C
op
yr
ig
ht
Ed
u'
Ac t
ie
fb
Chronisch zieken en oudere cliĂŤnten
.v
.
Project
Colofon
.v
.
Uitgeverij: Edu’Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl
fb
Auteur: Tessel Mulder Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Chronisch zieken en oudere cliënten
ie
ISBN: 9789037233162 ©
Ac t
Edu’Actief b.v. 2017 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Ed
u'
Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
C
op
yr
ig
ht
Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.
4
Vooronderzoek
8 10
Voorbereidingsfase Realisatiefase
12 13
C
op
yr
ig
ht
Ed
u'
Ac t
ie
Oplevering
11
fb
Ontwerpfase
.v
Over dit project
.
Inhoudsopgave
3
Over dit project
Over dit project
.
Inleiding
u'
Ac t
ie
fb
.v
Aan een project werk je vaak met meerdere mensen gedurende een langere periode. Je werkt met meerdere personen aan een project omdat het vaak niet mogelijk is om alles alleen uit te voeren. Aan dit project werk je in een projectgroep. De projectgroep bestaat uit twee personen.
Begeleiding bij geldbeheer.
•
Je kunt de problemen omschrijven waar oudere psychiatrische cliënten en psychiatrische cliënten met een chronische ziekte bij participatie tegenaan lopen. Je kunt beperkingen en mogelijkheden ten aanzien van participatie benoemen. Je kunt omschrijven waar oudere psychiatrische cliënten en psychiatrische cliënten met een chronische ziekte bij participatie mee geholpen kunnen worden. Je kunt met behulp van de Zelfredzaamheid-Matrix de mate van zelfredzaamheid van een cliënt beoordelen. Je kunt de situatie analyseren. Je kunt oudere psychiatrische cliënten begeleiden bij hun zelf- en samenredzaamheid. Je kunt psychiatrische cliënten met een chronische ziekte begeleiden bij hun zelf- en samenredzaamheid. Je kunt een ondersteuningsplan maken. Je kunt de cliënt helpen om de eigen kracht en eigen regie te vergroten. Je kunt het ondersteuningsplan op een voor de cliënt aansprekende wijze aan hem presenteren waarbij je rekening houdt met de achtergrond van de cliënt. Je kunt begeleiders van oudere psychiatrische cliënten of psychiatrische cliënten met een chronische ziekte informatie bieden over begeleiding en ondersteuning bij zelfredzaamheid.
ht
• •
Ed
Leerdoelen
•
ig
• • •
C
op
yr
• • •
4
•
Over dit project
Projectbeschrijving Casus
fb
.v
.
Mevrouw Boldewijn is 73 jaar. Zij lijdt al tientallen jaren aan diabetes. Hiervoor slikt zij medicijnen. Sinds haar man drie jaar geleden is overleden, is zij depressief geraakt. Hierdoor wilde ze haar huis niet meer uit en zorgde ze niet meer goed voor zichzelf. Mevrouw Boldewijn kwam hierdoor in een sociaal isolement. Niet lang geleden heeft de huisarts mevrouw Boldewijn doorverwezen naar ggz-instelling De Stokroos. Sinds kort krijgt mevrouw Boldewijn begeleiding vanuit De Stokroos.
C
op
yr
ig
ht
Ed
u'
Ac t
ie
Jij werkt als begeleider bij De Stokroos en hebt samen met een collega als taak mevrouw Boldewijn te helpen zo zelfstandig mogelijk te functioneren. Je merkt dat er best veel vragen zijn over de begeleiding van mevrouw Boldewijn: • Wat is een passende begeleiding voor een oudere met psychische problemen? • Op welke manier houden we rekening met haar hoge leeftijd? • Welke problemen zullen er in de begeleiding voorkomen? • Welke rol speelt de chronische ziekte (diabetes) in de klachten, maar ook in de begeleiding? • Is er voldoende kennis over diabetes? • Is er voldoende kennis over een depressie bij ouderen (hoe weten we bijvoorbeeld of de depressie van mevrouw Boldewijn niet eigenlijk beginnende dementie is)? • Hoe begeleiden we oudere en chronisch zieke cliënten in hun zelfredzaamheid? • Hoe gaat de instelling eigenlijk om met het begeleiden van oudere psychiatrische cliënten? • En hoe gaat de instelling om met het begeleiden van psychiatrische cliënten met een chronische ziekte? • Moet er rekening worden gehouden met de godsdienstige en culturele achtergrond van mevrouw Boldewijn? Bij een aantal collega’s is er eigenlijk niet voldoende kennis over de begeleiding van oudere psychiatrische cliënten en psychiatrische cliënten met een chronische ziekte. Een goede voorlichting hierover zou voor iedereen goed zijn.
Mevrouw Boldewijn is depressief. Opdrachtgever Ggz-instelling De Stokroos begeleidt allerlei mensen met psychische problemen bij het zelfstandig functioneren. Jij en je collega’s zijn in dienst van deze instelling. Je teamleider binnen deze instelling is je opdrachtgever. Je docent/begeleider treedt op als de vertegenwoordiger van de opdrachtgever. Als je vragen hebt over de opdracht kun je deze aan je docent/begeleider stellen.
5
Over dit project
Projectopdracht Ggz-instelling De Stokroos heeft geconstateerd dat het aantal oudere cliënten en cliënten met een chronische ziekte gestegen is en dat er onvoldoende kennis bij het personeel is om deze cliënten op een goede manier te begeleiden. De kwaliteit van de ondersteuning en begeleiding vertoont daardoor enkele zwakke plekken.
Ed
u'
Ac t
ie
fb
.v
.
Enkele situaties waarmee de begeleiders problemen hebben, wijzen daarop: • Mevrouw Verweij is 82 en heeft angsten. Zij wil haast niet meer eten. Ze vindt het moeilijk om over haar problemen te praten. • Julian Markant is 49 en heeft chronische leukemie. Hij heeft er moeite mee dat hij niet volledig kan werken en is vaak somber en negatief over zijn toekomst. • Meneer Meijerink is 76 jaar en heeft een zwak hart. Hij heeft al drie zware operaties gehad en kan niet veel meer. Meneer Meijerink is depressief. Hij is erg bang om nog zieker te worden en te overlijden. • Sacha is 43 jaar en heeft een beroerte gehad. Ze is nog steeds herstellende, maar erg angstig en onzeker. Sinds de beroerte vertrouwt zij haar lichaam niet meer. Sacha worstelt hier erg mee. • Meneer Mulder is 78 jaar en heeft zijn vrouw verloren. Vlak na haar overlijden is er bij meneer Mulder prostaatkanker geconstateerd. Meneer Mulder is hiervoor bestraald en inmiddels is deze ziekte onder controle. Daarnaast heeft meneer Mulder COPD en een maagsonde. Meneer Mulder is erg verdrietig en angstig. Hij raakt snel in paniek en durft weinig te ondernemen. • Maaike Visser is 32 jaar. Zij heeft last van zware migraineaanvallen. Deze zijn regelmatig zo heftig dat zij niet meer weet wat ze moet doen. Pijnstillers helpen niet. Maaike ziet het vaak niet meer zitten. De aanvallen duren soms wel drie dagen en in die periode kan ze moeilijk voor zichzelf zorgen. • Mevrouw Klaver van 73 jaar is na het overlijden van haar man opgenomen geweest in verband met overmatig alcoholgebruik en het niet meer voor zichzelf zorgen. Zij en haar man hadden beiden een alcoholverslaving, maar redden het wel samen. Mevrouw heeft naast haar alcoholverslaving ook COPD. Mevrouw gaat twee keer in de week naar de dagbesteding en krijgt twee keer in de week begeleiding thuis.
ig
ht
Op grond van deze verschillende begeleidingsvraagstukken heeft De Stokroos besloten een voorlichtingsbijeenkomst te organiseren, zodat de begeleiders leren om hier professioneler mee om te gaan. Daarnaast wil men graag beschikken over voorlichtingsplannen in specifieke situaties en voorlichtingsfolders voor de cliënten zelf. Het lijkt de begeleiders van De Stokroos heel fijn als studenten die ervaring hebben opgedaan in verschillende instellingen en met steeds andere cliënten, deze voorlichtingsbijeenkomst voor hen willen organiseren en de voorlichtingsplannen en voorlichtingsfolders willen maken.
C
op
yr
Jullie krijgen de opdracht om in tweetallen of drietallen een korte voorlichtingsbijeenkomst voor het personeel te organiseren. De voorlichtingsbijeenkomst gaat over cliënten die ouder zijn en/of die naast hun psychiatrische aandoening ook een chronische ziekte hebben. Voor de voorlichtingsbijeenkomst maken jullie: • een voorlichtingsplan • een voorlichtingsfolder.
6
Projectproduct Voorlichtingsplan Hiermee breng je in kaart hoe chronisch zieke cliënten hun ziekte kunnen accepteren en er zo goed mogelijk mee om kunnen gaan. Het gaat hierbij om: • het inzicht in de ziekte vergroten • het bevorderen van medicatie- en therapietrouw • voorlichting over hoe om te gaan met de ziekte • de invloed van het gedrag van de cliënt op de ziekte en de behandeling • de invloed van omgevingsfactoren op de ziekte en de behandeling
Over dit project
• •
een plan voor hoe het gedrag veranderd kan worden stappen in de behandeling om tot gedragsverandering te komen.
fb
.v
.
Het voorlichtingsplan gaat over een specifieke casus en moet voldoen aan de volgende eisen: • Het doel is duidelijk beschreven. • De kenmerken van de chronische ziekte zijn duidelijk omschreven. • Je beschrijft het waarneembare gedrag. • Je beschrijft de behandeling. • Je omschrijft duidelijk de stappen die je als hulpverlener neemt om tot gedragsverandering te komen.
u'
Ac t
ie
Folder Een voorlichtingsfolder kan cliënten helpen om over hun situatie te praten. De folder moet aan de volgende eisen voldoen: • De folder bestaat uit één tweezijdig bedrukt A4’tje, opgevouwen tot een klein boekwerkje. • De folder is geschreven op een aantrekkelijke manier en vormgegeven met illustraties die passen bij de mogelijkheden van de cliënten. • De folder heeft een pakkende titel. • De folder ziet er aantrekkelijk uit. • De folder laat duidelijk zien wat met de psychische problematiek wordt bedoeld. • De folder geeft een duidelijk beeld van de levensfase en de chronische ziekte, en de psychische gevolgen daarvan. • De folder geeft tips en adviezen voor het vergroten van de zelfredzaamheid. • De tekst is in goed Nederlands geschreven.
Ed
Voor het maken van het voorlichtingsplan en de folder doen jullie eerst een vooronderzoek naar de effecten van ouderdom en chronische ziekten op mensen met een psychische problematiek en geven jullie antwoord op de vraag hoe je hierbij zo goed mogelijk kunt ondersteunen en begeleiden.
C
op
yr
ig
ht
Voorlichtingsbijeenkomst Jullie bereiden een voorlichtingsbijeenkomst voor van maximaal 15 minuten over hoe je oudere cliënten en cliënten met een chronische ziekte het beste kunt begeleiden en ondersteunen. De volgende eisen worden gesteld aan de voorlichtingsbijeenkomst: • Jullie vertellen het doel van de voorlichtingsbijeenkomst. • Jullie tonen een voorlichtingsplan over een specifieke casus en lichten dit toe. • De bijbehorende uitleg bevat informatie over: – psychische klachten van de (oudere) cliënt – de chronische ziekte en de psychische gevolgen daarvan – de soorten vragen, de aandachtspunten en de valkuilen in de begeleiding • Jullie tonen de folder en lichten die toe. • Jullie behandelen drie prikkelende stellingen of uitdagende discussievragen. • De tekst van de voorlichtingsbijeenkomst is beschikbaar voor de belangstellenden.
Beoordelingsformulier <
Beoordeling Aan het eind van het project word je beoordeeld op verschillende punten: de inhoud (producteisen) en de uitvoering (processtappen). Je vindt alle beoordelingseisen bij elkaar in het beoordelingsformulier.
7
Vooronderzoek
Vooronderzoek Opdracht 1
Vooronderzoek
.
1. Stel de projectgroep samen en maak een samenwerkingscontract. Bepaal wat jullie moeten weten voordat je aan het project begint. 2. Maak een takenlijst en een planning: wie onderzoekt wat? Hoe informeren jullie elkaar daarover? 3. Voer de afspraken uit. 4. Maak een verslag van het vooronderzoek en leg dit voor aan je docent. 5. Neem dit verslag op in je projectplan.
fb
.v
Werkmodel Samenwerkingscontract <
ie
Werkmodel Planning <
Opdracht 2
Ac t
Werkmode Takenlijst <
Logboek
Begin met het schrijven van het logboek door de samenwerking tot zover te beschrijven. • Hoe is het samenwerken tot nu toe verlopen? • Wat ging goed en wat ging niet goed? • Wie heeft wat gedaan? Heeft iedereen een voldoende bijdrage geleverd? • Hebben jullie duidelijke afspraken gemaakt? Hoe is dit gegaan? Houd het logboek tijdens het project goed bij. De docent gebruikt het bij de beoordeling van het project.
Opdracht 3
ouder worden
Je gaat een interview houden met een oudere (opa of oma, of een cliënt van je BPV-plek). Lees op de Website Merck Manual het artikel ‘Veranderingen in het lichaam’ over wat de gevolgen zijn van ouder worden. Bereid een interview voor met een oudere. Het doel van het interview is samen met de oudere kijken naar wat er allemaal veranderd is in hun leven, hoe zij hun leven nu ervaren en hoe zij hun leven in de toekomst zien. Maak na afloop van het interview een flap van de uitkomst van het interview. Hang de flap op op de afgesproken plek. Bekijk de flaps van anderen. Wat valt je op?
ig
ht
Website Merck Manual <
Ed
u'
Werkmodel Logboek en Evaluatie <
yr
Beschrijf op maximaal een half A4’tje hoe jij jezelf wilt zien als tachtigjarige. Leg uit waarom je iets wel of niet wilt als tachtigjarige.
op
Opdracht 4
C
Website GGZ Friesland <
8
Ouder worden Ouder worden gaat vaak gepaard met psychische problemen. Lees op de Website GGZ Friesland het artikel ‘Over psychische klachten bij ouderen’ over de meest voorkomende psychische problemen bij ouderen en de oorzaken daarvan. Wat zijn die?
Vooronderzoek
Opdracht 5
Psychiatrische problemen bij ouderen Op de Website Dijk en Duin vind je verschillende specifieke problemen van psychiatrische ouderen. Kies twee specifieke problemen uit en schrijf hierover een kort verslag. Geef bij elk probleem aan: • wat het probleem inhoudt • hoe het herkend kan worden • welke hulp er geboden kan worden • welke steun er voor naasten en familie is.
Chronische ziekten
fb
Opdracht 6
.v
.
Website Dijk en Duin <
Een chronische ziekte kan psychische klachten veroorzaken. a. Op de Website Korrelatie vind je informatie over wat een chronische ziekte is. Schrijf op wat een chronische ziekte inhoudt. Geef het verschil aan met ‘gewoon’ ziek zijn, bijvoorbeeld een griepje. Geef ook vijf mogelijke gevolgen van een chronische ziekte.
ie
Website Korrelatie <
Zelfredzaamheid-Matrix
u'
Opdracht 7
Ac t
b. Geef een korte omschrijving van minstens zeven verschillende chronische ziekten/aandoeningen.
a. Bekijk de Website Zelfredzaamheid-Matrix. Wat is de Zelfredzaamheid-Matrix en wat kun je ermee doen?
Ed
Website Zelfredzaamheid-Matrix <
ht
b. Wanneer is de Zelfredzaamheid-Matrix vernieuwd?
ig
c. Download de vernieuwde Zelfredzaamheid-Matrix en bestudeer deze. Zet op papier wat je van de Zelfredzaamheid-Matrix vindt. Zou je hiermee een goed beeld krijgen van hoe zelfredzaam je cliënt is?
Opdracht 8
Keuze maken
C
op
yr
Maak keuzes: • voor welke cliënt(en), • voor welke begeleiders en • over welke specifieke problematiek/chronische ziekte ga je de producten maken? Let erop dat niet elke projectgroep dezelfde belangrijke problematiek/chronische ziekte kiest. Voor je onderwerp kun je een van de voorbeelden gebruiken die in de opdracht beschreven staan. Maar je mag ook zelf bedenken voor welke cliënt je de producten maakt. Gebruik eventueel ook de informatie over psychische problemen bij ouderdom en chronische ziekten uit de opdrachten die je net hebt gemaakt. Je kunt ook, in overleg met je docent, kiezen voor een oudere cliënt/cliënt met chronische ziekte die iemand van jullie groep zelf heeft meegemaakt op de BPV en die past bij de omschrijving van de opdracht.
9
Ontwerpfase
Ontwerpfase Opdracht 1
Ontwerpfase
fb
.v
.
Maak een ontwerp voor de door jullie te maken folder en voorlichtingsbijeenkomst. Geef daarvoor antwoord op de volgende vragen: a. Hoe gaan jullie de folder opbouwen en vormgeven? Welke afbeeldingen gaan jullie gebruiken? Op welke manier bieden jullie de tips aan in de folder? b. Welke onderwerpen gaan jullie tijdens de voorlichtingsbijeenkomst behandelen? Wat hebben jullie nodig voor de voorlichtingsbijeenkomst? Maak een draaiboek voor de voorlichtingsbijeenkomst.
C
op
yr
ig
ht
Ed
u'
Ac t
ie
Laat het ontwerp goedkeuren door de docent en de opdrachtgever en neem het inclusief begroting op in je projectplan. Werk vervolgens het logboek bij.
10
Voorbereidingsfase
Voorbereidingsfase Opdracht 1
Takenlijst
.
Het is nu bijna tijd om te gaan starten. Maak een takenlijst: wie gaat wat doen? Maak gebruik van Werkmodel Takenlijst.
.v
Werkmodel Takenlijst <
Opdracht 2
fb
Bespreek de planning/takenlijst met de docent en verbeter deze als het nodig is. Vul daarbij ook je logboek in. Daarna kunnen jullie met de uitvoering starten.
Casus uitwerken
Opdracht 3
u'
Ac t
ie
Werk de casus die jullie gekozen hebben uit. De casus moet gaan over een oudere psychiatrische cliënt met een chronische ziekte. Werk de volgende gegevens uit: • naam • leeftijd • beperkingen • mogelijkheden • mate van zelfredzaamheid • andere gegevens (zoals karakter, hobby, familie en lichamelijke, sociale en psychische factoren).
Ziektebeeld uitwerken
Gevolgen combinatie psychiatrische ziekte met ouder worden of een andere chronische ziekte
ht
Opdracht 4
Ed
Verzamel informatie over de chronische ziekte van de cliënt. Werk de informatie uit aan de hand van Werkmodel Ziektebeeld uitwerken.
Werkmodel Ziektebeeld uitwerken <
ig
Verzamel informatie over wat de gevolgen (kunnen) zijn van een psychiatrische ziekte in combinatie met ouderdom of een chronische ziekte.
Producten voorbereiden a. Maak een schets van de folder. Bedenk welke illustraties je gaat gebruiken en waar je die in de folder gaat plaatsen. b. Bedenk welke informatie jullie centraal gaan stellen tijdens de voorlichtingsbijeenkomst. Maak een keuze op grond van jullie inzicht in wat het belangrijkst is in de begeleiding en ondersteuning van oudere psychiatrische cliënten of cliënten met een chronische ziekte en waar de valkuilen zitten. Beschrijf jullie discussie over deze keuzes met argumenten. Dit laat je hierna ook zien aan je docent.
C
op
yr
Opdracht 5
11
Realisatiefase
Realisatiefase Kijk tijdens het maken regelmatig naar de eisen die beschreven staan bij het projectproduct.
Voorlichtingsplan maken
.
Opdracht 1
Opdracht 2
fb
.v
Werk het voorlichtingsplan uit aan de hand van Werkmodel Voorlichtingsplan ggz. Houd bij het uitwerken steeds de casus die je geschreven hebt in gedachten en werk alle zes de stappen uit in een mindmap.
Werkmodel Voorlichtingsplan ggz <
Folder maken
Opdracht 3
ie
Maak de folder voor cliënten.
Voorlichtingsbijeenkomst
Opdracht 4
Logboek
Wie gaat wat doen en wanneer moeten de verschillende taken zijn uitgevoerd? Noteer dit in de tabel op Werkmodel Takenlijst. Je kunt na elk overleg bekijken wat gedaan is en wat nog moet gebeuren. Bespreek de planning met je docent. Pas de planning aan als dat nodig is.
u'
Werkmodel Takenlijst <
Ac t
Schrijf een tekst met bijbehorende uitleg voor bij de voorlichtingsbijeenkomst.
C
op
yr
ig
ht
Ed
Werk je logboek telkens bij wanneer je een activiteit hebt uitgevoerd. • Hoe zijn de verschillende activiteiten verlopen? Noteer wat goed en wat minder goed gegaan is en waardoor dit kwam. • Tegen welke problemen ben je aangelopen en hoe heb je die opgelost?
12
Oplevering
Oplevering Opdracht 1
Oplevering met toelichting
.v
.
Spreek samen met jullie docent af op welk moment jullie het voorlichtingsplan, de folder en de teksten voor de voorlichtingsbijeenkomst inleveren en wanneer jullie de voorlichtingsbijeenkomst gaan geven.
Opdracht 2
Evaluatie
Evalueer met elkaar het project en doe hiervan verslag in het logboek.
Opdracht 3
Ed
u'
Werkmodel Logboek en Evaluatie <
Reflecteren
Bedenk een moment of situatie tijdens het werken aan het project waarvan je nu vindt dat je het in het vervolg anders zou moeten aanpakken. Kijk terug en doe dit met behulp van de STARRT-methode. Lever het reflectieverslag in bij je docent.
C
op
yr
ig
ht
Werkmodel STARRT-methode <
Ac t
ie
fb
Aandachtspunten tijdens de voorlichtingsbijeenkomst: • Vertel het doel dat je wilt bereiken met deze voorlichtingsbijeenkomst. • Geef uitleg over de problematiek van de cliënt. • Laat het voorlichtingsplan en de folder die jullie hebben gemaakt zien en geef een toelichting. • Geef informatie over de begeleiding en ondersteuning van oudere psychiatrische cliënten en psychiatrische cliënten met een andere chronische ziekte. • Geef minimaal drie prikkelende stellingen of uitdagende discussievragen. • Moedig de aanwezigen aan tot discussie en leid deze discussie. Maak de presentatie boeiend.
13
ht
ig
yr
op
C
u'
Ed ie
Ac t
fb
.
.v
ht
ig
yr
op
C
u'
Ed ie
Ac t
fb
.
.v
ht
ig
yr
op
C
u'
Ed ie
Ac t
fb
.
.v