BNDR Maart 2015 // Gewasbescherming by Ellen van den Manacker

MRT2015 Jouw agrarische jongerenblad

Bijlage: Energiezuinig bewaren In het hooi met… Stichting Bollenboos Johan de Jong “Gewasbescherming is noodzakelijk in onze teelt”

Gewasbescherming Thema :

“Nu de melkprijs daalt wil ik extra aandacht voor mijn liquiditeit.” Arjen van Vliet / melkveehouder

FlynthVision. Doelgericht ondernemen op basis van actuele cijfers. Melkveehouder Arjen van Vliet runt in Zeewolde een bedrijf met 220 melkkoeien. Nu de melkprijs daalt, wil hij extra aandacht voor zijn liquiditeit. FlynthVision helpt hem zijn ontvangsten en uitgaven scherp in beeld te brengen en voegt daar een schatting voor het komend jaar aan toe. Zo kan Arjen in één oogopslag zien hoe het gaat lopen. Wilt u weten wat FlynthVision kan betekenen voor úw doelen en ambities? Kijk voor vestigingen en adviseurs op www.flynth.nl

Ondernemen inspireert

ERIC XXXXX

Een lastige vraag… of een mooie uitdaging? Wij, boeren en tuinders, werken dagelijks samen met de natuur. Hierbij doen wij er alles aan om de ontwikkeling van onze planten en dieren zo goed mogelijk te laten verlopen. Dit kan op verschillende manieren. In de plantenteelt speelt gewasverzorging een belangrijke rol. Het ontdekken van alternatieven voor chemische gewasbescherming staat volop in de belangstelling. Een verschuiving van chemische naar groene, milieuvriendelijke gewasbescherming moet een speerpunt van de landen tuinbouw zijn. Wanneer wij dit niet oppakken worden wij, als gevolg van maatschappelijke druk, hiertoe door de overheid gedwongen. In plaats van daarbij de regie te verliezen, ben ik er voorstander van om als sector proactief de verantwoordelijkheid te nemen. Vroeger stond maximale productie, ongeacht de manier waarop, centraal. De laatste jaren zien we dat bij onze voedsel- en voerproductie efficiëntie en milieuvriendelijkheid basisuitgangspunten zijn. Plantgezondheid en chemische gewasbescherming zijn minder met elkaar verbonden dan menigeen denkt. De vraag is niet of wij nog verder kunnen reduceren in chemische gewasbescherming, maar met welke technieken wij de verschuiving naar groene gewasbescherming gaan bereiken. Is moderne plantveredeling naast de juiste toepassingstechniek, bodemgezondheid, evenwichtige bemesting en juiste rassenkeuze een oplossing? Een lastige vraag… of een mooie uitdaging?

INHOUD

Eric Pelleboer, voorzitter NAJK

In dit maartnummer 4 Gewasbescherming: do or don’t? 6 NAJK in het nieuws 9 In het hooi met… Stichting Bollenboos 10 Column Jan Breembroek 10 BAJK organiseert: omgaan met onaangekondigde controleurs 11 Voor jouw AJK! 12 Zeven vragen aan de nieuwe dagelijks bestuurder bij NAJK: Doeko van ‘t Westeinde 14 Het beursseizoen 15 Koen Peters en Arjan Weijers winnen MaïsChallenge 2014 17 Nauwkeurig stikstofadvies 18 Terugblik studiereis Rwanda en Tanzania 19 Een duurzame toekomst boer je zelf 21 Slim en kostenbesparend bewaren 22 Koel- en sorteerbedrijf Kielstra 23 Tips voor energiebesparing in de bewaring 24 Een energiezuinige en milieubewuste bewaarloods 25 Cursussen voor de bedrijfsopvolger 26 Column Janny Trouw 26 Bezoek een informatiebijeenkomst over ‘Boer zoekt Boer’ 27 Help! Een spuit in de Hollandse bloemenvelden… 28 Mogen ambtenaren een dag stage lopen op jouw bedrijf? 28 De spiegelreis 29 Verrassende eindstanden bij Rendement Ranking 30 CDA’er Jaco Geurts over jonge boeren en tuinders 30 Dalende melkprijs? 31 Jonge melkveehouders ontvangen € 2.500,- voor uitvinding Fertiseed 33 Ga mee op studiereis naar China! 34 Jonge boeren drijvende kracht achter duurzaamheid 35 Jonge boeren en tuinders over… gewasbescherming 36 Boeren hier, boeren daar 37 Schoner, Groener, Beter 38 Johan de Jong: “Gewasbescherming is noodzakelijk in onze teelt” 40 Uit alle hoeken 43 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 26 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 6 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Misha Stork, 0314-35 58 32, misha.stork@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Johan de Jong

BNDR

THEMA

Gewasbescherming: Als teler wil je het gewas optimaal laten groeien: een hoge opbrengst met een goede kwaliteit. Ziekten, plagen en onkruiden kunnen het gewas bedreigen. Om die te bestrijden is chemische bescherming en bestrijding soms noodzakelijk. De maatschappij heeft daar echter een eigen mening over. Hebben ze een punt, of zijn we als sector gewoon goed bezig? Tekst: Tom de Jong / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Nederlandse boeren en tuinders zijn voorlopers in de wereldwijde landen tuinbouw. Zo is ons land ’s werelds grootste exporteur in de sierteelt en nummer twee in de export van agrarische producten. Daarmee levert de sector een essentiële bijdrage aan de Nederlandse economie. Om dit te bereiken moeten planten optimaal kunnen groeien. Hier is de natuur voor nodig. Maar in deze natuur hebben we ook bedreigingen als klimaatinvloeden, insecten, onkruiden, schimmels en slakken. Met een slimme rassenkeuze, bedrijfshygiëne, klimaatbeheersing in kassen, gebruik van biologische middelen of met mechanische bewerkingen kunnen deze bedreigingen worden afgewend. Helaas is dit niet altijd afdoende en moet er chemisch gecorrigeerd worden.

Voedselvoorziening Een belangrijk deel van de gewassen wordt voor de voedselvoorziening geteeld. Dit wordt steeds belangrijker. Zo groeit de wereldbevolking de komende jaren fors terwijl het areaal landbouwgrond stabiliseert. Om alle monden in de wereld te kunnen voeden moet de productie per hectare omhoog. Volgens Arjan Ausma, sectormanager akkerbouw bij Rabobank Nederland, is ons land op dit vlak een voorloper van hoe het in de wereld zou moeten. “Op wereldschaal lijkt de productiestijging die nodig is niet te worden gehaald”, aldus Ausma. “Gewasbescherming is hierbij onmisbaar.”

Middelengebruik Door politieke en maatschappelijke druk heeft de sector grote slagen gemaakt in het verminderen van het middelengebruik. Zo is de afzet van chemische middelen fors gedaald. Dit is met name te danken aan het verminderde gebruik van grondontsmettingsmiddelen. Begin februari verscheen in de media het bericht dat het chemische middelengebruik in Nederland tussen 2000 en 2012 licht is gestegen. Volgens Jo Ottenheim van Nefyto, de brancheorganisatie van middelenfabrikanten, worden hier appels met peren vergeleken. 4

BNDR

“Je kan niet simpelweg naar de hoeveelheid gebruikte gewasbeschermingsmiddelen kijken. We gebruiken nu heel andere middelen dan vijftien jaar geleden. De huidige gewasbeschermingsmiddelen zijn veiliger en de milieubelasting is sterk verlaagd. Ook zijn de hectareopbrengsten hoger”, aldus Ottenheim. Om een goede vergelijking te kunnen maken pleit Ottenheim ervoor om te kijken naar het middelengebruik per kilogram landen tuinbouwproduct.

Milieubelasting Naast de afhankelijkheid van middelen stond de sector ook voor de opdracht om de milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen fors terug te schroeven. Door de jaren heen is de belasting van oppervlaktewater afgenomen met 85 procent. Deze milieuwinst is onder andere gerealiseerd dankzij een minder milieubelastend middelenpakket, driftreductie en teeltvrije zones langs de slootkanten. In de glastuinbouw is druppelirrigatie geïntroduceerd. Een middel kan zo gericht worden toegepast. Verder kunnen plagen op planten worden gevolgd, het zogenaamde scouten. Mocht het nodig zijn, dan kan de plaag op het juiste moment worden aangepakt.

Schoon water De waterkwaliteit moet nog beter. Vanaf 2023 moet al het water aan de milieunormen voldoen en mogen er nagenoeg geen overschrijdingen van de normen meer plaatsvinden. Over drie jaar moet het aantal overschrijdingen al zijn gehalveerd ten opzichte van 2013. Om dit te bereiken hebben LTO Nederland, Unie van Waterschappen en Nefyto de ‘Toolbox emissiebeperking’ ontwikkeld. Deze Toolbox bestaat uit een set van zeventien informatiekaarten. Op deze kaarten staan praktische maatregelen voor telers om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. Een voorbeeld is het bepalen van het ideale spuitmoment.

Toekomst gewasbescherming Ondanks alle genomen maatregelen blijft

gewasbescherming actueel in de politiek. Staatssecretaris Dijksma is verantwoordelijk voor het gewasbeschermingsbeleid in Nederland. In de Tweede Kamer heeft ze haar inzet duidelijk gemaakt: “Chemische gewasbescherming blijft nodig voor de voedselproductie. We moeten echter wel kijken of we problemen met de teelt anders kunnen oplossen.” Dit kan door gebruik van resistente rassen, biologische bestrijding, vruchtwisseling of betere spuitdoppen. “Als het niet anders kan, dan komen chemische middelen in beeld”, aldus Dijksma. Geïntegreerde gewasbescherming wordt verplicht. Hierbij worden biologische, mechanische en chemische maatregelen gecombineerd.

do or don’t?

hebben en moeten tomaten, paprika’s en komkommers hun karakteristieke vorm tonen. Dit koopgedrag van consumenten kan veel invloed hebben op het gebruik van middelen en de milieubelasting. De maatschappij is kritisch naar de teler, maar eenmaal in de supermarkt denken ze als consument vaak in euro’s.

Residuen een eenvoudiger of snellere toelatingsprocedure voor deze middelen.

Groene middelen Een actuele ontwikkeling in de gewasbescherming zijn de groene (biologische) middelen. Dit zijn onder meer preparaten met bacteriën of virussen, feromonen (lokstoffen), plantenextracten, maar ook natuurlijk zout als natriumbicarbonaat, dat wordt gebruikt tegen schimmelziekten. Middelenfabrikanten richten zich steeds meer op biologische middelen omdat het een goede aanvulling kan zijn op de chemische middelen. Vanwege mogelijke risico’s voor mens en milieu moeten biologische middelen dezelfde toelatingsprocedure doorlopen als chemische middelen. Dijksma wil toewerken naar een vergroening van het middelenpakket. Daarom wil ze inzetten op

Verwachtingen consument De consument stelt hoge eisen aan het product dat ze kopen. Dat begint met het uiterlijk van het product. Zo mogen bloemen geen vlekjes

Met het oog op gezondheidsrisico’s zijn residuen van gewasbeschermingsmiddelen ook een belangrijk consumentenitem. Europa stelt hoge eisen aan de maximale hoeveelheid residu in een product. Sommige retailers gaan nog verder. Dit kan ertoe leiden dat telers zich focussen op residuverlaging en minder op mogelijke milieurisico’s.

Discussiestuk ‘Gewasbescherming’ Voor behoud van draagvlak vindt NAJK het noodzakelijk dat agrarische jongeren zelf het initiatief nemen om bij te dragen aan verbetering en innovatie. Vooruitstrevend problemen aanpakken voor ze ontstaan zorgt dat de Nederlandse landen tuinbouw de koppositie zal kunnen behouden. Om te weten wat er speelt omtrent gewasbeschermingsmiddelen bij leden van NAJK wordt in februari en maart het discussiestuk ‘Gewasbescherming’ behandeld in jouw provincie. Check de agenda van jouw provincie voor de discussieavond in jouw buurt!

BNDR

NIEUWS

Doeko van ’t Westeinde nieuwe

portefeuillehouder akkerbouw bij NAJK

Tijdens de algemene ledenvergadering in december is Doeko van ’t Westeinde unaniem gekozen als nieuwe dagelijks bestuurder bij NAJK. Van ’t Westeinde zal binnen het bestuur zorg dragen voor de portefeuille akkerbouw. Deze portefeuille neemt hij over van NAJK-voorzitter Eric Pelleboer. Pelleboer wenst zijn portefeuilleopvolger veel succes: “Er liggen mooie kansen om de stem van jonge akkerbouwers in Nederland te laten horen. Ik heb dat in de afgelopen jaren met veel passie en plezier gedaan. Ik heb er vertrouwen in dat NAJK met Doeko van ’t Westeinde een goede opvolger heeft.” Lees meer over Van ’t Westeinde op pagina 12.

NAJK aanwezig bij overhandiging zwartboek ‘Meldpunt Valse Lesstof’

In december werd het zwartboek ‘Meldpunt Valse Lesstof’ door Ingrid Jansen, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV), uitgereikt aan de leden van de Vaste Kamercommissie OC&W (Onderwijs). Namens NAJK was voorzitter Eric Pelleboer in Den Haag aanwezig om het zwartboek te overhandigen. Het zwartboek bevat meldingen over onjuiste, niet objectieve en misleidende lesstof op basis- en middelbare scholen. Met het meldpunt wil de NVV een einde maken aan onjuiste, misleidende en niet-objectieve lesmaterialen over de Nederlandse landbouw. NAJK is een van de organisaties die het initiatief van NVV steunt. Sinds oktober zijn er meer dan 50 meldingen binnengekomen bij het Meldpunt Valse Lesstof.

Korting op Kiek Now Us! NAJK-leden krijgen korting als ze een boeking doen bij de boerenrock- en rollband Kiek Now Us. Bekende nummers als ‘Proosten op het Oosten’, ‘Hemel zonder Bier’ en ‘Wi-j Goan Niet Noar Huus’ zijn afkomstig van deze Achterhoekse mannen. Wil jij deze boerenrockband op jouw feest hebben? Kijk dan op www.najk.nl onder het kopje ‘nieuws’ naar de kortingen en de boekingswijze.

BNDR

NAJK-voorzitter met Nederlandse delegatie bij

Grüne Woche

In januari was NAJK-voorzitter Eric Pelleboer met de Nederlandse delegatie aanwezig op de tachtigste editie van de Grüne Woche in Berlijn. De Grüne Woche is de grootste beurs voor landbouw, tuinbouw en levensmiddelen ter wereld, maar ook een belangrijk trefpunt voor agrarische politiek en het bedrijfsleven. De delegatie onder leiding van staatssecretaris Dijksma bestond dit jaar uit afgevaardigden van haar ministerie, de Tweede Kamer, (oud-)politici, vertegenwoordigers van de Nederlandse agribusiness en belangenbehartigers. Pelleboer was blij met de uitnodiging van staatssecretaris Dijksma om onderdeel te zijn van de Nederlandse delegatie. “Namens de boeren en tuinders van de toekomst is het belangrijk om de Nederlandse agrarische sector zo goed en sterk mogelijk te vertegenwoordigen”, aldus Pelleboer. Tijdens de Grüne Woche heeft Pelleboer veel bestaande en nieuwe contacten gesproken over het belang van jonge boeren en tuinders in Nederland en de aankomende lobby-activiteiten van NAJK.

Update Jonge

Landbouwersregeling

In januari zijn er door alle provincies een aantal besluiten genomen in het kader van de Jonge Landbouwersregeling. Zo is duidelijk dat de regeling open wordt gesteld voor iedereen onder de 41 jaar. In het geval de aanvrager in een samenwerking (bijvoorbeeld in maatschap of BV) onderneemt wordt de uitbetaling van de subsidie evenredig aan het percentage eigen vermogen van de aanvrager in de samenwerking. In de nieuwe regeling is het minimaal aan te vragen bedrag € 10.000,- en het maximum € 20.000,-. De eerste openstelling van de nieuwe Jonge Landbouwersregeling vindt plaats na de zomer van 2015. Het budget van de gemiste openstelling van 2014 wordt verdeeld over de jaren 2015-2020. Lees de hele update over de Jonge Landbouwersregeling terug op www.najk. nl onder het kopje ‘nieuws’.

NAJKTweets Annet van den Akker @AnnetvdAkker Op weg naar Lelystad voor een cursus kippen verwerken op biologisch pluimveebedrijf Polderhoenderhof met @JAVFlevoland. Leerzaam! StevenGielen @StevenGielenD Wederom een ‘grenzeloos groeien’ discussieavond, ditmaal bij AJK middenveld! #NAJK #jongeboeren Doeko van'tWesteinde @DWesteinde Interessante presentatie en discussie @RaboFoodAgri met klankbordgroep akkerbouw #NAJK #arjanausma. Allen bedankt! Eric Pelleboer @EricPelleboer Jonge boeren & tuinders van #NAJK, verzilver jullie slimme verandering uit machinepark! Eenvoudig & snel verdiend via innovatiefondsvoortelers.nl/inzenden Sylvia Klop @SylviaKlop @JMA en @NAJKtweets slaan de handen ineen voor regionaal veevoer in gezamenlijk project. bit.ly/1JTKDyZ

the food, my friend!’

In de zesdelige debatreeks ‘It’s the food, my friend!’ worden stappen gezet naar een toekomstvisie voor landbouw en voedsel in Nederland vanuit mondiaal perspectief. De Rode Hoed in Amsterdam is het toneel van deze debatreeks. NAJK-leden krijgen vijf euro korting op een entreekaart van een debat in de reeks ‘It’s the food, my friend!’. In maart en april vinden nog vier debatten plaats. Kijk op www.najk.nl onder het kopje ‘nieuws’ hoe jij deze korting kan verzilveren.

ChristenUnie en bij SGP jonge boeren

op bezoek

Eind 2014 brachten politieke partijen ChristenUnie en SGP een bezoek aan NAJK-leden. Carla Dik-Faber (ChristenUnie) kreeg een rondleiding op het akkerbouwbedrijf van NAJK-voorzitter Eric Pelleboer in Flevoland. Elbert Dijkgraaf (SGP) werd welkom geheten op het melkveebedrijf van NAJK-lid Kees van Vuuren in Montfoort. De bedrijfsbezoeken gaven de politici en NAJK-afgevaardigden volop gespreksstof over de gevolgen van de Meststoffenwet, de impact van de vergroeningseisen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, de vergrijzing van de landbouw en de noodzaak voor een sterke Jonge Landbouwersregeling.

NAJK-afgevaardigden

De week van…

Sander Thus

Binnen het dagelijks bestuur bij NAJK is Sander Thus (25) verantwoordelijk voor de portefeuille bedrijfsovername. Naast zijn bestuursfunctie runt Thus in het Gelderse Wehl met zijn ouders een gecombineerd bedrijf met vleesvarkens en akkerbouw.

Carnaval stond voor mijn carnavalsgroep in het teken van het thema ‘Let the KIP out’. Het thema is geïnspireerd op Flugel en de ophokplicht voor pluimvee.

Tijdens een GAJK-avond voor bestuurders op excursie bij een kalverhouderij. Het jaarlijkse overleg met het managementteam van Rabobank Food & Agri en het dagelijks bestuur van NAJK. Hier hebben we onder andere gesproken over de nieuwe visie van Rabobank: Banking for Food. De maandelijkse vergadering met het dagelijks bestuur van NAJK en afgevaardigden van provinciale afdelingen. Tijdens deze vergadering worden alle provinciale, landelijke en internationale activiteiten besproken.

pluimveehouderij en kalverhouderij

Vanaf heden zijn jonge ondernemers Piet Wisse (kalverhouder) en Edward Satkowski (pluimveehouder) afgevaardigden van het dagelijks bestuur van NAJK. Zij zullen de belangen van jonge kalverhouders en pluimveehouders behartigen. Meer weten over deze nieuwe aanwinsten? Lees het kennismakingsinterview met Piet Wisse, Edward Satkowski en Annet van den Akker, dagelijks bestuurder bij NAJK met portefeuille intensief, op www.najk.nl onder het kopje ‘nieuws’.

Korting voor NAJK-leden op debatreeks ‘It’s

Naast dagelijks bestuurder bij NAJK ben ik ook varkenshouder en akkerbouwer.

Tijdens de provinciale campagne van CDA gesproken over het belang van jonge boeren en de leefbaarheid van het buitengebied. BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag, voor miljoenen mensen wereldwijd Elke dag voorziet FrieslandCampina miljoenen consumenten over de hele wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen zoals kindervoeding, zuiveldranken, kaas, yoghurt, toetjes, boter- en roomproducten, zuivelingrediënten en –halffabricaten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de expertise van de medewerkers; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde zuivelproducten. Dat doet FrieslandCampina op een duurzame manier.

www.frieslandcampina.com

• corp adv 185x125 consument FrCamp.indd 1

de beste

01-09-14 14:06

brokkenmakers samen met NAJK Wij zijn er weer bij! Tot ziens op de zwarte cross! www.debestebrokkenmakers.nl ADV BNDR 185x124mm.indd 1

BNDR

18-2-2015 11:38:15

In het hooi met… Stichting Bollenboos

De toenemende lelieteelt in de gemeente Westerveld was een doorn in het oog van omwonenden. Naast wegen vol modder en kapotgereden percelen, reed de landbouwspuit vaker langs dan de bewoners van de Drentse gemeente lief was. De vraag over hun gezondheid in de buurt van gewasbeschermingsmiddelen rees. Stichting Bollenboos werd geboren, een stichting die grote vraagtekens zet bij de gezondheid van mensen in de buurt van lelieteelt. In het hooi met… Bram en Rodina van Stichting Bollenboos.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Petra Kok Wat willen jullie aan de kaak stellen? “Wij willen duidelijkheid over het effect van gewasbeschermingsmiddelen op de gezondheid van mensen. Tot op heden is de toelatingsprocedure van gewasbescherming gericht op de gezondheid van planten, maar er wordt niet gekeken naar de gezondheid van mensen.” Wat is het aandeel van de teler daarin? “Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is vastgeroest in het bedrijfspatroon van telers. Telers stellen daar geen vragen over, ze doen het ‘gewoon’. Als zij in eerste instantie zichzelf niet goed beschermen tegen deze middelen, waarom zouden ze dan aan de omwonenden en voorbijgangers denken?” Is dat niet geregeld in weten regelgeving? “Nee, er zijn geen regels over gewasbescherming in combinatie met de gezondheid van omwonenden. De overheid wil zich daar gemakkelijk van afmaken. Zij zeggen tegen ons: regel het maar in het veld. Maar zo werkt het niet. Wij hebben de telers niets te bieden. De teler wil een goede omzet, wij willen onze gezondheid gewaarborgd. Daar moet de overheid voor zorgen.”

Is gebleken uit onderzoek dat gewasbeschermingsmiddelen schadelijk zijn voor de gezondheid? “Twee jaar geleden heeft de overheid advies gevraagd aan de Gezondheidsraad over de mogelijke gezondheidsrisico’s voor omwonenden van landbouwpercelen door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Het advies van de Gezondheidsraad luidde dat er meer onderzoek naar moet worden gedaan. Daar is een consortium van wetenschappelijke instituten, gecoördineerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), nu mee bezig. Waarschijnlijk zijn we vele jaren verder voordat er meer duidelijkheid is. In die tussentijd moeten er maatregelen komen voor de gezondheid van omwonenden van landbouwpercelen.” Aan wat voor maatregelen zitten jullie dan te denken? “Er moet een gebiedsbeleid komen. Een beleid waarin zwart op wit staat dat telers geen lelies mogen telen op percelen rondom recreatie, scholen of natuurgebieden. Tot die tijd willen wij dat telers afspraken maken met omwonenden van hun percelen, bijvoorbeeld over spuitvrijezones en wanneer ze gaan spuiten, zodat omwoners daar rekening mee kunnen houden.”

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen. In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen. In het hooi ml etaa…n bod.

Maar het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is al enorm teruggeschroefd… “Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is inderdaad gereduceerd met 85%. Onlangs heeft de sector ons beloofd om het middelengebruik nogmaals terug te brengen met vele procenten, waaronder 98% voor wat betreft oppervlaktewater. Met dat streven zijn wij heel blij. We zien ook dat telers daar steeds meer voor openstaan. Tien jaar geleden spraken gangbare telers niet over biologische middelen in hun bedrijfsvoering. Nu wel.” Is er veel onwetendheid bij de burger? “Als mensen ons bellen met vragen over gewasbeschermingsmiddelen, dan adviseren wij ze om met de teler te gaan praten. Dat is lastig. Communicatie die in het teken staat van wantrouwen is niet makkelijk. Daarnaast gaat het ons niet om de onwetendheid. Wij weten dat er middelen in de tank van onze buurman zitten, maar we weten niet wat het effect van die middelen op onze gezondheid is. Die informatie kan de boer ons ook niet geven.” Jullie zijn in eerste instantie het gesprek met lelietelers uit jullie buurt wel aangegaan? “Jazeker. Inmiddels is dat lastiger. Veel telers zijn boos op ons. We worden neergezet als een actiegroep die overal tegen is. Dat begrijpen we wel. Wij zien onszelf als kritische mensen die opkomen voor de gezondheid van burgers, maar net zo goed van boeren. Het is makkelijker om onze boodschap te brengen aan de politiek dan aan de telers.” Jullie zijn ook oprichter van ‘Gifklikker.nl’, wat willen jullie daarmee bereiken? “Met het platform ‘Gifklikker.nl’, een samenwerking met Partij voor de Dieren, bundelen we de gedachten van onze samenleving over gewasbeschermingsmiddelen. In één jaar hebben we 350 reacties gehad op ‘Gifklikker.nl’. Die reacties variëren van roundup in de stad tot gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw. Deze reacties hebben wij aangeboden als zwartboek aan beleidsmakers. Zij moeten weten hoe dit onderwerp leeft in de maatschappij.”

“Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is vastgeroest in het bedrijfspatroon van telers” BNDR

FLYNTH

Lekker slapen dankzij

een gezond bedrijf Onlangs was ik bij een prachtig melkveebedrijf. De ondernemers hebben hun bedrijf prima op orde, met een nieuwe ruime stal die aan alle eisen voldoet. Eindelijk gaat het melkquotum eraf, zodat ze vrij mogen melken. Hun grootste zorg op dit moment is de melkprijs. Hoe moeten ze verder ontwikkelen in 2015 als de melkprijs rond of onder de 30 euro blijft? In zo’n situatie zijn enkele punten van belang. De resultaten van het bedrijf zijn de basis van alles. Een vergelijking met soortgelijke ondernemers die bij Flynth klant zijn, leerde snel dat het bedrijf bovengemiddeld draait. Daarnaast wilde ik een beeld van de (noodzakelijke) onttrekkingen. In feite is de vraag aan de ondernemers: Welk inkomen hebben jullie nodig? Dat konden ze niet zeggen uit het hoofd. Hun schatting was zo’n 2.500 euro per maand (30.000 euro per jaar) per gezin. Dat bleek met zo’n 45.000 euro aanzienlijk hoger. Als laatste wilde ik een beeld van de fluctuatie die kon optreden in de geldstromen, in feite de risico’s die het bedrijf loopt. De belangrijkste risico’s waren verzekerd, behalve arbeidsongeschiktheid. Met dat algemene beeld heb ik op een rijtje gezet hoe groot de schommeling in de

geldstroom kan zijn, kortom hoe groot de risico’s zijn. Daarnaast hebben we gekeken op welke kosten ze (tijdelijk) kunnen bezuinigen en met welke posten zij kunnen schuiven. Het resultaat was uiteindelijk een geruststelling voor hen. De kritieke melkopbrengst ligt op 32 euro en is daarmee lager dan op een gemiddeld bedrijf. Met enkele kleine aanpassingen en wat uitstel van investeringen konden ze makkelijk een jaar verder met 30 euro per 100 kg melk. Als ze in overleg met de bank de aflossingen tijdelijk zouden verminderen dan zou één jaar 25 euro of drie jaar 28 euro ook niet tot problemen leiden. Natuurlijk teren ze dan in op hun vermogen, maar de continuïteit komt niet in het geding. Conclusie was voor hen om nog eens goed naar privé te kijken. Daarnaast gingen ze alle verzekeringen en premies nog eens langs. Het verder ontwikkelen van hun bedrijf kan ook bij een melkprijs van 30 euro per 100 kg gewoon doorgaan. Flynth biedt ondernemers per kwartaal een overzicht van ontvangsten en uitgaven, waaraan heel eenvoudig een vooruitblik naar het komende jaar wordt toegevoegd. Een prima

basis om tijdig met de bank in gesprek te gaan als het nodig is: dat geeft nachtrust! Ook interesse in een overzicht? Mail me dan! Jan Breembroek, directeur Flynth Agro advies< jan.breembroek@flynth.nl

BAJK organiseert: omgaan met onaangekondigde controleurs Als agrarisch ondernemer moet je rekening houden met veel wetten en regels. Vaak wordt het naleven van deze wetten en regels gecontroleerd door externe instanties. Hoe moet je omgaan met deze erfbetreders? Welke voorbereidingen moet je treffen en wat zijn de aandachtspunten die deze controleurs belangrijk vinden? Tijdens de workshop ‘Wetten en Regels’, een initiatief van BAJK, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en ZLTO, werd ingegaan op deze vragen.

concludeert Sanders dat BAJK-leden goed om kunnen gaan met de spanning die tijdens een inspectie kan ontstaan. “Door met elkaar in gesprek te gaan is het beeld en de houding veranderd”, zegt Sanders naar aanleiding van de geslaagde workshops.

Maar liefst honderd jonge agrariërs kwamen af op een van de drie workshops ‘Wetten en Regels’ die in Brabant georganiseerd werd. Op interactieve wijze begeleidde Antoon Sanders, ondernemerscoach bij ZLTO, de avond waar ook de NVWA haar verhaal deed. In gesprek gaan met elkaar en wat zijn jouw rechten en plichten als agrarisch ondernemer bij de komst van een onverwachte controle, dat stond centraal tijdens de bijeenkomsten.

Voor de aanwezigen werd duidelijk dat ook de NVWA zich aan regels moet houden tijdens een controle. “Jonge boeren snappen de noodzaak van onaangekondigde inspecties, maar verwachten ook dat wij daar met beleid mee omgaan”, vertelt Rebecca Wanders van de NVWA. Wanders hoopt dat de workshops ‘Wetten en Regels’ bijdragen aan een soepel verloop van volgende inspecties. John Slingerland, collega van Wanders, voegt daaraan toe: “Spanning tijdens inspecties zal altijd blijven bestaan, maar hopelijk wel met begrip en respect voor elkaar. Deelname aan de workshop was winst voor beide partijen.”

“Vaak komt er veel emotie los bij dit soort thema’s”, weet Sanders. “Over het algemeen zijn jonge agrariërs goed op de hoogte van 10

BNDR

hun rechten en plichten tijdens een inspectie.” Na het spelen van verschillende rollenspellen,

Jouw AJK

Discussieavond ‘gewasbeschermingsmiddelen’

Wat? Dis ‘Gewasbesccussieavond hermin Wie? Kosten? PIrovinciale AJgK’ NAJK ﬁn n overleg bie a Interessnec?iële ondersteudntin Khaanraad Mail naar g s@najk.n

AJK

Voor

De discussie over gewasbescherming laait op. Steeds meer middelen worden verboden of het gebruik ervan wordt beperkt. Er is een speciaal meldpunt opgericht waar verontrustende burgers uit Nederland hun zorgen en klachten over het gebruik van bestrijdingsmiddelen in hun leefomgeving kwijt kunnen en zelfs de nationale televisie spendeert veel zendtijd aan dit onderwerp. Kortom: gewasbescherming is hot. Wat zijn de gevolgen van deze (vaak) negatieve aandacht en hoe ga jij als boer om met deze kritiek? In februari en maart wordt het discussiestuk ‘gewasbeschermingsmiddelen’ in jouw provincie behandeld. Zorg dat je erbij bent en jouw mening over dit prikkelende onderwerp uitspreekt.

list met een dspriecxia d on av en E ? Wat ForFarmers Hen jouw van eze avond met Wie? Boe/JkAdV / Kosten? Geenajk. AJK k op www.n Interesse?etKkijopje ‘partners’. Daarsnl onder hn lijst met ForFarmer vind je eeiseurs, onderwerpen en adv foonnummers. tele

ForFarmers Hendrix

Heeft jouw AJK behoefte aan een avond specifiek gericht op een thema in de veehouderij en zoeken jullie nog een spreker met ervaring in de sector? ForFarmers Hendrix heeft een breed scala aan adviseurs die tijdens jouw AJK-avond kunnen vertellen over onderwerpen als homemixing, de kringloopwijzer, bodemmanagement of het ruien van hennen. Op www.najk.nl onder het kopje ‘partners’ staat een lijst met onderwerpen en adviseurs van ForFarmers Hendrix die graag bij jouw AJK komen vertellen.

Wereldboeren Boeren en tuinders over de hele wereld dragen zorg voor een ding: voedselproductie. De productie van deze eerste levensbehoefte is afhankelijk van veel factoren, denk aan ontwikkelingen in het Midden-Oosten, de Ebola-problematiek in Afrika, de handelsboycot van Rusland, de opkomst van andere economieën en weersveranderingen. Hoe ga jij om met factoren die een sterke invloed hebben op de prijs die jij ontvangt voor je product of op de prijs die je betaalt voor grondstoffen? Discussieer hierover tijdens een avond over ‘Wereldboeren’. NAJK regelt tijdens een avond ‘Wereldboeren’ een deskundige spreker en een discussieleider. Eventueel kan ABN Amro een locatie ter beschikking stellen.

Wat? Een avond ‘Werel Wie? Boek dedbzeoeavreonn’ jouw AJK/JAV d met Kosten? Interesse? MGaieel nnaar Wneutel@najk.nl

BNDR

Na zijn studie Bedrijfs- en Consumentenwetenschappen in Wageningen ging Doeko van ’t Westeinde (31) aan de slag bij Landmark Projecten, een projectbureau gericht op groene energie. Toen in 2011 de vader van Doeko ziek werd, besloot hij terug te keren naar het ouderlijk akkerbouwbedrijf in het Groningse Nieuweschans. Daar teelt Van ’t Westeinde samen met zijn ouders graan, suikerbieten, koolzaad en luzerne, daarnaast doen ze aan agrarisch natuurbeheer.

Zeven vragen aan de bestuurder bij NAJK: Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Je bent eerder dan gepland op het ouderlijk bedrijf gekomen, hoe kijk je daarop terug? “Ik heb veel geleerd in de twee jaar dat ik bij het projectbureau heb gewerkt: van samenwerken tot technische kennis. Ik ben onverwacht op het bedrijf van mijn ouders gekomen, maar dat is zeker geen afgedwongen keus. Mijn passie ligt bij het akkerbouwbedrijf, maar wel met nevenfuncties erbij. Ik wil breed georienteerd blijven en niet alleen de gebaande paden van ons familiebedrijf bewandelen.” Sinds december ben je dagelijks bestuurder bij NAJK, hoe ben je aan die functie gekomen? “Ik ben tweeënhalfjaar actief geweest in het dagelijks bestuur van het Gronings Agrarisch Jongeren Kontakt (GrAJK). Daar was ik algemeen bestuurslid en afgevaardigde voor het NAJK-bestuur. Afgelopen najaar werd ik benaderd om het dagelijks bestuur van NAJK te versterken. In eerste instantie zou ik de nieuwe portefeuille klimaat & milieu op mij nemen, maar door een verschuiving in het bestuur kwam de portefeuille akkerbouw vrij. Gezamenlijk hebben we besloten dat ik deze portefeuille ga oppakken met elementen van klimaat & milieu erbij.” Wat wil jij bereiken voor jonge akkerbouwers? “De akkerbouwsector is een duurzame en innovatieve sector, die concurrerend is met 12

BNDR

het buitenland. Dat positieve beeld wil ik behouden door als portefeuillehouder bij te dragen aan beleid voor de akkerbouwsector. In de aankomende periode zal dat gaan over de invulling van de vergroening in het gemeenschappelijk landbouwbeleid en de discussie over de toelatingsnorm van gewasbeschermingsmiddelen.” Hoe ga je dat aanpakken? “Het is voor mij een uitdaging om de stem van jonge akkerbouwers te vertegenwoordigen. Om te weten wat er speelt bij jonge akkerbouwers ontwikkelt NAJK discussiestukken, zoals het aankomende discussiestuk ‘Gewasbescherming’, en is er een klankbordgroep Akkerbouw bestaande uit akkerbouwleden uit het hele land. De klankbordgroep is bedoeld om elkaar een kritische spiegel voor te houden: wat willen we bereiken en hoe gaan we dat aanpakken.”

Kan je een bestuursfunctie aanraden aan jonge agrariërs? “Ik raad een bestuursfunctie zeker aan. Doordat ik in contact kom met veel spelers uit de sector, verruim ik mijn blikveld. Ik zie hoe beleid tot stand komt en ik vind het interessant om te zien welke rol NAJK daarin kan spelen. Daarnaast vind ik het leuk om als bestuurder niet alleen aanwezig te zijn bij activiteiten, maar daar ook richting aan te geven.”

Is de bestuursfunctie te combineren met het akkerbouwbedrijf? “Op het akkerbouwbedrijf zijn een aantal pieken. Deze zijn tijdens de oogst en in het najaar. In die periodes moet ik de activiteiten voor NAJK goed plannen. Buiten de pieken, is het bedrijf goed te combineren met de bestuursfunctie.”

Hoe kunnen NAJK-leden contact met jou opnemen? “Ik vind het belangrijk om ruggenspraak te houden met jonge akkerbouwers. Als leden iets vinden over de akkerbouwsector dat belangrijk is, dan kunnen ze dat bij mij aankaarten. Leden kunnen dat mailen naar mij via dvantwesteinde@najk.nl.”

“Mijn passie ligt bij het akkerbouwbedrijf, maar wel met nevenfuncties erbij”

Doeko ’t Westeinvadn Nieuwescha e 31 jaar / L ns AJK Oldamid van bt

nieuwe dagelijks

Doeko van ‘t Westeinde Van ’t Westeinde over gewasbescherming

Van 1994 tot 2011 was een deel van het akkerbouwbedrijf van Van ’t Westeinde biologisch. “We teelden verschillende granen en pompoenen. Dat is een aantal jaren financieel interessant geweest, maar er kwam ook een berg administratie bij. Toen ik in 2011 in het bedrijf kwam, hebben we besloten om het bedrijf voorlopig gangbaar voort te zetten”, vertelt Doeko. “Inmiddels maken we weer gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Ik probeer daar op een zo verantwoord mogelijke manier mee om te gaan. Door alleen middelen toe te passen als dat noodzakelijk is, door bloeiende akkerranden in te zaaien of rekening te houden met schadedrempels. Gewasbescherming staat de aankomende periode op de agenda van politiek Nederland. Dit heeft te maken met de Kaderrichtlijn Water. Gewasbeschermingsmiddelen hebben invloed op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Om de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren, wordt het toelatingsbeleid van gewasbeschermingsmiddelen onder de loep gelegd. “Ik verwacht dat het toelatingsbeleid strenger wordt en dat er meer aandacht zal komen voor groene middelen”, aldus Van ’t Westeinde. “Ik vind het goed dat er meer aandacht is voor groene middelen mits ze een goede werking hebben en qua prijs meekomen met de huidige middelen.” Helemaal verdwijnen van de huidige middelen voorziet de kersverse portefeuillehouder akkerbouw niet. “Ik merk dat er kritiek komt op de manier van middelengebruik. Bijvoorbeeld middelen die in de sloot belanden of het spuiten met veel drift. Dat heeft negatieve gevolgen”, legt Doeko uit. “Het is belangrijk dat jonge akkerbouwers verantwoord omgaan met het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen. Dat kan al eenvoudig door de spuit niet schoon te maken op het erf met afwatering naar de sloot en de beschermfolies van doppen op te ruimen.” Aan de hand van de uitkomsten van het discussiestuk ‘Gewasbescherming’ en de refl ecties van de klankbordgroep akkerbouw, pakt Van ’t Westeinde de lobby gewasbescherming op. Mocht jij als lid ook jouw bijdrage willen leveren aan het onderwerp ‘gewasbescherming’, stuur dan een mail naar Doeko van ’t Westeinde via dvantwesteinde@najk.nl.

BNDR

Het beursseizoen Een terugblik met Evenementenhal.. NAJK en Evenementenhal werken al jaren succesvol samen. Het gezamenlijke doel beoogt om de agrarische jongere betrokken te houden bij de beurzen en hun iets extra’s te bieden. Het agrarische beursseizoen van 2014-2015 is inmiddels afgelopen. Tijd om terug te blikken op deze prachtige beurzen en vooruit te kijken naar de volgende. Tekst: Agaath Timmerman

Over Evenementenhal In Hardenberg, Gorinchem en Venray zijn de expositiehallen van Evenementenhal gevestigd. Ieder jaar staan deze in het teken van de vakdagen voor de rundveehouderij en mechanisatie (RMV), de intensieve veehouderij (LIV) en de tuinbouw. De beurzen zijn elke editie geopend op dinsdag, woensdag en donderdag in de middag en de avond. De beurzen zijn sectorgericht, hebben landelijke dekking en zijn regionaal te bereiken. Evenementenhal staat daarnaast bekend om haar gastvrijheid en de unieke aandacht voor de beursbezoeker. Dit wordt onder andere gekenmerkt door het eten en drinken dat gratis te verkrijgen is. Ook worden de exposanten uitstekend verzorgd.

Druk bezocht Het afgelopen beursseizoen was voor Evenementenhal een geslaagde editie. In totaal telde de agrarische beurzen van Evenementenhal 104.799 bezoekers. Vele vierkante meters fraaie stands met interessante noviteiten en beursacties werden bezocht. 1.530 exposanten stonden klaar om de beursbezoekers te voorzien van informatie, om producten te showen of voor een praatje.

NAJK op de beurs Natuurlijk was ook NAJK weer van de partij op de beurs. Een sterk team met enthousiaste 14

BNDR

NAJK’ers vormde de standbemanning. Het doel? Nieuwe leden werven voor de vereniging. Dat is ook dit seizoen weer goed gelukt. Maar liefst 153 jongeren zijn lid geworden op de beurzen van Evenementenhal. Daarnaast vormde de stand van NAJK de plek waar agrarische jongeren met elkaar konden praten of relaxen onder het genot van een drankje.

Haal meer uit je beurs Dit seizoen organiseerde NAJK een beurstraining voor agrarische jongeren. Zij ervaren dat zij tijdens hun beursbezoek minder snel worden aangesproken door standhouders. Toch kennen jongeren een grote informatiedrang en zijn ze nieuwsgierig. Met de beurstraining ‘Haal meer uit je beurs!’ heeft NAJK

agrarische jongeren handvatten gegeven om contacten te leggen met het bedrijfsleven op beurzen. Hiermee worden de beursbezoeken van jongeren waardevoller en extra leuk.

Vooruitblik Op 20 oktober is tijdens de LIV Hardenberg de aftrap van het nieuwe agrarische beursseizoen 2015-2016. Op de agenda staan vijf agrarische vakbeurzen gepland. De RMV in Venray wordt verplaatst naar het voorjaar van 2016. NAJK zal op een aantal beurzen aanwezig zijn. Kijk in oktober op www.najk. nl welke beurzen dat zijn. De standbemanning van NAJK zal ook dan weer klaarstaan om leden en toekomstige leden hartelijk te ontvangen!

Win een jaar gratis lidmaatschap van NAJK!

Om in de beurssfeer te blijven hebben we een speciale prijsvraag. De winnaar ontvangt zijn lidmaatschap van een NAJK een jaar gratis! Stuur jouw antwoord voor 31 maart naar: atimmerman@najk.nl. Prijsvraag: Hoeveel kilo stampotten zuurkool, boerenkool en hutspot werd er tijdens de RMV Hardenberg geserveerd?

Koen Peters en Arjan Weijers winnen

MaisChallenge 2014 Dat extra aandacht en vakkennis fors bijdragen aan een geslaagde snijmaisteelt bleek op de prijsuitreiking van MaïsChallenge 2014, de competitie georganiseerd door NAJK en Limagrain. In deze tweede editie gingen 26 NAJK-leden de uitdaging aan minimaal 2.020 kVEM méér van een hectare snijmaïs te oogsten. Met het ras LG 30.209 oogstten de deelnemers in regio Noord/West gemiddeld 18,6 ton droge stof en 18.990 kVEM per hectare, in regio Zuid/Oost was dit met het ras LG 30.248 zelfs 20,5 ton droge stof en 20.522 kVEM per hectare. Tekst: René de Munnik Koen Peters uit Vethuizen en Arjan Weijers uit Giesbeek mochten op het landgoed van de Heerlijkheid Mariënwaerdt de hoofdprijs in ontvangst nemen: een geheel verzorgde studiereis naar Clermont-Ferrand, hét maïsproductiecentrum van Frankrijk en de bakermat van Limagrain. Gezien de sleutelrol van hoogwaardig ruwvoer van eigen land sloten NAJK en Limagrain afgelopen jaar voor de tweede maal de handen ineen. De MaïsChallenge vormt een platform voor een verhoging van het bewustzijn en de kennis rondom de snijmaïsteelt. In de vorm van masterclasses, begeleiding door ruwvoerspecialisten en online uitwisseling werden de jonge melkveehouders gedurende het groeiseizoen bijgestaan om het maximale uit hun maïsland te halen.

Recordopbrengsten Per regio waren drie prijzen te verdelen. Deelnemers konden scoren op grondbewerking en inzaai, veldbeoordeling, oogsten inkuilmanagement, betrokkenheid én de Challenge zelf: wie wist 2.020 kVEM per hectare méér te oogsten dan in 2013? De meeste deelnemers wisten een record-voederwaardeopbrengst van hun land te halen.

5.000 kVEM meer De top 3 in regio Noord/West wist hun kVEMopbrengst met gemiddeld bijna 5.000 kVEM te verhogen ten opzichte van 2013. “Extra aandacht schenken aan alle elementen van de teelt betaalt zich dik terug”, gaven deelnemers aan. Winnaar van deze regio Koen Peters zaaide zijn LG 30.209 in gescheurd grasland.

“Op 14 mei ging de frees erin, 16 mei werd er gezaaid en vijf dagen later stond de maïs al boven. Deze werkwijze heeft heel goed uitgepakt. We hebben nog nooit eerder zo’n opbrengst gehad”, aldus Peters.

Ruim 22 ton droge stof Ook in de echte maïsregio Zuid/Oost werden enorme opbrengsten gerealiseerd. Arjan Weijers, winnaar van deze regio, is in zijn nopjes met zijn maïsjaar. “We hebben veel aandacht geschonken aan de bemesting en zijn erg secuur op de bodemstructuur”, geeft hij aan. “Samen met de extra aandacht en begeleiding van ruwvoerspecialist Gerrit Nusselder hebben we hierdoor een superopbrengst van ruim 22 ton droge stof per hectare geoogst.”

Alle knoppen moeten goed staan “Kijkend naar de belangrijkste leerpunten van deelnemers, kunnen we concluderen dat voor een echt geslaagde maïsteelt alle knoppen

Wat is er bereikt? • • • • •

3.374.000 kg droge stof totaal 3.419.579 kVEM totaal 7.433.867 kg melk totaal LG 30.209: + 2.749 kVEM/ha t.o.v. 2013 LG 30.248: + 2.351 kVEM/ha t.o.v. 2013

goed moeten staan”, constateert productmanager Mark de Beer van Limagrain. “Van de raskeuze, bemesting en zaaibedbereiding tot oogsten inkuilmanagement en alles daartussen: alles moet kloppen. In de MaïsChallenge heeft iedereen perfect kunnen zien waar hij of zij nog winst kan behalen.”

De drie prijswinnaars per regio: 1 2 3

Regio Noord-West LG 30.209 Koen Peters Jan Anne Roetman Janita en Berto Beukhof-Schimmel

ton ds / ha 24,4 23,0 14,4

kVEM/ha 23.710 22.793 14.739

t.o.v. 2013 +4.941 +6.082 +3.720

1 2 3

Regio Zuid-Oost LG 30.248 Arjan Weijers Koen Bolscher Rens Coolen

ton ds / ha 22,1 20,3 23,0

kVEM/ha 21.719 20.181 23.253

t.o.v. 2013 +5.141 +3.644 +8.183

BNDR

HERINZAAI AL NA TWEE SEIZOENEN TERUGVERDIEND

LG HAVERA MAAKT GRASLANDVERNIEUWING WEL HEEL AANTREKKELIJK! Ook supersnel plussen in weideopbrengst en voederwaardekwaliteit? Kies dan voor (her)inzaai met de productieve en topverteerbare mengsels van LG Havera. Uw grasland krijgt zo’n enorme boost in kg drogestof, kVEM én kDVE, dat de kosten van vernieuwing al in twee seizoenen zijn terugverdiend! Dit blijkt uit vergelijkend onderzoek door Schothorst Feed Research. RENDEMENT NIEUW LG HAVERA-GRASLAND ten opzichte van bestaand grasland in twee seizoenen + 3.682 kVEM/ha x a 0,114* = + a 420/ha + 258 kDVE/ha x a 1,11* = + a 286/ha + a 706/ha * gemiddelde energie- en eiwittoeslagprijzen 2014 (WUR) bron: Schothorst Feed Research 2013-2014

LG HAVERA MENGSELWIJZER HAVERA 1 HOOGPRODUCTIEF*

Melkdrijvend

HAVERA 2 ROTATIE

Kortdurend

HAVERA 3 DOORZAAI

Doorzaaien

HAVERA 4 HOOGPRODUCTIEF met timothee* Melkdrijvend HAVERA 5 EFFICIËNT

Grasklaver

HAVERA 6 MAAILAND

Maaien

HAVERA 7 STRUCTUUR

Structuur

*ook als EKO-mengsel verkrijgbaar

Download het volledige onderzoeksverslag op

www.meermelkuitgras.nl

Nauwkeurig stikstofadvies voor een duurzame landbouw Direct in het veld de stikstofbehoefte van graan bepalen. De Yara N-Tester bewijst dat het kan. Dit mobiele meetinstrument helpt telers om de stikstofgift met precisie af te stemmen op de stikstofbehoefte van het gewas. Ton Hendrickx, specialist bemesting, is één van de CZAV-adviseurs die actief gebruikmaakt van de Yara N-Tester.

Voordelen Yara N-Tester De Yara N-Tester helpt telers om de stikstofgift met een niet eerder bereikte precisie af te stemmen op de behoefte van het gewas. Deze precisie bespaart kosten, beperkt milieubelasting, verbetert de opbrengst en zorgt voor minder legering. “Als een gewas te veel stikstof krijgt gaat het plat liggen, ook wel legering genoemd”, legt de CZAV-adviseur uit. “Door de Yara N-Tester is er een kleinere kans op legering in het graangewas, wat uiteindelijk een positief effect kan hebben in de opbrengst.”

Uniek meetinstrument CZAV heeft specifiek gekozen voor de Yara N-Tester. Hendrickx: “De Yara N-Tester geeft een advies in de stikstofbehoefte en de stikstofgift. Dat is uniek. Bij andere meetinstrumenten moet je zelf de stikstofgift berekenen.” Om de juiste adviezen te geven, besteedt Yara veel aandacht aan het up-to-date houden van de N-Tester. “Gegevens worden continu vernieuwd en er worden doorlopend proeven verricht met de tester. Het is een wetenschappelijk onderbouwd meetinstrument”, aldus een tevreden Hendrickx.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Yara

Duurzame teelt Een duurzame teelt wordt steeds belangrijker. Dat beaamt CZAV door actief bij te dragen aan duurzaamheidsinitiatieven als Veldleeuwerik. “Onze adviseurs zijn getraind om telers advies te geven in duurzaam gebruik van mineralen en gewasbeschermingsmiddelen”, vertelt Hendrickx. Om een nauwkeurige stikstofgift toe te dienen in de tarwe werken een aantal adviseurs van CZAV met de Yara N-Tester, een handzaam apparaat dat op basis van bladgroen kan meten wat de stikstofbehoefte van het gewas is.

Betrouwbaar resultaat “Wij adviseren drie stikstofgiften in een seizoen. In de eerste gift, rond februari, voeren we geen meting uit omdat het gewas zich eerst moet ontwikkelen. In de tweede en derde gift wel”, zegt Hendrickx. Om een betrouwbaar resultaat te krijgen meet de

CZAV-specialist het bladgroen van dertig planten. “Daarvoor selecteer ik de planten die representatief zijn voor het hele gewas. Van elke plant schuif ik het jongste volgroeide blad tussen het meetinstrument. Met een druk op de knop berekent de Yara N-Tester op basis van het bladgroen de stikstofbehoefte van de plant”, legt Hendrickx uit. Uiteindelijk geeft de Yara N-Tester de gemiddelde stikstofbehoefte op basis van de dertig gemeten planten, het ras en het groeistadium.

Bewust bezig met duurzaamheid Hendrickx vindt de Yara N-Tester een meerwaarde in zijn functie als specialist bemesting. “Maar ik zou het ook positief vinden als telers zelf aan de slag gaan met dit meetinstrument”, vertelt Hendrickx. “Met de Yara N-Tester zijn telers nog bewuster bezig met de duurzame groei van hun gewas. Dat vind ik waardevol.”

Nauwkeurige meting Het advies van de Yara N-Tester wijkt wel eens af van de stikstofbehoefte die Hendrickx in zijn gedachten heeft. “Soms kan ik met het blote oog niet zien dat het gewas een stikstofbehoefte heeft. Wat dat betreft is de Yara N-Tester heel nauwkeurig”, aldus Hendrickx. De N-tester kan niet zien hoeveel stikstof er in de bodem beschikbaar is. Dit is op te lossen door regelmatig te meten of via een N-min bepaling.

“Door de Yara N-Tester hebben we een kleinere kans op legering in het graangewas, wat uiteindelijk een positief effect kan hebben in de opbrengst”

Scan de QR Code! Wat zijn voor- en nadelen van de verschillende minerale stikstofmeststoffen? Hoe kan stikstof nog efficiënter worden toegediend? Scan de QR Code en krijg antwoord op al jouw vragen over minerale stikstofmeststoffen. Beschikbaar voor Android en iOS.

BNDR

Rwanda en Tanzania – Een groep van tien NAJKleden vertrok in december 2014 op studiereis naar Rwanda en Tanzania.

Rwanda – De hoofdstad van Rwanda is Kigali. Kigali is het centrum van de handel in het land.

Rwanda – Tijdens een bezoek aan een universiteit heeft de groep reizigers gesproken met 150 studenten. Aangezien er weinig andere banen zijn, zal de toekomst van de meeste studenten in de landbouw liggen.

Rwanda – Een dagdeel theeplukken. Na het plukken wordt de thee per persoon gewogen en in kratten gedaan voor vervoer naar de theefabriek. In de fabriek volgden de NAJK-leden het verwerkingsproces van de geplukte thee.

Rwanda – 90 procent van de Rwandese bevolking leeft van de landbouw. Alhoewel de landbouwbedrijven kleinschalig zijn, wordt alle grond in het land gebruikt voor landbouwdoeleinden.

Terugblik studiereis

Rwanda en Tanzania Tanzania – Een bezoek gebracht aan de Masaï, een volk dat voornamelijk leeft van het vee waarmee ze door het noorden van Tanzania trekken.

Tanzania – Een bezoek aan de veemarkt.

Tanzania – In Tanzania zijn ook goede initiatieven in de landbouw te vinden, al moeten de boeren dat wel volledig op eigen kracht doen. De overheid heeft geen stimuleringsbeleid. 18

BNDR

Tekst en beeld: Ria Wilzing

Tanzania – Aan het gebied rondom Arusha is goed te zien dat de Masaï hier heeft rondgetrokken met grote kuddes vee. Er blijft een kale vlakte over waar weinig groeit. Door de overbegrazing van de kuddes is er veel erosie, wat het land niet ten goede komt.

PROJECT

Een duurzame toekomst

boer je zelf

Tot enkele decennia geleden teelden we in Europa zelf ons veevoer. De veestapel werd gevoerd met graan, maïs en eiwitrijke gewassen zoals grasklaver, veldbonen en koolzaad. De Europese teelt van eiwitgewassen is echter voor een groot deel weggeconcurreerd door de veel goedkopere en zeer eiwitrijke Zuid-Amerikaanse sojaboon. Dat deze soja zo goedkoop is, komt door de lage lonen en grondprijzen in Zuid-Amerika. Bovendien heft de Europese Unie geen importheffing op soja, wat de prijs van importsoja verder drukt. Tekst: Liesbeth Schuurman

Stijgende vraag naar soja Door de stijgende welvaart en groeiende wereldbevolking, neemt de vraag naar soja toe. Het gevolg van deze stijgende vraag is dat in ZuidAmerika veel oerwoud gekapt wordt om ruimte te maken voor landbouwgrond. Hierdoor neemt de biodiversiteit af en komen er grote hoeveelheden broeikasgassen vrij. Doordat het grootste deel van het beschikbare landbouwgrond gebruikt wordt voor de teelt van soja, blijft er nauwelijks ruimte over voor de productie van voedsel voor de lokale markt. Daarnaast moet de soja nog tienduizenden kilometers afleggen voordat jij het aan je koeien, kippen of varkens kan voeren.

Regionaal geteeld veevoer Hier sta je waarschijnlijk niet bij stil als je dagelijks je koeien of kippen voert. Kan dat niet anders? Om de zuivel- en eierketen te verduurzamen, liggen er grote kansen in regionaal geteeld veevoer. Soja, maar ook lupine, erwten of koolzaad(schroot) dienen als eiwitbron en kunnen prima in Nederland geteeld worden.

Ontwikkeling Door de import van soja heeft de ontwikkeling van eiwitbronnen in Nederland decennialang stilgelegen, waardoor de opbrengst van regionaal geteelde eiwit zich niet kan meten aan de opbrengst van soja in Zuid-Amerika. Gelukkig begint hier verandering in te komen: verschillende partijen zoals veevoerfabrikanten en WUR doen onderzoek en proeven om het rendement van regionaal geteelde eiwitbronnen te verhogen. Met succes, de opbrengsten stijgen jaar na jaar. De hectareopbrengst is momenteel met 2,7 ton vergelijkbaar met die van Brazilië. Lupine en soja zijn daarnaast geschikte rotatiegewassen. Ze binden stikstof uit de lucht aan

zich, wat de bodemvruchtbaarheid ten goede komt. Bestuivende insecten zoals bijen zijn bovendien dol op bloeiende eiwitgewassen.

‘Een duurzame toekomst boer je zelf’ Alleen maar voordelen, aldus Jongeren Milieu Actief (JMA). Zij hebben NAJK gevraagd samen te werken in het project ‘Een duurzame toekomst boer je zelf’. Gastdocenten van JMA

en NAJK verzorgen in dit initiatief onder andere gastlessen voor leerlingen van AOC’s. In deze gastlessen geven de gastdocenten informatie over de problematiek rondom de import van soja en oplossingen hiervoor, bijvoorbeeld verduurzaming van de zuivel- en eierketen door regionaal geteeld veevoer. De gastdocenten van NAJK vertellen de leerlingen hoe ze hun bedrijf gezond kunnen houden en daarbij toch hun verantwoordelijkheid nemen binnen de keten.

Word gastdocent! Of boek de gastles ‘Een duurzame toekomst boer je zelf’

Lijkt het jou leuk om als gastdocent deel te nemen aan ‘Een duurzame toekomst boer je zelf’ of wil je dat JMA en NAJK bij jou in de klas komen vertellen over regionaal geteeld veevoer? Stuur dan een mail naar Liesbeth Schuurman via Lschuurman@najk.nl.

BNDR

Als u eenmaal begint te rekenen, komt u uit bij VMS van DeLaval

-Langhout e Mts Kooistra kt Jan Tead Eagum mel se 0 ie 15 Fr t im he ru In dia zijn vrouw Ly samen met a. pr 3 VMS Su koeien met

Bij de keuze voor de melkrobot hebben we alles doorgerekend en zijn we bij DeLaval uitgekomen.

Scan de QR-code voor meer informatie over het bedrijf van Mts Kooistra-Langhout of kijk op www.delaval.nl/Kooistra

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

SPECIAL

Slim en kostenbesparend bewaren

Praktijknetwerk over energiezuinige aardappelbewaring met behoud van kwaliteit.

Tekst: Ellen van den Manacker

Uniek “Het onderzoek naar de bewaring van aardappelen is uniek”, vertelt Jan Kamp, projectleider van het praktijknetwerk. “In de akkerbouwsector zijn nooit eerder zoveel gegevens over bewaring verzameld.” 46 telers van frites-, koelverse-, poot-, tafel- en zetmeelaardappelen uit heel Nederland hielden gegevens van hun bewaarplaats(en) bij om het energieverbruik, gewichtsverlies en kwaliteit van het product te monitoren.

Proeven Het ras, de rooiomstandigheden, het aantal dagen tussen loofdoding en oogst, kiemremming, draaiuren van de bewaring en stroomverbruik: een greep uit de gegevens die genoteerd moesten worden gedurende twee bewaarseizoenen. Daarnaast werden er in 49 bewaarruimtes metingen verricht. “We plaatsten stroommeters in de koeling om de temperatuur en het energieverbruik in de gaten te houden”, vertelt Kamp. “Ook werden er zakken met aardappels op verschillende plekken in de bewaarruimte gelegd om het bewaarverlies vast te stellen.”

Sparren Gedurende het praktijknetwerk werden er meerdere bijeenkomsten georganiseerd waar de telers onderling konden sparren over hun bewaring. “Iedere teler organiseert bewaring op zijn eigen manier. De keuzes die telers tijdens het bewaarproces maakten, lagen ver uit elkaar”, vertelt de projectleider. “Telers leerden veel van elkaar door te praten over hun keuzes in het bewaarproces.”

Verschil De onderlinge verschillen in energieverbruik en bewaarverlies waren erg groot. “Daaruit is af te leiden dat er veel ruimte voor verbetering is”, concludeert Kamp. Het gewichtsverlies

verschilde per regio, grondsoort (zand of klei) en de methode van bewaren (los of kisten). “Het gemiddelde bewaarverlies lag tussen de twee en vier procent, maar ook hogere bewaarverliezen kwamen regelmatig voor.”

Energieverbruik Ook was er een enorm verschil in energieverbruik en stroomkosten. Het stroomverbruik heeft een behoorlijke invloed op de bewaarkosten. Uit cijfers blijkt dat aardappelopslag gemiddeld 1.300 kilowattuur stroom per hectare vraagt. “Door onderling informatie uit te wisselen over de stroomprijs, kwamen telers erachter dat daar flinke besparingen mogelijk zijn”, vertelt Kamp. Ook kan er veel geld bespaard worden met energiebesparende maatregelen in de bewaring: “Door het toerental van de ventilatoren terug te draaien, naar bijvoorbeeld 80% van de volle capaciteit, daalt het stroomverbruik enorm”, noemt Kamp als voorbeeld. “Voorwaarde is wel dat de ventilatieduur dan niet langer wordt, anders dreigt het gewichtsverlies toe te nemen.”

Tevreden Kamp is tevreden met de resultaten uit het praktijknetwerk ‘Slim en kostenbesparend bewaren’. “We hebben een zeer interessante dataset gekregen. Het lastige is dat er grote verschillen zijn gemeten. Een richtlijn voor een optimale bewaring is moeilijk te geven. Er zijn meerdere strategieën die goed werken”, zegt Kamp. Het grote pluspunt van het initiatief vindt Kamp dat telers met elkaar in gesprek zijn gegaan over bewaring. “Het feit dat telers horen van anderen hoe het ook kan, zet ze aan het denken. Het onderlinge sparren was de grote winst van het project.” Deelnemende telers gaven aan dat ze door het praktijknetwerk kritischer naar hun bewaring zijn gaan kijken.

Vervolg Kamp zou graag een vervolg zien op het praktijknetwerk. “Ik ben blij dat telers in gesprek zijn gekomen over hun bewaring. Maar harde conclusies hebben wij niet uit het praktijknetwerk kunnen trekken. Daarvoor zou een vervolgonderzoek moeten komen”, concludeert Kamp. Naar aanleiding van het praktijknetwerk hoopt Kamp dat er meer studieclubs over bewaring worden opgericht. “Telers hebben in toenemende mate behoefte aan cijfers over stroomverbruik en bewaarverliezen.” Op dit moment is Kamp bezig met onderzoek naar een optimale luchtverdeling bij kistenbewaring.

Meten is weten

Uitkomsten van het onderzoek: • De verschillen in energieverbruik waren groot. Dit kon oplopen tot een factor vijf. • De bewaarverliezen varieerden fors, van twee tot zeven procent. • Bewaarverliezen nemen toe bij hogere bewaartemperatuur en (uiteraard) langere bewaarperiode. Tips voor de aardappelbewaring: • Zorg dat de kwaliteit van de partij goed is bij het inschuren, dit leidt tot minder bewaarverlies en energieverbruik. • Beperk schommelingen in producttemperatuur. • Luchtbevochtiging kan helpen om indroging te voorkomen. • Het CO2-gehalte in de bewaarplaats mag niet te hoog oplopen. Regelmatig kort ventileren met deels buitenlucht kan dit voorkomen. Ook afzuiging van CO2 uit de koelgangen helpt hierbij en kan het aantal ventilatie-acties verminderen. • Overweeg of mechanische koeling uit kan: minder temperatuurschommelingen vermindert het bewaarverlies.

BNDR

ENERGIEZUINIG BEWAREN

In Nederland was tot voor kort geen vergelijkingsmateriaal op het gebied van bewaarprestaties. Een reden voor Jan Kamp, werkzaam bij PPO-agv, om in 2012 het praktijknetwerk ‘Slim en kostenbesparend bewaren’ te starten. 46 aardappeltelers namen deel aan het praktijknetwerk waarbij in twee bewaarseizoenen de focus werd gelegd op het energieverbruik, gewichtsverlies van het product en de kwaliteit bij aflevering. Leren van elkaar stond centraal tijdens het praktijknetwerk.

SPECIAL

Koel- en sorteerbedrijf

Kielstra

‘Koel- en sorteerbedrijf Kielstra’ pronkt er op een groot bord bij de oprit van de familie Kielstra in Wieringerwerf. Naast het akkerbouwbedrijf van 130 hectare met pootaardappelen, wortelen, uien, suikerbieten en tarwe in het bouwplan, houden Frank (31) en zijn vader zich bezig met het sorteren van aardappelen en het koelen van agrarische producten en zaden voor zo’n veertig verschillende klanten.

ENERGIEZUINIG BEWAREN

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Koelen en sorteren “Eind jaren tachtig zocht mijn vader extra werk in het winterseizoen”, vertelt Frank. “Er was een vraag naar het koelen en sorteren van pootaardappelen.” En zo geschiedde. Tien jaar later waren er vijf schuren gebouwd met daarin een sorteermachine, een verpakkingslijn voor pootaardappels en negen koelcellen. “In onze koelcellen kunnen we 16.000 ton geconditioneerd opslaan. Daarnaast hebben we diverse blaaswanden met kachels om aardappels en uien te drogen”, legt Kielstra uit. “We sorteren ook pootaardappelen welke we verpakken in alle gewenste maten: van 1 kilo tot 1250 kilo.”

Traditioneel koelsysteem Vader en zoon Kielstra koelen met een traditioneel koelsysteem. “Onze koelinstallaties, gebouwd van 1988 tot 1998, draaiden met het koudemiddel R22.” Vanwege een verbod op het bijvullen van het koudemiddel R22 per 1 januari 2015 besloot de familie Kielstra hun installatie om te bouwen naar een R134a. “De installatie was nog niet toe aan vervanging. Daarom hebben we gekozen om het huidige systeem om te bouwen”, aldus de jonge ondernemer. Kielstra hoopt met deze investering nog tien jaar vooruit te kunnen met zijn koelinstallatie.

Energiebesparing Om zo min mogelijk energie te verliezen heeft Kielstra zijn koelcellen goed geïsoleerd. “We hebben niet bespaard op isolatie”, vertelt hij. “Daarnaast hebben we de cel in de schuur staan. Dat is voornamelijk voordelig als de zon schijnt. De warmte van de stralen komt niet gelijk op de koeling terecht. Hierdoor hoeft het koelsysteem niet extra hard te werken om het koel te houden in warme periodes.” Op dit moment wordt er gekeken naar de mogelijkheden voor led-verlichting in de bedrijfsgebouwen van Kielstra. “Een mogelijkheid voor een lager energieverbruik dat financieel goed uitpakt ten opzichte van de investering.”

BNDR

Fran Wierink gKielstra e 31 jaarrwerf Lid Wierinvgan AJK ermeer

“Nekovri koopt energie centraal in. Daarnaast brengt Nekovri ons op de hoogte van de actualiteiten en ontwikkelingen op het gebied van energie en brengt de organisatie ons samen met andere koelen vriesbedrijven”, vertelt Frank.

Bewaarprogramma

Productkwaliteit

Bij het koelsysteem heeft Frank een eigen bewaarprogramma laten maken. “Ik zocht naar een programma waarin ik mijn producten kan lokaliseren en een overzicht van de bewaarkosten kan zien”, legt Frank uit. “Een vrij simpel idee, het was alleen nergens verkrijgbaar.” Dus schakelde Kielstra een programmeur uit zijn omgeving in. “Het systeem is speciaal gemaakt naar onze wensen. Ik kan nu de productlocatie identificeren per cel en eenvoudig de bewaartarieven berekenen voor de klant.”

De koeling van Kielstra draait van september tot juli. De bewaring speelt in de laatste maanden een belangrijke rol om de kwaliteit van het product te bewaken. “In juni leveren wij de laatste aardappelen af. Dat is erg laat in het seizoen. Het bewaken van de kwaliteit is daarbij erg belangrijk”, vertelt Kielstra. Dit doet Frank in overleg met het handelsbedrijf. “Het ene ras kan langer bewaard worden dan het andere. Daar wordt rekening mee gehouden door het handelsbedrijf.”

Oogst

Verschuiving

De temperatuur tijdens de oogst heeft grote gevolgen voor de bewaarkosten, zo heeft Kielstra het afgelopen jaar gemerkt. “Het was vrij warm dit najaar. De wortelen en knolselderij kwamen warm binnen. De koeling moest hard werken om de juiste temperatuur te behouden”, aldus de jonge ondernemer.

In de jaren ‘90 stonden de koelcellen van Kielstra vol met kisten aardappelen. De laatste jaren ziet Frank daar een verschuiving in. “Ik zie verandering in de bewaarmarkt. Doordat akkerbouwers zelf een bewaring bouwen, neemt deze klandizie af. Wij kijken altijd naar nieuwe invalshoeken om onze koeling te vullen”, aldus Kielstra. “Ongeveer een derde van de koelcellen is in het seizoen van 2014/2015 gevuld met aardappelen, het overige wordt gevuld met uien, wortelen, kool, knolselderij en zaden.”

Nekovri De stroom koopt Kielstra in bij Nekovri, de vereniging van Nederlandse koelen vrieshuizen.

“Ik zie verandering in de bewaarmarkt”

SPECIAL

Tips voor energie-

besparing in de bewaring Tekst: Ellen van den Manacker Illustratie: Henk van Ruitenbeek

TIP 1: Vraag advies aan de bewaarspecialist “Bewaring is soms een ondergeschoven kindje”, vindt Maerman. Een juiste bewaring is belangrijk voor de kwaliteit van het product. “Telers zouden meer advies over hun bewaring moeten vragen aan hun bewaarspecialist. Pas als de bewaring goed op orde is, kan de focus gelegd worden op energiebesparing met behoud van de productkwaliteit.”

TIP 2: Stel een spertijd in “De simpelste vorm van energiebesparing is het instellen van een spertijd”, vertelt Maerman. Tussen 23:00 uur en 7:00 uur is het stroomtarief het laagst. Daarnaast mag in een warmere periode de producttemperatuur in de mechanische koeling overdag oplopen, zodat er ’s nachts efficiënter gekoeld kan worden. “Als de zon op de bewaring schijnt wordt het warm in de bewaring. Door de bewaring uit te laten staan, houd je de luchtstroom rustig. Zo ventileer je geen onnodige warmte in het product. Alles wat teruggekoeld wordt, is vochtverlies”, aldus Maerman. “Sper daarom de koeling van 7:00 uur tot 23:00 uur. Met een goed product kun je met acht uur koelen makkelijk af.”

TIP 3: Maak gebruik van EC-motoren De introductie van ‘electronic commutation’ of EC-motoren was een flinke stap in de richting van minder energieverbruik tijdens het ventileren. “EC-motoren zijn gelijkstroommotoren. Deze motoren zijn 20% zuiniger in energieverbruik. Ook zijn de toeren van EC-

motoren makkelijker te regelen. Als je de toeren met 20% terugschroeft, dan verbruik je 50% minder stroom”, legt de bewaarspecialist uit. “Telers kunnen met gebruik van EC-motoren gemiddeld 30% besparen op hun stroomkosten.” EC-motoren zijn aan te schaffen met EIA-subsidie.

TIP 4: Ventileer niet te lang “Akkerbouwers werken met te veel temperatuurverschillen. Dit kan gebeuren door te veel ventileren. Als je gezonde aardappels hebt, ventileer dan nooit langer dan drie uur achter elkaar”, geeft Maerman als advies. “Dit voorkomt drukplekken.”

TIP 5: Droog voldoende in het begin Begin met drogen tijdens het inschuren. De eerste paar dagen na het inschuren zijn het belangrijkst. Zo zegt Maerman: “Het is belangrijk om zowel aardappelen als uien in de beginperiode goed te drogen. Bij aardappelen kan daardoor een goede wondheling plaatsvinden”, aldus Maerman. “Goed drogen in de beginfase, scheelt nadrogen gedurende het hele bewaarseizoen.”

TIP 6: Blijf onder de 80 ampère Voor elektriciteit is de grens van klein- naar grootverbruik gelegd op de aansluitwaarde van 3 x 80 ampère. Een tip van Maerman is om, waar mogelijk, met de bewaarplaats onder de 80 ampère te blijven. “Dat scheelt enorm veel stroomkosten”, vertelt Maerman. Met EC-motoren of het bewaarprogramma ‘Vison Control’ is te regelen dat het stroomverbruik onder die grens blijft.

TIP 7: Maak gebruik van het bewaarprogramma ‘Vision Control’ Vision Control, zo heet het bewaarprogramma van Tolsma. Het bewaarprogramma kent een module ‘energiemanagement’. Deze module zorgt ervoor dat de aardappelteler zijn elektriciteitsaansluiting veel efficiënter kan benutten. “De module ‘energiemanagement’ kijkt op basis van de bewaarwensen en weersverwachting wanneer er zo energiezuinig mogelijk bewaard kan worden met behoud van de kwaliteit van het product”, legt Maerman uit. ‘Vision Control’ is gekoppeld aan een applicatie, waardoor telers met hun telefoon overal ter wereld hun bewaarlocatie in de gaten kunnen houden.

BNDR

ENERGIEZUINIG BEWAREN

“Energiebesparing in de bewaring is een belangrijk speerpunt bij Tolsma”, vertelt Huub Maerman, bewaaradviseur bij Tolsma. Tolsma ontwikkelt en produceert innovatieve bewaartechnieken die het bewaarrendement van aardappelen, uien en wortelen verbetert. Om telers te helpen met een energiezuinige insteek van hun bewaring, geeft Maerman zeven tips.

SPECIAL

Een energiezuinige en milieubewuste bewaarloods

met dank aan de Vamil- en MIA-regeling “75 procent van het stroomverbruik op mijn bedrijf is afkomstig van de bewaring”, vertelt Thijs Geerse (28). Alle reden voor de biologische akkerbouwer om in 2011 met hulp van de fi scaal aantrekkelijke regelingen MIA en Vamil een milieubewuste en energiezuinige bewaarloods te bouwen.

ENERGIEZUINIG BEWAREN

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Biologisch akkerbouwbedrijf In Zeewolde runt Geerse een biologisch akkerbouwbedrijf. Op meer dan 100 hectare teelt hij pompoenen, aardappelen, uien, wortelen, erwten, bonen, graan en spinazie. Agrarische dienstverlening op biologische akkerbouwbedrijven is een neventak van de akkerbouwer.

MIA en Vamil Vijf jaar geleden besloot Geerse, destijds samen met zijn vader, een nieuwe bewaarloods voor zijn aardappelen, wortels en uien te bouwen. Tijdens het smeden van de bouwplannen is de jonge akkerbouwer om tafel gegaan met zijn boekhouder. “De boekhouder vertelde mij over de Willekeurige afschrijving voor milieuinvesteringen (Vamil) en de Milieu Investeringsaftrek (MIA)”, vertelt Geerse. De Vamil-regeling bood Geerse de mogelijkheid om 100% van zijn investering op een willekeurig moment af te schrijven. Met de MIA-regeling kon Geerse nog eens 15% van het investeringsbedrag extra aftrekken van de fiscale winst.

Rc-waarde van 6,2 Inmiddels staan er drie cellen onder één kap waar 520 kisten uien, 380 kisten aardappels en 1150 kisten wortels bewaard kunnen worden. Om te voldoen aan de milieueisen van de subsidieregelingen, heeft Geerse geïnvesteerd in goede isolatie. “De bewaarloods is gebouwd met de dikste panelen die destijds op de markt waren. De panelen hebben een Rc-waarde van 6,2”, vertelt de akkerbouwer. De goed geïsoleerde cellen zorgen dat er minder energie verloren gaat. Geerse: “De nieuwe loods staat er voor minimaal dertig jaar. De energiebesparing die de isolatie met zich meebrengt is mooi meegenomen.”

Frequentieregelaars Met de nieuwe bewaarloods is het bedrijf van Geerse een grootverbruiker van stroom geworden. “De energie per kilowattuur is goedkoper en de transportkosten zijn hoger”,

BNDR

Thijs Geerse Zeewolde 28 jaar Lid van AJK Lelywolde

legt Geerse uit. Om de transportkosten zo laag mogelijk te houden probeert Geerse pieken in het stroomverbruik te voorkomen. Dat doet hij met frequentieregelaars op zijn ventilatoren en koelmachine en door tijdinstellingen in de bewaarcomputer. “Daarmee zorg ik ervoor dat de producten geleidelijk gekoeld worden en niet alle cellen tegelijk aan gaan”, aldus Geerse.

Buitenlucht Als de producten gedroogd worden, laat Geerse de ventilatoren op 100% draaien. Als de producten gekoeld worden, draaien de ventilatoren op 10% mee. “Om de kou door het product te trekken”, zegt Geerse. De Flevolander kan kiezen tussen blazen en zuigen met zijn ventilatoren. “Bij gebruik van buitenlucht blaast het systeem altijd”, legt Geerse uit. “Ik heb ondervonden dat de kou sneller door het product trekt als ik intern zuigend ventileer. Daarmee hoeft de ventilator ook minder uren te draaien.”

Indirecte koeling “Ik heb de afweging gemaakt tussen verschillende koelers en koelmiddelen”, vertelt Geerse. Uiteindelijk koos de bioloog voor indirecte koeling met propaan en bietensap. “De propaankoeler was prijzig, maar heeft op het gebied van energie veel voordelen.” In het koelsysteem van de jonge akkerbouwer wordt gebruik gemaakt van natuurlijke koelmiddelen. “Dat heb ik gedaan met het oog op de regelgeving. Ik wil een systeem dat toekomstbestendig is”, aldus Geerse.

Zonnepanelen Het dak van de nieuwe bewaarloods is berekend op zonnepanelen. “Dat is nog een plan”, vertelt Geerse. “De nieuwe SDE-regeling is gericht op grootverbruikers. Ik denk erover na om daarop in te schrijven.”

Windmolen Geerse maakt al wel gebruik van windenergie. Geerse: “Met de windmolen draai ik energieneutraal.” Afgelopen januari was een goede

windmaand. “Met de stormachtige dagen in januari heb ik in één maand precies het jaarverbruik van 2014 terugverdiend. Dat is ongeveer 200.000 kilowattuur”, vertelt Geerse. “Ik vind de windmolen een mooie manier van energie opwekken. Ik hoef er weinig voor te doen en krijg er veel voor terug.”

MIA: De milieu-investeringsaftrek biedt de ondernemer de mogelijkheid om de fi scale winst te verlagen. Met de MIA-regeling kan de ondernemer tot 36 procent van het investeringsbedrag in mindering brengen op de fi scale winst. Het percentage van de aftrek is afhankelijk van de milieu-effecten en de gangbaarheid van het bedrijfsmiddel. Vamil: Met de Vamil kan de ondernemer een investering op een willekeurig moment afschrijven. Voor investeringen vanaf 2011 is de willekeurige afschrijving beperkt tot 75%. Door sneller afschrijven vermindert de fi scale winst, daardoor betaalt de ondernemer minder belasting in dat jaar. Dit biedt de ondernemer een rente- en liquiditeitsvoordeel. Bron: Belastingdienst

Cursussen voor Financieel inzicht

Duur: Waar: Wij ki5jkdenagdelen centraal in jouw waar we regio een groep kunn Kosten: € 17en5,-vormen. leden, € 250,- voor NAJKOpgeven: Mvoaiorl niet-leden Lschuurman@nanaar jk.nl

Een gezonde financiële basis is de motor van elke toekomstgerichte ontwikkeling. Maar hoe staan de financiën van het bedrijf dat jij wilt opvolgen ervoor? Wat moet je absoluut weten voordat je je toekomst uit gaat stippelen? Aan het einde van deze cursus weet je wat er in het accountantsrapport staat, wat dat betekent voor het bedrijf dat je wilt opvolgen en wat je financiële situatie is.

Rabo Opvolgers Perspectief Je zit een aantal jaren voor de daadwerkelijke overname, of hebt het bedrijf net overgenomen en je gaat bepalen wat jij met het bedrijf wilt gaan doen. Aan het einde van dit leertraject heb je een strategie voor je bedrijf ontwikkeld en weet je hoe je jouw doelstellingen kunt realiseren, wat financieel mogelijk is en welke investeringen je moet doen. De cursus ‘Rabo Opvolgers Perspectief’ wordt in samenwerking met Rabobank aangeboden.

ningsdagen Duur: 5 trovaier 10 weken verspreidWij kijken waar Waar: in jouw regio een we centraakl unnen vormen. ij groep geven: Vraag b Kosten enseoplijke Rabobank naar jouw plaatkosten en opgave. de

de bedrijfsopvolger

Ook jouw zaak

Duur: 5 dagdelen/avonden

Waar: Wij kijken waar we Deze cursus, voorheen ‘Jij, de frisse wind’, centraal in jouw regio een groep wordt speciaal aangeboden voor de partner kunnen vormen. van de bedrijfsopvolger. In de cursus komt Kos ten: € 175,- voor NAJKde partner meer te weten over het reilen en leden / € 250,- voor niet-led en zeilen binnen het bedrijf, wat heeft jouw man Opgeven: Mail naar of vrouw geregeld met de bedrijfspartners, Lschuurman@najk.nl wat betekent dat voor jou, wat zou je zelf kunnen regelen in het partnerschap, het huwelijk en/of het bedrijf? Wat zijn de consequenties van je keuzes privé en zakelijk? Wat is je eigen positie en hoe kun je daar in verschillende situaties het beste mee omgaan?

Bewust op weg naar overname Hoe werk je naar een bedrijfsovername toe zonder stappen over te slaan? Wanneer wil je het bedrijf overnemen, wat is de overnameprijs en welke regelingen moet je treffen? Welke bedrijfseconomische, fi scale en juridische aspecten spelen een rol? Aan het einde van deze cursus weet je hoe je het bedrijfsovernameproces moet inrichten.

Duur: 8 dagdelen Waar: Wij kijken waar we p centraal in jouw regio een groe kunnen vormen. Kosten: € 350,- voor NAJK-en leden, € 425,- voor niet-led Opgeven: Mail naar Lschuurman@najk.nl

Meer informatie over deze cursussen vind je op www.bedrijfsovernameportal.nl.

Opbrengst of het milieu? Ik kies beide. Telers van de toekomst kijken naar opbrengst, kwaliteit én milieu. YaraBela Extran (KAS) en Sulfan (met zwavel) zijn nitraatmeststoffen met bewezen hoge prestaties en hoog rendement. Kortom, een natuurlijke keuze voor telers die topprestaties eisen. Weten waarom? Kijk op purenutrient.yara.nl of download de Yara Pure N app.

BNDR

JANNY

Meedenken

Bij mijn diploma kreeg ik een licentie zodat ik het zelf mocht toepassen en bij klanten mocht adviseren voor mijn buitendienstwerk. Daarna ging ik als redacteur bij Nieuwe Oogst over gewasbescherming schrijven. Thuis zie ik in het seizoen de spuit met enige regelmaat voorbijrijden en via mijn werk bij ZLTO, door knelpunten uit het veld door te zetten naar onze CEMP’s (Coördinator effectief middelenpakket), kom ik er ook mee in aanraking. Gewasbescherming, zo noem ik het het liefst. De media spreken nog vaak over bestrijdingsmiddelen, gif, pesticiden en meer van die akelige termen. Dan probeer ik vooral het nut en de noodzaak van deze middelen uit te leggen. Want er is geen enkele boer of tuinder die voor z’n plezier op die trekker kruipt om gezellig een potje te gaan spuiten. Als het niet zou hoeven, deden we het niet. Punt. Het verzorgen van gewassen is ons werk, en het afl everen van kwalitatief hoogwaardige en schone (!) gewassen (met zo weinig mogelijk residu nota bene) vormt onze boterham. Dat kunnen we nog steeds moeilijk zonder enige vorm van chemische, natuurlijke of alternatieve middelen. We laten onze gewassen simpelweg niet opvreten door schadelijke plaagdieren. De nuttige beestjes, zoals bijen, willen we natuurlijk behouden. Boeren zijn een geweldige gastheer voor bijen en tuinders zijn de grootgebruikers die bijen keihard nodig hebben voor de bestuiving van hun fruit. De imkers waar ik veel mee samenwerk beseffen dat gelukkig maar al te goed. Nu de rest nog! Het zou fi jn zijn als er vanuit de publieke opinie ook wat meer en realistischer met ons wordt meegedacht, in plaats van alleen te wijzen. Er moeten immers zoveel miljoen, nee miljarden, monden gevoed worden. En daar zijn we wél met z’n allen verantwoordelijk voor!

Janny Trouw (33 samen met haar ) woont partner en vier kinderen op een akkerbouw- en fr u it be dr Raamsdonk. Trouw ijf in specialist plant bi werkt als j ZLTO.

BEDRIJFSOVERNAME

Bezoek een informatiebijeenkomst

over ‘Boer zoekt Boer’

Vandaag de dag is het geen vanzelfsprekendheid meer dat de oudste zoon van het gezin het boerenbedrijf overneemt. Steeds vaker verkiest men een baan buitenshuis boven het werk op de boerderij. Dit heeft grote gevolgen voor de toekomst van de agrarische sector in Nederland. Daarom is het sectorinitiatief ‘Boer zoekt Boer’ in het leven geroepen, een platform waar potentiële opvolgers en bedrijfshoofden zonder opvolger samen worden gebracht. Tekst: Kees van Vuuren Hoe vind je een goed bedrijf? Hoe ga je zo’n proces in? Hoe lang wil/moet je samenwerken? En als je een bedrijf hebt, maar geen opvolger: Hoe vind je een opvolger? Wat moet je doen om je bedrijf over te kunnen dragen? Kan dat wel, een bedrijf overdragen aan niet-familieleden? Allemaal vragen die spelen bij deelnemers aan een buitenfamiliaire bedrijfsovername. Om duidelijkheid te verschaffen over buitenfamiliaire bedrijfsovername zal in het kader van ‘Boer zoekt Boer’ een aantal informatiebijeenkomsten georganiseerd worden. Het uitwisselen van ervaringen rondom buitenfamiliaire bedrijfsovername staat centraal tijdens de informatiebijeenkomsten. Specialisten en ervaringsdeskundigen delen hun praktijkervaringen en beantwoorden vragen van de aanwezigen. Het doel van de bijeenkomsten is het creëren van een eerste vorm van bewustzijn. Voor geïnteresseerden die verder willen met het ‘Boer zoekt Boer’-traject, bestaat er een programma met vervolgavonden. De bijeenkomsten en het vervolgtraject worden georganiseerd met hulp van agrocoach Lianne Veenstra, Countus, Flynth en Rabobank. 26

BNDR

Meer informatie

Meer informatie over ‘Boer zoekt Boer’, het platform waar boeren zonder opvolger en potentiële opvolgers elkaar kunnen ontmoeten, vind je op www.bedrijfsovernameportal.nl. In de aankomende periode zal het online platform uitgebreid en geprofessionaliseerd worden. Wil je een informatiebijeenkomst bijwonen? Houd dan de communicatiekanalen van NAJK in de gaten of neem contact op met khaanraads@najk.nl.

Help! Een spuit in de Hollandse bloemenvelden…

Ruud Paauwe geeft tips om het gesprek met omwonenden aan te gaan De bonte velden van bloeiende tulpen zijn in de lente een typisch Nederlandse bezienswaardigheid. Wandel-, fiets- en autoroutes worden door bollengebieden uitgezet voor toeristen die een glimp willen opvangen van de Hollandse kleurenpracht. Een perfect plaatje van één van de grootste exportproducten van Nederland. Totdat er een spuit door de velden rijdt. De toeristen en omwonenden schrikken van dit ‘gifmonster’ en ballen de vuist. Terecht? Ruud Paauwe, sectormanager tuinbouw bij Rabobank Nederland, geeft raad.

Tekst: Ellen van den Manacker

Uitleg “In de bloembollenteelt wordt gebruik gemaakt van gewasbeschermingsmiddelen. Die middelen gaan bodemziektes en gewasaantasters tegen”, vertelt Paauwe. Om ziektes en plagen te voorkomen rijden telers vaak door de bloemenvelden met een spuit. Dat roept vragen op bij consumenten en toeristen. “Een reden voor telers om uitleg te geven over gewasbeschermingsmiddelen.”

Omgevingsbewust Het contact aangaan met omwonenden en voorbijgangers is niet voor iedere teler even makkelijk. “De bloembollensector is een zeer dynamische en innovatieve sector, waarin de cultuur introvert kan zijn. Daar zie ik verandering in optreden. Telers worden omgevingsbewust, ze beseffen dat als ze minder ruis willen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, ze de verbinding met omwonenden moeten en willen maken.”

len is opgelaaid. “Maar”, zegt hij, “ik vind het jammer dat belangenorganisaties die tegen gewasbeschermingsmiddelen zijn daar helemaal in doorslaan. Zij moeten ook het contact zoeken met telers en zich verdiepen in het hoe en waarom van de toepassing”, geeft Paauwe aan. “Die belangenorganisaties moeten bereid zijn om te luisteren en niet schreeuwen dat alle middelen bij voorbaat slecht zijn. Als dat zo was zouden we de wereld nooit kunnen voeden zoals we dat nu doen.”

andere rassen of groene middelen en natuurlijke vijanden. “Op open velden is dit laatste lastig, maar in de bewerking en bewaring zie ik goede resultaten. De sector probeert daarin veel en weet wat goed werkt. Mijn advies is om dat te delen met elkaar. Zo kunnen bewezen adviezen van andere telers sneller ingezet worden in de praktijk”, aldus Paauwe.

Ondernemerschap De Rabobank stimuleert bollentelers om het gesprek aan te gaan met omwonenden. “Tijdens financieringsaanvragen vragen wij hoe de ondernemer omgaat met gewasbeschermingsmiddelen en zijn omgeving. Contact met de omgeving noem ik ondernemerschap”, vindt Paauwe. “Als buren jou het leven zuur maken vanwege onwetendheid, kun je ook niet meer goed je bedrijfsvoering uitoefenen.”

Verandering

Communicatie

“Daarnaast zie ik verandering in het chemische middelenpakket. Er worden minder middelen beschikbaar gesteld op de markt en alternatieven zijn niet snel voor handen”, vertelt de sectormanager van de Rabobank. Dit dwingt ondernemers om verder te kijken naar

“Contacten leggen met de buurman is niet moeilijk”, vindt Paauwe. “Alles staat en valt met communicatie. Geef aan bij buren wat en waarom je aan het doen bent. Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, maar het geeft wel meer begrip.”

“Contact met de omgeving noem ik ondernemerschap”

Het gesprek “Een aantal telers durft het gesprek aan te gaan met de buurt, een grote groep is zoekende naar hoe ze het contact moeten leggen en er zijn telers die ervoor kiezen om het gesprek met omwonenden te vermijden”, zo schetst Paauwe. De sectormanager tuinbouw vindt het een taak van de sector om elkaar aan te spreken op het contact met de omgeving. “Het is zonde als 90% het goed probeert te doen en 10% het verpest. Daarom is het belangrijk dat de sector ervaringen met elkaar deelt en elkaar aanspreekt op ongewenst gedrag.”

Maatschappelijke discussie Paauwe vindt het goed dat de maatschappelijke discussie over gewasbeschermingsmiddeBNDR

Mogen ambtenaren een dag stage lopen op jouw bedrijf?

Geef je op voor een uitwisseling met beleidsmedewerkers. Na een geslaagd ‘Dagje Praktijk’ in 2014, organiseert NAJK ook dit jaar weer een uitwisseling tussen ambtenaren en agrarische ondernemers. Tijdens de uitwisseling lopen beleidsmedewerkers van het ministerie van Economische Zaken een dag mee met boeren en tuinders. Andersom mogen de agrarische ondernemers een kijkje nemen in het kantoor van de beleidsmedewerkers.

Tekst: Petra Kok / Illustratie: Henk van Ruitenbeek NAJK vindt het belangrijk dat beleidsmedewerkers van het ministerie van Economische Zaken een realistisch beeld krijgen van de werkelijkheid op een agrarisch bedrijf en organiseert daarom jaarlijks het ‘Dagje Praktijk’. Tijdens deze uitwisseling zullen ambtenaren met een

bezoek aan een boerenbedrijf ervaren welke invloed regelgeving heeft op de productie en bedrijfsvoering van agrariërs. Door informele gesprekken met de boer komt de ambtenaar te weten voor welke uitdagingen de agrarische ondernemer staat. Deze kennis en ervaring kan dienen als inspiratie voor de beleidsmedewerker tijdens het schrijven van beleidsstukken.

De deelnemende jonge agrariërs worden ook welkom geheten op het ministerie van Economische Zaken. Zij zullen daar een dag met beleidsmedewerkers meelopen en ervaren wat het leven van een ambtenaar inhoudt. Op het ministerie zullen de agrariërs op een actieve manier een beeld krijgen van de realiteit van de werkzaamheden op het ministerie door te participeren in onder andere simulaties en discussies.

Geef je op voor het ‘Dagje Praktijk’!

Voor de uitvoering van het ‘Dagje Praktijk’ is NAJK op zoek naar enthousiaste jonge boeren en tuinders die de ambtenaren een dag willen meenemen in de werkzaamheden op hun bedrijf en ook bereid zijn om een dag met een beleidsmedewerker mee te lopen. Ben jij trots op je bedrijf en wil je dit graag laten zien? Ben jij nieuwsgierig naar het werkveld van een ambtenaar? Meld je dan aan op www.najk.nl.

De spiegelreis Een weekend op pad met jonge agrarische ondernemers uit Nederland en België Op 6, 7 en 8 februari organiseerde LAJK in samenwerking met de Groene Kring, de Belgische belangenbehartigingsvereniging voor jonge boeren en tuinders, een spiegelreis: een driedaagse reis door Nederlands en Belgisch Limburg met agrarische jongeren die meer wilden leren over het bedrijfsovernameproces.

Tekst: Agnes van den Goor Vrijdagmorgen 6 februari ontmoette de groep van twintig jongeren elkaar in het BelgischLimburgse Kortessem. Ondernemerscoach Antoon Sanders beet het spits van de zogeheten ‘Spiegelreis’ af. Hij gaf de groep op een vlotte manier inzicht in de verschillende typen personen die er zijn. In de middag werd er een pluimveebedrijf bezichtigd. Vader en zoon leidden de enthousiaste groep jongeren rond over hun bedrijf terwijl ze vertelden over 28

BNDR

hun bedrijfsoverdracht. Vervolgens vertrok de groep naar een fruitbedrijf waar de jonge Belgen en Nederlanders een presentatie kregen over hun strikte bedrijfscultuur. De eerste overnachting vond plaats in het Belgische Gors-Opleeuw. De zaterdag werd afgetrapt door Adelinde Bouwman, trainer van bedrijfsovernamecursussen bij NAJK. Bouwman vertelde de aanwezige agrariërs over bedrijfsovername in Nederland. Door interactie in de groep werden de verschillen tussen Belgische en Nederlandse bedrijfsovernamesituaties duidelijk. Na het middageten zette de bus koers richting de Nederlandse provincie Limburg. De groep werd gastvrij ontvangen op het bedrijf met nertsen en blauwe bessen van familie de Kleine in America. De jongeren vonden de rondleiding op het bedrijf zeer interessant. Met een fles bessensap in de zak gingen de deelnemers naar

Dit project wordt met financiële steun van de Europese Unie gesubsidieerd (EFRO) (INTERREG IV-A programma Euregio Maas-Rijn) - “De Commissie investeert in uw toekomst”

Posterholt, waar voor het diner varkenshoudster Lianne Kuijsten-de Rond een presentatie gaf over haar ervaringen en samenwerking binnen hun familiebedrijf. Het avondprogramma bestond uit een optreden van Inspinazie, een Vlaamse improvisatie-toneelgroep. De laatste ochtend verzorgde Marlies Bosker van Movaeres een workshop over ondernemerschap, toegespitst op strategie, competenties en leiderschap. Na de lunch vertrok de groep naar Bocholt waar de familie Weltjens de groep verwelkomde op hun bedrijf. Na een interessante rondleiding werd de spiegelreis afgesloten met het Agrarisch Kansenspel.

Verrassende eindstanden

bij rendement ranking Stel je eens voor: alle belangrijke kengetallen op jouw bedrijf zitten precies op de norm, of zijn zelfs beter, hoeveel méér kun je dan theoretisch verdienen? De nieuwe module van UNIFORM-Agri, verborgen rendement, beantwoordt deze vraag. Het initiatief Rendement Ranking, georganiseerd door UNIFORMAgri en NAJK, heeft de deelnemers een praktisch inzicht gegeven in deze berekening. En met succes, er waren veel stijgers in het eindklassement. Tekst: Arja Versteeg

Nulmeting In januari zijn de deelnemers van Rendement Ranking gerangschikt op het verborgen rendement per koe, de zogenaamde nulmeting. Zo was er een uitgangspunt in januari en een eindranking in december. Het streven voor het verborgen rendement ligt zo laag mogelijk, nul euro verborgen rendement geeft namelijk aan dat de kengetallen en de achterliggende bedrijfsprocessen al optimaal zijn. Daar tegenover staat: hoe hoger het verborgen rendement, hoe meer verbetering er te halen is.

Vlakke BSK Bij de berekening van de eindstanden kwam een aantal interessante verschuivingen aan het licht. Deze werden tijdens de laatste bijeenkomst in februari gepresenteerd, waar ook het laatste deel van de masterclass werd gegeven. De laatste masterclass ging over productie. In de module wordt de factor ‘productie’ berekend aan de hand van de bedrijfsstandaardkoe (BSK). Harm-Jan van der Beek, Managing Director van UNIFORM, vertelt: “De BSK moet

zo vlak mogelijk zijn. In de module wordt schade berekend op het moment dat er één punt verschil tussen de productiegroepen zit. Dit maakt de module een toegankelijk instrument.”

Resultaten In de resultaten van de deelnemers is te zien dat de bijdrage van de melkproductie in het totale verborgen rendement onderling fluctueert. Bij de ene deelnemer is dit 9% en bij de hoogste is dit 97%. Gemiddeld kwam de bijdrage door melkproductie op het totale verborgen rendement in december op 48% uit. Bij de algemene resultaten is te zien dat bedrijven met een aparte jongveeopfok niet te vergelijken zijn met bedrijven waar jongvee het bedrijf niet verlaat. Door uitscharing van vee bij derden worden de cijfers voor veevervanging flink vervuild, alle verkopen worden hier immers in meegeteld. De bedrijven zonder aparte jongveeopfok hadden eenduidigere cijfers: deze zijn van € 125,- verborgen rendement in januari 2014 naar € 102,- in december gegaan. Een gemiddelde vooruitgang van € 23,- per koe per jaar. Dit vertaalde zich naar de ranking: veel stijgers in de top 10.

Rekenmodel Verborgen rendement is het berekenen van extra opbrengsten die gehaald kunnen worden door de verbeteringen van kengetallen ten opzichte van een realistisch optimaal doel (model). Daarbij geldt dat de ene verbetering een stuk rendabeler is dan de andere. Welke verbetering het gemakkelijkst te realiseren is, ligt bij elke veehouder anders.

Vruchtbaarheid 15%

Productie 70%

Verdeling verborgen rendement januari 2014

In januari 2014 komt het overgrote deel van het totale verborgen rendement uit de productiecijfers.

Uitslag Rendement Ranking Plaatsing Naam December 1 Melkveehouder A 2 Melkveehouder B 3 Melkveehouder C 4 Melkveehouder D 5 Melkveehouder E 6 Melkveehouder F 7 Melkveehouder G 8 Melkveehouder H 9 Melkveehouder I 10 Melkveehouder J

Plaatsing Verborgen rendement Plaatsen in januari in € per koe/jaar in winst 2014 december 2014 7 22 6 5 28 3 3 40 0 11 49 7 6 75 1 9 112 3 8 114 1 13 117 5 4 122 -5 15 130 5

Gezondheid 15%

Vruchtbaarheid 10%

Productie 48%

Gezondheid 42%

Verdeling verborgen rendement december 2014

Door een hoge veevervanging is het aandeel gezondheid flink vergroot ten opzichte van januari 2014. BNDR

Dalende melkprijs?

Bewaak je liquiditeit! Nu de melkprijs scherp is gedaald, vraagt de liquiditeit om aandacht. Vooruitkijken en anticiperen dragen bij aan een succesvol beleid. Flynth ondersteunt jou hier graag bij met een overzichtelijk kwartaalbericht. Lees hier hoe je dit kwartaalbericht effectief inzet om je liquiditeit te bewaken.

Illustratie: Henk van Ruitenbeek Het kwartaalbericht van Flynth geeft een overzicht van de ontvangsten en uitgaven per kwartaal. Dit jaar heeft Flynth voor alle melkveehouders eenmalig een standaard prognose opgenomen. Hierin wordt op basis van een geschatte melkprijs en voerkosten één jaar vooruitgeblikt.

Haal het meeste uit jouw kwartaalbericht in drie stappen: Stap 1 - Volg je liquiditeit. Door jouw lopende rekening te volgen en te vergelijken met het

patroon van ontvangsten en uitgaven, kun je jouw liquiditeit volgen. In het kwartaalbericht van Flynth is een samenvatting opgenomen met de maandelijkse mutaties. Dit sluit aan bij jouw lopende rekening. Stap 2 - Maak een prognose. In de prognose trek je de lijn zo goed mogelijk door naar het nieuwe jaar, met een inschatting van de belangrijkste ontvangsten en uitgaven per maand. Dit maakt dreigende tekorten zichtbaar, zodat je direct maatregelen kunt nemen. Een meer ingrijpende optie is om met de bank in gesprek te gaan. Bijvoorbeeld over vertraging van aflossingen of over een hoger kredietmaximum van de lopende rekening. Stap 3 - Volg de geldstromen. Volg alle geldstromen in het jaar. Check vooral of dit ver-

loop gaat zoals je verwachtte. Ook hier kun je snel handelen bij tegenvallers.

Meer informatie Flynth merkt dat banken heel kritisch reageren op ondernemers die niet tijdig hun maatregelen nemen. Zoek op tijd contact met Flynth om financieel in jouw comfortzone te blijven. Meer informatie over het kwartaalbericht en het bewaken van je liquiditeit vind je op www. flynth.nl/liquiditeit of neem contact op met Flynth via info@flynth.nl of 026 – 35 42 600.

CDA’er Jaco Geurts

over jonge boeren en tuinders De Tweede Kamer richt zijn pijlen steeds meer op de voedselproducenten van morgen. In debatten strijden politici voor beleid waar jonge boeren en tuinders het land- of tuinbouwbedrijf mee kunnen voortzetten. CDA’er Jaco Geurts, Tweede Kamerlid en woordvoerder Landbouw, is één van de strijders. Hij vertelt in dit interview over het belang van agrarische bedrijfsopvolgers. Wat is het belang van jonge boeren en tuinders in Nederland? “Voor de toekomst van de agrarische sector in Nederland zijn jonge ondernemers van essentieel belang. Zonder boeren en tuinders verliest Nederland invloed op zijn voedselvoorziening en op de veiligheid van zijn voedsel.” Op aanraden van NAJK heeft u het amendement ‘verbreding bedrijfsoverdracht’ ingediend in het wetsvoorstel ‘Verantwoorde Groei Melkveehouderij’… “Dat klopt. Bij het lezen van de wet vond ik gelijk dat het een gemis zou zijn als de fosfaatreferentie bij bedrijfsoverdracht niet goed geregeld zou worden. Jonge agrariërs zouden ineens strengere mestverwerkingsregels krij30

BNDR

gen dan diegene die zij opvolgen. Een jonge boer heeft al genoeg drempels om te overwinnen bij een bedrijfsovername. Een extra drempel die door invoering van de wet ‘Verantwoorde Groei Melkveehouderij’ zou ontstaan, wilde ik voorkomen.” Hoe is de samenwerking tussen NAJK en CDA verder? “De samenwerking tussen NAJK en CDA levert regelmatig concreet resultaat op. Zo wilde NAJK graag de vergroeningsverplichting in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) verruimen. Door een motie van het CDA krijgt nu iedere boer de mogelijkheid om ieder jaar een andere keuze te maken voor de invulling van het ecologische aandachtsgebied.”

Wat staat er komend seizoen op het gezamenlijke programma van NAJK en CDA? “Om de huidige mogelijkheden van bedrijfsovername te behouden en te versterken denkt het CDA samen met NAJK na over het huidige en toekomstige fiscale bestel voor de landen tuinbouw. De beschikbaarheid van kredieten is daarbij ook van groot belang.” Lees het hele interview met Jaco Geurts op www.najk.nl, onder het kopje ‘nieuws’.

Rutger van de St Broek reek 22 jaar Lid van AJF Skarsterlan

Arjan Stokman Koudum 21 jaar Lid van AJF Workum

Jonge melkveehouders ontvangen € 2.500,voor uitvinding Fertiseed De teelt van ruwvoer speelt een belangrijke rol in de toekomst. Om op efficiënte wijze een zo hoog mogelijke opbrengst van grasland te halen, bedachten de Friese melkveehouders Arjan Stokman (21) en Rutger van de Streek (22) de ‘Fertiseed’, een machine die kan bemesten en bijzaaien in één werkgang. Dit functionele idee werd beloond door het Innovatiefonds voor Telers. De jonge ondernemers kregen de aanmoedigingsprijs ter waarde van € 2.500,-.

Tekst: Ellen van den Manacker

Constante graslandopbrengst De studie Agrarisch Ondernemerschap in Dronten zette de twee melkveehouders aan het denken. “Via een externe schoolopdracht over de kringloopwijzer zagen we dat er veel verschil zit in de gemiddelde graslandopbrengst bij melkveehouders”, vertelt Arjan. De mannen vonden dat er een oplossing moest komen om een constante opbrengst van het grasland te realiseren.

Bijzaaien in het voorjaar In Friesland hebben de melkveehouders veel schade in het grasland door muizen en ganzen. “Om die schade te repareren zaaien wij, vlak na het bemesten, bij in het voorjaar in plaats van in het najaar. Toen dachten Arjan en ik: één en één is twee”, aldus Rutger. Het idee voor een machine om te bemesten en bij te zaaien werd geboren. “Dat zijn twee bewerkingen in één machine. Dit scheelt een rit, wat brandstof bespaart. Ook wordt de bodemdruk hierdoor verlaagd en is er, omdat de mineralen bij de kiemplantjes beschikbaar

“Twee bewerkingen in één machine”

zijn, een betere opkomst van het gewas”, legt Rutger uit.

‘Nooit geschoten is altijd mis’ Het idee werd ingediend bij het Innovatiefonds voor Telers. “We meldden ons aan onder het motto ‘nooit geschoten is altijd mis’. Als we de prijs zouden winnen, dan konden we ons plan uitwerken”, geeft Rutger aan. De studenten waren blij verrast toen ze hoorden dat ze de aanmoedigingsprijs ter waarde van € 2.500,hadden gewonnen. Rutger: “We zijn gelijk aan de slag gegaan met de uitwerking van ons idee.”

Simpele oplossing Een simpele handeling voor de innovatie van Stokman en Van de Streek bleek echter niet de oplossing te zijn. “We mengden het zaad door

de mesttank en bemestte het land”, legt Arjan uit. “Het zaad mengde niet goed door de mest, waardoor het niet evenredig werd verspreid over het perceel.”

Venturi-systeem Inmiddels hebben de ondernemers hun idee verder uitgedacht. “Als we het zaad gaan doseren bij de uitgang van de bemester, dan wordt het zaad gelijkmatig over het grasland verdeeld”, vertelt Arjan. Tussen de slang van de mesttank naar de bemester willen de jongens een venturi-systeem monteren. Arjan: “Dit systeem zorgt ervoor dat het zaad vanuit een aangekoppeld doseerbakje in de slang wordt gezogen en via de bemester gelijkmatig in de zode wordt gebracht.”

Proefjes Aankomend seizoen gaan de Friese jongens hun idee uitwerken. Het prijzengeld kunnen ze daarbij goed gebruiken. “We willen verschillende proefjes met het venturi-systeem, bemestingstechnieken en watertoevoer doen om het optimale resultaat uit het graszaad te halen”, aldus de mannen.

Meld jouw idee ook aan bij het Innovatiefonds voor Telers!

Heb jij een goed idee waardoor het gebruiksgemak van een machine of de functionaliteit daarvan toeneemt? Een idee dat nog niet eerder op de markt is verschenen? Dan komt jouw innovatie wellicht in aanmerking voor een leuke bijdrage (van € 2.000,- tot € 10.000,-) uit het Innovatiefonds voor Telers. Aanmelden kan tot 15 april 2015 via de website: www.innovatiefondsvoortelers.nl.

BNDR

Maximale opbrengst. Minimale verliezen. Bemesten moet iedereen. Toch doen sommigen dat anders. Bij hen gaan rendement en duurzaamheid hand in hand. Zij berekenen hun bemestingsplan met de geavanceerde NutriNorm Bemestingsplanner en gebruiken hoogwaardige meststoffen. Deze boeren bemesten beter.

Ik bemest beter

OCI0106_AD_BNDR_185x124mm_boeringras_bemestingsplanner_01.indd 1

Wil je jouw groene kennis over dieren, bloemen, planten of techniek delen met anderen? Stoas biedt 10 groene studierichtingen. Binnen het studiedomein Voeding & productie zijn dat bijvoorbeeld: •

Agrotechniek & Kennismanagement

•

Veehouderij & Kennismanagement

•

Tuinbouw / Akkerbouw

•

Voeding & Communicatie

Kijk op www.stoasvilentum.nl/ietsvoorjou of kom naar één van onze voorlichtingsdagen op zaterdag 14 maart of vrijdag 5 juni.

BNDR

www.nutrinorm.nl

25-02-15 15:49

Ga mee op studiereis

naar China! Lijkt het jou interessant om rond te kijken in één van de meest toonaangevende landen van dit moment? Ga dan met NAJK mee op studiereis naar China. Hét land met de snelst groeiende economie van de wereld. Tekst: Wolter Neutel

Uitdagingen De groei van de economie brengt nieuwe uitdagingen mee voor China, zeker op het gebied van landbouw, grondstoffen en voedsel. Door de toegenomen welvaart gaat de Chinese consument meer eisen stellen. Gezond en luxe voedsel, voedselzekerheid en het milieu zijn belangrijke vraagstukken geworden. Producten als zuivel en vlees komen meer in trek, Chinezen zijn bereid hier veel geld aan te besteden.

Landbouw China omvat met 1,4 miljard mensen 22 procent van de wereldbevolking. Toch heeft het land slechts beschikking over 7 procent van het wereldwijde landbouwareaal. Veel Chinese grond is niet geschikt voor landbouw. Met driehonderdmiljoen boeren is China de grootste producent van agrarische producten ter wereld. Veel kleine boeren zorgen ervoor dat China één van de grootste producenten van

Studiereis Jij kan, samen met nog 14 jongeren, met NAJK op studiereis naar China. Het doel van de studiereis is om bij jonge agrarische ondernemers een genuanceerde visie over agrarisch ondernemerschap in internationaal perspectief te ontwikkelen. Daarbij wordt gefocust op het vergroten van kennis en bewustzijn van vraagstukken die spelen rondom de thema’s voedselzekerheid, voedselveiligheid, de mondiale samenhang en de rol van de landbouw daarin. Naast het deelnemen aan de studiereis is het van belang dat jij als deelnemer in Nederland bekendheid geeft aan jouw deelname aan de reis. Vanuit NAJK zullen we hiervoor een beroep op je doen.

varkensvlees en eieren is. De melkveehouderij is groeiende. Daarnaast kennen we China als grootste rijstproducent en -consument. Het land heeft een grote graanproductie, waarvan de opbrengsten erg wisselend zijn. Desalniettemin blijft het voor de Chinezen lastig om zo’n groot deel van de wereldbevolking genoeg eten te geven op basis van relatief weinig landbouwgrond.

Ontwikkeling Om in de toekomst de voedselvoorziening voor eigen land veilig te stellen, steekt China sterk in op de ontwikkeling van de landbouw. Daarvoor wordt ook nadrukkelijk gekeken naar Nederlandse kennis van de agrosector.

Programma In hoeverre is voedselzekerheid mogelijk voor China? Wat betekent de toegenomen welvaart voor jouw onderneming? Welke kansen en bedreigingen liggen hier voor het Nederlandse agrarische bedrijfsleven? Naar het antwoord op deze en andere vragen gaan we op zoek in een breed programma: van bezoeken aan kleine bedrijven en megabedrijven tot gesprekken met instanties als de ambassade en boerenorganisaties. Je zult dit land met zijn rijke historie en interessante toekomst tijdens de studiereis op een manier leren kennen die voor de meeste toeristen niet is weggelegd.

Deze reis wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Economische Zaken.

Praktische informatie

Ga mee en leer tijdens een gezellige reis met andere jonge boeren en tuinders hoe collega’s in een totaal ander land hun bedrijf vormgeven. Wanneer? • Eind mei / begin juni (onder voorbehoud) Voor wie? • NAJK-leden met een brede interesse, dus ook uit verschillende sectoren. • 15 deelnemers per reis. Wat wordt van je verwacht? • Eigen bijdrage van € 1.250,- per persoon. Hierin zijn vlucht, visum, overnachtingen, maaltijden, vervoer en reisbegeleiding vanuit NAJK inbegrepen. • Actieve deelname in het uitdiepen van de thema’s. • Na afloop van de reis zet de deelnemer zich in om de tijdens de reis opgedane ervaringen aan een breder publiek bekend te maken. Deelnemen? • Voor meer informatie en aanmelding kijk op de website van NAJK (www.najk.nl). • Lees eerst de voorwaarden van inschrijving deelnemers. • Meld je aan via het inschrijvingsformulier welke te vinden is op www.najk.nl. Vul dit volledig in, anders kun je niet deelnemen. Stuur voor 30 maart 2015 het volledig ingevulde inschrijvingsformulier in.

BNDR

Jonge boeren drijvende kracht

achter duurzaamheid

De jeugd ligt in de samenleving vaak aan de basis van nieuwe producten en werkwijzen. Denk maar aan Facebook en Instagram, beide ontwikkeld door jongvolwassenen. Ook in de landbouw zijn jongeren voortrekkers van vernieuwing. Tekst: Toon Musschoot Toen Syngenta, wereldwijd leider in gewasbeschermingsmiddelen, vorig jaar een campagne lanceerde om de biodiversiteit in de landbouw te vergroten was NAJK dan ook één van de organisaties die vol enthousiasme mee op de kar sprong. De campagne streefde ernaar om jonge en minder jonge boeren aan de rand van hun akker een bloemenstrook aan te laten leggen. Die strook is niet alleen mooi om te zien, maar is ook nuttig voor bijen en andere goedaardige insecten. Ook zorgt die rand voor voldoende voedsel voor natuurlijke vijanden van bepaalde plaaginsecten. Syngenta leverde hiervoor kosteloos de bloemenzaden en NAJK en andere organisaties zorgden voor deelnemende agrariërs.

Nieuwe technieken Jongeren hebben ook voorsprong wanneer het gaat om het toepassen van nieuwe technieken in de landbouw. Dankzij apps en allerlei high-tech toepassingen kunnen boeren meer weten over de staat van hun gewas of preciezer beschermingsmiddelen aanbrengen. Er zijn zelfs enkele pioniers die met drones experimenteren! Dat is goed nieuws, want zo kan de gewas-

bescherming gedoseerd worden naar de behoeften van het gewas. Soms hoef je misschien niet eens middelen te gebruiken, al is de realiteit dat vele ziektes, virussen en plagen enkel goed bestreden kunnen worden met gewasbescherming.

Efﬁciënte middelen De focus van Syngenta ligt volop bij de ontwikkeling van efficiënte middelen die zo veilig mogelijk zijn voor mens, dier en omgeving. Dankzij jarenlang onderzoek kan Syngenta middelen op de markt brengen die beter en preciezer werken en gunstiger zijn voor het milieu. Die middelen kunnen chemisch of biologisch van aard zijn, maar eigenlijk is dat minder van belang: wat telt is de werking en veiligheid van het middel, en niet de afkomst.

afbreken en van daaruit veilig en gemakkelijk afgevoerd kunnen worden.

De beste methoden

The Good Growth Plan

Syngenta’s experts staan boeren en tuinders bij met advies over de beste methoden om de middelen te gebruiken. Soms kan dat behandeld zaad zijn. Rond het zaad wordt dan een laagje middel aangebracht om de plant vanaf het begin van de groei te beschermen. Niet alleen is de hoeveelheid middel veel kleiner dan bij bespoten gewassen, ook weersinvloeden zoals wind hebben amper invloed op behandeld zaad zodat het middel niet kan vervliegen. Een andere innovatie is de Heliosec, een bak waarin restvloeistoffen op het erf biologisch kunnen

Tegen 2020 wil Syngenta grote stappen nemen op het vlak van duurzame landbouw. Met ‘The Good Growth Plan’ streeft het bedrijf ernaar om in grote en kleine teelten efficiëntiewinsten te boeken zodat meer geoogst kan worden zonder daarbij meer water, grond of meststoffen te gebruiken. Daarnaast voorziet het plan om wereldwijd erosie tegen te gaan. Iets wat vandaag de dag zeer actueel is aangezien de Verenigde Naties 2015 heeft uitgeroepen tot het Jaar van de Bodem. Tot slot wil Syngenta ervoor zorgen dat alle medewerkers in de productieketen veilig en gezond kunnen werken. Een ambitieus plan, maar voor het waarborgen van de voedselzekerheid geen overbodige luxe. Zeker voor jongeren een mooie uitdaging om aan mee te werken!

“De focus van Syngenta ligt volop bij de ontwikkeling van efﬁciënte middelen die zo veilig mogelijk zijn voor mens, dier en omgeving” 34

BNDR

Jonge boeren en tuinders over…

gewasbescherming Rick Bregman | Tuinbouw | HAJK (Zuid-Holland) “Ons motto om de plantgezondheid te optimaliseren is: voorkomen is beter dan genezen. We proberen alles zo schoon mogelijk te houden en regelmatig het onkruid te verwijderen. In de toekomst zal de gewasbescherming zich veel meer gaan richten op het voorkomen in plaats van het bestrijden van ziektes en plagen. Dit zou kunnen door middelen in te zetten die de planten sterker maken. Daarnaast verwacht ik dat het toepassen van biologische bestrijding gaat toenemen, zoals de inzet van natuurlijke vijanden tegen parasieten. De discussie omtrent gewasbescherming laait maatschappelijk op. De consument heeft wat dat betreft de macht in handen. Verschillende tuincentra en supermarktketens gaan daarin mee. Als tuinder kan ik daar niet omheen. Ik zal erin mee moeten gaan om te kunnen blijven leveren. De overstap naar duurzamere methodes vind ik een goede zaak.”

Casper Mentink | Melkvee | DAJK “Bij ons op het bedrijf bespuiten we de maïs en af en toe het grasland, wanneer er te veel onkruid in staat. Daarnaast passen wij teeltwisseling toe. We wisselen land met onze buurman die akkerbouwer is. Op die manier houden we de bodemvruchtbaarheid goed, wat een positieve werking heeft op de plantgezondheid. Het is aan de sector om te laten zien dat gewasbescherming ook in de toekomst nodig is. Zonder gewasbescherming kunnen we niet het volledige rendement van ons land halen, waardoor de voedselprijzen stijgen en we voedsel moeten importeren vanuit het buitenland. Voedsel dat waarschijnlijk minder duurzaam geproduceerd is dan onze Nederlandse producten.”

Leo Sturm | Akkerbouw | HAJK (Noord-Holland) “Wij hebben een gangbaar akkerbouwbedrijf, in alle gewassen worden gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Hiermee bestrijden wij onkruiden en ziektes. Om de plantgezondheid te optimaliseren zorgen we voor goede groeiomstandigheden. Dat begint bij de bodem. Wanneer de bodem in een goede conditie is, is de plant weerbaarder tegen ziekten. Het gebruik van chemische middelen zal de komende jaren verder afnemen. Als sector zullen we nog meer dan we nu al doen, moeten uitleggen met welke reden wij gewasbeschermingsmiddelen inzetten. Gewasbescherming is in de akkerbouw een grote kostenpost. Een teler zal dus nooit zomaar zijn gewassen spuiten, maar alleen als dit echt nodig is.”

René Bal | Fruitteelt | ZAJK “Op ons fruitteeltbedrijf maken we op verschillende manieren gebruik van gewasbescherming. Naast chemische gewasbescherming om schimmels, bacteriën en insecten te reduceren, wordt er zoveel mogelijk gestreefd naar een biologisch evenwicht. Door middelen strategisch in te zetten worden natuurlijke vijanden gespaard. In de toekomst zal er steeds meer een tendens ontstaan naar biologische preparaten. Er zullen meer schimmels worden ontwikkeld die andere schimmels bestrijden, waardoor de ziektedruk afneemt en de weerbaarheid van de plant toeneemt. De discussie over emissie speelt momenteel sterk in de fruitteelt, aangezien er met dwarsstroomspuiten wordt gewerkt. Ik vind het belangrijk dat de sector bewust omgaat met het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen.”

Jan Aart Straver | Akkerbouw | FAJK “Tijdens het teeltseizoen hebben wij dagelijks te maken met gewasbescherming. Om kwalitatief hoogwaardige producten te leveren is een gezond gewas essentieel. Een keer in de week komt een teeltspecialist langs om ons advies te geven over de gewasbescherming. Ik verwacht dat de regels omtrent gewasbeschermingsmiddelen strenger worden. Hier moeten we als sector mee leren omgaan. Een mooie vorm hiervan vind ik geïntegreerde gewasbescherming. Daarbij worden eerst biologische manieren toegepast, wanneer deze niet werken kan er ingegrepen worden met chemische bestrijding. Op dit moment is het probleem dat dit voor gangbare telers niet betaald wordt, waardoor zij liever preventief handelen. Wij zouden in bepaalde teelten best over willen gaan op mechanische onkruidbestrijding, maar dit kost ons veel tijd en het is duurder.”

BNDR

Boeren hier, boeren daar

NAJK biedt een ludiek spel aan over ondernemen met oog voor de wereld

Elke dag gaat één op de negen mensen met honger naar bed, terwijl er genoeg voedsel in de wereld is. Jonge boeren en tuinders zijn de voedselproducten van de toekomst. Het is belangrijk dat zij weten wat er speelt in de wereld op het gebied van voedselvoorziening. Om informatie over de mondiale voedselproductie op een interactieve wijze over te brengen op jonge boeren en tuinders heeft NAJK samen met Oxfam Novib een nieuw initiatief opgezet: Boeren hier, Boeren daar. Tekst: Kees van Vuuren / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Met het initiatief ‘Boeren hier, Boeren daar’ wil NAJK zijn leden bewuster maken van de onderwerpen die spelen op het gebied van wereldwijde voedselproductie. Hierdoor krijgen jonge boeren en tuinders inzicht in hun positie op de wereldmarkt en hun invloed in mondiaal perspectief. Met een ludiek spel worden jonge agrariërs tijdens AJK-avonden, de Zwarte Cross en Wereldvoedseldag aan het denken gezet.

Spelthema’s Het spel gaat in op vijf thema’s: Klimaat: Klimaatverandering blijft een terugkerend thema in de media. Door toenemende broeikasgassen in de atmosfeer wordt het broeikaseffect versterkt. Dit leidt tot opwarming van de aarde. De agrarische sector is voor een deel verantwoordelijk voor de uitstoot van deze broeikasgassen. Wereldwijd komt 18 procent van de broeikasgassen uit de veehouderij. Energie: Ons hele leven is erop ingericht: energie. Als het donker wordt, doen we het licht aan en als het koud is, zetten we de verwarming hoger. Veel van onze energie wordt opgewekt uit fossiele brandstoffen. Hier komen schadelijke stoffen bij vrij en bovendien raken ze op den duur op. We zullen een overstap moeten maken naar alternatieven, zoals windenergie en zonne-energie. Of toch biogas? Wordt de agrarische sector de energieproducent van de toekomst? Water: De verschillen omtrent water zijn wereldwijd gigantisch. In Nederland hebben we te veel en moeten we onszelf met dijken beschermen tegen water, terwijl in andere delen van de wereld een groot tekort aan water is. Daarnaast is het een blijvende uitda36

BNDR

ging om te zorgen voor een goede waterkwaliteit. Wat is de invloed van onze gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen hierop? Bodem: 2015 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het internationale jaar van de bodem. De hele wereld besteedt aandacht aan de waarde van de bodem. Als jonge agrariër heb je ook veel met dit onderwerp te maken. Voortdurend zijn boeren en tuinders bezig om, binnen de kaders van de Nederlandse weten

regelgeving en zonder de grond over te bemesten, te zorgen voor een optimale bodemvruchtbaarheid. Landjepik: Wereldwijd woedt een keiharde strijd om grond. Kleine boeren in ontwikkelingslanden verliezen daarbij vaak hun land, huis en voedsel, zonder fatsoenlijke consultatie of compensatie. Dit wordt landjepik genoemd. Wat kun jij doen om landjepik te bestrijden?

Boek het interactieve spel over ‘Boeren hier, Boeren daar’!

Wil jij graag met jouw AJK of JAV op een interactieve manier aan de slag gaan met de thema’s klimaat, energie, water, bodem en landjepik? Boek dan nu het spel over ‘Boeren hier, Boeren daar’! Het spel dat aanzet tot beweging en discussie is vanaf april 2015 beschikbaar. Reserveren kan door een mail te sturen naar Wolter Neutel (wneutel@najk.nl).

Schoner, Groener, Beter

Actieplan gewasbescherming 2015-2020 De Nederlandse landen tuinbouw is wereldspeler in de teelt van schone producten. Toch blijft het reduceren van het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen hoog op de agenda staan. Om ambitieuze doelstellingen, die gesteld zijn in de kabinetsnota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’ en verwacht worden vanuit de maatschappij, te behalen heeft LTO Nederland vorig jaar het actieplan ‘Schoner, Groener, Beter!’ geschreven. Joris Baecke, voormalig dagelijks bestuurder bij NAJK en inmiddels voorzitter van de werkgroep Plantgezondheid bij LTO Nederland, vertelt over dit groot opgezette actieplan.

Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek De milieubelasting is in de afgelopen jaren al sterk afgenomen. Is zo’n actieplan nog wel nodig? “Naar aanleiding van de kabinetsnota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’ die van 2004 tot 2010 liep is de milieubelasting met 85 procent verminderd. Dat is een indrukwekkend resultaat, behaald door verbeteringen in spuittechnieken en het vervangen van milieuschadelijke gewasbeschermingsmiddelen. De doelstelling was destijds 95 procent. De lat lag dus hoger. Niet behaalde resultaten van de vorige nota zijn doorgetrokken naar de tweede nota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’.” Wat houdt de tweede kabinetsnota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’ in? “In 2013 bracht het kabinet de tweede nota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’ uit. De nota is een vervolg op de eerste nota. In de nota worden doelstellingen voor de periode 2013 tot 2023 geformuleerd over een veilig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen voor mens, dier en milieu.” LTO Nederland heeft de leiding in het actieplan genomen. Wat is jullie drijfveer daarvoor? “De Nederlandse landen tuinbouw heeft een leidende positie in wereld. Onze kwalitatieve producten worden geteeld in een dichtbevolkt land met veel water. Die factoren maken het extra uitdagend om te zorgen dat emissie naar de omgeving zo beperkt mogelijk blijft. We hebben de ambitie om wereldwijd toonaangevend te blijven. Daarvoor moeten we continu werken aan onze ‘license to produce’. Als er druk ontstaat op ons middelenpakket, wat gevolgen heeft voor onze productie, dan moeten wij als sector proberen die belemmeringen weg te nemen. Daarom vond LTO Nederland het tijd voor een actieplan.” Het actieplan ‘Schoner, Groener, Beter!’ is het resultaat... “Dat klopt. Het actieplan loopt van 2015 tot 2020 en is deels gebaseerd op de doelstellingen uit de tweede kabinetsnota, maar ook op wensen van

de maatschappij en onze achterban. De doelen in het actieplan zijn samen te vatten onder de noemers schoner, groener en beter. Schoner door de verdere emissiereductie in zowel open teelt als bedekte teelten, groener door vergroening van middelen- en maatregelenpakket en beter door verdere optimalisatie van geïntegreerde teeltsystemen en borging van duurzame gewasbescherming in ketenverband.” De doelstellingen van het actieplan richten zich op alle sectoren van de landen tuinbouw. Hoe hebben jullie dat aangepakt? “Het actieplan is breed opgezet. Voor alle sectoren die met gewasbescherming te

maken hebben zijn doelen gesteld. Dit is in samenwerking met sectorvertegenwoordigers tot stand gekomen. Iedereen werkt ook actief mee om gestelde doelen in het actieplan te behalen. De brede opzet is ambitieus, maar wel realistisch. Ambitieus omdat we de hele sector meenemen en realistisch omdat het om maatregelen gaat die in principe al markintroductie hebben gehad en praktijkrijp zijn.”

“We hebben de ambitie om wereldwijd toonaangevend te blijven. Daarvoor moeten we continu werken aan onze ‘license to produce’.”

Aan de slag met ‘Schoner, Groener, Beter!’

Het actieplan ‘Schoner, Groener, Beter!’ richt zich op alle sectoren die gebruik maken van gewasbeschermingsmiddelen, dit zijn: glastuinbouw, akkerbouw, fruitteelt, bloembollen, bomen en vaste planten. Elke sector heeft zijn eigen doelstellingen. Om telers te helpen met het bereiken van deze doelen reikt LTO Nederland tools aan zoals emissiekaarten, de erfemissiescan en de gewasbeschermingsmonitor. Ben jij benieuwd wat er in het actieplan staat en hoe jij als teler kan helpen om de doelen te behalen? Kijk dan op www.lto.nl en zoek op: schoner, groener, beter.

BNDR

Johan de Jong Leerbroek 28 jaar Lid van AJK Alblasserwaarden Vijfheerenland

“Gewasbescherming noodzakelijk in onz Johan de Jong teelt 36 hectare appels en peren Op 36 hectare in Leerbroek, Harmelen en Kedichem teelt Johan de Jong (28) in VOF met zijn ouders en broer zeven rassen appels en peren. Op de hoofdlocatie van fruitbedrijf De Jong in Leerbroek wordt naast de boomgaard gewerkt aan het koelen, sorteren, verpakken, verkopen en transporteren van hardfruit voor eigen bedrijf en voor derden. Johan is verantwoordelijk voor de teelt van het fruit en het toedienen van gewasbeschermingsmiddelen in de boomgaard. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Groei “Naast de fruitteelt, verzorgen we ook dienstverlening als koelen, sorteren en verpakken voor andere fruitbedrijven”, vertelt Johan. Vanuit de toenemende vraag voor deze 38

BNDR

dienstverlening is het bedrijf van familie De Jong in de afgelopen vijftien jaar enorm gegroeid. Inmiddels telen ze op 36 hectare appels en peren, daarnaast koelen, sorteren, verpakken, verkopen en transporteren ze fruit. “Dat doen we voor bedrijven door heel Nederland”, vertelt Johan. “Zo’n 90% van het

fruit dat over onze sorteerbanden gaat, is voor andere bedrijven.”

Passie “Ik zit in VOF met mijn broer en ouders. Mijn zus werkt in loondienst op de sorteerafdeling”, legt Johan uit. De passie van Johan in het

Bedrijfsgegevens Fruitbedrijf De Jong 36 hectare 7 rassen Appels en peren Koelen, sorteren, verpakken, verkopen en transport voor derden

Natuurlijke vijanden “Wij werken met een natuurlijke vijand voor fruitmotaantasting”, vertelt Johan. “Veel natuurlijke vijanden voor plagen in de boomgaard zijn er niet of ze zijn moeilijk verkrijgbaar en prijzig. Het toedienen van gewasbeschermingsmiddelen is daardoor voor ons een goedkopere oplossing.”

Genetische modiﬁcatie

“Als schurft er door genetische modiﬁcatie uitgehaald kan worden, zou dat veel spuitbeurten schelen”

is e teelt”

ming een groot aandachtspunt in de boomgaard van familie De Jong. Op jaarbasis schat Johan dat hij vijftien uur per hectare gewasbeschermingsmiddelen toedient. Schurft, een schimmel die zorgt voor zwarte plekken op appels en peren, is een van de belangrijkste plaagdoeners in de teelt van appels en peren.

Advies Voor het spuiten werkt De Jong met een teeltadviseur en een vast model dat op basis van vorige bespuitingen en het klimaat berekent wanneer er weer gespoten moet worden. “Ik wil niet overmatig spuiten, daarom moet ik goed inspelen op de weersvoorspelling. De teeltadviseur en het werken met zo’n model helpen mij om een betere indicatie te maken van wanneer ik wat moet spuiten”, vertelt Johan.

Gevolgen

familiebedrijf ligt bij de fruitteelt. “Het hele plaatje van mooi fruit tot een financieel goed resultaat, dat vind ik interessant.” In de vennootschap heeft elke vennoot zijn eigen specialisatie. Zo is Johan verantwoordelijk voor de fruitteelt, zijn broer Dirk voor de commerciële tak, zijn vader voor de sorteerafdeling en zijn moeder neemt de boekhouding voor haar rekening.

Ziektes en plagen “Gewasbescherming is heel belangrijk in onze teelt”, vindt Johan. “Als we niet spuiten, dan krijgen we last van ziektes en plagen in onze boomgaard.” Vanaf het voorjaar, als de boom begint uit te lopen, tot juni is gewasbescher-

“Tegen plagen in de fruitteelt is goed te spuiten”, geeft Johan aan. “Maar als het misgaat, dan is het ook goed mis.” Afgelopen seizoen kampte de boomgaard van familie De Jong met een koude en natte bloeiperiode. “In de oogst van vorig jaar was dat terug te zien”, geeft Johan aan. Voor het aankomende seizoen heeft dat ook gevolgen: “We moeten harder werken om de schimmels van afgelopen jaar te verwijderen.”

Minder middelen Ondanks dat vele spuitmomenten nodig zijn op het bedrijf van De Jong, ziet Johan de noodzaak om minder chemische middelen te gebruiken. “Er worden steeds meer middelen verboden of er worden beperkingen opgelegd. We zijn continu op zoek naar mogelijkheden om minder te spuiten of met middelen van biologische oorsprong te werken.”

Helemaal geen gewasbeschermingsmiddelen meer toepassen in de fruitteelt is onmogelijk, voorziet Johan. “In de biologische teelt wordt veel kalkzwavel gespoten. Zij moeten vaker spuiten dan gangbare telers en de kwaliteit van het fruit is onder de maat.” Wel denkt Johan dat met genetische modificatie veel te winnen is in het reduceren van gewasbeschermingsmiddelen. “Ik spuit gemiddeld 22 keer per jaar tegen schurft. Als schurft er door genetische modificatie uitgehaald kan worden, zou dat veel spuitbeurten schelen”, legt Johan uit.

Schurftresistent ras Een stormloop van consumenten op schurftresistente rassen is er echter niet, zo ervoer Johan vorig jaar. Hij teelde het schurftresistente appelras ‘Santana’. “Ik heb in dat ras twee keer gespoten tegen schurft”, vertelt Johan. “Ondanks het sterk verminderde aantal spuitbeurten, was de appel slecht verkoopbaar. Dat vind ik jammer. Voor de Nederlandse fruitteelt is dit een goed product, maar het wordt niet opgepakt door media en consumenten”, concludeert Johan.

Consument Vorig seizoen stond de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) bij familie De Jong op de stoep. Een echtpaar dat naast een perceel van De Jong woont, kreeg last van hoestbuien. “Daarnaast dacht het echtpaar, omdat ik vanwege het klimaat voornamelijk vroeg in de ochtend of in de avond spuit, dat mijn werkzaamheden het daglicht niet konden verdragen”, vertelt Johan. De AIVD heeft zijn percelen en spuit onderzocht op onder andere middelengebruik, de wijze en tijd van toediening. “Alles is uiteindelijk goedgekeurd.”

Verschuiving Johan voorziet, ondanks de discussie in de samenleving en politiek over gewasbeschermingsmiddelen, niet direct gevaren voor de fruitteelt. “De fruitteelt zal altijd blijven. Er zal wel een verschuiving komen in het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen”, verwacht Johan. “We moeten meer op onze middelen letten of de consument moet schade aan het product accepteren.”

“We zijn continu op zoek naar mogelijkheden om minder te spuiten of met middelen van biologische oorsprong te werken” BNDR

BAJK organiseert ‘Imago, zo doe je dat!’ De leergang ‘Imago, zo doe je dat!’ van BAJK geeft jonge boeren uit Brabant via leuke, praktische en interactieve workshops handvatten om zelf richting te geven aan hun imago, zowel online als offline. De eerste workshop begint op 17 maart. Kijk op www.bajk.nl voor meer informatie.

Avond ‘ Versier

met Plezier’

Een hit onder de AJK’s: de avond ‘Versier met Plezier’. Tijdens een avond ‘Versier met Plezier’ worden de kneepjes van het versiervak haarfijn uitgelegd. Kennis over versieren, spreekvaardigheid, communicatie en expressie staan centraal tijdens deze bewogen avond. Serieuze onderwerpen worden afgewisseld met ludieke momenten. Na een avondje ‘Versier met Plezier’ zal het flirten en versieren onder de leden van jouw AJK gemakkelijker verlopen. Voor meer informatie over deze liefdevolle avond kan het bestuur van jouw AJK terecht bij Agaath Timmerman (atimmerman@najk.nl).

AJF Dantumadeel op studiereis naar

Oost-Duitsland en Polen

Eind januari vertrokken 32 leden van AJF Dantumadeel op studiereis naar Oost-Duitsland en Polen. In Oost-Duitsland werden twee melkveebedrijven bezocht met 1.250 en 5.200 melkkoeien. Beide bedrijven molken op twee locaties en beschikten over veel grond. De leden van AJF keken hun ogen uit: de bedrijven werden strak gemanaged en het vee zag er zeer goed uit. De flinke daling van de melkprijs was een grote zorg van de Duitse ondernemers. In Polen werd een bezoek gebracht aan een groot akkerbouwbedrijf, een melkveebedrijf en een paardenstoeterij. Het akkerbouwbedrijf bestond uit een boerderij in het dorp en een voormalig Russisch vliegveldterrein. Compleet met 23 oude vliegtuigbunkers besloeg het bedrijf 1.500 hectare. Naast de zeer interessante excursies was er tijd om, vooral in de avonduren, de steden Szczecin, Poznan en Berlijn te verkennen. AJF Dantumadeel kijkt terug op een zeer geslaagde reis. Het bestuur van AJF Dantumadeel is alweer plannen aan het smeden voor de studiereis in 2016.

Een avond speciaal voor Gelderse bestuurders Eind januari organiseerde GAJK een avond speciaal voor bestuurders van AJK’s en JAV’s bij Kalverhouderij Beekzicht in Barneveld. Tijdens de bijeenkomst werd stilgestaan bij de thema’s communicatie en presentatie. Marieke de Weerd, van DLV Dier Groep, vertelde hoe de bestuurders zichzelf kunnen presenteren. Daarnaast is ingegaan op het thema ledenbinding. Hoe weet een AJK-bestuur de belangen, beweegredenen en behoeften van de leden en hoe zorgt het bestuur dat ze hierbij aansluiten? Een afwisselend programma met zowel informatieve thema’s als leuke activiteiten was volgens de aanwezigen van belang, met name omdat er soms een groot leeftijdsverschil is tussen de leden. Vervolgens verzorgde Lianne Wijnne van Kalverhouderij Beekzicht een presentatie en rondleiding over dit innovatieve en duurzame bedrijf.

Boer versus burger bij AJK Ommen In februari organiseerde AJK Ommen in samenwerking met LTO een avond over de kloof tussen burger en boer. Een gemengd gezelschap van LTO- en AJK-leden heeft met input van sprekers Karin van der Toorn, Jantien Tempert en Gerrit Marsman gediscussieerd over het bestaan en het verkleinen van de kloof. Karin van der Toorn vertelde de aanwezigen dat ze uit de slachtofferrol moeten springen en in gesprek moeten gaan met burgers die hun vraagtekens zetten bij de huidige landbouw. Tempert liet zien hoe consumenten zich gedragen en waarom een consument koopt wat hij koopt. Gerrit Marsman bekeek het vanuit een biologisch standpunt. Hij concludeerde dat het voor boeren belangrijk is om achter hun product te staan. De avond werd afgesloten met een discussie. De stemkaartjes vlogen door de lucht tijdens de stellingen. Een geslaagde avond die de boeren heeft aangezet tot nadenken.

BNDR

BESTUUR

Het bestuur van…

AJK Zuidwesthoek De 21-jarige Rens Mulder is na zijn mbo-opleiding Veehouderij direct in maatschap gegaan met zijn ouders. Samen runnen ze een melkveebedrijf net buiten Dwingeloo (Drenthe). Op dit moment melken ze 120 koeien en hebben ze 70 hectare grond in gebruik. Hiervan is 56 hectare grasland en 14 hectare maïs. In het nieuwe bestuur van AJK Zuidwesthoek is Rens actief als vicevoorzitter. Waarom zit je in het bestuur van AJK Zuidwesthoek? “Onze afdeling was doodgebloed. Om weer leven in de AJK te blazen, moest er een nieuw bestuur gevormd worden. Met hulp van DAJK is er een enthousiaste groep bestuurders bij elkaar gezocht. De huidige voorzitter is een oud-klasgenoot van mij, via hem hebben ze mij gevraagd voor het bestuur.” Waar zijn jullie de laatste tijd mee bezig? “We zijn voornamelijk bezig met het bij elkaar krijgen van een enthousiaste club jongeren die graag deelneemt aan onze activiteiten. Daarom organiseren we veel verschillende avonden. De startavond over weidegang heeft plaatsgevon-

den op ons melkveebedrijf. Ook hebben we een avond gehouden over fokkerij, waarbij we een spoedcursus veebeoordelen kregen.” Hoe hebben jullie de doorstart van jullie AJK gemaakt? “We hebben met behulp van de oude ledenlijst en ons netwerk uitnodigingen verstuurd naar jonge agrariërs in onze omgeving. Met het bestuur hebben we afgesproken dat ieder bestuurslid een auto vol jongeren meeneemt naar de activiteiten. Zo krijgen we snel een grote groep bij elkaar. We proberen ook veel reclame te maken via Facebook. Het belangrijkste is dat wij interessante activiteiten organiseren, dan komen de leden vanzelf.”

Wat zijn de grootste uitdagingen voor de komende tijd? “We willen graag een grote club actieve leden krijgen, waarmee we bijvoorbeeld discussieavonden kunnen houden.” Wat was jouw hoogtepunt binnen het bestuur? “Mijn hoogtepunt was de eerste avond die wij georganiseerd hebben. Deze avond was bij mij op het bedrijf. Wij hebben net een nieuwe stal gebouwd en de aanwezigen vonden het leuk om dat te bekijken. We hadden een opkomst van ruim vijfendertig mensen. Daar ben ik enorm trots op!”

Tuinbouwjongeren leren over

Big Data

LAJK organiseert basiscursus elektriciteit

In samenwerking met opleidingsinstituut Syntra is op 14 januari een cursus elektriciteit van start gegaan in Limburg. Deze cursus bestaat uit een klein theoretisch gedeelte en een groot deel praktijk. “We wilden een cursus aanbieden waar onze leden in de praktijk iets aan hebben. Behalve de gangbare stof is er ook rekening gehouden met de achtergrond van onze leden. Daarom wordt er ook aandacht besteed aan onderwerpen als noodstroomvoorzieningen en krachtstroom”, vertelt LAJK-bestuurder Willem Evers.

Vele tuinbouwbedrijven hebben belangrijke data beschikbaar waar niets mee gedaan wordt. Het gebruik van Big Data wordt daarom steeds meer gezien als essentiële voorwaarde voor het verbeteren van de bedrijfsresultaten en concurrentiepositie van tuinders. Voor vele jonge tuinders is Big Data nog een onbekend begrip. Des te belangrijker voor Tuinbouwjongeren om een bijeenkomst te organiseren over dit onderwerp. Sprekers Harrij Schmeits van Frugicom en Bert Buis van Floridata vertelden de zestig aanwezige tuinders over de kansen voor de tuinbouwsector met het gebruik van Big Data. Een interessante en leerzame avond op een unieke locatie: de afmijnzalen van FloraHolland in Naaldwijk.

Succesvolle workshop ´Imago en social media´ van BAJK Een goed imago is wat iedere agrariër wil bereiken. Maar hoe kun je dat bereiken in deze maatschappij waarbij social media een cruciale rol speelt? Om jongeren bewust te laten worden van social media organiseerde BAJK de afgelopen maand zes workshops ‘Imago en social media’ bij HAS Hogeschool, MBO Helicon Den Bosch en Prinsentuincollege. Tijdens de workshop werd ingegaan op de boodschap die overgebracht moet worden. Komt deze ook daadwerkelijk over? En hoe gaan jongeren om met reacties via social media? Reageren ze op alles en wat schrijven ze in hun reactie? De workshop ‘Imago en social media’ wordt ook verzorgd bij Brabantse AJK’s. BNDR

AGRARISCHE VAKBEURZEN

EVENEMENTENHAL SECTORGERICHT, LANDELIJKE DEKKING EN REGIONAAL BEREIK Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

20, 21 en 22 oktober 2015

LIV HARDENBERG

Dé vakbeurs voor de intensieve veehouderij

Hardenberg

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

27, 28 en 29 oktober 2015

RMV HARDENBERG Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Noord, Oost en Midden Nederland en Duitsland

Gorinchem

Venray

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

17, 18 en 19 november 2015

RMV GORINCHEM Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Zuid, West en Midden Nederland en België

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

23, 24 en 25 februari 2016

RMV VENRAY

Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Zuid, Oost en Midden Nederland, Duitsland en België

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

1, 2 en 2 maart 2016

LIV VENRAY

De vakbeurs voor de intensieve veehouderij

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 29 mei 2015 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816, 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Luuk Teelken uit Schagen puzzelde uit dat koe Lenie de oplossing was van de vorige Sudokoe. Hij heeft daarmee de taart gewonnen.

Dorien

Francien

Ellen

Linda

Jolien

Marije

Rian

Sanne

Sharien BNDR

Het bedrijf overnemen

met vertrouwen in de toekomst.

Samen werken aan een succesvolle agrarische bedrijfsopvolging Bedrijfsopvolging vraagt om goede voorbereiding. Daarom werkt de Rabobank samen met jou aan een succesvolle overname. Met het Rabo OpvolgersPerspectief ontdek je waar jouw kracht ligt en welke strategie bij jou en je bedrijf past.

Meer weten? Neem contact op met je accountmanager. Een aandeel in elkaar