Jaarverslag 2010 | Fair Trade Original by Fair Trade Original

Change the world drinking tea

Jaarverslag 2010

Fair Trade Original Beesdseweg 5 Postbus 115 4100 AC Culemborg

Telefoon (0345) 54 51 51 Fax (0345) 52 14 23 info@fairtrade.nl www.fairtrade.nl

Inhoudsopgave Voorwoord Over dit verslag

4 7

Fair Trade Original: de organisatie Koffie in Guatemala: goede raad is goud waard! Strategie Risicomanagement Organogram Bestuursprofiel Stakeholders Externe standaarden Lidmaatschappen en samenwerkingsverbanden

10 11 13 14 16 16 18 19

Fair Trade Original in Nederland Suiker op Mauritius: Fairtrade certificering een feit Handel die ontwikkelt Financiële resultaten 2010 Food Gifts & Living Marketing Aandacht voor milieuvraagstukken Werken bij Fair Trade Original

22 23 23 27 31 36 39 41

Colofon

Fair Trade Original bij de handelspartners Zoeken naar ecologisch verantwoord leer Toegang tot de exportmarkt Werkwijze Fairtrade principes Kansen bieden aan kansarme producenten Zorg voor het milieu Sterke ondernemers Ontwikkelingsprogramma’s Change the world branding Change the world drinking Food safety, quality & traceability in fair trade Capaciteitsopbouw van Afrikaanse fairtrade ketens Overzicht handelspartners Digitalisering, gevoed door de Afrikaanse zon

46 47 47 51 51 54 54 57 57 62 63 64 67 70

Jaarrekening 2010 Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI Index

Tekst: Fair Trade Original Foto’s: Fair Trade Original Remko Kraaijeveld, pag. 4, 22, 54 Sjoerd Eickmans, pag. 5 e.a. Mark Prins pag. 6 Marcel Maris, pag. 9 Henne Vermeer, pag. 21, 23 Ontwerp en lay-out: Studio Bassa, Culemborg

Voorwoord Fair Trade Original staat voor handel die ontwikkelt. De organisatie combineert op unieke wijze een bedrijfsmatige aanpak van haar handelsactiviteiten met structurele ontwikkeling bij haar handelspartners in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. De rode draad bij de activiteiten van Fair Trade Original wordt gevormd door het verbeteren van economische en sociale duurzaamheid bij handelspartners en producenten. Dit gebeurt door het voeren van een uitgebreid assortiment food- en gifts & living producten en verbetering van de distributie hiervan, primair gericht op de Nederlandse markt, anderzijds door het inhoud geven aan ontwikkelingsprogramma’s gericht op de organisaties en op de individuele boeren, ambachtslieden en werknemers in de productiebedrijven. Maatschappelijk verantwoord ondernemen zit daarmee in de DNA-structuur van Fair Trade Original. Ondanks of misschien wel dankzij de nog altijd voortdurende financiële- en economische crisis, kan geconstateerd worden dat zowel overheid, bedrijfsleven als consumenten zich meer en meer bewust zijn dat maatschappelijk verantwoord acteren een noodzaak is. Dit niet alleen voor een eerlijker verdeling van de welvaart over de wereld voor huidige generaties, maar zeker ook om de beperkte mogelijkheden van de aardbol als bron van leven voor komende generaties veilig te stellen. Dit Jaarverslag 2010 is voor de eerste keer volgens de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) opgesteld. Deze verslaglegging geeft expliciet inhoud aan de thema’s duurzaamheid en transparantie, nader ingevuld op de kernbegrippen People, Planet en Profit.

Vertaald naar het werkveld van Fair Trade Original betekent dit focus op: • mensen: van producenten en handelspartners in ontwikkelingslanden, die de producten daadwerkelijk maken en de uiteindelijke doelgroep vormen van ontwikkelingshandel, via organisaties en hun medewerkers in de verschillende logistieke ketens en via eigen Fair Trade Original medewerkers naar uiteindelijk de eindconsument van de food- en gifts & living producten; • milieu: het in de keten aandacht geven aan verantwoord gebruik – en waar mogelijk hergebruik – van grondstoffen en materialen, van transport en energie; • meerwaarde: naast evenredige winstgevendheid voor alle betrokken partijen in de keten, voortdurend streven naar handel die economische- en sociale ontwikkeling teweeg brengt bij en voor de producenten en handelspartners. Dit gekoppeld aan het stimuleren van betrokkenheid van, en aankoopgedrag bij een groeiende groep consumenten van fairtrade producten. Met dit eerste GRI Jaarverslag wordt tegelijkertijd de aanzet gegeven om het duurzaamheidsbeleid van Fair Trade Original voor de toekomst verder inhoud te geven. Dit beleid richt zich in het bijzonder op: • het inzetten op een structurele verbetering van de inkomenspositie van producenten: van lokaal minimumloon naar leefbaar loon; • het integraal in de keten, van grondstofgebruik tot winkelschap, nagaan waar relevante stappen gezet kunnen worden om het milieu te ontlasten en die naar prioriteit uitvoeren;

Imker in Guatemala. Producenten in ontwikkelingslanden, die de producten daadwerkelijk maken, vormen de uiteindelijke doelgroep van ontwikkelingshandel.

Pioniersrol

taald te kunnen worden in hogere verkoopprijzen. Gevolg hiervan was en is een toenemende druk op de marges in de foodsector. Jarenlange concurrentie op prijs tussen de supermarktorganisaties heeft ertoe geleid dat Nederland langzaamaan het goedkoopte-eiland binnen Europa qua levensmiddelen is geworden. Ook foodproducten van Fair Trade Original hebben hieronder te lijden gehad en het einde hiervan lijkt voorlopig niet in zicht.

Met voldoening mag geconstateerd worden dat maatschappelijk verantwoord ondernemen door steeds meer commerciële organisaties omarmd wordt, zowel in de levensmiddelenmarkt als in non-food. Voor Fair Trade Original blijft het desalniettemin de uitdaging om haar pioniersrol in een groeiend aantal productgroepen en bij een toenemend aantal producenten te blijven vervullen. Het streven om nieuwe producten aan de fairtrade principes te laten voldoen en geleidelijk meer producenten een bedrijfseconomisch perspectief te bieden op een duurzame aanwezigheid in de markt, zal ook de komende jaren volle aandacht blijven houden. Ondanks de economische recessie ontwikkelt de omzet van fairtrade producten zich positief. Naast een groter aanbod en een bredere aanwezigheid van fairtrade producten in de markt, gaat een groeiende groep consumenten met een grotere regelmaat tot aankoop van fairtrade producten over.

Binnen gifts & living is de ontwikkeling van nieuwe producten bij Fair Trade Original in omvang teruggebracht, maar tegelijkertijd in kwaliteit en aantrekkelijkheid voor consumenten op een hoger niveau gebracht. De formule Dutch design in samenwerking met lokale productie in ontwikkelingslanden, werpt meer en meer zijn vruchten af. Hiermee worden naast de Wereldwinkels nieuwe verkoopkanalen bereikt en langs die weg een bredere groep consumenten. Daarnaast is het ontwikkelen en opnemen van producten gemaakt van hergebruikte en milieuvriendelijke materialen in 2010 met veel succes doorgezet. Keerzijde is, dat het op de markt brengen van fairtrade gifts & living producten al jaren een verlieslatende situatie kent. Na enkele jaren van teruglopende omzet is deze in 2010 gestabiliseerd. Maar de basis is te laag om uit deze situatie te geraken, waardoor de noodzaak ontstaat andere mogelijkheden qua bedrijfsvoering te onderzoeken en vervolgens ten uitvoer te brengen.

Voor- en tegenspoed

De ontwikkelingsprogramma’s bij onze handelspartners en producenten werden ook in 2010 mogelijk gemaakt dankzij substantiële subsidiebijdragen, met name van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In dit verslag worden deze programma’s nader uiteen gezet. Het vijf-

• stakeholders, waaronder in ontwikkelingslanden de handelspartners en in Nederland bedrijfsleven, consumenten en de overheid voortdurend blijven informeren over het nut en de noodzaak van de doorgroei van duurzame ontwikkelingshandel en hun betrokkenheid hierbij versterken.

Tegelijkertijd zijn er ontwikkelingen die zorgen baren. Buitengewone prijsstijgingen op diverse grondstoffenmarkten bleken vaak slechts ten dele en moeizaam doorver-

Deze design vazen, ontworpen door Piet Hein Eek en geproduceerd door vaklieden in Vietnam, spreken een nieuwe, brede groep consumenten aan.

jaren programma onder het Medefinancieringsstelsel (MFS-1) van dit ministerie werd per eind 2010 afgesloten. Een gezamenlijke aanvraag voor de komende vijf jaar door diverse fairtrade organisaties, waaronder Fair Trade Original, is in de aanvraagprocedure gesneuveld, niet op inhoudelijke gronden, maar op het niet voldoen aan de gestelde administratieve eisen. Daar waar in het subsidiebeleid het verbeteren van sociale- en economische omstandigheden in ontwikkelingslanden hoge prioriteit zou krijgen binnen MFS-2, is subsidie voor ontwikkelingshandel, zoals fairtrade die bij uitstek uitvoert en stimuleert, hiermee volledig buiten de boot gevallen. Een eveneens zorgelijke ontwikkeling die Fair Trade Original in de komende periode het hoofd zal moeten bieden. Volledige financiering van deze ontwikkelingsprogramma’s uit de reguliere groothandelsinkomsten blijkt niet haalbaar.

wordt, blijkt uit de toenemende belangstelling vanuit het bedrijfsleven om zich aan het merk Fair Trade Original te verbinden. Steeds meer bedrijven zijn op zoek naar mogelijkheden om hun inkoopbeleid maatschappelijk verantwoorde meerwaarde te geven en kloppen hiervoor aan bij Fair Trade Original. De grootste uitdaging zal zijn om deze nieuwe vormen van samenwerking zodanig gestalte te geven, dat de ontwikkelingen waar Fair Trade Original voor staat, voluit voortgang kunnen vinden.

Een gunstige ontwikkeling daarentegen is dat de Nationale Postcode Loterij Fair Trade Original samen met de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en Stichting Max Havelaar als beneficient heeft benoemd. Doelstelling is om via publieksacties een doorbraak te realiseren voor fairtrade in Nederland.

Algemeen Directeur Fair Trade Original

Mike Jansen

Kracht van het merk Fair Trade Original staat, zoals hiervoor omschreven, voor een aantal fikse uitdagingen voor de toekomst. Een prachtig en sterk merk, dat staat voor een unieke, structurele manier van samenwerken met handelspartners en producenten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, biedt hierbij zeker perspectief. Dat dit gezien en gewaardeerd

Mike Jansen: ‘De kracht van het merk opent steeds meer deuren voor de producten van Fair Trade Original.’

Over dit verslag Voor u ligt het eerste jaarverslag van Fair Trade Original dat voldoet aan de internationale standaarden voor duurzaamheidsverslaggeving. Het verslag beschrijft alle relevante ontwikkelingen die in 2010 hebben plaatsgevonden en is gebaseerd op de G3-richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) en de richtlijn voor de Raad voor de Jaarverslaglegging. De informatie in het Jaarverslag is bestemd voor ge誰nteresseerde afnemers, consumenten en burgers, subsidieverleners, samenwerkingspartners en andere stakeholders. Keuzes ten aanzien van het belang van onderwerpen zijn gemaakt op basis van een materialiteitssessie die begin 2010 heeft plaatsgevonden en een uitvoerige screening van de GRIonderwerpen. Daarnaast is een inschatting gemaakt van wat de relevante stakeholders van belang zouden kunnen vinden. p De informatie in dit verslag is, naast de hoofdstukindeling, te ontsluiten via de GRI tabel die verwijst naar de betreffende paginanummers. De tabel, gebaseerd op de G3-richtlijnen, staat op pagina 89 en volgende. GRI hanteert in de G3-richtlijnen toepassingsniveaus. Fair Trade Original verklaart dat op haar jaarverslag 2010 het C-niveau van de G3-richtlijnen van toepassing is. Meer informatie over de G3-richtlijnen van GRI leest u hier.

Scope en reikwijdte van het verslag De focus van Hoofdstuk 1 van het verslag ligt vooral op hoe de strategie door de keten heen de principes en het merk Fair Trade Original kan versterken en geeft een beeld van de organisatie zelf en haar omgeving. Hoofdstuk 2 richt zich op de activiteiten van Fair Trade Original

in Nederland, terwijl Hoofdstuk 3 de activiteiten van Fair Trade Original bij de handelspartners in ontwikkelingslanden behandelt. De scope van de milieu-impact van de bedrijfsvoering is begrensd tot de activiteiten in Nederland waar de organisatie direct controle over en invloed op heeft. De milieugevolgen van activiteiten bij leveranciers en handelspartners worden alleen en op basis van voorbeelden, in kwalitatieve zin beschreven, niet in kwantitatieve zin.

Online jaarverslag Dit jaarverslag wordt online gepubliceerd (www.fairtrade.nl) en slechts in beperkte oplage gedrukt. Behalve dat dit kostenbesparend is, heeft dit ook een positief effect op het milieu. U kunt het verslag online lezen of alleen die delen van het verslag uitprinten die u op papier wilt lezen. Online vindt u ook de Jaarverslagen over voorgaande jaren.

Proces van verzameling gegevens De informatie van de afdelingen is verkregen met behulp van gesprekken met contentleveranciers en kwalitatieve en kwantitatieve vragenlijsten. Deze vragenlijsten zijn opgesteld aan de hand van de G3-indicatoren en eigen inzichten. De gegevens met betrekking tot de interne bedrijfsvoering zijn veelal gebaseerd op facturen dan wel op registratie- en managementgegevens die de organisatie zelf bijhoudt of die de leverancier op verzoek aanlevert. Voor de benodigde omrekeningen is gebruik gemaakt van factoren uit betrouwbare bronnen en van vastgestelde protocollen.

Uw mening over dit verslag U bent van harte uitgenodigd om via jaarverslag@fairtrade.nl uw vragen of opmerkingen over dit Jaarverslag aan ons door te geven.

Fair Trade Original: de organisatie

Hoofdstuktitel

Koffie in Guatemala: goede raad is goud waard! Ontwikkelingshandel in de praktijk

Koffieboer Itzep Ramos leert van landbouwdeskundige López Castillo hoe hij een goede bedrijfsadministratie kan opzetten binnen zijn koffiecoöperatie.

Edgar López Castillo werkt als landbouwkundige bij de koffieorganisatie Fedecocagua. Naast het verstrekken van adviezen over de koffieteelt, is zijn taak om de aangesloten coöperaties in de regio Quetzaltenango stap voor stap professioneler te maken. Zij moeten voldoen aan de hoge (administratieve) eisen die veel certificeringssystemen stellen. Anders lopen zij het risico dat dure externe controleurs meerdere keren moeten terugkomen voordat de zaak op orde is. Nogal wat coöperaties hebben geen eigen personeel in dienst, wat het werk van López Castillo ernstig belemmert. Zijn collega’s in de andere regio’s van het land kampen met hetzelfde probleem. Fair Trade Original besloot om deze reden in 2010 een zestal basiscoöperaties financieel te steunen opdat zij voor een jaar een eigen landbouwadviseur in dienst konden nemen. Elke coöperatie betaalde maandelijks een kleine bijdrage mee aan de salariskosten. Voor het project werden zes jonge koffieboeren gerekruteerd, met vol-

doende opleiding en ervaring om hun collega boeren verder te kunnen helpen. Sommigen hadden al wat ervaring op het gebied van boekhouden en bedrijfsadministratie, iedereen kon met een computer omgaan. Na wat bijscholing en onder begeleiding van López Castillo en zijn collega’s, ging het zestal goed voorbereid bij hun eigen coöperatie aan de slag. Bij een zevende coöperatie was al een geschikte persoon in dienst. Voor hem werd een computer aangeschaft en een computercursus betaald, waarna ook hij er klaar voor was. Bij de Cooperativa Santiaguito in de regio van López Castillo startte de 33-jarige Jorge Leonardo Itzep Ramos in het voorjaar in zijn nieuwe functie. Itzep Ramos, zelf als koffieboer ook lid van de coöperatie, begon met het actualiseren van de database van de 31 leden en bracht elke koffietuin nauwgezet in kaart. Deze administratieve documentatie is voorwaarde voor veel certificeringssystemen en draagt bij aan de traceerbaarheid van de koffie, een andere

vereiste van veel afnemers. Later in het jaar organiseerde Itzep Ramos informatiebijeenkomsten over onder werpen als bemesting, onkruidbestrijding en de kwaliteit van koffie. Ook verzorgde hij een koffieproeverij zodat de boeren en boerinnen zelf het verschil konden proeven tussen verschillende soorten koffies. Tijdens bezoeken aan de koffietuinen werden afspraken gemaakt over de werkzaamheden die de individuele boer de komende tijd moest uitvoeren om de productie te verbeteren. Bij de grotere coöperaties is de verwachting dat deze, gezien de positieve ervaring met deze aanpak, hun landbouwvoorlichters ook na het eerste jaar in dienst zullen houden. Bij de kleine coöperaties ligt dat wellicht moeilijker maar ook daar zal worden gekeken hoe de verbeteringen kunnen worden gecontinueerd.

Fair Trade Original: de organisatie

De organisatie Fair Trade Original staat voor handel die ontwikkelt. De organisatie, die werkzaam is als een stichting zonder winstoogmerk, is opgericht in 1959 en importeerde in 1967 de allereerste fairtrade producten in Nederland onder het motto No aid but trade. Sindsdien is de organisatie uitgegroeid tot importeur, groothandel, productmerk en coördinator van ontwikkelingsprogramma’s: een unieke combinatie. Door ontwikkelingshandel vinden producten van handelspartners en de producenten die zij vertegenwoordigen, hun weg naar de exportmarkt. Ontwikkelingshandel schept werkgelegenheid en inkomen en zet bedrijfseconomische en sociaal-economische ontwikkelingen in gang. Hierdoor kan de welvaart van de mensen zelf, van hun familie, van hun dorp en soms zelfs van de hele regio toenemen. p Fair Trade Original producten vallen in de categorieën • food: koffie, thee, vruchtensap, wijn, culinaire producten, zoetwaren, broodbeleg, noten, kruiden et cetera • gifts & living: voornamelijk tafelgoed, woon- en modeaccessoires en kerstdecoraties. De producten zijn te koop in vier verkoopkanalen. Het Gift Retail kanaal bestaat voornamelijk uit Wereldwinkels, WAAR winkels, warenhuizen als de Hema en de Bijenkorf en een groot aantal webshops waaronder Wehkamp.nl. Tot de Food Retail rekent Fair Trade Original supermarkten en natuurvoedingszaken. Het internationale kanaal behelst afnemers buiten Nederland, hoofdzakelijk Europese fairtrade organisaties en internationale warenhuizen. De verkoop binnen het Out of Home kanaal vindt

plaats via de groothandel, United Coffee, van Oordt the Portion Company en Fair Goods & Food.

Strategie Het jaar 2011 wordt een cruciaal jaar voor Fair Trade Original. De organisatie staat op het punt om op een aantal terreinen structurele stappen te zetten om haar positie en rol als succesvolle organisatie voor ontwikkelingshandel voor de toekomst aan te tonen en zeker te stellen. Doelstelling en tegelijkertijd voornaamste uitdaging voor Fair Trade Original is het hard maken van de claim van het concept ontwikkelingshandel. Dit concept gaat uit van de gedachte dat eerlijke handel ook op de langere termijn winstgevende handel kan zijn. Daarbij zijn geloofwaardigheid van het fairtrade concept en het creëren van een goede marktpositie twee belangrijke uitgangspunten. De vraag naar duurzaam geproduceerde producten neemt toe. De omzet van producten met een duurzaamheidskeurmerk, zoals Max Havelaar, Utz certified of Rain Forrest Alliance, is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Het bewustzijn van consumenten ten aanzien van duurzaamheid (met aandacht voor mens en milieu) is groter geworden dankzij aandacht vanuit de politiek, het bedrijfsleven, consumentenorganisaties en media. Fair Trade Original is hierbij uitgegroeid tot een bekend fairtrade merk en profiteert van deze trend. Echter, de functie die Fair Trade Original hierbij heeft gaat verder dan

Visie Armoede en ongelijke verdeling van rijkdom vormen een belangrijk obstakel voor het welzijn van het individu en de gemeenschap waarin het leeft, staan ontwikkelingen in de weg, en vormen een voortdurende bron van spanningen en tegenstellingen tussen individuen en groepen in de samenleving.

Missie Fair Trade Original wil via ontwikkelingshandel in samenwerking met geselecteerde handelspartners en producenten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika een positieve bijdrage leveren aan de bestrijding van armoede. Hierbij staan positief rendement, duurzaamheid in relatie, zelfstandigheid en eigenwaarde voor de producenten en handelspartners voorop.

het louter voeren van een keurmerk op haar producten. De organisatie blijft inhoud geven aan de combinatie van het voeren van fairtrade producten en tegelijkertijd structurele economische- en sociale verbeteringen realiseren bij de producenten. Doorbraak in mainstream Het verwerven van een sterke positie in de mainstream, met als doel een brede consumentendoelgroep te bereiken en tot regelmatige aankoop van onze fairtrade producten aan te zetten, is van strategisch belang. Tegelijkertijd zet Fair Trade Original in op het versterken van haar fairtrade concept, waarbij transparantie en impact prioriteit hebben. Consumenten en afnemers verwachten openheid over de meerwaarde van fairtrade en over de wijze waarop inhoud wordt gegeven aan de fairtrade principes.

Fair Trade Original: de organisatie

den/licentiehouders) kunnen zich zeker voordoen. Dit kanaal is voor andere levensmiddelen van Fair Trade Original nog tamelijk onontgonnen en zal in 2011 verder planmatig aangepakt worden, onder andere met nieuwe verpakkingsvarianten van bestaande producten die toegespitst zijn op dit kanaal. Duurzaamheid van de verpakkingen staat op de agenda. Voor gifts & living komt de gewenste doorbraak in de mainstream slechts moeizaam van de grond. De verkopen in het Wereldwinkelkanaal bieden helaas onvoldoende perspectief voor substantiĂŤle groei in de toekomst. Ondanks een netwerk van ruim 350 winkels en de enthousiaste inzet van duizenden vrijwilligers, wordt een belangrijk deel van potentiĂŤle kopers niet bereikt. Tegelijkertijd valt te constateren dat het aanbod aan fairtrade gifts & living producten toeneemt, maar de vraag vanuit mainstreamkanalen achterblijft.

Nu onze foodproducten een vaste plek hebben verworven in de supermarkt, stellen de retailers meer en meer marktconforme eisen wat betreft onder andere leveringsbetrouwbaarheid, omloopsnelheid en inkoopmarges. Dit vertaalt zich in een toegenomen druk op de marges en strengere kwaliteits- en leveringseisen. Voor Fair Trade Original zal in de komende periode in dit kanaal de focus liggen op het versterken van het assortiment - in de breedte en diepte - met productgroepen die daadwerkelijk additionele afzet, omzet ĂŠn marge opleveren.

Een in 2010 uitgevoerd en begin 2011 afgerond onderzoek naar het toekomstperspectief voor de Business Unit Gifts & Living heeft uitgewezen dat, op basis van het huidige bedrijfsmodel, doorgroei binnen de mainstream met een verantwoord bedrijfseconomisch resultaat de komende jaren niet realiseerbaar is. In de loop van 2011 zal duidelijkheid geboden worden of en zo ja welk alternatief bedrijfs- respectievelijk verdienmodel opportuun kan zijn.

De aan het eind van 2010 afgesloten licenties met een producent van portieverpakkingen en een producent van koffie voor het Out of Home kanaal ontwikkelen zich positief. Nieuwe samenwerkingsverbanden (met der-

A-merk positionering In 2010 is voor de eerste keer via tv-commercials het A-merk Fair Trade Original thematisch ondersteund. In 2011 wordt deze campagne, met in totaal een achttal

United Coffee (voorheen Koffiebranderij en Theehandel Drie Mollen) sloot een licentiecontract af met Fair Trade Original om koffie en thee van dit bekende fairtrade merk in de Out of Home markt aan te bieden.

verschillende commercials, gespreid door het jaar verder voortgezet. Doelstelling is om consumenten te attenderen op het brede assortiment fairtrade producten van Fair Trade Original, op de verhalen achter deze producten en om aankoop te stimuleren. Afgeleide doelstelling is om de handel te ondersteunen in het verkopen van dit unieke, breed gepositioneerde fairtrade A-merk.

ling van nieuwe programmavoorstellen en het aanboren van alternatieve financieringsbronnen wordt ook het komend jaar ingezet. Hierbij wordt gezocht naar samenwerking met derden in de private sector, en worden de mogelijkheden meegenomen die binnen de doelstellingen van de Stichting Fair Trade Assistance vallen. p

Grondstofprijzen De prijzen van een groot aantal grondstoffen is onderhevig aan een sterke stijging. De vraag naar grondstoffen neemt toe door economische vooruitgang in met name Azië en Latijns-Amerika. Ook de speculatie met grondstoffen groeit en heeft een prijsstijging van, onder andere, cacao en koffie tot gevolg gehad. Evenzo hebben extreme weersomstandigheden en politieke onrust bijgedragen aan de toename van grondstofprijzen. Deze stijgingen hebben de marges sterk onder druk gezet aangezien de afnemers van Fair Trade Original prijsverhogingen niet of met vertraging accepteren. Het nauwlettend volgen van prijsontwikkelingen en het anticiperen daarop biedt extra ruimte om verkoopprijzen op tijd aan te passen aan gewijzigde omstandigheden.

Risicomanagement

Financiering ontwikkelingsprogramma’s De financieringsaanvraag van Fair Trade Original met de Fairtrade Alliantie bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het kader van het Medefinancieringsstelsel 2 (MFS 2) is niet gehonoreerd. Daarom zal Fair Trade Original na 2010 haar bestedingen aanpassen om het bedrijfsresultaat op peil te houden. Nadruk komt te liggen op ontwikkelingsprogramma’s bij een – beperkt – aantal strategische handelspartners. Op de ontwikke-

Risicomanagement is geïntegreerd in de planning & control cyclus van Fair Trade Original. Het inventariseren van strategische risico’s geschiedt jaarlijks aan het begin van de planningscyclus. Deze inventarisatie wordt gevolgd door het stellen van prioriteiten en vervolgens het opstellen van beheersingsmaatregelen. Periodiek vindt controle plaats op de tijdige en adequate implementatie van de maatregelen om risico’s te beheersen. Omdat risicomanagement een dynamisch proces is past de organisatie haar plannen aan indien omstandigheden hierom vragen. De groeiende belangstelling voor fairtrade en de keuze van de organisatie om zich te richten op de mainstream hebben het risicoprofiel van de organisatie veranderd. Het onderscheidend vermogen van Fair Trade Original is een belangrijke voorwaarde voor het lange termijn succes van de organisatie, zeker bij toenemende concurrentie van mainstream marktpartijen. Evenzo is de organisatie gebaat bij het vergroten van de distributie om minder afhankelijk te zijn van bepaalde klanten of afzetkanalen. Versterking van het merk - via naamsbekendheid, impactmeting en transparantie- enerzijds, en vergroting

Fair Trade Original: de organisatie

Particuliere giften en leningen Naast bovengenoemde externe financiering door de overheid en organisaties, ontvangt Fair Trade Assistance, een zusterstichting die de activiteiten van Fair Trade Original financieel ondersteunt, van particulieren en organisaties donaties en renteloze leningen via de 1000x1000 actie. Giften worden besteed ten gunste van handelspartners, het geld uit de 1000 x 1000 actie wordt waar nodig ingezet als werkkapitaal voor Fair Trade Original en haar handelspartners.

van de distributie anderzijds hebben daarom de grootste aandacht. De andere voornaamste risico’s die de organisatie kent zijn prijsrisico’s, stijging van grondstofprijzen en financieringsrisico van ontwikkelingsprogramma’s. In 2010 is beheer van koersrisico’s door valutatermijncontracten effectief gebleken. Deze lijn zal in 2011 worden voorgezet. De prijsontwikkelingen voor grondstoffen worden nauwlettend gevolgd, zodat het mogelijk is verkoopprijzen op tijd aan te passen aan gewijzigde omstandigheden. Om het financieringstekort voor ontwikkelingsprogramma’s op te vangen, zullen de kosten worden beperkt, en externe financiering en nauwe samenwerking met derden worden gezocht.

Organogram Fair Trade Original is gevestigd in Culemborg en telde eind 2010 48 medewerkers. Food De organisatiestructuur van de Business Unit Food is in 2010 aangepast. De Productmanagers vallen sinds 1 januari onder de afdeling Marketing. Met het vertrek van de Business Unit Manager Food kwam deze functie te vervallen. Inkoop, supply chain management en kwaliteit van de food producten vallen sindsdien rechtstreeks onder de verantwoordelijkheid van de Algemeen Directeur. Om voldoende focus te creëren op de activiteiten die de meeste groei kunnen realiseren, is de functie van Sales Manager Food in het leven geroepen.

Fair Trade Original: de organisatie

Raad van Toezicht (5 leden)

Raad Algemeen van Toezicht directeur (1 pers.)

Business Unit Food (18 pers.)

Stafafdelingen (15 pers.)

Business Unit Gifts & Living (14 pers.)

Bedrijfs consultancy

Office Management

Bedrijfs consultancy

Supply Chain

Personeels zaken

Product management

Sales

Finance, ICT & Programma Management

Supply Chain

Accountmanagement Trade Marketing

Sales Marketing

Verkoop Binnendienst Accountmanagement Productmanagement Food Branding & Communications

Cash & Carry

De nieuwe Sales Manager Food is in oktober 2010 gestart. Twee Account Managers en een Trade Marketeer vormen het verkoopteam. De afdeling Verkoop Binnendienst kromp in: de werkzaamheden namen structureel af doordat steeds meer klanten gebruik maken van geautomatiseerde bestelmethoden (zie ook pagina 41 Werkgelegenheid). De afstemming tussen Marketing en Sales was door de nieuwe inrichting van de organisatie in 2010 een punt van aandacht. Zo is er een betere afstemming over de te introduceren producten. Eind 2010 zijn de eerste stappen gezet om meer samenhang tussen marketinginspanningen en verkoopactiviteiten te bewerkstelligen. Gifts & Living De Business Unit Gifts & Living bestaat als zodanig sinds de zomer van 2007. Het samenvoegen van productmanagement, inkoop en logistiek, verkoop en handelspartnerontwikkeling heeft geleid tot een goed op elkaar afgestemd team met een sterke ondernemersmentaliteit. De besluitvorming vindt plaats via korte lijnen, de slagvaardigheid is gegroeid. Bedrijfsconsultancy De drie bedrijfsconsultants, verantwoordelijk voor de aansturing van ontwikkelingprogramma’s bij handelspartners, werken binnen de Business Units Food en Gifts & Living en hebben zo een directe link met de handel. Eén bedrijfsconsultant woont in Guatemala en werkt met de handelspartners en producenten in Centraal- en Latijns-Amerika. De Programma Manager, verantwoordelijk voor toetsing van het fairtrade beleid en voor de coör-

dinatie en financiering van de ontwikkelingsprogramma’s, valt onder de afdeling Finance & Control, ICT en Programma Management. Stafafdelingen Het personeelsbeleid valt onder de verantwoordelijkheid van de Algemeen Directeur, die daarin wordt ondersteund door een Personeelsadviseur. Het Secretariaat wordt gevormd door de Office Manager en de conciërge. Marketing Vanaf 1 januari 2010 is een centrale marketingafdeling gecreëerd bij Fair Trade Original, met onder andere de drie Productmanagers food. Hiervoor is gekozen om de focus van de Productmanagers te verschuiven van inkoop en logistiek naar marketing. Daarnaast bestaat de afdeling uit Communicatieadviseurs die zich bezighouden met consumentenvoorlichting, campagnes, media, corporate en interne communicatie, huisstijl en de website en een Marketingmanager die het geheel aanstuurt. Financiën en ICT De stafdienst Financiën is verantwoordelijk voor de administratie en het financieel management van de organisatie. Deze afdeling implementeert de interne beheersingsmaatregelen en geeft inhoud aan het risicomanagement. Financiën is daarnaast verantwoordelijk voor het beheer van de verzekeringsportefeuille, het opstellen van externe verantwoordingen, fiscaliteiten, cash- en valutamanagement en de administratie van subsidies. De Controller geeft leiding aan Financiën en ondersteunt de directie bij financiële vraagstukken van strategische aard. Hij geeft tevens leiding aan de ICT

Fair Trade Original: de organisatie

F-Commerce Nieuws van Fair Trade Original 3

Nieuwe wijn Fair Trade Original introduceert vier nieuwe wijnen uit Zuid-Afrika. De biologische Sauvignon Blanc is door de Wijnalmanak direct verkozen tot sterwijn.

Fair + Green De nieuwe leerlijn van Fair Trade Original biedt het hoogst haalbare op dit moment in de milieuvriendelijke productie van leer in India.

Certiﬁcering

Na een lang traject zijn de eerste suikercoöperaties op Mauritius Fairtrade gecertiﬁ ceerd. Na een sterke daling van de suikerprijs, hebben de boeren weer hoop.

Jaargang 4 Oktober 2010 www.fairtrade.nl

Fair-Wisselen wordt nieuwste trend! En? FairWissel jij al? Als het een beetje meezit, wordt deze vraag in heel Nederland veelvuldig gesteld tijdens de Fairtrade Week die plaatsvindt van 21 tot en met 30 oktober. Het idee erachter is dat consumenten hun reguliere producten verwisselen voor een fairtrade variant.

Koop eens fairtrade koffie, chocolade, bananen of rijst. Geef een fairtrade designvaas cadeau of ga eten in een fairtrade restaurant. Op zo ontzettend veel plaatsen zijn inmiddels faire producten verkrijgbaar, dat het niet moeilijk is om iets te Fair-Wisselen. Wie dat heeft gedaan, kan het melden op de actiesite www.fairwissel.nl. Daar is ook te zien wie er allemaal nog meer meedoen. Op deze website staan bovendien alle activiteiten van de Fairtrade Week voor jong en oud. In de krant en op school Op 25 oktober valt bij heel Nederland de Fairtrade Week-krant op de deurmat. Deze krant staat boordevol informatie over wat er is te doen tijdens de Fairtrade Week. Bovendien levert de krant geld op: met de kortingsbonnen krijgen consumenten korting op fairtrade producten. Op dezelfde dag start de Fairtrade Restaurant Week. Meer dan honderd restaurants serveren tijdens deze week fairtrade menu’s. Wie op het werk collega’s, werkgever of cateraar enthousiast wil maken voor fairtrade producten kan meedoen aan de Fairtrade@work campagne. Ook wie op zijn of haar Universiteit of Hogeschool

Ad Kolkman

fairtrade onder de aandacht wil brengen, wordt op zijn wenken bediend. Basisscholen doen begin november mee aan de grote Fair-Wissel via het Nationaal Schoolontbijt. En Fairtrade Gemeentes grijpen de Fairtrade Week aan om hun titel eer aan te doen (lees meer op pagina 2). Op de winkelvloer Fair-Wisselen is op de eerste plaats heel gemakkelijk en leuk! Op www.fairwissel.nl staat waar fairtrade producten te koop zijn. Ter plekke wordt men met extra acties verrast. In de Wereldwinkel of bij WAAR kan iedere klant een cadeautje Fair-Wisselen. Wie de coupon uit de Fairtrade Week-krant samen met de kassabon van het cadeau inlevert bij de Wereldwinkel, maakt bovendien kans op een Fair Trade Original by Piet Hein Eek artikel. Iedere Wereldwinkel trekt een prijswinnaar. Ook supermarkten nemen massaal deel aan de Fairtrade Week. Een groot aantal Plus winkels bijvoorbeeld houdt een demonstratie met Fair Trade Original Aroma koffie en chocolaatjes van Tony Chocolonely. Bij Poiesz is Fair Trade Original leverancier van de week, Super de Boer

Maak kans op een Totale Fairtrade Make-Over

besteedt extra aandacht aan de koffie en bij Marqt kunnen de klanten Chocosticks proeven. Lees over de acties bij Deen meer op pagina 4. Jumbo besteedt direct na de Fairtrade Week vier weken lang aandacht aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij fairtrade royaal aan bod komt.

Achter de schermen De Fairtrade Week wordt georganiseerd door Stichting Max Havelaar, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en Fair Trade Original. Een aanzienlijk deel van de hierboven beschreven activiteiten is mogelijk dankzij samenwerking met de Nationale Postcode Loterij.

Ga naar www.fairwissel.nl, meld aan welk fairtrade product je hebt gekocht, en maak kans op een Totale Fairtrade Make-Over ter waarde van € 1.000. Je keukenkastjes, je fruitschaal, je badkamer, je garderobe, je kerstboom, je fiets, je … noem maar op. Alles wordt aangevuld en opgefleurd met de lekkerste, nieuwste, leukste, gekste fairtrade producten.

•

Kort Nieuw servies Wanneer Vietnamese pottenbakkers de binnenkant van hun kommen gla zuren, gieten ze glazuur in de kom, draaien de kom en gieten het glazuur er soepel uit zonder enig spoor na te laten. In deze serie, speciaal voor Fair Trade Original ontwikkeld, is juist wel zichtbaar hoe deze techniek werkt. Het servies in vier kleuren is verkrijg baar bij de Wereldwinkel en WAAR.

F_Commerce_2010-2.indd 1

8-10-10 13:37

Het relatiemagazine F-Commerce geeft tweemaal per jaar een overzicht van de activiteiten van Fair Trade Original in de markt en bij de handelspartners.

manager die verantwoordelijk is voor beschikbaar zijn en functioneren van ICT systemen. Fair Trade Original heeft het beheer van systemen voor een belangrijk deel uitbesteed aan derden. De ICT manager stuurt deze partijen aan en ziet toe op de naleving van gemaakte serviceafspraken.

Bestuursprofiel Het bestuur van stichting Fair Trade Original is opgedragen aan Algemeen Directeur Mike (M.F.J.) Jansen. Hij vormt tevens de Directie zoals omschreven in de Wet op de Ondernemingsraden. De Algemeen Directeur, benoemd door de Raad van Toezicht, is voorzitter van het Management Team. Als organisatie voor ontwikkelingshandel kiest Fair Trade Original ervoor de beloning van de directie binnen de door het Ministerie van Buitenlandse Zaken opgestelde richtlijnen te laten vallen die gelden voor organisaties die subsidie voor Ontwikkelingssamenwerking ontvangen. In het verslagjaar is de Raad van Toezicht vijf maal bij elkaar gekomen. In februari legde de Algemeen Directeur de Raad van Toezicht de begroting 2010 en het ondernemingsplan voor. In april keurde de Raad van Toezicht de jaarrekening over 2009 goed. In maart werd duidelijk dat de Fairtrade Alliantie waar Fair Trade Original deel van uitmaakte vanaf 2011 geen aanspraak kan maken op MFS-2 subsidie. De Raad van Toezicht vroeg de Directie meerdere toekomstscenarioâ&#x20AC;&#x2122;s te ontwikkelen waarbij ook zonder de MFS subsidie tot een positief bedrijfsresultaat kan worden gekomen.

Aan externe adviseurs werd gevraagd een organisatiemodel op te stellen waarin de Business Unit Food enerzijds en de Business Unit Gifts & Living anderzijds zich optimaal kunnen ontwikkelen. De resultaten van dit onderzoek werden begin 2011 door de Directie voorgelegd aan de Raad van Toezicht. Eind 2010 stelde de Raad van Toezicht een auditcommissie en een remuneratiecommissie in, ieder bestaande uit twee leden van de Raad van Toezicht. De auditcommissie is, onder verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht, belast met het houden van toezicht op de financiĂŤle gang van zaken binnen de organisatie in het algemeen. De remuneratiecommissie heeft onder andere de volgende taken: het doen van een voorstel aan de Raad van Toezicht betreffende het te voeren bezoldigings- en vergoedingenbeleid voor de bestuurder; het opmaken van het remuneratierapport; het doen van een voorstel voor selectiecriteria en de benoemingsprocedure voor de bestuurder en leden van de Raad van Toezicht en het werven, selecteren en voordragen van de bestuurder en toezichthouders.

Stakeholders Bij de ontwikkelingshandel van Fair Trade Original zijn tal van stakeholdergroepen betrokken, die stuk voor stuk een onmisbare schakel vormen in de keten. De primaire doelgroep van ontwikkelingshandel wordt gevormd door de producenten: kansarme boeren, ambachtslieden en werknemers van fabrieken, boerde-

Fair Trade Original: de organisatie

De Raad van Toezicht bestond in 2010 uit vijf onbezoldigde leden: Mevr. J. Schraverus (voorzitter) Voorzitter Raad van Bestuur Flevoziekenhuis Voorzitter Raad van Toezicht Fair Trade Original sinds 2007 Dhr. H. de Grooth Register Accountant, tot 2006 voorzitter Ernst & Young kantoor Den Haag Lid Raad van Toezicht Fair Trade Original sinds 2007 Dhr. M.J.O. Delfortrie Eigenaar - Directeur Artitec Lid Raad van Toezicht Fair Trade Original sinds 2007 Dhr. M.J. Roos Directievoorzitter Centraal Bureau voor Levensmiddelenhandel (CBL) Lid Raad van Toezicht Fair Trade Original sinds 2010 Dhr. H.B.J. Mentink Directeur Wheels4All, voorzitter stichting Wereldwinkel Stedebroec Lid Raad van Toezicht Fair Trade Original sinds 2000

rijen en bedrijven in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. De inspanningen van de handel zijn erop gericht om hen meer vat te geven op hun werk en leven en hun inkomen te verbeteren. Door evaluaties uit te voeren op de werkvloer (zoals op boerderijen en in werkplaatsen) en door evaluaties van de verschillende ontwikkelingsprogramma’s meet Fair Trade Original in hoeverre ze in deze doelstelling slaagt. De vaak zeer intensieve samenwerking met handelspartners (marketing- en exportorganisaties, boerenorganisaties of particuliere bedrijven) stelt Fair Trade Original in staat tot effectieve ontwikkeling bij de producenten. Gezamenlijk wordt gekeken waar en hoe Fair Trade Original kan bijdragen aan verbeteringen in de organisaties van de handelspartners opdat de handelsketen beter functioneert. Door het opleiden en de inzet van lokale consultants draagt Fair Trade Original eraan bij dat de nodige kennis zoveel mogelijk in de landen van herkomst terechtkomt. Bovendien vergemakkelijken deze consultants de vertaalslag van lokale kennis en ervaring naar die van de afnemers in Europa. Met overheden in de productielanden wordt samengewerkt wanneer dit een meerwaarde heeft voor de betrokken partijen in de keten. Aan de andere kant van het spectrum maken consumenten en bedrijven ontwikkelingshandel mogelijk door de fairtrade producten af te nemen. Zij kiezen voor Fair Trade Original producten vanwege de meerwaarde die in de landen van herkomst wordt gecreëerd. Fair Trade Original besteedt daarom veel aandacht aan communicatie over haar specifieke werkwijze en haar fairtrade

claim. Door openheid van zaken te geven, wil de organisatie inzicht bieden in de mogelijkheden en beperkingen van ontwikkelingshandel. Naast informatie die via diverse publicaties en de website wordt geboden, streeft de organisatie ernaar om ook bij individuele verzoeken om informatie, ook van scholieren en studenten, snel en adequaat te reageren. p Gifts & living producten en een deel van het levensmiddelenassortiment importeert Fair Trade Original kant-enklaar uit ontwikkelingslanden. Een ander deel van de producten komt tot stand in samenwerking met professionele verwerkers in de Europese voedingsmiddelenindustrie, waarbij het eindproduct wordt geproduceerd met uit ontwikkelingslanden geïmporteerde grondstoffen. Wanneer zij de inkoop van de grondstoffen voor hun rekening nemen, worden de fairtrade uitgangspunten voor de inkoopvoorwaarden nadrukkelijk vastgelegd. Naast bovenstaande stakeholders in de handelsketen, werkt Fair Trade Original nauw samen met collega fairtrade importeurs en met ontwikkelingsorganisaties die actief zijn in het veld van fairtrade. Deze samenwerking en afstemming vinden plaats op nationaal en internationaal niveau. Ook donoren als het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de bijna 900 1000x1000 leden die via Fair Trade Assistance renteloos geld ter beschikking stellen, gelden voor Fair Trade als belanrijke stakeholders.

Fair Trade Original: de organisatie

Online In de zomer van 2010 lanceerde Fair Trade Original een geheel vernieuwde website. Een belangrijk nieuw onderdeel en tevens basis van de site is de online catalogus, waarin de bezoeker het actuele productassortiment van Fair Trade Original kan bekijken. Bij ieder product is te zien wat de herkomst is en kan de bezoeker doorklikken naar het profiel van de desbetreffende handelspartner(s). Inmiddels zijn er zo’n 80 handelspartnerprofielen op de website gepubliceerd. Ook een nieuwe functionaliteit is de winkelzoeker, waarmee consumenten kunnen opzoeken bij welke winkels in hun omgeving Fair Trade Original producten te koop zijn. In 2010 zette Fair Trade Original de eerste stappen op het pad van social media via onder meer Twitter, Facebook en YouTube. In 2011 zal de aanwezigheid van Fair Trade Original in social media verder worden uitgebreid.

Een belangrijke stakeholdergroep tot slot wordt gevormd door de medewerkers van Fair Trade Original. Om de betrokkenheid bij en kennis van de fairtrade uitgangspunten op een hoog niveau te houden, vinden interne scholings- en discussiebijeenkomsten plaats. Afstemming over het beleid vindt onder andere plaats met de OR en tijdens voorlichtingsbijeenkomsten. Fair Trade Original is zich zeer bewust van het belang van haar stakeholders, en zal in de komende jaren steeds vaker een actief beroep doen op de inbreng van deze groepen.

Externe standaarden Als importeur en groothandel enerzijds, en als organisatie voor ontwikkelingshandel anderzijds, volgt Fair Trade Original een aantal externe richtlijnen en wordt daarop gecontroleerd. Fairtrade principes De World Fair Trade Organization (WFTO) en Fairtrade International (FLO-ev) hebben gezamenlijk de fairtrade principes opgesteld. Deze principes duiden de grondbeginselen van fairtrade en beogen op uniforme wijze inhoud te geven aan begrippen als eerlijke prijzen, goede arbeidsomstandigheden, creëren van kansen voor producenten en boeren en bescherming van het milieu. De principes over arbeidsomstandigheden zijn gebaseerd op en voldoen aan de standaarden van International Labour Organization (ILO). WFTO is lid van ISEAL, een wereldwijde associatie voor sociale en milieustandaarden, en volgt de code of good practice voor het ont-

Fair Trade Original: de organisatie

werpen van standaarden. Fair Trade Original volgt de hier boven genoemde fairtrade principes (zie vanaf pagina 51), past deze toe op de eigen bedrijfsvoering en verlangt dat de leveranciers van haar producten hieraan voldoen. Bij de controle op de toepassing van de fairtrade principes zijn verschillende organisaties betrokken. Voor Fair Trade Original zijn hierbij de onderstaande organisaties van belang: • EFTA Fair Trade Original is lid van de Europese Fair Trade Association (EFTA) (zie ook: Lidmaatschappen). In dit samenwerkingsverband is het EFTA fairtrade assessment ontwikkeld. Via dit assessment toetsen EFTAleden de toepassing van de fairtrade principes bij handelspartners en producenten van fairtrade producten. • Fairtrade International Fairtrade International (FLO-ev) stelt standaarden op voor de productie en verkoop van fairtrade producten. Producten die aan de fairtrade standaarden van FLO-ev voldoen, krijgen het Max Havelaar keurmerk voor Fairtrade. Een groot deel van het food- en koffieassortiment van Fair Trade Original is voorzien van dit keurmerk. • Landelijke Vereniging van Wereldwinkels Fair Trade Original is door de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels erkend als leverancier van fairtrade producten. Hiermee is de organisatie gerechtigd producten aan Wereldwinkels te verkopen. De Landelijke Vereniging van Wereldwinkels heeft een eigen systeem ontwikkeld voor de controle op de toepassing van fairtrade criteria door leveranciers.

Medewerkers op een appelboerderij in ZuidAfrika. Goede arbeidsomstandigheden zijn een belangrijk onderdeel van de fairtrade principes.

Overige standaarden Fair Trade Original verkoopt producten die voldoen aan de actuele eisen op het gebied van gezondheid en milieu. Vanzelfsprekend is de organisatie zodanig ingericht dat voldaan wordt aan de van toepassing zijnde weten regelgeving. Bovendien is de organisatie in 2010 HACCP gecertificeerd, een systeem voor risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen. Dit controlesysteem is geïmplementeerd met het doel risico’s op tekortkomingen in de productkwaliteit te voorkomen. Met ingang van dit Jaarverslag voldoet Fair Trade Original bovendien aan de richtlijnen voor duurzaamheidsverslaglegging van het Global Reporting Initiative.

Lidmaatschappen en samenwerkingsverbanden Als stichting voor ontwikkelingshandel functioneert Fair Trade Original binnen een brede beweging van organisaties in binnen- en buitenland die zich inzetten voor eerlijke handel. Gezien de reikwijdte van de activiteiten, zowel geografisch als economisch, is intensieve samenwerking met gelijkgestemde organisaties de enige, effectieve manier om dit gezamenlijk hoger doel na te streven. Vandaar dat Fair Trade Original samenwerking met en binnen onderstaande organisaties hoog in het vaandel heeft. European Fair Trade Association Samen met collega-organisaties in Europa richtte Fair Trade Original in 1987 de European Fair Trade Associa-

Fair Trade Original: de organisatie

tion (EFTA ) op. Momenteel zijn 10 organisaties in negen Europese landen aangesloten bij de EFTA. EFTA is een netwerkorganisatie waarin de leden informatie uitwisselen over producenten en producten. EFTA heeft een eigen database van handelspartners: FairData, en onderhoudt samen met WFTO Europe en FLO een lobbybureau in Brussel onder de naam Fair Trade Advocacy Office. World Fair Trade Organization Sinds de oprichting is Fair Trade Original lid geweest van World Fair Trade Organization (WFTO), een vereniging van zo’n 350 fairtrade organisaties over de hele wereld en actief in 70 landen. In de vereniging zijn zowel producentgroepen in ontwikkelingslanden als handelsorganisaties in het Noorden actief. Het doel van de vereniging is om de levensstandaard van kleine producenten in ontwikkelingslanden te verhogen door middel van handel en beïnvloeding van overheden. In het verslagjaar heeft Fair Trade Original haar lidmaatschap opgeschort. Het financiële beleid van WFTO in de afgelopen jaren en de wijze waarop het fairtrade monitoringsysteem door WFTO is ontwikkeld, ondermijnde het vertrouwen in het huidige bestuur. In 2011 wordt een nieuw WFTO bestuur gekozen door de algemene ledenvergadering. Fair Trade Original zal zich afhankelijk van de uitkomst beraden op haar lidmaatschap. PSO Fair Trade Original is lid van PSO, een vereniging van bijna zestig Nederlandse ontwikkelingsorganisaties. PSO richt zich op capaciteitsopbouw van maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden. In 2010 ont-

Een groot deel van het foodassortiment van Fair Trade Original voldoet aan de standaarden van Fairtrade International en draagt het Max Havelaar keurmerk. Een aantal producten komt bovendien in aanmerking voor het keurmerk voor biologische producten.

ving Fair Trade Original financiering van PSO voor capaciteitsopbouw van Afrikaanse Fairtrade ketens (zie ook hoofdstuk 3). FaiRSupport De algemeen directeur van Fair Trade Original heeft zitting in de stichtingsraad van FaiRSupport. Stichting FaiRSupport verzorgt de centrale commerciĂŤle dienstverlening aan de 355 Wereldwinkels en zeven winkels van WAAR. Nationale Postcode Loterij Samen met Stichting Max Havelaar en de Landelijke Vereniging van Wereldwinkel is Fair Trade Original van 2010 - 2014 beneficiĂŤnt van de Nationale Postcode Loterij (NPL). Doel van de financiering is om een doorbraak van fairtrade te realiseren bij consumenten. De NPL steunt met loterijopbrengsten goede doelen die zich inzetten voor een rechtvaardige en groene wereld. Normcommissie MVO Fair Trade Original heeft samen met Stichting Max Havelaar en de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels zitting in de Normcommissie MVO van het NEN die sinds 2004 verantwoordelijk is voor de Nederlandse inbreng in de ontwikkeling van ISO 26000. Een medewerker van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels woont mede namens Fair Trade Original sinds 2007 ook de internationale werkgroepvergaderingen bij als lid van de stakeholdergroep Bedrijfsleven. In 2010 werd de ISO 26000 vastgesteld. De normcommissie van het NEN rondde haar werk daarmee af.

Overige Fair Trade Original is aangesloten bij het Productschap Wijn en lid van de logistieke belangenvereniging EVO. Lokaal is Fair Trade Original aangesloten bij de Kring Culemborgse Bedrijven (KCB).

Fair Trade Original: de organisatie

Fair Trade Original in Nederland

Hoofdstuktitel

Suiker op Mauritius: Fairtrade certificering een feit Ontwikkelingshandel in de praktijk

Suikerboerin op Mauritius. Intussen zijn 18 suiker coöperaties op Mauritius Fairtrade gecertificeerd en zijn 14 coöperaties hiernaar onderweg.

Sinds jaar en dag voert Fair Trade Original rietsuiker uit Mauritius. Het eerlijke gehalte zat voorheen voornamelijk in het feit dat de suiker ter plekke in zakjes wordt afgevuld door de organisatie Craft Aid waar 40% van de medewerkers gehandicapt is. De suikerboeren kregen een eerlijke prijs en er vonden ontwikkelingsprogramma’s plaats, maar de suiker droeg niet het Max Havelaar keurmerk. En dat ging wringen, want er kwamen meer klanten voor de suiker - maar men wilde wel de garantie van het keurmerk. Om in aanmerking te komen voor het internationale Fairtrade keurmerk - dat in Nederland wordt uitgegeven door de Stichting Max Havelaar - moeten boeren voldoen aan een reeks van eisen en zich laten certificeren. Dat kost geld en inspanning maar biedt vervolgens toegang tot een klantengroep die bereid is meer te betalen voor hun product. In samenwerking met de Engelse collega-organisatie Traidcraft en Craft Aid, zette Fair Trade Original een programma op om suikerboeren klaar te

stomen voor Fairtrade certificering. Na een moeizame start besloten de coöperaties die zich hadden aangemeld zich niet langer als groep te laten certificeren, maar als individuele coöperaties. Dit bracht hogere kosten met zich mee, maar nu konden zij hun eigen tempo bepalen, ze hoefden niet langer te wachten totdat de zwakste schakel het gewenste niveau had bereikt. In oktober 2008 was het finale plan klaar, men verwachtte het project in drie maanden af te ronden. Maar een nieuw probleem deed zich voor. Een op Mauritius veel gebruikt pesticide, Gramoxone, stond op de lijst van verboden middelen voor het Fairtrade keurmerk gezien het schadelijke karakter voor de mensen die ermee werken. Het middel was al een tijdje van de markt, maar het zou moeilijk zijn de boeren ervan te weerhouden het te gaan gebruiken als het weer beschikbaar kwam. Ze hadden een slechte oogst achter de rug en de productiekosten liepen

op, wat de populariteit van het goedkope Gramoxone verklaart. In reactie daarop plaatste de boereninkooporganisatie Farmers Service Corporation (FSC) in Mauritius het middel ook op hún lijst van verboden middelen, waardoor de boeren het niet langer kunnen inkopen. De kwestie leidde tot een flinke vertraging, maar het proces kon door. Medio 2009 werden de vijf betrokken coöperaties uiteindelijk onder de loep genomen. Het eindrapport viel tegen, er waren toch nog een aantal problemen die moesten worden opgelost. Zo was niet inzichtelijk wie eigenaar was van de suiker op het moment van verwerking. Als de suikerfabrieken eigenaar werden, zouden ook zij gecertificeerd moeten worden. Nu is geregeld dat de suikerboeren eigenaar blijven, totdat de suiker het land verlaat. Eind 2009 namen de vijf coöperaties officieel hun certificaat in ontvangst en in de loop van 2010 kon Fair Trade Original bij de nieuwe inkoopronde het Max Havelaar keurmerk op de verpakking plaatsen.

Fair Trade Original in Nederland

Handel die ontwikkelt Fair Trade Original wil een bijdrage leveren aan het verbeteren van de positie van producenten en arbeiders in ontwikkelingslanden door een breed en succesvol fairtrade assortiment op de Nederlandse markt aan te bieden. De organisatie wil dit bereiken door aan consumenten via reguliere verkoopkanalen een kwalitatief goed en origineel assortiment beschikbaar te stellen. Deze strategie is gebaseerd op de overtuiging dat fairtrade producenten gebaat zijn bij markttoegang via reguliere kanalen, zodat handelsvolumes toenemen. De producenten van Fair Trade Original hebben belang bij eerlijke handelsvoorwaarden, maar deze kunnen alleen tot ontwikkeling komen bij voldoende vraag. Via omzetgroei wil Fair Trade Original producenten voorzien van meer inkomen en juist door groei in markten gericht op het grote publiek (mainstream) denkt de organisatie deze doelstelling te realiseren.

FinanciĂŤle resultaten 2010 Marktontwikkelingen Fairtrade heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld als belangrijke trend bij consumenten en vervult een rol bij meer en meer aankoopbeslissingen. Deze trend vertaalt zich in jaarlijks toenemende consumentenbestedingen: in 2010 kochten bijna 500.000 consumenten voor het eerst fairtrade levensmiddelen. Fair Trade Original speelt op deze behoefte in door een duidelijk herkenbaar en vertrouwd merk via reguliere verkoopkanalen bereikbaar te maken voor de Nederlandse consument. De uitbouw van de positie in de mainstream wil Fair

Trade Original bewerkstelligen via een assortiment met eigentijdse producten van goede kwaliteit dat nauw aansluit bij de behoefte van haar doelgroep. Fair Trade Original onderhoudt bovendien langdurige relaties met Wereldwinkels en WAAR winkels. Het streven van de organisatie is om met deze fairtrade winkels te bouwen aan verdere groei en verbreding van het assortiment fairtrade artikelen voor consumenten die verantwoorde aankopen willen doen. De langdurige samenwerking vertaalt zich in gezamenlijke inspanningen om producten te ontwikkelen en vermarkten. Ook in andere verkoopkanalen, zoals de Out of Home markt, neemt de interesse in fairtrade toe. Zo is de overheid grootschalig overgestapt op duurzaam inkopen en hebben twee licentiehouders met de producten van Fair Trade Original de Out of Home markt betreden. Fair Trade Original wil inspelen op de marktkansen die hiermee worden geboden en zoekt waar mogelijk samenwerking met partners die de propositie van de organisatie versterken. De kracht van het merk Fair Trade Original met een naamsbekendheid die is toegenomen tot 70%, en het concept ontwikkelingshandel maken de organisatie een interessante partner om mee samen te werken. Groothandelsactiviteiten De groothandelsorganisatie Fair Trade Original verkoopt fairtrade producten aan de detail- en groothandel in Nederland en Europa. Het assortiment bestaat uit ongeveer 140 koffie- en foodproducten en 1.600 gifts & living producten.

Ton Schoenmaker, category manager bij Deen. Deen is een van de supermarktketens waar het assortiment van Fair Trade Original actief onder de aandacht werd gebracht, onder andere tijdens de Fairtrade Week.

De opslag en distributie is uitbesteed aan Van Uden Logistics, een gespecialiseerde logistieke dienstverlener waarmee de organisatie een langdurige samenwerkingsovereenkomst heeft. Fair Trade Original heeft voor verkoop van food en koffieproducten een verkoopteam dat via accountmanagement haar klanten bedient. Deze werkwijze is eveneens van toepassing bij de verkoop van gifts & living producten, die ook via een eigen Cash & Carry worden gedistribueerd. De verwerking van orders vindt grotendeels geautomatiseerd plaats.

De omzet van de Business Unit Food groeide met 5% tot € 15,6 miljoen nam daarmee 84% van de totale omzet voor haar rekening. De Business Unit Gifts & Living behaalde een 3% hogere omzet, die uitkwam op € 3 miljoen.

20 18 16 14 12 10 8 6 4

2010

2 2009

Algemene omzetontwikkeling In 2010 is de netto omzet van Fair Trade Original opnieuw gestegen en wel met 4% tot € 18,6 miljoen. De bijzondere sterke toename van de omzet in 2009 kon niet worden geëvenaard; de omzetgroei bedroeg toen 16%. Desalniettemin kan gesproken worden van een goed jaar gezien de economische recessie die Nederland trof. Ook in het afgelopen jaar boekte de organisatie succes in het Food Retail kanaal. Dit verkoopkanaal was de belangrijkste motor achter de omzettoename.

Netto-omzet 2006-2010, in miljoenen euro’s

2008

De ontwikkeling van nieuwe producten is een essentiële taak van de organisatie omdat daarbij afstemming plaatsvindt tussen de wensen van de markt en de mogelijkheden van handelspartners en producenten. Min of meer hetzelfde geldt voor de inkoop van goederen, daar is een goede match tussen inkoopcondities van Fair Trade Original en haar afnemers met de capaciteiten van handelspartners en producenten van belang.

Verkoopkanalen Fair Trade Original kent een viertal verkoopkanalen: Gift Retail, Food Retail, International en Out of Home. Het Gift Retail kanaal is al jarenlang het omvangrijkste verkoopkanaal en bestaat voornamelijk uit Wereldwinkels, WAAR winkels, warenhuizen en diverse webshops. Tot de Food Retail rekent Fair Trade Original supermarkten en natuurvoedingszaken. Het internationale kanaal behelst afnemers buiten Nederland. Fair Trade Original in België is een belangrijke afnemer van met name producten uit het gifts & living assortiment en koffie. Daarnaast levert Fair Trade Original producten aan een breed scala van fairtrade georiënteerde organisaties in Europa. De verkoop binnen het Out of Home kanaal vindt grotendeels plaats via derden, waaronder United Coffee, van Oordt the Portion Company en Fair Goods & Food.

2007

Fair Trade Original koopt haar producten in bij leveranciers in Azië, Latijns-Amerika en Afrika. De inkoop van grondstoffen en eindproducten verloopt veelal via handelspartners die een netwerk van producenten vertegenwoordigen. Een deel van de producten wordt in Nederland of andere Europese landen gemaakt met grondstoffen van producenten uit ontwikkelingslanden. Fair Trade Original koopt deze grondstoffen bij voorkeur zelf in. De aankoop is in een aantal gevallen uitbesteed aan een productiebedrijf, waarbij de eerlijke handelsvoorwaarden zijn geborgd.

Fair Trade Original in Nederland

2006

9 8 7 6

2010

2009

Out of Home

Out of Home International

International

Food Retail

2010 Food Retail

Gift retail

2009

Gift Retail is ook in 2010 het verkoopkanaal met de hoogste omzet, al daalde deze met € 0,5 miljoen tot € 8,1 miljoen. Traditioneel bestaat het grootste deel van de omzet in het Gift Retail kanaal uit opbrengsten van

Resultaat voor rente en belasting 2006-2010, in miljoenen euro’s 2.000

Het bedrijfsresultaat voor rente en belasting steeg met € 9.000 en bedroeg in 2010 € 320.000. De toename van de brutomarge met € 44.000 ging gepaard met een afname van de overige opbrengsten van € 252.000 en een kostenafname van € 221.000.

1.000

0 (500) (1.000) (1.500) (2.000) (2.500) (3.000)

2010

500 2009

Margeontwikkeling De brutomarge steeg met 1% tot € 5,3 miljoen en bleef achter bij de omzetgroei door stijgende grondstofprijzen en toenemende concurrentie. Door verschillende factoren stegen de grondstofprijzen van met name koffie en cacao sterk. Deze prijsstijgingen bleken niet of slechts in beperkte mate doorbelast te kunnen worden aan afnemers. Met name in de tweede helft van 2010 zijn hierdoor de brutomarges van food en koffieproducten gedaald. Voor de gifts & living producten was juist sprake van een herstel ten opzichte van een jaar eerder. Door het indekken van dollarkoersrisico’s kon de brutomarge op het gewenste peil gehouden worden. Bovendien slaagde de organisatie erin de afschrijving op voorraden sterk te verlagen dankzij beter voorraadmanagement.

1.500

2008

De verkoopkanalen International en Out of Home zijn qua omvang van minder grote betekenis. In beide kanalen was sprake van een omzettoename ten opzichte van 2009. De omzet van het verkoopkanaal International bedroeg € 1,6 miljoen en Out of Home € 1 miljoen.

2007

Netto-omzet per verkoopkanaal 2009-2010, in miljoenen euro’s

verkopen aan Wereldwinkels en WAAR winkels. Juist bij deze klantgroepen ondervindt Fair Trade Original de effecten van een toenemend aantal concurrenten.

2006

De strategie om te groeien in het supermarktkanaal heeft in 2010 een positieve uitwerking gehad: de omzet aan het Food Retail kanaal steeg met 15% tot € 7,9 miljoen. De verkoop van food en koffie steeg dankzij toegenomen interesse van supermarkten in fairtrade producten en inmiddels heeft de organisatie vrijwel alle grote supermarktketens als vaste klant.

Fair Trade Original in Nederland

Externe financiering Fair Trade Original ontving in 2010 in totaal € 1,7 miljoen subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, ICCO, Hivos en PSO. De subsidie-inkomsten bedroegen in 2009 € 2,1 miljoen. Kosten De kosten zijn goed beheerst en daalden in 2010 met 3% tot € 6,8 miljoen. De lagere subsidiebijdragen resulteerden in lagere algemene kosten voor het uitvoeren van gesubsidieerde programma’s. Per saldo daalden de kosten, uitgedrukt in een percentage van de omzet, ten opzichte van 2009 met 2% tot 37%.

Kosten 2009-2010 in euro’s 2009 2010

soneel

Afschrijvingen

Verkoop

Huisvesting

Algemeen

38.000

172.000

2.592.000

315.000

1.215.000

57.000

168.000

2.611.000

314.000

965.000

De personeelskosten bedroegen € 2,8 miljoen, een stijging van minder dan € 0,1 miljoen ten opzichte van 2009. Uitgedrukt in een percentage van de omzet bedroegen de personeelskosten, net als in 2009, 15%. Balans Het balanstotaal bedroeg per 31 december 2010 € 7,6 miljoen (2009: 7,1 miljoen). De waarde van de handelsvoorraden is gelijk aan 46% van het balanstotaal en bedraagt € 3,5 miljoen. De vorderingen op handelsdebiteuren daalden licht ten opzichte van 31 december 2009 en bedroeg € 2,5 miljoen. Het eigen vermogen van Fair Trade Original nam toe met € 0,3 miljoen en bedroeg per einde 2010 € 3,5 miljoen.

Kengetallen 2006

2007

2008

2009

2010

Solvabiliteit (eigenvermogen in % van het totale vermogen)

5,5

17,7

39,3

45,4

45,6

Omloopsnelheid debiteuren in % van de netto-omzet

4,1

4,3

5,9

7,3

Omloopsnelheid voorraden in % van de netto-omzet

3,7

3,6

3,0

4,0

81,6

69,0

8,1

8,0

Rendement in % van het gemiddelde eigen vermogen 2009 2010

Personeel

Afschrijvingen

Verkoop

Huisvesting

Algemeen

2.738.000

172.000

2.592.000

315.000

1.215.000

2.757.000

168.000

2.611.000

314.000

965.000

Fair Trade Original in Nederland

(131,3)

Toekomst Voor het komend jaar verwacht Fair Trade Original dat het resultaat uit groothandelsactiviteiten breakeven zal zijn. De subsidie-inkomsten zullen grotendeels wegvallen, waardoor de bekostiging van programma’s voor handelspartners niet langer is gedekt. De organisatie heeft er desondanks voor gekozen om deze programma’s in afgeslankte vorm te laten voortbestaan. In die zin is 2011 een overgangsjaar waarbij het verwachte bedrijfsresultaat na belasting uitkomt op een verlies van ongeveer € 0,5 miljoen.

Food Food is van groot belang voor Fair Trade Original: 84% van de omzet komt uit levensmiddelen en koffie. Deze productcategorieën zijn bovendien van groot belang voor de herkenbaarheid van het merk. Binnen het assortiment en in de verschillende marktkanalen gebeurde in 2010 veel. Nieuwe producten werden geïntroduceerd en uitbreiding van het assortiment bij de supermarkten, Wereldwinkels en andere verkoopkanalen was succesvol. In samenwerking met Van Oordt the Portion Company werden portieverpakkingen broodbeleg geïntroduceerd voor de Out of Home markt. Fair Trade Original ging voor de bewerking van de Out of Home koffiemarkt een partnership aan met United Coffee (voorheen Koffiebranderij en Theehandel Drie Mollen). Dankzij deze ontwikkelingen kunnen consumenten Fair Trade Original inmiddels ‘overal’ vinden.

Omzetontwikkeling De totale omzet food en koffie steeg van € 14,9 in 2009 naar € 15,6 miljoen in 2010, een stijging van 5%. De marge daalde echter van € 4,2 in 2009 naar € 4,0 miljoen in 2010, een daling van 4%. p

Foodomzet in miljoenen euro’s (exclusief koffie) 2009

2010

Food retail

4,6

5,4

Gift retail

4,4

4,2

-5%

Out of Home

0,7

0,8

+ 19 %

0,6

0,5

- 26 %

10,3

10,9

+5%

Internationaal Totaal

+ 18 %

Koffieomzet in miljoenen euro’s 2009

2010

Food retail

2,2

2,4

+9%

Gift retail

1,7

1,5

- 14 %

Out of Home

0,0

0,1

+3%

Internationaal

0,5

0,7

+ 25 %

Totaal

4,5

4,6

+2%

Fair Trade Original in Nederland

Margedruk In 2010 stegen grondstofprijzen aanzienlijk. De inkoopprijs voor Arabica koffie was per eind december bijna verdubbeld ten opzichte van de prijs bij het begin van het jaar. Ook inkoopprijzen van cacao en vruchtenconcentraat liepen op. Tegelijkertijd was sprake van sterke prijsfluctuaties. Een en ander stelde de handelspartners voor grote dilemma’s. Want wat doe je als tussen het moment van het vaststellen van de verkoopprijs enerzijds en toelevering door de boeren anderzijds de prijs onverwachts sterk is gestegen? De boeren vragen dan de hogere prijs, die de coöperatie niet kan doorberekenen. De ontwikkelingen leidden bovendien tot flinke stijging van de kostprijs van de diverse levensmiddelen van Fair Trade Original. Dit heeft zich nog niet kunnen vertalen in een navenante verhoging van de verkoopprijs, hierdoor is de marge stevig onder druk komen te staan.

Food Retail Het doel voor 2010 binnen het supermarktkanaal was om een omzetgroei (food en koffie) te realiseren van 9%, door middel van introducties van nieuwe producten, distributie-uitbreiding van bestaande producten en betere verkopen van bestaande producten bij de diverse supermarktorganisaties. In een aantal ketens zijn enkele producten in minder winkels verkrijgbaar dan wel helemaal uit het schap gehaald. Daarentegen nam Emté als koploper negen nieuwe producten op in het assortiment en ook Plus, Hoogvliet en Albert Heijn plaatsten meerdere nieuwe producten in het schap. Jumbo bood met circa 50 producten ook in 2010 het breedste Fair Trade Original assortiment aan. De omzet food en koffie kwam in 2010 in het Food Retail kanaal hoger uit dan verwacht. Gift Retail Het doel voor 2010 bij Gift Retail (voornamelijk Wereldwinkels en WAAR) was om de omzet voor food en koffie te laten groeien met 4%. De verkopen van food bij Wereldwinkels staan al jaren onder druk. Een aantal Wereldwinkels heeft de deuren gesloten. Sommige Wereldwinkels hebben bovendien de voorkeur voor exclusieve producten in het schap, terwijl Fair Trade Original zich voornamelijk richt op gangbare producten. Wat betreft de koffie speelde in het Wereldwinkelkanaal ook de groeiende concurrentie een rol. Speciaal voor dit kanaal zijn diverse activiteiten en producten ontwikkeld, zoals het geschenkpakket Origine Koffiepads, Peppersweets en de Kruidenmix.

Fair Trade Original in Nederland

Out of Home Binnen de omzet van food en koffie was in 2010 14% afkomstig van orders bestemd voor kerstpakketten. In totaal vond in de kerstverkopen food een omzetdaling van 12% plaats, enerzijds te verklaren door het mislopen van enkele grote kerstorders, anderzijds door tegenvallende resultaten bij Wereldwinkels. Het aandeel food binnen de kerstomzet bedroeg 87% in 2010, een fractie lager dan het jaar ervoor. Dankzij opname van de producten van Fair Trade Original door de groothandel en de samenwerking met Van Oordt the Portion Company, eindigden de verkopen in het Out of Home kanaal in de plus. International In het internationale verkoopkanaal verkocht Fair Trade Original minder food dan in 2009. De verkoop aan internationale klanten is geen speerpunt, wat zichtbaar is in deze daling. Zusterbedrijf Fair Trade Original België, dat circa één derde van de totale omzet food (exclusief koffie) voor zijn rekening neemt binnen het internationale kanaal, verkocht in 2010 11% minder food dan in 2009. De koffieomzet bij International steeg met 25%, wat te danken was aan de toegenomen afzet aan Fair Trade Original België.

De kruidenmixen uit Zuid-Afrika werden ontwikkeld als specialiteit voor het Wereldwinkelkanaal.

Promotie In samenwerking met haar afnemers streefde Fair Trade Original in 2010 via voornamelijk kortingsacties en proeverijen naar afzet van haar producten aan een bredere groep consumenten. Door receptkaarten werden herhalingsaankopen gestimuleerd. Deze aanpak was succesvol bij onder andere Albert Heijn, de grootste klant binnen Food Retail. Daar steeg de reguliere omzet. Meer en meer Super de Boer winkels werden in 2010 omgebouwd naar Jumbo. Fair Trade Original bleef investeren in activiteiten op de winkelvloer bij Super de Boer, aangezien deze toekomstige Jumbo consumenten open staan voor fairtrade producten. Bij Jumbo zelf stimuleerden een zogeheten Jumbo Deal op koffie- en thee en advertenties met chocolade en rijst in Jumbo Magazine de consument tot het kopen van Fair Trade Original producten. p Veel Plus ondernemers breidden in 2010 hun assortiment uit met Fair Trade Original producten, hiertoe actief ondersteund door Fair Trade Original. C1000 nam in 2010 verschillende nieuwe artikelen op in het assortiment en startte met een pilot bij individuele winkels die nu een groter assortiment kunnen afnemen bij Fair Trade Original. Deen had diverse aanbiedingen en organiseerde in de Fairtrade Week een proeverij met Fair Trade Original vruchtensappen. In 2010 opende Marqt, een bijzondere winkelformule met authentieke en natuurlijke producten, een derde vestiging in Amsterdam. De producten van Fair Trade Original bleken in deze omgeving een schot in de roos.

Marqt had totaal 45 producten van Fair Trade Original in het assortiment en de omzet nam toe. In de Fairtrade Week was er een succesvolle proeverij met chocoladerepen. Ook binnen de Wereldwinkels en WAAR werd in 2010 de verkoop van de levensmiddelen actief gestimuleerd met aanbiedingen. Bij WAAR stonden koffiemachines waar de consument een kopje koffie kon proeven. Deze koffie werd aangeboden door Fair Trade Original. Nieuw in 2010 waren de receptkaarten voor de consumenten in de Wereldwinkel en WAAR. Tien receptkaarten werden gebundeld tot het receptenboekje Tien keer Heerlijk. Dit boekje was ook uitermate geschikt voor in kerstpakketten, in totaal zijn er 35.000 stuks van verkocht. Bij een aantal Wereldwinkels en WAAR was er een koffieactie waarbij de consument een koffiepakketje kon winnen en een culinaire actie, waarbij de consument onder andere kans maakte op een kookworkshop bij de bekende televisiekok Ramon Beuk. Bijna alle kerstpakketverkopende Wereldwinkels gebruikten de kerstpakketfolder die samen met collega-importeur De Evenaar was samengesteld.

Fair Trade Original in Nederland

‘Absoluut sprake van vooruitgang’ In het najaar 2010 besteedde Jumbo in de winkels aandacht aan het thema Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Het Jumbo Magazine publiceerde onder andere een artikel over de reis die Pieter Kuizinga, Jumbo ondernemer in Groningen, maakte naar honingcoöperatie Copiasuro in Guatemala. Jumbo schonk de honingcoöperatie ter gelegenheid van het vijftig jarig jubileum van Fair Trade Original in 2009 een bedrag van € 10.000. Dit bedrag is ingezet voor een trainingscentrum voor imkers en er is een mobiele honingslingeraar aangeschaft. Pieter Kuizinga zag met eigen ogen wat er met dit geld is gedaan: ‘Het is geweldig om te zien dat Fair Trade Original de kansarme bevolking middelen weet te bieden om hun levensstandaard te verhogen. De gezinnen die ik heb ontmoet, zijn duidelijk beter af. Door de eerlijke prijs die ze ontvangen voor hun handel, kunnen ze stapje voor stapje een beter bestaan opbouwen. Er is absoluut sprake van vooruitgang.’

Productaansprakelijkheid Fair Trade Original is verantwoordelijk voor de kwaliteit en voedselveiligheid van de producten die zij op de markt zet. Met name supermarktorganisaties stellen hieraan steeds strengere eisen. En ook de eindgebruiker legt de lat hoog. Op het gebied van voedselveiligheid willen consumenten geen risico lopen. Fair Trade Original heeft een gecertificeerd Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP) systeem. De certificering wordt gedaan door Det Norske Veritas (DNV). In Nederland heeft de Voedsel- en Warenautoriteit een controlerende rol in de keten, zij voeren steekproefsgewijs controles uit bij bedrijven in de levensmiddelenketen. In 2010 bezocht deze instantie Fair Trade Original niet, voor mei 2011 werd een controle op de HACCP procedure aangekondigd. Een deel van de leveranciers (handelspartners in ontwikkelingslanden maar ook bedrijven die in Europa producten als chocolade en vruchtensappen produceren op basis van ingrediĂŤnten van handelspartners) is HACCP gecertificeerd. Indien een door Fair Trade Original goedgekeurde onafhankelijke organisatie het voedselveiligheidssysteem van een leverancier positief heeft beoordeeld, wordt dit ook geaccepteerd. Eind 2010 beschikten 72% van alle leveranciers van Fair Trade Original over een goedgekeurd voedselveiligheidssysteem. In 2011 zal bij een aantal leveranciers audits worden uitgevoerd om de status van het voedselveiligheidssysteem te beoordelen. Het percentage goedgekeurde leveranciers zal hierdoor naar verwachting in 2011 stijgen naar minimaal 80%. Nieuwe handelspartners voldoen niet altijd volledig aan de gestelde eisen, in het ontwikkelingstraject wordt daar met prioriteit aan gewerkt. p

Kwaliteit Binnen het HACCP systeem van Fair Trade Original worden de kwaliteitsprestaties van producten en leveranciers continu gevolgd. Iedere stap in de keten verloopt volgens vastgestelde afspraken. In gedetailleerde productspecificaties staat vastgelegd aan welke eisen het product dient te voldoen. Deze worden voor akkoord ondertekend door de leverancier die daarna verantwoordelijk is voor naleving ervan. Jaarlijks brengt Fair Trade Original alle leveranciers op de hoogte van hun leveranciersbeoordeling, die diverse kwaliteitsaspecten omvat. Zij worden ingedeeld in de categorieĂŤn groen (goed), geel (kleine afwijkingen) of oranje (grote afwijkingen). Met de leveranciers in de categorieĂŤn geel en oranje worden duidelijke afspraken gemaakt om tot een verbetering te komen. Leveranciersbeoordeling 2010

2009

Groen

77%

69%

Geel

19%

26%

Oranje

Klachtenprocedure Alle klachten van afnemers of eindgebruikers over food producten worden binnen Fair Trade Original geregistreerd, onderzocht en teruggekoppeld aan de klant. Indien een consument niet tevreden is over een product, wordt een vervangend product toegestuurd. De kwaliteitsmedewerker maakt op kwartaalbasis een analyse van de klachten, waarbij specifiek wordt gekeken naar aspecten die vaker voorkomen. In overleg met de leve-

Fair Trade Original in Nederland

Recall Traceerbaarheid van grondstoffen en eindproducten spelen een belangrijke rol bij voedselveiligheid. In het geval van een calamiteit moeten alle schakels in de keten snel kunnen nagaan welke grondstoffen zijn gebruikt en aan welke klanten een bepaald product is geleverd. Aansluitend is een adequate recall-procedure van groot belang om producten uit de markt te kunnen halen. Zo werd in 2010 een partij jam teruggeroepen nadat een stukje glas in een potje was aangetroffen. Onderzoek bij de leverancier gaf aan dat er geen aantoonbaar glasincident had plaatsgevonden tijdens de productie. Er was geen aanleiding om te veronderstellen dat er meerdere potjes besmet zouden kunnen zijn, verdere klachten bleven uit. Minimaal twee keer per jaar test Fair Trade Original in samenwerking met leveranciers de traceerbaarheid en recall-procedure. De organisatie heeft in 2010 haar eigen bereikbaarheid vergroot door samenwerking met een alarmcentrale. Ook is het nu mogelijk om - ondanks tijdsverschillen - op ieder moment met cruciale contactpersonen bij de handelspartners in andere delen van de wereld contact te leggen.

rancier wordt geprobeerd de oorzaak van deze klachten te achterhalen en een structurele oplossing te vinden. In 2010 werden 99,9% van de uitgeleverde orderregels zonder productklachten uitgeleverd. Dit is ook opgenomen in de kwaliteitsdoelstelling voor 2011. Klachten in 2010: 180 totaal Afwijking van de verpakking

39%*

Uiterlijk van een product

27%

Smaakafwijking

19%**

Overige

15%

In overleg met de leverancier is het schenktuitje van de hagelslagverpakking aangepast. Gevolgd wordt of dit het gewenste positieve effect heeft. ** Klachten over een te hoog zoutgehalte in de pinda kaas hebben geresulteerd in een aanpassing van de receptuur. Toekomstverwachting Business Unit Food 2010 was een zeer dynamisch jaar voor de Business Unit Food van Fair Trade Original. Met name door de organisatorische wijzigingen was er veel aandacht voor interne zaken en, wellicht minder dan verwacht, naar buiten. De uitdagingen voor 2011 worden meer ingegeven door externe dynamiek. De ontwikkelingen op de mondiale markten voor grondstoffen blijven een van de grote aandachtspunten, waarbij het einde van vele prijsstijgingen nog niet in zicht lijkt. Instabiliteit in Ivoorkust (cacao), verder stijgende koffieprijzen, excessief hoge prijzen voor vruchtenconcentraat en fluctuaties in de valutakoersen en een zeer competitief Food Retail kanaal zullen ook 2011 tot een uitdagend jaar maken.

Fair Trade Original in Nederland

Gifts & living Het non-food assortiment van Fair Trade Original bestaat uit een actueel aanbod van gifts & living producten. De hoofdproductgroepen zijn: modeaccessoires, woondecoratie, tafelaccessoires en in het najaar kerstdecoratie. Jaarlijks worden er zo’n 500 nieuwe producten ontwikkeld en lopen evenveel producten uit de collectie. Eind 2010 bestond het aanbod uit 1.600 artikelcodes. De omzet bedroeg in 2010 € 3 miljoen, 16% van de totale omzet van Fair Trade Original. Naast behoud van omzet en klanttevredenheid onder Wereldwinkels, WAAR en een aantal buitenlandse collega fairtrade organisaties – van oudsher de belangrijkste afnemers van Fair Trade Original- streefde de Business Unit Gifts & Living in 2010 naar een substantiële groei in mainstream kanalen. De producten van Fair Trade Original bieden de detailhandel de mogelijkheid gestalte te geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Om hieraan tegemoet te komen, ontwikkelde Fair Trade Original in 2010 in toenemende mate fairtrade producten die zijn gemaakt met biologisch gecertificeerde en ecologisch verantwoorde grondstoffen. Dit leidde onder andere tot een nieuw label: Fair & Green.

Onder haar nieuwe label Fair + Green label bracht Fair Trade Original eind 2010 een textiellijn en een serie lederwaren op de markt. Het katoen voor de serie bad, bed en keukenartikelen wordt verbouwd door de boeren van de katoencoöperatie Chetna Organics in India; het weven, verven en stikken vindt onder verantwoorde omstandigheden plaats bij het productiebedrijf Rajlaksmi in Kolkata. De producten dragen zowel het Max Havelaar keurmerk voor Fairtrade gecertificeerd katoen als het Gots (Global Organic Textile Standard) keurmerk voor biologisch katoen.

Tegelijk aan de groei van de omzet, werd in 2010 gewerkt aan verbetering van het nettorendement. Inzet was bovendien om de geplande groei grotendeels te realiseren met de producten en productiecapaciteit van de bestaande handelspartners. Ook voor hen is en blijft groei essentieel voor hun toekomstperspectief. Ook op het gebied van kostenefficiency en risicobeheersing streefde de Business Unit Gifts & Living naar een verbeterde positie. De rationalisatie van de logistieke activiteiten leidde tot een kosten-besparing van 21% ten opzichte van 2009 naar een totaalbedrag van € 267.000. Er trad een verschuiving op van verkoop uit voorraad naar verkoop op basis van bestellingen en speciale aanvragen. Hierdoor verminderde het voorraadrisico. In 2010 is door een scherp beleid met betrekking tot uitverkoop, afprijzen en partijverkoop de voorziening van de incourante voorraad gedaald van € 381.000 eind 2009 naar € 312.000 eind 2010. In 2011 wordt ingezet op een verdere daling naar € 250.000. Cash & Carry De verkoop van gifts & living producten vindt voor 40% plaats via de Cash & Carry winkel in Culemborg. Het overige deel wordt bezorgd via de logistieke dienstverlener. Wereldwinkels doen 80% van hun inkoop via de Cash & Carry. Zij geven er de voorkeur aan ter plekke hun keuze te maken en de producten te zien. In de Cash & Carry zijn naast het productaanbod ook voorbeeldpresentaties te zien ter inspiratie voor de winkelvloer.

Fair Trade Original in Nederland

Omzetontwikkeling De omzet in gifts & living producten kende in 2010 een bescheiden stijging met 3% ten opzichte van 2009 naar € 3 miljoen. De ambitieuze omzetdoelstelling van € 3,5 miljoen is daarmee niet gerealiseerd. De omzet vanuit het mainstream Gift Retail klanten viel lager uit dan gepland met € 565.000 in plaats van € 750.000. Het brutomargepercentage steeg in dezelfde periode van 35% naar 41%, mede dankzij een gunstige koersontwikkeling van de US Dollar. Omzet gifts & living in miljoenen euro’s 2010

2009

Gift retail

2,4

2,5

-3%

Internationaal

0,5

0,4

+ 19 %

Out of Home

0,1

0,0

+ 140 %

Totaal

3,0

2,9

+3%

Gift Retail De 355 Wereldwinkels die Nederland telt, vormden ook in 2010 de belangrijkste groep afnemers in het Gift Retail kanaal. De Wereldwinkels worden, samen met de WAAR winkels, in hun verkoopactiviteiten ondersteund door FaiRSupport. 28 Importeurs van fairtrade producten zijn door de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels erkend voor de verkoop aan Wereldwinkels. Fair Trade Original is in dit speelveld de grootste partij. Het aandeel van producten van Fair Trade Original in het gifts & living assortiment van de Wereldwinkel bedroeg in 2010 gemiddeld 34%. Fair Trade Original nam met producten actief deel aan de vier consumentenfolders die FaiRSupport in 2010 uitgaf. De verkoop aan Wereldwinkels

Sinds 2009 werkt Fair Trade Original aan de productie van ecologisch verantwoord leer. Hiervoor zijn – in samenwerking met experts, handelspartner Craft Resource Center en een leerlooierij in Kolkata – in de hele keten ingrijpende stappen gezet om mens en milieu te ontzien (lees hierover meer op pagina 46). In 2010 kwam met dit leer een serie stoer ogende tassen en portemonnees tot stand.

daalde. Voor een deel is dit te wijten aan de slechte weersomstandigheden in de laatste drie weken van 2010. Daardoor daalde het bezoek aan de Cash & Carry aanzienlijk. Ook de verkoop van de Wereldwinkels zelf leed hieronder. In het kader van de groeiende belangstelling voor online verkoop heeft Fair Trade Original Wehkamp.nl benaderd om de mogelijkheden tot samenwerking te onderzoeken. Fair Trade Original past als merk goed in de visie en ambitie en in de merkportfolio van het segment Wonen van Wehkamp. Sinds december 2010 staan rond de 45 artikelen op de site van Wehkamp.nl. In het voorjaar 2011 worden daar nieuwe artikelen aan toegevoegd. Daarnaast weten ook veel kleine webshops de weg naar de producten van Fair Trade Original te vinden. Ook in 2010 werden producten ontwikkeld voor Hema onder het Return to Sender label. Het aantal producten groeide en het ordervolume per artikel nam toe. De producten worden exclusief voor Hema gemaakt. International Internationaal was de grootste afnemer zusterorganisatie Fair Trade Original in BelgiĂŤ, distributeur van fairtrade producten aan de Vlaamse Wereldwinkels. Als gevolg van de deelname aan de Ambiente deden ook nieuwe internationale klanten hun entree in het klantenbestand van Fair Trade Original. Ook een aantal Europese collegaorganisaties bestelden gifts & living producten bij Fair Trade Original, waaronder de Deense Fair Trading Company en de Zweedse House of Fair Trade. De omzet in dit kanaal nam toe.

In februari 2010 presenteerde Fair Trade Original zich voor het eerst op Ambiente; de grote beurs voor Giving and Living in Frankfurt. Deze internationale beurs trekt ook veel professionele inkopers uit Nederland. Deze eerste deelname werd met enthousiasme begroet. De organisatie van Ambiente gunde de Piet Hein Eek collectie een ereplaats op het trendplein de Galleria, waardoor veel nieuwe klanten de weg naar de Fair Trade Original stand wisten te vinden. Op grond van deze eerste succesvolle deelname kreeg Fair Trade Original begin 2011 een nog gunstiger plek toebedeeld voor de stand. Out of Home In de Out of Home markt werkte Fair Trade Original in 2010 opnieuw samen met Fair Goods & Food Company, een partij die zich exclusief op de kerstpakket (groot) handel richt. Hier werd een omzetgroei gerealiseerd. Gifts & Food Enkele winkels in het Food Retail kanaal nemen naast levensmiddelen ook gifts & living producten van Fair Trade Original op in het assortiment. Jumbo Beren in Groningen is hiervan een geslaagd voorbeeld. Op het fairtrade plein stonden in 2010 de Boeddha beelden gebroederlijk naast de potten pindakaas. Gezien de gerealiseerde omzet werd deze combinatie door de klanten gewaardeerd.

Fair Trade Original in Nederland

Collection by Edelman De kracht van het merk Fair Trade Original en de toenemende merkbekendheid boden voor de gifts & living producten nieuwe kansen. Diverse grote marktpartijen benaderden Fair Trade Original voor samenwerking. Edelman, een grote importeur/exporteur van woondecoratie -en kerstproducten gericht op onder andere de tuinbranche, ontwikkelde een eigen collectie bij de producenten van Fair Trade Original onder het label Fair Trade Original. Collection by Edelman. De introductie van deze collectie aan de detailhandel vond in december 2010 plaats. Resultaten hiervan worden zichtbaar in 2011. Edelman heeft aangegeven de samenwerking met Fair Trade Original voor meerdere jaren gestalte te willen geven. De volgende collectie zal worden geĂŻntroduceerd in het voorjaar van 2011.

Collectievorming en promotie De collecties Gifts & Living van Fair Trade Original komen tot stand op basis van de kennis van trends in de markt, beursbezoek, trendmeetings in combinatie met de kennis van de doelgroep. De productontwikkeling wordt deels gedaan door eigen ontwerpsters, deels door freelancers - met name voor de modegevoelige producten zoals sieraden, tassen en sjaals. Van de ontwerpsters wordt een vooruitziende blik verwacht. De periode tussen ontwerp en beschikbaarheid bedraagt gemiddeld anderhalf jaar. Bij het ontwerp wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van de producenten en tegelijk ligt er voor hen een uitdaging in het ontwikkeling van nieuwe vaardigheden, gebruik van andere kleuren, technieken en vormen. In februari en in augustus werden de nieuwe collecties Gifts & Living gepresenteerd met 200 nieuwe producten in het voorjaar en 325 in het najaar. Vier collectiehandboeken, gericht op winkeliers, boden inzicht in producten en producenten. De collectiehandboeken werden ook toegestuurd aan de lifestyle pers, die regelmatig producten opnam op de shopping pagina’s. De zichtbaarheid van de collecties op de website versterken dit effect. Productaansprakelijkheid De gifts & living producten van Fair Trade Original kenmerken zich door een brede diversiteit in productsoort en gebruikte materialen. Aan ieder materiaal worden verschillende eisen gesteld: wettelijke eisen voor EU landen, eisen die gesteld worden door marktpartijen op het gebied van duurzaamheid, functionaliteit en veiligheid en administratieve eisen op het gebied van import, belasting, douane en andere documenten.

Om de kennis van zowel de producenten als de medewerkers van Fair Trade Original op dit gebied actueel te houden, is in 2010 de Handleiding voor markttoegang en gestelde eisen ( Manual Market Acces Requirements for Handicrafts) herzien in samenwerking met adviesbureau CREM te Amsterdam. In dit rapport worden alle bovengenoemde materialen en eisen behandeld per productgroep. Dit rapport wordt verspreid onder handelspartners van Fair Trade Original. Ten aanzien van de functionele eisen moeten de producten voldoen aan gangbare kenmerken zoals geschiktheid voor gebruik in magnetron, afwasmachine of oven en wasvoorschriften voor textiel. Alle gestelde eisen worden tevens vermeld in de orderinstructies. Kwaliteit Voordat een product geselecteerd wordt voor de verkoop, maakt de producent een monster. Dit monster wordt getest op de relevante eisen. Meestal wordt dit door medewerkers zelf gedaan met behulp van een kwaliteitchecklist. In een aantal gevallen, bijvoorbeeld als het gaat om voedselveiligheid van glas of keramiek, wordt een extern rapport van een SGS (Societié Générale de Surveillance) laboratorium gevraagd. Ook verfstoffen van sjaals en andere textielproducten die in aanraking komen met de huid, worden onderzocht op aanwezigheid van chemische bestanddelen. Deze moeten gegarandeerd AZO (stikstof houdend bestanddeel van verfstoffen) vrij zijn. Bij de producent ligt de verantwoordelijkheid om de producten aan de wettelijke eisen te laten voldoen. Echter, voor de zekerheid worden enkele producten ook in Nederland getest.

Fair Trade Original in Nederland

De samenwerking die in 2009 werd gestart met Piet Hein Eek, wierp in 2010 zijn vruchten af. In mei kwam de collectie houten manden op de markt en in september de handbeschilderde vazen. Naast de vele vrije publiciteit die de collecties hebben gegenereerd, waren ze in verkoop zeer succesvol bij zowel Wereldwinkels als bij nieuwe afnemers. Onder andere de Bijenkorf en Wehkamp namen de producten in hun assortiment op en ook buitenlandse ketens als The Conran Shop (Groot Brittannië) kochten in. Dit succes leidde bij de betreffende handelspartner in Vietnam tot een aanzienlijke groei. De collectie Fair Trade Original by Piet Hein Eek wordt in 2011 aangevuld met servies uit Thailand onder de naam DIK.

Kwaliteit bij de producent Het is in sommige gevallen voor een kleinschalige producent moeilijk om aan een gestelde wettelijke eis te voldoen. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat men er niet in slaagt gegarandeerd AZO vrije verfstoffen voor katoen in te kopen in alle gewenste kleuren. In dat geval moet gezocht worden naar andere kleuren of een andere oplossing. De bedrijfsconsultant van Fair Trade Original staat de producenten intensief bij in het realiseren van de gestelde eisen. Soms is dat via een adviestraject bij een specifieke handelspartner waarbij vooral naar lokale mogelijkheden gezocht wordt, soms ook door middel van een workshop waar meerdere producentgroepen aan deelnemen. Zo verzorgt de bedrijfsconsultant regelmatig een verpakkingsworkshop en een workshop kwaliteit. In specifieke gevallen staan deskundigen de producenten bij in de verbetering van de technische uitvoering van producten. Op het gebied van lederwaren zijn twee mensen met jarenlange ervaring in de branche, na hun pensionering, actief voor verbetering van de kwaliteit. Voor het sieradenassortiment is een specialist van de organisatie PUM Nederlandse Senior Experts ingezet. Klachtenprocedure Kwaliteit heeft de aandacht in het hele traject van productontwikkeling tot de uiteindelijke beoordeling van producten. Hiermee worden veel problemen na verkoop aan consumenten voorkomen, echter niet allemaal. Soms voldoet het geleverde monster wel aan de gestelde eisen, maar is de functionaliteit van het geleverde product bij nader inzien toch minder goed. Als klanten met klachten terugkomen, wordt in eerste instantie beoordeeld of het hier een structurele klacht

Fair Trade Original in Nederland

betreft of een incident. Bij een structurele klacht wordt de hele partij uit de verkoop genomen, bij een incident kan een product worden omgeruild. Toekomst Business Unit Gifts & Living Met de gerealiseerde groei is de dalende trend van de afgelopen jaren gekeerd. Echter, de ambitieuze groeidoelstelling is ondanks alle inspanningen onvoldoende gehaald. Dit laat zien dat Fair Trade Original opereert op een markt waarin het moeilijk is de kansen die zich lijken voor te doen daadwerkelijk te verzilveren. In 2011 wordt onderzocht of en onder welke voorwaarden de omslag alsnog gerealiseerd kan worden. Het klantenbestand in nieuw te ontwikkelen verkoopkanalen is desondanks toegenomen en de verschuiving in het assortiment naar een aantal sterke productlijnen werd eind 2010 zichtbaar. Hiermee is een basis gelegd voor 2011, waarin de focus zal liggen op doorgroeien in nieuwe markten en de uitbouw van de relatie met bestaande klantengroepen. Nieuwe projecten met bekende Nederlandse designers staan op de rit en zullen opnieuw de aantrekkingskracht van het merk Fair Trade Original laten zien. Ook de ingezette lijn van Fair + Green kan zich in 2011 bewijzen, binnen bestaande ĂŠn nieuwe afzetkanalen. Andere kansen liggen binnen nieuw te ontwikkelen product/markt combinaties, nu derden zich tot Fair Trade Original richten met verzoeken tot samenwerking onder de paraplu van dit sterke merk.

Fair Trade Original adviseert haar handelspartners bij het zoeken naar gegarandeerd AZO vrije verfstoffen voor de productie van sjaals en andere katoenproducten.

Marketing In 2010 kocht bijna 48,5% van de Nederlandse huishoudens één of meerdere fairtrade levensmiddelen. Bijna 500.000 consumenten deden dit voor het eerst. Dit blijkt uit representatief onderzoek van NCDO in samenwerking met Stichting Max Havelaar en Fair Trade Original. Deze groei is vooral te danken aan een breder assortiment en meer aandacht voor fairtrade. Uit het onderzoek blijkt ook dat Nederlandse huishoudens hun fairtrade producten steeds vaker bij supermarkten kopen. De meeste fairtrade kopers doen dit uit ideële motieven. De kwaliteit is een belangrijke tweede reden. De belangrijkste reden om geen fairtrade boodschappen te doen, is dat men er niet bewust mee bezig is. Anderen vinden fairtrade producten te duur. Het aanbod aan fairtrade producten groeit en steeds meer nieuwe fairtrade merken betreden de markt. In dit concurrentieveld wil Fair Trade Original zich onderscheiden als hét fairtrade A-merk met een breed assortiment, vernieuwende producten en het bijzondere verhaal daarachter van handel die ontwikkelt. Productintroducties In de zomer van 2010 breidde Fair Trade Original haar culinaire assortiment uit met Peppersweets, zoete pikante pepertjes die exclusief in Zuid-Afrika worden verbouwd. Ook nieuw uit Zuid-Afrika is de Kruidenmix, verkrijgbaar in de smaken Paprika & Peper en Tuinkruiden & Mosterd. Gesaneerd werden de Honingkoek, Choco Crispies, Geobar, Kaapse Mosterd Honing, Tropische Honing 900 gr en twee Argentijnse wijnen van La Riojana.

Fair Trade Original in Nederland

Het uitgebreide koffieassortiment van Fair Trade Original sluit na enkele wijzigingen in 2010 nog beter aan bij wat gangbaar is in de koffiemarkt. Consumenten kunnen nu kiezen voor een pondspak Aroma (naast het 250 grams pak) en het pak Espressobonen ging van 250 gram naar 500 gram. De koffiepads Regular, Dark Roast en Mild bio zijn per 36 stuks verpakt, dat was voorheen 18. Ook zijn er enkele kleine smaakaanpassingen doorgevoerd. Steeds meer consumenten kiezen voor koffiesoorten van een specifieke origine. De karakteristieke smaak van de koffie uit het betreffende gebied komt daarin het beste naar voren. Fair Trade Original introduceerde in 2010 een geschenkpakketje met koffiepads uit Guatemala, Ethiopië en het Kilimanjaro gebied. Vanaf september 2010 biedt Van Oordt the Portion Company het broodbeleg van Fair Trade Original in portieverpakking aan op de Nederlandse foodservicemarkt. Hiermee spelen Fair Trade Original en Van Oordt in op de groeiende vraag naar fairtrade producten in dit marktsegment. De eerste producten die in portieverpakking op de markt kwamen, zijn twee soorten jam, pindakaas, hagelslag puur en melk, hazelnootpasta en honing. Daarnaast wordt een assortiment portieverpakkingen ontwikkeld voor bij de koffie, waaronder suiker, koekjes en chocolaatjes. De portieverpakkingen zijn verkrijgbaar bij grossiers en worden aan de consument in onder andere bedrijfsrestaurants, hotels en instellingen verkocht. Half november 2010 introduceerde Fair Trade Original een viertal nieuwe Zuid-Afrikaanse wijnen, waarvan er twee ook biologisch zijn gecertificeerd. Het gaat om

Met vier nieuwe fairtrade wijnen, waarvan twee biologisch, zette Fair Trade Original haar wijnassortiment stevig op de kaart.

Cabernet Sauvignon, Merlot, biologische Merlot en biologische Sauvignon Blanc. Productintroducties, zowel food als gifts & living, werden bij de verschillende doelgroepen onder de aandacht gebracht via onder andere de website, Nieuwsbrieven, F-Commerce en promoties op de winkelvloer. In de prijzen gevallen In 2010 ontving Fair Trade Original voor haar Tropisch Sap de Innova Klassiek. Wanneer een product vier jaar na introductie nog succesvol in het schap staat, kent de Levensmiddelenkrant deze onderscheiding toe. Enkele wijnen van Fair Trade Original werden genoemd in de Wijnalmanak 2010, Superwijngids en de Grote Hamersma. De biologische Sauvignon Blanc uit Zuid-Afrika kreeg de prijzen Sterwijn en Omfietswijn. De Chardonnay, ook uit Zuid-Afrika, werd door een gerenommeerde vakjury verkozen tot beste witte fairtrade wijn van 2011. Campagnes In het voorjaar van 2010 heeft Fair Trade Original een nieuw reclamebureau geselecteerd voor de invulling van de consumentencampagnes in de komende jaren. Reclamebureau Selmore, met klanten als Bavaria en de Bijenkorf, wist te overtuigen op zowel strategisch als creatief gebied. Het eerste werk van Selmore voor Fair Trade Original was de WEEK NA campagne, direct na afloop van het WK voetbal in juli in Zuid-Afrika. Boodschap van de campagne: iedereen vertrekt uit Zuid-Afrika, maar Fair Trade Original blijft er werken aan eerlijke handel. Via de eer-

Fair Trade Original in Nederland

ste televisiecommercial van Fair Trade Original ooit werden consumenten opgeroepen om het WEEK NA pakket te bestellen met zes Zuid-Afrikaanse producten. In april 2011 bleek de Week Na actie genomineerd voor deÂ ADCN Jaarprijzen voor Reclame en Vormgeving, een van de belangrijkste bekroningen op het gebied van reclamecreativiteit. De Week Na actie was genomineerd binnen de categorie actiemarketing. Selmore maakte voor deze inzending een origineel filmpje. In het najaar van 2010 startte Fair Trade Original met een campagne gebaseerd op een nieuw communicatieconcept en een nieuwe mediastrategie. De keuze viel op een aanpak waarbij het merk regelmatig in het jaar zichtbaar is op televisie. Bewust op de donderdag en vrijdag, als de lijstjes voor de weekendboodschappen worden gemaakt. De campagne heeft als titel: Producten met een bijzonder verhaal erachter. Merkonderzoek Na metingen in 2006 en 2008 heeft Fair Trade Original in 2010 wederom een merkonderzoek uitgevoerd, waarin is gekeken naar merkbekendheid en andere aspecten als merkattitude, productbekendheid, aankoopplaats en gebruiks- en aankoopfrequentie. De doelstelling van Fair Trade Original was om eind 2010 een merkbekendheid te hebben van 50%. Uit het merkonderzoek blijkt dat deze doelstelling ruimschoots is behaald, de geholpen naamsbekendheid was 70%, de spontane merkbekendheid 52%. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat als een respondent Fair Trade noemt hij Fair Trade Original kan bedoelen, maar gezien

In iedere commercial van de campagne Producten met een bijzonder verhaal erachter wordt een product of een productrange getoond, met altijd een vervreemdend element. De dialoog op de achtergrond maakt duidelijk dat dit element symbool staat voor het bijzondere verhaal achter het product. De eerste commercial â&#x20AC;&#x201C; uit gezonden in de maand november - ging over de ontbijtproducten van Fair Trade Original en vertelt via een stekker dat suikerboeren in Malawi elektriciteit konden aanleggen in hun dorp omdat zij nu meer verdienen aan hun product.

de generieke merknaam en het bekender worden van de term fairtrade, is dat niet met zekerheid te stellen. Merkbekendheid Fair Trade Original 100

60 46

40 20

Spontane merkbekendheid Geholpen merkbekendheid

7 2008

2006

2010

Merkbekendheid in %

Corporate communicatie Fair Trade Original heeft een eigen werkwijze, gebaseerd op de principes van eerlijke handel en een meer dan vijf decennia lange praktijkervaring. Deze aanpak en de keuzes die in de dagelijkse praktijk worden gemaakt, staan beschreven in de publicatie Principes en werkwijze die in 2010 is verschenen, samen met een algemene corporate brochure. Ook werd in 2010 tweemaal het magazine F-Commerce verspreid onder klanten en relaties. In de zomer werd aan de lezers hun mening gevraagd over F-Commerce. Uit de reacties bleek dat men over het algemeen zeer tevreden was over zowel de gevarieerde inhoud als de schrijfstijl en de algehele presentatie.

Toekomst Marketing Door te investeren in de ontwikkeling van nieuwe fairtrade producten, blijft Fair Trade Original ook de komende jaren invulling geven aan haar leidende positie als A-merk met een breed en divers fairtrade assortiment. Door de groeiende belangstelling voor fairtrade producten in het Out of Home kanaal, zal dit marktsegment bij de ontwikkeling van food producten en verpakkingsconcepten de komende tijd nadrukkelijker in beeld zijn. Het Fair Trade Original merk zal steeds prominenter aanwezig zijn in de markt, niet alleen door uitbreiding van eigen assortiment en distributie en door eigen campagnes en promoties. De kracht van het merk maakt het namelijk ook voor derden aantrekkelijk om onder een Fair Trade Original merklicentie nieuwe product-markt combinaties te ontwikkelen. Dit vraagt wel om een solide merkbeleid en regie, omdat het essentieel is dat voor ieder product dat onder onze vlag wordt verkocht, de consument moet kunnen vertrouwen op waar het merk voor staat: handel die ontwikkelt. De introductie van de nieuwe website is slechts een eerste stap in de strategie van Fair Trade Original om in toenemende mate de mogelijkheden van het web te gebruiken om de organisatiedoelstellingen te realiseren. In 2011 zal ook met het oog hierop een webmanager worden aangetrokken die inhoud gaat geven aan de online marketing- en verkoopstrategie van Fair Trade Original.

Fair Trade Original in Nederland

Nationale Postcode Loterij In 2010 werd bekendgemaakt dat de Nationale Postcode Loterij drie fairtrade organisaties, te weten Max Havelaar, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en Fair Trade Original gaat ondersteunen om de doorbraak van fairtrade te realiseren in Nederland. De Nationale Postcode Loterij steunt met de opbrengst van de loterij goede doelen die zich inzetten voor een rechtvaardige en groene wereld. In dit kader hebben de drie organisaties van 21 tot en met 30 oktober 2010 gezamenlijk de Fairtrade Week georganiseerd, met als thema FairWisselen. De Fairtrade Week 2010 was een succes. Het resultaat van deze jaarlijkse campagneweek: twee keer zoveel verkoop van fairtrade producten in de supermarkt, 160 restaurants met fairtrade menuâ&#x20AC;&#x2122;s, dertien officiĂŤle Fairtrade Gemeenten in Nederland, 540.000 basisschoolleerlingen die kennismaakten met fairtrade producten en het verhaal erachter, fairtrade activiteiten op meer dan 3000 bedrijfslocaties en Fair Requests van studenten op vele Hogescholen en Universiteiten. Op een speciale campagnewebsite registreerden ruim 10.000 Nederlandse consumenten hun fairtrade-aankopen.

Fair Trade Original in Nederland

Aandacht voor milieuvraagstukken De zorg voor het milieu past binnen en is onlosmakelijk verbonden aan de doelstelling van Fair Trade Original. Fair Trade Original concentreert de milieuzorg op het beperken van de milieubelasting op diverse plekken in de keten: bij de productie in ontwikkelingslanden, bij het vervoer en binnen de eigen organisatie. Fair Trade Original is ervan overtuigd dat de zorg voor het milieu aan haar handelspartners kansen biedt om hun positie te versterken en de marktwaarde van hun producten te vergroten. Fair Trade Original bevordert binnen de organisatie het milieubewust handelen van alle medewerkers en bedrijfsonderdelen. Bedrijfsintern wordt met name gekeken naar het gebruik van papier (drukwerk, briefpapier), het verbruik van gas en elektra en het wagenpark. Papiergebruik Fair Trade Original gebruikt papier en briefpapier met Forest Stewardship Council (FSC) Mixed Sources keurmerk. Gestreefd wordt zoveel mogelijk dubbelzijdig te kopiëren. In 2010 heeft Fair Trade Original 1940 kg papier (blanco, briefpapier, factuurpapier) ingekocht. Dit komt overeen met 47,3 kg papier per fte. Door jaarlijks te inventariseren zal worden nagegaan of het papiergebruik daadwerkelijk vermindert. De eerste inventarisatie heeft 1 februari 2011 plaatsgevonden. Vanaf 2011 gaat Fair Trade Original beleid ontwikkelen om het verbruik structureel te laten dalen. Zo wordt onder andere onderzocht of facturen voortaan per mail kunnen worden verzonden.

Gasverbruik Het pand dat Fair Trade Original momenteel huurt voor kantoor, opslag en winkel is niet optimaal geïsoleerd en heeft verouderde verwarmingselementen. 2010 telde twee koude maanden: in februari en december. Eind 2012 loopt het huidige huurcontract af. Bij de zoektocht naar een nieuwe locatie zullen het energiegebruik en de isolatiewaarde een belangrijke rol spelen. Elektriciteitsgebruik In 2010 gebruikte Fair Trade Original 147.527 kwh., een stijging van 0,65 % ten opzichte van het jaar ervoor. Fair Trade Original werkt sinds 1999 met Natuurstroom van Nuon, voor 100% opgewekt door middel van zon, wind en water. Met de keuze voor Natuurstroom voorkomt Fair Trade Original een uitstoot gelijk aan 99 ton CO ². Net als bij het gasgebruik zal het elektriciteitsgebruik bij de keuze van een nieuw kantoor en winkelpand meetellen. Wagenpark, dienstreizen en transport De logistieke dienstverlening van Fair Trade Original wordt uitgevoerd door Van Uden Logistics. Dit bedrijf ontving in 2010 een Lean and Green Award in het kader van het programma Duurzamer logistiek van Connekt. Door middel van een gecombineerd pakket van maatregelen streeft Van Uden Logistics in 2012 naar een CO ² reductie van 22% ten opzichte van 2007. Fair Trade Original least in 2010 vier auto’s. Bij de aanschaf werd gekeken naar de milieuprestaties van de auto’s. Zij hebben een a, b of c milieulabel of de auto

Gasverbruik in m3 * 2007

2008

2009

2010

53.400

48.400

39.900

47.200

Elektraverbruik in kwh * 2007

2008

2009

2010

250.500**

158.000

146.600

147.500

* Kantoren en magazijn Fair Trade Original Beesdseweg 5 ** In het najaar van 2007 werd alle logistieke dienst verlening uitbesteed waardoor er geen elektrische vorkheftrucks en stapelaars worden gebruikt en ’s zomers geen magazijn gekoeld hoeft te worden. De energiebehoefte op de eigen locatie daalde daarmee aanzienlijk.

krijgt een LPG-tank zodat met LPG brandstof kan worden gereden. In 2010 legden de vier leaseauto’s in totaal 123.717 km af. Bedrijfsconsultants van Fair Trade Original bezoeken regelmatig handelspartners en producenten in LatijnsAmerika, Afrika en Zuidoost Azië. In 2010 is door de medewerkers en door consultants uit Nederland die door Fair Trade Original werden ingehuurd 942.083 km (gelijk aan 213,75 ton CO ² uitstoot) intercontinentaal gevlogen, een afname van 34,4% ten opzichte van 2009. InIntercontinentale vliegkilometers gemaakt door Fair Trade Original medewerkers en Consultants 2009

2010

1.435.700

940.000

ton CO 2

322

213

Vluchten binnen Europa zijn niet meegerekend omdat deze niet centraal geboekt en dus geregistreerd worden. Medewerkers wordt gevraagd om afstanden van minder dan 500 km met de trein of anders met de auto af te leggen. Verpakkingen Fair Trade Original betaalt verpakkingenbelasting voor alle verpakkingen die ze op de Nederlandse markt brengt. Per artikel wordt de hoeveelheid en soort verpakking geregistreerd. Bij productontwikkeling wordt gekeken in hoeverre het gewicht van de verpakking van producten kan afnemen zonder dat het product breukgevoeliger wordt of de kwaliteit achteruit gaat. In 2010

Fair Trade Original in Nederland

Materiaal afgerond en in kg 2008

2009

Papier en karton

127.000 100

130.000 102

137.500

108

Kunststof

24.000

27.000

113

27.500

115

Glas

234.500 100

247.000

105

245.500 105

Metalen (niet AL)

9.000

100

16.000

178

23.000

256

Aluminium

400

100

250

350

Hout

1.500

100

1.500

100

1.300

Omzet ontwikkeling Fair Trade Original

100

116

2010

122

Index 2008 = 100

is onder andere gekozen voor lichtere wijnflessen, een overstap die in 2011 gestalte zal krijgen. De overstap van wijnflessen van 550 gr naar flessen van 450 gram en later 350 gram zou op den duur een vermindering van ruim 65.000 kg glasafval kunnen betekenen. In 2009 en 2010 is de hoeveelheid metaalverpakking fors toegenomen door de introductie van Kokosmelk en Ananas in blik. Fair Trade Original wil in de toekomst systematischer naar de soort en de hoeveelheid verpakking van haar producten kijken zodat ook de uiteindelijke consument minder en minder milieubelastende verpakking hoeft weg te gooien. In 2011 is een stagiaire begonnen met het inventariseren van de mogelijkheden op dit gebied. Met behulp van de registratie voor de verpakkingenbelasting kunnen in de komende jaren de effecten van dit beleid gemeten worden.

Milieubeleid in de keten Fair Trade Original wil zich niet beperken tot de wettelijke milieuvoorschriften. De organisatie streeft naar continue verbetering van de milieuprestaties en het terugdringen van milieubelasting in alle schakels van de keten. De organisatie is echter niet in staat voor alle producten of productgroepen een productgericht milieuzorgsysteem te ontwikkelen. Wel streeft Fair Trade Original ernaar in haar productenrange om per productgroep ook een biologische variant voorzien van het EKO-keurmerk op de markt te zetten. Productspecialisten kijken bovendien bij het ontwerpen van producten naar milieuaspecten van een product. Dit varieert van de keuze van verfstoffen, de keuze van verpakkingsmiddelen tot het gebruik van ecologisch gecertificeerde grondstoffen. In 2010 is door de Business Unit Gifts & Living een Fair & Green lijn ontwikkeld met textiel en lederwaren die aan het eind van het jaar op de schappen verschenen.

Fair Trade Original in Nederland

Werken bij Fair Trade Original Het personeelsbeleid van Fair Trade Original is gericht op het stimuleren van de motivatie bij de werknemers en op resultaatgericht werken. Dat mensen initiatieven durven nemen, vakmanschap tonen en waarderen en dat zij daarbinnen aangesproken kunnen worden op hun functioneren. p Het lage verzuim- en verlooppercentage hebben een relatie met de huidige hoge motivatie bij de medewerkers. De resultaatgerichtheid is de laatste jaren toegenomen door tijdens beoordelingsgesprekken afspraken te maken over de te behalen resultaten en deze aan het einde van het jaar te evalueren. Met de aanname van nieuwe werknemers zijn er in de afgelopen paar jaar meer mensen vanuit commerciële bedrijven bij Fair Trade Original komen werken. Hun kennis en ervaring is voor de organisatie van groot belang bij de activiteiten in de retailkanalen. Door het aanbieden van opleidingen krijgen medewerkers de gelegenheid meer vakkennis of meer persoonlijke effectiviteit te verkrijgen. Instrumenten personeelsbeleid Na de start in 2009 is er in 2010 verder onderhandeld met de Ondernemingsraad over een herziene Rechtspositieregeling, gewijzigde Salarissystematiek en een nieuwe manier van functie-indeling voor Fair Trade Original. De Rechtspositieregeling is deels gebaseerd op de CAO Ziekenhuizen en deels toegespitst op Fair Trade Original. De salarissen en de eindejaarsuitkering zullen geïndexeerd worden aan de hand van de wijzigingen in de CAO Ziekenhuizen. Alle functies van Fair Trade Original zijn opnieuw ingedeeld in een nieuw functieraster en ingepast in een nieuwe salaristabel. Eind 2010 is er een

principe akkoord afgesloten. De Ondernemingsraad heeft begin 2011 haar achterban geraadpleegd over de diverse regelingen, die vervolgens zijn ondertekend door directie en OR. De in 2008/2009 ingevoerde systematiek voor voortgangs- en beoordelingsgesprekken is in 2010 verder in de organisatie ingebed. De voortgangsgesprekken worden jaarlijks gevoerd voor 1 juli. De beoordelingsgesprekken vinden vanaf 2011 in december plaats omdat in de nieuwe salarissystematiek de beoordeling gevolgen kan hebben voor het al dan niet verkrijgen van een periodieke verhoging. In 2010 is een nieuw personeelsinformatiesysteem ingevoerd van het bedrijf ADP (Automatic Data Processing). Aan dit gebruiksvriendelijke systeem is een digitaal verlofsysteem gekoppeld. De Personeelsadviseur zal verder opgeleid worden in het gebruik van een rapportage- en analysetool om managementinformatie op te roepen. Werkgelegenheid In 2010 werd, na zorgvuldig onderzoek van de huidige en toekomstige werkzaamheden, besloten tot herstructurering van de Receptie en de Verkoop Binnendienst. De Receptie werd als gescheiden afdeling opgeheven, de resterende receptietaken zijn geïntegreerd in die van de Verkoop Binnendienst. Dit besluit leidde helaas tot het ontslag van twee medewerksters op de Receptie en één medewerkster op de Verkoop Binnendienst. Deze medewerkers kregen een extern outplacementtraject aangeboden om hen te begeleiden naar een nieuwe werkkring.

Fair Trade Original in bedrijf De betrokkenheid van de werknemers bij het beleid en de activiteiten van de organisatie wordt onder andere gestimuleerd door het organiseren van bijeenkomsten onder de noemer Fair Trade Original in bedrijf. Tijdens die bijeenkomsten worden medewerkers op de hoogte gehouden van ontwikkelingen binnen de organisatie, nieuws over de handelspartners, de handel et cetera.

De organisatie nam ook afscheid van twee medewerkers binnen de afdeling Finance, ICT en Programmamanagement, waarvan een persoon vanwege het bereiken van de pensioensgerechtigde leeftijd. Leeftijdopbouw De gemiddelde leeftijd bij de mannen op 31 december 2010 was 46 en bij de vrouwen 43. De gemiddelde leeftijd bleef daarmee bij de mannen gelijk aan het jaar ervoor, bij de vrouwen daalde het gemiddelde met twee jaar. Verloop Bijna de helft van de medewerkers was eind 2010 langer dan 10 jaar in dienst bij Fair Trade Original. Een deel van hen was 50+. In 2010 is daarom in het kader van het strategisch personeelsmanagement geïnventariseerd hoe de situatie is over drie tot vijf jaar. De vraag die daarbij rijst, is hoe om te gaan met kennisoverdracht. Zeker als medewerkers al geruime tijd in dienst zijn van Fair Trade Original, hebben zij veel kennis over de organisatie en diens omgeving. In 2011 zal het strategisch personeelsmanagement verder uitgewerkt worden. In 2010 bood Fair Trade Original vier stageplaatsen aan: een VMBO stagiaire deed een praktijkgerichte stage in de Cash & Carry; een studente van de HBO opleiding Commerciële Economie deed marktonderzoek naar het Out of Home kanaal binnen de Business Unit Food; een HBO student Communicatie deed onderzoek naar de teksten op de verpakkingen en een universitair student Organisatiekunde verrichte voor de afdeling Programmamanagement onderzoek bij koffieorganisaties in Tanzania.

Pensioenfonds Fair Trade Original is aangesloten bij het pensioensfonds Zorg en Welzijn. Gezondheid en veiligheid Fair Trade Original werkt samen met Rienks Arbodienst. Indien nodig houdt de bedrijfsarts op kantoor spreekuur. Gezien het lage verzuimcijfer in 2010, is de bedrijfsarts niet heel frequent bij Fair Trade Original geweest. Wel vond er periodiek overleg plaats tussen de personeelsadviseur en de bedrijfsarts. Vanuit de arbodienst is er een vertrouwenspersoon aan de organisatie toegewezen. In 2010 is hier geen gebruik van gemaakt. In 2010 hebben alle medewerkers vrijwillig deel kunnen nemen aan het Periodiek Medisch Onderzoek dat werd uitgevoerd door Rienks Arbodienst. Van de 46 medewerkers hebben 33 medewerkers deelgenomen. De bedoeling is het onderzoek over twee jaar te herhalen. Het verzuimpercentage in 2010 was 2.5% (ten opzichte van 4% in 2009). Het aantal verloren arbeidsdagen in 2010 was 413. Het relatief lage verzuim (landelijk gemiddelde 2010: 4,4 %) was te danken aan het feit dat er vrijwel geen langdurig zieken waren en aan de inzet om goed contact te houden met zieke werknemers en zo de drempel om weer aan het werk te gaan laag te houden. In sommige gevallen was de organisatie een ziekmelding vóór, door adequaat in te gaan op signalen van een medewerker en een oplossing te zoeken voor bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden of iemand de ruimte te bieden om problematische privéomstandigheden het hoofd te bieden. In de toekomst wordt deze lijn voortgezet.

Fair Trade Original in Nederland

Werkgelegenheid per 31 december 2010r 2010

2009

Vrouw/man

31/17

36/16

Onbepaalde tijd/ Bepaalde tijd

46/2

48/4

Fulltime/parttime

26/22

30/22

Totaal aantal mensen

Totaal FTE

Leeftijdopbouw per 31 december 2010 Leeftijdsgroep

Vertrek mederwerkers

35+

Nieuwkomers 1

40+

50+

55+

Dienstjaren per 31 december 2010 Leeftijdsgroep

Aantal mederwerkers

5-10

10-15

>15

Opleidingen In 2010 is er € 25.000 besteed aan opleidingen. Uit dit budget is een breed scala aan opleidingen gefinancierd: Creatief onderhandelen; Voedselcontact materialen; Commerciële Binnendienst; Assertiviteit, Financieel Management voor de niet-financiële manager; Kleurenspecialist; MBO opleiding Facilitair Management; Strategische communicatie; Social Media; Belastingzaken voor niet fiscalisten; Professionele Adviesvaardigheden. Tien medewerkers namen deel aan een in-company cursus timemanagement. Medewerkers die ook daarna nog moeite hebben met het managen van hun werk, worden gecoacht door de personeelsadviseur. Medezeggenschap Fair Trade Original kent een Ondernemingsraad (OR) met vier leden. Aangezien voor twee van de vier leden hun termijn afliep, werden verkiezingen gehouden in april 2010, waarna de OR in enigszins aangepaste samenstelling enthousiast aan de slag ging. De OR werd om advies gevraagd over een aanpassing van de organisatie (Receptie/Verkoop Binnendienst), die betekende dat drie collega’s de organisatie moesten verlaten. Gezien de verminderde werkzaamheden op de afdeling, adviseerde de OR positief op voorwaarde dat voor betrokken medewerkers een goede en passende regeling getroffen werd. Belangrijke onderwerpen die in 2010 aan de orde kwamen waren verder: • financiële resultaten; • afwijzing van subsidieaanvraag MFS II: gevolgen voor financiering ontwikkelingsprogramma’s;

Fair Trade Original in Nederland

• Business Unit Gifts & Living: onderzoek naar winstgevendheid en de best mogelijke organisatievorm. Tot slot werd, met steun van de vakbond ABVA/KABO, onderhandeld over een nieuwe rechtspositieregeling voor de werknemers van Fair Trade Original. Daarbij werd ook een nieuwe systematiek van functiewaardering en een nieuw loongebouw ontwikkeld. Begin 2011 werden de herziene regelingen vastgesteld en ingevoerd. Toekomst Om in de toekomst het personeelsbeleid nog beter gestalte te kunnen geven, worden de mogelijkheden onderzocht voor een Medewerkers Tevredenheidsonder zoek en een plan van aanpak voor strategisch personeelsmanagement. Fair Trade Original heeft een aantal medewerkers in dienst die veelvuldig reizen voor het uitoefenen van hun functie. Het reisbeleid zal in 2011 worden geactualiseerd. In 2011 wordt bovendien een start gemaakt met een overleg dat vooralsnog twee keer plaatsvindt, waarbij alle leidinggevenden en de personeelsadviseur de dagelijkse aansturing van medewerkers of specifieke onderwerpen die spelen binnen de organisatie, gezamenlijk bespreken.

Na een cursus Social Media volgden de eerste stappen op onder andere Twitter.

Fair Trade Original in Nederland

Hoofdstuktitel

Fair Trade Original bij de handelspartners

Zoeken naar ecologisch verantwoord leer Ontwikkelingshandel in de praktijk

Leerlooier in India. Het Fair + Green leer van Fair Trade Original is beter voor mens én milieu.

De leerindustrie is een belangrijke werkgever in India en lederwaren zijn populaire producten op de Europese markt. Tegelijkertijd is de Indiase leerindustrie berucht vanwege de schade die wordt aangebracht aan mens en milieu. De gebruikte huiden worden in de leerlooierijen soepel gemaakt via het gebruik van zware metalen en chemicaliën. Uiteraard heeft dit negatieve gevolgen voor de omgeving: voor de mensen die met deze stoffen moeten werken én het milieu waarin de resten verdwijnen. Reden voor Fair Trade Original om op zoek te gaan naar partners die wilden investeren in de ontwikkeling van ecologisch verantwoord leer. Met Hans Both, leerexpert in Nederland, startte Fair Trade Original een diepgaand onderzoek naar alle aspecten van de leerproductie en ervaringen van anderen op het gebied van milieuvriendelijkere bewerkingsprocessen. Belangrijkste vragen: ‘Wat verstaan we onder ecologisch verantwoord leer? Is

er een standaard?’. En toen die er niet bleek te zijn: ‘Hoe kunnen we een standaard opstellen en hoe passen we die toe?’. Handelspartner CRC in India sloot zich aan in de zoektocht naar een leerlooierij die wilde participeren in het project. Bovendien was er overleg met de werkplaats die de uiteindelijke producten - tassen en portemonnees - zou maken. Patrick Lee, eigenaar van looierij Sheong Shi in Kolkata, zag kansen in een nieuwe aanpak: ‘In het begin had ik een moeilijke tijd. Alle chemicaliën en metalen die gebruikt worden, maken dat ik leer van goede kwaliteit en met de gevraagde eigenschappen kan maken. Langzaam maar zeker is het me via experimenteren gelukt alternatieven te vinden. Ik kan nu leerlooien zonder gebruik van de schadelijkste stoffen zoals cadmium, nikkel en cobalt. Wat ik doe, is nu misschien vooruitstrevend, maar wordt waarschijnlijk de algemene manier van werken. Dat is slechts een kwestie van tijd.’

Ook Both is tevreden over het resultaat dat eind 2010 leidde tot de levering van de eerste serie tassen en portemonnees: ‘Dit is het hoogst haalbare op dit moment in de milieuvriendelijke productie van leer in India. Naast de schadelijke stoffen hebben we gekeken naar de energiebelasting, de waterbehandeling, arbeidsomstandigheden, veiligheid en het transport. We gebruiken nu huiden van koeien in West Bengalen in plaats van ze, zoals gebruikelijk, uit Argentinië te halen. Van daaruit hebben we in het hele bewerkingsproces gekeken wat de meest schadelijke stoffen zijn, en opdracht gegeven deze te vervangen door andere stoffen. We zijn gekomen tot een aantal eigen normen die we hanteren bovenop de bestaande Europese normen. Ook in een van de laatste stappen van het proces - het gebruik van verfstoffen in de afwerking - hebben we aanpassingen gemaakt. Fair Trade Original loopt daarmee voorop. Het is een prachtige serie geworden. Stoer, en de eerlijkheid straalt er vanaf.’

Fair Trade Original bij de handelspartners

Toegang tot de exportmarkt Via het concept van ontwikkelingshandel biedt Fair Trade Original haar handelspartners in Afrika, AziĂŤ en LatijnsAmerika toegang tot de exportmarkt en stelt hen in staat kansen te benutten die van invloed zijn op het succes van de organisatie en hun positie op de wereldmarkt versterkt. Dit schept werkgelegenheid, verbetert inkomens van producenten en werknemers, versterkt de positie van producenten en geeft hen meer invloed op hun werken leefomstandigheden. Ontwikkelingshandel is handel onder faire voorwaarden met handelspartners die zich houden aan de fairtrade principes of er hard aan werken om dat doel te bereiken. Ontwikkelingshandel is ook het ondersteunen van organisaties om aan de eisen van de fairtrade markt te kunnen voldoen. Fair Trade Original onderscheidt zich in haar werkwijze bij handelspartners door de handel op een structurele wijze te koppelen aan ontwikkeling. Fair Trade Original onderhoudt regelmatig contact met haar handelspartners via de productspecialisten, de inkopers en de logistieke medewerkers over productontwikkeling, monsters, kwaliteit, orders en verschepingen. De bedrijfsconsultants kijken samen met handelspartners en andere betrokkenen welke verbeteringen waar in de keten noodzakelijk zijn om een sterke speler te worden op de exportmarkt en te garanderen dat ook producenten en werknemers aan het begin van de keten daarvan profiteren. Dit leidt tot ontwikkelingsprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s en bedrijfsplannen waarin Fair Trade Original faciliteert, adviseert en soms rechtstreeks aanstuurt. Daarnaast werkt Fair Trade Original intensief samen met lokale consultants in de meeste landen waar ook handels-

partners gevestigd zijn. Zij begeleiden in opdracht van Fair Trade Original handelspartners en producenten bij het uitvoeren van actieplannen, ontwikkelen van business plannen, financiering et cetera. In 2010 heeft Fair Trade Original haar beleid ten aanzien van de handelspartners herzien en aangescherpt. Het resultaat is te lezen in de publicatie Principes en werkÂ wijze. Om de fairtrade claim van haar producten te kunnen garanderen, maakt Fair Trade Original waar mogelijk gebruik van het Max Havelaar keurmerk. Handelspartners en producenten van de overige producten worden met het EFTA fairtrade assessment systeem doorgelicht op de fairtrade principes. Meer dan voorheen onderzoekt Fair Trade Original de gehele productieketen om te zorgen dat iedereen van de handel profiteert, ook de mensen aan het eerste begin. Bijvoorbeeld naast de mensen die tassen maken van leer, ook de werknemers in de leerlooierij. Daardoor groeit de aandacht voor zichtbare verbeteringen van inkomens en werkomstandigheden van producenten en werknemers aan het begin van de keten. Deze ontwikkelingen worden in gang gezet via de handelspartners.

Werkwijze Fair Trade Original heeft in de loop der jaren een eigen instrumentarium samengesteld om ontwikkelingen bij handelspartners in gang te kunnen zetten, te meten en monitoren. Belangrijke instrumenten zijn de Economische Business Assessment en het Basic Financial Monitoring System, de EFTA fairtrade assessment en de

Principes en werkwijze

folder_principes werkwijze_NED_def.indd 1

30-11-10 17:49

In de publicatie Principes en werkwijze staan de uitgangspunten en de handelswijze van Fair Trade Original beschreven.

Business Development Plans. Daarnaast maakt de organisatie waar mogelijk gebruik van de uitkomsten van de Fairtrade inspecties ten behoeve van het Max Havelaar keurmerk. Economic Business Assessment De bedrijfseconomische ontwikkeling van handelspartners wordt jaarlijks gemeten via de Economic Business Assessment (EBA). Dit instrument geeft een score voor zeven onderdelen: algemeen management, product en productontwikkeling, productieprocessen, financieel management, logistiek, personeelsbeleid, marketing. Zo worden de sterktes en zwaktes in de organisatie zichtbaar en kunnen verbeteringen in het Business Development Plan opgenomen worden. In het Basic Financial Monitoring System (BFMS) worden, als onderdeel van de EBA, de belangrijkste kengetallen uit de Jaarrekeningen over verschillende jaren op een rijtje gezet. In 2010 werden de EBA en de BFMS geĂŤvalueerd door de handelspartners en de lokale consultants met wie Fair Trade Original veelvuldig werkt. Uit deze evaluatie bleek onder andere dat het instrument gebruikersvriendelijker gemaakt moest worden en dat niet alle cruciale aspecten van bedrijfsanalyse naar voren kwamen. Een vervolgevaluatie door het Institute of Social Studies bevestigde deze conclusies. Daarom werden een lokale consultant en een Nederlands adviesbureau gevraagd de EBA (en daarmee ook de BFMS) te verbeteren. In 2011 gaat Fair Trade Original met de nieuwe systematiek werken.

Fairtrade inspecties Fair Trade Original voert op die producten in haar assortiment waarvoor een Fairtrade standaard bestaat, het Fairtrade (in Nederland Max Havelaar) keurmerk. Voor de consument betekent dit een belangrijke garantie van de fairtrade claim. Momenteel vallen 16 verschillende producten onder deze standaarden die door Fairtrade International (FLO) in Bonn, Duitsland, worden ontwikkeld: koffie, cacao, thee, suiker, honing, wijn, fruitsappen, rijst, kruiden, samengestelde producten, katoen, sportballen, vers fruit, bananen, bloemen en goud. FLO inspecteert jaarlijks de Fairtrade gecertificeerde organisaties op de naleving van de Fairtrade principes. De inspecties geven een beeld van de sociale (fairtrade) capaciteit van handelspartners, producenten en werknemers en bevatten aanbevelingen voor verbeteringen. Waar nodig vormen deze aanbevelingen input voor de Business Development Plans van Fair Trade Original. Fair Trade Original ziet het als haar taak om handelspartners en producenten gereed te maken voor Fairtrade certificering. Het voordeel is dat zij dan toegang krijgen tot nieuwe markten en voor hun producten een ontwikkelingspremie ontvangen. In 2010 slaagde handelspartner Turqle Trading in Zuid-Afrika erin twee kruidenmolens te voorzien van het Max Havelaar keurmerk, de peper is Fairtrade gecertificeerd. Er is bovendien een begin gemaakt om de kruiden en kokosmelk van MAâ&#x20AC;&#x2122;s Tropical Food op Sri Lanka en de tarwe en het rijstmeel in de noedels van Amdo Food Company (India) Fairtrade te laten certificeren. Deze trajecten duren door omstandigheden langer dan verwacht. Bij zes handelspartners werden boeren en producenten getraind in fairtrade, niet

Fair Trade Original bij de handelspartners

Wegverbinding in Guatemala. Vervoer kan een serieus probleem zijn voor producenten waardoor de logistieke planning in het gedrang komt.

alleen om hen gecertificeerd te krijgen, maar ook om hen op het gewenste niveau te houden en te verbeteren in de keten: bij de rijst- en ananasboeren in Thailand, bij de wijnen appelboeren en hun arbeiders in Zuid-Afrika en bij de suikerboeren in Malawi en Mauritius.

voedsel en de kosten van non-food als percentage van de voedselkosten. Ook is een systeem voor kostprijsberekening ontwikkeld, waarbij alle kosten van een product worden meegenomen: vanaf de producent totdat de order het schip op gaat.

EFTA fairtrade assessment Fair Trade Original ontwikkelde samen met de EFTA (European Fair Trade Association) een beoordelingssysteem om die handelspartners met producten waar geen Fairtrade (Max Havelaar) keurmerk voor bestaat, te beoordelen op het naleven van de fairtrade principes. Per fairtrade principe wordt een kleur gegeven: groen voor voluit fairtrade, geel voor kleine onvolkomenheden, oranje voor praktijken die binnen fairtrade niet geaccepteerd kunnen worden en dus direct verbeterd moeten worden. Tenslotte wordt rood gegeven als het management niets wil veranderen en als oranje oranje is gebleven. In dit laatste geval beĂŤindigt Fair Trade Original de samenwerking. De beoordeling, uitgevoerd in samenwerking met lokale bureaus of beoordelaars, wordt benut om verbeterpunten te identificeren en daaraan te werken. Het streven is om in de toekomst handelspartners via dit model te laten beoordelen door een onafhankelijke instantie. De meeste handelspartners van Fair Trade Original zijn nu beoordeeld. Na drie jaar wordt de beoordeling herhaald.

Op het niveau van de handelspartners zijn de meeste lichten doorgaans geel of groen. Verbeteringen vinden plaats op het gebied van transparantie en verantwoording, eerlijke prijzen en lonen, arbeidsvoorwaarden en training van staf en producenten. Bij producenten (meestal de werkplaatsen waar de producten gemaakt worden) staan de lichten over het algemeen op groen waar het gaat om mensenrechten: kinderarbeid, gedwongen arbeid, discriminatie en vrijheid van organisatie. Door gebrekkige administratie, in deze vaak zeer informele sector, kan dat echter vaak niet op papier worden aangetoond. Dit wreekt zich ook in veel oranje lichten op het gebied van transparantie en verantwoording. Een ander belangrijk punt van aandacht is de beloning (zie ook pagina 55). Tenslotte valt er nog veel te doen in de meeste werkplaatsen aan veiligheid en gezondheid en training van de werknemers.

De EFTA fairtrade assessment wordt voortdurend uitgebreid. In 2010 kwam daar de berekening van het leefbaar loon in de specifieke regio bij. Deze berekening is gebaseerd op de methode van SA 8000: de totale kosten van levensonderhoud bestaan uit de kosten van

Met de handelspartners die in 2010 beoordeeld zijn en de producenten die aan hen leveren, werden actieplannen opgesteld om de noodzakelijke verbeteringen binnen een gestelde termijn door te voeren. De bedrijfsconsultant stimuleert en faciliteert dat deze plannen voor de afgesproken deadline worden uitgevoerd. Zo is iedereen in de keten voortdurend bezig de fairtrade claim op de producten te versterken, hetgeen de kern vormt van ontwikkelingshandel.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Tijdens de workshop over kostprijsberekening leren handelspartners alle kosten van een product mee te nemen, vanaf de producent totdat de order het schip op gaat.

EFTA fairtrade assessments Handelspartner

Land

Product

2007

2008

2009

2010

Aarong

Bangladesh

Kaarsen, woondecoratie

Allpa

Peru

Cadeaus

AMDO

India

Noedels

Craft Aid

Mauritius

Rietsuiker

CRC

India

Sjaals, leer etc.

CreArte

Guatemala

Cadeaus

Crisil

Bolivia

Glaswerk

Dhaka Handicrafts

Bangladesh

Mandwerk

Eco Tasar Silk

India

Sjaals

Eswatini Swazi Kitchen

Swaziland

Jam, sauzen

FTCI

Indian

Tassen

Kasama Trading

Thailand

Aardewerk

x x x x x

Mai Vietnamese Handicrafts

Vietnam

Cadeaus

MA’s Tropical Foods

Sri Lanka

Kruiden, kokosmelk

Pt. Teduh Mitra Utama

Indonesië

Cadeaus

Sang Arun

Thailand

Aardewerk

x x

Sasha Exports

India

Accessoires, cadeaus

Turqle Trading

Zuid-Afrika

Culinair

x x x x

Yak & Yeti

Nepal

Zilver, cadeaus

Y-Development

Thailand

Cadeaus

Externe consultants Om de fairtrade werkwijze een stevige basis te geven in de landen van herkomst, leidt Fair Trade Original lokale consultants en trainers op en zet hen in voor ontwikkelingsprogramma’s, aangestuurd door de bedrijfsconsultants van Fair Trade Original. Met de Engelse organisatie TWIN bestond een samenwerkingsovereenkomst voor

het begeleiden en ontwikkelen van coöperaties in Latijns-Amerika en Afrika. In 2010 werden contracten met 27 consultants/bureaus in ontwikkelingslanden afgesloten, soms voor meerdere trajecten. Wanneer specifieke kennis nodig is, doet Fair Trade Original zaken met Europese consultants. In 2010 was dat met 14 consultants/bureaus het geval.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Seminar In het najaar van 2010 werd in Nederland het seminar Fair Trade tools for a change georganiseerd voor externe consultants en de bedrijfsconsultants van Fair Trade Original. Doel was gezamenlijk strategieën en plannen uit te stippelen voor partnerontwikkeling na 2010, zonder subsidies. Er werd aandacht besteed aan de resultaten uit de evaluaties van het Institute for Social Studies (ISS), Equip en ICCO (zie pagina 66). Vervolgens verdiepte de groep zich in het ontwikkelen van projectvoorstellen en business plannen. Tot slot werden er plannen gemaakt voor onderlinge samenwerking en afstemming van de verschillende programma’s en projecten.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Fairtrade principes Kansen bieden aan kansarme producenten

organisaties maken daar de laatste jaren aanzienlijke vorderingen mee.

Fair Trade Original richt zich met haar werk op verbetering van het bestaan van kansarme producenten. Dat doet zij door werkgelegenheid te creëren, inkomens te verbeteren en te werken aan empowerment: door mensen aan het begin van de productieketens meer invloed te geven op hun leef- en werkomgeving, hun organisaties, hun eigen leven en toekomst. Niet voor niets zijn veel van de fairtrade principes direct gericht op de economische vooruitgang en het welzijn van deze mensen.

Verantwoorde arbeid Geen kinderarbeid: producten van Fair Trade Original worden gemaakt zonder kinderarbeid (van kinderen onder de 16 jaar). Als kinderen meehelpen, mag dat nooit ten koste gaan van scholing, gezondheid en tijd om te spelen. De organisatie moet kunnen aantonen dat er geen kinderen werken.

Kansen bieden aan kansarme producenten Fair Trade Original werkt samen met handelspartners met een expliciete fairtrade missie en beleid, gericht op kansarme producenten en arbeiders. Fair Trade Original ondersteunt handelspartners bij de ontwikkeling van hun missie en/of hun kernwaarden en het ontwikkelen van plannen gericht op sociaaleconomische ontwikkeling van producenten en werknemers. In de EFTA Fair Trade Assessments werd in 2010 aandacht gegeven aan het ontwikkelen van een duidelijke missie waarin de fairtrade gedachte van werken met en voor kansarme groepen naar voren komt. Deze missie moet bekend zijn bij alle betrokken personeelsleden en producenten. Zij moet daarom in de lokale taal aan hen gecommuniceerd worden, bijvoorbeeld op de orderformulieren. Een organisatie als Teduh Mitra Utama (Indonesië) is daar erg goed in. Bij alle werkplaatsen werden tijdens de assessment borden aangetroffen met daarop de missie en de tien fairtrade principes. Ook andere

Geen gedwongen arbeid: Fair Trade Original verwerpt iedere vorm van geweld of dwang. Tijdens de EFTA fairtrade assessments in 2010 is geen kinderarbeid of gedwongen arbeid aangetroffen. In veel gevallen ontbreekt echter een duidelijk controlesysteem, bijvoorbeeld door kopieën van identiteitskaarten van werknemers te bewaren. In kleinere werkplaatsen kent iedereen elkaar weliswaar, maar men moet toch kunnen aantonen dat er geen kinderen werken. Gelijke kansen Geen discriminatie: iedere producent of werknemer heeft recht op gelijke beloning bij gelijk werk, gelijke behandeling en gelijke arbeidskansen. In sommige werkplaatsen, bijvoorbeeld in Bangladesh maar zeker niet alleen daar, doen vrouwen minder betaald werk zoals afwerking of oppoetsen. De mannen doen het werk met aanzien: zij zitten aan de machine, het weefgetouw, de draaischijf of zijn de baas van de werkplaats. Daardoor worden vrouwen vaak minder

Bij Teduh Mitra Utama in Indonesië hangen in alle werkplaatsen borden met de fairtrade principes.

betaald. Dit principe geeft vaak veel stof voor felle discussies tijdens de feedback workshops naar aanleiding van de EFTA fairtrade assessments. Fair Trade Original begeleidt organisaties bij het maken en uitvoeren van plannen om gelijke kansen voor vrouwen te scheppen, bijvoorbeeld door training van vrouwen én eventueel mannen, positieve discriminatie bij sollicitaties, aangepaste machines, kinderopvang. Vrijheid van organisatievorming: de handelspartner dient haar producenten en werknemers de vrijheid te bieden zich te organiseren in vakbonden of gekozen werknemers comités. In veel landen, zoals in India of Bolivia, is er een angst voor de sterk negatieve invloed die vakbonden daar soms op bedrijven hebben. Daardoor zijn veel eigenaren van werkplaatsen of fabrieken zelfs niet eens voorstander van een gekozen arbeiderscomité. Toch houdt Fair Trade Original aan dit principe vast, ook omdat er steeds meer voorbeelden ontstaan van positieve ontwikkelingen op dit gebied, zoals de Black Economic Empowerment programma’s en de Joint Bodies van landarbeiders in Zuid-Afrika. Werkplaatsen van meer dan 50 werknemers moeten aan verkiezingen en training van arbeiderscomités werken. In 2010 werd op dit punt driemaal oranje gegeven. Fair Trade Original begeleidt deze organisaties zodat de tekortkomingen in 2011 zijn opgelost. Verantwoorde arbeidsomstandigheden Verantwoorde arbeidsvoorwaarden: in de bedrijven waar Fair Trade Original mee samenwerkt, zijn de arbeids voorwaarden volgens de nationale cq internationale wet geving geregeld en vastgelegd in arbeidscontracten.

Fair Trade Original bij de handelspartners

De meeste organisaties die gifts & living producten voor Fair Trade Original maken, opereren in de informele sector. Zelf hebben deze export- en marketing organisaties meestal hun arbeidsvoorwaarden goed geregeld met hun medewerkers, maar de producenten (werkplaatsen) houden zeer minimaal boeken bij. Als daar een presentie- en/of salarisboek is waarin staat hoeveel mensen er werken, aantal uren, dagen of stuks die ze gemaakt hebben, wat ze verdienen, handtekeningen voor ontvangst, dan krijgen ze groen. Maar in de meeste gevallen zijn die boeken er niet en weten de arbeiders zelf nauwelijks of ze eerlijk betaald krijgen, wat overuren zijn, wat een eerlijke werkweek is enzovoorts. Bij producenten die voor de tweede keer werden beoordeeld, was een aanzienlijke vooruitgang zichtbaar op dit punt. Ook bij Fairtrade gecertificeerde organisaties zijn op het gebied van arbeidsvoorwaarden nog veel verbeteringen mogelijk voor de dagloners die worden ingehuurd. Gezondheid en veiligheid op de werkvloer: werk voor Fair Trade Original moet binnen redelijke marges veilig en gezond zijn. Juist in de informele sector is er nog veel te doen op het gebied van gezondheid en veiligheid op de werkvloer. Werkplaatsen zijn vaak klein, donker, te weinig frisse lucht, gevaarlijke onbeschermde machines, geen beschermende kleren, geen EHBO doos, geen schoon drinkwater, geen (schone) wc. Vooruitgang gaat hier over het algemeen snel, partners zijn daar gemotiveerd voor. In de Mekong Delta in Vietnam bijvoorbeeld werd de werkplaats van palmhout aanzienlijk verbeterd door

Producente in Vietnam. Fair Trade Original begeleidt handelspartners bij het maken en uitvoeren van plannen om gelijke kansen voor vrouwen te scheppen.

uitbreiding, meer licht en goede ventilatie. Ook de kwaliteit van de producten ging hierdoor omhoog. Transparantie Verantwoording: alle partijen in de handelsketen zijn helder en transparant en voeren een inzichtelijke administratie. In de informele sector is transparantie en verantwoording een terrein waarop nog veel te doen is. De koepelorganisaties hebben dit meestal aardig op orde, FLO inspecteert hen daarop. De basiscoöperaties en de kleine werkplaatsen houden echter nog nauwelijks boeken bij, uitzonderingen daargelaten. Producenten worden door hun organisaties wel geïnformeerd over orders, productontwikkeling en kwaliteitseisen. De communicatie in de keten kan over het algemeen nog aanzienlijk verbeterd worden. Ketenverantwoordelijkheid: elke betrokkene in de keten heeft vanuit zijn eigen positie verantwoordelijkheid voor de herkomst van de grondstoffen, de kwaliteit van produc ten en productieprocessen én het naleven van de fair trade normen. Fair Trade Original stimuleert haar handelspartners actief om steeds verder in de keten te achterhalen waar grondstoffen en ingrediënten vandaan komen. Het streven is om van tenminste 90% van het (droog)gewicht van een product de herkomst te kunnen herleiden. In een aantal gevallen begeleidt Fair Trade Original de handelspartner en producenten actief in het achterhalen van de herkomst, of in het aanboren van nieuwe, bijvoorkeur fairtrade toeleveringsbedrijven.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Capaciteitsopbouw Fair Trade Original verwacht dat handelspartners hun producenten en werknemers ondersteunen bij verbete ringen op bedrijfsmatig en sociaal gebied. Sinds vijf jaar doet Fair Trade Original met haar handelspartners steeds meer aan capaciteitsopbouw van producenten en werknemers en gaat daarbij steeds dieper de keten in. Voorbeelden hiervan zijn te vinden onder de beschrijving van de verschillende ontwikkelingsprogramma’s. Promotie van fairtrade Iedere speler in de keten kent de doelstellingen en prin cipes van fairtrade en informeert haar klanten en haar toeleveranciers daarover. De introductie workshops voor de EFTA fairtrade assessments zijn een effectief middel om de fairtrade principes opnieuw goed door te nemen. De meeste handelspartners die beoordeeld zijn in 2010, organiseren minstens één keer per jaar een bijeenkomst met de producenten waarin verteld wordt wat fairtrade inhoudt. Fair Trade Original organiseerde in 2010 opnieuw veel trainingen van boeren en hun arbeiders in Fairtrade: wat is het, waarop word je geïnspecteerd, wat komt er allemaal bij kijken, hoe organiseer je dat, hoe beslis je over het gebruik van de ontwikkelingspremie. Toch komt het voor dat boeren van met name grote organisaties, ook al zijn die al lang Fairtrade gecertificeerd, niet weten wat dat precies is of er zelfs nooit van gehoord hebben. Hier is nog veel werk te doen.

Werkplaats in Peru. Veiligheid op de werkplaats kan vaak eenvoudig en snel verbeterd worden.

In 2010 werden ook binnen Fair Trade Original Principes en werkwijze aan de medewerkers gecommuniceerd. Gedurende twee workshops werden aan de hand van casestudies en dilemma’s deze principes en de uitwerking in de praktijk toegelicht.

Zorg voor het milieu Naast fairtrade principes gericht op de mensen die betrokken zijn bij ontwikkelingshandel, is er een belangrijk principe gericht op bescherming van het milieu. Zorg voor het milieu Producenten, handelspartners en Fair Trade Original zelf trachten de schade aan het milieu door productie en handel zo veel mogelijk te beperken door verantwoord gebruik van natuurlijke hulpbronnen en verantwoord beheer van afval. Binnen Fairtrade certificering staat milieu steeds prominenter op de agenda. De meeste klanten en consumenten verwachten van keurmerkproducten duurzaamheid in alle opzichten. Uit de EFTA fairtrade assessments in 2010 bleek, dat ook bij deze handelspartners het bewustzijn rond het milieu toeneemt. Een wever van Sasha in Fulia, India, had een effectief en betaalbaar systeem ingevoerd om het afval van verf te verwerken en niet in het grondwater terecht te laten komen. Een ander goed initiatief was de ontwikkeling van ecologisch verantwoord leer in een van de leerlooierijen van Craft Resource Center in India. Het mes snijdt daar aan twee kanten: door vermindering van

Fair Trade Original bij de handelspartners

giftige stoffen worden tegelijkertijd de arbeidsomstandigheden van de leerlooiers aanzienlijk verbeterd. De eerste natte verwerking van koffiebessen vindt steeds meer plaats in milieuvriendelijke washing stations of in Latijns-Amerika beneficios humidos. Hier wordt zorgvuldiger met het water omgegaan en het door de koffiepulp vergiftigde water niet zomaar in de beek afgevloeid. Ook wordt de pulp hergebruikt als compost of energie. Naar aanleiding van EFTA fairtrade assessments of de Fairtrade inspecties van FLO is in de toekomst meer aandacht nodig voor het milieu bij handelspartners die hoge milieurisico’s lopen. Dat zijn producenten die werken met verf of andere giftige stoffen, veel water of energie nodig hebben (ovens) of op een andere manier schade aan het milieu toebrengen. Hier moeten grondige milieu-impactstudies gedaan worden en daaraan gekoppeld actieplannen opgesteld ter verbetering van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen, verantwoord beheer van afval en watergebruik en reductie van CO ² uitstoot.

Sterke ondernemers Voor de handelspartners is het van essentieel belang dat zij winst maken en duurzaam kunnen groeien. Bovendien wordt er in de fairtrade ketens gestreefd naar een zo eerlijk mogelijke verdeling van waarde en winst. Producenten hebben recht op eerlijke prijzen die gebaseerd zijn op de kostprijs van het product en werknemers op eerlijke lonen waarmee ze hun families in

Fairtrade rijstboeren in Thailand schakelen op grote schaal over op biologische teelt.

hun levensonderhoud kunnen voorzien. Ook deze doelstellingen zijn verwoord in fairtrade principes. Eerlijke handelsvoorwaarden: Voorfinanciering: ter overbrugging van de periode tussen order en betaling biedt Fair Trade Original haar partners voorfinanciering van 50% van het orderbedrag aan. Dit stelt producenten in de gelegenheid het product te maken: grondstoffen te kopen en de werknemers te betalen. Inkooporganisaties zoals koffiecoöperaties hebben voorfinanciering nodig om de koffie te kunnen inkopen bij de boeren. Food- en koffiepartners betalen hierover rente, gifts & living partners nog niet. Veel producenten maken geen gebruik meer van voorfinanciering door Fair Trade Original, zij lenen bij lokale banken. Lange termijn handelsrelaties: Fair Trade Original streeft naar handelscontacten van minstens 5 jaar om in deze relaties te kunnen investeren en om handelspartners en producenten de gelegenheid te geven zich duurzaam te ontwikkelen. Handelspartners dienen zich op hun beurt te committeren aan hun producenten en werknemers om dezelfde redenen. Met 42 van de 55 handelspartners werkt Fair Trade Original langer dan vijf jaar (zie vanaf pagina 67). Capaciteitsopbouw Fair Trade Original investeert in capaciteitsopbouw van handelspartners, opdat zij zich ontwikkelen tot betrouw bare en sterke spelers op de exportmarkt.

Handelspartners worden gestimuleerd om Business Development Plans te maken waardoor de bedrijfsvoering kan verbeteren op het gebied van capaciteit, kwaliteit, management enzovoort. Hiervoor hanteert Fair Trade Original haar KLIMMMOPS model (zie hiervoor ook pagina 59 en volgende). De bedrijfseconomische ontwikkeling van handelspartners wordt jaarlijks gemeten via de Economic Business Assessment (EBA). De uitkomsten hiervan worden vervolgens gebruikt om waar nodig het Business Development Plan bij te stellen. Dankzij deze structurele aanpak, gecombineerd met de keuze om lange termijn samenwerking aan te gaan met haar handelspartners, neemt Fair Trade Original een unieke plaats in in de sector. De directe relatie tussen afname door Fair Trade Original en groei van de omzet en de winst van een handelspartner is in de meeste gevallen echter moeilijk aan te tonen, doordat Fair Trade Original niet de enige speler is en doordat er tal van interne en externe factoren zijn die ontwikkelingen bij partners bepalen. Verantwoorde prijs Fair Trade Original betaalt haar handelspartners een prijs die boven de kostprijs ligt. De prijs wordt in overleg met de handelspartner vastgesteld, op basis van een kostprijsberekening. Voor producten met het Max Havelaar keurmerk is een minimum garantieprijs vastgesteld, gebaseerd op de gemiddelde kostprijs. Daarnaast wordt voor deze producten een premie betaald voor sociaal economische ontwikkeling. p Fair Trade Original heeft zich ten doel gesteld kostprijsinformatie te verzamelen van alle producten waarbij de

Fair Trade Original bij de handelspartners

Ontwikkelingspremie Naast de inkoopprijs voor de food betaalt Fair Trade Original haar handelspartners een ontwikkelingspremie die hen in staat stelt te investeren in sociaaleconomische doeleinden ten behoeve van de boeren en/of werknemers. Enkele voorbeelden ter illustrie: Ontwikkelingspremie (in euro’s) Betaald voor

2009

2010

Koffie (Afrika, Latijns-Amerika) 119.000 145.000 Honing (Chili, Guatemala) Culinaire producten Zuid-Afrika

8.500

10.000

16.400

20.000

inkoopprijs via onderhandelingen met de handelspartner tot stand komt. In 2010 jaar is hiervoor een database ontwikkeld waarin kostprijsinformatie kan worden vastgelegd, en zijn afspraken gemaakt met handelspartners over het aanleveren van kostprijscalculaties per product. Door de aangeleverde kostprijscalculaties op kwaliteit te beoordelen en hierover feedback te geven, verwacht Fair Trade Original een bijdrage te leveren aan het bedrijfseconomisch denken van handelspartners. Inmiddels heeft ongeveer de helft van de betrokken handelspartners de gevraagde kostprijsinformatie aangeleverd. Het streven is om in 2011 80% van alle aangevraagde kostprijsberekeningen in de database vast te leggen. Tevens werd in 2010 met de handelspartners van gifts & living gewerkt aan het maken van een eenvoudig systeem van kostprijsberekening, te beginnen bij de producent en te eindigen bij de prijs die Fair Trade Original betaalt aan de handelspartner (free on board/ FOB prijs). Daarnaast zijn workshops georganiseerd in het maken en analyseren van kostprijsberekeningen. Belangrijk onderdeel van kostprijscalculaties is het vaststellen van een leefbaar loon: een loon dat gebaseerd is op het inkomen dat nodig is om een familie van levensonderhoud te voorzien. Fair Trade Original heeft in 2010 een methodiek gekozen voor de berekening van het leefbaar loon gebaseerd op de methode van Social Accountability International (SAI). In het afgelopen jaar zijn alle consultants die EFTA fairtrade assessments uitvoeren getraind in het berekenen van het leefbaar loon volgens dit model. Alle handelspartners die een EFTA fairtrade assessment ondergingen,

hebben uitleg gehad van het belang van leefbaar loon en de wijze waarop dit berekend wordt. p In 2010 werden 10 organisaties onder de loep genomen. Geconstateerd kon worden dat de uitbetaalde lonen, vooral op producentenniveau, vaak nog niet voldeden aan de gestelde leefbaar loon criteria. Fair Trade Original en de handelspartners staan voor de uitdaging dit op afzienbare termijn alsnog te realiseren. Hierin staat Fair Trade Original niet alleen, deze problematiek speelt in de gehele branche. Fair Trade Original neemt hierin het voortouw, maar uiteindelijk is het alleen mogelijk de inkomens in de informele productiesector op een hoger plan te trekken wanneer dit in breed internationaal verband wordt aangepakt. De bovengenoemde 10 handelspartners werd gevraagd een plan op te stellen om te komen tot leefbare lonen. Dat blijkt niet gemakkelijk te zijn. Daarom zal Fair Trade Original in 2011 op dit terrein meer begeleiding gaan geven. Dat kan in een aantal gevallen drastische wijzigingen betekenen, niet alleen in prijzen die betaald worden, maar ook in productieprocessen, productiviteit en efficiĂŤntie, mechanisatie, in het loongebouw, in de organisatie. Bekeken zal moeten worden hoe deze wijzigingen en plannen gefinancierd kunnen worden.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Leefbaar loon Het leefbaar loon voorziet in de minimale kosten van levensonderhoud voor een gezin. Dit onderhoud bestaat uit kosten voor food en non-food. Tot non-food wordt gerekend zaken als huisvesting, vervoer, scholing. De kosten van voedsel worden berekend aan de hand van de prijzen van de foodbasket, gebaseerd op ongeveer 2100 Kcal per persoon per dag. De kosten van non-food worden berekend als een percentage van de totale voedselkosten. Ook moet er gespaard kunnen worden voor huwelijken, begrafenissen, ziekte, oude dag. Per land wordt bovendien rekening gehouden met de gemiddelde gezinsgrootte, de verschillen tussen stad en platteland en het gemiddeld aantal verdieners in een gezin. Van tien regioâ&#x20AC;&#x2122;s dan wel landen heeft Fair Trade Original in 2010 actuele berekeningen van leefbare lonen vastgesteld. Het blijkt moeilijk te zijn om de juiste gegevens te vinden. Ook is er geen bruikbare database in de wereld beschikbaar. In samenwerking met EFTA, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, Fairtrade International, SAI en lokale NGOâ&#x20AC;&#x2122;s, zal Fair Trade Original hiervoor een structurele oplossing zoeken, zodat van elk land en regio de juiste gegevens paraat zijn.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Ontwikkelingsprogramma’s Met de handelspartners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika wordt bekeken of en welke verbeteringen in de keten noodzakelijk zijn. Er kunnen zich knelpunten binnen de exportorganisatie voordoen (management, informatiesystemen, logistiek) of op productniveau (kwaliteit, productontwikkeling). Daarnaast wordt nagegaan waar de werken leefomstandigheden van de boeren, ambachtslieden en werknemers verbeterd kunnen worden. Het doel achter deze gericht aanpak is dat de handelspartners beter kunnen inspelen op de eisen van de (mainstream) markt en dat er duurzame ontwikkeling plaats vindt met in achtneming van de fairtrade principes. Dit leidt tot ontwikkelingsprogramma’s waarbij Fair Trade Original de handelspartner bijstaat in de aansturing, financiering en soms ook in de concrete uitvoering. Om deze ontwikkelingsprogramma’s uit te voeren, ontving Fair Trade Original in 2010 fondsen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken onder MFS 1, van HIVOS, ICCO en PSO. Hiermee werden vier ontwikkelingsprogramma’s bij in totaal 41 handelspartners uitgevoerd (zie overzicht vanaf pagina 67): 1 MFS Programma Change the World Branding 2 ICCO Programma Change the world drinking 3 Hivos Programma Food Safety, quality & traceability in fair trade 4 PSO Programma Capaciteitsopbouw van Afrikaanse Fairtrade Ketens

1. Change the World Branding

Opdrachtgever: Ministerie van Buitenlandse Zaken Duur: 20072010 Het programma Change the World Branding omvatte de uitdaging om in vier jaar tijd de distributie van Fair Trade Original producten, food en gifts & living, in Nederland en Europa aanzienlijk uit te breiden naar de mainstream markt. Uitbreiding van de markt is noodzakelijk om de volumes van deze producten uit ontwikkelingslanden substantieel te laten groeien, zodat handelspartners hun producenten en werknemers duurzame werkgelegenheid en inkomens kunnen bieden. Het programma, waarbij in totaal 40 handelspartners van Fair Trade Original betrokken waren, kende vier onderdelen: 1 Brand New Markets 2 Branding in the South 3 Het merk Fair Trade Original 4 Fair Trade Original in de mainstream De kosten van dit programma bedroegen in 2010 € 1.993.000, het ministerie van Buitenlandse Zaken droeg hier € 1.420.000 aan bij. Het overige bedrag kwam voor rekening van Fair Trade Original. 1.1 Brand New Markets Dit eerste deel van het MFS Programma Change the World Branding richtte zich op de ontwikkeling en capaciteitsversterking van handelspartners en producenten.

Cursus voor werkneemsters in Zuid-Afrika. Vrouwen krijgen meer inzicht in gezondheid en gezinszaken zodat ze meer grip hebben op hun thuis situatie.

Partner- en productontwikkeling Voor 2010 werd gestreefd naar samenwerking met twee nieuwe handelspartners food en ontwikkeling van vijf nieuwe food producten en vernieuwing van de helft van de collectie van gifts & living. Selectie van nieuwe handelspartners vond plaats op basis van de volgende criteria: • het product moet verkoopbaar zijn in de markt of dat op afzienbare tijd worden; • de organisatie is gericht op kansarme producenten en arbeiders (zichtbaar in de missie, plannen en activiteiten van de organisatie); • er is potentie voor Fairtrade certificering, geen rode lichten in de eerste EFTA fairtrade assessment. Resultaten op het gebied van partnerontwikkeling food in 2010 waren: • KRS Spicy Food, Northern Food Complex en hun toeleveranciers in Thailand werken aan producten voor een nieuwe Aziatische culinaire lijn van Fair Trade Original. Er werd een uitgebreid programma opgezet om de verschillende ketens te ontwikkelen en om drie ingrediënten (suiker, soja en pepers) Fairtrade gecertificeerd te krijgen; • Appelboeren in Zuid-Afrika: een nieuwe boerderij is Fairtrade gecertificeerd en levert appels aan Granor Passi; • Mauritius Sugar Syndicate in Mauritius: nadat vijf coöperaties van suikerrietboeren in 2009 Fairtrade gecertificeerd waren, zaten 27 coöperaties in 2010 in het proces van Fairtrade certificering;

Fair Trade Original bij de handelspartners

• Stellar Winery en UniWines in Zuid-Afrika: deze nieuwe handelspartners leveren wijn sinds het najaar van 2010. Bij Stellar Winery (biologische wijnen) wordt gewerkt aan verbetering van het kwaliteitsmanagement systeem. HACCP certificering wordt in juni 2011 verwacht. Resultaten op het gebied van productontwikkeling food in 2010 waren (zie ook Marketing pagina 36): • Introductie Pepper Sweets en Kruidenmix uit ZuidAfrika; • Verbeterd koffieassortiment; • Introductie portieverpakkingen broodbeleg; • Vernieuwd wijnassortiment; • Start ontwikkeling Aziatische lijn, introductie najaar 2011; • Start ontwikkeling Bakmixen, introductie maart 2011; • Marktonderzoek Thee, introductie nieuw assortiment najaar 2011; • Ontwikkeling ontbijtgranen, introductie najaar 2011; Resultaten op het gebied van partnerontwikkeling Gifts & living in 2010 waren: • Ontwikkeling ecologisch verantwoord leer met leerlooierij en Craft Resource Center in Kolkata, India; • Ontwikkeling textiellijn van biologisch en Fairtrade gecertificeerd katoen, in samenwerking met Fair & Co (NL), en Chetna Organics en Rajlakshmi Cotton Mills in India; Resultaten op het gebied van productontwikkeling gifts & living in 2010 waren (zie ook pagina 31 en volgende):

Het koffieassortiment werd aangepast aan de gemiddelde smaak van de Nederlandse consument, om een nog grotere doelgroep aan te spreken.

• Introductie lederwaren van ecologisch verantwoord leer uit India; • Introductie textiellijn van biologisch en Fairtrade gecertificeerd katoen uit India; • Ontwikkeling servies DIK uit Thailand in samenwerking met Piet Hein Eek, introductie 2011; • Productontwikkeling voor mainstream klanten bij Aarong en Dhaka Handicrafts in Bangladesh, Conserve en Sasha in India, Yak & Yeti in Nepal en Sang Arun in Thailand. • Opname producten van Hampi en Rainbow Collection. Business Development Plans Met 25 handelspartners food en 15 handelspartners gifts & living zijn Business Development Plans uitgevoerd gericht op verbetering van hun positie op de markt: hogere omzet, meer winst, meer langdurige klantrelaties. Hiervoor wordt gewerkt met het zogeheten KLIMMMOPS model: Kwaliteit, Logistiek, Informatie, Management, Marketing, Monitoring, Organisatie, Productontwikkeling, Sociale (fairtrade) ontwikkeling. Per handelspartner werden die punten aangepakt die een concrete belemmering vormden voor groei, correcte export en goede naleving van de fairtrade principes. p

KLIMMMOPS in de praktijk In het kader van de Business Development Plans bij de verschillende handelspartners is volgens het KLIMMMOPS model gewerkt aan de volgende aspecten: Kwaliteit Veel aandacht werd besteed aan kwaliteitsmanagement bij voedselverwerkers, zoals HACCP bij Turqle Trading in Zuid-Afrika, AMDO in India, Eswatini Kitchen in Swaziland, de nieuwe keten van KRS Spicy Food in Thailand, Coopiasuro in Guatemala en Apicoop in Chili. De EU General Food Law verplicht de implementatie van HACCP als toegangseis voor producten op de Europese markt. Om dit te meten, hanteert Fair Trade Original een eigen HACCP Checklist. In ZuidAfrika werd in 2010 in samenwerking met Swift, een lokaal kwaliteitsbureau, een workshop rondom de HACCP Checklist uitgevoerd. Daar bleek dat de drempel voor het gebruik ervan veel lager komt te liggen zodra producenten er een eerste keer mee hebben gewerkt. In 2010 is bovendien de Kwaliteitshandleiding gifts & living geactualiseerd en aan alle relevante handelspartners gestuurd. In dit boekwerkje is de informatie aangepast en nieuwe EU wetgeving opgenomen. Een op een werd aan kwaliteit gewerkt met

Fair Trade Original bij de handelspartners

FTCI, TARA Projects en Eco Tasar Silk in India, Aarong in Bangladesh en Mai Vietnamese Handicrafts in Vietnam. Aan Yak & Yeti in Nepal en Mitra Bali op Bali werden workshops Quality Assurance gegeven voor staf en producenten. Conserve, producent van recycled producten uit India bracht een bezoek aan Fair Trade Original om met name de kwaliteitseisen te bespreken. Logistiek Aan handelspartners gifts & living in Bangladesh en India werden in 2010 workshops verpakken en logistiek gegeven voor magazijnmedewerkers en staf. In deze workshops kwamen vooral de eisen die mainstream klanten stellen aan bod. Bij Mai Vietnamese Handicrafts (Vietnam) werd onderzoek gedaan en advies gegeven met betrekking tot het veilig (droog) verschepen van de palmhouten manden. Tijdens het bezoek van Conserve aan Culemborg in december werd aandacht besteed aan levercondities. Informatie Over de hele linie is aandacht besteed aan de informatievoorziening binnen de keten: trainen van producenten over de fairtrade uitgangspunten, informatievoorziening aan handelspartners over trends en marktontwikkelingen, verzamelen van informatie voor de handelspartnerprofielen op de website van Fair Trade Original. Het stroomlijnen van informatie maakte ook een belangrijk deel uit van de managementsystemen die bij koffie- en cacao-organisaties werd geïmplementeerd.

Marketing Marketing staat hoog op de agenda van handelspartners. De invulling ervan is afhankelijk van het type product en de markten waarop men wil groeien. Veel handelspartners bezochten in 2010 beurzen, als deelnemer (al dan niet gesteund door het Centrum voor Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden- CBI) of als bezoeker om nieuwe ideeën op te doen. Anderen werkten aan hun verpakkingen, zonden hun koffie in voor gerenommeerde smaaktests of werkten aan een eigen website. Fair Trade Original adviseerde tijdens bezoek de partners in hun marketingstrategie, waarbij vaak het belang van een goede focus een terugkerend gespreksonderwerp is. Een Nederlandse student probeerde in 2010 een marketingplan te ontwikkelen en uit te voeren bij een van de handelspartners. Door gebrek aan betrokkenheid van de handelspartner leverde dit onvoldoende resultaten op. Hieruit blijkt eens te meer dat in dit soort trajecten tweerichting verkeer voorwaarde is voor een succesvol verloop. Management In samenwerking met de Engelse collega-organisatie TWIN werkt Fair Trade Original aan managementondersteuning van koffiecoöperaties. In 2010 werd met de meeste coöperaties het proces uitgebreid geëvalueerd. Het werkinstrument Prijsfixatie werd herzien. Met een aantal coöperaties werd de markt

Fair Trade Original bij de handelspartners

geanalyseerd en aandacht besteed aan risicomanagement, met name aan prijsfluctuaties.

ductontwikkeling ten behoeve van deelname aan de Ambiente.

Door Mitra Bali (Indonesië) werd een business plan ontwikkeld. Kostprijsberekeningen staan op de agenda bij alle handelspartners. In 2010 werd hieraan extra aandacht besteed tijdens de bezoeken aan Sang Arun en Y-Development in Thailand en bij Mai Vietnamese Handicrafts in Vietnam.

Sociaal/fairtrade Fair Trade Original houdt zich steeds meer bezig met het opbouwen van nieuwe fairtrade ketens, het introduceren van de fairtrade principes bij nieuwe producentgroepen en het voorbereiden van producentgroepen op Fairtrade certificering. Dit biedt hen toegang tot de ontwikkelingspremie die voor fairtrade producten wordt betaald. In Zuid-Afrika werden in 2010 vanuit de ontwikkelingspremie trainingen gegeven aan arbeiders en boeren in life skills, het runnen van arbeiderscomités en fairtrade. Bij AMDO in India werd de premie besteed aan coolers voor de huizen van de medewerkers. Ook alle andere handelspartners food ontvingen de ontwikkelingspremie en namen de besteding daarvan zelf ter hand, al dan niet in samenwerking met andere fairtrade en ontwikkelingsorganisaties.

Monitoring Met de meeste handelspartners werd de Economic Business Analysis (zie Werkwijze, pagina 47) uitgevoerd om te bepalen in hoeverre zij vooruitgang hebben geboekt op bedrijfseconomisch terrein. Bij de tien handelspartners waar een EFTA fairtrade assessment werd gedaan in 2010, vond intensieve follow-up en monitoring plaats. Organisatie Bij Allpa in Peru werd een workshop ISO9001:2008 gegeven aan de staf. Bij Acipar in Brazilië werd de strategische planning voorbereid in een workshop. Zeven koffiecoöperaties van Fedecocagua in Guatemala werden versterkt (zie case pagina 10). Productontwikkeling Het hele jaar door werkt Fair Trade Original met handelspartners en producenten aan de ontwikkeling van nieuwe producten voor het eigen assortiment. Met TARA Projects (India) werkte de organisatie specifiek aan pro-

1.2 Branding in the South Kern van het programmaonderdeel Branding in the South was het ontwikkelen en op de markt brengen van een eigen merk door vijf handelspartners uit drie continenten. Het idee hierachter is dat partners waarde kunnen toevoegen aan hun producten door een merk te ontwikkelen. De uitvoering van Branding in the South werd uitbesteed aan Good Opportunity (GO!). De Brand Trinity Group was verantwoordelijk voor de strategische begeleiding ervan. Twee Zuid-Amerikaanse handelspartners haakten gaandeweg het programma af doordat ze ophielden te bestaan. De Keniaanse partner bleek niet sterk genoeg om nu al hun eigen merk te ontwikkelen. p Leerpunten Omdat branding op deze wijze nieuw is, had het programma een experimenteel karakter. Er is veel uitgeprobeerd en voortschrijdend inzicht ontstaan. Enkele leerpunten: • In alle merken was de factor ‘eerlijk’ één van de pijlers waarop de merkconcepten werden gebouwd en waaraan zij hun kracht ontleenden. • Een eigen merk vraagt, in tegenstelling tot de productie van private labels, actieve sturing en conceptueel denken: de verkoop van een totaal verhaal, waarbij de toegevoegde waarde van het merk naar voren wordt gebracht. Veel deelnemers worstelden met deze overgang. • Een actieve distributiestrategie bleek een voorwaarde voor het bouwen en activeren van een merk. Zo was deelname aan beurzen alleen zinvol als dit goed werd voorbereid.

• Doordat zij gewend zijn te werken in de fairtrade markt, bleken de deelnemers soms een achterstand te hebben op het gebied van ondernemerschap, zakelijke basisprincipes en netwerken. • Het voornemen om in deze periode aan aantal lokale consultants op te leiden tot merkadviseur bleek te hoog gegrepen. • Onzeker is of individuele ondernemers zonder extra financiële ondersteuning zullen kunnen kiezen voor branding. De opzet van het programma lijkt daarmee afhankelijk van subsidies. Wanneer onderdelen van het merkproces modulair worden aangeboden, worden zowel het tempo van het proces als de daarmee samenhangende budgettaire planning voor de participanten meer haalbaar. Het programma bleek in staat merken af te leveren met mooie concepten die de aandacht trokken op de beurzen. Tenminste drie van de vier merken lijken levensvatbaar te zijn, iets wat in 2011 zal blijken. Fair Trade Original zal na 2010 niet doorgaan met branding bij handelspartners. Dit programma kan vervolgd worden door GO! als handelspartners daar zelf voor kiezen. Fair Trade Original richt haar aandacht voorlopig op de ontwikkeling van duurzame fairtrade ketens onder haar eigen merk Fair Trade Original. 1.3 Het merk Fair Trade Original Om de producten van haar handelspartners succesvol op de markt te kunnen zetten, moet Fair Trade Original parallel aan de ontwikkelingen bij de handelspartners werken aan de kracht van haar merk. In 2010 is het merk versterkt door onder andere:

Fair Trade Original bij de handelspartners

Vier nieuwe merken Uiteindelijk zijn vier nieuwe merken geboren: Bai Mai, aardewerk van Kasama in Thailand, kwam begin 2010 op de markt via de Ambiente in Frankfurt. Er werd aanzienlijk verkocht aan klanten over de hele wereld. Kasama vond een distributeur in Frankfurt, die het merk begin 2011 op de Parijse beurs Maison et Objets toonde. Sasha, the art of giving van Sasha in India, kwam in september 2010 via de Parijse beurs Maison et Objets op de markt en boekte daar de eerste orders. In januari 2011 stond Sasha opnieuw op Maison et Objets. Van de 43 contacten worden er 10 opgevolgd als hoge prioriteit. Cape Treasures, culinaire producten van Turqle Trading in Zuid-Afrika, werd in het derde kwartaal van 2010 via de SIAL beurs in Parijs gelanceerd. Turqle Trading is actief met de opvolging van maar liefst 101 contacten tijdens de beurs. Bovendien startten ze eind 2010 een matchmaking project in Engeland, wat moet leiden tot concrete handelscontacten in 2011. Ma’s Happy Life Kitchen, van Ma’s Tropical Food in Sri Lanka, werd eveneens via de SIAL beurs geintroduceerd. De beperkte voorbereiding vertaalde zich in een gering aantal nieuwe handelscontacten. Ma’s Tropical Food richt zich met het merk in eerste instantie op de lokale markt.

• vernieuwing van de website; • een ludieke WEEK NA campagne direct na afloop van het WK in Zuid-Afrika; • de TV campagne Producten met een bijzonder verhaal erachter. De inzet van deze middelen staat uitgebreider beschreven op pagina 37. Uit merkonderzoek is gebleken dat de doelstelling van Fair Trade Original om eind 2010 een merk bekendheid te hebben van 50%, ruimschoots is behaald. 1.4 Fair Trade Original in the mainstream Food Meer merkkracht moest leiden tot een groeiende distributie van food producten in de supermarkten. Ook de doelstellingen binnen dit programmaonderdeel zijn ruimschoots gehaald. Meer hierover is te lezen vanaf pagina 27. Gifts & living Ook voor gifts & living bevatte dit programmaonderdeel groeiambities voor mainstream verkoopkanalen. De introductie van producten bij de groothandel en warenhuizen verliep echter langzamer dan gehoopt, onder andere door de financiële crisis waardoor veel bedrijven een stap terug hebben moeten doen. Wel is de klantenportefeuille binnen New Business gegroeid, waardoor de afhankelijkheid van enkele grote klanten is afgenomen. In 2010 is entree gemaakt bij Bijenkorf, Sissy Boy, Conran Sop, Wehkamp en Edelman, onder andere dankzij de nieuwe designlijnen van Piet Hein Eek en het nieuwe label Fair + Green.

Fair Trade Original bij de handelspartners

2. Change the World Drinking Opdrachtgever: ICCO Duur: 2007 – 2010

Het programma Change the world drinking werd gefinancierd door ICCO en had dezelfde doelstellingen als het Programma Change the World Branding, in dit geval toegespitst op een tiental leveranciers van jams, sappen en wijnen in Zuid-Afrika en Latijns-Amerika. De programma’s werden door de bedrijfsconsultants van Fair Trade Original en door lokale consultants begeleid. ICCO droeg in 2010 voor dit programma € 150.000 bij aan de totale kosten van € 225.000. Het programma werd aan het begin van het jaar door een extern bureau geëvalueerd. Bezocht werden de Cubaanse organisatie van sinaasappelproducenten ANAP, de boeren en hun arbeiders die appels voor het appelsap leveren in Zuid-Afrika en wijnpartner Citrusdal Wines, ook in Zuid-Afrika. Een bezoek aan de wijnpartner in Chili kon niet doorgaan vanwege de aardbeving. De belangrijkste conclusies uit de evaluatie zijn: • Fair Trade Original is een belangrijke leverancier van fairtrade food in Nederland. Een één op één relatie tussen dit toenemende volume en betere inkomens voor boeren kan moeilijk in cijfers hardgemaakt worden. Daarvoor spelen te veel andere factoren een rol. Wel verdienen de Zuid-Afrikaanse landarbeiders nu een hoger inkomen dan het lokale minimumloon. Cubaanse arbeiders geven aan dat ze het beter hebben op een fairtrade boerderij dan op een gewone.

Op fairtrade wijnboerderijen verdienen ZuidAfrikaanse landarbeiders een hoger inkomen dan het lokale minimumloon.

• Minstens even belangrijk zijn de kansen die fairtrade aan werknemers en producenten biedt. Arbeiders en boeren noemden hierbij zelf onder andere persoonlijke, agrarische en sociale ontwikkeling en empowerment. Volgens hen krijgen zij door de Fairtrade certificering eindelijk internationale erkenning van arbeidsrechten en sociale ontwikkeling van de gemeenschap. • De entree van Fair Trade Original producten in de supermarkten in Nederland is succesvol. Echter, de toelevering van deze producten is soms kwetsbaar. Hiervoor zullen meer tweede leveranciers gezocht moeten worden. • Mede hierdoor koopt Fair Trade Original steeds meer van grotere leveranciers die kwaliteitsproducten in grotere hoeveelheden kunnen aanleveren. Zij hebben niet altijd capaciteitsversterking nodig om aan de eisen van de exportmarkt te kunnen voldoen. Wel heeft Fair Trade Original een toegevoegde waarde op het gebied van Fairtrade certificering en het trainen van boeren en arbeiders in fairtrade. Dat kunnen deze leveranciers over het algemeen zelf niet goed. • Fair Trade Original verbetert ook het contact tussen de organisaties en hun eigen werknemers. Trainingen van Joint Bodies (het orgaan waarbinnen werknemers meebeslissen over de besteding van de ontwikkelingspremie) in onder andere de fairtrade principes en gezamenlijk beslissen over het gebruik van de ontwikkelingspremie, zijn meestal een eyeopener voor zowel de werknemers als voor de werkgevers. • Fair Trade Original’s werken monitoringinstrumenten zoals de Economische Business Analyse, zijn gericht op export- en marketingorganisaties. Aanbevolen wordt om dergelijke instrumenten ook te ontwikkelen

voor de schakels verder in de keten, zoals de boeren en arbeiders. • Ook zal Fair Trade Original meer moeten doen aan context- en ketenanalyse voordat zij gaat investeren in nieuwe ketens. Daarvoor zullen nieuwe werkinstrumenten en modules voor tailor made trainingen worden ontwikkeld. De uitvoering van dit programma en de evaluatie waren zeer leerzaam op het gebied van houden van nulmetingen, ketenanalyses, definiëren van SMART doelstellingen en het formuleren van te verwachten resultaten met de betrokkenen. Het bracht naar voren waar Fair Trade Original goed in is en op moet focussen: boeren en producenten trainen in de fairtrade werkwijze en voorbereiden op Fairtrade certificering. Deze lessen zijn vervolgens gebruikt in de herziening van de werkinstrumenten van Fair Trade Original. Bij de formulering en uitvoering van nieuwe programma’s, zoals de ontwikkeling van nieuwe ketens in de fruitsector, zullen deze lessons lea rned worden benut.

3. Food safety, quality & traceability in fair trade Opdrachtgever: Hivos Duur: 20072010

Doel van dit programma was de ontwikkeling en uitvoering van een kwaliteitsmanagementsysteem (Quality Management System /QMS) bij 25 organisaties van koffie-, cacao- en notenproducenten in Latijns-Amerika. In 2010 werden de kosten voor dit programma, te weten € 37.500, gefinancierd door Hivos.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Natuurgeweld Fair Trade Original beheert geen specifieke fondsen voor noodhulp, al dwingen de omstandigheden soms tot extra ondersteuning. In Haïti heeft Fair Trade Original geen handelspartners. Aangezien het eerste product dat de organisatie ooit importeerde er vandaan kwam, werd besloten na de aardbeving in januari 2010 de laatste exemplaren van dit beeldje bij opbod te verkopen. De opbrengst van € 6.600 investeerde de Stichting Haïti Project in de lokale productie van waterzuiveraars. In februari 2010 vond in Chili een zware aardbeving plaats, gevolgd door een Tsunami. Ook handelspartners van Fair Trade Original werden getroffen. Dankzij de fairtrade ontwikkelingspremie kon Vinos Lautaro haar wijnboeren financieel ondersteunen. Fair Trade Original verstrekte honingcoöperatie Apicoop een lening voor reparatie van de zwaar beschadigde bijenkasten. In Guatemala barstte eind mei de Pacayavulkaan uit, direct gevolgd door de tropische storm Agatha. Koffiepartner Fedecocagua liep grote materiële schade op. Bij producenten van CreArte ontstond veel persoonlijk leed. Fair Trade Original hielp waar nodig bij de herstart van productie en handel.

Het gehanteerde managementsysteem is deels gebaseerd op ISO principes (International Organization for Standarization) maar is verder vertaald naar de alledaagse praktijk en belevingswereld van organisaties van kleine boeren die hun producten onder Fairtrade voorwaarden exporteren. Het onderliggende idee is dat door de invoering van een dergelijk systeem de organisaties meer op orde komen, beter bestuurd worden en daardoor tijd en geld aan bijvoorbeeld claims en inspecties bespaard kunnen worden. p In het programma Food safety, quality & traceability in fair trade werkten vier Latijns-Amerikaanse coaches/ consultants die ieder zes of zeven producentorganisaties begeleidden in de ontwikkeling van op hen toegepaste kwaliteitsmanagement systemen, in training van het kwaliteitsteam en het regelmatig houden van interne audits. In de vorm van praktijkgerichte workshops, regelmatige bezoeken en een opvolging op afstand (per Skype en e-mail) werden de organisaties meegenomen door het hele traject: presentatie van het QMS, in kaart brengen van de bedrijfsprocessen, beschrijven van procedures, opstellen van een kwaliteitshandleiding enzovoort. De Engelse ontwikkelingsorganisatie TWIN voerde een soortgelijk programma uit in Afrika; het trainingsmateriaal hiervoor werd gezamenlijk ontwikkeld. Voor sommige organisaties bleek het niet mogelijk om het totale QMS organisatiebreed goed te verankeren. Maar de beschrijving en bestudering van de verschillende bedrijfsprocessen binnen een organisatie, leidde vaak tot een kritische kijk op hoe bepaalde werkzaamheden georganiseerd zijn én verbeterd kunnen worden.

In 2010 werd tenslotte met tien organisaties in LatijnsAmerika een duurzaam kwaliteitsmanagement systeem ingevoerd. Enkele organisaties hebben zich conform de internationale standaard ISO 9001:2008 laten certificeren. Hierbij bleek het QMS een uitstekend vertrekpunt te zijn.

4. Capaciteitsopbouw van Afrikaanse fairtrade ketens Opdrachtgever: PSO Duur: 20092010

Half 2009 ging dit programma van start met een tiental overkoepelende (export)organisaties van basiscoöperaties van koffie, cacao en suikerboeren in Oost (Oeganda, Tanzania), West (Ghana) en Zuidelijk (Malawi, Mauritius) Afrika. Het programma bestond uit drie onderdelen: 1 Capaciteitsopbouw Afrikaanse handelspartners 2 Capaciteitsopbouw Afrikaanse consultants en Business Service Organisaties 3 Samenwerking met en coördinatie van ontwikkelingsprogramma’s in de regio’s. De financiering van € 218.000 in 2010 kwam van PSO, een vereniging van bijna zestig Nederlandse ontwikkelingsorganisaties, gericht op capaciteitsversterking van organisaties in ontwikkelingslanden.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Quality Management System Het QMS is erop gericht om de interne samenhang van werkprocessen bij de organisaties in kaart te brengen en stapsgewijs te verbeteren. Door een speciaal hiervoor ontwikkeld instrument kan de organisatie verbeterpunten beschrijven die de meeste impact hebben op de organisatie. De kwaliteit van de verschillende bedrijfsprocessen kan zo verbeterd worden: productiviteit, klanttevredenheid, efficiency, interne communicatie. Dit helpt de producentenorganisaties in de markt te blijven, de concurrentie beter aan te kunnen en tegelijkertijd aan fairtrade en andere principes te voldoen.

4.1 Capaciteitsopbouw Afrikaanse handelspartners Dit programmaonderdeel had tot doel dat de Afrikaanse handelspartners effectiever en efficiënter te werk gaan, zowel in commercieel opzicht in relatie tot hun afnemers als in de ondersteuning van hun leden. In 2010 werd de begeleiding van de voorlichters van twee exportorganisaties van koffie in Tanzania (KCU) en Oeganda (ACPCU) afgerond. Zij verzamelen de gegevens van de basiscoöperaties: aantal boeren, aantal hectares, aantal koffiestruiken, geschatte opbrengst, kwaliteit, verkoop per boer aan de basiscoöperatie. Deze gegevens voegden zij samen in de centrale database van de koepelorganisatie, die daarmee de export beter kan plannen, de juiste contracten kan afsluiten en de gegevens paraat heeft voor biologische en Fairtrade certificering. Lees meer hierover op pagina 70). Bij Sidama Coffee Farmers Cooperative Union in Ethiopië werd in 2010 het vijfjarenplan voltooid en aangeboden aan het bestuur en de leden. Onderdeel van het plan is een betere dienstverlening aan de leden, een versterkte organisatiestructuur en een systeem van planning, monitoring en evaluatie die gebaseerd is op de Outcome Mapping methodologie. Ankole Coffee Producers Cooperative Union in Oeganda is een relatief nieuwe organisatie van 6.000 koffieboeren in het afgelegen en arme Bushenyi district van Oeganda. In 2010 werden de 14 basiscoöperaties van ACPCU naast Fairtrade ook volgens biologische criteria gecertificeerd. Het conversietraject werd gefinancierd door de Rabobank Foundation. Fair Trade Original bracht deze twee partijen bijeen.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Er werden nieuwe koffiecoöperaties gevonden in Tanzania en Rwanda. Zij leveren Arabica koffie. Met deze organisaties zullen plannen ontwikkeld worden in 2011. De samenwerking met een andere koffiecoöperatie werd vooralsnog opgeschort naar aanleiding van geruchten over corruptie en de onwil van het bestuur en het management om openheid van zaken te geven. 4.2 Capaciteitsopbouw Afrikaanse consultants en Business Service Organisaties Fair Trade Original werkt aan een netwerk van lokale fairtrade consultants en Business Service Organisaties (consultancy bureaus, trainingcentra, banken) in Afrika, die de capaciteit van de organisaties binnen dit programma versterken. In 2010 werden lokale consultants ingezet bij Sidama en ACPCU (zie ook hierboven). De vergadering van het Fairtrade Network Africa (FTA) werd namens Fair Trade Original bijgewoond door een externe consultant. 4.3 Samenwerking met en coördinatie van ontwikkelingsprogramma’s in de regio’s Fair Trade Original en TWIN UK werken in Afrika nauw samen. De ontwikkeling en uitvoering van vijf Producer Partnership Plans werden deels betaald uit het PSO fonds. Nieuwe activiteiten worden afgestemd, kwartaalen bezoekverslagen worden uitgewisseld en de verschillende coaches en consultants overleggen met elkaar. In 2010 was er regelmatig overleg tussen betrokken organisaties over één of meerdere programma’s. Zo werd de ontwikkeling van het strategisch plan van Sidama in Ethiopië met Agriterra en Cordaid afgestemd en werden de acties die ondernomen moesten worden om de fair-

Koffieboeren in Tanzania brengen hun bonen naar de coöperatie.

trade prestaties van de cacaocoöperatie Kuapa Kokoo in Ghana te verbeteren, door TWIN UK gecoördineerd. Nieuwe inzichten Het doel van het PSO programma was om te leren van de ervaringen met capaciteitsopbouw op alle niveaus: boeren, handelspartners, consultants en Fair Trade Original zelf. Nieuwe methodes als outcome mapping werden in de praktijk getoetst en aangescherpt, andere werkinstrumenten werden geëvalueerd en verder ontwikkeld, de aanpak van partnerversterking door Fair Trade Original werd in dit programma voortdurend bekeken op effectiviteit en efficiency, en verbeterd. Het Institute of Social Studies gebruikte de gegevens uit de BFMS en EBA (zie ook pagina 48) van de afgelopen vier jaar om lessen te trekken ten aanzien van kritische factoren die het slagen of falen van capaciteitsopbouw en ontwikkelingshandel bepalen. Aan de hand van deze factoren werden partners in verschillende categorieën geclusterd. Uit elke categorie zou een partner worden geselecteerd bij wie in de toekomst een diepgaander effectstudie uitgevoerd zal worden. Gezien de beperkte financiële middelen, is het onzeker of dit onder de prioriteiten van Fair Trade Original gaat vallen. Equip Worldwide, een consultancy bureau met veel ervaring in ontwikkelingssamenwerking, voerde in 2010 twee effectstudies uit bij producentenorganisaties van suiker in Malawi en Mauritius. De belangrijkste aanbevelingen uit deze studies betroffen de noodzaak om • een goed inzicht te hebben in de context en de keten van een productieproces;

Fair Trade Original bij de handelspartners

• goede relaties op te bouwen met de deelnemers in de hele keten; • iedereen in de keten inzicht te bieden in relevante issues; • in nauwe samenwerking met anderen te werken aan de belangrijkste knelpunten in de keten. Deze lessen zijn gebruikt in de herformulering van het Business Development Plan met Kasinthula (Malawi) in een tweedaagse workshop samen met de verwerker Ilovu en TWIN. Ook bij de uitvoering van het nieuwe programma in de komende jaren zullen de nieuwe inzichten worden benut. Op basis van de ervaringen die in dit programma zijn opgedaan, ontwikkelt Fair Trade Original een aantal nieuwe programma’s samen met de betrokken spelers in de ketens en bovengenoemde organisaties in Afrika. Een programma zal gericht zijn op het versterken van de koffieketens in Ethiopië, Tanzania, Guatemala en Peru. Daarnaast zal een nieuwe fairtrade keten van fruit worden ontwikkeld in Afrika.

Dankzij de fairtrade ontwikkelingspremie konden de suikerboeren in Malawi electriciteit aanleggen in de hun dorp. Dit komt de hele gemeenschap ten goede.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Overzicht handelspartners Fair Trade Original 2010 Afrika Handelspartner

Start handelsrelatie

Land

Product

Programma

Directe inkoop

Inkoop via derden

KLIMMMOPS

Sidama Coffee*

2006

Ethiopië

Koffie

1, 4

–

Kuapa Kokoo*

1993

Ghana

Cacao

1, 4

–

Kasinthula Cane Growers*

2005

Malawi

Suiker

1, 4

–

M3, I, M2, O

Mauritius Sugar Syndicate/Craft Aid*

1999

Mauritius

Suiker

1, 4

–

K, M2, M3

ACPCU*

2008

Oeganda

Koffie

1, 4

–

M2, M3

Eswatini Swazi Kitchen

1996

Swaziland

Jam, sauzen

–

K, M3, P,I,M2,O

K.C.U.*

1991

Tanzania

Koffie

1, 4

–

K.N.C.U.*

1988

Tanzania

Koffie

1, 4

–

Mufindi Tea Estate*

2002

Tanzania

Thee

–

Granor Passi*

2006

Zuid-Afrika

Appelsap

–

M2, M3, S

Turqle Trading*

1997

Zuid-Afrika

Culinair

1, 2

–

K, I, M1, M2, M3, P, S

Citrusdal Wines*

1998

Zuid-Afrika

Wijn

–

K, M2, M3, S

Carmien Tea*

2005

Zuid-Afrika

Rooibos

–

Stellar Winery*

2010

Zuid-Afrika

Wijn

–

K, I, S

uniWines*

2010

Zuid-Afrika

Wijn

–

I,S

1 = Change the World Branding (Ministerie van Buitenlandse Zaken) 2 = Change the World Drinking (ICCO) 3 = Food safety, quality & traceability in fairtrade (Hivos) 4 = Capaciteitsopbouw van Afrikaanse fairtrade ketens (PSO) *

Levert Fairtrade gecertificeerd product

In dit overzicht staan de handelspartners met wie Fair Trade Original in 2010 een rechtstreekse (handels)relatie had. Een deel van het assortiment wordt ingekocht via derden, zoals collega-fairtrade organisaties in Europa. In die gevallen staan de leveranciers niet in deze lijst vermeld. De letters in de kolom KLIMMMOPS verwijzen naar de elementen waaraan in 2010 bij de betreffende partner is gewerkt: K = Kwaliteit L = Logistiek I = Informatie M1 = Marketing M2 = Management M3 = Monitoring O = Organisatie P = Productontwikkeling S = Sociale ontwikkeling

Fair Trade Original bij de handelspartners

Latijns-Amerika Handelspartner

Start handelsrelatie

Land

Product

Programma

Directe inkoop

Inkoop via derden

KLIMMMOPS

La Riojana

2009

Argentinië

Olijfolie

–

Crisil

2001

Bolivia

Glaswerk

–

K, M1, M2, O, P

El Ceibo*

1985

Bolivia

Cacao

–

Acipar*

2004

Brazilië

Sap

–

I, M3, S

Vinos Lautaro*

1999

Chili

Wijn

–

K, M1, M2, P

Apicoop*

1997

Chili

Honing

–

M1, M2

ANAP/CPA Jose Marti*

1999

Cuba

Sap

–

I, M2, O

Conacado*

2007

Dominicaanse Republiek

Cacao

–

CreArte

2001

Guatemala

Cadeaus

–

M1, M2, O, P

COPIASURO*

1991

Guatemala

Honing

–

K, M2, O

Fedecocagua*

1996

Guatemala

Koffie

–

Manos Campesinas*

1998

Guatemala

Koffie

–

Unión Majomut*

2005

Mexico

Koffie

–

Cecocafen*

1997

Nicaragua

Koffie

–

Prodecoop*

1993

Nicaragua

Koffie

–

Manduvira*

2007

Paraguay

Rietsuiker

–

Allpa

1989

Peru

Cadeaus

–

K, M1, O, P, S

Cocla*

2002

Peru

Koffie

–

Relaties beëindigd in 2010: Wijnleverancier Ruitersvlei in ZuidAfrika slaagde er niet in Fairtrade gecertificeerde wijn te leveren. Ook waren er herhaaldelijk problemen met de kwaliteit. Daarom besloot Fair Trade Original uit te kijken naar andere wijnleveranciers in ZuidAfrika. Bij notenleverancier CAI Campesino in Bolivia ontstonden financiële problemen. Fair Trade Original was actief betrokken bij pogingen om een herstart te maken. Ondanks de inzet van verschillende partijen, heeft de coöperatie haar activiteiten in 2010 moeten staken. Door tegenvallende oogsten in Colombia stegen de koffieprijzen er naar ongekende hoogten. Fair Trade Original zag daarom geen kans om blijvend koffie in te kopen bij Coop. San Roque/Esperanza. De omzet van de geschenkverpakkingen thee van Colombo Tea Blenders op Sri Lanka was te gering om dit contact voort te zetten. Door inkrimping van het gifts & living assortiment werd ook afscheid genomen van de handelspartners Equitable Marketing Association in India en Mahaguthi in Nepal.

Fair Trade Original bij de handelspartners

Azië Handelspartner

Start handelsrelatie

Land

Product

Programma

Directe inkoop

Inkoop via derden

KLIMMMOPS

Aarong

1986

Bangladesh

Kaarsen, woondecoratie 1

–

K, L, I, M3, P, S

Dhaka Handicrafts

1995

Bangladesh

Mandwerk

–

K, L, I, M3, P, S

Preda Fair Trade Products

1985

Filippijnen

Mango

–

Chesna Organics/ Rajlakshmi*

2010

India

Textiel

–

Conserve

2008

India

Tassen e.a.

–

L, I, P

CRC Exports

1993

India

Sjaals, leer e.a.

–

K, I, M1, M3, P,S

Eco Tasar Silk

2008

India

Sjaals

–

K, M3, P

Sasha Exports

1978

India

Accessoires, cadeaus

–

L, I, M1, M3, P, S

TARA Projects

1974

India

Sieraden, cadeaus

–

K, I, M1, P, S

FTCI

1981

India

Tassen

–

K, L, M2, P

Amdo Food Company

2001

India

Noedels

–

K, M1, M2, M3, P, S

Sunstar Overseas*

2007

India

Basmati Rijst

–

United Niligiris Tea Estate*

2004

India

Thee

–

Pt. Teduh Mitra Utama

1998

Indonesië

Cadeaus

–

K, I, M3, P, S

Yak & Yeti Enterprises

2004

Nepal

Zilver, cadeaus

–

K, I, M3, P, S

Ma’s Tropical Foods

1989

Sri Lanka

Kruiden, kokosmelk

–

K, M1, M3, P, S

Y–Development Cooperation

1989

Thailand

Cadeaus

–

I, M3, P, S

Samroiyod Food Corp.*

2007

Thailand

Ananas

–

L, M2, M3, O, P

Sang Arun

1998

Thailand

Aardewerk

–

K, L, M1, M2, M3, P

Kasama Trading

2004

Thailand

Aardewerk

–

M1, P

Progressive Farmers Association*

1996

Thailand

Rijst

–

M3, I

Mai Vietnamese Handicrafts

1992

Vietnam

Cadeaus

–

K, L, I, M3, O, P, S

Nieuwe handelsrelaties in 2010: Stellar Winery en uniWines werden nieuwe wijnleveranciers in ZuidAfrika. In India kwam een nieuwe relatie tot stand met de katoencoöperatie Chetna Organics, die in combinatie met de textielfabriek Rajlakshmi in Kolkata de nieuwe textiellijn Fair & Green produceert.

Digitalisering, gevoed door de Afrikaanse zon Ontwikkelingshandel in de praktijk

Koffiecoöperaties in Afrika staan voor de uitdaging om bestaande data te digitaliseren.

Fair Trade Original importeert en verhandelt koffie van boerenorganisaties in Afrika waar soms tientallen of zelfs tegen de honderd dorpscoöperaties bij aangesloten zijn. In totaal hebben deze dorpscoöperaties op hun beurt tienduizenden individuele leden, verspreid over een groot gebied. Veel koffiecoöperaties weten niet hoeveel leden zij exact hebben, hoeveel hectares koffie, hoeveel koffiestruiken, wat de opbrengsten per struik en hectare zijn, hoeveel koffie dit jaar geproduceerd gaat worden, hoeveel koffie zij kunnen gaan verhandelen. En die informatie hebben zij wel nodig in verband met hun planning, het afsluiten van contracten, voorfinanciering, transparantie en traceerbaarheid. Er zijn wel gegevens, maar er is geen bruikbare informatie beschikbaar. Het huidige registratiesysteem is meestal handgeschreven, het resultaat nodigt niet uit tot verdere bestudering. De coöperaties staan daarom voor de uitdaging om bestaande data te digitaliseren. Maar hoe doe je dat in dorpen

waar geen elektriciteit is, waar niet iedereen kan lezen en schrijven en waar maar weinig mensen met de computer om weten te gaan? Fair Trade Original ondersteunde twee boerenorganisaties in Afrika daarbij met hard- en software oplossingen, GPS en veldtraining. Gezien de computervijandige omstandigheden, zoals hoge temperaturen, luchtvochtigheid, stof en ontbrekende elektriciteit, werd een zoektocht opgezet naar draagbare computers die stofdicht zijn, tegen een stootje kunnen en met een lange batterijduur. De keuze viel op laptops die oorspronkelijk voor scholen zijn ontwikkeld. Om de duur van de batterij van zes uur op te rekken, worden de laptops onderweg gevoed door een bron die in Afrika overvloedig beschikbaar is: zon. De veldmedewerkers die met de laptops namens de coöperaties de bergen intrekken, beschikken over rugzakken met ingebouwde zonnepanelen die een extra batterij in de rugzak voeden. Met die extra energie, ’s nachts aangevuld met energie uit het

stopcontact in de bewoonde wereld, wordt een hele dag gewerkt in het veld. Omdat de laptops ook beschikken over een touch screen, worden veldgegevens ter plekke ingevoerd door op het scherm te schrijven. Daarnaast beschikken de veldmedewerkers over GPS apparatuur om de velden in kaart te brengen en oppervlakten te meten. Google Earth wordt gebruikt voor het overzicht. Met lichte applicaties kan de database prima op een lokale computer draaien, desgewenst zelfs vanaf een USB stick. Zodra er internettoegang is, kan de informatie makkelijk worden uitgewisseld. In 2010 werd de inventarisatie bij Ankole Coffee Producers Cooperative Union (ACPCU) in Oeganda en Kagera Cooperative Union (KCU) in Tanzania afgerond. De volgende stap is nu om de verzamelde gegevens van de individuele leden in te voeren in het systeem van de centrale organisatie.

Fair Trade Original

Jaarrekening 2010

Inhoudsopgave Jaarrekening Balans per 31 december 2010 Winst en verliesrekening over 2010 Kasstroomoverzicht Toelichting behorende tot de jaarrekening 2010

73 74 75 76

Overige gegevens Verwerking van het resultaat Vijfjarenoverzicht

87 87

Hoofdstuktitel

Jaarrekening Balans per 31 december 2010 (na resultaatbestemming) 2010

2009

1 2

293.817 29.864 323.681

384.584 9.586 394.170

3 4 5 6 7

3.518.343 2.502.678 118.522 899.414 271.638 7.310.595

3.062.977 2.569.197 55.292 222.719 781.808 6.691.993

7.634.276

7.086.163

Toelichting Vaste activa MateriĂŤle vaste activa FinanciĂŤle vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen op handelsdebiteuren Voorfinanciering producentenorganisaties Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

Totaal Eigen vermogen Overige reserves

3.483.103

3.215.076

Voorzieningen

369.169

510.949

Langlopende schulden Renteloze lening Fair Trade Assistance

982.434

Kortlopende schulden Handelscrediteuren Belastingen en sociale lasten Overige schulden en overlopende passiva

11 12

1.632.239 312.339 827.992 2.772.570

998.194 385.473 994.037 2.377.704

7.634.276

7.086.163

Totaal

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Winst- en verliesrekening over 2010 Toelichting Bruto marge Netto-omzet Inkoopwaarde van de omzet Overige opbrengsten Subsidie-inkomsten Overige Kosten Personeelskosten Afschrijvingen Verkoopkosten Huisvestingskosten Algemene kosten Overige waardeveranderingen van materiĂŤle vaste activa

13 14 15

16 17 18 19 20

Bedrijfsresultaat voor rente en belasting

2010

2009

18.594.256 13.314.189 5.280.067

17.806.968 12.570.984 5.235.984

1.702.315 152.552 1.854.867

2.073.953 32.915 2.106.868

2.757.159 167.612 2.610.887 314.083 974.848 (10.100) 6.814.489

2.737.797 171.750 2.591.524 315.361 1.211.324 3.253 7.031.009

320.445

311.843

FinanciĂŤle baten en lasten Bedrijfsresultaat voor belasting

11.157 331.602

6.756 318.599

Vennootschapsbelasting Resultaat na belasting

(63.575) 268.027

(67.727) 250.872

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht geeft de geldmiddelen aan die in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en het gebruik hiervan. De bepaling van de kasstroom uit operationele activiteiten geschiedt volgens de indirecte methode.

Operationele activiteiten Resultaat na belasting Afschrijvingen en waardeveranderingen materiële vaste activa Mutatie voorzieningen Mutatie werkkapitaal

Investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Opbrengst verkopen materiële vaste activa Mutatie financiële vaste activa

Mutatie liquide middelen Liquide middelen Saldo liquide middelen per 1 januari Saldo liquide middelen per 31 december Mutatie liquide middelen

2010

2009

268.027 168.067 (114.780) (733.906) (412.592)

250.872 178.174 (364.825) 182.870 247.091

82.025) 4.725 (20.278) (97.578)

(69.707) 1.096 (148) (68.759)

(510.170)

178.332

781.808 271.638

603.476 781.808

(510.170)

178.332

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2010 Algemeen De financiële gegevens op bladzijde 73 tot 88 zijn ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening van stichting Fair Trade Original. KPMG Accountants heeft de geconsolideerde jaarrekening gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De geconsolideerde jaarrekening is op te vragen bij Fair Trade Original via jaarverslag@fairtrade.nl. Toegepaste standaarden De jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Baten worden in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Opbrengsten worden verantwoord indien de onderneming alle belangrijke risico’s met betrekking tot de handelsgoederen zijn overgedragen aan de koper. De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Grondslagen voor de omrekening van vreemde valuta Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden in de euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoers per transactiedatum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in euro’s omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen historische kostprijs worden opgenomen, worden naar euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoersen per transactiedatum. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten omvatten tevens in contracten besloten afgeleide financiële instrumenten (derivaten).

Deze derivaten worden door de onderneming niet gesepareerd van het basiscontract en derhalve in overeenstemming met het basiscontract verwerkt. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Indien instrumenten niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening maken eventuele direct toerekenbare transactiekosten deel uit van de eerste waardering. Na de eerste opname worden financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Financiële instrumenten die deel uitmaken van de handel sportefeuille Financiële instrumenten (activa en verplichtingen) die worden aangehouden voor handelsdoeleinden worden gewaardeerd tegen reële waarde en wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de winsten verliesrekening. In de eerste periode van waardering worden toerekenbare transactiekosten als last in de winsten verliesrekening verwerkt. Overige financiële verplichtingen Financiële verplichtingen die geen deel uitmaken van een handelsportefeuille worden tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerd op basis van de effectieverentemethode. Hedge accounting De onderneming maakt gebruik van valutatermijncontracten om valutarisico’s af te dekken die voortvloeien

uit in- en verkooptransacties. De onderneming past kostprijshedge accounting toe teneinde de resultaten uit waardeveranderingen van het valutatermijncontract en de afgedekte vordering of schuld gelijktijdig in de winsten verliesrekening te verwerken. De toepassing van kostprijshedge accounting leidt tot de volgende uitzondering op de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen voor financiële instrumenten. De eerste waardering van valutatermijncontracten vindt plaats tegen kostprijs. Zolang het valutatermijncontract betrekking heeft op een verwachte toekomstige transactie wordt het valutatermijncontract niet geherwaardeerd. Zodra de afgedekte positie van de verwachte toekomstige transactie tot de verwerking van een financieel actief of een financiële verplichting leidt, worden de met het valutatermijncontract verbonden winsten of verliezen in dezelfde periode in de winsten verliesrekening verwerkt als waarin het verkregen actief of de aangegane verplichting van invloed is op de winst of het verlies.

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. De afschrijvingen zijn berekend met vaste percentages over de aanschaffingswaarde, gebaseerd op de verwachte economische levensduur en rekening houdend met de verwachte restwaarde. De volgende percentages worden gehanteerd: Verbouwingen, inrichtingen magazijnstellingen Inventaris en installaties, koffiemachines, ERP-systeem en vloeren Computerapparatuur Computerbekabeling

10% 20% 33,3% 14,3%

Financiële vaste activa De grondslagen voor de financiële vaste activa zijn opgenomen onder het hoofd financiële instrumenten. Bijzondere waardeverminderingen

De resultaten uit het niet-effectieve deel van de hedgerelatie worden in de winsten verliesrekening opgenomen. Indien een valutatermijncontract niet langer voldoet aan de voorwaarden voor hedge accounting, afloopt of wordt verkocht, wordt de afdekkingsrelatie beëindigd. Vanaf dat moment gelden voor het betreffende contract de waarderingsgrondslagen zonder toepassing van hedge accounting.

Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de geschatte contante waarde van de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren.

Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte contante waarde van de toekomstige kasstromen, worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. Voorraden Handelsgoederen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten, zoals invoerrechten, transportkosten en andere kosten die direct kunnen worden toegerekend aan de verwerving van voorraden. Handelskortingen, rabatten en soortgelijke (te) ontvangen vergoedingen met betrekking tot de inkoop worden in mindering gebracht op de verkrijgingsprijs. Bij de waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden waardeverminderingen. Vorderingen De grondslagen voor de waardering van vorderingen zijn beschreven onder het hoofd financiële instrumenten. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd tegen hetzij de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen en verliezen af te wikkelen, hetzij de contante waarde van die uitgaven. Een voorziening wordt in de balans opgenomen, wanneer er sprake is van: • een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting die het gevolg is van een gebeurtenis in het verleden; en

• waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt; en • het waarschijnlijk is dat voor afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Personeelsbeloningen/pensioenen De pensioenregeling van Fair Trade Original is ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Stichting Pensioenfonds Zorg en Welzijn. De regeling die uitgevoerd wordt door dit pensioenfonds is aan te merken als een toegezegde pensioenregeling. De te betalen premie wordt jaarlijks door het bestuur van het pensioenfonds vastgesteld en feitelijk betekent dit dat de ontwikkeling in het rendement van het pensioenfonds via de jaarlijkse premies aan de bij het fonds aangesloten werkgevers in rekening wordt gebracht. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Verder wordt op balansdatum een voorziening opgenomen voor bestaande additionele verplichtingen ten opzichte van het fonds en de werknemers, indien het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen zal plaatsvinden en

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

de omvang van de verplichtingen betrouwbaar kan worden geschat. Het al dan niet bestaan van additionele verplichtingen wordt beoordeeld aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst met het fonds, de pensioenovereenkomst met de werknemers en andere (expliciete of impliciete) toezeggingen aan de werknemers. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de contante waarde van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen op balansdatum af te wikkelen. Voor een op balansdatum bestaand overschot bij het pensioenfonds wordt een vordering opgenomen als de onderneming de beschikkingsmacht heeft over dit overschot, het waarschijnlijk is dat het overschot naar de onderneming zal toevloeien en de vordering betrouwbaar kan worden vastgesteld. Langlopende schulden De waardering van langlopende schulden is toegelicht onder het hoofd financiële instrumenten. Kortlopende schulden De waardering van kortlopende schulden is toegelicht onder het hoofd financiële instrumenten. Opbrengstverantwoording Omzet wordt alleen verantwoord als er een redelijke zekerheid bestaat dat toekomstige voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en dat deze voordelen betrouwbaar kunnen worden geschat. Onder de netto-omzet wordt verantwoord de brutoopbrengst van de in het verslag jaar aan derden gele-

verde goederen onder aftrek van verleende kortingen. De inkoopwaarde van de omzet wordt bepaald door de kostprijs van geleverde goederen welke onder de nettoomzet zijn verantwoord. Tot deze kosten worden tevens gerekend de noodzakelijke afwaarderingen in verband met lagere opbrengstwaarde van de voorraden per balansdatum. Verliezen wegens incourantheid van voorraden worden verantwoord onder de inkoopwaarde van de omzet. Overheidssubsidies Subsidies ter compensatie van gemaakte kosten worden systematisch als opbrengsten in de winsten verliesrekening opgenomen in dezelfde periode als die waarin de kosten worden gemaakt. Belastingen Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winsten verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is besloten, en eventuele correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting.

Voor latente belastingen wordt een voorziening getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Er wordt uitsluitend een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Latente belastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Kasstromen in buitenlandse valuta zijn herleid naar euro’s met gebruikmaking van de gewogen gemiddelde omrekeningskoersen voor de betreffende periodes. Kasstromen uit financiële afgeleide instrumenten die worden verantwoord als reëlewaarde-hedges of kasstroomhedges worden in dezelfde categorie ingedeeld als de kasstromen uit de afgedekte balansposten. Kasstromen uit financiële derivaten waarbij hedge accounting niet langer wordt toegepast, worden consistent met de aard van het instrument ingedeeld, vanaf de datum waarop de hedge accounting is beëindigd.

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Bepaling reële waarde Een aantal grondslagen en de toelichtingen in de jaarrekening van de groep vereisen de bepaling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Ten behoeve van waardering en informatieverschaffing is de reële waarde op basis van de volgende methoden bepaald. Indien van toepassing wordt nadere informatie over de uitgangspunten voor de bepaling van de reële waarde vermeld bij het onderdeel van deze toelichting dat specifiek op het betreffende actief of de betreffende verplichting van toepassing is. Financiële activa De reële waarde van financiële activa wordt bepaald op basis van de genoteerde slotkoers per verslagdatum. De reële waarde van tot einde looptijd aangehouden beleggingen wordt alleen ten behoeve van de informatieverschaffing bepaald. Handels en overige vorderingen De reële waarde van handels- en overige vorderingen wordt tegen de contante waarde van de toekomstige kasstromen geschat. Derivaten De reële waarde van valutatermijncontracten is gebaseerd op de genoteerde marktprijs, indien voorhanden. Indien geen genoteerde marktprijs beschikbaar is, wordt de reële waarde geschat door de verwachte kasstromen gedisconteerd tegen actuele rentes waarin een opslag is opgenomen voor de relevante risico’s contant te maken.

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Balans 1

Materiële vaste activa

2 Verbouwing

Computer apparatuur

Inventaris

Totaal

Saldo 1 januari Investeringen en activa in ontwikkeling Desinvesteringen Saldo aanschafwaarde 31 december 2010

799.879 4.116 803.995

911.153 61.333 (15.816) 956.670

414.787 16.576 (70.845) 360.518

2.125.819 82.025 (86.661) 2.121.183

Saldo 1 januari Afschrijvingen Desinvesteringen Waardeverminderingen Saldo afschrijvingen 31 december 2010

690.353 27.558 717.911

665.374 129.651 (11.091) 783.934

385.508 10.858 (70.845) 325.521

1.741.235 168.067 (81.936) 1.827.366

86.084

172.736

34.997

293.817

Boekwaarde per 31 december 2010

Financiële vaste activa

Lening Cooperativa Campesina Apicola Valdivia 64 certificaten van aandelen Triodosbank N.V. 25,96 certificaten van aandelen Oikocredit Nederland

2010

2009

20.000

–

4.672

4.473

5.192

5.113

29.864

9.586

In 2010 is er via stockdividend één certificaat van aandelen Triodosbank N.V. en 0,4 certificaat van aandelen Oikocredit Nederland verkregen.

Vlottende activa

Voorraden 2010

2009

642.019 287.234 261.877 201.404 104.329 9.244 1.114.898 2.621.005 (50.637) 2.570.368

299.249 224.535 191.711 147.322 116.295 6.194 1.047.393 2.032.699 (64.986) 1.967.713

Voorziening i.m.v. incourantheid Totaal Gifts & Living

362.354 262.231 222.208 70.988 917.781 (311.919) 605.862

449.105 339.985 378.942 104.957 1.272.989 (380.984) 892.005

Goederen onderweg Verpakkingsmaterialen Totale voorraad per 31 december

298.763 43.350 3.518.343

145.072 58.187 3.062.977

Koffie en Food Koffie Zoetwaren Ontbijt Alcoholische dranken Thee Complementair Overige food Voorziening i.v.m. incourantheid Totaal Koffie en Food Gifts & Living Woondecoratie Mode Tafelen Stationary

Overige vorderingen en overlopende activa

Vorderingen op handelsdebiteuren 2010

2009

Nederlandse debiteuren Internationale debiteuren

2.409.742 96.550

2.503.308 68.127

Subtotaal vorderingen

2.506.292

2.571.435

Voorziening dubieuze vorderingen

3.614 2.502.678

2.238 2.569.197

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Voorfinanciering handelspartners

Deze vordering van € 118.522 houdt verband met vooruitbetalingen aan handelspartners in ontwikkelingslanden voor toekomstige leveringen van Food en Gifts & Living producten. Op de vordering is een bedrag van € 13.000 (2009: € 6.000) in mindering gebracht als voorziening.

Te ontvangen subsidiegelden Vooruitbetaalde verkoopkosten Waarborgsommen Vooruitbetaalde ICT kosten Bijdrage in programmakosten Nationale Postcode Loterij Vennootschapsbelasting Assurantiepremies Rente Personeelskosten Inkoopkosten Gasafrekening Overige

2010

2009

700.650 56.520 28.789 26.634 15.000

84.972 9.180 28.114 34.563 -

14.635 8.950 8.034 3.066 1.154 35.982 899.414

8.756 13.705 7.417 12.181 3.239 20.592 222.719

Liquide middelen

De post liquide middelen betreft de tegoeden bij banken alsmede kasgelden. De gelden staan, tenzij anders vermeld, ter vrije beschikking.

Eigen vermogen

Saldo overige reserves op 1 januari Resultaat boekjaar Saldo overige reserves op 31 december

2010

2009

3.215.076

2.964.204

268.027 3.483.103

250.872 3.215.076

Voorzieningen

Leegstand onroerend goed Sociaal plan Jubileumuitkeringen Saldo voorzieningen op 31 december

2010

2009

245.073 67.096 84.000 396.169

325.140 96.808 89.000 510.948

Als gevolg van de reorganisatie en brand in 2007 is een deel van de magazijnen en kantoren van het huurpand aan de Beesdseweg 5 te Culemborg niet langer in gebruik. De stellige verwachting is dat de leegstaande ruimtes tot aan het einde van het huurcontract (31 december 2012) niet meer voor bedrijfsactiviteiten zullen worden aangewend. De contante waarde van de toekomstige huurverplichtingen zijn inclusief een opslag voor onvermijdbare huisvestingkosten als voorziening in de jaarrekening opgenomen. Jaarlijks worden de betaalde huren inzake de leegstaande ruimten in mindering gebracht op de voorziening.

Als onderdeel van de reorganisatie die in juli 2007 gestalte kreeg is een sociaal plan met de vakbonden overeengekomen. Voor de toekomstige verplichtingen jegens vertrokken en overgedragen personeel is een voorziening gevormd. Als onderdeel van de arbeidsvoorwaarden kent Fair Trade Original een eenmalige uitkering toe aan medewerkers die 12,5, 25 of 40 jaar in dienst zijn bij de organisatie. De toekomstige verplichting op basis van het huidige personeelsbestand bedraagt nominaal â&#x201A;Ź 84.000, zonder dat daarbij rekening is gehouden met de kans op sterfte.

Langlopende schulden

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Kortlopende schulden 11 Belastingen, pensioenpremies en sociale verzekeringen

Omzetbelasting Loonbelasting, premies volksverzekeringen en pensioenen Vennootschapsbelasting

2009

176.052 136.287

234.614 117.123

312.339

33.736 385.473

Overige schulden en overlopende passiva

10 Renteloze lening De van de stichting Fair Trade Assistance ontvangen renteloze lening, groot â&#x201A;Ź 982.434, is verstrekt tot 31 december 2020. Deze geldlening is gebaseerd op met de fiscale autoriteiten gemaakte afspraken.

2010

Inkoopkosten, meerprijzen, licenties en bonussen Personeelskosten Logistieke kosten Uitgegeven cadeaubonnen Vooruitontvangen subsidies Verkoopkosten Accountants- en advieskosten Te ontvangen goederenfacturen Projectkosten voor gesubsisidieerde projecten Overige

2010

2009

296.498

259.905

201.031 48.149 40.670 38.296 32.812 32.255 26.712 -

227.905 76.784 40.611 97.201 45.058 45.419 2.275 88.706

111.569 827.992

110.173 994.037

Financiële instrumenten De onderneming maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de onderneming blootstellen aan markten/of kredietrisico’s. Het betreft financiële instrumenten die in de balans zijn opgenomen en valutatermijncontracten en valutaopties om toekomstige transacties en kasstromen af te dekken. De onderneming handelt niet in deze financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken. Bij het niet-nakomen door een tegenpartij van aan de onderneming verschuldigde betalingen blijven eventuele daaruit voortvloeiende verliezen beperkt tot de marktwaarde van de desbetreffende instrumenten. De contractwaarde of fictieve hoofdsommen van de financiële instrumenten zijn slechts een indicatie van de mate waarin van dergelijke financiële instrumenten gebruik wordt gemaakt en niet van het bedrag van de krediet- of marktrisico’s. De geschatte marktwaarde en de totale contractwaarde/fictieve hoofdsommen van de valutatermijncontracten en valutaopties per 31 december 2010 worden vermeld in de onderstaande tabel:

Valuatatermijncontracten aankoop US-dollars Totaal

Geschatte marktwaarde

Contractwaarde/ fictieve hoofdsommen

486.454

469.363

486.454

469.363

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Op een geblokkeerde bankrekening bij de Rabobank staat een bedrag van € 157.035 als garantie voor huren en als zekerheid voor risico’s verbonden aan valutatermijncontracten. De lopende huurverplichting voor de in gebruik zijnde ruimtes van het bedrijfspand van Fair Trade Original in Culemborg bedraagt in totaal € 322.000. Leaseverplichtingen voor bedrijfsauto’s, onderhoudscontracten, outtasking en kopieerapparatuur bedragen circa € 271.000. De doorlopende verplichtingen die voortvloeien uit de overeenkomst logistieke dienstverlening met Van Uden Logistics bedragen € 269.000. Deze verplichting heeft betrekking op de huur van opslagruimte en de inzet van de afdeling klantenservice. De verplichtingen uit lopende bestellingen voor handelsgoederen bedroegen ultimo 2010 € 1.472.000. Transacties met verbonden partijen Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de onderneming, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen. Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan .

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Winst en verliesrekening 13. Netto-omzet

Food Koffie Gifts & Living Totaal

2010

2009

Realisatie in % van 2009

10.936.594 4.638.388 3.019.274 18.594.256

10.337.077 4.530.377 2.939.514 17.806.968

106% 102% 103% 104%

14 Brutomarge 2010

% van omzet

2009

% van omzet

Food Koffie Gifts & Living

3.022.134 1.031.548 1.226.385

28% 22% 41%

3.095.811 1.118.521 1.021.652

30% 25% 35%

Totaal

5.280.067

28%

5.235.984

29%

Kosten

15 Overige opbrengsten 2010

2009

1.702.315 154.444

2.073.953 -

2.500

14.121

(7.000)

17.000

2.608 1.854.867

1.794 2.106.868

Financiering

Personeel Consultants Subsidie-inkomsten Bijdrage in programmakosten Nationale Postcode Loterij Overige bijdragen gesubsidieerde programma's Mutatie voorziening voorfinanciering handelspartners Donaties Totaal

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Van het Ministerie van Buitenlandse Zaken is een subsidie van € 1.420.000 ontvangen in het kader van het medefinancieringstelsel (MFS) om Food en Gifts & Living assortimenten uit ontwikkelingslanden succesvol te introduceren en te vermarkten in Nederland. ICCO heeft in 2010 € 22.658 aan het programma Change the world drinking bijgedragen. Dit programma richt zich op het vermarkten van sappen en wijnen. De bijdrage van Hivos aan het programma Food safety, quality & traceability in fair trade bedroeg € 37.533. PSO financierde het programma Capaciteitsopbouw van Afrikaanse ketens en leverde daarvoor in 2010 een bijdrage van € 222.124. De Nationale Postcode Loterij (NPL) ondersteunde het programma De doorbraak van fairtrade in Nederland. Fair Trade Original voert dit programma uit samen met Max Havelaar en de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels. De bijdrage in de programmakosten bedroeg in 2010 € 154.444.

Reizen

Overige

Totaal

Subsidie

Eigen bijdrage

BuZa

Realisatie Begroting Saldo

921.000 921.000 -

317.352 418.833 (101.481)

118.667 215.000 (96.333)

635.702 338.500 297.202

1.992.721 1.893.333 99.388

1.420.000 1.420.000 -

572.721 473.333 99.388

ICCO

Realisatie Begroting Saldo

7.000 7.000 -

19.237 23.500 (4.263)

3.830 5.500 (1.670)

143 143

30.210 36.000 (5.790)

22.657 27.000 (4.343)

7.553 9.000 (1.447)

Hivos

Realisatie Begroting Saldo

15.000 15.000 -

16.635 16.940 (305)

5.899 7.060 (1.161)

37.534 39.000 (1.466)

PSO

Realisatie Begroting Saldo

149.765 187.300 (37.535)

66.950 65.027 1.923

1.376 26.578 (25.202)

218.091 278.905 (60.814)

222.124 278.905 (56.781)

(4.033) (4.033)

Totaal

Realisatie Begroting Saldo

943.000 943.000 -

502.989 646.573 (143.584)

195.346 292.587 (97.241)

637.221 365.078 272.143

2.278.556 2.247.238 31.318

1.702.315 1.764.905 (62.590)

576.241 482.333 93.908

De kosten voor het uitvoeren van de bovenvermelde programma’s zijn opgenomen onder de reguliere posten van de winst en verliesrekening. Onder de algemene kosten is een bedrag opgenomen van € 576.697 voor inhuur van externe consultants, reis- en verblijfskosten en overige programmagebonden kosten. Als onderdeel

van de verkoopkosten is een bedrag opgenomen van € 705.898. Deze kosten bestaan uit kosten voor branding (€ 100.003), verkooppromotie (€ 452.751), reis- en verblijfkosten € 3.293 en productontwikkeling (€ 149.851). De kosten voor inzet van personeel bedragen, inclusief een opslag voor indirecte kosten, € 943.000.

17 Afschrijvingen

Voor de uitvoering van gesubsidieerde programmaâ&#x20AC;&#x2122;s ontvangt Fair Trade Original voorschotten van subsidiegevers. De bestedingen aan deze programmaâ&#x20AC;&#x2122;s worden in mindering gebracht op de ontvangen gelden.

Vordering (schuld) per 1 januari Ontvangen voorschotten Te betalen rente over voorschotten Bestedingen Vordering (schuld) per 31 december

BuZa

ICCO

Hivos

PSO

Totaal

710.000 9.350 1.420.000 700.650

(27.081) 22.657 (4.424)

84.972 128.000 37.534 (5.494)

(70.120) 180.383 222.124 (28.379)

(12.229) 1.018.383 9.350 1.702.315 662.353

De vorderingen en schulden uit hoofde van subsidies zijn verantwoord onder de overige vorderingen respectievelijk de overige schulden. 16 Personeelskosten

Salarissen en inhuren personeel Pensioenpremies, sociale lasten en overige heffingen Studie- en wervingskosten Dotatie resp vrijval voorziening jubileumuitkeringen Overige

Doorberekende kosten aan derden Totaal

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

2010

2009

2.210.518 459.448 27.339 (3.749) 80.453 2.774.009

2.199.839 424.174 32.712 8.000 91.635 2.756.360

16.850

18.563

2.757.159

2.737.797

De gemiddelde personeelsbezetting (excl. uitzendkrachten) in de verslagperiode bedraagt 42 voltijdse medewerkers (2009: 43).

Afschrijvingskosten Resultaat desinvesteringen materiĂŤle vaste activa door brand en verkopen Totaal

2010

2009

168.067 (455)

171.921 (171)

167.612

171.750

2010

2009

1.116.257 633.478 532.709 205.672

1.139.051 624.547 415.518 235.333

47.693 27.626 23.039

57.814 26.222 28.625

2.469 21.944 2.610.887

(2.217) 66.631 2.591.524

18 Verkoopkosten

Logistieke kosten Promotiekosten en materialen Branding & Communication Verpakking- en productontwikkeling Betalingskortingen Reis- en verblijfkosten Bijdragen collega fairtrade organisaties Voorziening dubieuze vorderingen Overige Totaal

19 Huisvestingskosten

Huren Onderhoud en schoonmaak gebouwen en inventaris Gas, water en stroomverbruik Verzekeringen Onroerende zaakbelasting en overige heffingen Vrijval voorziening leegstand onroerend goed Totaal

2009

126.800 70.708

128.928 97.600

56.773 29.636 3.866

57.976 30.477 2.991

26.300

(2.611)

314.083

315.361

2010

2009

576.697 119.444 116.437 48.587 36.676

877.425 107.029 78.992 41.494 33.538

24.507

26.866

20 Algemene kosten

Kosten partnerontwikkeling ICT Accountants- en advieskosten Bedrijfsauto’s Postverwerking en telecommunicatie Aanschaf en onderhoud van inventaris en kantoorbenodigdheden Overige Totaal

Ondertekening Raad van Toezicht en bestuur

21 Financiële baten en lasten 2010

Rentelasten Rentebaten Ontvangen dividend Saldo lasten minus baten

2010

2009

(23.390) 34.217 330 11.157

(20.195) 26.760 191 6.756

Voor de financiering van het werkkapitaal heeft Fair Trade Original een rekening-courantfaciliteit met Fair Trade Assistance. De overeengekomen rentevoet is gelijk aan de depositorente van de Europese Centrale Bank, verhoogd met 2,75%. De rente wordt per kwartaal vastgesteld, waarbij de rentevoet van het voorafgaande kwartaal gebruikt wordt voor het volgende kwartaal. De rente is per kwartaal verschuldigd. Er zijn geen zeker heden verstrekt. Per 31 december 2010 werd geen gebruik gemaakt van de rekening-courantfaciliteit. In 2010 bedroeg het gemiddelde saldo van de rekeningcourant met Fair Trade Assistance € 433.000. De door Fair Trade Original betaalde rente bedroeg € 12.995.

22 VENNOOTSCHAPSBELASTING

52.500 974.848

45.980 1.211.324

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Fair Trade Original is 20% vennootschapsbelasting verschuldigd over de fiscale winst tot € 200.000. Daarboven geldt een tarief van 25,5%. De aangifte vennootschapsbelasting is tot en met 2009 definitief afgehandeld.

Voor de bezoldigingen van bestuurders, als bedoeld in artikel 2:383, lid 1, BW, wordt gebruik gemaakt van de vrijstelling zoals opgenomen in genoemd artikel, aangezien de opgave herleid kan worden tot een enkele natuurlijke persoon. De leden van de Raad van Toezicht zijn allen onbezoldigd.

Culemborg, 22 april 2011

De Directie

De Raad van Toezicht

M.F.J. Jansen

J. Schraverus

Overige gegevens Verwerking van het resultaat De nettowinst van â&#x201A;Ź 268.027 is ten gunste van de overige reserves gebracht. Vijfjarenoverzicht In duizenden euroâ&#x20AC;&#x2122;s 2006

2007

2008

2009

2010

Omzetontwikkeling per productgroep Food Koffie Gifts & Living Complementair Netto-omzet (inclusief omzetbonussen)

7.178 6.221 4.440 451 18.290

7.653 5.906 3.639 66 17.264

9.156 3.043 3.053 39 15.291

10.337 4.463 2.939 68 17.807

10.937 4.579 3.019 59 18.594

Resultaat Netto-omzet (inclusief omzetbonussen) Bedrijfsresultaat voor rente en belastingen Resultaat na belastingen Cash-flow (netto resultaat + afschrijvingen)

18.290 (2.651) (2.324) (2.053)

17.264 1.025 837 1.093

15.291 1.725 1.520 1.802

17.807 312 251 426

18.594 320 268 436

Vermogen Totaal vermogen Eigen vermogen

11.145 607

8.178 1.444

7.549 2.964

7.086 3.215

7.634 3.483

1.047 581 271

712 68 256

504 75 282

394 70 175

324 82 158

Vaste activa Balanswaarde Investeringen Afschrijvingen

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

Medewerkers Aantal, jaargemiddelde op basis van een volledige werkweek Loonsom, inclusief sociale lasten excl uitzendkrachten Verhoudingsgetallen Bruto marge in % van de netto-omzet Exploitatiekosten (excl. afschrijvingen) in % van de netto-omzet Bedrijfsresultaat voor rente in % van de netto-omzet Resultaat na belastingen in % van de netto-omzet Rendement in % van het gemiddeld eigen vermogen Omloopsnelheid voorraden in % van de netto-omzet Omloopsnelheid debiteuren in % van de netto-omzet Solvabiliteit (eigen vermogen in % van het totaal vermogen)

2006

2007

2008

2009

2010

99 4.753

69 3.657

44 2.335

43 2.507

42 2.646

36,0 50,9 (14,5) (12,7) (131,3)

33,0 50,2 5,9 4,8 81,6

32,4 41,2 11,3 9,9 69,0

29,4 38,5 1,8 1,4 8,1

28,4 35,8 1,7 1,5 4,2

3,7 4,1 5,5

3,6 4,3 17,7

3,0 5,9 39,3

3,0 7,3 45,4

4,0 7,3 45,8

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI Index GRI G3 Richtlijnen C-niveau

1. 1.1

Strategie en analyse Een verklaring van de Directie over relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie 1.2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risicoâ&#x20AC;&#x2122;s en mogelijkheden Organisatieprofiel 2. 2.1 Naam van de organisatie 2.2 Voornaamste merken, producten en/of diensten 2.3 Operationele structuur van de organisatie, met inbegrip van divisies, dochterondernemingen en samenwerkingsverbanden 2.4 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie 2.5 Het aantal landen waar de organisatie actief is (met relevantie voor de duurzaamheidskwesties) 2.6 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm 2.7 Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren en soorten klanten) 2.8 Omvang van de verslagleggende organisatie 2.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur of eigendom 2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend Verslagparameters 3. 3.1 Verslagperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft 3.2 Datum van het meest recente verslag 3.3 Verslaggevingscyclus (jaarlijks, tweejaarlijks, etc.) 3.4 Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan 3.5 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag, met inbegrip van: relevantie, materialiteit en stakeholders 3.6/3.7 Afbakening van het verslag (bv. landen, divisies, dochterondernemingen, gehuurde faciliteiten, samenwerkingsverbanden, leveranciers) 3.8 Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden, dochterondernemingen in gedeeltelijk eigendom, gehuurde faciliteiten, uitbestede activiteiten of andere entiteiten 3.9 De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aannames 3.10 Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie

Paginanummers

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet)

4, 11

Reden van niet of partieel rapporteren

5,6 en 11 t/m 14 V 11 11 14

V V V

14 67 t/m 69 11 11, 28, 32, 33 14 14, 15 37

V V V V V V V

7 7 7 7 7, 16 t/m 18

V V V V V

V N

Eerste GRI-verslag

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI G3 Richtlijnen C-niveau Paginanummers

3.11 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden van het verslag 3.12 GRI index 4. Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1 De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die vallen onder het hoogste bestuurslichaam 4.2 Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam eveneens een leidinggevende functie heeft 4.3 Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam. 4.4 Overlegorganen voor aandeelhouders en medewerkers voor aanbevelingen of medezeggenschap op het hoogste bestuurslichaam 4.8 Intern ontwikkelde missieverklaringen en gedragscodes die van belang zijn voor de MVO-prestaties, met de mate van invoering ervan 4.12 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of standaarden die de organisatie onderschrijft 4.13 Lidmaatschap van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en (inter)nationale belangenorganisaties 4.14 Lijst van relevante groepen belanghebbenden voor de organisatie 4.15 Basis voor inventarisatie en selectie van stakeholders 5. Managementbenadering en prestatie-indicatoren Economische prestatie-indicatoren DMA Economische aspecten EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd EC2 FinanciĂŤle gevolgen en kansen en risicoâ&#x20AC;&#x2122;s ten gevolge van klimaatverandering

EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde (pensioen)uitkeringenplan van de organisatie EC4 Significante financiĂŤle steun van een overheid

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet) N

Reden van niet of partieel rapporteren

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Eerste GRI-verslag

89 t/m 94 16

16 16

V V

16, 43

18, 19 en 49 t/m 56 19, 20 16 t/m 18 16, 17

23, 24 24 en 73 t/m 88

V V N

V V V

Informatie niet beschikbaar Strategie tav relevante milieuaspecten is in ontwikkeling

Toelichting op MFS-programma's vanaf pagina 57

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI G3 Richtlijnen C-niveau Paginanummers

EC6 Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties EC7 Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel van het topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten voor het algemeen nut (commercieel, in natura of pro bono)

25 t/m 27

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet) V

Reden van niet of partieel rapporteren

Niet materieel

45 t/m 70

Milieu prestatie-indicatoren DMA Milieu aspecten

Alleen m.b.t. bedrijfsvoering in Nederland

EN1 Materialen gebruikt (gewicht of volume)

39 39 39

N V V P

Alleen m.b.t. verpakkingsmateriaal Informatie niet beschikbaar

EN2 EN3 EN4 EN5

Percentage materialen dat voortkomt uit recycling Direct energieverbruik door primaire energiebron Indirect energieverbruik door primaire bron Energie bespaard als gevolg van maatregelen

EN8 Totale waterverbruik EN11 Locaties en omvang land in eigendom, of aangrenzend aan land met hoge biodiversiteit EN12 Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden EN16/EN17 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht EN19/EN20 Luchtemissies (ozon-afbrekende stoffen, stikstof en zwaveldioxide) EN21 Lozingen op water EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode EN23 Aantal en volume aan incidentele lozingen EN26 Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten en de omvang van deze compensatie

Niet materieel

N N N

Niet materieel Niet materieel Niet materieel

N N N N N N

Informatie niet beschikbaar Niet materieel Niet materieel Informatie niet beschikbaar Niet materieel Niet materieel

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Strategie t.a.v. milieuaspecten in de keten is in ontwikkeling Informatie mbt producten is niet beschikbaar

Huur pand loopt in 2012 af, daarna meer aandacht voor energiebesparing gebouw

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI G3 Richtlijnen C-niveau Paginanummers

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet) P nvt P

Sociale prestatie-indicatoren: arbeidsomstandigheden DMA Arbeidsomstandigheden en volwaardig werk LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio

41 42

V P

LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio

LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief specificatie in collectieve overeenkomsten LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio LA8 Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie LA11 Programma's om vaardigheden en kennis van medewerkers te bevorderen LA12 Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling LA13 Samenstelling van bestuur, en personeelsbestand op grond van leeftijd, minderheid, geslacht, en andere kenmerken van diversiteit LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie

V N

EN27 Percentage van producten waarvan verpakkingsmateriaal wordt hergebruikt EN28 FinanciĂŤle waarde van boetes voor overtredingen van milieuregelgeving EN29 Belangrijke gevolgen van het transport van goederen en materialen tbv de organisatie, en tbv het vervoer

van medewerkers

Reden van niet of partieel rapporteren

Informatie niet beschikbaar Onderzoek vindt plaats Informatie deels beschikbaar

Informatie deels beschikbaar Informatie deels beschikbaar Niet materieel

Niet materieel

Informatie niet specifiek beschikbaar

43 41 16, 42

V V V N

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Informatie niet specifiek beschikbaar

Wettelijke termijnen

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI G3 Richtlijnen C-niveau Paginanummers

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet)

51 50 en 67 t/m 69

V P

HR2 Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en 50 en 67 t/m 69

op getroffen maatregelen HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen

50 t/m 52 en 67 t/m 69 51, 52

47 t/m 54 45 t/m 70

V V N

Sociale prestatie-indicatoren: mensenrechten DMA Mensenrechten HR1 Percentage en totaal aantal investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving is getoetst

HR5/HR6/HR7 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van (1) het ontnemen van het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen, of (2) kinderarbeid, of (3) gedwongen of verplichte arbeid, alsmede de maatregelen om dit uit te bannen Sociale prestatie-indicatoren: maatschappij DMA acteren in maatschappij en gemeenschap SO1 Aard, reikwijdte en effectiviteit van programmaâ&#x20AC;&#x2122;s en methoden die effect hebben op gemeenschappen. SO2 Percentage van en totaal aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risicoâ&#x20AC;&#x2122;s.

SO3 Percentage van het personeel dat getraind is in anticorruptiebeleid en â&#x20AC;&#x201C;procedures van de organisatie heeft gevolgd SO4 Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van fraude/ corruptie SO5 Standpunten betreffende publiekbeleid en deelname aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen SO8 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten -regelgeving

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Niet als zodanig gerapporteerd

Mensenrechten expliciet in fairtrade principes en werkwijze verankerd

Informatie niet specifiek beschikbaar

Monitoring op sociale aspecten vindt plaats, anticorruptie beleid in ontwikkeling Zie SO2

N N 19

Reden van niet of partieel rapporteren

P nvt

Informatie niet specifiek beschikbaar Informatie niet specifiek beschikbaar

Zie SO2 Als lid EFTA onderdeel van Fair Trade Advocacy Office

Jaarrekening Fair Trade Original 2010

GRI G3 Richtlijnen C-niveau

Sociale prestatie-indicatoren: productverantwoordelijkheid DMA Productverantwoordelijkheid PR1 Levenscyclus analyses waarin de gezondheid en veiligheid van producten wordt beoordeeld en het percentage producten dat onderworpen wordt aan dergelijke procedures PR3 Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures PR4 Totaal aantal non-compliance incidenten mbt weten regelgeving en vrijwillige codes PR5 Beleid ten aanzien van klanttevredenheid, met inbegrip van resultaten van onderzoeken naar de klanttevredenheid PR6 Naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes over marketing (reclame, promotie en sponsoring) PR9 Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van weten -regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten

Paginanummers

Rapporteringsniveau (Vol/ Partieel/Niet)

30, 34 30, 34

V P

30, 34 37, 38

V nvt P

P nvt

Reden van niet of partieel rapporteren

Uitleg van niet of partieel rapporteren

Informatie niet als zodanig beschikbaar

Informatie mbt klanttevredenheid niet specifiek beschikbaar Niet als zodanig beschreven

Wel klachtenregistratie