otrzymał dofinansowanie na kwotę 16,4 mln zł z budżetu państwa. Pierwsza faza badań nad lekiem, polegająca na ocenie aktywności związków in vitro (testy biochemiczne), zakończy się w 2009 r. Kolejnym etapem (planowanym na lata 2010-2012) będą zaawansowane badania farmakologiczne i toksykologiczne, wykonywane w standardzie Good Laboratory Practice, mające na celu wyłonienie najlepszych związków do badań klinicznych. W roku bieżącym firma planuje także rozpocząć fazę badań klinicznych dla projektu poszukiwania innowacyjnego leku na cukrzycę typu II. Firma planuje poszerzać zakres prac badawczych, podejmując współpracę z kolejnymi uczelniami i ośrodkami naukowymi w całej Polsce. W tym celu będzie także rozwijać dział naukowo-badawczy. Badania i rozwój są podstawą strategii Adamedu. Zarówno leki, tworzące portfolio firmy, jak i opracowywane innowacyjne terapie są odpowiedzią na potrzeby pacjentów oraz środowiska medycznego. W zamierzeniu firmy mają one odpowiadać na tzw. niezaspokojone potrzeby medyczne, niosąc jak największą korzyść pacjentom. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom Adamed stale inwestujemy w badania nad nowymi, skutecznymi, bezpiecznymi i jednocześnie bardziej dostępnymi terapiami.

16 2_2009.indd 16

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:16

Image P

Sophisticated requirements? Safety in detail.

Po dopuszczeniu produktu wartość The fastest and safest delivery for yourparametru new proTTM przyczynia się do sukcesu ekonomicznego. duct: Filling and packaging technologies of OptiZ Optima pharma są Państwo w każdym ma Group Group pharma. względzie pod bezpiecznymi Marki After approval, time-to-marketskrzydłami. brings economic Inova, Kugler Klee oferują jedyny w swoim success. With oraz Optima Group pharma, you are on rodzaju do napełniania, opathe safe wachlarz side. The urządzeń brands Inova, Kugler, and Klee, kowywania, jak również liofilizacji farmaceutyków, offer a unique range of machines for pharmaceutiwłącznie z procesami wstępnymi i końcowymi, aż cal filling, packaging, and freeze drying, including po oprogramowania automatyki. Wszystkie both upstream and downstream processes maand szyny spełniają najwyższe wymagania związane

z bezpieczeństwem procesu, jak również z jego automation software. All machines meet the highwydajnością czy elastycznością. est requirements with regard to process safety, output, and flexibility. Zarówno w przypadku farmaceutycznych jak i biotechnologicznych oraz proszków Optima Group pharma cieczy has implemented many Optima Group pharma na and arenie large turnkey projects for zrealizowała pharmaceutical biomiędzynarodowej, liczne kompleksowe projekty technical liquids and powders - successfully and , „pod klucz" w sposób i niezawodny. reliably. But no matter if pomyślny the projects are large or Czy to w przypadku dużych czy też małych prosmall – our service is always perfect. jektów – zapewniamy perfekcyjną obsługę.

Kalimpex OPTIMA GROUP pharma GmbH Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany www.optima-group-pharma.com

BIURO INFORMACJI TECHNICZNO-HANDLOWEJ ul. Lazurowa 8, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn tel. (48-22) 720 70 64 , -65, fax: (48-22) 720 70 66 e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl

INOVA KUGLER KLEE

Optima Group is global: In the USA, Mexico, Brazil, France, the United Kingdom, Italy, Japan, Korea, China and Germany

2_2009.indd Image Pharma17 2009_englisch für Polen mit altem Motiv.indd 1

2009-07-16 13:08:18 12.02.2009 09:57:31

artykuł sponsorowany

polski przemysł

Nowa koncepcja jednorazowych filtrów wgłębnych do wstępnego oczyszczania Marek Skibiński BioPharmaceuticals Pall Poland Sp. z o.o.

Nowoczesne filtry wgłębne do oddzielania komórek i klarowania ekstraktów komórkowych charakteryzują się wysokimi pojemnościami i żywotnością roboczą; mogą być stosowane w szerokim zakresie wielkości cząstek oraz przy wzrastającej gęstości i objętości kultur komórkowych. Rozwój nowatorskiej koncepcji jednokrotnego użytku dla filtrów wgłębnych oznacza obecnie jakościowy skok w filtracji procesowej.

owe filtry wgłębne StaxTM łączą optymalną wydajność filtracji z zaletami przyszłościowych technik jednorazowych. Bazują one na jednowarstwowych lub dwuwarstwowych płytach filtracyjnych Seitz  i sprawdzonej, wytrzymałej koncepcji modularnej SUPRAdiscTM II 16” , gwarantującej wysoką odporność mechaniczną także w trudnych warunkach procesowych. System Stax wykorzystuje stabilną konstrukcję ze stali szlachetnej, która umożliwia prosty i elastyczny montaż najróżniejszych kapsuł z filtrami wgłębnymi. Dostępny zakres powierzchni waha się pomiędzy 0,25 m² - 2 m², dzięki czemu łączna powierzchnia może być dobrana dowolnie. Dla pojedyńczego filtra może ona osiągnąć maksymalnie 20 m², lecz przy równoległym zainstalowaniu może zostać zwielokrotniona nawet do 100 m². System Stax łączy najprostszą obsługę z najwyższą opłacalnością i bezpieczeństwem. Opiera się na tej samej koncepcji projektowej co mniejsze kapsuły SUPRAcapTM 100 i SUPRAcap 60, przez co możliwa jest obróbka objętości cieczy procesowych począwszy od jednego aż do ponad 20 000 litrów.

Stanowiska Stax ze stali szlachetnej z kapsułami filtrów wgłębnych Laborat. system

Proces system do 10 m2 (Wariant T)

Proces system do 20 m2 (Wariant Inline)

lotnictwo i astronautyka, oraz na rynkach przemysłowych. W roku podatkowym 2008 całkowity obrót firmy wyniósł 2,57 miliarda $. Korporacja Pall, której siedziba znajduje się w East Hills, New York, USA, posiada liczne przedstawicielstwa na całym świecie. Szukajcie nas pod adresem internetowym http://www.pall.com.

Profil firmy Pall w zarysie Pall Corporation jest światowym liderem w dziedzinie filtracji i szeroko pojętych procesów rozdzielania. Główne zainteresowanie skupia na dwóch gałęziach rynku: Life Sciences i Industrial. Firma oferuje najnowsze produkty dla spełnienia wyrafinowanych potrzeb w następujących dziedzinach: biotechnologia, farmacja, transfuzje medyczne, energia, elektronika, oczyszczanie wód,

18 2_2009.indd 18

BioPharmaceuticals Pall Poland Sp. z o.o. ul. Jagiellońska 74, 03-301 Warszawa tel: +48 (22)510-21-31, fax +48 (22)510-21-01 marek.skibinski@europe.pall.com wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:19

2_2009.indd 19

2009-07-16 13:08:22

polski przemysł

art artykuł sponsorowany

R P

Na urz po za lin cy ko po mo sk sta roz po zw Ur od pro wy nik

od str od TR Ty SV zd sz na wy w na po tło

Tu rec na za pro

OP Ott ww

20 2_2009.indd 20

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

Sta

Anz_inova_dt_ Anz_inova_dt_eng_fran 2009-07-16 13:08:25

artykui sponowveny artykui sponowveny

Recyrkulacja: Przestój konsekwencji Recyrkulacja: Przestój bezbez konsekwencji

artykuł sponsorowany

Recyrkulacja: Recyrkulacja: Przestójbez bezkonsekwencji konsekwencji Przestój Nawet krótkie przestoje i przerwy w pracy Nawet krótkie przestoje i przerwy w pracy urządzeń mogą być źródłem problemów urządzeń mogą być źródłem problemów podczas rozlewania produktów w formie podczas rozlewania produktów w formie zawiesiny. Po ponownym uruchomieniu zawiesiny. Po ponownym uruchomieniu linii w następstwie wstrzymania pralinii w następstwie wstrzymania pracy urządzenia typową i nieunikniona cy urządzenia typową i nieunikniona koniecznością było odrzucenie pierwszych koniecznością było odrzucenie pierwszych pojemników ze strzykawkami, ponieważ nie pojemników ze strzykawkami, ponieważ nie można było zagwarantować zamierzonego można było zagwarantować zamierzonego składu produktu pod względem składników składu produktu pod względem składników stałych oraz płynnych (zawiesiny mogą się stałych oraz płynnych (zawiesiny mogą się rozwarstwiać). Technologia recyrkulacji prorozwarstwiać). Technologia recyrkulacji proponowana przez Optima Group Pharma poponowana przez Optima Group Pharma pozwala tego uniknąć oraz zaoszczędzić czas. zwala tego uniknąć oraz zaoszczędzić czas. Uruchamiając ponownie linię, można teraz Uruchamiając ponownie linię, można teraz od razu ustawić „tryb produkcji”, bez utraty od razu ustawić „tryb produkcji”, bez utraty produktu. Linia napełniania i pakowania produktu. Linia napełniania i pakowania wyposażona jest w ścieżkę reakcji. Pojemwyposażona jest w ścieżkę reakcji. Pojemniki, owinięte w ochronne osłony plastikowe, niki, owinięte w ochronne osłony plastikowe,

Napełnianie zawiesiną Napełnianie zawiesiną utraty produktu, bez bez utraty produktu, niezależnie od przestoniezależnie od przestojów. jów.

najmniejsze ilości zawiesiny mogą być pododkażane są alkoholem, po czym trafiają do najmniejsze ilości zawiesiny mogą być pododkażane są alkoholem, po czym trafiają do dane recyrkulacji. Tuż po napełnieniu, w gostrefy przepływu laminarnego. Urządzenie dane recyrkulacji. Tuż po napełnieniu, w gostrefy przepływu laminarnego. Urządzenie towych strzykawkach umieszcza się tłoczki, odpakowujące Inova oraz robot Inova towych strzykawkach umieszcza się tłoczki, odpakowujące Inova oraz robot Inova podawane z automatycznego zasobnika TRR usuwają plastikową osłonę, pokrywę podawane z automatycznego zasobnika TRR usuwają plastikową osłonę, pokrywę sortującego i ustawiane dokładnie w cyTyvek oraz wkładkę. Urządzenie Inova sortującego i ustawiane dokładnie w cyTyvek oraz wkładkę. Urządzenie Inova lindrze strzykawki. Zestaw napełnionych SV 125 idealnie nadaje się do połączenia lindrze strzykawki. Zestaw napełnionych SV 125 idealnie nadaje się do połączenia i zamkniętych strzykawek przenoszony z dwoma wymienionymi powyżej mai zamkniętych strzykawek przenoszony z dwoma wymienionymi powyżej majest na powrót do pierwotnego pojemnika. szynami do wstępnej obsługi pojemników jest na powrót do pierwotnego pojemnika. szynami do wstępnej obsługi pojemników Na pojemnikach umieszcza się informacje na strzykawki. Cały zestaw strzykawek Na pojemnikach umieszcza się informacje na strzykawki. Cały zestaw strzykawek dotyczące serii, umożliwiające identyfikację wyciągany jest z pojemnika i umieszczany dotyczące serii, umożliwiające identyfikację wyciągany jest z pojemnika i umieszczany oraz śledzenie produktu. w pozycji napełniania. Następnie strzykawki oraz śledzenie produktu. w pozycji napełniania. Następnie strzykawki napełniane są w pięciu pozycjach, szereg napełniane są w pięciu pozycjach, szereg Określony, ograniczony obszar sterylności, po szeregu, przy pomocy obrotowych pomp Określony, ograniczony obszar sterylności, po szeregu, przy pomocy obrotowych pomp który został faktycznie wmontowany w linię, tłokowych. który został faktycznie wmontowany w linię, tłokowych. stanowił jedno z największych wyzwań tego stanowił jedno z największych wyzwań tego projektu. Bezkolizyjny przepływ produktu, Tu ponownie czeka na aktywację system projektu. Bezkolizyjny przepływ produktu, Tu ponownie czeka na aktywację system jasny układ linii oraz zwarte wymiary optyrecyrkulacji: bezpośrednio przed igłami jasny układ linii oraz zwarte wymiary optyrecyrkulacji: bezpośrednio przed igłami malnie się uzupełniły. napełniającymi znajduje się precyzyjny malnie się uzupełniły. napełniającymi znajduje się precyzyjny zawór recyrkulacyjny. W razie przerwy w zawór recyrkulacyjny. W razie przerwy w procesie napełniania i pakowania nawet procesie napełniania i pakowania nawet

OPTIMA GROUP pharma GmbH OPTIMA GROUP pharma GmbH Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany www.optima-group-pharma.com www.optima-group-pharma.com

Kalimpex Kalimpex BIURO INFORMACJI TECHNICZNO-HANDLOWEJ BIURO TECHNICZNO-HANDLOWEJ ul.INFORMACJI Lazurowa 8, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn ul. Lazurowa 8, Sękocin 05-090 tel. (48-22) 720 70Stary, 64 , -65, fax: Raszyn (48-22) 720 70 66 tel. (48-22) 720 70 64 , -65, fax: (48-22) 720 70 66 e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl

Proces napełniania relizowany Proces napełniania relizowany w urządzeniu napełniającym i w urządzeniu napełniającym i zamykającym zamykającym

INOVA INOVA KUGLER KUGLER KLEE KLEE

Stany Zjednoczone, Meksyk, Brazylia, Francja, Włochy, Anglia, Japonia, Korea, Chiny Stany Zjednoczone, Meksyk, Brazylia, Francja, Włochy, Anglia, Japonia, Korea, Chiny

www.farmacom.com.pl

Anz_inova_dt_eng_franz_polnisch.indd 1 Anz_inova_dt_eng_franz_polnisch.indd 1 2_2009.indd 21

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

12.02.2009 10:01:17 12.02.2009 10:01:17

2009-07-16 13:08:27

produkcja

Biotechnologia

Namnażanie komórek – nabiera kultury

Opracowanie wersji polskiej: Mariusz Kłosiński, Alfa Laval Polska

22 2_2009.indd 22

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:37

udzie – podobnie jak wszystkie organizmy – zbudowane są z komórek. I mimo, że organizm nasz wygląda na wystarczająco trwały, to tworzy go w przybliżeniu 10 trylionów komórek podzielonych na 200 różnych typów. Komórki te są całkowicie wyspecjalizowane: wątroba składa się z komórek wątroby, mięśnie z wyspecjalizowanych komórek mięśniowych, itd.. I to właśnie hodowla i selekcjonowanie komórek macierzystych poza organizmem, w warunkach laboratoryjnych lub w zakładach produkcyjnych w celu dalszego ich wykorzystania przy produkcji leków jest jednym z najbardziej fascynujących procesów w nowoczesnej biotechnologii. Pierwsze próby wyhodowania komórek zostały przeprowadzone na kurczakach w późnych latach XIX wieku, a dokładnie w 1885 roku. Wtedy to właśnie Wilhelmowi Roux udało się pobrać z embrionu kurczaka płat szpiku i przechowywać go w ciepłym roztworze soli przez kilka dni. Wydarzenie to uznaje się za podwaliny rozwoju kultur tkankowych. Dalszy rozwój tego procesu nastąpił w pierwszej dekadzie XX wieku i był wynikiem prac naukowców z John Hopkins Medical School i uniwersytetu w Yale. W latach 1940-1950 rozpoczęto stosować wyhodowane na kulturach komórkowych wirusy do produkcji szczepionek. Szczepionkę polio, która ostatecznie eliminuje groźbę choroby wyhodowano z kultur komórkowych pobranych z nerek małpy. Obecnie produkcja lekarstw przy wykorzystaniu kultur komórkowych stała się jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin w biotechnologii. Jest to wynik równoległego rozwoju technologii na trzech kluczowych etapach ich hodowli: fermentacji, namnażania i oczyszczania. Namnażanie odbywa się poprzez oddzielanie kultur komórkowych z ośrodka wzrostu przy wykorzystaniu różnych technik zapewniających delikatny przebieg tego procesu. Są to: oddzielanie odśrodkowe, mikrofiltracja, głęboka filtracja i filtracja poprzez porowate membrany. Z tych wszystkich technik oddzielanie odśrodkowe jest najczęściej używane, ze względu na możliwości stosowania zarówno w laboratoriach jak i zakładach produkcyjnych różnej wielkości.

Oddzielanie odśrodkowe wykorzystuje różnice w gęstościach cząstek stałych jak i otaczającej jej cieczy i przyspiesza procesy osadzania, które w warunkach naturalnych występują podczas sedymentacji. W większości zastosowań przemysłowych do usuwania komórek i szczątków komórkowych z pożywki wykorzystywane są szybkoobrotowe wirówki talerzowe. Zapewniają one pracę w systemie ciągłym, gwarantując stałą wydajność, spójną z wymaganym czasem trwania procesów namnażania. Niestety nie jest to takie proste jak nam się wydaje. Komórki macierzyste są organizmami bardzo wrażliwymi na wszelkie działania. I mimo, że sam proces oddzielania jest stosunkowo prosty, to w przypadku tych organizmów wyzwaniem jest takie przeprowadzenie procesu oddzielania, aby liczba uszkodzonych/ rozerwanych komórek była jak najmniejsza. Rozpędzenie materiału bogatego w proteiny zajmuje tylko ułamek sekundy. I mimo, że prędkość jest tutaj istotą procesu, to nie może ona prowadzić do zniszczenia bardzo wrażliwej membrany ściany komórkowej i uwolnienia niepożądanych, wewnątrzkomórkowych białek do pożywki - procesu znanego jako liza (rozpad). Okazuje się, że jeśli zabezpieczymy komórki przed dodatkowym rozpadem podczas przyspieszania cieczy, to możemy podwyższyć wydajność oddzielania, przy jednoczesnym osiągnięciu założonych rezultatów separacji. Również dalsze oczyszczane pożądanych białek opuszczających wirówkę jest uproszczone i może być przeprowadzone przy wykorzystaniu bardziej kompaktowych urządzeń, co przynosi znaczne oszczędności. Celem procesu jest uzyskanie maksymalnej efektywności separacji przy jak najmniejszych zmianach w produkcie. Wraz z rozwojem kultur komórkowych ze stosunkowo prostych postaci, następował też rozwój urządzeń przeznaczonych do ich namnażania. Od wczesnych początków rozwoju nauki o kulturach komórkowych, gdy Alfa Laval wspólnie z liderami przemysłu biotechnologicznego opracowywała metody procesu fermentacji komórek na dużą skalę, stało się jasne, że właściwości kultur komórkowych wymagają stosowania wirówek o konstrukcji zapewniającej niezwykle delikatny

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 23

produkcja

Peter Rose z firmy Alfa Laval prezentuje jeden z rozwijających się stale obszarów – filtracji i separacji w przemyśle biotechnologicznym: namnażanie komórek macierzystych i wykorzystywanie ich w produkcji nowych leków i substancji aktywnych. Artykuł bada pochodzenie używanej w tym sektorze technologii oraz rozważa najnowsze osiągnięcia.

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

23 2009-07-16 13:08:42

produkcja Fot. 1. System wirowania Culterfuge 100 firmy Alfa Laval

proces ich oddzielania. Założenie takie doprowadziło do wprowadzenia pustych wrzecion (zasilanie od dołu), które początkowo były stosowane w wirówkach przeznaczonych dla przemysłu mleczarskiego. Zadaniem ich było zabezpieczenia cząstek tłuszczu znajdujących się w mleku przed podziałem podczas procesu przyspieszania. Dekady później technologia ta została wykorzystana w nowoczesnych metodach przetwarzania kultur komórkowych. Tak jak wiele innowacji, początkowe osiągnięcia naukowców miały niewiele wspólnego z ostatecznym rezultatem. Opracowując studium wykonalności wirówki, w której następowałby wyrzut cieczy pod ciśnieniem, inżynierowie Alfa Laval brali pod uwagę piwo jako oryginalny produkt, a nie mleko. Założeniem było oczyszczanie piwa poprzez oddzielanie odśrodkowe bez dostępu powietrza wewnątrz urządzenia i pod takim ciśnieniem, które byłoby wystarczające do wyeliminowania strat dwutlenku węgla. Jedyną racjonalną metodą skonstruowania zamkniętego (hermetycznego) systemu było wprowadzenie produktu od spodu wirówki, przez cylindryczne wrzeciono bębna i usuwanie jego przez dyszę bębna. Prototyp maszyny do klaryfikacji piwa był również testowany do odwirowywania mleka, i okazał się bardzo efektywnym rozwiązaniem w procesie wyeliminowania tworzenia się piany. Ponieważ w ówczesnych czasach przetwarzanie mleka okazało się bardzo dochodowym zajęciem, inżynierowie dokonali modyfikacji oryginalnego urządzenia, wyposażając je w dwa króćce wylotowe, dopasowując w ten sposób urządzenia do oddzielania śmietany. Testy wykonane w szwedzkiej mleczarni okazały się na tyle udane, że Alfa Laval wyprodukowała kilka nowych wirówek i pokazała na wystawie Deutche Landwirt-schaftlische Gesellschaft w Berlinie w 1933 roku. Po rozpowszechnieniu tego wynalazku na szeroka skalę, można powiedzieć, że pierwsza hermetyczna wirówka Alfa Laval radykalnie zmieniła technologie produkcji piwa i przetwarzania mleka. Jak przystało na pionierskie rozwiązanie, wydrążone wrzeciono sprawiało, że wirówka

24 2_2009.indd 24

wyglądała zupełnie inaczej niż dotychczas stosowane urządzenia. Rama była tak zaprojektowana, by zapewnić łatwy dostęp, do znajdującego się w dolnej części wirówki, króćca wlotowego mleka pełnego. Niestety ani tradycyjne dwuczęściowe wrzeciona bębna, ani nowsze tzw. Bałtyckie nie mogły być zastosowane w nowych wirówkach. W rezultacie, wirówka hermetyczna musiała mieć całkowicie nowe wrzeciono. Przy opracowywaniu jego skorzystano z konstrukcji wrzeciona, zainstalowanego w olbrzymiej, na owe czasy, wirówce do drożdży Alfa Laval, OVK 5. Na samej górze wrzeciona, tuż poniżej bębna, zamontowano elastyczne łożysko górne – radialne łożysko kulkowe, które podtrzymywało bęben, zaś na samym końcu sferyczne łożysko kulkowe, które zapewniało precyzyjne ruchy wrzeciona. Mleko było wprowadzane pod ciśnieniem do bębna przez wrzeciono zamontowane w dolnej jego części. Uszczelnienie pomiędzy wlotem rury stacjonarnej i wirującym wrzecionem składało się z gumowej uszczelki w kształcie litery U o wzmocnionej strukturze. Mleko do bębna doprowadzane było przez komorę centralną zlokalizowaną na dnie bębna, skąd było dystrybuowane w standardowy sposób do stosu talerzy. Od momentu, kiedy z konstrukcji wirówki wyeliminowano otwór z centralnej części, jego średnica została znacznie zmniejszona, w porównaniu do maszyn z górnym wlotem. W rezultacie zmiany konstrukcji cała wolna przestrzeń w bębnie została wypełniona cieczą. Oprócz uzyskania podstawowego celu, jakim było wyeliminowania efektu pienienia się śmietany i mleka chudego – hermetyczna wirówka przyniosła kilka innych korzyści, z których najważniejszą było zdolność oddzielania tłuszczu, o wiele lepsza niż w innych wirówkach. Na wyższą wydajność urządzenia miały wpływ dwa czynniki. Po pierwsze, mleko było przyspieszane w bardzo delikatny sposób w długim pustym wrzecionie, zmniejszając w ten sposób podział cząsteczek tłuszczu. Po drugie, talerze Alfa-disc miały mniejszy promień wewnętrzny, zwiększając przy tym przestrzeń wirowania dostępną w bębnie o określonym rozmiarze.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:08:50

Łagodne przyspieszenie ma bardzo niewielki wpływ na komórki. Puste wrzeciono tworzy prawdziwie hermetyczną konstrukcję, która całkowicie eliminuje przestrzeń oddziaływania na granicy faz powietrze-ciecz w wirówce i, tym samym, występowanie piany, która jest głównym czynnikiem degradującym białka. Dodatkową korzyścią jest fakt, że konstrukcja pozwala, aby wylot odcieku był o małym promieniu, co zmniejsza zarówno zużycie energii oraz redukuje skoki temperatury do minimum podczas separacji. W modelu matematycznym stworzonym dla przeanalizowania powstawania uszkodzeń we wrażliwych na zniszczenia cząstkach, które mają miejsce w strefie zasilania wirówki odśrodkowej, okazało się, że uszkodzenia nie są uzależnione od natężenia przepływu. Podczas swoich prac badawczych, Boychyn przeprowadził symulację przepływu w strefie przyspieszania w tradycyjnej wirówce,

wykorzystując do tego program obliczeniowej dynamiki płynów (CFD). Porównywane były dwa przypadki: przepływ klasyczny cieczy przy obecności powietrza w strefie zasilania i gdy strefa zasilania jest wypełniona delikatnie cieczą, (czyli bez powietrza). W rezultacie okazało się, że przyspieszania produktu z obecnością powietrza w strefie zasilania zużywa maksymalnie dwa razy więcej energii niż przyspieszanie bez obecności powietrza. Wyższy pobór energii prowadzi do znacznie większych uszkodzeń w zawiesinie wytrąconych białek, a w rezultacie do gorszej klaryfikacji. W późniejszych swoich badaniach, Boychyn wykorzystał podobne narzędzie CFD do skonstruowania modelu sił przyspieszających w strefie przyspieszenia wielokomorowego bębna, w celu dokładnego określenia wydajności wirówki. W fazie końcowej prac, ta sam grupa naukowców przeprowadziła porównywalne badanie obróbki kultur komórkowych, wykorzystując dwie wirówki talerzowe

Fot. 2. Podczas przeprowadzania procesu fermentacji kultur komórkowych na dużą skalę, okazało się, że wymagają one zastosowania niesamowicie delikatnych urządzeń do oddzielania

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 25

produkcja

Taka sama hermetyczna konstrukcja pustego wrzeciona została zastosowana w Culterfuge - pierwszej w pełni hermetycznej wirówce, która została skonstruowana specjalnie do oddzielania kultur komórkowych włączając w to komórki macierzyste i wytrącone białka. Celem takiego rozwiązania było uzyskanie jak najdelikatniejszego przyspieszenia, osiąganego w wirówkach talerzowych, zaprojektowanych do oddzielania komórek.

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

25 2009-07-16 13:08:57

produkcja

Fot. 3. Moduł do namnażania komórek Culterfuge

przeznaczone do procesów pilotażowych lub produkcji na małą skalę. Jedna wirówka została wyposażona w tradycyjną strefę przyspieszania, zaś druga w hermetyczny wlot do pustego wrzeciona zapewniający delikatny proces przyspieszania cieczy zasilającej. Inne parametry obydwu urządzeń (takie jak: obroty, przestrzeń) były takie same. W wyniku przeprowadzonych badań okazało się, że wirówka wyposażona w puste wrzeciono osiągnęła dwu i pół krotnie wyższą wydajność przy takim samym poziomie klaryfikacji, w stosunku do drugiej badanej wirówki.

Nowoczesny system Culterfuge Wyposażenie nowoczesnego systemu namnażania kultur komórkowych, jakim jest wirówka Culterfuge w technologię pustego wrzeciona umożliwia przeprowadzanie procesu ciągłego namnażania komórek macierzystych w hermetycznych warunkach. Montowany na ramie moduł składa się z wysokoobrotowej wirówki talerzowej z pełnym orurowaniem dla cieczy procesowych i serwisowych. Moduł zawiera również wbudowany system elektryczny z wyłącznikiem Start/Stop, panel sterowniczy PLC i jednostkę pneumatyczną. Silnik dostarczany jest standardowo z wbudowanym przetwornikiem częstotliwości (VFD). System może być wyposażony opcjonalnie w pompę, dostosowaną do sterylizacji parą, do pompowania fazy stałej. Konstrukcja wirówki Culterfuge jest zgodna z wytycznymi większości norm dotyczących zbiorników ciśnieniowych, włączając w to ASME i PED. Wszystkie części mające kontakt z produktem zostały wykonane z wysokogatunkowej stali kwasoodpornej. Dostępne są różne standardy wykończenia powierzchni od Ra=1,2 µm czy Ra=0,8 µm do Ra=0,5 µm z elektropolerowaniem. Modułowy system montowany na ramie może być dostarczany w wersji otwartej (niehermetycznej), aseptycznej z możliwością sterylizacji układu lub w wersji do sanityzacji parą.

26 2_2009.indd 26

Zasada działania Produkt wprowadzany jest do wirówki Culterfuge 100 przez wydrążone wrzeciono, a następnie, podczas przesuwania się ku górze, ulega stopniowemu przyspieszeniu, co zmniejsza wartość sił ścinających oddziałujących na ciecz oraz zabezpiecza komórki przed rozpadem (liza). W celu wyeliminowania ryzyka zmieszania się z powietrzem, strefa zasilania wypełniona jest całkowicie wirującą cieczą. Całkowicie hermetyczny wylot eliminuje możliwość kontaktu produktu z powietrzem lub zewnętrznym środowiskiem oraz eliminuje pienienie i denaturację produktu. Podczas procesu produkcyjnego woda operacyjna utrzymuje ruchomą dolną część bębna blisko jego pokrywy. Podczas opróżniania bęben opada na bardzo krótki czas (mniej niż sekunda). W tym czasie faza stała zostaje wyrzucana poprzez dysze wylotowe. Wysoka prędkość wyrzucanych cząstek jest redukowana w cyklonie. Wykorzystanie kultur komórek w produkcji nowych szczepionek i lekarstw jest w dzisiejszych czasach szeroko wykorzystywane w biotechnologii i przemyśle farmaceutycznym. Jednak, aby tak się stało musiało upłynąć wiele czasu i wiele badań należało przeprowadzić. Udało się tego dokonać częściowo dzięki badaniom nad kurczakiem, a częściowo dzięki wynalezieniu wirówki, która oddzielała śmietanę od mleka, a która obecnie służy temu, co najcenniejsze dla nas wszystkich, utrzymaniu naszego organizmu w dobrym zdrowiu.

Opracowano na podstawie artykułu pt. „Cell harvesting – getting cultural”, Peter Rose, Alfa Laval, opublikowanego w ‘Filtration + Separation’, październik 2008.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:08

farmaceutycznej i kosmetycznej

2_2009.indd 27

2009-07-16 13:09:11

2_2009.indd 28

2009-07-16 13:09:14

produkcja

Rola substancji poślizgowych w tabletce Jerzy Lasota

Z wielu parametrów procesu tabletkowania, jednym z najważniejszych jest siła wypychania tabletki z matrycy. Na ogół znana jest dość pobieżnie, bo tylko nieliczne tabletkarki mają możliwość jej monitorowania. Podczas projektowania formulacji dokładna znajomość sił wypychania jest nieodzowna, jako alternatywa informacji podręcznikowych, nie zawsze trafnych. Badania tych sił, dość odległe od farmacji, są dziedziną typowo mechaniczną. Wiadomo jednak z praktyki, że w trudniejszych przypadkach nie można opracować dobrej formulacji, zwłaszcza bezpośredniej, nie znając czy choćby nie stosując mechaniki.

abletki powstają z sypkiej masy wykonanej albo metodą granulacji na mokro i wysuszonej, albo będącej mieszaniną suchych proszków. Technologiczne i ekonomiczne aspekty obydwu tych metod były i są dyskutowane od lat. Druga z nich, trudniejsza do przygotowania lecz niezwykle atrakcyjna cenowo, zdobywa zwolenników w miarę odsłaniania coraz to nowych szczegółów, które powoli udaje się rozwiązywać. Prezentowany tutaj temat jest tak szeroki, że niniejszy artykuł może pełnić rolę jedynie wstępu. Niezależnie od tego jaką metodą masa tabletkowa została wykonana, powinna ona spełniać określone

Rys. 1.

cechy, kwalifikujące ją jako lek. Ponadto - jako że tabletka jest formą leku o największym udziale obróbki mechanicznej - masa tabletkowa musi spełniać tak że wymogi czysto mechaniczne, które z punktu widzenia procesu wcale nie są drugorzędne w stosunku do wymagań chemicznych czy farmaceutycznych. Tak więc musi ona: • dać się zasypać do matrycy w wymaganej, powtarzalnej ilości, • dać się sprasować w monolit, • pozwolić się możliwie lekko wypchnąć z matrycy. Powyższe wymagania najczęściej są z sobą w konflikcie. Przykład: duża ilość substancji poślizgowej obniża wprawdzie siłę wypychania, lecz równocześnie osłabia spoistość tabletki, a jeszcze wydłuża czas rozpadu. Odwrotnie: chcąc uzyskać mocną tabletkę (twarda, dobry rozpad, nie pyląca, bez skłonności do wieczkowania), redukujemy czasem ilość poślizgu. Rodzi to jednak zagrożenia wzrostu sił wypychania, co się przekłada na szybsze zużycie narzędzi i trudności technologiczne, w postaci m.in. właśnie wieczkowania (rys. 1), którego chcieliśmy uniknąć. Wszak im wyższe siły wypychania, tym szybsze zużycie matryc - to kolejny problem, który wymaga optymalizacji Są przypadki, gdy tabletkowanie jest możliwe bez dodawania substancji

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 29

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

29 2009-07-16 13:09:16

produkcja

uznawanych za typowo poślizgowe. A to wówczas, gdy w formulacji jest np. dużo skrobi, celulozy lub nawet sama substancja czynna łatwo się wypycha. Z substancji pomocniczych, tabletkować bez dodatków można MCC (celuloza mikrokrystaliczna), skrobię kukurydzianą, pszeniczną, ryżową. Wśród substancji czynnych warto wymienić inulinę z cykorii, dobrze tabletkującą się bez dodatków. Celem niniejszych rozważań nie jest wyczerpujący przegląd dostępnych substancji poślizgowych, ale ogólne pokazanie ich działania i sposobów postępowania z nimi. Powszechnie stosowany stearynian magnezu (MgSt - magnesium stearate) jest atrakcyjny zarówno cenowo, jak i pod względem właściwości. Drugim, mniej powszechnym jest kwas stearynowy (AcSt - acidum stearinicum). Ma on mniejsze właściwości smarujące, ale może nieco uplastyczniać tabletkę, dając lepszą odporność na ścieranie, nie powodując przy tym nadmiernego wzrostu czasu rozpadu. Znane są korzystne przypadki zastąpienia MgSt przez AcSt, wymagające jednak zawsze przeprowadzenia precyzyjnych badań mechanicznych, tym bardziej że zmiana jakościowa wiąże się tu zazwyczaj także z ilościową.

Optymalizacja W każdej formulacji, każdego składnika powinno być tyle, ile rzeczywiście wymaga proces, a co wynika z zaawansowanych badań i chemicznych i mechanicznych. Co do sił wypychania, należy stwierdzić jasno: trzeba je koniecznie badać. Bez badań, prawdopodobieństwo „trafienia” z poślizgami w ilość optymalną jest bardzo małe, pomijając oczywiście przypadki łatwe. Skoro mowa o ilości optymalnej, spróbujmy ją zdefiniować, czy raczej określić skutki, jakie powinna powodować. Z praktyki wynika, że wartość sił wypychania nie powinna przekraczać 70 - 100N. Przy tych wartościach żadna maszyna nie będzie wykazywała przyśpieszonego zużycia krzywek i matryc, a one to właśnie są najbardziej narażone na zużycie. Spotyka się jednak procesy, w których wartości sił wypychających dochodzą do 250N i więcej. To już sprawa rozważań techniczno - ekonomicznych. Można bowiem stosować formulacje o trudnym wypychaniu, godząc się świadomie na częstszą wymianę krzywek (w zasadzie jednej - wypychającej) i matryc, w zamian uzyskując inne ważne korzyści. Pamiętać jednak należy o prawidłowym wykorzystaniu matryc (por. rys. 1). Otóż każda nowoczesna tabletkarka jest wyposażona w mechanizm, który sprawia, że prasowanie tabletki może się odbywać w różnych miejscach, czyli głębiej lub płycej. Jest to tak zwana regulacja strefy prasowania. Dzięki tej regulacji, często niestety zaniedbywanej, uzyskujemy równomierne wycieranie lub erozję otworów matrycowych, co w powiązaniu z uporządkowaną eksploatacją obydwu ich stron, znacznie wydłuża żywotność matryc.

Kształt tabletki jako parametr krytyczny Problem łatwego przemieszczania dotyczy nie tylko tarcia boków tabletki o ścianki matrycy, ale także tarcia wzajemnego pomiędzy cząstkami tabletkowanej substancji. Drastyczny przykład nadmiernego tarcia wewnętrznego pokazano na rys. 2. Próbę wykonano jako ciekawostka, na potrzeby niniejszej publikacji. Spotyka się

30 2_2009.indd 30

Rys. 2.

produkty, w których tarcie wewnętrzne jest tak duże, że nie pozwala na równomierne wypełnienie kształtu, zwłaszcza w tabletkach bardziej wypukłych. Oto schemat tego zjawiska (rys. 3). Zaznaczona na czerwono siła poprzeczna, składowa nacisku głównego, występująca tuż przed

Rys. 3.

ostatecznym sprasowaniem tabletki, przemieszcza cząstki w kierunku środka. Jak łatwo zauważyć, siła ta jest tym większa im bardziej wypukła jest tabletka, lub gdy ma fazkę. Jeśli siły tarcia (wewnętrznego i zewnętrznego - to przypadek złożony) będą duże, to substancja nie przemieści się w oczekiwanym kierunku i środek tabletki pozostanie miękki, nie doprasowany. Takie tabletki ścierają się na wypukłościach podczas powlekania lub pakowania. Zauważmy, że im bardziej wypukła tabletka, tym większa skłonność do dyslokacji spowodowanych poprzecznie skierowaną siłą (rys. 3, czerwona strzałka), czyli do powstawania wieczek. Dozowanie substancji poślizgowej w tym przypadku powoduje dwa efekty: łatwiejsze przemieszczanie się prasowanej substancji, lepsze wypełnienie, czasem poprawę sypkości, ale też.... właśnie zwiększenie skłonności do wieczkowania poprzez osłabienie wiązań. Trudno tu znaleźć optimum i nie zawsze jest to możliwe. Ratunkiem w takiej sytuacji jest zastosowanie stempli o mniejszej wypukłości. Oczywiście tam, gdzie nie zakłóci wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:17

produkcja

to następnych procesów: powlekania i pakowania. Znany jest przypadek, że zmiana stempli na mniej wypukłe o tej samej średnicy, umożliwiła kontynuowanie produkcji, którą wcześniej musiano przerwać z powodu wieczkowania. Nie należy więc stosować dużych wypukłości tam, gdzie z charakterystyki substancji (mało plastyczna, szorstka, o małej sypkości, duże tarcie wewnętrzne) wynika skłonność do kruchego przełomu.

Rys. 4.

Jak badać? Skrupulatne badanie sił wypychających jest zajęciem o tyle złożonym, że wpływ na wyniki może tu mieć czas tabletkowania, czyli inaczej: ilość tabletek wykonanych w jednej matrycy. Chodzi głównie o wpływ temperatury, która w pracującej maszynie narasta i stabilizuje się dopiero po pewnym czasie. Czynnik ten nie powinien być pominięty, gdyż w danej formulacji może powodować osłabienie działania substancji poślizgowych. Podkreślam słowa „w danej formulacji”, gdyż wszystko zależy od tego z jakimi substancjami pracujemy, a zatem: prawie żaden z przytoczonych tu wywodów nie ma charakteru uniwersalnego - to ważne! Przykład badania przedstawia rys. 4, którego treści komentować nie trzeba. Sposób badania zależy od posiadanych umiejętności i wypracowanych własnych metod. Mając

Rys. 5.

możliwość pracy jednostemplowej, a nadaje się do tego każda tabletkarka rotacyjna, można najkorzystniej przeprowadzić wspomniane próby. Oczywiście nie w każdym przypadku ich wykonywanie jest celowe, ale na pewno tam, gdzie zachodzi potrzeba szczególnej dbałości o proces. Na rysunku 5 przedstawiono wyniki badań wykonanych m.in. dla potrzeb tej publikacji. Porównano ze sobą dwie

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 31

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

31 2009-07-16 13:09:18

produkcja

wymieniane już substancje poślizgowe. Użyto maszyny ELTAB, skalibrowanej wg Kiliana TX-40, dającej naciski „na życzenie”, niezależne od ilości substancji w matrycy. Ciężary tabletek zostały skalkulowane tak, żeby tabletka sprasowana siłą 10kN miała grubość 5mm z dokładnością lepszą niż 0,1mm. Ten wymóg znacznie upraszcza i zarazem precyzuje wszelkie porównania wymienionych tu parametrów. Wyniki zostały skomentowane na rysunku. Przestrzec należy że nie wolno ich uogólniać na inne przypadki, o czym za chwilę. Na wyjaśnienie zasługuje ciekawy przebieg sił wypychania tabletek. Dla większych nacisków siły te nie rosną, jak by można oczekiwać, lecz maleją. Wynika to z właściwości mikrocelulozy krystalicznej, której tu jest stosunkowo dużo. Dla większych nacisków, siły kohezji (spoistość między cząstkami) zaczynają przekraczać siły adhezji (tarcie o matrycę) do tego stopnia, że tabletka wykonana z czystej mikrocelulozy wypada z matrycy sama, nie trzeba jej wypychać. Po prostu robi się mniejsza niż otwór matrycy. Innym przebiegiem kłócącym się nieco z intuicją jest czas rozpadu tabletek. Dlaczego dłuższy przy mniejszych naciskach? To już wina powietrza. Avicel RC-581 daje tabletkę porowatą. Pomiędzy porami mieści się powietrze, uchodzące w sposób widoczny podczas próby rozpadu. Ono to blokuje dostęp wody, stąd wydłużenie czasów. Jak widać, użyte tu przykładowo substancje, pomimo że hydrofobowe, stosunkowo niewiele pogarszają rozpad. Ale to tylko w tej formulacji. Warto jeszcze wspomnieć o interesującej właściwości stearynianu magnezu: potrafi dosłownie wyparować z matrycy w jednej chwili

pod wpływem ekstremalnego nacisku (kilkaset ton), przechodząc zapewne wcześniej w ciecz. Efekt ten, jakkolwiek uzyskany przypadkowo, wskazuje na możliwość uplastyczniania podczas zwykłego tabletkowania. Przy okazji omówionych wyżej badań, zamieszczono pewne obserwacja i dodano inne, tematycznie związane. Tak powstał przegląd różnych sposobów rozpadania się tabletek (rys. 6). Nie jest kompletny, bo brak w nim np. przypadku natychmiastowego rozpadnięcia się tabletki na dwie połówki, z których każda rozpada się już „normalnie”, jak to się zauważa w przypadku użycia silnych dezintegratorów mało żelujących, skojarzonych z mocnymi spoiwami (mikrocelulozy). Pokazane sposoby rozpadania dotyczą tabletek dwuwypukłych. Jak widać, obserwacje te mogą dostarczać wniosków co do przebiegu sił podczas zgniatania substancji w matrycy. Podobne obserwacje z twardościomierza, wraz z komentarzami, przedstawiono na rysunku 7. Dla potwierdzenia przestrogi zamieszczonej na rysunku 5, pokazano substancję diametralnie różniącą się cechami mechanicznymi (rys. 8), dla której nawet kilkunastoprocentowy dodatek poślizgów nie stanowi problemu. Jest to przypadek typowo badawczy, uzyskany stosunkowo prostymi środkami, lecz cenny z punktu widzenia technologii. Na uwagę zasługuje widoczne ekstremum spoistości dla nacisków ok. 20kN i to prawie niezależnie od zawartości poślizgu. W zasadzie na tym jednym spostrzeżeniu zbudowano całą formulację dla procesu bezpośredniego, uchodzącą do niedawna za niewykonalną. To zachęta dla farmaceutów do prowadzenia badań mechanicznych.

Rys. 6.

32 2_2009.indd 32

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:19

Na rys. 9 pokazano wykonywanie zadania polegającego na doborze ilości MgSt do granulatu wykonanego na mokro. Zadanie takie powstało w następstwie trudności technologicznych podczas produkcji, co objawiało się jako skłonność do wieczkowania w sposób losowy, bez dających się zauważyć zależności od czynników zewnętrznych. Granulat wykazywał widoczne wzrokowo duże zróżnicowanie wielkości cząstek. Z wykonanej analizy sitowej wybrano trzy frakcje i do każdej z nich dodano tyle samo – wagowo – stearynianu magnezu. Następnie wykonano badania tabletkowalności (stosunek spoistości do adhezji – traktowanych jako całki) każdej frakcji i wyniki zamieszczono w tabeli. Widać teraz, że dla frakcji 0,0 stearynianu jest za dużo, bo za długi jest czas rozpadu. Ponadto, tu właśnie podczas testów twardości zauważono przełomy wieczkujące. W tym przypadku, by pozbyć się wieczkowania, należy produkować granulat o bardziej jednorodnym rozdrobnieniu, a wówczas dobór optymalnej ilości MgSt nie będzie takim problemem. Przyczyna wieczkowania wydaje się oczywista: w różnych miejscach granulatu, w zależności od rozdrobnienia, mamy różne działanie środka poślizgowego. Nawet najstaranniej, najrówniej wmieszany, ilościowo dobrany jako „średnia”, w obecności ziaren o różnej wielkości będzie działał nieco odmiennie, jak to obrazują wykresy z rys. 9. Komentując dokładniej ten przypadek, trzeba dodać że granulat pochodził z kalibracji przez siatkę, a w takim procesie zwykle zawartość pyłu jest duża. Zmniejszeniu

produkcja

Przypadki technologiczne

Rys. 7.

Rys. 8.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 33

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

33 2009-07-16 13:09:20

produkcja

Rys. 9.

pylenia sprzyjała by nieco większa wilgotność, ale wówczas następuje klejenie do stempli. Skoro mowa o pyle w granulacie, to przypomnieć należy że najmniej się go wytwarza w prawidłowo przeprowadzonym procesie fluidalnym. Prawidłowo przeprowadzonym, to znaczy bez późniejszego przecierania i żadnej jakiejkolwiek ingerencji, co by świadczyło o niedostatecznym opanowaniu procesu. Operacją, która zmniejsza ilość pyłu, wiążąc go w granulki, jest wykonanie krótkiego natrysku po ostatnim trzepaniu filtrów. Tak wykonany produkt daje się zazwyczaj – jeśli dobrze sformułowany - tabletkować z najwyższymi prędkościami maszyny, prawie bez pylenia, powodując odchyłki nacisków zaledwie jednocyfrowe! Następny przykład stanowi przestrogę. Nabywając substancję poślizgową, a szczególnie kwas stearynowy, należy zwrócić baczną uwagę na rozdrobnienie. Cząstki o wielkości ponad 100μm (0,1mm) mogą powodować niemałe kłopoty podczas tabletkowania. Autorowi znany jest przypadek tajemniczego brudzenia tabletek, pomimo czystej maszyny i czystego surowca. Nie wdając się w szczegółowy opis, można skonkludować że odpowiedzialną za ten stan rzeczy substancją był właśnie kwas stearynowy, dostarczony w pojemnikach w których losowo zalegały warstwy o wielkości ziaren (kulek) aż 500μm

34 2_2009.indd 34

(0,5mm). W objętości jednej tabletki, wagowa ilość AcSt była prawidłowa, ale był on rozmieszczony nierównomiernie (patrz: symulacja na rys. 10). W połączeniu z celulozą i skrobią, będąc pod wpływem temperatury (to osobny, duży temat) i miejscami w nadmiarze, tworzył ciastowatą masę, która - zamiast dawać warstwę poślizgową - była rozsmarowywana po ściankach matrycy i tam pozostawała. W rezultacie lawinowo zwiększało się tarcie, przyklejona warstwa robiła się czarna od pocierania stemplami, a cząsteczki były odłupywane przez stemple dolne i trafiały na powierzchnię tabletki jako brudne plamki. Reszta jest już łatwa do wyobrażenia. Problem był wielki w dużej

Rys. 10.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:20

produkcja

Rys. 11.

firmie, niezwykle trudny do rozpoznania. Masę tabletkową wożono aż do innej firmy, ale z tym samym rezultatem brudnych tabletek. Przyczynę znaleziono dopiero po żmudnej analizie mechanicznej, polegającej głównie na badaniu sił wypychania, które dla tabletek z przeważającym udziałem „dużego” AcSt wynosiły aż 370N, zaś z AcSt „normalnym” - tylko 60N. Wprowadzając zatem wymóg, żeby cząstki w nowo kupowanym kwasie były nie większe niż 100μm, uzyskano radykalne rozwiązanie tego palącego problemu. Jak widać temat poślizgów jest dość złożony. Znany jest od kilku lat opatentowany (rys. 11) sposób na podawanie środka poślizgowego nie do całej masy tabletkowej, lecz tylko tam, gdzie jest niezbędny - tylko na powierzchnię stempli i matrycy. Jest to dobre rozwiązanie dla formulacji w których obecność substancji poślizgowej wewnątrz tabletki, przeszkadza w uzyskaniu takich cech jak krótki czas rozpadu, czy dobra spoistość. Zawsze jednak pamiętać należy o tym, że zapewnienie śliskich powierzchni narzędzi stemplowych, to jeszcze nie wszystko. Cząstki masy tabletkowej znajdującej się w matrycy też muszą mieć zapewnioną łatwość wzajemnego przemieszczania się. W dawniejszej literaturze rozróżniano substancje poślizgowe i smarujące, co raczej wskazywało na rolę jaką

pełnią, niż na różnice gatunkowe. W każdym razie, w przeciwieństwie do innych substancji pomocniczych, których obecność jest pożądana przez cały okres trwania tabletki, - te właśnie spełniają swoje zadanie tylko w momencie tabletkowania. Są narzucone przez wymagania mechaniki procesu i często traktowane jako zło konieczne.

Podsumowanie 1. Ilość substancji poślizgowej powinna być dobrana tak, jak na to wskazują badania mechaniczne wykonane dla danej formulacji. Dawanie substancji poślizgowej „na wszelki wypadek”, w ilościach opisanych w podręcznikach, jest trudne do zaakceptowania. 2. Jeżeli została skierowana do produkcji formulacja z mniejszą ilością substancji poślizgowej, bo służy to nadrzędnemu celowi (lepsza twardość tabletek, krótszy czas rozpadu itp.), to należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłową eksploatację narzędzi, zwłaszcza matryc. 3. Dla granulatów, optymalna ilość substancji poślizgowej zależy od wielkości granulek. Jest to jeden z bardzo ważnych powodów, dla których powinno się dążyć do uzyskania granulatów jednorodnych pod względem rozdrobnienia.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 35

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

35 2009-07-16 13:09:21

artykuł sponsorowany

produkcja

CUMULUS® PX20 używany w zakładach GFS Chemicals USA do chłodzenia SYLTHERM® XLT.

Kriogeniczne metody chłodzenia i kontroli temperatury procesów w przemyśle farmaceutycznym Janusz Kertyński

Linde Gaz Polska Sp. z o.o.

W dobie dynamicznego rozwoju przemysłu farmaceutycznego gazy techniczne i technologie gazowe znajdują szerokie zastosowanie w procesach produkcyjnych. Wymogi odnośnie jakości produktów, ekonomiki procesów, ochrony środowiska spowodowały rozszerzenie obszarów wykorzystywania gazów technicznych poza powszechnie stosowaną inertyzację.

ednym z procesów szeroko wykorzystywanych w produkcji API i farmaceutyków jest chłodzenie. W przypadku niektórych reakcji syntezy organicznej prowadzenie ich w temperaturach kriogenicznych skutkuje poprawą selektywności, oraz poprawą jakości i wydajności produkcji. Niskie temperatury korzystnie wpływają na przebieg reakcji Grignarda, reakcji niesymetrycznej redukcji ketonów, redukcji chlorków, reakcji alkylo-litowych i wiele innych. Klasyczne układy chłodzące umożliwiające osiąganie temperatur kriogenicznych są kosztowne i ze względu na skom-

36 2_2009.indd 36

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:22

produkcja

plikowaną budowę nie zawsze zapewniają wymaganą niezawodność. Dodatkowy problem występujący w takich układach chłodzących to konieczność precyzyjnej kontroli temperatury w niskich zakresach. Firma Linde opatentowała technologię, będącą doskonałą alternatywą dla wyżej wymienionych układów chłodzących. System CUMULUS ® Fluid Temperature Control (FTC) jest optymalnym rozwiązaniem w przypadku konieczności szybkiego obniżenia temperatury ciekłych mediów oraz jej precyzyjnej kontroli w zakresie pomiędzy -30ºC, a -120ºC. Urządzenia CUMULUS ® wykorzystują ciekły azot jako medium chłodzące i są stosowane w instalacjach do chłodzenia takich cieczy jak glikol, solanka, metanol, toluen, SYLTHERM ®. Ze względu na budowę urządzenia ciekły azot nie wchodzi w kontakt z chłodzonym medium i może być wykorzystany po odparowaniu do innych celów takich jak np. inertyzacja, co dodatkowo obniża koszty jego użytkowania.

Rys. 2. Zakresy temperatury pracy poszczególnych urządzeń typoszeregu CUMULUS®

Zastosowanie niezwykle wydajnych, opatentowanych przez Linde, wymienników ciepła powoduje, iż wymiary modułów CUMULUS ® oraz

Rys. 1. Przykładowa implementacja systemu CUMULUS®

System CUMULUS ® jest przygotowany do sprostania trudnym warunkom pracy takim jak duża dynamika zmian temperatury lub przepływu medium chłodzonego. Zapewnia szybką odpowiedź na zmianę parametrów, wystarczającą moc chłodniczą oraz dokładność regulacji temperatury +/- 1ºC. W celu zaspokojenia zróżnicowanych potrzeb stworzony został typoszereg urządzeń CUMULUS ®, które różnią się mocą chłodniczą oraz zakresem temperatury pracy. Wysoki stopień standaryzacji, brak części obrotowych typowych dla wykorzystywanych w klasycznych układach chłodniczych sprężarek i pomp oraz dokładne sprawdzenie w warunkach pracy każdego z wyprodukowanych modułów CUMULUS ® zapewniona jego długie i niezawodne funkcjonowanie. Dokumentacja dostarczana z każdym modułem ułatwia przeprowadzenie stosownych procedur walidacyjnych i łatwe rozpoczęcie użytkowania.

ich masa są niewielkie w porównaniu do innych systemów chłodzących. Dzięki kompaktowej budowie modułów możliwa jest ich instalacja zarówno na zewnątrz budynków jak i wewnątrz, a w przypadku mniejszych modułów możliwe jest także przemieszczanie ich wewnątrz zakładu i używanie w różnych lokalizacjach. Dzięki zastosowaniu przewoźnych zbiorników kriogenicznych możliwe jest także elastyczne zasilanie ciekłym azotem w różnych lokalizacjach. Jeśli w zakładzie farmaceutycznym wykorzystywane są procesy chłodzenia z wykorzystaniem mediów ciekłych i prowadzone są prace lub badania mające na celu powiększenie uzysku, zwiększenie selektywności reakcji, skrócenie czasu uruchamiania procesu, zmniejszenie ilości odpadu albo redukcję zużycia surowców lub półproduktów - system CUMULUS ® może stanowić doskonałe rozwiązanie. Na świecie działa już kilkadziesiąt takich systemów. Więcej informacji na temat systemu CUMULUS ® oraz innych technologii gazowych dla przemysłu farmaceutycznego znajdą Państwo na stronie internetowej www. linde-gaz.pl. CUMULUS ® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Grupy Linde. SYLTHERM ® jest zarejestrowanym znakiem towarowym DOW Chemicals Company.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 37

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

37 2009-07-16 13:09:24

produkcja

Dozowanie płynów w farmacji i medycynie Agnieszka Bernaciak AMB Technic

Przeciętni ludzie wyobrażają sobie, ze rynek farmaceutyczny to produkcja i sprzedaż rozmaitych tabletek, syropów, maści. Tymczasem rozwój technologii z wielu dziedzin nauki spowodował, że rozmaite substancje medyczne oraz lecznicze mogą być aplikowane w sposób i miejsca dotychczas właściwie niedostępne. Przeciętni ludzie sądzą, że do rozwoju rynku farmaceutycznego przyczyniają się głównie nauki, które w swojej podstawie maja chemię. Tymczasem współdziałanie takich dziedzin jak mechanika, elektronika, czy ich połączenie z informatyką – mechatronika kreują nowe możliwości a wykorzystanie wiedzy z pogranicza różnych dziedzin pozwala na ciągły i niespotykanie szybki rozwój farmacji jako dziedziny. •

ako zespół ludzi zajmujących się profesjonalnie technologią precyzyjnego dozowania i nanoszenia rozmaitych substancji wielokrotnie mamy zawodowe szczęście uczestniczyć w projektach realizowanych na rynku farmacji i medycyny. Związane z tymi projektami zadania są zawsze wyzwaniem. To co lubimy najbardziej w naszej pracy, czyli precyzja, powtarzalność i cała odpowiedzialność z tym związana, w projektach powiązanych z farmacja i medycyną mają szansę być docenione. W dzisiejszym trudnym świecie, objętym kryzysem, producenci stają przed tymi samymi dylematami. Konieczne są ciągłe usprawnienia w dążeniu do uniknięcia znanych bolączek: • redukcja braków, • eliminacja poprawek, • zmniejszenie zużycia surowców, materiałów.

38 2_2009.indd 38

Dobór sposobu dozowania jest kluczowym zagadnieniem. Zależy od kilku czynników, wśród których należy wskazać przede wszystkim rodzaj płynu. Urządzenie dozujące musi być zbudowane z materiałów kompatybilnych, czyli najczęściej niereagujących z dozowanym materiałem. W zastosowaniach medycznych ważna jest budowa systemu od strony konstrukcji mechanicznej wpływająca m.in. na możliwość utrzymania wysokiego poziomu czystości procesu, a tym samym prowadzenia skutecznej dezynfekcji. Kolejnymi a w rzeczywistości podstawowymi dla przebiegu procesu czynnikami doboru systemu dozowania jest wielkość dawki i jej powtarzalność przy dużej ilości powtórzeń. Dokładność dozowania dawki jest funkcją precyzji wykonania elementów systemu dozującego. Najważniejsze składowe, jak zawory, końcówki dozujące muszą spełniać wyższe wymagania niż przetwarzany materiał. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:25

Dozowanie natryskiem leków i odczynników Precyzyjny natrysk oleju silikonowego o niskiej lepkości do wnętrza strzykawek i probówek Każdy kto kiedykolwiek miał kontakt ze strzykawkami medycznymi jako użytkownik czy też producent dokładnie wie, jak wielkim problemem jest możliwość przesuwania tłoka strzykawki w sposób jednostajny bez „skoków”. Obojętnie czy lek podawany jest ze strzykawki w sposób ręczny, czy tez strzykawka jest podłączona do pompy infuzyjnej. W obu przypadkach jest to niezwykle ważna kwestia. Pokrycie wnętrza strzykawki bezpiecznym środkiem ułatwiającym przesuwanie tłoka rozwiązuje problem. Jak to jednak zrobić aby ilość środka smarnego była w pełni kontrolowalna a jego warstwa możliwie najcieńsza i rozłożona równomiernie, bez pojawiających się skropleń na ściankach strzykawki? W tym celu zastosowano precyzyjny system dozujący i natryskujący oparty na aseptycznym zaworze natryskowym. Materiał jest natryskiwany niskociśnieniowo w zakresie 0-6 Bar ( a w praktyce około 1-1,5 Bar), bez rozprysku i mgły. Odpowiednio dobrana dysza pozwala na nakładanie natryskiem dla różnych średnic wewnętrznych strzykawek tak, aby materiał był podawany TYLKO do wnętrza strzykawki, bez rozprysków. Zastosowanie takiego systemu umożliwia zastosowanie specjalnych wysokojakościowych i niskolepkich olejów silikonowych. Daje to konkretne oszczędności następnego dnia po uruchomieniu systemu. Dawka oleju jest precyzyjnie regulowana i utrzymywana w wąskim zakresie tolerancji. Te same zagadnienia dotyczą produkcji wszelkiego rodzaju probówek laboratoryjnych.

Dotychczas wiele firm stosuje ręczne metody pokrywania probówek środkiem smarnym/separatorem. Słabej jakości olej silikonowy rozcieńczany jest trującym rozpuszczalnikiem. Pewna ilość środka nalewana jest do wnętrza probówki i ręcznie odpowiednim ruchem rozprowadzana po wewnętrznej powierzchni probówki a nadmiar po prostu wylewany. Probówki zostawiane są do wysuszenia. Cały trujący rozpuszczalnik uwalnia się do otoczenia. Taka sytuacja kreuje wiele problemów (jak kontrole BHP i PIP) i dodatkowych kosztów jak zakup i utrzymanie wyciągów powietrza z odpowiednimi filtrami. Bez najmniejszego kłopotu można usprawnić produkcję zastępując opisany proces natryskiem niskociśnieniowym Prócz oleju silikonowego tą samą metodą można nanosić np.: przyśpieszacze koagulacji, EDTA-2K, EDTA-3K, EDTA-2Na, Heparin lithium, Heparin sodium.

Precyzyjny natrysk leków na stenty Stent czyli niewielka „kratownica”, najczęściej ze stali 316 LVM lub stopu chromowo-kobaltowego, umieszczana jest wewnątrz naczynia krwionośnego w celu przywrócenia drożności naczynia. Elastyczność zapewnia specjalna konstrukcja z falistymi połączeniami zygzakowatych drucików stanowiących właściwe rusztowanie. Wycinana za pomocą lasera fibrowego stanowi szczytowe osiągnięcie. Stent jest ciałem obcym w naczyniu krwionośnym i po jakimś czasie wokół niego dochodzi do tworzenia tkanki nowotworzonej w wyniku drażnienia ściany naczynia. Narastająca tkanka stopniowo zawęża światło naczynia. Aby temu zapobiec wprowadzono do leczenia stenty uwalniające substancje antyproliferacyjne. Stenty te nazywane są stentami uwalniającymi leki. Nie wchodząc głębiej w sposoby działania leków należy jednak zauważyć iż koszt samego leku jest niezwykle wysoki. Stąd precyzyjne naniesienie leków na stenty jest zadaniem kluczowym. Lek musi zostać naniesiony równomiernie, bezkontaktowo i w sposób tak powtarzalny aby jego dawkę utrzymać w dolnej granicy tolerancji: bez mgły, bez rozprysku, bezkontaktowo, powtarzalnie! To unikatowe rozwiązanie umożliwia bezkontaktowe dozowanie mikroskopijnych dawek w ilościach rzędu mikrolitrów. Zastosowanie systemu EFD w opisanej technologii przyniosło 40 krotne oszczędności w kosztach produkcji. Tę samą technologię niskociśnieniowego natrysku można zastosować w innych procesach produkcji takich jak: • nanoszenie antybiotyków na implanty, • nanoszenie protein i roztworów na membrany do produkcji plastrów i testów, • pokrywanie kateter (cewników) oraz rurek prowadzących substancjami hydrofilowymi i hydrofobowymi. • produkcja testów żelowych, • masek respiracyjnych, • igieł hypodermicznych, • toreb na leki podawane metodą kroplową (Drip Bags),

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 39

produkcja

Jakiekolwiek fluktuacje w jakości wykonania tych elementów odbijają się w powtarzalności dozowania. W przypadku np. klejenia rozruszników serca, 1,5 % braków to nie jest opcja, na którą ktokolwiek może się zdecydować zachowując dobre samopoczucie. Precyzyjne zawory odcinają powtarzalne dawki o różnych wielkościach, których zakres jest praktycznie nieograniczony. Proponowane przez AMB TECHNIC sterowniki firmy EFD pozwalają na regulację czasu otwarcia z dokładnością 0,001 sekundy standardowo, a najbardziej precyzyjnych rozwiązaniach do 0,0001 sekundy. Dozowane dawki mieszczą się w zakresie od mililitrów do pikolitrów w zależności od rodzaju zaworu oraz pozostałych składników systemu.

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

39 2009-07-16 13:09:29

produkcja

Cechy aseptycznego zaworu natryskowego: Zawór w wykonaniu medycznym (stal 316 L), umożliwia sterylizację przepływową bez demontażu. Zawór charakteryzuje się wieloma specyficznymi cechami: • dokładną kalibracją zaworu za pomocą skalowanego pokrętła, • blokadą regulacji przed dostępem niepowołanych osób, przez specjalną głowicę-klucz, • specjalną konstrukcją złącz dostarczających materiał, możliwością szybkiego rozłączania, • złączami z technologią bezgwintową, z kwalifikacją aseptyczną, • sanitarnymi uszczelnieniami łączącymi wytrzymałość elastomerowego rdzenia z pasywnymi płytkami teflonowymi, wystawionymi na działanie płynów medycznych, jeden rodzaj do wszystkich złącz, • dyszą z bezgwintowym złączem do mocowania kalibrowanej końcówki dozującej, z kwalifikacją aseptyczną, • iglicą z pasowanym gniazdem zapobiegającym kapaniu przy zmianie końcówki dozującej, • elektropolerowanym wewnętrznie korpusem zapewniającym płynne poruszanie się materiału, zapobiegając zastojom płynu, • membraną z PTFE, wytrzymującą 100 milionów cykli, • wszystkie części zwilżane zgodne z wymaganiami FDA. Prędkość pracy zaworu przekracza 400 cykli/min.,

Dozowanie płynów w procesie produkcji soczewek kontaktowych Głównie z myślą o dozowaniu roztworów solnych do opakowań z jednorazowymi soczewkami kontaktowymi, zaprojektowano medyczną wersję zaworu dozującego firmy EFD, serii 754.

Sednem sprawy jest, by po operacji formowania soczewki została ona zalana powtarzalną ilością roztworu. Nawet mała niedolewka może spowodować wadliwe utwardzenie soczewki lub jej wysuszenie. W tej sytuacji może mieć miejsce odrzucenie prawidłowo wykonanej soczewki jako braku co jest ewidentną stratą. Z drugiej strony przelanie powoduje trudności w szczelnym zamknięciu, wyciek roztworu z opakowania, kontaminację a efekcie końcowym również stratę. Zastosowany w tym przypadku system dozowania podaje dokładnie taką samą ilość płynu. Wykonanie zaworu z polerowanej stali 316L, w wykonaniu aseptycznym i dopracowanie do perfekcji konstrukcji zapobiega złogom dozowanego materiału. Podobną metodę zastosowano również w wielu przypadkach dozowania leków do strzykawek (w wypadku kiedy są sprzedawane jako lek w strzykawce), leków do ampułek i kapsułek.

Dozowanie płynów do montażu Dozowanie płynów do montażu obejmuje głównie kleje, rozpuszczalniki i żywice, stosowane w łączeniu podzespołów wykonanych tworzyw sztucznych, oraz tworzyw i metali. Istnieje ogromna liczba zastosowań, wśród których można wskazać przykłady dozowania: • Rozpuszczalniki przy łączeniu elementów wykonanych z PCV. • Kleje utwardzane światłem UV przy produkcji np. igieł medycznych. • Kleje cyjanoakrylowe przy produkcji cewników. • Klejenie elementów rozruszników serca. • Odczynniki ułatwiające laserowe spawanie tworzyw sztucznych.

Wyjątkowe opakowanie dozujące – TAH NANO Dwuskładnikowe pasty, leki, żywice, stosowane np. w stomatologii mogą być teraz pakowane w najmniejsze dwuskładnikowe opakowania. Specjalnie opracowane kartridże o pojemnościach nawet 1 ml pozwalają na czyste, szybkie wyciśnięcie małych dawek bez użycia siły.

40 2_2009.indd 40

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:32

produkcja

Mieszanie odbywa się przez mikser statyczny. Zakrzywione końcówki miksera ułatwiają dotarcie do ciasnych obszarów.

Nowy sposób połączeń przy produkcji elementów medycznych – SPAWANIE LASEREM Tworzywa sztuczne stosowane przy produkcji elementów do zastosowań medycznych są z oczywistych względów pasywne chemicznie. Względy higieniczne przemawiają za tym by elementy te były przeźroczyste. Przyczyny te sprawiają , ze łączenie tworzyw sztucznych w zastosowaniach medycznych jest trudnym zagadnieniem. Stosowane powszechnie rozpuszczalniki są agresywne, szkodliwe, a na dodatek złącza uzyskiwane tą metodą są częstokroć słabe mechaniczne, nieestetyczne i trudno jest uniknąć nierówności łączenia powierzchni, co ma negatywny wpływ na zastosowania medyczne i farmaceutyczne. Kleje utwardzane światłem UV nie są dość agresywne i połączenia są słabe mechanicznie, tworzywa sztuczne absorbują też dużą porcję promieniowania utrudniając lub uniemożliwiając właściwe utwardzenie kleju. Osobnym problemem przy klejach UV są pozostałości monomerów na powierzchni, które należy dotwarzać światłem UVC. (szkodliwym i kosztownym w uzyskaniu).

Zgrzewanie ultradźwiękami daje dobre efekty, jednak uzyskanie dobrych złącz wymaga kształtowych narzędzi. W takich sytuacjach rozwiązaniem jest spawanie laserem. W spawaniu laserowym przeźroczystość tworzywa jest zaletą i ułatwieniem a dobór promieniowania o odpowiedniej mocy przenikającego przez tworzywo jest dużo prostszy. Jedynym utrudnieniem jest spawanie dwóch elementów całkowicie przeźroczystych, gdyż promień lasera prześwietla detale na wylot. W celu przetopienia złącza w określonym miejscu nanosi się minimalną porcję preparatu CLEARWELD powodującego pochłanianie promieniowania laserowego które podgrzewa w ten sposób ściśle zdefiniowany obszar. Złącze wykonane jako spaw laserowy jest estetyczne, wytrzymałe i gładkie. Jest więc higieniczne i stanowi na dziś technologię spełniającą wszystkie wymagania. Otwiera nowe możliwości zastosowania. Dotychczas niewykonalne złącza mogą kreować nowe sposoby produkcji nośników (testy biochemiczne), jak również dotychczas niedostępnych opakowań dla leków. Jak widać, współpraca specjalistów w dość nieoczekiwanych konfiguracjach może przynieść wyjątkowe efekty. Jak zwykle, gdy łączą się siły zróżnicowanych technologii, pojawia się efekt synergii, pozwalający na osiągnięcie wyjątkowych rozwiązań.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 41

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

41 2009-07-16 13:09:33

produkcja

Bioperyna (Piperyna) naturalny związek zwiększający dostępność biologiczną suplementów diety

dr inż. Dariusz Lipiak Dyrektor Oddziału Produktów Farmaceutycznych Brenntag Polska Sp. z o.o.

Czarny pieprz (piper nigrum) był doskonale znany w starożytnym świecie. Pierwsze wzmianki na temat pieprzu zostały zapisane w sanskrycie w Indiach około 3,000 lat temu. Pierwszym człowiekiem z zachodu, który zdobył czarny pieprz był Alexander Wielki, kiedy ze swoim wojskiem doszedł w region Pendżabu w północnych Indiach w 326 roku przed narodzinami Chrystusa. Spróbował go w lokalnym jedzeniu pod tubylczą nazwą pippali. Przyprawa ta została zawieziona do Persji. Ponieważ Persowie mieli sporą trudność z wymówieniem lokalnej nazwy dlatego specjalnym edyktem Król Dariusz zmienił nazwę na pipari. Nasze obecne słowo pieprz (pepper) jest jego pochodną.

ie wiemy na pewno kto ale to najprawdopodobniej Rzymianie, zastosowali pieprz jako główną przyprawę w sztuce kulinarnej. To właśnie oni przyprawili pieprzem prawie wszystko. Aż trudno uwierzyć ale dodawano go do chleba, mleka i nawet serów. Czarny pieprz był bardzo cenioną przyprawą w czasach starożytności. W 408 r. naszej ery, kiedy Rzym był oblegany przez, króla Wizygotów Alaryka I, dla oszczędzenia miasta wymógł on bardzo wysoką kontrybucję: 4 000 pięknych części garderoby, 2 500 kilogramów złota, 15 000 kilogramów srebra i 2 500 kilogramów czarnego pieprzu. W czasach Średniowiecza, pieprz był traktowany jako „mocna waluta”. Miarą bogactwa ludzi była także ilość zgromadzonego prze nich

42 2_2009.indd 42

pieprzu. Roczną łapówką kupców dla poborcy podatkowego w Wenecji był jeden funt pieprzu, cynamonu i imbiru. Średniowieczna konsumpcja czarnego pieprzu rosła zadziwiająco szybko. Już nie była to przyprawa ludzi bogatych, ale stała się przystępna także dla biednych. Stosowano pieprz głównie dla smaku ze względu na marną jakość artykułów spożywczych używanych w kuchniach tego czasu - solona wieprzowina, mniej lub więcej zepsuta wołowina (zwłaszcza podczas lata) i ryba. Te zazwyczaj nieświeże produkty zostały przykryte stertami pieprzu.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:34

Biodostępność a mechanizm działania Naukowcy prowadzący badania w firmie Sabinsa, mając świadomość tej historycznej informacji, wzięli pod uwagę czy przypadkiem czarny pieprz nie powoduje tego samego dla suplementów diety tak jak oddziaływał z jedzeniem wiele wieków temu. Nie bez wpływu na badania pozostawała informacja, że czarny pieprz jest jednym z najczęściej stosowanych ziół w naukach medycznych Ajurwedy[1]. Od zawsze istniał problem związany z adsorpcją suplementu diety (biodostępnością). W pewnej części podany suplement diety jest „gubiony” lub nie w pełni wykorzystany przez nasz organizm. Wiele różnych czynników jest odpowiedzialnych za tę sytuację. Biodostępność (dostępność biologiczna) - w farmakologii określa część substancji składnika aktywnego, jaka z podanej dawki dostaje się do krążenia ogólnego oraz szybkość wchłaniania tej substancji [2][3]. Biodostępność leku w przypadku podania dożylnego wynosi 100%, podanie w inny sposób, np. doustnie, powoduje że jest zawsze niższa. Dostępność biologiczna określa szybkość i stopień wchłaniania substancji leczniczej z preparatu farmaceutycznego i charakteryzują ją parametry farmakokinetyczne: • AUC - pole powierzchni pod krzywą zależności stężenia leku we krwi od czasu. Parametr ten informuje o całkowitej ilości leku, jaka została wchłonięta do organizmu. • Cmax - maksymalne stężenie leku, jakie jest osiągane we krwi po podaniu • tmax - czas który mija od podania leku do osiągnięcia we krwi maksymalnego stężenia substancji aktywnej • Przyczyną obserwowanych różnic, pomiędzy stężeniem leku we krwi po podaniu go, drogą dożylną i pozanaczyniową są między innymi: • niecałkowite wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, skóry czy błon śluzowych, • metabolizm lub rozkład leku szybszy od wchłaniania, • efekt pierwszego przejścia przez wątrobę. Uzupełnienie traconej części suplementu w dłuższym okresie czasu może być bardzo drogie lub wręcz nieefektywne. Dzięki odkryciu firmy Sabinsa pojawiło się rozwiązanie tego kosztownego i skomplikowanego problemu. Odkryto, że 95% oczyszczonego fragmentu najważniejszego alkaloidu z czarnego pieprzu może poprawiać znacząco biodostępność wielu suplementów diety. Czynnikiem który daje pieprzowi jego unikalne działanie na biodostępność jest bioperyna opatentowany standaryzowany ekstrakt z owoców czarnego pieprzu (piper nigrum) lub pieprzu

długiego (piper longum) zawierający nie mniej niż 95% piperyny. Nazwa handlowa bioperyna (bioperine) jest zastrzeżonym znakiem handlowym produktu oferowanego przez firmę Sabinsa [4]. Bioperyna wpływa na mechanizmy przy pomocy, których organizm kontroluje dostępność składników odżywczych dla komórek. Inaczej mówiąc korzystnie wpływa na przyswajalność substancji odżywczych, witamin, składników mineralnych. Tym samym zwiększa siłę działania suplementów diety, do których zostanie dodana. Bioperyna jako jedyna uzyskała patenty za zwiększenie biodostępności składników odżywczych. Przeszła także badania kliniczne w USA potwierdzające jej bezpieczeństwo i skuteczność działania. Jest termogenikiem [4] czyli substancją usprawniającą naturalny proces termogenezy naszego organizmu, odpowiada za uruchomienie mechanizmów związanych z trawieniem oraz wchłanianiem przebiegającym w przewodzie pokarmowym. Mechanizm nazywany teromogenezą, kontrolowany jest przez wiele substancji aktywnych biologicznie, najczęściej o charakterze hormonów. Substancje aktywujące termogenezę aktywują również rozpad tłuszczu zapasowego (lipolizę), gdyż bogatoenergetyczny tłuszcz jest podstawowym paliwem dla termogenezy. Jednocześnie, najczęściej hamują też katabolizm białek, względnie stymulują nawet jego syntezę, bo to ochrania białka mięśniowe przed zużyciem na cele energetyczne w procesie termogenezy. Większość substancji, kontrolujących termogenezę i lipolizę, działa poprzez wspólny przekaźnik wewnątrzkomórkowy – cAMP. Wysoki poziom cAMP oznacza wzmożoną termogenezę, lipolizę i anabolizm oraz osłabiony katabolizm. Piperyna (Bioperyna) wpływa na wzrost poziomu cAMP prawdopodobnie w ten sposób, że hamuje aktywność acetylocholiny i kwasu nikotynowego, obniżających poziom cAMP we wnętrzu komórek. Dodatkowo, stymuluje również bezpośrednio receptory termiczne, co prowadzi do uruchomienia procesów termorgulacyjnych i wzmożonej emisji energii cieplnej poza organizm - a w konsekwencji – intensywniejszego spalania i większego zużycia tłuszczów zapasowych[4]. Piperyna pobudza zakończenia nerwowe w przewodzie pokarmowym, wzmacniając przede wszystkim wydzielanie soku żołądkowego. Ma ostro gorzki smak, pobudza wydzielanie soków trawiennych, polepsza trawienie pokarmu i wchłanianie mleczka pokarmowego z jelit do krwi, poprawia ukrwienie tkanek, wzmaga diurezę. Większa biodostępność wywołana przez piperynę (Bioperynę) prawdopodobnie powodowana jest przez aktywację kanał jonu TRPV1 odpowiedzialnego za odczuwanie ciepła i kwaśności na zakończeniach komórek nerwowych odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Odkryto także, że piperyna hamuje ludzkie enzymy

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 43

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

produkcja

Ówcześni lekarze zaobserwowali, że po konsumpcji posiłków z dużą ilością pieprzu, doświadczali znacznie mniej problemów gastrycznych niż w przypadku gdy go nie stosowali. Stało się to powodem do badań medycznych dotyczących użycia czarnego pieprzu. Zaobserwowano że wraz z dodatkiem małych ilości czarnego pieprzu do każdego przygotowanego dania, trawienie posiłków ulegało znacznej poprawie.

43 2009-07-16 13:09:34

produkcja

CYP3A4 oraz P-glikoproteinę ważne dla metabolizmu i transportu ksenobiotyków i metabolitów [5]. W badaniach na zwierzętach udowodniono, że piperyna hamuje też inne enzymy ważne w metabolizmie leku [6][7]. Poprzez hamowanie metabolizmu leku, piperyna może zwiększać biodostępność różnych substancji odżywczych.

Kiedy jedna z witamin grupy B witamina B6 została podana z Bioperyną nastąpił 2,5 krotny wzrost jej zawartości we krwi w ciągu 2 godzin [4].

Badania Właściwości Bioperyny zanalizowano w badaniach klinicznych przeprowadzonych w USA na grupie zdrowych wolontariuszy, badania prowadzono porównując różne substancje odżywcze [4]: • ekstrakty roślinne takie jak kurkumina, boswelina, miłorząb japoński, kapsaicyna • witaminy rozpuszczalne w wodzie np. B1, B2, B6, kwas foliowy, C • witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K • antyoksydanty np. witaminy A, C, E, α-karoten, trans – β-karoten, likopen, luteina, zeaksantyna, kompleks bioflawoniodów, selen (jako selenometionina), cynk • aminokwasy np. lizyna, leucyna, izoleucyna, treonina, walina, trptofan, fenyloalanina, metionina • substancje mineralne np. wapno, żelazo, cynk, wanad, selen, chrom, jod, potas, mangan, miedź, magnez

Program sześciotygodniowej suplementacji selenu (w postaci selenometioniny) z i bez tego składnika, wywołał 30% wzrost poziomu selenu w surowicy krwi w grupie badanej w stosunku do grupy wzorcowej [4].

Bioperyna szczególnie, poprawia dostępność biologiczną kurkuminy do 2000% [4][8]

Ostatnie badania na ludziach z równoczesnym podawaniem Bioperyny i koenzymu Q10 wykazały absolutny wzrost jego zawartości w surowicy krwi o 30% w stosunku do grupy kontrolnej której podawano sam koenzym Q10 [4].

Wspomniane wyżej badania kliniczne udowodniły, że Bioperyna podana doustnie w dawce pięciu miligramów na osobę na dzień, zwiększa znacząco w surowicy poziomy różnych testowanych substancji odżywczych. Zawartość we krwi rozpuszczalnego w tłuszczach β-karotenu kiedy był podawany razem z Bioperyną wzrosła w ciągu 2 tygodni o 60% w stosunku do witaminy podawanej bez Bioperyny [4].

W lutym 2008, naukowcy odkryli, że piperyna (Bioperyna) może pobudzić pigmentację w skórze, razem z naświetlaniem promieniami UVB [9][10]. Zespół naukowców z King’s College London wykazał, że piperyna i jej pochodne pomagają stymulować pigmentację skóry

44 2_2009.indd 44

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:36

REKLAMA

u osób z bielactwem nabytym (vitiligo). Działanie było najsilniejsze, gdy piperynę stosowano łącznie z fototerapią promieniowaniem ultrafioletowym B. Obecnie leczenie polega na miejscowym nakładaniu steroidów i fototerapii. Sprawa nie jest jednak prosta, bo niektórzy pacjenci nie reagują na hormony, a fototerapia zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów skóry. Podczas eksperymentów na myszach Brytyjczycy porównali efekt smarowania samą piperyną lub jej pochodnymi z sytuacją łącznego stosowania tych substancji i leczenia światłem. Okazało się, że w obu przypadkach uzyskiwano utrzymującą się do 6 tygodni pigmentację, ale przy terapii drugiego rodzaju była ona silniejsza. Smarowanie tylko samą piperyną skutkowało jasnobrązowym kolorem skóry.

Literatura [1] Handbook of domestic medicine and common Ayurvedic remedies (1979). Central Council for Research in Indian Medicine and Homeopathy New Delhi 91-112 [2] Stanisław Janicki, Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska, Teresa (chemia) Achmatowicz: Farmacja stosowana : podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003. [3] Stanisław Janicki, Małgorzata Sznitowska, Waldemar Zieliński: Dostępność farmaceutyczna i dostępność biologiczna leków. Warszawa: Ośrodek Informacji Naukowej „Polfa”, 2001. [4] Muhammed Majeed, Vladimir Badmaev, Lakshmi Prakash, “Bioperine Nature’s own thermonutrient and Natural Bioavailability enhancer” NutriScience Publisher, Inc.,New Jersey 1999 [5] Bhardwaj RK, Glaeser H, Becquemont L, Klotz U, Gupta SK, Fromm MF (August 2002). “Piperine, a major constituent of black pepper, inhibits human P-glycoprotein and CYP3A4”. J. Pharmacol. Exp. Ther. 302 (2): 645–5 [6] Atal CK, Dubey RK, Singh J (January 1985). “Biochemical basis of enhanced drug bioavailability by piperine: evidence that piperine is a potent inhibitor of drug metabolism”. J. Pharmacol. Exp. Ther. 232 (1): 258–62. [7] Reen RK, Jamwal DS, Taneja SC, et al. (July 1993). “Impairment of UDP-glucose dehydrogenase and glucuronidation activities in liver and small intestine of rat and guinea pig in vitro by piperine”. Biochem. Pharmacol. 46 (2): 229–38.. [8] Shoba G, Joy D, Joseph T, Majeed M, Rajendran R, Srinivas PS (May 1998). “Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in animals and human volunteers”. Planta Med. 64 (4): 353–6. [9] Faas, L.; Venkatasamy, R.; Hider, R. C.; Young, A. R.; Soumyanath, A. (2008). “In vivo evaluation of piperine and synthetic analogues as potential treatments for vitiligo using a sparsely pigmented mouse model”. British Journal of Dermatology 158: 941. [10]”Pepper ‘to treat pigment disease’”. BBC News. 2008-02-14.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 45

2009-07-16 13:09:39

produkcja

Nowczesna filtracja wgłębna Jednorazowa technika separacji komórek

Pall Poland Sp. z o.o.

46 2_2009.indd 46

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:43

Business Development Manager, Pall Filtersystems

Dr. Dirk Sievers,

produkcja

Dr. Manfred Mühl,

Technika jednorazowa do separacji komórek. Nowoczesne filtry wgłębne do oddzielania komórek i klarowania ekstraktów komórkowych w produkcji biotechnologicznej już są dostępne na rynku. Mogą one być używane przy podwyższonej gęstości komórek, większych objętościach kultur komórkowych oraz szerokich spektrach wielkości cząstek. Rozwój koncepcji jednokrotnych zastosowań w filtracji procesowej jest obecnie kontynuowany poprzez wprowadzenie w pełni nowoczesnej platformy jednorazowych filtrów wgłębnych.

Marketing Manager, Pall Life Sciences, BioPharmaceuticals

odernistyczne filtry wgłębne odznaczają się dużą pojemnością na zanieczyszczenia i długą żywotnością. Nadają się do oczyszczania złożonych zawiesin komórkowych, wytwarzających substancje aktywne wewnątrz komórek. Dodatkowo mogą skutecznie i opłacalnie rozdzielać szerokie spektrum wielkości cząstek, które jest charakterystyczne dla separacji komórek i klarowania ekstraktów komórkowych. Ponadto filtracja wgłębna wspomaga znacznie wzbogacanie DNA we wczesnych etapach oczyszczania substancji biologicznie czynnej. Oferta jest różnorodna i dostosowana do zadań, które pojawiły się na przestrzeni ostatnich lat w dziedzinie biotechnologii. Paleta produktów

Nowa platforma jednorazowych filtrów wgłębnych Stax umożliwia prowadzenie optymalnych kosztowo procesów filtracji przy zwiększonej wydajności oczyszczania biotechnologicznego

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 47

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

47 2009-07-16 13:09:51

produkcja

Dla użytkownika Nowa platforma jednorazowych filtrów wgłębnych Stax umożliwia prowadzenie optymalnych kosztowo procesów filtracji wraz ze zwiększeniem wydajności przy oczyszczaniu biotechnologicznym. Ta idea charakteryzuje się prostotą obsługi i wysoką niezawodnością. W połączeniu z dużą elastycznością, wysoką wytrzymałością i możliwością bezproblemowego powiększania skali produkcja biotechnologiczna uzyskuje wygodne i wymagane narzędzie do efektywnej i ekonomicznej hodowli komórek oraz klarowania ekstraktów komórkowych.

Schemat typowego przebiegu procesu fermentacji. Początkowo prawie wyłącznie występują żywe komórki. Żywotność wyrażana jako stosunek liczby żywych komórek do sumy żywych i martwych komórek jest bardzo wysoka obejmuje zarówno jednowarstwowe jak i dwuwarstwowe filtry wgłębne. Bazują one na płytach filtracyjnych z celulozy o wysokiej czystości , wzbogaconych i ustabilizowanych ziemią okrzemkową lub perlitem za pomocą żywic. Wybór odpowiedniego filtra wgłębnego wymaga precyzyjnego rozumienia istoty danego procesu. Przyrost żywotności w trakcie trwania procesu fermentacji, kiedy na skutek rozpadu komórek w fermentorze uwalnia się szerokie spektrum cząstek znacznie różniących się wielkością, wywiera istotny wpływ na przebieg filtracji. Systemy o wyższej żywotności można obrabiać z reguły za pomocą płyt jednowarstwowych, podczas gdy malejąca żywotność wymaga zastosowania płyt dwuwarstwowych. Wszystkie filtry wgłębne, przeznaczone do użytku w produkcji farmaceutycznej, spełniają wymagania USP dla tworzyw o Klasie VI, (121°C). Zawartość endotoksyn w materiale filtra leży poniżej granicy wykrywalności (< 0,06 EU/ml). Udział składników ekstrahowalnych został zredukowany do minimum.

Rozwiązania jednorazowe dla oddzielania komórek W przeszłości przy rozwoju nowych technologii wgłębnych koncentrowano się zwłaszcza na warstwie filtrującej, która szczególnie definiowała późniejsze kryteria wydajności. Chodziło przede wszystkim o optymalizację efektu klarującego, zdolności zatrzymywania i żywotności filtra. W praktyce oznaczało to rozwój nowych receptur lub optymalizację ładunku powierzchniowego. W międzyczasie ujawniły się liczne nowe potrzeby. Przemysł oczekiwał wciąż prostszej obsługi i wyższej niezawodności. Kosztowne i czasochłonne czyszczenie systemów filtracyjnych przy użyciu drogiej technologii Clean-in-Place (CIP), a następnie walidacja tych systemów. Za dodatkową

48 2_2009.indd 48

zaletę uważa się rezygnację z kosztownych środków pomocniczych, takich jak dźwignic do zakładania i wyjmowania modułów filtracyjnych. Klasyczne rozwiązania nie są w stanie sprostać tym wymaganiom. Perspektywą przyszłości jest przejście na innowacyjne i przyjazne dla użytkownika systemy jednokrotnego użytku. Ich użycie w filtracji ograniczało się przez długi czas do zastosowań laboratoryjnych, gdzie obrabiano niewielkie objętości z niskim ładunkiem zanieczyszczeń. Jednakże w minionych latach również w skali procesowej znalazły nowe obszary zastosowań. Przetransponowanie koncepcji jednokrotnego użytku na zastosowania filtrów wgłębnych zaowocowało dalszym rozwojem wielkopowierzchniowych wgłębnych modułów filtracyjnych o tradycyjnym kształcie.

Cechy systemu Koncepcja filtrów wgłębnych StaxTM,oparta na w pełni kapsułowych modułach filtracyjnych. Rozwiązanie to łączy po raz pierwszy korzyści optymalnej wydajności filtracji z zaletami technologii jednorazowych. Nowa koncepcja bazuje na warstwie filtrującej i wytrzymałej konstrukcji modułu SUPRA- discTMII o wiel- kości 16“. Metoda ta pozwala łączy najróżniejsze warstwy filtrujące oraz najrozmaitsze powierzchnie filtracji, dzięki czemu spełnia wszystkie wymagania w zakresie rozdzielania komórek i klarowania ekstraktów komórkowych. Kapsuły filtrów wgłębnych Stax umieszcza się w stabilnej konstrukcji ze stali szlachetnej, dostępnej w trzech różnych wielkościach dla skali laboratoryjnej, pilotażowej i procesowej która także opcjonalnie może zostać wyposażona w kółka. System umożliwia pionową pracę kapsuł, konieczną do optymalnego odpowietrzania i charakteryzuje się niewielką powierzchnią zabudowy. Można go wyposażać w filtry wgłębne o różnych formatach, dzięki czemu jest znacznie bardziej elastyczny niż systemy pracujące w położeniu poziomym. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:52

produkcja

Zestaw Stax ze stali szlachetnej z dwoma różnymi mediami filtrującymi w konfiguracji szeregowej. Niebieskie strzałki pokazują kierunek przepływu

System filtracji wgłębnej Stax łączy optymalną efektywność filtracji ze wszystkimi zaletami nowoczesnych technologii

Nowe rozwiązanie jednorazowe – filtr wgłębny Stax charakteryzuje się prostą obsługą i wysoką niezawodnością jednorazowych i zapewnia maksymalną odporność mechaniczną w najtrudniejszych warunkach procesowych. Dodatkowo następuje równomierny rozkład roztworu procesowego na całej powierzchni filtrującej, co daje istotne przesłanki do prawidłowego powiększania skali. W odpowiedzi na wymagania praktyki przemysłowej, powstał ergonomiczny projekt prostego w obsłudze urządzenia charakteryzującego się minimalną ilością zatrzymywanego produktu. Wyposażone jest w niezależne płyty odpowietrzające i dystrybucyjne. Systemy mogą pracować albo w klasycznym wariancie T, gdzie wlot i wylot znajdują się na tym samym poziomie, lub też w wariancie in-line, z przepływem od dołu do góry względnie z góry na dół. Wariant in-line oferuje korzyści zwłaszcza przy dużych powierzchniach filtrujących. Wszystkie części stykające się z produktem są jednorazowe, dzięki czemu czasy postojów zostały zredukowane do niezbędnego minimum. W konstrukcjach ze stali szlachetnej istnieje możliwość instalowania różnych mediów filtracyjnych w konfiguracji szeregowej. W ten sposób można łatwo i efektywnie połączyć w tym samym systemie filtrację wstępną i końcową. Wybór kapsuł z filtrami wgłębnymi obejmuje trzy wielkości, każda z nich zawiera pojedynczą lub podwójną warstwę filtrującą. Powierzchnie poszczególnych jednostek wynoszą 0,5; 1 i 2 m 2 dla pojedynczej warstwy oraz 0,25; 0,5 i 1 m 2 dla warstw podwójnych. Łączna powierzchnia filtracyjna dla całego systemu może być dzięki modułowej konstrukcji dobierana według potrzeb,

Studium zmiany skali dla mediów EKS-P. Odchylenie między wszystkimi formatami wynosi trzy procent, odchylenie pomiędzy dwoma systemami Stax rzędu dwóch procent. Większy system był użyty w trybie in-line.

ponieważ wszystkie formaty kapsuł można łatwo łączyć w dowolne kombinacje. Za pomocą specjalnych rozdzielaczy można połączyć ze sobą do pięciu konstrukcji stalowych. Dzięki temu w konfiguracji równoległej całkowita powierzchnia filtrująca może ulec powiększeniu aż do 100 m2

Skalowalność platformy jednorazowej Przeniesienie skali od laboratoryjnej przez pilotażową, do procesowej stanowi podstawowe kryterium efektywności dla istniejących i nowych procesów. Dla filtracji wgłębnej nie było do tej pory niczym niezwykłym przyjmowanie przy powiększaniu skali przynajmniej trzydziestoprocentowego współ- czynnika bezpieczeństwa do obliczania powierzchni filtracyjnej. Pewna swoboda służąca wyrównaniu występujących w systemach biologicznych różnic pomiędzy szarżami jest wprawdzie uzasadniona, jednakże do skompensowania nie osiąganej jakości transmisji nie powinna być wymagana żadna dodatkowa powierzchnia filtracyjna. Platforma filtrów wgłębnych bazuje na tej samej koncepcji projektowej co mniejsze kapsuły SUPRAcapTM-100 i SUPRAcap-60. Wszystkie komponenty są zgodne z mediami filtrującymi i drogami przepływu cieczy. Badania przeprowadzone z różnymi kapsułami filtrów wgłębnych o różnej wielkości oraz z klasycznym modułem filtra wgłębnego SUPRAdisc-II-16“wykazały bardzo dobrą skalowalność pomiędzy tymi formatami. W praktyce można z całą pewnością obrabiać objętości procesowe pomiędzy 1 i ponad 20 000 l. Oczekiwane i pożądane zwiększenie bezpieczeństwa przy przenoszeniu procesu z fazy wczesnego rozwoju do produkcyjnej może dzięki temu wypaść znacznie taniej i w istotny sposób przyczynić się do optymalizacji kosztów procesu.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 49

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

49 2009-07-16 13:09:53

produkcja

Czy mój proces jest trendy? Czyli analiza trendów Michał Kusy, Mirosław Popieluch StatSoft Polska Sp. z o.o.

Analiza danych w kontroli środowiska produkcji i magazynowania opiera się między innymi na szeregu metod wykrywania trendów. Pojawienie się trendu w wartościach kontrolowanego parametru może sugerować wpływ czynników zewnętrznych, które zakłócają proces produkcji (np. nieprawidłowe funkcjonowanie urządzeń wentylacyjnych, wzrost temperatury zewnętrznej itp.).

zczególnie rygorystyczne normy, jakim podlega przemysł farmaceutyczny, sprawiają, że utrata kontroli nad zachowaniem parametrów kluczowych dla procesu jest zjawiskiem wyjątkowo niekorzystnym. Zgodność z regulacjami FDA dotyczącymi dobrej praktyki wytwarzania (GMP) w farmacji wiąże się zatem z potrzebą kontroli kluczowych parametrów i przeprowadzania analizy trendów, która pozwoli ograniczyć ich wpływ na przebieg produkcji.

Metody wykrywania trendu Prawidłowości występujące w zebranych pomiarach pozwala wstępnie określić analiza wykresów danych. Już na podstawie liniowego wykresu danych można zwykle zorientować się, czy pomiary sugerują występowanie jakiejś tendencji (punkty na wykresie wskazują na ogólny spadek lub wzrost wartości parametru) oraz ocenić postać funkcji trendu (tendencja ma charakter liniowy, potęgowy, wykładniczy itp.). Pomocne okazują się również skategoryzowane wykresy ramka-wąsy, na podstawie których możemy porównywać wartości parametru w wybranych przedziałach czasowych (np. dane dotyczące wilgotności w pomieszczeniu w kolejnych tygodniach lub miesiącach). Właściwe wnioski dotyczące występowania trendu należy jednak oprzeć na odpowiednich

50 2_2009.indd 50

metodach statystycznych. Występowanie trendu można badać, analizując korelacje między badanym parametrem a zmienną określającą czas. W tym celu korzystamy z testów współczynnika korelacji – parametrycznego testu współczynnika korelacji Pearsona lub niepa rametrycznego testu korelacji rang Spearmana. Współczynnik korelacji

Wykres ramka-wąsy otrzymany w programie STATISTICA

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:53

Inne, stosunkowo łatwe rozwiązanie wykorzystuje analizę regresji prostej, gdzie zmienną zależną jest badany parametr, a zmienną niezależną – czas. Wykrycie trendu sprowadza się w tym przypadku do sprawdzenia, czy współczynnik nachylenia prostej regresji jest istotnie różny od zera. Na podstawie wyliczonych współczynników regresji wyznaczane jest prawdopodobieństwo testowe, które porównujemy z przyjętym poziomem istotności α (np.

produkcja

przyjmuje wartości z przedziału <-1;1>. Ujemne lub dodatnie wartości współczynnika korelacji wskazują na występowanie trendu odpowiednio: malejącego lub rosnącego. Współczynnik pozwala również określić siłę występującego trendu – im wartości są bliższe -1 lub 1, tym związek badanego parametru ze zmienną określającą czas jest silniejszy.

α = 0,05). W przedstawionym poniżej przykładzie wartość prawdopodobieństwa testowego p < 0,05 pozwala odrzucić hipotezę o braku trendu w wartościach pomiarów wilgotności. Test Neumanna wykorzystywany w analizie trendu oparty jest z kolei na porównaniu różnic między sąsiednimi obserwacjami i odległości obserwacji od średniej. W przypadku trendu liniowego odległości od średniej dla początkowych i końcowych pomiarów są przeważnie większe od odległości między sąsiednimi obserwacjami. Wartość statystyki testowej w rozważanym przykładzie jest mniejsza od wartości krytycznej co pozwala na odrzucenie hipotezy o braku trendu na poziomie istotności równym 0,05.

Arkusz wyników i wykres otrzymany w programie STATISTICA

Zaletą testu Neumanna, w stosunku do testu opartego na regresji prostej są mniejsze wymagania dotyczące liczności próby. Statystyka Neumanna pozwala wykryć trendy już na podstawie kilku punktów pomiarowych. W takiej sytuacji wnioskowanie o trendzie w oparciu o dopasowanie prostej regresji jest praktycznie niemożliwe. Dodatkowo wartości parametrów regresji, podobnie jak współczynnik korelacji, wykazują się małą odpornością na działanie obserwacji odstających.

Obserwacje odstające

Wykres stworzony w programie STATISTICA

Przed rozpoczęciem analizy trendu należy stwierdzić, czy zgromadzone dane nie zawierają obserwacji, które zasadniczo różnią się od innych wartości i w istotny sposób zaburzają informację o rodzaju i sile występującego trendu. Obserwacje odstające mogą być wynik iem np. błędnego pomiaru lub pomyłki przy wprowadzaniu pomiaru do bazy danych. Uwzględnienie obserwacji odstających w analizie wpłynie w szczególności na nachylenie prostej regresji i będzie prowadziło do błędnych wniosków o całym procesie. Wartości, które znacznie odbiegają od pozostałych pomiarów, pozwala wykryć analiza liniowego wykresu danych. Pojawia się jednak problem, od jakiej wartości obserwacje można uznać za odstające, aby decyzja o wykluczeniu ich z analizy nie została uznana za bezpodstawną. W przypadku analizy trendu należałoby zmierzyć, w jakim stopniu kolejne pomiary wpływają na nachylenie linii trendu.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 51

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

51 2009-07-16 13:09:54

produkcja Tego typu miarą pozwalającą wykrywać obserwacje odstające jest tzw. odległość Cooka. Jest to miara wpływu danego przypadku na równanie regresji. Wskazuje ona różnice pomiędzy obliczonymi wartościami współczynników regresji a takimi samymi wartościami obliczonymi przy założeniu, że dany pomiar zostałby wyłączony z równania regresji. Jeśli odległości nie są tego samego rzędu, to można przypuszczać, że dany przypadek miał istotny wpływ na obciążenie równania regresji. Po ewentualnym wyłączeniu z badania obserwacji odstających przystępujemy do analizy występującego trendu.

Przebieg analizy trendów Aby zwiększyć efektywność prac związanych z raportowaniem analizy trendu, StatSoft przygotował narzędzie STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny - Analiza Trendów (www.StatSoft.pl/pharma), które umożliwia

automatyczne wykonywanie analizy trendów i tworzenie gotowych raportów. Program wykorzystuje odległości Cooka do wyznaczenia obserwacji odstających, dzięki czemu redukuje problemy z interpretacją tego typu pomiarów. Sama analiza trendów opiera się natomiast na powszechnie stosowanym teście Neumanna. Analiza wykonywana przez program SZF Analiza Trendów rozpoczyna się od sprawdzenia zakresu specyfikacji i wyznaczenia liczby pomiarów, które przekroczyły granice. Program oblicza również podstawowe statystyki próby (średnią, wartość minimalną, maksymalną itp.). Następnie, na podstawie odległości Cooka wykrywane są obserwacje odstające. Obserwacje te zostają wykluczone z dalszych analiz, przy czym maksymalną liczbę pomijanych wartości definiuje wcześniej użytkownik. W końcowym raporcie jest uwzględniana pełna informacja o wszystkich odstających pomiarach wyłączonych z analizy. Po wykluczeniu obserwacji odstających, w oparciu o statystykę Neumanna, sprawdzana jest hipoteza o braku trendu. W przypadku wykrycia trendu program przeprowadza analizę regresji. Następnie na wykres danych nanoszona jest linia trendu. Program dostarcza równ ież informacji o charakterze występującego trendu i sprawdza, czy linia trendu przecina granice specyfikacji. Jeśli wartości pomiarów sugerują, że w najbliższym czasie linia trendu przekroczy zakres specyfikacji, szacowany jest dodatkowo czas, po jakim granica zostanie przekroczona. Z kolei w przypadku, gdy wartość statystyki Neumanna nie wskaz uje na występowanie trendu, do raportu wstawiany jest wykres danych wejściowych oraz informacja o braku trendu.

Proces tworzenia raportów Do tej pory tego typu raporty przygotowywane były ręcznie, z wykorzystaniem analiz wykonywanych w arkuszu kalkulacyjnym. Wiązało się to z koniecznością wielokrotnego wykonywania takich samych obliczeń dla różnych parametrów i żmudnego kopiowania wyników i wykresów do dokumentu MS Word. Cały proces był bardzo czasochłonny i stwarzał wiele możliwości popełnienia błędu oraz problemów z interpretacją danych (np. które obserwacje można uznać za odstające).

52 2_2009.indd 52

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:55

produkcja

Fragment przykładowego raportu z programu STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny – Analiza Trendów

Środowisko wprowadzania danych programy STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny – Analiza Trendów Program SZF Analiza Trendów pozwala dodatkowo na szybki podgląd wyników analiz, bez potrzeby generowania całego raportu. Na podstawie wskazanych przez użytkownika zmiennych wykonywane są wszystkie opisane wcześniej analizy, a wyniki w postaci wykresów i opisów wstaw iane są do skoroszytu STATISTICA. Dzięki zestawowi różnorodnych narzędzi statyst ycznych zawartemu w programie STATISTICA użytkownik może dodatkowo wykonać szereg innych analiz na zebranych danych.

Rozwiązanie STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny Analiza Trendów umożliwia pełną automatyzację procesu twor zenia raportów. Użytkownik projektuje szablon raportu, w którym podaje informacje, jakie miejsca i parametry powinny zostać uwzględnione w analizie (np. temperatura i wilgotność w hali produkcyjnej). Program łączy się z bazą danych, skąd, na podstawie informacji zawartych w szablonie, pobiera odpowiednie pomiary, specyfikacje i opisy. Silnik analityczny STATISTICA generuje wyniki analiz i wykresy, które po odpowiednim sformatowaniu są wstawiane razem z pełnymi opisami do szablonu raportu. W ten sposób, za pomocą jednego kliknięcia, użytkownik może otrzymać raport, który twor zony był do tej pory przez kilka dni. Nasze rozwiązanie pozwala również wprowadzać do bazy danych wyniki pomiarów – zarówno pojedyncze dane, pochodzące z monitorowania na bieżąco parametrów procesu, jak i dane zebrane w postaci jednego pliku wsadowego. SZF Analiza Trendów umożliwia też edycję istniejących w bazie specyfikacji i pomiarów, przy czym wszystkie zmiany są odnotowywane (razem z datą i identyfi katorem użytkownika), a istniejące dane są archiwizowane.

Podsumowanie Właściwe funkcjonowanie środowiska produkcji i magazynowania wiąże się z potrzebą ciągłej kontroli pewnych parametrów, w tym analizy pojawiających się trendów. Sam proces tworzenia raportów jest jednak wyjątkowo żmudny i czasochłonny. Dodatkowo stwarza wiele możliwości popełnienia błędu oraz problemy z interpretacją danych, przez co wymaga dużej uwagi w trakcie wykonywania analiz i przenoszenia wyników do raportu. Z drugiej strony powtarzalność procesu daje możliwość jego łatwej automatyzacji. Narzędzie STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny - Analiza Trendów sprawiło, że proces tworzenia raportu sprowadza się do jednorazowego zdefiniowania specyfikacji i szablonu raportu, a następnie wybrania okresu czasu, którego raport ma dotyczyć. Oprócz oszczędności czasu i zasobów, auto matyczne generowanie raportów ogranicza również możliwości pomyłek. Ponadto program ułatwia dokumentowanie zmian i archiwizowanie istniejących danych i specyfikacji.

Literatura • • • •

P. Dittmann, Prognozowanie w przedsię- biorstwie – Metody i ich zastosowanie, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004. G. Coenders, M. Saez, Collinearity, Heterosce- dasticity and Outlier Diagnostics in Regression. Do they Always Offer what they Claim? A. Ferligoj, A. Mrvar, New Approaches in Applied Statistics, Metodološki Zvezki. 16. FDV, Ljubljana, 2000. P. Francuz, R. Mackiewicz, Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą, Wydawnictwo KUL, Lublin 2004. K.W. Hipel, A.I. McLeod, Time Series Modelling of Water Resources and Environmental Systems, Elsevier, 1994.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 53

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

53 2009-07-16 13:09:56

produkcja

Woda nośnikiem informacji Opracował: Marian Dudko

„Jeszcze 15-20 lat temu jawne twierdzenie, że woda podobnie jak taśma magnetyczna lub płyta CD, może być nośnikiem informacji było dla uczonego wprost niebezpieczne – mógł zostać obwiniony o uprawianie pseudonauki i szarlatanerię. Dziś przyznaje to już wielu uczonych o światowym autorytecie” Prof. dr. hab. S. Filin

„Woda ma pamięć jak słoń. To stwierdzenie oznacza, że woda posiada zdolność przechowywania na określonym poziomie częstotliwości raz zdobytych informacji i przekazywania ich innym systemom, np. organizmom żywym. …Skażona woda w naszych zbiornikach wodnych – zatruta ołowiem, kadmem i wieloma innymi szkodliwymi substancjami, jest oczyszczana chemicznie oraz uwalniana z bakterii. Po tych procesach wciąż jednak wykazuje określone częstotliwości elektromagnetyczne, drgania o określonej częstotliwości, które po dokładnym przyjrzeniu się można przyporządkować poszczególnym szkodliwym substancjom. Woda zawiera więc po oczyszczeniu, a nawet dwukrotnej destylacji, określone sygnały, które mogą być dla zdrowia szkodliwe. Dr fizyki Wolfgang Ludwig

la większości substancji prawdziwe jest stwierdzenie, że faza stała ma większą gęstość niż faza ciekła. Wyjątkiem od tej reguły jest woda, której faza stała, czyli

Rys. 1.

54 2_2009.indd 54

lód, unosi się na powierzchni wody, a nie tonie. Woda zachowuje się tak, gdyż jej cząsteczki (zbudowane z 1 atomu tlenu i 2 atomów wodoru będących w ciągłym ruchu drgającym- ruchy Browna (Rys.2)) mają budowę dipolową ze stałym kątem 104,5° pomiędzy obydwoma atomami wodoru – 2 atomy wodoru mają niewielki ładunek dodatni, a 1 atom tlenu ma niewielki ładunek ujemny (rys.1). Siła przyciągania pomiędzy atomami wodoru w jednej cząsteczce a atomem tlenu w drugiej cząsteczce (siła ta zwana jest wiązaniem

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:09:56

wodorowym), określa sposób krystalizacji lodu tzn. sieć krystaliczna lodu jest „luźniejsza” (heksagonalna – Rys.3) niż w przypadku gdyby nie było wiązań wodorowych i to sprawia że lód ma mniejszą gęstość niż woda. Woda różni się od innych płynnych systemów tym, że tworzy tzw. system dwufazowy. Obok znacznego udziału nieuporządkowanych zbiorów cząsteczek , posiada także część lub fazę uporządkowaną tzw. krystaliczno-płynną o wysokim stopniu uporządkowania na wzór kryształów. Powiązania energetyczne w części nieuporządkowanej, normalnej płynnej, są bardzo małe, natomiast siły powiązań cząsteczek w fazie krystaliczno płynnej posiadają bardzo wysoką energię. System ten posiada zdolność drgania jak harfa i wykazuje dużą ilość częstotliwości własnych. Zakres częstotliwości jest fizycznym odzwierciedleniem geometrycznej struktury wody i zmienia się podczas różnych procesów życiowych. Jeżeli woda zostanie skażona metalami ciężkimi ( ołów, kadm lub inne) lub np. poddana ciś nieniu w rurach przepływając przez proste wodociągi, to zmieniają się jej właściwości rezonansowe w stosunku do właściwości pierwotnych . Może się to objawiać zmianą właściwości wody jak np. różnym napięciem powierzchniowym czy

Rys. 3.

też różną wartością siły adhezji. Aby przywrócić wodzie jej pierwotne właściwości należy dokonać uporządkowania jej dipoli tak aby tworzyły sieć heksagonalną. Woda o strukturze heksagonalnej posiada znacznie obniżone napięcie powierzchniowe, co ma istotne znaczenie dla organizmów żywych, gdyż umożliwia łatwiejszy przepływ przez kanały w błonach komórkowych, których przekrój jest również heksagonalny. Dzięki temu woda szybciej dostarcza środki odżywcze oraz skuteczniej wydala nagromadzone toksyny (badania koreańskiego chemika i badacza wody prof. Mu Shik Johna potwierdzają że najzdrowsza dla człowieka woda powinna mieć strukturę heksagonalną).

produkcja

Rys. 2.

Łączenie się dipoli = struktura heksagonalna

Hexagonales Eis

Gdy woda przepływa przez urządzenie energetyzujące NARASAN ® , następuje usunięcie informacji zakłócających i zostaje przywrócony naturalny podstawowy porządek wody (Rys.4). Od tej chwili woda nie zwiera w sobie obcych częstotliwości po substancjach szkodliwych i jest gotowa przyjąć pożądany przez nas nowy nośnik informacji tak jak to się dzieje w przypadku np. przygotowywania leków homeopatycznych.

Rys. 4.

Pole energii dla urządzenia ¾ cala

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 55

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

55 2009-07-16 13:10:00

produkcja

Rys. 5.

Woda z Burgistein /Szwajcaria przed i po energetyzowaniu

Wyjaśnienie techniczne:

Rys. 6.

Technologia NARASAN powstała z wykorzystania wiedzy obecnej oraz wiedzy starych kultur(jak np. Egiptu, Chin i Indii) i doprowadziła po wieloletnich próbach oraz naukowych badaniach do bardzo ważnych wyników. Potwierdzenie poprzez TÜV, TGM Wiedeń, Związek Instytucji Leczniczych w Wiedniu, UWA (Umwelt-Wasser-Analytik), IBU Instytut w Grazu oraz inne Instytuty zagraniczne. ®

Urządzenie systemu energetyzowania wody składa się z rury przepływowej ze stali nierdzewnej na której jest zamknięta przestrzeń. W tej przestrzeni znajduje się mieszanka wysoko drgających oleji Bio Ayurveda jako wzorcowy nośnik drgań i informacji. Olej przenosi zawartą w jego drobnych cząsteczkach energię i informację na przepływającą wodę, niezależnie od średnicy przepływu i ciśnienia tej wody. Informacje zakłócające zawarte w przepływającej wodzie są w trakcie przepływu usuwane a następnie zostaje ponownie wytworzony pierwotny porządek podstawowy wody (struktura heksagonalna). Zmieniane są przy tym bardzo znacząco pozytywne efekty fizyczne wody , takie jak redukcja napięcia powierzchniowego, redukcja sił adhezji (z takiej wody nie odkłada się kamień kotłowy), stabilność bakteryjna (w takiej wodzie nie namnażają się bakterie).

Woda nieenergetyzowana

Woda energetyzowana technologią NARASAN®

Funkcjonowanie tej technologii nie wymaga ani prądu ani udziału chemii. O doborze urządzenia decyduje średnica rury wodociągowej na której będzie montowane urządzenie. W trakcie eksploatacji nie są wymagane także żadne prace konserwacyjne. Obraz zmian struktury wody przed i po energetyzowaniu utrwalił szwajcarski fotograf ERNST BRAUN pracujący wg metody Prof. Masaru Emoto (technika fotografowania mikroskopem z ciemnym polem - rys. 5). Także wiedeński fotograf Günter Schön przedstawił drgania wody wykorzystując widmo światła (Rys. 6).

yłączny przedstawiciel na Polskę firmy Living Water Systems z Wiednia www.lws.at ECO AQUA – Marian Dudko Zalbki 13, 10- 370 Olsztyn www.ecoaqua.pl

56 2_2009.indd 56

tel./fax 089 526 57 58 tel.kom 664 37 18 14 office@ecoaqua.pl

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:03

2_2009.indd 57

2009-07-16 13:10:06

logistyka

Dobre Praktyki Dystrybucji Wybrane zagadnienia w świetle wymogów GMP Dominika Fiks,

Dyrektor Działu Handlowego, Cardinal Pharma Trade Ltd.

Łukasz Felsztukier,

Product Manager, Cardinal Pharma Trade Ltd.

Współczesny rynek farmaceutyczny stawia wysokie wymagania przed Dystrybutorami substancji czynnych. Kluczową sprawą jest by zdawali sobie oni sprawę z faktu, że są znaczącym ogniwem pomiędzy producentem substancji czynnej, a jej odbiorcą - zakładem farmaceutycznym. Rola dystrybutora substancji czynnej we współczesnych realiach rynkowych nie może się już ograniczać jedynie do spraw handlowych.

akość w farmacji stoi na pierwszym miejscu, a przestrzeganie zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania ma ją gwarantować pacjentom. Należy przy tym podkreślić, że w myśl obowiązujących przepisów, definicja wytwarzania rozumiana jest bardzo szeroko i obejmuje proces magazynowania. Dobre praktyki wytwarzania określone są w kilku dokumentach prawnych, wydawanych przez instytucje odpowiedzialne za sprawowanie nadzoru nad tymi procesami. Najważniejsze z tych dokumentów to: • Eudalex vol 4: EU Guidelines to GMP Medicinal Products for Human and Veterinary use, Część II: Basic Requirements for Active Substances used as Starting Material, • Dyrektywy 2001/83 i 2004/27, • WHO Good Trade and Distribution Practise for Pharmaceutical Starting Materials. Obecnie wytyczne GMP traktowane są jako oficjalne wytyczne legislacyjne dla łańcucha dostaw w Europie. Jaki jest zakres zastosowania tych wytycznych? Przede wszystkim dotyczą one wytwarzania substancji aktywnych oraz półproduktów służących do wytwarzania farmaceutyków. Dotyczy to zarówno zastosowań farmaceutycznych jak i weterynaryjnych. W świetle prawodawstwa należy pamiętać o tym, że czynności wykonywane przez dystrybutorów, a więc proces odbierania, przekazywania i dostarczania towaru jest również uznawany jako część procesu wytwórczego i w związku z tym podlega również pod regulacje API GMP. W tym artykule zajmiemy się obowiązkami, które w świetle powyższych regulacji spadają na dystrybutorów sektora farmaceutycznego. Wszystkie poniższe zalecenia mają na celu zagwarantowanie jednego: dystrybucja produktów musi być wykonywana w taki sposób, aby zminimalizowane zostało ryzyko obniżenia jakości dystrybuowanych produktów. Aby zapewnić taki stan, należy przeanalizować procesy, w których zachodzi takie ryzyko. Na co należy zwrócić szczególną uwagę? Umożliwienie prześledzenia losów substancji na przestrzeni czasu Zarządzanie Jakością Odpowiednie środowisko Trening personelu Dokumentowanie aktywności w procesach związanych z jakością Przepakowywanie, wymiana etykiet Przechowywanie Zarządzanie skargami i reklamacjami Obsługa zwrotów z możliwością prześledzenia na podstawie serii

58 2_2009.indd 58

Podstawą do osiągnięcia celu jakościowego przez Dystrybutora jest opracowanie i prawidłowe wdrożenie adekwatnego do działalności systemu Zapewnienia Jakości obejmującego Dobrą Praktykę Wytwarzania. Zadaniem Dystrybutora jest systematyczny proces oceny, kontroli, wymiany informacji oraz przeglądu ryzyka, które może zagrażać jakości przechowywanego towaru. Podstawą sukcesu są ludzie. Dystrybutor musi dysponować odpowiednio wykwalifikowanym personelem, który jest świadomy jak należy obchodzić się z przechowywanymi substancjami i jak nie dopuścić do pogorszenia ich jakości. Wszyscy pracownicy powinni być regularnie szkoleni zarówno z zakresu dobrej praktyki wytwarzania, przepisów prawnych, wymagań i procedur, jak i bezpieczeństwa oraz zasad higieny osobistej i sanityzacji. Dystrybutor powinien zadbać o właściwe pomieszczenia magazynowe. Przede wszystkim muszą one być odpowiednio duże, tak aby umożliwić składowanie surowców w sposób uporządkowany. Prawidłowy sposób rozmieszczenia surowców w magazynie powinien zapewnić wysoki stopień wykorzystania miejsc składowania, szybką realizację zamówień, rozmieszczenie umożliwiające dostęp do każdego asortymentu, a także fizyczne rozdzielenie miejsc składowania poszczególnych asortymentów. Pomieszczenia magazynowe muszą być czyste i wolne od odpadków i szkodników. Substancje nie powinny być przechowywane bezpośrednio na podłodze. Uniemożliwia to bowiem jej czyszczenie i kontrolę. W przypadku wykorzystywania palet muszą one być czyste i nieuszkodzone. Panująca w magazynie temperatura i wilgotność musi być monitorowana i rejestrowana. Substancje czynne powinny być przechowywane w warunkach ustalonych przez producenta danej substancji na podstawie wyników badań stabilności. Magazyn powinien być przygotowany na przechowywanie produktów w różnych temperaturach. Powinien być również opracowany plan awaryjny na wypadek przekroczenia dopuszczalnej temperatury i wilgotności. Na rampach załadunkowych i wyładunkowych opakowania z substancjami czynnymi powinny być zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych. Komory przyjęć powinny być tak zaprojektowane i wyposażone, aby umożliwić w razie potrzeby czyszczenie pojemników z przyjmowanymi materiałami, przed magazynowaniem. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:06

W każdej chwili dostawca powinien móc zaprezentować również historię serii wskazującą na nazwę substancji, wielkość opakowania, numer serii produkcyjnej, ilość wydaną do danego klienta, jego adres i datę wysyłki. Taki rejestr dystrybucji jest niezbędnym narzędziem podczas przeprowadzania wycofania serii z rynku. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na konieczność przetestowania procedury wycofania serii z rynku w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości w jej funkcjonawaniu i sprawdzenia jej skuteczności. Dystrybutor jest zobowiązany do przechowywania zapisów dotyczących zarówno wycofania substancji z rynku, jak i zapisów dotyczących reklamacji. Dystrybutor powinien przeglądać i ustalać, wraz z oryginalnym producentem, tok postępowania w przypadku konieczności wycofania substancji z rynku bądź wpłynięcia reklamacji. Przebieg postępowania wyjaśniającego przyczyny reklamacji lub wycofania produktu z rynku powinień być udokumentowany przez Dystrybutora. Przy projektowaniu systemu należy wziąć pod uwagę stosowne wytyczne prawne. Nie można jednak zapominać, że system jakości ma być skutecznym narzędziem dla stworzenia odpowiedniej pewności, że usługi Dystrybutora będą spełniać wymogi jakościowe. Ma on pomagać w codziennej pracy pracownikom, strzec ich przed możliwością pogorszenia jakości przechowywanych substancji, ale również nie przeszkadzać i nie być ciężarem. Skuteczny system powinien być zrozumiały i przydatny dla każdego pracownika. I jeszcze jedno – powinien być ciągle doskonalony. Nie zapominajmy, że na końcu łańcucha, którego jednym z ogniw jest Dystrybutor, jest pacjent i jego zdrowie.

logistyka

Dopuszczalne są dwa sposoby kwarantanny – fizyczny i administracyjny. Jeżeli kwarantannę przeprowadza się poprzez przechowywanie w oddzielnych pomieszczeniach, muszą być one wyraźnie oznakowane, a dostęp do nich mogą mieć tylko upoważnieni pracownicy. Kwarantanna administracyjna musi charakteryzować się równoważnym stopniem bezpieczeństwa jak kwarantanna fizyczna. Jeżeli Dystrybutor przewiduje pobieranie prób surowców to powinien do tego celu wyodrębnić oddzielne pomieszczenie, a pobieranie prób powinno odbywać się w sposób zapobiegający zanieczyszczeniom z otoczenia i krzyżowym. Substancje odrzucone, wycofane lub zwrócone powinny być przechowywane w oddzielonych i wyraźnie oznakowanych miejscach. Dystrybutor powinien przechowywać pełną dokumentację umożliwiającą prześledzenie historii dystrybucji substancji czynnych. Dokumenty, które powinny być przechowywane i dostępne obejmują: • Nazwę oryginalnego producenta, • Adres oryginalnego producenta, • Dokumenty zamówień, • Listy przewozowe (dokumenty transportowe), • Dokumenty przyjęcia, • Nazwę lub oznaczenie substancji czynnej lub produktu pośredniego, • Numer serii nadany przez producenta, • Zapisy dotyczące transportu i dystrybucji, • Wszystkie autentyczne Certyfikaty Analityczne, łącznie z tymi, pochodzącymi od oryginalnego wytwórcy, • Termin ponownego badania lub termin ważności.

Aktywności w ramach regulacji GMP przeprowadzane przez dystrybutora

REKLAMA

2_2009.indd 59

2009-07-16 13:10:08

farmacja w świecie

Merck i Schering-Plough Powstała po połączeniu spółka zyskuje pozycję sprzyjającą zrównoważonemu rozwojowi dzięki innowacji naukowej, a także bardziej zróżnicowanego portfela produktów.

Robert Miller

Potężne połączenie sieci badań i rozwoju z istotnymi lekami zgłoszonymi do rejestracji na wszystkich etapach rozwoju podwoi liczbę produktów w końcowej fazie do 18. terapeutycznych; Szerszy portfel produktów w kluczowych obszarach terapeutycz Rozszerzenie obecności na światowych rynkach, w tym na rynkach wschodzących, szybko rozwijających się. Oczekuje się znacznego przyrostu, zwiększonej efektywności oraz lepszych wyników w zakresie oszczędności kosztów, sięgających około 3,5 mld USD rocznie. Spółka Merck zobowiązana jest do utrzymania obecnych dywidend.

edne z największych firm farmaceutycznych na świecie spółki Merck & Co., Inc. oraz Schering-Plough Corporation ogłosiły, że ich zarządy jednogłośnie przyjęły umowę o fuzji, w oparciu o którą spółki Merck i Schering-Plough połączą swój kapitał oraz transakcje gotówkowe pod wspólną nazwą Merck. Spółką kierować będzie Richard T. Clark, przewodniczący, prezes i dyrektor generalny Merck. Przejęcie Schering-Plough przez Mercka ma zostać sfinalizowane w czwartym kwartale tego roku. Cała transakcja opiewa na kwotę 41 mld USD. Akcjonariusze Merck będą właścicielami około 68% powstałej z połączenia spółki, natomiast akcjonariusze Schering-Plough będą posiadać pozostałe 32% akcji. Fuzja spółek wpisuje się w widoczny w branży trend do konsolidacji, którego objawem było wykupienie w styczniu br. przez Pfizera firmy Wyeth za prawie 68 mld USD. Korporacja Roche natomiast zwiększyła swoją ofertę za akcję firmy Genentech z 86,5 USD do 93 USD próbując wykupić 44 proc. akcji kalifornijskiej grupy farmaceutycznej. Cała transakcja według wyliczeń może opiewać na ponad 45 mld USD. „Stajemy się potężnym, globalnym liderem w dziedzinie opieki zdrowotnej, ukierunkowanym na stabilny wzrost i sukces - powiedział Clark. - Powstała z połączenia spółka będzie czerpać korzyści z istnienia ogromnej sieci badań i rozwoju, znacznie szerszej oferty leków, a także z rozprzestrzenionej obecności na kluczowych rynkach międzynarodowych, szczególnie na rynkach wschodzących, które charakteryzują się szybkim rozwojem. Skuteczność, jaką uzyskamy, umożliwi nam inwestowanie

60 2_2009.indd 60

w strategiczne przedsięwzięcia, co stworzy znaczącą wartość dla akcjonariuszy”. „Pragniemy połączyć siły z wyjątkowym partnerem, który jest nam dobrze znany, oraz który podziela nasze zaangażowanie na rzecz pacjentów, pracowników oraz społeczeństwa, w którym pracujemy i żyjemy. Talent i zaangażowanie pracowników Schering-Plough umożliwiły zbudowanie „silnika” napędzającego badania i rozwój oraz system badań klinicznych, które uzupełniają nasze własne dokonania. Wierzymy, że Merck i Schering-Plough wspólnie wprowadzą znaczące zmiany w zakresie światowej opieki zdrowotnej” - dodał Richard T. Clark. Fred Hassan, prezes i dyrektor generalny ScheringPlough, powiedział: „W ciągu ostatnich sześciu lat współpracownicy Schering-Plough sprawili, że nasza spółka stała się silnym konkurentem w przemyśle farmaceutycznym na świecie. Zbudowaliśmy silne, zróżnicowane przedsiębiorstwo, a także wydajną sieć oferującą nadzieję pacjentom oczekującym na nowe leki. Jestem dumny z tego, co udało nam się osiągnąć. Nasz sukces jest zwieńczeniem ciężkiej pracy oraz zaangażowania naszych współpracowników w każdym kraju. Łączymy siły z Merck, naszym wieloletnim partnerem, we wspólnym przedsięwzięciu w zakresie regulacji poziomu cholesterolu, pragnąc stać się nowym, dynamicznym liderem w branży farmaceutycznej. Wykorzystując walory obydwu spółek, wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:09

jednostka powstała z połączenia zyska pozycję sprzyjającą dalszemu dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu, którym jest odkrycie nowych terapii, aby pomóc pacjentom wieść zdrowsze i bardziej szczęśliwe życie”.

„Talent i zaangażowanie naukowców z Schering-Plough pomogły zbudować nadzwyczajną sieć rozwoju klinicznego - powiedział dr Peter S. Kim, wiceprezes wykonawczy Merck oraz przewodniczący Merck Research Laboratories. - Rozległa wiedza w dziedzinie leków biologicznych, którą szczyci się Schering-Plough, będzie stanowić dopełnienie własnej, nowatorskiej platformy leków biologicznych Merck oraz naszego zaangażowania w tworzenie potężnej siły leków biologicznych. Sieci ScheringPlough i Merck uzupełniają się wzajemnie w niebywały sposób oraz będą miały istotny wpływ na naszą zdolność dostarczania pacjentom nowych, przełomowych leków. Wierzę, że połączona sieć będzie najlepsza z wszystkich dotychczasowych sieci w branży”.

Strategiczne korzyści płynące z transakcji Komplementarne oferty produktów oraz sieci skupiające się na kluczowych obszarach terapeutycznych: Połączenie spółek znacznie rozszerzy ofertę leków Merck - napędzając spójny i zrównoważony rozwój - częściowo za sprawą wzbogacenia oferty o cenne produkty o długich okresach wyłączności. Merck spodziewa się, że dzięki rozszerzeniu asortymentu połączonych spółek poprzez wprowadzenie nowych produktów pod już istniejącą marką, pojawią się dodatkowe możliwości zwiększenia przychodów. Dla przykładu, powstała spółka będzie oczekiwać rozbudowanych możliwości w zakresie zarządzania cyklem życia poprzez wprowadzenie potencjalnych nowych kombinacji i formuł opartych na istniejących produktach. Ponadto, spółki Merck i Schering-Plough posiadają wspólnie liczne produkty o wysokim potencjale zgłoszone do rejestracji, które znajdują się na etapie początkowym, środkowym lub końcowym. Transakcja ta podwoi liczbę potencjalnych leków Merck, będących obecnie w trzeciej fazie rozwoju, do 18 leków ogółem. Powstała spółka posiadać będzie bardziej zróżnicowaną ofertę leków stosowanych w istotnych obszarach, takich jak: choroby układu sercowo-naczyniowego, układu oddechowego, onkologia, neurobiologia, choroby zakaźne i immunologia.

Obydwie spółki - Merck i Schering-Plough mają na swoim koncie przełomowe badania i odkrycia naukowe. Połączone spółki posiadać będą sieć produktów charakteryzującą się większym zróżnicowaniem oraz rozpiętością, a także liczne, obiecujące produkty zgłoszone do rejestracji. Przy zwiększonych środkach powstała z połączenia spółka uzyska większą elastyczność w inwestowaniu w te produkty, jak również zewnętrzne możliwości w zakresie badań i rozwoju, rozwijając się na silnych fundamentach obydwu spółek.

Silniejsza organizacja handlowa: Zarówno spółka Merck, jak i Schering-Plough dysponują zespołami składającymi się z utalentowanych i doświadczonych pracowników, posiadających silne relacje z klientami. Postępy poczynione przez Merck i Schering-Plough przy wdrażaniu nowych modeli sprzedaży ukierunkowanych na klienta ułatwią zapewnienie płynnej i efektywnej integracji tych dwóch ścieżek działalności handlowej. Szersza gama produktów oferowanych przez nową spółkę przyczyni się do zwiększonej efektywności sprzedaży, zapewni większe możliwości wspierania lekarzy oraz całego systemu opieki zdrowotnej w podnoszeniu wyników leczenia pacjentów. Schering-Plough przynosi kluczowe korzyści dla Merck dzięki zaangażowaniu w specjalistycznych obszarach terapeutycznych oraz swojej silnej pozycji na rynkach międzynarodowych.

Ugruntowana obecność na światowych rynkach przy zróżnicowanej pod względem geograficznym bazie przychodów: Schering-Plough uzyskuje ok. 70% ogólnych przychodów z działalności poza granicami Stanów Zjednoczonych, w tym ponad 2 mld USD zysków rocznie na rozwijających się rynkach. Wszystko to przyczyni się do ogromnego przyspieszenia tempa działań Merck ukierunkowanych na rozwój, w tym także mających na celu znalezienie się przez spółkę w pierwszej piątce pod względem udziałów rynkowych na rozwijających się rynkach. Powstała spółka będzie posiadać wiodący w branży zespół specjalistów w dziedzinie marketingu i sprzedaży. Ponadto, przy bardziej zróżnicowanej pod względem geograficznym działalności biznesowej, połączone spółki spodziewają się wygenerować ponad 50% zysków poza granicami Stanów Zjednoczonych.

Zwiększone możliwości w zakresie produkcji: Połączone działania produkcyjne spółek Merck i Schering-Plough przyczynią się do znacznego zwiększenia możliwości w zakresie produkcji, co umożliwi wspomaganie oczekiwanego rozwoju lekarstw biologicznych i sterylnych. Dzięki temu Merck uzyska jeszcze wyższą synergię, wdrażając swoje strategie produkcyjne i strategie związane ze źródłami działania na obszarach nowych działań. Źródła: www.forsal.pl, www.reuters.com, www.psz.pl, www.businesswire.com, www.tvn24.pl, www.online.wsj.com, www.ft.com, www.bloomberg.com

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 61

farmacja w świecie

Efektywne badania i rozwój, ukierunkowane na dostarczenie pacjentom innowacyjnych leków:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

61 2009-07-16 13:10:09

konferencje, targi, szkolenia

ACHEMA 2009

W dniach od 11 do 15 maja Frankfurt był gospodarzem 29 Międzynarodowych Targów Inżynierii Chemicznej, Ochrony Środowiska i Biotechnologii ACHEMA 2009. W ciągu pięciu dni ponad 173 000 gości z całego świata odwiedziło 3 767 stoisk wystawców rozmieszczonych w halach wystawowych o łącznej powierzchni 134 000 m2 w poszukiwaniu najnowszych rozwiązań z zakresu inżynierii chemicznej, biotechnologii, farmacji, ochrony środowiska i przyległych sektorów gospodarki.

62 2_2009.indd 62

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:11

konferencje, targi, szkolenia

ała ekspozycja targowa podzielona została na 13 sektorów tematycznych: • badania i innowacje • literatura, informacja, nauczanie • techniki laboratoryjne i analityczne • inżynieria • procesy mechaniczne • procesy termalne • pompy, kompresory, zawory • farmaceutyka, opakowania i techniki przechowywania • bezpieczeństwo przemysłowe i pracowników • kontrola • technologie materiałowe i testowanie • biotechnologia • pokaz „chemia i biotechnologia dla odnawialnych źródeł energii”

Pod względem wystawców i gości 29. Targi ACHEMA był bardziej międzynarodowe niż kiedykolwiek przedtem – aż 46.6 % wystawców i 28 % gości przyjechało z zagranicy. Zarówno wystawcy jak i organizatorzy byli bardzo zadowoleni z wyniku wydarzenia. „Wysoka liczba wystawców i gości rozesłała jednoznaczną wiadomość, która będzie rozbrzmiewać daleko za ACHEMĄ: nasze gałęzie zamierzają stawić czoło wyzwaniom i pozostawić kryzys gospodarczy za nimi” stwierdził prof. Dr Gerhard Kreysa, dyrektor naczelny DECHEMA e.V.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 63

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

63 2009-07-16 13:10:20

konferencje, targi, szkolenia

64 2_2009.indd 64

Tematem przewodnim tegorocznej edycji Targów była wydajność procesowa i wydajne wykorzystanie energii i surowców. Za Niemcami, które miały 2 010 wystawiających się przedsiębiorstw, najsilniejszą grupą byli Włosi (podobnie jak w roku 2006) z 300 wystawcami, dalej ulokowali się przestawiciele Wielkiej Brytanii - 202, Szwajcaria – 161, USA – 156 i Francja – 124 . Chiny z 117 stoiskami i Indie ze 107 stoiskami zajęły odpowiednio 7 i 8 miejsce. Liczba chińskich wystawców podwoiła się od roku 2006, a liczba wystawców z Indii wzrosła o 23%.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:29

konferencje, targi, szkolenia Największą grupa wystawową były „Pompy, Sprężarki, Zawory i Elementy instalacji” - 960 wystawców. Kolejnymi były „Laboratorium i Sprzęt Analityczny” – 659 wystawców, „Ciepło” - 437 i „Mechanika” – 404 wystawców, „Przetwarzanie i Inżynieria roślinna” - 343. Targom towarzyszył ciekawy program dodatkowy obejmujący kongres, konferencje, sympozja, pokazy i prezentacje oraz liczne fora związane z nowoczesnymi technologiami. Targi te, uznawane za najbardziej prestiżowe w dziedzinie wyposażenia instalacji przemysłowych, organizowane są co dwa lata przemiennie w Azji oraz w Europie. Kolejna edycja Targów – ósma już AchemAsia, zostanie zorganizowana 1 czerwca 2010 w Pekinie.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 65

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

65 2009-07-16 13:10:38

konferencje, targi, szkolenia

XI edycja targów

EuroLab Tomasz Butyński

Tysiące gości (5947) i rekordowa ilość, bo 132 wystawców z Austrii, Finlandii, Francji, Holandii, Irlandii, Niemiec, Polski, Szwajcarii, Szwecji i USA - prezentujących oferty z zakresu analityki chemicznej, metrologii, biotechnologii i Life Science oraz najnowsze rozwiązania, technologie i osiągnięcia naukowe, a także giełda pracy Jobvector, m.in. to złożyło się na XI Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych EuroLab.

Patronat Medialny:

66 2_2009.indd 66

egoroczna edycja tego prestiżowego i wysokospecjalistycznego wydarzenia odbyła się w dniach 4-6 marca 2009, po raz pierwszy w nowo wybudowanym Centrum Targowo-Kongresowym MT Polska w Warszawie. Od lat, ta wystawiennicza impreza, skupia w jednym miejscu branżowych profesjonalistów reprezentujących, m.in. ośrodki naukowe, uczelnie, producentów oraz przedstawicieli laboratoriów: przemysłowych, analitycznych, medycznych, szpitalnych, ochrony środowiska, badania wody i ścieków, zakładów uzdatniania wody, służb kontrolnych, a także działów kontroli jakości w zakładach produkcyjnych. Istotną częścią targów EuroLab są seminaria, szkolenia i prezentacje. Ich wysoki poziom zapewnili wykładowcy z takich instytucji jak: Wydział Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, Komitet Chemii Analitycznej PAN, Centrum Badań Ekologicznych PAN, Państwowy Instytut Geologiczny, Polskie Centrum Akredytacji, Polska Federacja Biotechnologii, Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji, Wojskowe Centrum Metrologii Ministerstwa Obrony Narodowej, Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych i Główny Urząd Miar.

Jedną z nowości targów EuroLab były warsztaty TrainMiC(Trainning in Metrology in Chemistry) poświęcone problemom walidacji procedury pomiarowej oraz spójności pomiarów chemicznych. Wystawiające się firmy konkurowały o medale za najlepszą ofertę targową przyznawane przez Wydział Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, Centrum Badań Ekologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz Państwowy Instytut Geologiczny. Wyróżnienia przyznawano w trzech kategoriach: analityka chemiczna, terenowa aparatura pomiarowa i wyposażenie laboratoriów. Medale trafiły do przedstawicieli następujących firm: • w kategorii analityka chemiczna: Witko Sp. z o. o. za detektor QuantNQAD, Elmetron Sp. j. za wielofunkcyjny przyrząd laboratoryjny CX-701,Knauer Polska za detektor diodowy „Diode ArrayDetector” UV/VIS/NIRSmartline PDA Detector 2800. • w kategorii terenowa aparatura pomiarowa: Pol-Eko-Aparatura Sp. j. za wieloparametrowy miernik przenośny Orion 5-Star pH/RDO/COND oraz Elmetron Sp. j. za wielofunkcyjny przyrząd pomiarowy CX.

•

w kategorii wyposażenie laboratorium: ICU Scandinavia AB za system monitoringu i nadzoru parametrów fizycznych Boomerang, Kamika Instruments za uśredniacz dla niejednorodnych próbek, Danlab za zmywarkę laboratoryjną SALVISLAB SCD 1160.

Swoją nagrodę – statuetkę Moździerza za najbardziej oryginalną i profesjonalną aranżację stoiska - przyznał także organizator targów – Międzynarodowe Targi Polska. Tegoroczny Moździerz trafił do firmy Danlab. Przyznano również wyróżnienia, które przypadły firmom Alchem Grupa Sp. z o. o., Perlan Technologies Polska Sp. z o.o. oraz Topserw - Stanisław Echilczuk, Mirosław Koziuk Sp. j. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:50

REKLAMA

Praktyczna analiza danych dla przemysłu farmaceutycznego

Tomasz Butyński

21-22 maja w Krakowie odbyła się druga edycja konferencji szkoleniowej „Praktyczna analiza danych dla przemysłu farmaceutycznego”. Była ona poświęcona praktycznym aspektom stosowania analizy danych, w tym zagadnieniom spełnienia wymogów instytucji regulacyjnych i doskonalenia jakości procesów oraz produktów przy jednoczesnym zmniejszeniu nakładów pracy i czasu przy tworzeniu wymaganych raportów.

woją wiedzą i doświadczeniem podzielili się przedstawiciele instytucji z branży (BIOTON, PLIVA) na co dzień korzystający z narzędzi analizy danych oraz specjaliści firmy StatSoft uczestniczący we wdrożeniach rozwiązań analitycznych w przedsiębiorstwach farmaceutycznych. Patronat nad tym wydarzeniem objęły m.in. Świat Przemysłu Farmaceutycznego, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne oraz stowarzyszenie ISPE Polska. Wśród kilkudziesięciu uczestników, którzy wysoko ocenili poziom merytoryczny spotkania, byli zarówno kierownicy działów odpowiedzialni za szeroki obszar działalności przedsiębiorstw, jak i specjaliści zapewniania jakości procesów i ich walidacji, dla których omawiane tematy były dokładnym odzwierciedleniem codziennych obowiązków. Na konferencji omówiono m.in. sposoby wykonywania analiz i raportów na potrzeby badania stabilności produktów leczniczych, walidacji procesów, określania profili uwalniana, analizy trendów oraz okresowego przeglądu produktów (APR). Zaprezentowano narzędzie STATISTICA Zestaw Farmaceutyczny, które automatyzuje analizy i raportowanie, minimalizując poświęcony czas oraz gwarantując poprawność wyników. Omówiono również zyskujące coraz większe znaczenie zagadnienia praktycznej realizacji projektów Process Analytical Technology (PAT) oraz Quality by Design (QbD). wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 67

ANALIZA DANYCH W PRZEMYŚLE FARMACEUTYCZNYM

Badanie stabilności produktów Porównywanie profili uwalniania Walidacja procesów technologicznych

Walidacja metod pomiarowych Stabilność metod pomiarowych Kalibracja liniowa

Automatyzacja analiz (np. APR lub PPR) Systemy zbierania, gromadzenia i analizy pomiarów Współpraca z systemami LIMS

StatSoft Polska, ul. Kraszewskiego 36, 30-110 Kraków, faks 012 4284301 tel. 012 4284300, 0601 414151, e-mail: info@statsoft.pl, www.StatSoft.pl

2009-07-16 13:10:52

konferencje, targi, szkolenia

Paragraf 13 Praktyczne rozwiązania dla firm farmaceutycznych Robert Miller

Firma Cooper Conferences po raz kolejny była organizatorem prestiżowego spotkania branży farmaceutycznej. W dniach 19-20 maja w Hotelu Polonia Palace odbyła się konferencja „Paragraf 13 – praktyczne rozwiązania dla firm farmaceutycznych”, z udziałem ekspertów oraz przedstawicieli najważniejszych organizacji związanych z farmacją.

IV Kongres OTC i Suplementy Diety Tomasz Butyński

W gorącej atmosferze dyskusji przebiegał IV Kongres „OTC i Suplementy Diety”, zorganizowany przez Informedia Polska w dniach 20-21 kwietnia br. w hotelu Le Royal Meridien Bristol w Warszawie.

wykładami wystąpili m.in. Rafał Zyśk – Dyrektor Departamentu Gospodarki Lekami, Helena Feliksiak – Dyrektor Generalny Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Adam Kliś – Polski Związek Producentów Leków bez Recepty PASMI, Stefan Bogusławski - Prezes Zarządu Sequence HC Partners. Szerokie grono uczestników zapoznało się z najnowszymi zmianami prawnymi, które wpłynęły w znaczący sposób na funkcjonowanie przedsiębiorstw farmaceutycznych. Podczas prelekcji

Patronat Medialny:

68 2_2009.indd 68

oraz dyskusji uczestnicy konferencji uzyskali odpowiedź na pytania – jakie narzędzi marketingowe przyniosą najlepsze efekty sprzedażowe? Jak budować przewagę rynkową w zgodzie z nowymi przepisami? Jak skutecznie dotrzeć do lekarzy? Wreszcie – jak budować i motywować zespół sprzedażowy? W konferencji „Paragraf 13 – praktyczne rozwiązania dla firm farmaceutycznych” wzięli udział przedstawiciele takich firm jak Polfa, Mundipharma Polska, Hand – Prod, Aesculap Chifa, Diagnosis, czy Nycomed.

zołowi przedstawiciele branży farmaceutycznej oraz instytucji regulujących rynek produktów leczniczych OTC i suplementów diety w ciągu dwóch dni spotkania wspólnie poszukiwali odpowiedzi na pytanie, jak będzie wyglądał rynek w roku bieżącym i latach kolejnych, czy i jak obecna sytuacja gospodarcza wpłynie na sprzedaż produktów oraz jak zmieniają się oczekiwania odbiorców. Wśród poruszanych tematów znalazły się, m.in.: zagadnienia prowadzenia kampanii marketingowych w świetle obecnych i planowanych zmian prawnych, problematyka klasyfikacji produktów, najnowsze zmiany w zakresie znakowania i składu, jak również przykłady skutecznych strategii sprzedaży i marketingu. Prelekcje wygłosili, m.in.: Katarzyna Poskoczym z Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Anna Starnawska-Oleńko z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie, Rafał Błoszczyński z Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego, Bogdan Lang z US Pharmacia, Łukasz Czepiel z Ozone Laboratories, Elżbieta Wojtasik, Maciej Moniak PASMI i inni.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:10:56

PHARMtech 2009 Szósta edycja dorocznego Kongresu PHARMtech 2009, który odbył się w Warszawie w dniach 17 i 18 lutego, dowiodła pozycji tego wydarzenia jako jedynej platformy edukacyjno-kontaktowej dla przemysłu farmaceutycznego na tak wysokim poziomie w regionie Europy Środkowej i Wschodniej.

konferencje, targi, szkolenia

Kongres

tym roku kongres PHARMtech przyciągnął ponad 500 przedstawicieli wyższej kadry zarządzającej z branży farmaceutycznej i biotechnologicznej oraz 40 wiodących dostawców rozwiązań, którzy zaprezentowali szeroką gamę produktów i usług. Wydarzenie przyciągnęło firmy z Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Węgier, Danii, Indii, Francji i Belgii, umożliwiając im nawiązywanie kontaktów i budowanie pozycji rynkowej w najbardziej dynamicznie rozwijającym się regionie Unii Europejskiej. Z kolei uczestnicy z regionu mieli wyjątkową szansę nawiązania kontaktów z firmami prezentującymi swoją ofertę oraz możliwość zdobycia wiedzy za sprawą perfekcyjnie przygotowanych prezentacji, w których najlepsze praktyki stosowane w branży farmaceutycznej zostały potraktowane priorytetowo. W mojej opinii była to doskonała impreza, z której wyniosłem wspaniałe doświadczenia. Tematy prezentacji spełniły moje najwyższe oczekiwania wobec tego wydarzenia – powiedział Maciej Fabiańczyk, dyrektor działu produkcji w firmie POLPHARMA S.A. Bardzo interesująca opcja. Cieszę się, że mogłam wziąć udział w tej imprezie. Bardzo ciekawe prezentacje na różne tematy oraz duży wachlarz firm dostarczających rozwiązania dla naszej branży – powiedziała z kolei Małgorzata Jakóbiec, dyrektor działu zapewnienia jakości, P.Z.F. POLFA S.A.

Kongres PHARMtech obejmował również program konferencyjny na wysokim poziomie. W konferencji uczestniczył między innymi Doradca z Komisji Europejskiej oraz inni wybitni prelegenci z wiodących europejskich firm farmaceutycznych, którzy zbudowali dla uczestników platformę edukacyjną, dostępną bez ponoszenia żadnych kosztów. Wśród poruszanych tematów znalazły się takie zagadnienia, jak istota zarządzania jakością, koncepcja „odchudzonego zarządzania” w działaniach, wpływ rozszerzenia UE, produkcja na zamówienie i biotechnologia w Polsce. Połączenie możliwości edukacyjnych z szansą nawiązania kontaktów okazało się doskonałym rozwiązaniem dla uczestników imprezy i koncepcją unikalną w skali Europy Środkowej i Wschodniej. Muszę przyznać, że firma marcus evans spisała się doskonale, przyciągając tak dużą grupę decydentów w jedno miejsce i umożliwiając wspólne dokonanie oceny, w jaki sposób rynek będzie się rozwijał i pokonywał bieżące problemy spowodowane brakiem stabilności gospodarczej – ocenił prof. dr hab. Tomasz Twardowski, prezes Polskiej Federacji Biotechnologii, przewodniczący konferencji, osoba o bogatym doświadczeniu w branży, również w skali międzynarodowej. Kolejna, siódma edycja kongresu PHARMtech odbędzie się w dniach 17 i 18 lutego 2010 roku w Budapeszcie.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 69

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

Patronat Medialny:

Robert Miller

69 2009-07-16 13:11:00

konferencje, targi, szkolenia

Aspekty prawne i podatkowe w branży farmaceutycznej

POL-FARM 2009 Robert Miller

17 lutego 2009 w warszawskim Hotelu Marriott odbył się X Ogólnopolski Kongres Farmaceutyczny POL-FARM, którego organizatorem było Europejskie Centrum Biznesu.

Tomasz Butyński

Patronat Medialny:

odczas Kongresu przedstawiciele firm Deloitte Doradztwo Podatkowe , Kancelarii CMS Cameron McKenna oraz Kancelarii Wierciński Kwieciński Baehr omówili istotne dla branży farmaceutycznej zmiany w przepisach podatkowych na przełomie 2008 r. i 2009 r., nowe przepisy dotyczące reklamy leków, projekt nowego systemu ustalania cen urzędowych leków. Opierając się na konkretnych przykładach omówiono najnowszą praktykę w zakresie cen transferowych, zmiany wprowadzone Rozporządzeniem w sprawie reklamy produktów leczniczych oraz odpowiedzialność za prowadzenie reklamy produktów leczniczych. Omówiono również projektowane zmiany w zakresie refundacji, marż i cen, tematykę obrotu produktami leczniczymi w świetle prawa własności przemysłowej.

70 2_2009.indd 70

Uczestnikami Kongresu byli przedstawiciele NUTRICIA Polska Sp. z o.o., Fresenius Medical Care Polska, Sequence HC Partners Sp. z o.o., Vetoquinol Biowet Sp. z o.o., Adamed Sp. z o.o., BAXTER Polska Sp. z o.o., Roche Diagnostics Polska Sp.z o.o., VEDIM Sp. z o.o., VIPHARM S.A., Toruńskich Zakładów Materiałów Opatrunkowych, BAYER Sp. z o.o., TEVA PHARMACEUTICALS, EMO-FARM Sp. z o.o., Fresenius Kabi Polska Sp. z o.o., Sanofi-Aventis Sp. z o.o.

W dniach 13-15 maja 2009r. w Centrum Finansowym Puławskaw Warszawie firma KDK Info Sp. z o. o. zorganizowała konferencję pt. „Aspekty prawne i podatkowe w branży farmaceutycznej”. Tegoroczna edycja skierowana była do dyrektorów i kierowników marketingu, radców prawnych, dyrektorów ds. finansowych oraz księgowych firm farmaceutycznych.

odczas konferencji omówiono nowe regulacje prawne dotyczące m.in. zasad kontaktowania się przedstawicieli handlowych z lekarzami oraz opodatkowania reprezentacji i reklamy podatkiem dochodowym i VAT w znaczący sposób wpłyną na strategie biznesowe firm farmaceutycznych. Zaproszeni eksperci przybliżyli uczestnikom zakres wprowadzanych zmian oraz wskazali najbardziej problematyczne aspekty w działalności firm farmaceutycznych. Przedstawili również rozwiązania pozwalające w sposób najbardziej efektywny poradzić sobie w trudnej sytuacji gospodarczej. Prelegentami byli: Adam Kliś z Polskiego Związku Producentów Leków Bez Recepty PASMI, Magdalena Żak, reprezentująca firmę Bayer Sp. z o.o., Magdalena Wawrzyniak z kancelarii prawniczej CMS Cameron McKenna, Dr Marek Świerczyński z kancelarii Baker & McKenzie Gruszczyński i Wspólnicy, Piotr Popławski z kancelarii Domański Zakrzewski Palinka Doradztwo Biznesowe dla Branży Farmaceutycznej i Radosław Kowalski.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:05

easyFairs

W dniach 28 i 29 kwietnia 2009 roku w hali Expo XXI w Warszawie odbyły się pierwsze w Polsce targi easyFairs Packaging Innovations.

konferencje, targi, szkolenia

Targi easyFairs Packaging Innovations

EasyFairs to międzynarodowy organizator targów z siedzibą w Brukseli. W Europie i Ameryce organizuje ok. 90 imprez rocznie. W Polsce siedziba firmy znajduje się w Krakowie. Na 2009 rok firma zaplanowała zorganizowanie jeszcze kilku innych imprez targowych m.in. w branży spożywczej oraz produktów sypkich i masowych. Warszawska edycja Packaging Innovations jest więc pierwszym polskim projektem easyFairs z całego cyklu zaplanowanych targów.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 71

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

Patronat Medialny:

ośćmi targów byli przedstawiciele branży spożywczej i chemicznej oraz farmaceutycznej i parafarmaceutycznej. Wystawcami zaś byli dostawcy opakowań szklanych, papierowych, plastikowych i innych, agencje kreatywne, studia projektowe, dostawcy technologii umożliwiających tworzenie innowacyjnych opakowań, dostawcy rozwiązań z zakresu RFID, znakowania, kodowania i logistyki opakowań. Trwające jedynie dwa dni, ściśle branżowe spotkania biznesowe zaowocowały wieloma interesującymi kontaktami handlowymi. Główny nacisk położony został na zapewnienie wystawcom właściwych Klientów, którzy mogą podejmować decyzje handlowe dotyczące właśnie ich branży. Dlatego wystawcy mogli swobodnie zaprezentować swoją ofertę takim osobom jak: produkt manager, dyrektor sprzedaży, specjalista ds. marketingu, właściciel firmy, prezes, pełnomocnik zarządu, dyrektor handlowy, brand manager lub specjalista ds. innowacji. Na targach easyfairs Packaging Innovations pojawili się przedstawiciele takich firm jak: Carlsberg, Nivea, dr Irena Eris, Reckitt Benckiser, Henkel, Unilever, Pollena Ewa, Cadbury, Danone, GlaxoSmithKlein, Wyborowa S.A., „Solidarność”. W przyszłym roku planowane jest poszerzenie targów o kolejnych wystawców z branży poligrafii oraz etykietowania.

71 2009-07-16 13:11:15

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a n y

Rynek suplementów diety w 2010 r. przekroczy w Polsce 2 mld zł

Agnieszka Stawarska PMR Publications

W 2008 r. polski rynek farmaceutyczny wzrósł o 11% w stosunku do 2007 r. Jedną z najszybciej rozwijających się kategorii na rynku był segment suplementy diety, który odnotował dynamikę wzrostu na poziomie 24%, a jego wartość przekroczyła 1,7 mld zł1. W latach 2009-2011 w związku z kryzysem finansowym oraz spodziewanymi skutkami zmian prawnych, może dojść do osłabienia dynamiki wzrostu. Według prognoz PMR, rynek suplementów diety wciąż będzie się jednak rozwijał w tempie 12-15% rocznie, znacznie szybciej niż segment leków Rx czy nawet leków OTC.

Wzrost rynku: nadal powyżej 10% W 2006 i w 2007 r. w Polsce doszło do imponującego, ponad 6% wzrostu PKB, dzięki czemu Polacy mogli pozwolić sobie na zakup większej ilości artykułów luksusowych, jakimi są suplementy diety. Dlatego też w 2007 r. cały rynek suplementów diety w Polsce wzrósł o ponad 30% rok do roku, a w 2008 r. – o blisko jedną czwartą. Na lata 2009-2011, po uwzględnieniu oceny wpływu kryzysu finansowego na rynek w Polsce oraz spodziewanych skutków zmian prawnych (regulacja odnośnie produktów z pogranicza) PMR prognozuje obniżenie dynamiki rozwoju rynku do 12-15 % rocznie. Z drugiej strony PMR zakłada, że dojdzie do kontynuacji trendów, które występowały w ostatnich latach i pozytywnie wpływały na sprzedaż: starzenia się społeczeństwa, wzrostu zainteresowania samoleczeniem, zdrowym stylem życia i zdrowym wyglądem zewnętrznym, produktami pochodzenia naturalnego i ziołowego, jak również trendu rejestrowania witamin i minerałów oraz innych podobnych produktów jako suplementy diety. Według przewidywań PMR, rozwój polskiego rynku suplementów diety będzie podążał w kierunku trendów obserwowanych w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych. Również w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej takich jak Czechy, Węgry lub Słowacja, wartość sprzedaży suplementów diety rośnie systematycznie. Najbardziej za-

72 2_2009.indd 72

awansowane w tym względzie są Czechy, gdzie w 2007 r. wartość sprzedaży suplementów diety osiągnęła ponad 40% udziału w całym rynku OTC. W 2008 r. wartość rynku suplementów diety stanowiła około 21% wartości sprzedaży aptecznej i pozaaptecznej na całym rynku OTC. Jest to o około 5 p.p. więcej niż w 2006 r., ale wciąż jest jeszcze potencjał na rozwój tego segmentu.

Produkty na bazie kwasów omega motorem rynku Według PMR, kategorią suplementów diety, którą czeka w najbliższych latach najbardziej dynamiczny wzrost będą produkty na bazie kwasów omega-3 i omega-6, a zwłaszcza preparaty z tej grupy wpływające na serce i układ krążenia. W ostatnich latach coraz więcej producentów zdecydowało się wprowadzić do swojego portfolio na rynku polskim produkty na bazie kwasów omega, ale w Polsce wciąż nie są dostępne produkty czołowych europejskich wytwórców tego rodzaju suplementu (np. Pronova BioPharma). Na rozwój rynku produktów na bazie kwasów omega wpływ będą miały obserwowane w Polsce trendy epidemiologiczne. Pomimo stopniowego spadku ich liczby, choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Choroby te na początku lat 90-tych były przyczyną ponad 52% ogółu zgonów, a w 2006 r. – 46%). W Polsce w 2006 r. aż 80% więcej mężczyzn i 54% więcej kobiet

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:15

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a ny

zapadało na choroby układu krążenia niż średnio w 27 krajach Unii Europejskiej, wynika z danych najnowszych dostępnych danych GUS i PZH. Zaburzenia lipidowe, które są najbardziej rozpowszechnionym czynnikiem ryzyka chorób serca według badania WOBASZ stwierdzono u prawie 70% dorosłych Polaków. Polacy niechętni są również wprowadzaniu rzeczywistych restrykcji w swoim sposobie żywienia. Niejednokrotnie wolą niedobory żywieniowe zaspokoić sztuczną suplementacją.

Biorąc pod uwagę te czynniki, PMR prognozuje, że rynek suplementów diety na bazie kwasów omega będzie się rozwijał nawet w tempie kilkudziesięciu procent rocznie. Artykuł oparty jest na raporcie opublikowanym przez PMR w marcu 2009 r. pt. „Rynek suplementów diety w Polsce 2009. Prognozy rozwoju 2009-2011”.

Wartość sprzedaży aptecznej, pozaaptecznej i przez internet

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 73

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

73 2009-07-16 13:11:15

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a n y

Raport

„Innowacja z Polski” On Board Public Relations

Zaledwie 42% Polaków wierzy, że innowacyjny produkt z Polski odniesie globalny sukces – wynika z raportu firmy doradczej On Board PR opracowanego na podstawie badań PBS DGA. Stosunkowo największe nadzieje Polacy wiążą z medycyną i farmacją oraz informatyką.

olska nie należy do liderów innowacyjności. Plasuje się daleko w tyle za krajami, które mogą pochwalić się wdrożeniami najnowszych technologii, rozwiązaniami sprzyjającymi komercjalizacji ciekawych projektów. Według rankingu European Innovation Scoreboard 2008 ze stycznia b.r. wyprzedzają nas pod tym względem nie tylko Szwecja, Finlandia czy Niemcy, ale również Słowacja czy Węgry. Mimo tego, jak wynika ze wspólnych badań On Board PR i PBS DGA młodsza i lepiej wykształcona część społeczeństwa z nadzieją patrzy w przyszłość. Jak wynika z raportu Innowacja z Polski przygotowanego przez firmę On Board PR na podstawie badań firmy PBS DGA, zaledwie 42% Polaków wierzy, że w ciągu najbliższych lat polski produkt może zdobyć światowe uznanie dzięki swojej innowacyjności. Czy jest prawdopodobne, ¿e w ci¹gu kilku lat polska firma zas³ynie na ca³ym œwiecie w zwi¹zku z prze³omowym produktem/rozwi¹zaniem? (respondenci w wieku 15+)

35%

Zdecydowanie tak To prawdopodobne Raczej nie Zdecydowanie nie Nie wiem

17%

Tak wysoki poziom sceptycyzmu społeczeństwa to ważny sygnał dla instytucji promujących przedsiębiorczość i innowacyjność w Polsce – komentuje Norbert Kilen z On Board PR – Warto nagłaśniać konkretne sukcesy polskich firm i ośrodków naukowych. Informacje o nich nie docierają do wszystkich, a brak ich świadomości utrudnia tworzenie sprzyjającego klimatu do powstawania nowych przedsięwzięć o globalnych ambicjach. Większy optymizm deklarują młodzi. W grupie wiekowej 18-39 lat na globalny sukces polskiej innowacji ma nadzieję ponad połowa osób. Z nadzieją patrzą w przyszłość także przedsiębiorcy i właściciele firm, wśród których aż 58% wierzy w sukces Polski w perspektywie kilku lat. Podobne nadzieje wyrażają też osoby z wyższym wykształceniem (71%). Zaskakująco wysoki poziom sceptycyzmu odnotowaliśmy za to wśród najmłodszych, w wieku 15-17 lat – mówi Tomasz Dziedzic z PBS DGA – Wśród nich prawie 60% wątpi w możliwość globalnego sukcesu polskiej innowacji. Z przeprowadzonych badań wynika, że branżą, z którą Polacy wiążą stosunkowo największe nadzieje jest medycyna i farmacja. Odpowiadając na pytanie o sektor, z którego mógłby pochodzić polski przełomowy produkt, Polacy najczęściej (27%) wskazywali właśnie dziedziny związane z tą branżą. Nieco dalej uplasowała się informatyka i telekomunikacja uzyskując 25% wskazań. Sądzę, że nie mamy wyjścia – jeżeli chcemy zająć miejsce we współczesnym świecie odpowiadające nowym ambicjom, musimy jako społeczeństwo doprowadzić do tego całą grupę polskich firm innowacyjnych, co

13% 28%

74 2_2009.indd 74

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:16

RZ_In

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a ny

W jakich dziedzinach/bran¿ach jest najbardziej prawdopodobne, ¿e polskie firmy mog³yby zas³yn¹æ dziêki innowacyjnym, prze³omowym produktom? (trzy najczêœciej wskazywane bran¿e)

Medycyna, farmacja

Informatyka/internet, telekomunikacja

Produkcja ¿ywnoœci, napojów

odniesie sukces w skali globalnej. Tak stać się musi i wierzę, że tak się stanie, chociaż będzie to proces bardzo trudny i wieloletni. A to, że możemy liczyć przede wszystkim na medycynę i farmację jest dla mnie oczywiste, bo takie są parametry światowe, zwłaszcza medycyna przez swoją z natury apolityczność, ma relatywnie mniejsze zaległości – komentuje prof. Jan Lubiński, koordynator Polskiej Platformy Innowacyjnej Medycyny, prezes firmy Read Gene.

Raport Innowacja z Polski jest następnym z serii opracowań On Board PR przygotowanych we współpracy z PBS DGA. Tym razem tematem były opinie Polaków na temat szans na globalny sukces polskich innowacyjnych przedsięwzięć. Ideą projektu jest analiza otoczenia komunikacyjnego i pomoc organizacjom i przedsiębiorcom różnych branż w planowaniu działań komunikacyjnych. Dokument opracowano w oparciu o badania opinii społecznej przeprowadzone w marcu 2009 roku przez PBS DGA na ogólnopolskiej, reprezentatywnej, losowej próbie 1080 dorosłych mieszkańców Polski.

REKLAMA

Linie pakujace dla przemysłu farmaceutycznego Bosspak Liczarki tabletek/kapsułek

Macofar Aseptyczne/nieaseptyczne linie do napełniania płynów i proszków Myjki do fiolek, tunele sterylizacyjne, kapsułkarki

Noack Blistrownice

Promatic Kartoniarki i kartoniarki zbiorcze

Siebler Stripsiarki i projekty specjalne

Unipac Tubiarki

wydanie *.pdf do pobrania na:

RZ_Inserat_Achema183x126_PL.indd 1 2_2009.indd 75

«TRADE & CONSULT Ltd. Sp. z o.o.» Sp. k. ul. Kubickiego 9/6 02-954 Warszawa tel. +48 22 885 28 11, 885 28 08 fax +48 22 642 34 98 www.tradeconsult.pl

28.05.0913:11:17 13:38 2009-07-16

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a n y

Rynek farmaceutyczny w Polsce wciąż na plusie W 2008 r. rynek apteczny w Polsce osiągnął wartość 24,1 mld zł, co oznacza wzrost o 11,5% w stosunku do roku 2007. W chwili obecnej należy on do sektorów polskiej gospodarki o najbardziej optymistycznych prognozach rozwoju na najbliższe dwa lata. W latach 2009-2011 średnioroczna stopa wzrostu dla sektora (CAGR) wyniesie 7,4% Monika Stefańczyk

Główny analityk rynku farmaceutycznego PMR Publications

Rok 2008 jednym z najlepszych w dekadzie W 2008 r. rynek apteczny w Polsce osiągnął wartość 24,1 mld zł, co oznacza wzrost o 11,5% w stosunku do roku 2007, wynika z najnowszego raportu powstałego przy współpracy PMR i PharmaExpert „Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2009”. W 2008 r. nie odnotowano wpływu kryzysu finansowego na rynek farmaceutyczny

w Polsce. Co więcej, rok 2008 był jednym z najlepszych dla przemysłu farmaceutycznego w ostatniej dekadzie m.in. dzięki wysokiemu wzrostowi PKB i związaną z tym rosnącą siłą nabywczą Polaków. Nierefundowane produkty OTC, z suplementami diety na czele, były motorem wzrostu rynku. W wyniku tego, w 2008 r. leki OTC stanowiły już 34% rynku aptecznego w Polsce, podczas gdy w 2005 r. było to około 30%. Niemal połowa wartości rynku w 2008 r. została wygenerowana przez sprzedaż refundowanych leków na receptę.

Leki innowacyjne motorem rozwoju sprzedaży aptecznej

Struktura rynku aptecznego w Polsce w podziale na leki Rx i produkty OTC, 2008 * leki i nie-leki Źródło: raport „Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2009” PMR Publications, dział PMR, na podstawie danych PharmaExpert

76 2_2009.indd 76

W 2008 r. w porównaniu do 2007 r. wzrosła wartość wszystkich kategorii terapeutycznych leków. Największe dynamiki wzrostu zanotowały leki onkologiczne i immunomodulacyjne (wzrost o 49%) oraz leki z kategorii „Krew i układ krwiotwórczy” (wzrost o 21%). Warto również zaznaczyć, że do wzrostu rynku przyczyniła się po raz pierwszy od lat sprzedaż leków innowacyjnych, na skutek korzystnych zmian na listach refundacyjnych pod koniec 2007 r. W 2008 r. sprzedaż leków refundowanych wzrosła o blisko 11%. Rok wcześniej, w 2007 r. segment ten urósł tylko o 0,3% rok do roku.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:17

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a ny

Wartość (mld zł) i dynamika rozwoju rynku farmaceutycznego w Polsce, 2002-2011 p – prognoza Źródło: raport „Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2009” PMR Publications, dział PMR, na podstawie danych PharmaExpert.

Sprzedaż leków Rx również odnotowała wysoką dynamikę rozwoju i wzrosła wartościowo w 2008 r. o 10,4% w porównaniu do 2007 r.

Prognozy rozwoju na lata 2009-2011 Z jednej strony możemy zakładać, że kryzys finansowy najbardziej wpłynie najbardziej na sprzedaż produktów OTC. Są to preparaty odpłatne w 100%, które dodatkowo często tylko wspomagają leczenie, dlatego to z nich pacjenci zrezygnują w pierwszej kolejności. Z drugiej warto zaznaczyć, że wiele produktów, szczególnie z segmentu suplementów diety i dermokosmetyków, to preparaty z górnej półki, których klienci nie są tak bardzo narażeni na znaczące obniżenie dochodów. Natomiast sprzedaż leków na receptę nie podlega tak bardzo prawom rynkowym, gdyż na jej dynamikę najbardziej wpływają zmiany na listach refundacyjnych dokonywane przez Ministerstwo Zdrowia. Dlatego też zdecydowaliśmy się nie obniżyć znacząco prognoz rozwoju rynku farmaceutycznego na 2009 rok. Nie przewidujemy spadku sprzedaży, a jedynie obniżenie dynamiki wzrostu. Stosunkowo dużą odporność branży farmaceutycznej na światowy kryzys ekonomiczny potwierdzają dobre wyniki sprzedaży aptecznej za I kwartał 2009 r. W ciągu pierwszych trzech miesięcy 2009 r. rynek wzrósł aż o 10,7% rok do roku. Nawet biorąc pod uwagę fakt tradycyjnie wysokiej sprzedaży w pierwszym i czwartym kwartale roku, wysoka dynamika rozwoju jest przyczyną optymistycznych prognoz (w porównaniu do innych segmentów przemysłu w Polsce) na cały rok 2009, w którym, według nas, rynek apteczny rozwijać się będzie w tempie blisko 6%. W latach 2010 i 2011 przewidujemy stopniowy wzrost dynamiki wzrostu wartości rynku. W naszej opinii, w 2011 r. rynek farmaceutyczny w Polsce wzrośnie o ponad 8%. Spodziewamy się, że motorem wzrostu rynku farmaceutycznego (całego aptecznego jak i Rx) w roku 2009 będzie sprzedaż leków stosowanych w leczeniu chorób narządów

zmysłów, jak również stosowanych w schorzeniach układu oddechowego i przeciwzakaźnych. W latach najbliższych latach (2009-2011) rynek napędzać będzie sprzedaż leków stosowanych w schorzeniach narządów zmysłów (CAGR na analizowany okres: 12%), leków stosowanych w chorobach układu pokarmowego i metabolicznych (CAGR: 8%) oraz układu oddechowego (CAGR: 7,3%). REKLAMA

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 77

2009-07-16 13:11:18

rozporządzenie ministra zdrowia

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki

Rozporządzenie określa wymagania dotyczące oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki oraz zakres dostępności treści ulotki w formie właściwej dla osób niewidomych i słabowidzących. Przepisy tego rozporządzenia wdrażają postanowienia dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki 2)

Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r.

1) z zachowaniem kolejności:

– Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271,

a) nazwę produktu leczniczego i nazwę powszechnie

Nr 227, poz. 1505, Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 18,

stosowaną substancji czynnej, jeżeli produkt za-

poz. 97) zarządza się, co następuje:

wiera tylko jedną substancję czynną; jeżeli produkt zawiera dwie lub trzy substancje czynne, podaje

§ 1. Rozporządzenie określa wymagania dotyczące oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki oraz zakres dostępności treści ulotki w formie właściwej dla osób niewidomych i słabowidzących. § 2. Na opakowaniu zewnętrznym, a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego - na opakowaniu bezpośrednim, umieszcza się następujące informacje w systemie Braille’a: 1) nazwę produktu leczniczego; 2) moc produktu leczniczego, jeżeli produkt jest dostępny w kilku mocach; 3) postać farmaceutyczną, jeżeli produkt jest dostępny w kilku postaciach.

się nazwy powszechnie stosowane wszystkich tych substancji oddzielone znakiem „+”, b) moc produktu leczniczego, jeżeli produkt leczniczy zawiera tylko jedną substancję czynną; jeżeli produkt zawiera dwie lub trzy substancje czynne, podaje się moc produktu w przeliczeniu na każdą z tych substancji, oddzielając znakiem „+”, c) określenie postaci farmaceutycznej, d) informację czy produkt jest przeznaczony dla niemowląt, dzieci lub dorosłych, jeżeli dotyczy, e) określenie wielkości opakowania, z podaniem masy, objętości lub liczby jednostek dawkowania produktu leczniczego, 2) zawartość substancji czynnych określoną jakościowo i ilościowo na jednostkę dawkowania, objętości lub masy, z zastosowaniem nazw powszechnie stosowanych, 3) wykaz substancji pomocniczych o uznanym działaniu

§ 3.

i skutku, określonych na podstawie art. 65 dyrektywie 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

78 2_2009.indd 78

1. Na opakowaniu zewnętrznym produktu leczniczego,

6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu

a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego – na

odnoszącego się do produktów leczniczych stosowa-

opakowaniu bezpośrednim, z zastrzeżeniem § 4 i 7, zamiesz-

nych u ludzi (Dz. Urz. WE L 311 z 28.11.2001, str. 67, z późn.

cza się następujące informacje:

zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13,

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:20

b) nazwę podmiotu odpowiedzialnego,

leczniczych stosowanych pozajelitowo, miejscowo

c) termin ważności (miesiąc i rok),

i do oczu- wykaz wszystkich substancji pomocni-

d) numer serii,

czych, 4) sposób stosowania i w razie konieczności drogę podania,

2) których oznakowanie zgodnie z wymaganiami określonymi w § 3 i 7 nie jest możliwe ze względu na

5) ostrzeżenie dotyczące przechowywania w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, 6) ostrzeżenia dotyczące miejsca oraz sposobu przechowywania, jeżeli występują, 7) inne ostrzeżenia specjalne, jeżeli są konieczne, 8) kategorię dostępności, o której mowa w art. 23a ust.

małe rozmiary tych opakowań - zamieszcza się co najmniej następujące informacje: a) nazwę produktu leczniczego określoną zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 1 lit. a-c, a także – w razie konieczności drogę podania, b) sposób stosowania, jeżeli jest to konieczne,

1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceu-

c) termin ważności (miesiąc i rok),

tyczne, zwanej dalej „ustawą”,

d) numer serii,

9) termin ważności (miesiąc i rok), a dla leków goto-

e) zawartość opakowania bezpośredniego, z poda-

wych, które wymagają specjalnego postępowania

niem masy, objętości lub liczby jednostek dawki

bezpośrednio przed ich zastosowaniem – także, jeżeli

produktu leczniczego

jest to niezbędne ze względu na właściwości pro-

– z zastrzeżeniem § 8, 12, 14.

duktu leczniczego, oznaczenie okresu przydatności po doprowadzeniu leku do postaci nadającej się do

§ 5.

zastosowania, 10) specjalne środki ostrożności, które należy zachować

1. Do każdego opakowania produktu leczniczego dołącza

podczas usuwania niezużytego produktu leczni-

się ulotkę, chyba że opakowanie zewnętrzne lub opako-

czego lub odpadów pochodzących z produktów

wanie bezpośrednie oznakowano zgodnie z wymaganiami

leczniczych, jeżeli występują,

określonymi w § 6.

11) nazwę i adres podmiotu odpowiedzialnego oraz, jeżeli dotyczy, nazwę i adres przedstawiciela pod-

rozporządzenie ministra zdrowia

t. 27, str. 69, z poźn. zm.), a w przypadku produktów

2. Pełna treść ulotki jest udostępniana w formie właściwej dla osób niewidomych i słabowidzących.

miotu odpowiedzialnego, 12) numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu,

§ 6.

13) numer serii, 14) instrukcję użycia, jeżeli produkt leczniczy jest wydawany bez przepisu lekarza,

Ulotkę dołączaną do opakowania produktu leczniczego sporządza się zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczni-

15) kod kreskowy EAN UCC,

czego. W ulotce zamieszcza się następujące informacje

16) w przypadku tradycyjnego produktu leczniczego

z zachowaniem poniższej kolejności:

roślinnego:

1) informacje umożliwiające identyfikację produktu

a) informację, że jego wskazanie opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania, b) zalecenie, że użytkownik powinien skonsultować

leczniczego: a) określone zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 1, b) określenie grupy farmakologiczno-terapeutycz-

się z lekarzem, jeżeli objawy nie ustępują w czasie

nej lub sposobu działania - w sposób zrozumiały

stosowania produktu lub występują działania

dla pacjenta,

niepożądane, nie wymienione w ulotce – z zastrzeżeniem § 9, 10, 11.

2) wskazania do stosowania, a w przypadku tradycyjnego produktu leczniczego roślinnego dodatkowo

2. Oznakowanie produktu leczniczego umieszcza się w sposób trwały na etykiecie przymocowanej do opakowania lub bezpośrednio na opakowaniu. § 4.

informację, że produkt jest tradycyjnym produktem leczniczym roślinnym do stosowania w określonych wskazaniach, wynikających wyłącznie z jego długotrwałego stosowania, 3) informacje niezbędne przed rozpoczęciem stosowania produktu leczniczego: a) przeciwwskazania,

Na umieszczonych w opakowaniach zewnętrznych, speł-

b) odpowiednie środki ostrożności związane ze

niających wymagania określone w § 3 i 7, opakowaniach

stosowaniem, a w przypadku tradycyjnego

bezpośrednich produktów leczniczych:

leczniczego produktu roślinnego informację, że

1) blistrach – zamieszcza się co najmniej następujące

użytkownik powinien skonsultować się z lekarzem,

informacje:

jeżeli objawy nie ustępują w czasie stosowania

a) nazwę produktu leczniczego, określoną zgodnie

produktu lub występują działania niepożądane,

z § 3 ust. 1 pkt 1 lit. a-c, wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 79

nie wymienione w ulotce, Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

79 2009-07-16 13:11:21

rozporządzenie ministra zdrowia

c) interakcje z innymi produktami leczniczymi oraz inne rodzaje interakcji (np. z alkoholem, tytoniem, żywnością) mogące zaburzać działanie produktu leczniczego, d) ostrzeżenia specjalne dotyczące: –

żeli dotyczy, nazwę przedstawiciela na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, g) nazwę i adres wytwórcy lub importera, u którego następuje zwolnienie serii, 7) nazwy produktu leczniczego w innych państwach

pacjentów w podeszłym wieku, pacjentów z okre-

członkowskich Wspólnoty, w przypadku, gdy produkt

ślonymi schorzeniami, takimi jak niewydolność

został dopuszczony do obrotu w procedurach

wątroby lub nerek), jeżeli jest to konieczne, wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, –

nazwę i adres podmiotu odpowiedzialnego i je-

szczególnych grup użytkowników (w szczególności dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią,

–

europejskich, o ile są różne, 8) datę zatwierdzenia tekstu ulotki – z zastrzeżeniem § 7, 9, 11, 13, 14.

substancji pomocniczych, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 3, mających istotne znaczenie dla

§ 7.

właściwego stosowania produktu leczniczego, 4) informacje niezbędne do prawidłowego stosowania produktu leczniczego, w szczególności: a) dawkowanie, b) sposób stosowania i droga podania, c) częstość stosowania z określeniem pory dnia, jeżeli to konieczne, d) czas trwania leczenia, jeżeli powinien być ograniczony, e) objawy i postępowanie w przypadku przedawkowania, f)

postępowanie w przypadku pominięcia dawki leku,

1. Na opakowaniu zewnętrznym i w ulotce mogą być zamieszczone symbole lub piktogramy, mające na celu podanie w przystępniejszej formie niektórych informacji określonych w § 3 ust. 1 i w § 6, lub dodatkowe informacje dotyczące produktu leczniczego, zgodne z danymi zawartymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego, jeżeli są użyteczne do celów promocji zdrowia i nie zawierają elementów reklamy. Umieszczone znaki graficzne muszą być zatwierdzone w procesie dopuszczenia do obrotu. 2. Wszystkie dane umieszczone na opakowaniu zewnętrznym i opakowaniu bezpośrednim muszą być czytelne, zrozumiałe i nieusuwalne.

g) ryzyko wystąpienia zespołu z odstawienia, jeżeli

§ 8.

to konieczne, h) zalecenie zasięgnięcia porady lekarza lub farmaceuty w celu uzyskania wyjaśnień co do stosowania produktu leczniczego, 5) opis działań niepożądanych, które mogą wystąpić podczas prawidłowego stosowania produktu leczniczego oraz, jeżeli jest to konieczne, opis postępowania, które należy podjąć w razie ich wystąpienia, a ponadto wyraźne zalecenie o konieczności informowania lekarza lub farmaceuty o wystąpieniu objawów niepożądanych, 6) w odniesieniu do terminu ważności podanego na opakowaniu następujące informacje: a) ostrzeżenie o zakazie stosowania produktu leczniczego po upływie terminu ważności, b) opis szczególnych warunków przechowywania, jeżeli są one wymagane, c) opis zmian świadczących o pogorszeniu jakości produktu leczniczego, jeżeli to konieczne, d) skład jakościowy i ilościowy substancji czynnych z zastosowaniem nazw, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 2 oraz skład jakościowy substancji pomocniczych określony zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 3, e) zawartość opakowania z podaniem masy, objętości lub liczby jednostek dawkowania,

80 2_2009.indd 80

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

1. Zewnętrzny karton i pojemnik produktu leczniczego zawierającego radionuklidy oznacza się zgodnie z wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa transportu materiałów radioaktywnych, określonymi w załączniku A do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 194, poz. 1629). 2. Opakowania, o których mowa w ust. 1, są oznakowane następująco: 1) na etykiecie umieszczonej na osłonie zamieszcza się: a) informacje szczegółowe określone w § 3 ust. 1, b) objaśnienia znaczenia symboli użytych na fiolce i liczbę kapsułek, a w przypadku płynów - liczbę mililitrów w pojemniku, a jeżeli jest to konieczne, dla danego (określonego) czasu i określonej daty, ilości radioaktywności w dawce lub fiolce; 2) na fiolce zamieszcza się następujące informacje: a) nazwę lub symbol produktu leczniczego, włącznie z nazwą lub symbolem chemicznym radionuklidu, b) numer serii i termin ważności (miesiąc i rok), c) międzynarodowy symbol radioaktywności, d) nazwę podmiotu odpowiedzialnego, e) ilość radioaktywności określoną zgodnie z pkt 1 lit. b.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:23

§ 12.

Do opakowań produk tów radiofarmaceut ycznych,

Na umieszczonych w opakowaniach zewnętrznych, speł-

generatorów radionuklidów, zestawów radionuklidów

niających wymagania określone odpowiednio w § 10 albo

czy prekursorów radionuklidów dołącza się szczegółową

§ 11, opakowaniach bezpośrednich produktów leczniczych

ulotkę. W ulotce zamieszcza się informacje określone

homeopatycznych: blistrach lub opakowaniach foliowych

w § 6 oraz podaje się, jakie środki ostrożności musi

zamieszcza się co najmniej następujące informacje:

zachować użytkownik i pacjent podczas przygotowania

1) nazwę produktu leczniczego homeopatycznego

i podawania produktu leczniczego, a także zamieszcza specjalne ostrzeżenia dotyczące usuwania opakowań

odpowiednio do danego produktu, o którym mowa w § 10 lub § 11; 2) nazwę podmiotu odpowiedzialnego;

i niezużytej zawartości.

3) termin ważności (miesiąc i rok); § 10.

4) numer serii. § 13.

Na opakowaniu zewnętr znym produktu leczniczego homeopatycznego innego niż ten, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy, a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego - na opakowaniu bezpośrednim, z zastrzeżeniem § 12, zamieszcza się informacje określone w § 3 ust. 1, a ponadto informację „Homeopatyczny produkt leczniczy”.

W ulotce dołączonej do opakowania produktu leczniczego homeopatycznego, o którym mowa w § 10, zamieszcza się informacje wymienione w § 6, a ponadto, w ramach informacji umożliwiających identyfikację produktu homeopatycznego - podaje się określenie „homeopatyczny produkt leczniczy ze wskazaniami leczniczymi”.

§ 11.

§ 14.

Na opakowaniu zewnętr znym produktu leczniczego

1. Na opakowaniu zewnętrznym produktu leczniczego

homeopatycznego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy,

przeznaczonego do specjalnych celów żywieniowych,

a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego - na

a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego – na

opakowaniu bezpośrednim, z zastrzeżeniem § 12, oraz na

opakowaniu bezpośrednim, zamieszcza się informacje

etykiecie lub w ulotce, jeżeli występuje, zamieszcza się

wymienione w § 3, a ponadto wtedy, gdy to dotyczy

następujące informacje:

produktu, zamieszcza się następujące informacje:

1) nazwę produktu leczniczego homeopatycznego,

1) wartość energetyczną wyrażoną w kJ i kcal oraz

o której mowa w art. 21 ust. 2 pkt 3 ustawy;

zawartość białka, węglowodanów i tłuszczów,

2) nazwę i adres podmiotu odpowiedzialnego;

wyrażoną liczbowo jako zawartość w 100 g lub 100 ml

3) stopień rozcieńczenia;

produktu występującego w obrocie i jeżeli to

4) sposób stosowania i drogę podania;

dotyczy, na 100 g lub 100 ml produktu gotowego do

5) termin ważności (miesiąc i rok);

użytku, zgodnie z zaleceniami wytwórcy. Informacje

6) określenie postaci farmaceutycznej i zawartości

te mogą ponadto być podane w przeliczeniu na

opakowania przez podanie masy, objętości lub liczby

posiłek wielkości wyszczególnionej na opakowaniu,

dawek produktu leczniczego homeopatycznego;

lub w przeliczeniu na porcję, pod warunkiem, że

7) ostrzeżenia dotyczące przechowywania produktu, jeżeli występują; 8) ostrzeżenia specjalne dotyczące przechowywania w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci;

podano liczbę porcji w opakowaniu; 2) średnią zawartość każdej substancji mineralnej i każdej witaminy, obecnej w produkcie, wyrażoną liczbowo jako zawartość w 100 g lub 100 ml produktu

9) ostrzeżenia specjalne, jeżeli jest to konieczne;

występującego w obrocie i jeżeli to dotyczy, na 100 g

10) numer serii;

lub 100 ml produktu gotowego do użytku, zgodnie

11) numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu;

z zaleceniami wytwórcy. Informacje te mogą ponad-

12) określenie „Homeopatyczny produkt leczniczy bez

to być podane w przeliczeniu na posiłek wielkości

wskazań leczniczych”; 13) zalecenie dotyczące konsultacji z lekarzem w przypadku pojawienia się niepożądanych objawów w czasie stosowania produktu leczniczego homeopatycznego;

wyszczególnionej na opakowaniu, lub w przeliczeniu na porcję, pod warunkiem, że podano liczbę porcji w opakowaniu; 3) osobno, zawartość składników białkowych, węglowodanów i tłuszczów lub innych składników odżyw-

14) kod kreskowy EAN UCC;

czych i ich składników, których podanie jest koniecz-

15) kategorię dostępności, o której mowa w art. 23a ust.

ne do właściwego przewidzianego zastosowania

1 ustawy. wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2_2009.indd 81

rozporządzenie ministra zdrowia

§ 9.

produktu, wyrażoną liczbowo jako zawartość w 100 g Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

81 2009-07-16 13:11:24

rozporządzenie ministra zdrowia

lub 100 ml produktu występującego w obrocie i jeżeli

2. Wymagania dotyczące sposobu sporządzania ulotki

to dotyczy, na 100 g lub 100 ml produktu gotowego

określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

do użytku, zgodnie z zaleceniami wytwórcy. Informacje te mogą ponadto być podane w przeliczeniu na

§ 17.

posiłek wielkości wyszczególnionej na opakowaniu, lub w przeliczeniu na porcję, pod warunkiem, że podano liczbę porcji w opakowaniu; 4) informacje o osmolalności lub osmolarności, jeżeli to dotyczy produktu; 5) informacje o pochodzeniu i rodzaju białek lub hydrolizatów białkowych zawartych w produkcie. 2. Na opakowaniu umieszcza się następujące informa-

Oznakowanie opakowań oraz ulotkę sporządza się w języku polskim. Dopuszcza się równoczesne podanie informacji w innych językach urzędowych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, pod warunkiem zachowania zgodności treści podanej w języku polskim.

cje, poprzedzone słowami „Ważne informacje” lub ich

§ 18.

odpowiednikiem: 1) informacja o tym, że produkt musi być stosowany pod nadzorem medycznym; 2) informacja o tym, czy produkt jest odpowiedni do użytku jako wyłączne źródło pożywienia; 3) w razie potrzeby informacja, że produkt jest przewidziany dla określonej grupy wiekowej;

Treść ulotki nie może zawierać elementów promocyjnych ani podawać właściwości czy wskazań do stosowania, które nie są zawarte w Charakterystyce Produktu Leczniczego, oraz nie może zachęcać do nieuzasadnionego wskazaniami stosowania produktu leczniczego.

4) w razie potrzeby informacja, że produkt stanowi § 19.

zagrożenie zdrowia w razie spożycia przez osoby bez chorób, zaburzeń lub stanów medycznych, w których ten produkt jest wskazany.

Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. 3)

3. Ponadto na opakowaniu umieszcza się: MINISTER ZDROWIA

1) stwierdzenie „do leczenia dietetycznego....”, gdzie wolne miejsce należy uzupełnić nazwami chorób, zaburzeń lub stanów medycznych dla jakich produkt jest wskazany; 2) tam, gdzie ma to zastosowanie, informacje dotyczące stosownych środków ostrożności i przeciwwskazań; 3) opis właściwości lub cech charakterystycznych czyniących produkt użytecznym, zwłaszcza odnośnie

Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządo-

do substancji odżywczych, których ilość została

wej – zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia

zwiększona, zmniejszona, które zostały usunięte

Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r.

lub zmienione w inny sposób, a taakże racjonalne

w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 216, poz. 1607).

uzasadnienie stosowania produktu; 4) tam, gdzie ma to zastosowanie, ostrzeżenie, że

Przepisy niniejszego rozporządzenia wdrażają postanowienia dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu

produkt nie jest do użytku pozajelitowego. 4. Na opakowaniu umieszcza się także zalecenia

Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r.

dotyczące właściwego przygotowania, stosowania

w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się

i przechowywania produktu po otwarciu opakowania.

do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz. Urz. WE L 311 z 28.11.2001, str. 67, z poźn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 27, str. 69,

§ 15.

z poźn. zm.). Informacje zamieszczone na opakowaniach należ y

Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozpo-

pr zedstawiać czytelnie, zrozumiale dla uż ytkownika

rządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002

i w sposób uniemożliwiający ich usunięcie bez zniszczenia

r. w sprawie wymagań dotyczących oznakowania

tego opakowania.

opakowania produktu leczniczego oraz treści ulotek (Dz. U. Nr 234, poz. 1978), które utraciło moc z dniem § 16.

1 listopada 2008 r. na podstawie art. 15 ustawy z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo farma-

82 2_2009.indd 82

1. Wymagania dotyczące sposobu sporządzania oznako-

ceutyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw

wania opakowań określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

(Dz. U. Nr 75, poz. 492).

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 2 /20 0 9

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

2009-07-16 13:11:27

2_2009.indd 83

2009-07-16 13:11:31

2_2009.indd 84

2009-07-16 13:11:34