282
KAYBOLAN SESLER________________________________________ _
kinlerin politik egemenliği kaldırıldığında bir dilden vazgeç me nedenleri de zayıflar, dili korumanın sağlayacağı yararlar artar. İnsanların var olma, kendi dillerini ve kültürlerini kul lanma ve yeniden üretme hakları devredilmez olmalıdır. Bir çoklarının en yakıcı gereksinimi haklarının güvence altına alınmasıdır. Bir dizi yerli halk haklarına sahip çıkmaya başla mıştır. Örneğin, geçenlerde Panama'nın Kuna yerlileri dün yanın yerlilerce kurulup işletilen ve uluslararası alanda tanı nan ilk orman parkını kurdu. Araştırma alanlarına girişleri denetliyor, bilimcilerin deneylerine ilişkin rapor vermelerini zorunlu kılıyorlar. Ayrıca her bilimcinin bir Kuna asistan tut masını şart koşuyorlar. Bu, Kuna halkına, yetişme fırsatları sağlıyor ve orman üzerinde denetimlerini korumalarına ola nak veriyor. Bilimcilere verilen araştırma izinlerinden ve yağmur ormanı hakkında meraklarını gidermeye gelen turist lerden gelir sağlıyorlar. Bir başka örnek de ormanların ma denciler ve sığır çiftçileri tarafından ortadan kaldırıldığı bir bölgede yerli topraklarını ve kültürünü korumak üzere 197l'de 56 yerli topluluğundan oluşan CRIC (Cauca Bölge Yerli Konseyi) adlı bir grubun kurulduğu Kolombiya'da görü lebilir: 1984'te yerel toplulukların işlettiği üç fidanlığa yer ve rilen ormancılık programını başlattılar. En az bin ağaç dik meyi kabul eden gruplara fide veriyorlar. Amaçları bölgenin yeniden ormanlaştırılması. Dil çeşitliliğinin korunması dil dağarlarının ve kültürle rin değişmeden kalması demek değildir. Gitgide daha çok in sanın, küresel ekonominin sunduğu coşku verici ve kârlı hiz metler ağına girmeye çalıştıkça İngilizce ve diğer dünya dillerini bilmek isteyeceği açıktır. Bunun çeşitliliğin korun-