BNDR Juni 2015 // Thema: Kostprijs // Bijlage: Mechanisatie by Ellen van den Manacker

JUN2015 Jouw agrarische jongerenblad

Bijlage: Mechanisatie Leeke Bouwens startte zijn eigen geitenopfok- en geitenmelkbedrijf Tien vragen over het T-Rijbewijs

Kostprijs Thema :

“Nu de melkprijs daalt wil ik extra aandacht voor mijn liquiditeit.” Arjen van Vliet / melkveehouder

FlynthVision. Doelgericht ondernemen op basis van actuele cijfers. Melkveehouder Arjen van Vliet runt in Zeewolde een bedrijf met 220 melkkoeien. Nu de melkprijs daalt, wil hij extra aandacht voor zijn liquiditeit. FlynthVision helpt hem zijn ontvangsten en uitgaven scherp in beeld te brengen en voegt daar een schatting voor het komend jaar aan toe. Zo kan Arjen in één oogopslag zien hoe het gaat lopen. Wilt u weten wat FlynthVision kan betekenen voor úw doelen en ambities? Kijk voor vestigingen en adviseurs op www.flynth.nl

Ondernemen inspireert

ERIC XXXXX

Kostprijs

Jullie herkennen het vast wel: je bent aan het werk in de schuur, de kas, de stal of op het land. Je bedenkt tal van veranderingen die je wilt doorvoeren op jouw bedrijf. Aan ideeën meestal geen gebrek. De ideeën variëren van kleine, slimme aanpassingen tot grote veranderingen waarbij je financiers moet overtuigen tot het financieren van jouw plan. Ideeën, groot of klein, kunnen een grote invloed hebben op jouw kostprijs, zowel verlagend als verhogend. Maar, ontwikkelingen waar je zelf niet direct invloed op hebt kunnen grote gevolgen hebben voor je kostprijs en dus je bedrijfsresultaat. Hierbij valt te denken aan cao-veranderingen voor het personeel, dierrechten, kosten van mestafzet, maar ook de verandering van hectarebetalingen in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Op bedrijfsniveau hebben we niet direct invloed op deze ontwikkelingen. Net zo weinig invloed hebben wij op de opbrengstprijs van onze producten. Waar wij wel invloed op hebben is onze kennis van de bedrijfsspecifieke kostprijs. Een algemene kostprijs is veel te globaal en zegt niet veel. Die van je eigen bedrijf is interessant! Wat levert dit op? Helaas niet direct een hogere opbrengstprijs. Wel een financieel kennisniveau dat van een jonge boer of tuinder verwacht mag worden. Met deze specifieke bedrijfskennis op zak zul je merken dat je in staat bent bewustere bedrijfskeuzes te maken, beter kan anticiperen op veranderingen en gesprekken met accountants en financiers op basis van gelijk kennisniveau kan voeren. Daarom is de meest waardevolle investering: de berekening van je bedrijfsspecifieke kostprijs!

INHOUD

Eric Pelleboer, voorzitter NAJK

In dit juninummer 4 De kostprijs in de agrarische sector 6 NAJK in het nieuws 8 De BoerenBattle Quiz 9 De kostprijs in de pluimveehouderij 10 Leeke Bouwens startte zijn eigen geitenopfok- en geitenmelkbedrijf 13 Column Wim Bos 13 Update over de top-up 14 Young Farmers Day 16 NAJK, wat doen zij nou precies voor jou als lid? 17 De prijs van de vrije markt 18 Column Jan Breembroek 18 Boek nu de AJK-avond Wereldboeren! 19 Voor jouw AJK! 21 In het hooi met… Geert Lindenhols 23 “New Holland biedt mij de beste kwaliteit voor een goede prijs” 25 Tien vragen over het T-rijbewijs 26 Oud&Nieuw: Robin Peeters uit Neer 28 “Helaas is de kostprijs van vandaag geen garantie voor de toekomst” 29 Jonge boeren en tuinders over… kostprijs 30 Meer oog voor klauwen 33 Terugblik studiereis China 34 NAJK over het fosfaatplafond 35 Boer zoekt Boer 36 Marco Boon werkt bij de enige biologische kalverhouder in Nederland 38 Verduurzaamt onze bodem wel met ons mee? 39 “Tijd voor ouderwetse kippensoep” 40 Uit alle hoeken 42 Maïschallenge heeft ons veel gebracht 43 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 26 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 6 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Misha Stork, 0314-35 58 32, misha.stork@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Leeke Bouwens

BNDR

De kostprijs

in de agrarische sec De kost gaat voor de baat uit, oftewel: om te verdienen moeten

eerst kosten gemaakt worden. Om uiteindelijk een goed rende-

ment te behalen, is het voor een ondernemer belangrijk om goed in beeld te hebben hoe hoog de kosten precies zijn. De kostprijsberekening kan een belangrijk instrument zijn om de koers van een onderneming te bepalen. Een zorgvuldige berekening geeft naast inzicht in de te verwachten kosten ook duidelijkheid over de benodigde omzet van het bedrijf. Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek De kostprijs speelt een belangrijke rol in het agrarisch ondernemerschap. Intensieve ondernemers en tuinders zijn al lange tijd gefocust op de kostprijs. Voor melkveehouders, die sinds 1 april 2015 produceren voor de vrije markt, zal de kostprijs een steeds grotere rol spelen in hun bedrijfsvoering. Akkerbouwers en in toenemende mate melkveehouders worden in de berekening van de kostprijs geconfronteerd met de hoge grondprijzen in Nederland.

Som van kosten Wat is de kostprijs eigenlijk? Van Dale omschrijft de kostprijs als ‘som van kosten die nodig zijn voor het maken van een product’. Er bestaan vele methodes om de kostprijs te berekenen. Bij alle berekeningen wordt gerekend met directe en indirecte kosten en vaste en variabele kosten.

Kostprijs beheersen Door de kostprijs te beheersen kan een bedrijf inspelen op een winstgevende bedrijfsvoering. Efficiënter werken, bepaalde investeringen wel of niet doen en door de kwaliteit van

productiemiddelen als grond, gebouwen, mechanisatie en voer kan de kostprijs worden beïnvloed. Onder druk van de markt is in de afgelopen jaren de kostprijs op agrarische bedrijven al flink gedrukt.

Kansen en bedreigingen Over de rol die de kostprijs moet spelen in een bedrijfsvoering zijn de meningen verdeeld. Hieronder worden enkele kansen en bedreigingen uiteengezet: • Kans: Kostprijs geeft inzicht in bedrijfseconomische situatie. Door de kostprijs te bepalen en vooral door deze uit te splitsen in verschillende posten kan nauwkeurig bepaald worden waar het geld heen gaat. • Kans: Vergelijk de kostprijs met collega’s en voorgaande jaren. Accountantskantoren verzamelen veel gegevens van hun klanten en berekenen hieruit gemiddeldes. Door de eigen gegevens te vergelijken met deze algemene cijfers kan bepaald worden hoe het bedrijf presteert vergeleken met andere bedrijven. • Kans: Gebruik de kostprijs als indicatie voor de verkoopprijs. Er zijn steeds meer agrarische ondernemers die een onderscheidend product aanbieden om zo meer

invloed te hebben op de prijs die zij ontvangen. Voor ondernemers die zelf de vraagprijs kunnen vaststellen kan de kostprijs een goede indicatie zijn bij het vaststellen van de vraagprijs. • Bedreiging: De focus op de kostprijs leidt de aandacht af van wensen uit de markt. Een volledige focus op de kostprijs maakt ondernemers blind voor de vraag uit de markt. Om rendabel te blijven in de bedrijfsvoering, moet een ondernemer zich altijd afvragen waar de markt om vraagt en daarop (proberen) in te spelen. • Bedreiging: De focus op de kostprijs leidt tot kortetermijnbeleid. Vaak is de kostprijsberekening gericht op de korte termijn. Hierbij wordt de langetermijnvisie wel eens vergeten. Besparen op bijvoorbeeld kwaliteit van bepaalde installaties, onderhoud of brandveiligheid kan op korte termijn de kostprijs drukken, maar op lange termijn voor hoge kosten zorgen als er een calamiteit ontstaat. • Bedreiging: Het draait niet om een lage kostprijs, maar om rendement. Een te sterke kostprijsstrategie kan de aandacht afleiden van waar het uiteindelijk om draait: het behalen van een goed rendement.

Van Dale omschrijft de kostprijs als ‘som van kosten die nodig zijn voor het maken van een product’ 4

BNDR

THEMA

ctor Uitbesteden Een mogelijkheid om het financiële risico te drukken is het uitbesteden van bepaalde activiteiten. Denk daarbij aan meer werk laten doen door de loonwerker of bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld verpakken, uitbesteden aan een telersvereniging. Hierdoor kan de aanschaf van dure installaties of machines worden voorkomen. Met het uitbesteden van werkzaamheden kunnen vaste kosten dalen en stijgen de variabele kosten. Als de productie terugloopt, betekent dat dus ook een afname in de totale kostprijs.

Discussiestuk ‘Kostprijs’ Eind 2014 is het discussiestuk ‘Kostprijs’ behandeld door de provinciale AJK’s. Tijdens de discussies gaven de leden van NAJK aan dat zij niet geloven dat de bodem van de kostprijs in Nederland al is bereikt. Jongeren willen kritischer kijken naar de mogelijkheden die uitbesteding hen kan bieden en kosten drukken door onderling meer samen te werken. Ook gaven de jonge boeren en tuinders tijdens de discussies aan dat, ondanks het negatieve effect op de huidige kostprijs, voor de lange termijn durven te investeren als dit de kwaliteit van hun product ten goede zou komen. De jonge ondernemers willen daarnaast dat de consument meer inzicht krijgt in wat de effecten zijn van maatschappelijke eisen op de kostprijs van een product. Wil jij meer weten over het discussiestuk ‘Kostprijs’, kijk dan op www.najk.nl onder het tabblad ‘over NAJK’ – ‘Standpunten’.

Opbrengst of het milieu? Ik kies beide. Telers van de toekomst kijken naar opbrengst, kwaliteit én milieu. YaraBela Extran (KAS) en Sulfan (met zwavel) zijn nitraatmeststoffen met bewezen hoge prestaties en hoog rendement. Kortom, een natuurlijke keuze voor telers die topprestaties eisen. Weten waarom? Kijk op purenutrient. yara.nl of download de Yara Pure N app.

BNDR

NIEUWS

Succesvol

´Dagje Praktijk´

Na voorgaand succes is het ‘Dagje Praktijk’ ook dit jaar weer georganiseerd. Jonge boeren lieten op 3 en 4 juni de dagelijkse gang van zaken zien aan ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken. Na de inschrijfperiode zijn er ambtenaren en boeren aan elkaar gematcht en kon het ‘Dagje Praktijk’ van start. Vol enthousiasme lieten de jongeren zien wat de boer dagelijks bezighoudt. Van alledaagse werkzaamheden tot de boekhouding, alles is zorgvuldig uitgelegd door de jonge boeren en tuinders. Nu de ambtenaren weten hoe het er op het agrarische bedrijf aan toe gaat mogen de boeren in september een kijkje nemen op het ministerie van Economische Zaken in Den Haag. Het doel van dit kijkje in elkaars ‘keuken’ is het creëren van begrip in elkaar vakgebied. Naast deze hoofddoelstelling is het natuurlijk ook het verspreiden van de boerentrots en een leuke ervaring.

Jonge boeren en GLB-subsidies,

hoe zit dat nou?

Verschillende subsidiemogelijkheden maken het overnameproces voor jonge boeren in Nederland draagbaarder op financieel gebied. Vanuit het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) bestaan er de top-up en de Jonge Landbouwersregeling. Om in aanmerking te komen voor de top-up moet de jongere voldoen aan verschillende kaders: de boer moet jonger zijn dan 41 jaar, minder dan 5 jaar geleden het bedrijf hebben overgenomen of opgestart, beslissingsbevoegd zijn en dagelijkse werkzaamheden uitvoeren op het bedrijf. NAJK vindt dat deze eisen niet aansluiten bij het Nederlandse landbouwpatroon. Het dagelijks bestuur van NAJK is in overleg met het ministerie van Economische Zaken en de Europese Commissie om de kaders geschikter te maken voor Nederlandse boeren. De Jonge Landbouwersregeling steunt jonge boeren door gedeeltelijk het eigen vermogen in investeringen voor het bedrijf te subsidiëren. De meest duurzame investeringen worden het eerste toegekend. Om welke toegewezen investeringen het gaat is nog niet bekend. NAJK blijft hier nauw bij betrokken.

Maak kans op

€ 10.000,-

Ben jij iemand die het liefst een eigen draai geeft aan machines of productieprocessen om het gebruiksgemak voor jou zo optimaal mogelijk te maken? Dan is het ‘Innovatiefonds voor telers’ iets voor jou. Het Innovatiefonds voor telers is een fonds dat is opgericht door acht samenwerkende partners uit de Nederlandse agribusiness: Abemec, Agrico, Agrifirm Plant, BASF, Bayer CropScience, KWOOT, OCI Agri en Syngenta. Deze agrarische bedrijven onderschrijven het belang van innovaties in de Arnout den Ouden landbouwsector en willen dat graag stimuleren. @ArnoutdenOuden Dit doen zij met het ‘Innovatiefonds voor telers’. Zojuist bij @NAJKtweets een Telers die een goed idee hebben ontwikkeld, kunpresentatie van @BertLotzWUR gehad nen deze aanmelden via www.innovatiefondsover alle voor- en nadelen van gmo. Duivoortelers.nl. De inzendingen worden beoordeeld delijk verhaal. door een onafhankelijke vakjury. In het najaar komt de jury weer bij elkaar. Ziet de vakjury Sharon Dijksma potentie in jouw innovatieve concept, product of @sharon_dijksma dienst, dan wordt de beloning toegekend. Heel goed idee! RT @lientje1967: Jonge boeren ruilen met ambtenaren en andersom. Leuk idee van @ NAJKtweets! najk.nl/ondernemende-j…

NAJKTweets

Update lobby Pacht

De Tweede Kamer sprak halverwege maart met partijen en organisaties die belang hebben bij het pachtbeleid. Onderwerp van gesprek was de herziening van het pachtsysteem. Namens NAJK was voorzitter Eric Pelleboer aanwezig bij dit rondetafelgesprek. Na het gesprek vond een schriftelijk overleg plaats. Hierbij kon de Tweede Kamer schriftelijke vragen over het onderwerp indienen bij staatssecretaris Dijksma. Dit schriftelijk overleg vond eind maart plaats. Na de beantwoording van de staatssecretaris zal de Tweede Kamer het debat aangaan met Dijksma over dit onderwerp. Pelleboer is in deze periode het gesprek aangegaan met Tweede Kamerleden, medewerkers van het ministerie van Economische Zaken en betrokkenen bij het deelakkoord van Spelderholt. Het doel van deze gesprekken is om gemeenschappelijke punten te vinden die bijdragen aan de ontwikkeling van een nieuw pachtsysteem. Voor NAJK is hierbij het visiedocument Pacht het uitgangspunt. De ondertekenaars van het deelakkoord van Spelderholt zijn onlangs opnieuw bij elkaar gekomen om te spreken over de mogelijkheden die er, na de gesprekken in de Tweede Kamer, zijn om tot een geheel akkoord te komen. Dit overleg is nog niet afgerond, NAJK blijft hier nauw bij betrokken. 6

BNDR

Vrijkaartenactie

Zwarte Cross

Motorcross, muziek en gezelligheid. Dit jaar is NAJK weer aanwezig op de Zwarte Cross. Het festival waar heel Nederland zich thuis voelt en de boerentrots flink aanwezig is. Wil je even gezellig langskomen om te meeten met andere agrarische jongeren? Breng dan een bezoekje aan de NAJK-stand op het speciale ForFarmersterrein. NAJK verloot toegangskaarten voor de Zwarte Cross en het ForFarmersterrein. Houd de NAJK Facebookpagina goed in de gaten en maak kans op speciale ForFarmerskaarten. Want zeg nou zelf, zo’n onmundig mooi feestje mag je niet missen!

Annet van den Akker @AnnetvdAkker Here we go! 16 jonge boeren met de #NAJK-studiereis naar China! O.a. agrarische bedrijven en de NL ambassade bezoeken BoerderijTerCoulster @boertercoulster Nu weer in de melkput, was kort nachtje. Gisteravond goede constructieve discussie over het bereiken van het fosfaatplafond met @NAJKtweets Eric Pelleboer @EricPelleboer Goed gesprek met @HelmaLodders @VVD over toekomst #pachtbeleid. Cruciaal voor #jongeboeren & sterke #agrarischesector. #NAJK Met @DWesteinde

Buitenfamiliaire bedrijfsovername lijkt in vele ogen een onmogelijke opgave. Vele boerenbedrijven stoppen vanwege het feit dat er geen opvolger is en jonge innovatieve boeren kunnen hun passie niet uitvoeren wegens het gebrek aan een bedrijf. ‘Boer zoekt Boer’ bewijst het tegendeel. NAJK startte in samenwerking met Countus, Flynth, Lianne Veenstra Agrocoaching en Rabobank Nederland het project ‘Boer zoek Boer’. De organisaties hebben tot doel om ondernemers zonder opvolgers en potentieel geschikte opvolgers samen te brengen en te begeleiden tot een succesvolle bedrijfsovername. Om dit te realiseren is er een online platform opgezet waar de boeren en opvolgers elkaar kunnen ontmoeten, bekijk deze via www.bedrijfsovernameportal.nl. Tevens organiseert NAJK diverse regionale bijeenkomsten. Met hulp van experts op het gebied van buitenfamiliaire bedrijfsovername worden gedurende het overnametraject de boer en opvolger begeleid.

De week van…

Eric Pelleboer

Sectorinitiatief ´Boer zoekt Boer´ gestart

Eric Pelleboer (30) is voorzitter van NAJK. Naast zijn bestuursfunctie runt Pelleboer in Tollebeek (Flevoland) met zijn ouders een akkerbouwbedrijf.

Samen met Doeko van ’t Westeinde ga ik in gesprek met Elbert Dijkgraaf en Hans Maljaars van SGP over de onderwerpen pacht, top-up en moderne veredeling.

Een vergadering via Skype met het dagelijks bestuur van NAJK over de Nederlandse fosfaatproductie die het plafond nadert. De tijd breekt aan om witlof te zaaien. Om het seizoen schoon te starten brand ik de ruggen af. Aardappelopslag en ander klein vuil wordt volvelds bestreden met de spuit.

Brancheorganisatie Akkerbouw lanceert website

akkerbouwplaza.nl

Met één druk op de knop updates volgen van de nieuwste marktinformatie en de laatste prijzen in de akkerbouwsector? Ga dan naar www.akkerbouwplaza.nl. Hierop is alle akkerbouwgerelateerde informatie overzichtelijk verzameld. Op deze manier is de akkerbouwer snel en gemakkelijk op de hoogte van de laatste informatie in zijn vakgebied. Je kan de webpagina naar eigen wens inrichten door het toevoegen of verwijderen van kavels. Momenteel is het gebruik van Akkerbouwplaza via een gratis proeflidmaatschap te realiseren. In de toekomst zal er een kleine vergoeding gevraagd worden. Het is mogelijk de website in te stellen als startpagina. Zo wordt de uitspraak ‘met één druk op de knop’ werkelijkheid.

Langs het kantoor van NAJK in Utrecht om samen met Koen Bolscher in gesprek te gaan met de directrice van Stichting PJS. Het gesprek staat in het teken van het maken van afspraken over de interne organisatie.

Vergadering met de IGB Groep bij HollandBIO in Den Haag. Een aantal IGBleden hebben een factsheet opgesteld over de belangrijkste teelt en handelsstromen van soja.

Door klimaatverandering hebben we te maken met meer neerslag. Om waterschade in de aardappelen te voorkomen trek ik preventief een greppel voor de ruggen. BNDR

De BoerenBattle Quiz NAJK komt met een ludiek en actief spel op de markt: De BoerenBattle. Een spel waarin de beste elementen van de leukste gezelschapsspellen zijn gecombineerd op basis van het thema ‘landbouw’. In teams worden vragen beantwoord, battles aangegaan, woorden uit de landbouw uitgebeeld of getekend en gediscussieerd over pittige stellingen. Test in deze BoerenBattle Quiz alvast jouw kennis over de (mondiale) landbouw. Boek bij succes de BoerenBattle via Wolter Neutel (wneutel@najk.nl) en ga de strijd aan met jouw mede-AJK’ers!

Tekst: Ria Wilzing / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

1. Welk agrarisch product wordt het meest geproduceerd wereldwijd? A). Melk B). Graan C). Aardappelen

2. Hoeveel procent uitstoot van broeikasgassen wereldwijd komt uit de veehouderij? A). 18% B). 28% C). 38%

3. Hoeveel wormen eet een mol ongeveer per dag? A). 10 wormen B). 50 wormen C). 100 wormen

4. Hoeveel voedsel verspillen we wereldwijd? A). 3,6 miljoen ton kilo B). 1,3 miljard ton kilo C). 3 biljard ton kilo

5. Waarin veranderde het trekkermerk Renault? A). New Holland B). Claas C). John Deere

Wat is de meest gegeten groente ter wereld? A). Paprika B). Ui C). Aardappel

7. Hoeveel hectare grond is er in de afgelopen 10 jaar opgekocht door buitenlandse investeerders? A). 52 miljoen hectare B). 106 miljoen hectare C). 248 miljoen hectare

8. Een cacaoboon groeit aan een …? A). Plant B). Struik C). Boom

9. Door welke brandstof werd de allereerste trekker aangedreven? A). Water B). Diesel C). Zonnebloemolie

10. Hoeveel vierkante meter is 154 hectare? A). 154.000 vierkante meter B). 1.540.000 vierkante meter C). 15.400.000 vierkante meter

BNDR

Antwoorden 1. B - 2. A - 3. C - 4. B - 5. B - 6. C - 7. B - 8. C - 9. A - 10. B

kostprijs

De in de pluimveehouderij De kostprijs geeft de ondernemer inzicht in de verwachte kosten van het bedrijf. Met dat inzicht kunnen plannen voor investeringen, de markt en de bedrijfsstrategie gemaakt worden. Niet alle pluimveehouders zien de noodzaak voor het (ook nog) berekenen van de kostprijs. Jeroen van den Hurk, sectormanager pluimveehouderij bij Rabobank, legt uit waarom ze de kostprijs juist wél moeten berekenen.

Tekst: Ellen van den Manacker Hoe gaan pluimveehouders om met de kostprijs? “De kostprijs wordt nog te weinig berekend. Veel pluimveehouders weten de kostprijs van eieren of vlees niet uit hun hoofd. Wat ze vaak wel weten is welke marge ze overhouden bij een bepaalde opbrengstprijs en voerprijs.” Waarom is het belangrijk voor pluimveehouders om op de hoogte te zijn van hun kostprijs? “Door de kostprijs te berekenen, weten pluimveehouders waar ze staan in hun bedrijfsvoering. In één oogopslag kunnen ze zien of kosten op de lange termijn terugverdiend kunnen worden. Daarnaast hebben pluimveehouders de kostprijs nodig om derde partijen te informeren.” Welk element in de bedrijfsvoering speelt een grote rol in de kostprijs? “Het voer bepaalt 60-70% van de kostprijs van pluimveehouders. Dat maakt hen heel afhankelijk van de ontwikkeling van de voerprijs. Door de toegenomen volatiliteit van voerprijzen wordt op dit onderdeel actiever management gevraagd. Dit kan door termijnafspraken te maken of door regionaal tarwe te kopen.” Wat wordt vaak vergeten in de kostprijsberekening? “Alle betalingen die verricht moeten worden vormen de kostprijs. Daarbij hoort ook het inkomen van de ondernemer. Het arbeidscomponent van een familieonderneming wordt vaak niet meegerekend in de kostprijs. Om continuïteit in de onderneming te waarborgen, is het belangrijk om elk jaar een bepaald bedrag te reserveren voor het inkomen van de ondernemer.” Hoe kunnen pluimveehouders hun kostprijs berekenen? “Naast het inzichtelijk maken van alle kosten van het bedrijf, kan ik pluimveehouders aanraden om een liquiditeitsbegroting te maken.

“Er zijn altijd nieuwe wegen om de kostprijs te verbeteren” In de liquiditeitsbegroting laat de ondernemer zien wat zijn verwachtingen zijn van de markt. Op basis van deze begroting kan de ondernemer scenario’s financieel testen. Ook kan de ondernemer elk kwartaal zijn kwartaalcijfers naast de liquiditeitsbegroting leggen. Zo kan hij zien wat er financieel gerealiseerd is en of de zeilen bijgezet moeten worden om de doelstelling te behalen.” Wat doen pluimveehouders om de kostprijs te drukken? “Zo scherp mogelijk inkopen en de dieren zoveel mogelijk laten produceren met een zo laag mogelijke voederconversie. Schaalvergroting is niet altijd de oplossing: de inkoopprijs van voer heeft een limiet. Om meer zekerheid te hebben in de kostprijs kunnen pluimveehouders afspraken maken over voeraankopen of de verkoopprijs vastzetten. Bij eieren is een koppeling tussen ei- en voerpijs gewenst. Dan ontstaat er een vaste marge welke meegenomen kan worden in de kostprijscalculatie.” Is de bodem van de kostprijs in de Nederlandse pluimveehouderij bereikt? “De bodem is nooit bereikt. Er zijn altijd nieuwe wegen om de kostprijs te verbeteren. Naar mijn mening kunnen bedrijven in de pluimveehouderijketen meer samenwerken. Door een betere afstemming in de keten kunnen nog slagen in de kostprijs gemaakt worden.”

Jeroen van den Hurk Kijkt de Rabobank ook naar de kostprijsberekening van ondernemers bij een financieringsaanvraag? “De kostprijsberekening is bij ons onderdeel van een financieringsaanvraag. In financieringsaanvragen werkt de Rabobank met een rentabiliteitsverwachting: verwacht een ondernemer dat met zijn businessmodel jarenlang voldoende uit de markt gehaald kan worden om kostprijsdekkend te zijn. Het zicht op de lange termijn is hierin erg belangrijk.” Heeft u kostprijstips voor jonge pluimveehouders? “Jonge ondernemers zijn bij uitstek geschikt om de kostprijs goed in beeld te brengen. Zij werken gemakkelijk met datasystemen, maar leggen ook sneller contacten met ketenpartijen.”

“Om meer zekerheid te hebben in de kostprijs kunnen pluimveehouders afspraken maken over voeraankopen of de verkoopprijs vastzetten” BNDR

BEDRIJF

Leeke Bouwens startte zijn eigen

geitenopfok- en geitenmelkbedrijf Toen de prijzen in de varkenshouderij rond 1998 slecht waren en het wetsvoorstel ‘herstructurering varkenshouderij’ werd aangenomen, besloten de ouders van Leeke Bouwens (28) te stoppen met het varkensbedrijf in Gendt. De toekomst ‘boer worden’ viel voor Leeke in duigen. Er was geen boerenbedrijf meer om op te volgen. Tijdens zijn studie agrarisch ondernemerschap in Dronten ging Bouwens op onderzoek uit: in welke veehouderijsector kon hij starten zonder eigen kapitaal? Inmiddels runt Leeke samen met zijn ouders een geitenopfok- en geitenmelkbedrijf in Gendt en Heeswijk-Dinther. Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Renske Smids Boer worden wilde Leeke al van jongs af aan. Zijn passie lag niet bij het opvolgen van het ouderlijk varkensbedrijf, maar bij het runnen van een melkveebedrijf. In de loop der jaren kwam Leeke erachter dat het onmogelijk is om een melkveebedrijf op te starten zonder kapitaal. “Bij het houden van melkkoeien moest ik melkquotum en grond aankopen. Daar had ik het geld niet voor”, vertelt de jonge ondernemer.

Nieuw-Zeeland Hij vertrok naar Nieuw-Zeeland om daar zijn geluk op een boerenbedrijf te beproeven. “Na drie maanden was ik weer thuis”, vertelt Leeke. “Ik dacht: is dit het nou? Wil ik mijn familie en vrienden achterlaten om in het buitenland te gaan boeren?” Bij thuiskomst belandde Bouwens voor stage en werk op een geitenbedrijf. “Dat beviel mij erg goed.”

Fokken De geitenhouderij inspireerde de jonge

ondernemer. In het derde jaar van zijn studie zag Bouwens de kans om te beginnen met het fokken van geitenlammeren in de varkensstal van zijn ouders. “Samen met mijn vader heb ik 250 geitenlammeren aangekocht. Ik deed het regelwerk en mijn vader het uitvoerende werk”, blikt Leeke terug. De opgefokte geiten kon de familie Bouwens voor een goede prijs verkopen aan een boer die vanwege de Q-koorts geruimd was. De business beviel goed: “Het jaar daarop kochten we 500 geitenlammeren aan”, aldus een enthousiaste Leeke.

Q-koorts Leeke trad in VOF met zijn ouders. “Ze durfden het avontuur aan te gaan met mij”, zegt Bouwens. Toen de Q-koorts uitbrak in de opstart van het geitenopfokbedrijf, brak er een onzekere tijd aan. “Er was een vervoersverbod en er mochten geen nieuwe melkgeitenbedrijven starten. De Q-koorts bracht veel onzekerheid met zich mee, maar het is uiteindelijk allemaal goed gekomen.”

“De kosten voor voer zijn gestegen. Aan de andere kant is de melkprijs ook omhoog geschoten.” 10

BNDR

Huurlocatie Na het afronden van zijn studie wilde de jonge ondernemer het bedrijf gaan uitbreiden. “We dienden een vergunningaanvraag in om op het erf van mijn ouders een nieuwe stal voor melkgeiten te bouwen”, aldus Leeke. De vergunning was nog niet binnen toen het tijd was om de bok bij de geiten te doen. Dus besloot de geitenhouder op zoek te gaan naar een alternatieve locatie om zijn geiten te melken. “Ik kwam terecht op een locatie in HeeswijkDinther. De boer was gestopt met het melken van geiten toen de prijzen slecht waren”, legt Bouwens uit. “Ik heb gevraagd of ik de locatie mocht huren. Dat was geen probleem.” In februari 2012 lammerden de geiten en kon Leeke gelijk starten met melken op de locatie in Heeswijk-Dinther.

‘Perfecte plaatje’ Terugkijkend op die periode is Leeke blij dat hij gestart is op een huurlocatie. “Ik had het perfecte plaatje voor ogen: ik was klaar met school, de vergunning zou rond zijn en we zouden een nieuwe stal bouwen”, vertelt Bouwens. “Uiteindelijk vind ik het niet erg om eerst een locatie te huren. Het is een goede stap voor het bouwen van een nieuwe stal. Stel het melken beviel niet en we hadden een nieuwe stal gebouwd, dan zaten we daar voor de rest van onze levens aan vast.”

s Leeke Bodutwen Gen her t Heeswijk-jaDainr 28 den & U n a Lid v AvJaKn Cuijk Land

Bedrijfsgegevens Bouwens Melkgeiten VOF 700 opfokgeiten 900 melkgeiten

“Ik ben gefocust op het resultaat en resultaat kost geld.” waar Bouwens destijds mee rekende. “De kosten voor voer zijn gestegen en de melkprijs is ook omhoog geschoten.”

Netto-resultaat Omdat er in de geitensector geen quotum gehanteerd wordt, kijkt Leeke liever naar zijn netto-resultaat dan naar zijn kostprijs. Leeke: “Ik wil zoveel mogelijk liters melk afleveren. Natuurlijk wil ik dat de kostprijs zo laag mogelijk is, maar het moet niet ten koste van de productie gaan. Ik ben gefocust op het resultaat en resultaat kost geld.”

Creatief met de kostprijs De bodem van de kostprijs is in de geitenhouderij nog niet gehaald, zo geeft Bouwens aan: “De prijs voor geitenmelk is nu hoog. Elke extra liter melk levert geld op. Als de melkprijs omlaag gaat, dan worden boeren creatief om de kostprijs ook te reduceren.” De kostprijs van voer probeert Leeke zo scherp mogelijk te houden. Dit doet Bouwens door het werken in voergroepen op basis van melkproductie. “Ik houd de melkproductie en de conditie van de geiten nauwlettend in de gaten. De hoogproductieve geiten daag ik uit door met minder voer dezelfde productie te leveren. Bij de laagproductieve geiten bekijk ik welke invloed het aanleveren van meer voer heeft op de melkproductie”, legt Leeke uit.

“Natuurlijk wil ik dat de kostprijs zo laag mogelijk is, maar het moet niet ten koste van de productie gaan.” Taakverdeling

Bewust

Inmiddels is het bedrijf van de familie Bouwens uitgegroeid tot twee locaties. In Gendt worden 700 opfokgeiten gehouden en op de locatie in Heeswijk-Dinther worden 900 geiten gemolken. “Ik ben verantwoordelijk voor het algehele management en de locatie met melkgeiten. Mijn ouders houden zich bezig met de caravanstalling en de opfokgeiten”, zegt Bouwens.

Alle plannen voor het opstarten en uitbreiden van het geitenbedrijf heeft Leeke zelf geschreven. Als geen ander is hij zich bewust van de kostprijs en de opbrengstprijs. “Ik wist precies wat elk element in het bedrijf kostte en wat de melk en de geiten moesten opbrengen toen ik begon”, vertelt Leeke. In de afgelopen periode is er veel veranderd in de prijzen

Groeien Ondanks de wens om met deze hoge melkprijs zoveel mogelijk melk te produceren, wil Bouwens ook graag groeien. “Een geit hoeft niet elk jaar gedekt te worden om melk te geven. Omdat ik wil groeien laat ik de geiten elk jaar dekken, dat kost veel melk”, vertelt Bouwens. In de toekomst hoopt Leeke te groeien naar 1500 melkgeiten. “Het liefst melk ik die in een nieuwe stal in Gendt”, aldus de jonge ondernemer. De vergunningaanvraag ziet er volgens de jonge ondernemer rooskleurig uit: “Zoals het er nu uitziet, gaat de vergunning voor nieuwbouw op het bedrijf van mijn ouders goedkomen. Dit heeft alleen veel tijd nodig.” BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag, voor miljoenen mensen wereldwijd Elke dag voorziet FrieslandCampina miljoenen consumenten over de hele wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen zoals kindervoeding, zuiveldranken, kaas, yoghurt, toetjes, boter- en roomproducten, zuivelingrediënten en –halffabricaten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de expertise van de medewerkers; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde zuivelproducten. Dat doet FrieslandCampina op een duurzame manier.

www.frieslandcampina.com

• corp adv 185x125 consument FrCamp.indd 1

de beste

01-09-14 14:06

brokkenmakers samen met NAJK Wij zijn er weer bij! Tot ziens op de zwarte cross! www.debestebrokkenmakers.nl ADV BNDR 185x124mm.indd 1

BNDR

18-2-2015 11:38:15

WIM

De omgekeerde wereld

Kostprijs, kostprijs, kostprijs… Zucht. Altijd maar die kostprijs. Natuurlijk moeten we daaraan werken en moeten we die goed in de gaten houden. Sterker nog, als we dat nooit gedaan hadden, waren we nu geen boer meer geweest. Het grappige van het hele ´kostprijs-in-de-gaten-houden-en-verlagen-verhaal’ is dat dit het hardst wordt geroepen door bankiers en accountants. Laten dat nou net de sectoren zijn die hun kostprijs altijd met zeer ruime marges doorberekenen. Banken verhogen als het enigszins kan de opslagen en liquiditeitstoeslagen en een financieringsaanvraag is geen service meer, maar wordt met een dikke factuur aan de aanvrager beloond. Accountants zijn een ster in alle gegevens die ze van de klanten verzamelen (lees: krijgen, met geld toe) in mooie tabelletjes te gieten, om ze vervolgens te publiceren met een ongezouten mening. Grote accountantskantoren hanteren vaak een 97% declarabele urenbeleid. Dit houdt in dat je als klant zelfs de minuten die de accountant op de wc doorbrengt met 100 euro per uur beloont. Dit zijn dus de mensen die ons adviseren om onze kostprijs in de gaten te houden en aan te scherpen. Grappig eigenlijk, zo’n omgekeerde wereld. En we praten ze allemaal na. Ik wil het eens van de andere kant bekijken. Hoezo kostprijs verlagen? Kunnen we niet beter onze opbrengstprijs verhogen? Kunnen we als sector niet eens prijszetter zijn in plaats van prijsnemer? Moeten we het altijd maar als zoete koek slikken als de prijzen van onze producten weer naar beneden gaan om wat voor vage reden dan ook? Velen van ons zien zichzelf als ondernemer, maar in hoeverre ben je ondernemer als je je eigen verkoopprijs niet eens bepaalt?

Wim Bos (3 ouders een melkve2) runt met zijn koeien in het Gro ebedrijf met 210 Wim is getrouwnidngse Zuidbroek. samen dragen met Marisja, zoon Loek en dochzij de zorg voor deze column sc ter Wieteke. In bezighoudt in hehrt ijft hij wat hem agrarische leven.

BEDRIJFSOVERNAME

Update over de

top-up Tekst: Sander Thus / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

In 2015 ontvangen jonge boeren voor het eerst een top-up vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Veel jonge boeren zullen echter buiten de boot vallen. Door Europese regels komen veel van de Nederlandse agrarische jongeren niet in aanmerking voor de top-up. De huidige regels en voorwaarden van de top-up passen niet bij de Nederlandse situatie. Aan de top-up is een aantal voorwaarden verbonden. Zo moet de boer jonger zijn dan 41 jaar, daadwerkelijk zeggenschap hebben over het bedrijf en belast zijn met de dagelijkse bedrijfsvoering. Daarnaast was de originele maatregel erop gericht dat iedereen na bedrijfsovername tot de leeftijd van 41 jaar recht had op financiële steun. Onder druk van buurlanden zijn deze kaders gewijzigd. Iedereen die zich in een maatschap of andere rechtsvorm bevindt komt nu ook in aanmerking voor de top-up. Daarnaast kan een jonge boer enkel in de eerste vijf jaar vanaf de startdatum zeggenschap aanspraak maken op de top-up.

NAJK blijft met het ministerie van Economische Zaken in gesprek om voor de jaren 20162020 tot een goede oplossing te komen.

Houd de communicatiekanalen van NAJK in de gaten voor de meest actuele informatie.

BNDR

Yvon Jaspers

Young Farmers Ric hard van Hooijdonk

De toekomst ligt aan je voeten als jonge boer: je staat op het punt om het

familiebedrijf over te nemen, je creëert je eigen visie op bedrijfsaspecten en

hebt een hoofd vol met ambities om het bedrijf naar een hoger niveau te tillen. Je bent een trotse boer! Maar, wat brengt de toekomst eigenlijk? Hoe ga jij je stempel drukken op de dynamische sector die zich moet aanpassen aan de wens van de consument? Hoe speel jij in op de groeiende wereldbevolking en op persoonlijk vlak: hoe behoud jij de boerentrots op onze sector? Op 26 juni 2015 organiseren NAJK en ForFarmers de Young Farmers Day. Deze dag is speciaal georganiseerd voor jonge boeren en tuinders uit Nederland en staat in het teken van de trots en de toekomst van jonge agrariërs. Hoe ga jij straks je boerentrots uiten? Yvon Jaspers, bekend van het succesvolle programma ‘Boer zoekt Vrouw’, zal de inspirerende Young Farmers Day als dagvoorzitter in goede banen leiden. Verschillende sprekers delen hun visie over de agrarische sector en spreken over hun boerentrots. Ook jij krijgt de kans je boerentrots te uiten in de gespreksronde tussen de boeren die spreken, jou en je collega’s in de zaal. YVON JASPERS is de bekende blonde presentatrice van ‘Boer zoekt Vrouw’. Sinds 2015 werkt Yvon samen met ForFarmers Nederland aan het versterken van de boerentrots. Jaspers is ervan overtuigd dat boeren trots mogen zijn op hun bedrijf én op de mooie

BNDR

sector waarin ze werken. Tijdens de Young Farmers Day zal Yvon Jaspers als dagvoorzitter de boerentrots laten schitteren door de zaal. Topspreker RICHARD VAN HOOIJDONK biedt inspirerende lezingen over wereldse trends, technologie en marketing. Ruim 200.000 mensen bezochten zijn inspiratiesessies in binnen- en buitenland. Hooijdonk is bekend van RTL, BNR, Radio 1 Journaal en hij is gastdocent bij Nyenrode en Erasmus Universiteit. MARIAN CLAESSENS heeft samen met haar man John in het Limburgse Ysselsteyn een pluimveebedrijf met 340.000 leghennen en 160.000 opfokhennen. Het ondernemersechtpaar begon in 1985 met 70.000 kippen. In de 28 jaar dat ze hun bedrijf voeren, hebben ze geleerd dat je van tegenslagen ook sterker kunt worden. Ze dragen bij aan maatschap-

pelijke projecten en maken zich hard voor een beter imago van de intensieve veehouderij. In 2013 werd het echtpaar ‘Agrarisch Ondernemer’ van het jaar. ERIK STEGINK houdt met zijn familie 550 zeugen en 5.000 vleesvarkens in Bathmen. In 2011 heeft de familie Stegink het Piggy’s Palace concept opgestart. Dit is gedaan om het concept van Piggy’s Palace met haar PiPaPorc-vlees samen met diverse stakeholders op de markt te brengen. Het bedrijf van de familie Stegink bestaat al meerdere generaties en dit biedt een goede balans tussen vertrouwd en ambitieus. Varkensvlees produceren zit de familie ‘in het bloed’. KOEN BOLSCHER melkt samen met zijn ouders 200 koeien in Bornerbroek, daarnaast is hij dagelijks bestuurder bij NAJK waar hij zich hard maakt voor de portefeuille melkveehou-

Koen Bolsc her

Erik Stegink

M arian Claessens

Day Aanmelden

Wil jij de Young Farmers Day niet missen? Zorg dan dat jij je voor donderdag 25 juni hebt aangemeld via www.youngfarmersday.nl. Toegang tot de Young Farmers Day is gratis. Drankjes, hapjes en lunch worden mogelijk gemaakt door ForFarmers. PS. Alle jongeren (tot 35 jaar) uit de agrarische sector zijn van harte welkom. Neem dus gerust jouw collegaboeren mee!

derij. Op deze manier zet Koen zich in voor de belangen van de jonge melkveehouder. Koen is maatschappelijk betrokken, heeft oog voor zijn omgeving en is fervent voorstander van het beweiden van melkkoeien. ROBIN KUPER runt samen met zijn ouders een akkerbouwbedrijf van 220 hectare in Schoonebeek. Robin is beoogd bedrijfsopvolger en thans akkerbouwspecialist bij ForFarmers. Robin heeft een duidelijke visie op de toekomstige ontwikkelingen binnen zijn sector en weet door zijn rol als specialist akkerbouwers te inspireren om de juiste beslissingen te nemen.

Programma 10.00 uur

Inloop

10.30 uur

Opening Yvon Jaspers, dagvoorzitter, bekend van ‘Boer zoekt vrouw’ Arjan Schrijver, voorzitter ledenraad ForFarmers Eric Pelleboer, NAJK-voorzitter

10.45 uur

Richard van Hooijdonk, trendwatcher Ontwikkelingen in de agrarische sector

12.00 uur

Jan Eggink, voorzitter ForFarmers Trots op de coöperatie: rol en belang van de coöperatie in de toekomst.

12.30 uur

Lunch

13.45 uur

Marian Claessens, pluimveehouder en agrarisch ondernemer 2013 Erik Stegink, varkenshouder en eigenaar van Piggy’s Palace Koen Bolscher, melkveehouder en dagelijks bestuurder bij NAJK Robin Kuper, akkerbouwer en specialist bij ForFarmers

14.45 uur

Yvon Jaspers In gesprek met boeren die presenteren en boeren uit de zaal onder leiding van Yvon Jaspers

16.00 uur

Borrel Aanwezigen mogen op eigen gelegenheid een kijkje nemen op het terrein van ForFarmers.

De Young Farmers Day wordt georganiseerd door:

De Young Farmers Day wordt een inspirerende dag waarbij de boerentrots centraal zal staan. Kom ook naar Young Farmers Day op 26 juni 2015 in Lochem. Meld je aan op www.youngfarmersday.nl en laat samen met collegaboeren zien waar jij trots op bent.

BNDR

wat doen zij nou precies voor jou als lid? NAJK,

Als AJK-lid ben je voor NAJK enorm belangrijk. Naast het feit dat jij veel voordelen uit jouw lidmaatschap haalt, zoals het ontvangen van de nieuwsbrief en de BNDR, het krijgen van uitnodigingen voor activiteiten en agrarische beurzen, kans maken op leuke prijzen zoals vrijkaarten voor de Zwarte Cross en 8,5% korting ontvangen op je arbeidsongeschiktheidsverzekering, haalt NAJK veel voordeel uit jou als lid. NAJK is een belangenbehartigende organisatie die zich inzet voor jonge boeren en tuinders in Nederland. Jouw mening en aanwezigheid telt mee voor NAJK’s koersen in de politiek.

Tekst: Renske Smids Naast jouw plaatselijke AJK zijn er provinciale AJK’s. De besturen van deze provinciale AJK’s representeren de achterban van NAJK per provincie. Zij peilen de meningen en belangen van hun leden over allerlei onderwerpen die spelen in de sector. Deze belangen communiceren zij naar het NAJK-bestuur door middel van een maandelijkse vergadering op het kantoor in Utrecht of door sectorspecifieke klankbordgroepen met jongeren uit heel Nederland. Jouw mening komt zo echt in de politiek terecht. Het dagelijks bestuur van NAJK richt zich op het behartigen van belangen in de politiek op nationaal en internationaal niveau. Zij gaan met jouw mening en belangen op pad om verandering te realiseren voor een betere toekomst voor jongeren in de agrarische sector.

Jouw AJK Provinciale AJK’s NAJK Dagelijks bestuur Politiek

Jouw toekomst

ZOEKT U EEN OPLOSSING VOOR INTEELT? Door de steeds nauwere bloedvoering is er teveel inteelt ontstaan. Het maken van een inteeltvrije paring wordt steeds lastiger. Het gevolg is een verminderde vruchtbaarheid en levensduur. Dit probleem speelt bij alle melkveerassen. De oplossing heet ProCROSS. Met deze 3-weg rotatiekruising combineert u de hoogste productierassen: Holstein, Montbéliarde en VikingRED. In alle andere dierlijke en plantaardige productiemethodes maakt men allang gebruik van heterosis. Met ProCROSS behoudt u deze bonus elke volgende generatie.

EEN PROCROSS VEESTAPEL RESULTEERT IN: • • • • • •

Betere vruchtbaarheid (ins. getal: 1,8) MON Kortere tussenkalftijd: 380 dagen Betere gezondheid: lager antibioticagebruik Hoge melkproducties, minimaal gelijk aan HF Betere voerefficiëntie. Minder opfok door hogere levensproducties Meer arbeidsvreugde door minder probleemkoeien

0572 39 47 78

BNDR

info@ProCROSS.info

www.ProCROSS.info

DELAVAL

De prijs van de vrije markt

Voor ondernemers in de melkveehouderijsector neemt het belang van de kostprijs van de geproduceerde liter melk binnen hun bedrijfsvoering steeds meer toe. Het melkquotum is afgeschaft en bijna tegelijkertijd is de discussie over de gevolgen van de overschrijding van het fosfaatplafond opgelaaid. De kostprijs, wat kun je daar als melkveehouder mee om in te spelen op de vrije markt? En wat betekent dat voor jouw management? Tekst: Kirsten Haanraads

NAJK ging hierover in gesprek met Gijs Baas en Ludo Bols van DeLaval. Gijs Baas is verkoopleider en Ludo Bols is Market Development Manager. Samen zijn zij de experts van DeLaval op het gebied van kostprijs binnen de melkveehouderij.

of voor andere bedrijven pas op het einde van de tweede lactatie gaat dat dier geld opleveren. Het verlengen van de levensduur van de koe is daarom belangrijk voor het optimaliseren van het rendement. Het voordeel is snel zichtbaar”, stelt Bols.

Kostprijsmanagement

Ontzorgen bij de ondernemer

“De ontwikkeling van de melkprijs is moeilijk in te schatten. Het managen van de kostprijs kan wel. Daar valt voor melkveehouders rendement te halen”, zegt Gijs Baas. Zowel Bols als Baas zien de noodzaak van het omlaag brengen van de kostprijs. Bols: “Wij verwachten dat de volatiliteit van de melkprijs zal toenemen. Om daarop in te spelen moeten ondernemers zich bewust zijn van de hoogte van hun kostprijs. Die verschilt van bedrijf tot bedrijf.”

“Ken je kostprijs”

“Voor een ondernemer wordt het cruciaal dat hij zijn kritische opbrengstprijs (KOP) kent. De kostprijs kan per bedrijf verschillen van 25 eurocent tot 37 eurocent”, aldus Bols. Grote verschillen, maar daarin liggen voor ondernemers juist ook mogelijkheden. “Melkveehouders worden zich meer en meer bewust van hun kostprijs, maar nog lang niet elke ondernemer heeft die voldoende in beeld.”

Tijdig bijsturen

Het begint met bewustwording van de hoogte van de kostprijs op het eigen bedrijf. Vervolgens kan die kennis benut worden om via management tijdig bij te sturen. De oplossing zit niet in besparen, maar in voorkomen.

“Een ondernemer kan veel bereiken als hij zich tijdig laat informeren. Niet reageren als het al te laat is, maar ontwikkelingen volgen en dingen zien aankomen”, vertelt Baas. Daar ligt ook de rol van DeLaval: ontzorgen bij de ondernemer. “In meer en meer gevallen gaat het om automatisering, maar lang niet altijd. Het doel is ‘peace of mind’. Met accurate en tijdige informatie kan elk dier uit de kudde optimaal ingezet worden, bijvoorbeeld door de conditiescore van elke koe dagelijks te monitoren met de BodyConditieScore-systeem”, legt Baas uit. Met dit systeem van DeLaval kan met beelden van een 3D-camera boven een terugloopgang, selectiestraat of robot de conditiescore van een koe bepaald worden. “Een melkveehouder kan op basis van die informatie passende maatregelen per koe nemen en zijn bedrijfsmanagement tijdig bijsturen. Dit vraagt geen extra werk, maar zorgt er juist voor dat de ondernemer beter en efficiënter met zijn werk om kan gaan. Dat levert significante besparingen van de kostprijs op. Wij zorgen voor de begeleiding en de bedrijfsspecifieke oplossing. Gebruiksvriendelijkheid voor de boer, dat staat centraal.”

“Een voorbeeld: de opfokkosten van een vaars kunnen oplopen tot 1600 euro. Het kalf laten opgroeien tot melkgevende koe kost geld, pas in het begin van de tweede

Natuurlijk meer melken

FLYNTH

Kostprijs en marge voor

Nederlandse boeren en tuinders Druk op kostprijs en marge is er altijd geweest en zal er denk ik ook altijd blijven. Onlangs was ik bij een klant, een groenteteler, die met de vraag worstelde hoe zij verder moest. Kostprijs verlagen door opschalen van de productie? Andere afzetkanalen zoeken? Of iets heel anders gaan doen vanuit het bestaande bedrijf? Ze had ontdekt dat ze eigenlijk voor alles openstond.

HAS-opleiding Aanleiding was de cursus Bedrijfskunde voor de tuinbouw (samenwerking HAS Hogeschool en Flynth)*. Die cursus zette haar aan het denken over de toekomst.

Inkomen op peil

AJK

In algemene zin zijn er enkele ingangen voor ondernemers, die ik ook bij onze klant heb voorgelegd, om hun inkomen op peil te houden. De eerste ligt bij de ondernemer zelf: heel scherp zijn en blijven op de eigen bedrijfsvoering. De uitdaging is om het steeds net een beetje beter te doen. De tweede ligt wat verder weg: actief samenwerking zoeken met anderen en zo sterker in de markt te komen. De melkveehouderij is daarin heel succesvol. In de sectoren groente en diverse

akkerbouwgewassen is die sectoraanpak minder succesvol, waardoor veel ondernemers niet meer beschikken over georganiseerde afzetkanalen. Een derde ingang: voor een beperkt deel van de ondernemers is er meer toegevoegde waarde te behalen door lokale afzet of door het telen van hele specifieke producten. Randvoorwaarde is dan om het verschil te kunnen maken met anderen. Uiteindelijk is het belangrijk dat je energie krijgt van de keuze en er voor de volle 100% mee aan de slag kunt.

Tering naar de nering zetten Als het financieel niet meezit reageren veel ondernemers daarop door harder te gaan werken, wat minder werk uit te besteden en de tering naar de nering te zetten. Op korte termijn helpt dat ook zeker, maar dat houd je vaak niet vol, zeker niet als je niet meer in jezelf investeert. Dan kun je snel in de gevarenzone komen. Dat voelde mijn klant wel aan en was dan ook blij met een steuntje in de rug. Het begint met een kritische omgeving zoeken, je gevoel onder woorden brengen en uiteindelijk een besluit nemen. Hoe liep het af met deze groenteteler? Binnenkort hebben we opnieuw een afspraak, dan hakt ze de knoop door.

Jan Breembroek, directeur Flynth Agro advies jan.breembroek@flynth.nl * Vanwege positieve reacties in de tuinbouw organiseert HAS Hogeschool in samenwerking met Flynth de cursus Bedrijfskunde nu ook voor melkveehouders en varkenshouders. Meer informatie: www.hashogeschool.nl/bedrijfsopleidingen-en-cursussen.

Boek nu de AJK-avond

Wereldboeren! Tekst: Ria Wilzing / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

NAJK wil jonge boeren en tuinders bewuster maken van hun rol als ondernemers op de wereldwijde markt. Boeren en tuinders over de hele wereld dragen zorg voor één ding: voedselproductie. De productie van deze eerste levensbehoefte is van veel factoren afhankelijk en is zelf vaak ook een belangrijke oorzaak van conflicten over land en over middelen. De wereld is volop in beweging en zaken als de ontwikkelingen in het Midden-Oosten, de Ebola-problematiek in Afrika, handelsboycots, opkomst van andere economieën en weersverandering kunnen de prijs die jij ontvangt voor je product of de prijs die je betaalt voor grond18

BNDR

stoffen, sterk beïnvloeden. En in hoeverre beïnvloeden de keuzes die jij op jouw erf maakt collega-boeren elders op de wereld?

Onderwerpen NAJK heeft in samenwerking met ABN AMRO drie casussen ontwikkeld om stil te staan bij deze en andere vragen. Twee of drie van de onderstaande casussen kunnen in de vorm van een interactieve avond geboekt worden door jouw AJK of JAV: a. Ketendenken bepaalt de toekomst b. De emotie van de markt c. Duurzaam ondernemen/Level playing field

Wil jij het komende seizoen een Wereldboerenavond organiseren bij jouw AJK/JAV? Meld je dan bij Wolter Neutel via wneutel@najk.nl. Let op! Voor de eerste 10 aanvragers zijn aan deze avond geen kosten verbonden. In overleg kan een gratis locatie worden geregeld op een kantoor van ABN AMRO.

Jouw AJK

AJK

Voor

Wat Wie? Boe? BoerenBattle kd jouw AJKeze avond met Kosten? H / JAV e t s p e l is in 201 zonder ko 5 Interesse?sten te boeken wneutel@Mail naar najk.nl

BoerenBattle

Iedereen kent ze wel: gezelschapsspellen waar de competitie hoog opspeelt en verliezen geen optie is. NAJK introduceert het nieuwe spel ‘BoerenBattle’. Gezelligheid, spanning, actie en kennis in één avond. Ga samen met jouw AJK-leden op ludieke wijze in op vragen over klimaat, energie, water, bodem en landjepik. Tijdens het spel worden de deelnemers bewust van de wereldwijde landbouw. Door middel van vraagstukken, discussiemomenten, tekenopdrachten en actieve spelonderdelen strijdt elk team voor de winst. Durf jij samen met jouw AJK of JAV de BoerenBattle aan? Boek dan nu het spel via Wolter Neutel (wneutel@najk.nl).

eoordelen b e e V K N Wat? ? NAJK-leden Wie erd door lokale k ge walifivcoeorrondes Interesse@? najk.nl n atimmerma

NK Veebeoordelen

Wanneer heb je te maken met de perfecte koe? Wat voor cijfer geef jij voor het frame, de robuustheid, het uier, het beenwerk en het algemeen voorkomen van een koe? NAJK organiseert ook in 2015 het Nationaal Kampioenschap Veebeoordelen. Deze bezigheid behoort inmiddels tot één van de tradities van NAJK en wordt nog steeds met veel plezier voortgezet. Elk jaar bevindt het evenement zich in een andere provincie. Dit jaar zal het plaatsvinden in de provincie Brabant. Tijdens het NK Veebeoordelen strijden 64 jonge boeren uit heel Nederland mee om de titel Nationaal Kampioen Veebeoordelen. Je kan je kwalificeren door deelname aan lokale en provinciale veebeoordelingswedstrijden.

KIS-training (ledenadministratie)

W Wie? Deat? KIS-training ledena van jouwdministrator(s) AJK Koste (afhankelijkn? Op aanvraag Interesse?van de reistijd) atimmerm Mail naar an@najk.n l

Alle leden van een AJK worden geregistreerd in KIS, een online adressenbeheersysteem. Om KIS onder de knie te krijgen organiseert NAJK een bijeenkomst waarin stap voor stap wordt behandeld hoe het systeem werkt. Een goede registratie in KIS is niet alleen van belang voor de AJK’s, maar ook voor de leden. Zij krijgen na registratie namelijk de BNDR, de digitale nieuwsbrief, gratis toegangskaarten voor beurzen en uitnodigingen voor sector gerelateerde bijeenkomsten. Wil jij met jouw lokale of provinciale AJK een KIS-training volgen? Stuur dan een mail naar Agaath Timmerman via atimmerman@najk.nl.

BNDR

AGRARISCHE VAKBEURZEN

EVENEMENTENHAL SECTORGERICHT, LANDELIJKE DEKKING EN REGIONAAL BEREIK

Hardenberg

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

20, 21 en 22 oktober 2015

LIV HARDENBERG De vakbeurs voor de pluimvee-, varkens- en kalverhouderij

Gorinchem

Venray enray

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

27, 28 en 29 oktober 2015

RMV HARDENBERG De vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

17, 18 en 19 november 2015

RMV GORINCHEM De vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.AGRARISCHEBEURSAGENDA.NL

Geert Lindenhols “Je moet nooit op één paard wedden”, zo vertelt Geert Lindenhols (41) over zijn verschillende ondernemingen. In het Drentse Zuidwolde runt Lindenhols een akkerbouwbedrijf gecombineerd met loonwerk, een bouwbedrijf en zo nu en dan verzorgt hij een tuinaanleg. Uitdagingen pakt Geert met twee handen aan. Zo ook bij het verbouwen en verwerken van koolzaad tot brandstof. In eerste instantie voor de auto-industrie, maar inmiddels rijdt zijn eigen trekker, een Claas Arion 520, ook op koolzaadolie. In het hooi met… Geert Lindenhols.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Renske Smids Je staat bekend als een pionier in koolzaad… “Onze plaatselijke huisarts rijdt op koolzaadolie. Hij vroeg mij zeven jaar geleden of koolzaad ook in Drenthe geteeld kon worden. Ik wilde dat proberen. De teelt van koolzaad was niet moeilijk. Het vinden van een bedrijf dat mijn koolzaad kon verwerken tot olie, was wel lastig. Toen ben ik gaan klussen. Met aangekocht en bestaand materiaal heb ik een eigen oliepers gemaakt. Die werkt heel goed. Voor het reinigen van de olie heb ik een centrifuge uit Amerika gekocht.” Inmiddels verwerk je het koolzaad niet alleen tot olie, maar kun je alle restproducten ook kwijt. Vertel! “Ik vind koolzaad een heel mooi product, waar veel voordelen aan zitten. Zo is de teelt goed voor het organische stofgehalte in de bodem en de biodiversiteit: van een hectare koolzaad kunnen bijen 40 kilo honing produceren. Het koolzaad verwerk ik tot olie. De restproducten pers ik tot korrels, die worden gebruikt als eiwitbrok in de veehouderij. Dan komt er nog stro van het koolzaad. Het stro verkoop ik aan veeboeren. Een voordeel van koolzaadstro is dat het ammoniak bindt. Hierdoor hangt er minder stank in een stal. Het stro maal ik tot een centimeter. Als het stro wordt gemalen, dan komt er stof vrij. Van dit restmateriaal maak ik brokjes voor de palletkachel.” Wanneer besloot je om jouw trekker op koolzaad te laten rijden? “Koolzaadolie kan voor verschillende doeleinden ingezet worden. Ik verwerk het niet alleen voor de autobrandstof, maar ook voor smering van de kettingzaag of tegen bloedluis bij legkippen. Ik wou laten zien dat het ook mogelijk was om een trekker te laten rijden op koolzaadolie. Met hulp van de subsi-

die ‘Klimaatvriendelijke brandstoffen’ van de provincie Drenthe heb ik mijn trekker om laten bouwen. De ombouw heeft € 5.000,- gekost. Ik heb € 3.500,- subsidie gekregen.” Welke aanpassingen waren nodig om jouw Claas Arion 520 op koolzaadolie te laten rijden? “Via Google kwam ik terecht bij Tamatgreen, een bedrijf in Colijnsplaat dat samen met mijn plaatselijke dealer mijn trekker kon ombouwen. Ik heb mijn nieuwste trekker, een Claas Arion 520, laten ombouwen. Hier is een tweetanksysteem ingezet. De verbrandingstemperatuur van koolzaad ligt hoger dan bij diesel. Daarom start ik de trekker met diesel. Als na vijf minuten de motor warm is, schakel ik de trekker over naar de tank met koolzaadolie. Aan het eind van de dag laat ik de trekker weer lopen op diesel, zodat de leidingen schoon zijn en de trekker de volgende dag weer kan starten.”

2.000 draaiuren kapot gaat. Hoe ervaar jij dit? “Als er verschillende vloeistoffen gemengd worden in de tank, dan ontstaan er problemen. Daarom werk ik met een tweetanksysteem.” Hoe reageerden collega-boeren? “Er zijn verschillende boeren wezen kijken bij mijn trekker. De meesten willen eerst de kat uit de boom kijken, maar ondernemen vrij weinig. Dat is denk ik bij veel boeren ook gemakzucht. Ze doen een telefoontje en de tankwagen komt langsgereden. Als veehouders straks een derde gewas moeten telen, dan zie ik goede kansen voor koolzaad. Als melkveehouders hun compost vervangen door koolzaad, komt er een hele andere denkwijze.” Hoe zit het met de accijns en btw-verplichting op deze natuurlijke brandstof? “De overheid stimuleert het rijden op koolzaadolie zeker niet. Over een liter koolzaadolie wat als brandstof gebruikt wordt, wordt 46 eurocent accijns geheven. Daar komt nog 21% btw overheen. Het is eigenlijk hetzelfde als wat men voor diesel betaalt. Dat is niet terecht vind ik. Koolzaad is veel milieuvriendelijker dan diesel.”

Uit onderzoek is gebleken dat de motor van een trekker die op koolzaad rijdt na meer dan

“Je moet nooit op één paard wedden”

BNDR

SPECIAL

In het hooi met…

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen. In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen. In het hooi ml etaa…n bod.

Gedreven door: grondbewerking

Vakkennis tuinbouw techniek

Correcte Service

verreikers

Snelle onderdelenvoorziening precisie zaaitechniek

Oplossingsgerichtheid

ccm molens

Loyaliteit

Bergvredestraat 1 6942 GK DIDAM www.argi.nl gerard.zweers@argi.nl 06-53236180

SPECIAL

“New Holland biedt mij de beste kwaliteit voor een goede prijs” Samen met zijn ouders zit Jan (22) in maatschap Van der Ploeg-Rispens. Met zijn drieën runnen ze een gemengd bedrijf met graan- en suikerbietenteelt, opfok leghennen en loonwerk in het Friese Kollumerpomp. Al drie generaties lang is de familie Van der Ploeg vaste klant bij Bakker-Ulrum, de New Holland dealer uit Groningen. Op het bedrijf van Van der Ploeg staat een New Holland Maaidorser CSX 7050, een New Holland T7.210, een T6090 en een T6030. “Al onze trekkers zijn van New Holland”, vertelt Jan trots. De T7.210 wordt gebruikt voor zaaiwerkzaamheden. “Dat is een vario, daarmee kan ik bij het zaaien de ideale rijsnelheid opzoeken”, legt Jan uit. De T6090 gebruiken vader en zoon hoofdzakelijk voor het ploegwerk. De lichtste trekker van Van der Ploeg is de T6030. Deze wordt voornamelijk ingezet bij spuitwerkzaamheden. “Aan deze trekker zit een voorlader. Handig voor het vullen van de zaaimachine of het laden van kippenmest”, vertelt de bedrijfsopvolger.

Beste kwaliteit, goede prijs Afgelopen jaar hebben Jan en zijn vader de T7.210 aangeschaft. Voor de aanschaf van deze trekker heeft Jan verschillende merken uitgeprobeerd. “Als nieuw bedrijfshoofd wilde ik ook eens andere trekkermerken proberen. New Holland bood mij de beste kwaliteit voor een goede prijs”, vertelt Jan. In vergelijking met andere merken vond Jan dit merk zeer gebruiksvriendelijk: “De New Holland heeft een hele logische bediening.”

SideWinder armsteun Met betrekking tot de bediening is Van der Ploeg zeer te spreken over de SideWinder armsteun. Met deze armsteun zijn de gashendel, transmissie en hydrauliek makkelijk te bedienen. Evert Oostema, Sales Manager bij Bakker-Ulrum en al meer dan tien jaar contactpersoon van de familie Van der Ploeg, zegt over de SideWinder armsteun: “Boeren zitten soms hele dagen op de trekker. Een goede zithouding is daarbij van belang. Met de armsteun van New Holland heeft de boer de belangrijkste bedieningen binnen handbereik en hoeft hij geen vreemde houding aan te nemen.”

Gunstig brandstofverbruik “Door de nieuwe FPT-motoren zijn de machines van New Holland zeer zuinig in het brandstofgebruik”, vertelt Oostema. “Ik heb een klant gehad die een besparing had van maar liefst 13 liter per uur.”

Fast Steer Op twee van de drie trekkers van Van der Ploeg zit het Fast Steer-systeem. De Fast Steer, die eruit ziet als een ring in het stuur, maakt snellere en minder vermoeide draaibewegingen met volledige stuuruitslag mogelijk. “Als ik de Fast Steer activeer, dan geef ik een klein tikje tegen het stuur en de trekker maakt automatisch een volledige draai”, legt Jan uit. “De Fast Steer is ideaal bij het steken op de kopakker. Als ik op een trekker zit die het niet heeft, dan mis ik het direct”, aldus Jan.

Onderling banden uitwisselen Alle banden van New Holland machines zijn onderling uit te wisselen. Dit vindt Van der Ploeg een groot pluspunt: “We hebben drie trekkers en een combine met dezelfde wielsteek. Alle banden zijn onderling uit te wisselen”, vertelt Jan. “Zo hebben we onder de combine 90 centimeter brede banden. In het najaar komen die onder de New Holland T7.210 voor de zaaiwerkzaamheden.”

Nauwkeurig GPS-systeem New Holland staat bekend om zijn zeer nauwkeurige GPS-systeem. Real Time Kinematic (RTK) is een technologie die werkt met een nauwkeurigheid van 2,5 centimeter. Toch maken vader en zoon Van der Ploeg nog geen gebruik van GPS. “Als wij GPS aanschaffen dan is het puur voor de werkverlichting.”

Goede service Naast kwalitatief materiaal, vindt Jan de service van New Holland-dealer Bakker-Ulrum uitermate goed. “Als er tijdens piekmomenten een onderdeel stukgaat, dan zijn ze 24 uur per dag bereikbaar”, vertelt Jan. Ook Sales Manager Evert beaamt dat: “Service is voor een agrariër en loonwerker van groot belang. Wij hebben zeven dagen in de week storingsdienst. Daarnaast besteden we veel tijd aan het opleiden van ons team. Door specialisten van New Holland worden onze monteurs opgeleid om de juiste kennis van de nieuwste technologie te bezitten. Daarmee kunnen ze de machines zo snel mogelijk repareren.”

BNDR

SPECIAL

www.joskin.com

EEN BREED GAMMA PRODUCTEN!

Tel: +32 43 77 35 45

DEUTZ-FAHR, de kracht om altijd naar de toekomst te kijken. DEUTZ-FAHR ontwerpt haar tractoren naar de uitdagingen van morgen. Deze filosofie stelt de fabrikant in staat om een volledig assortiment aan te bieden met een eigentijdse stijl, een hoog niveau van comfort en het toepassen van krachtige motoren met innovatieve technologie. Gecombineerd met geavanceerde GPS spoorgeleidingsystemen en lage bedrijfskosten maakt DEUTZ-FAHR de perfecte partner om de winstgevenheid van uw bedrijf te verhogen. DEUTZ-FAHR realiseert op dit moment een nieuwe productiefaciliteit die zal voldoen aan hoge veiligheidseisen, efficiĂŤntie en respect voor het milieu. Verder zal het zijn uitgerust met een testterrein, trainingsfaciliteiten, een museum en een showroom: dit is DEUTZ-FAHR LAND.

LANDBOUW EN GEAVANCEERDE TECHNOLOGIE. Tractoren, maaidorsers, verreikers en werktuigen.

Het gebruik van originele koel- en smeermiddelen wordt aanbevolen.

DEUTZ-FAHR LUBRICANTS

deutz-fahr.com DEUTZ-FAHR is een merk van

BNDR

SPECIAL

Tien vragen over het

T-rijbewijs

Vanaf 1 juli 2015 moeten nieuwe trekkerchauffeurs hun trekkerrijbewijs halen. De komst van het zogenoemde ‘T-rijbewijs’ moet de verkeersveiligheid van landbouwmechanisatie in het verkeer verbeteren. Voor welke uitdaging komen toekomstige trekkerbestuurders te staan? Tien vragen over het T-rijbewijs worden beantwoord door Martina Pronk van het CBR.

Tekst: Renske Smids / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Waarom wordt het T-rijbewijs ingevoerd? “De belangrijkste reden voor de invoering van het T-rijbewijs is het verbeteren van de verkeersveiligheid. Er gebeuren nu relatief veel ongelukken met landbouwtrekkers en landbouwmachines. Deze gemotoriseerde categorie is de laatste zonder rijbewijsverplichting. In bijna alle Europese landen is het T-rijbewijs al verplicht.” Hoeveel ongelukken gebeuren er jaarlijks met landbouwvoertuigen in Nederland? “De verkeersveiligheid in Nederland is in de laatste twintig jaar sterk verbeterd, echter geldt dit niet voor de landbouwvoertuigen. In de afgelopen 15 jaar zijn er 198 doden gevallen. Dat zijn gemiddeld dertien doden per jaar. Hierbij zijn de ongevallen op het land en eigen erf nog niet meegerekend. Deze cijfers laten zien dat er nog veel ruimte is voor verbetering van de verkeersveiligheid.” Vanaf welke leeftijd is het T-rijbewijs te behalen? “Het theorie-examen kan vanaf 15,5 jaar behaald worden en het praktijkexamen vanaf 16 jaar.”

Hoe ziet de procedure van het behalen van een T-Rijbewijs eruit? “Vanaf 1 juli kun je bij het CBR theorie- en praktijkexamen doen. Verschillende opleiders bieden theoriecursussen aan om te helpen met de voorbereiding op de theorie-en de praktijkexamens. Voordat er praktijkexamen kan worden gedaan, beoordeelt het CBR of een kandidaat rijgeschikt is. Dat wil zeggen: geestelijk en lichamelijk in staat om te rijden. Hiervoor vult de kandidaat een eigen verklaring in. Slaag je daarna voor je theorie- en praktijkexamen, dan mag je landbouwvoertuigen op de openbare weg besturen.”

Waar kan de opleiding voor het T-rijbewijs gevolgd worden? “Toekomstige trekkerchauffeurs kunnen lessen voor het T-rijbewijs volgen bij een rijschool of via een agrarische onderwijsinstelling, kijk voor die laatste op www.groenonderwijs.nl.”

Waar heeft het CBR op gelet met het opstellen van de examens voor het T-rijbewijs? “Zowel het theorie- als het praktijkexamen moet toetsen of iemand beschikt over voldoende kennis en vaardigheid om met een landbouwmachine deel te nemen aan het verkeer. De kandidaat moet daarvoor over de benodigde kennis en rijvaardigheid beschikken om zich veilig in het verkeer te verplaatsen. Daarbij moet de kandidaat rekening houden met alle weggebruikers. De definitieve exameneisen zijn afgestemd met verschillende brancheorganisaties en sectorpartijen om zo te komen tot examens waar de hele sector achter staat.”

Geldt het T-rijbewijs ook voor bestuurders die niet op de openbare weg rijden? “Nee, voor het besturen van bijvoorbeeld een trekker op een akker is geen rijbewijs nodig. Zodra de trekker zich over de openbare weg beweegt om van akker naar akker te rijden is een rijbewijs wel verplicht.”

Wat kost het T-rijbewijs? “De kosten zijn afhankelijk van de vaardigheden van de kandidaat en de tarieven van de opleiders en kunnen dus voor iedere kandidaat anders zijn. De kosten voor het theorieexamen zijn € 40,- en € 235,- voor het praktijkexamen.”

Kan het trekkercertificaat omgewisseld worden voor een T-rijbewijs? “Houders van een certificaat kunnen tot één jaar na invoering dit certificaat omwisselen voor het T-rijbewijs. Wanneer iemand al in het bezit is van een autorijbewijs, dan is het mogelijk het T-rijbewijs op het autorijbewijs te laten bijschrijven.” Verwacht het CBR met de invoering van het T-rijbewijs een daling in het aantal trekkerbestuurders? “Op dit moment is er een stijging van het aantal kandidaten dat voor 1 juli het huidige trekkercertificaat wil behalen. We verwachten niet dat het aantal trekkerbestuurders zal dalen. De tijd zal het leren.”

BNDR

OUD

Bedrijfsgegevens Familie Peeters Neer 2 vennoten Biologische teelt 25 hectare grond Prei, Chinese kool, courgettes, vroege aardappelen, tuinbonen, pastinaak en boerenkool

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Renske Smids

“Van mij hoeft het bedrijf te worden”

niet veel groter

Tractor, dat was het eerste woordje van Robin Peeters (21) uit het Limburgse Neer. Zijn hele jeugd was Robin gefascineerd van landbouw. Voor ouders Wim (51) en Ellen (50) kwam het dan ook niet als een verrassing dat Robin zich na het behalen van zijn vmbo-diploma aanmeldde bij de biologische opleiding Warmonderhof. Inmiddels zit hij in het eerste jaar van de opleiding Agrarisch Ondernemerschap richting tuin- en akkerbouw op het CAH Vilentum in Dronten en is zijn ambitie om het biologische tuinbouwbedrijf van zijn ouders over te nemen. Omschakeling

Afzet

Gegroeid

Wim: “Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen begon ons tegen te staan. Daarom besloten we in 2000 om ons bedrijf om te schakelen van gangbare naar biologische teelt.” Ellen: “Als gangbare tuinbouwer teelden we Chinese kool, prei en asperges.” Wim: “Om onze grond biologisch te maken mochten we twee jaar geen gewasbeschermingsmiddelen gebruiken op onze percelen. We besloten de aspergeteelt gangbaar te houden. Op ons overige land teelden we een groenbemester.” Ellen: “Om toch geld in het laatje te krijgen hebben we twee jaar op pachtgrond gangbaar geteeld, terwijl wij ons eigen land aan het klaarmaken waren voor de biologische teelt.”

Wim: “Omdat de biologische teelt een hele omschakeling was, wilde ik beginnen met teelten waar ik verstand van had. We begonnen met de teelt van vroege aardappelen, prei en Chinese kool.” Ellen: “Toen wij aangaven te willen omschakelen naar biologisch, werd ons verteld dat afnemers in de rij zouden staan voor onze biologische producten. Op het moment dat wij onze eerste oogst klaar hadden staan, bleek de verkoop moeizaam te gaan.” Wim: “We kregen onze producten moeilijk aan de man. We hebben veel rond moeten bellen om onze producten te verkopen. Nu de afnemers ons kennen, is het een stuk makkelijker.”

Robin: “Inmiddels is de afzet goed. We zijn zelfs uit ons jasje gegroeid. We startten met zeven hectare en betelen nu 25 hectare. Op onze vorige locatie, hier honderd meter vandaan, werd de loods te klein voor het verwerken van de producten. In 2007 hebben wij op een nieuwe locatie, waar nog geen bouwbestemming op lag, een loods en woonhuis gebouwd.” Wim: “Prei is tegenwoordig onze hoofdteelt. Daarnaast telen we Chinese kool, courgettes, vroege aardappelen, tuinbonen, pastinaak en boerenkool.” Robin: “Het telen van pastinaak was mijn idee. Ik heb de biologische landbouwschool gevolgd in Dronten. Bij de akkerbouwers in

BNDR

NIEUW

Robin Neer en DPeeters ronten 2 1 j a a r Lid van A JK Leudal Helden /

in maatschap

“Als ik dan wil ik het bedrijf uitbreiden”

kom,

de polder zag ik dat ze geen vroege pastinaak teelden. Ik heb daar vorig jaar een hectare van ingezaaid. Dat was succesvol. Dit jaar hebben we twee hectare vroege pastinaak gezaaid.”

Taakverdeling Ellen: “Wim en ik zitten in maatschap. Ik houd me onder andere bezig met de administratie en het personeel. Wim focust zich op de teelt.” Wim: “Robin zit in het eerste jaar van de studie Agrarisch Ondernemerschap op het CAH Vilentum in Dronten. Als hij van school af komt, dan wil ik het liefst dat hij eerst buiten de deur zijn boterham gaat verdienen.” Robin: “Het lijkt mij leuk om, voordat ik met mijn ouders in maatschap treed, een functie als adviseur te vervullen bij een bedrijf dat raakvlakken heeft met de agrarische sector.”

Opschalen Robin: “Als ik in maatschap kom, dan wil ik het bedrijf laten groeien.” Wim: “Over schaalvergroting zijn de meningen verdeeld. Van mij hoeft het bedrijf niet veel groter te worden. Robin moet niet uit het oog verliezen dat hij elke teelt goed moet doen. Hij kan meer verdienen als hij 10% extra rendement van ons land haalt, dan dat hij tien hectare extra beteelt.” Robin: “Het verschil tussen mij en mijn vader is dat hij behoudender is. Als we gaan groeien, dan ga ik minder op het land werken en wil ik meer een managementrol vervullen.”

Grond Ellen: “Als er grond vrijkomt in de buurt, dan willen we uitbreiden.” Wim: “We telen de prei in een bouwplan van één op twee. Dat kan bij biologische prei. Maar het liefst telen we extensiever. Onze wens is om te gaan naar een vruchtwisseling van één op drie.” Ellen: “Grond aankopen of huren is een moeilijke factor in ons bedrijf. Het duurt twee jaar voordat de grond biologisch is. Als wij grond huren, dan willen we dat voor minimaal tien jaar.”

Personeel Wim: “Personeel is onze grootste kostenpost. We hebben via het uitzendbureau vier vaste krachten in dienst. Daarnaast werken we met scholieren.” Ellen: “Prei telen we het hele jaar. Dat is een hele arbeidsintensieve teelt.” Robin: “We proberen zoveel mogelijk te besparen op arbeid door het gebruik van mechanisatie. Met schoffelen proberen we bijvoorbeeld zo vroeg mogelijk te beginnen. We werken met GPS. Daardoor gebeurt het schoffelwerk heel nauwkeurig.”

Mislukt Robin: “Het grootste risico op ons bedrijf is dat een teelt kan mislukken. Dan hebben we de kosten van de arbeid al gemaakt, maar ontvangen we de opbrengstprijs niet.” Ellen: “Afgelopen jaar hebben we veel last gehad van overmatige regenval. We hadden

net de derde partij courgettes klaar voor de oogst, toen het met bakken uit de lucht kwam.” Wim: “In tien minuten viel er 50 millimeter regen. Ons hele veld stond blank. Dat ging ten koste van onze teelten.” Ellen: “Er kwamen slechte vruchten aan de courgetteplanten en er was nauwelijks bestuiving. Ons personeel moest wel elke dag door de planten heen om te zoeken naar oogstbare courgettes. Dat is heel arbeidsintensief en levert in zo’n geval voor ons weinig op.”

Energiebesparing Wim: “Om de kostprijs te drukken kijken we naar energiebesparing. Het hele bedrijf wordt verwarmd met aardwarmte. De restwarmte van de koelcel wordt ook hergebruikt. Ellen: “Ook willen we graag zonnepanelen op het dak, zodat we energieneutraal kunnen draaien met ons bedrijf.”

Vraaggericht Wim: “Wij telen wat er gevraagd wordt door onze afzetketens. Zo voorkomen we dat er een overschot aan producten in de markt is.” Robin: “Door het vraaggericht produceren zijn de prijzen in de biologische industrie veel realistischer dan in de gangbare teelt.” Ellen: “Wij zijn lid van de telerscoöperatie Nautilus Organic. Elke week hebben we met de leden prijzenoverleg. Als een afnemer onze producten niet voor die prijs wil hebben, dan is het jammer, maar wij gaan niet zakken.”

Toekomst Robin: “Over tien jaar hoop ik thuis aan het werk te zijn. Omdat ik erbij kom, moet er meer inkomen uit het bedrijf gehaald worden. Ik verwacht daarom dat we tegen die tijd meer hectares gaan betelen.” BNDR

“Helaas is de kostprijs van vandaag

geen garantie voor de toekomst” Het lijkt zo mooi. Een lage kostprijs. Je bedrijf staat er goed voor! Een goed financieel beleid is onderdeel van je totale bedrijfsvoering. De kosten die je maakt voor het produceren maken de kostprijs en die wil je minimaal terugverdienen.

Illustratie: Henk van Ruitenbeek “Helaas is de kostprijs van vandaag geen garantie voor de toekomst” Dat zegt John de Hoon, sectormanager veehouderij van Interpolis. “De laagste kostprijs vandaag kan wel eens uitlopen op een hoge kostprijs. Welke investering is nodig en welke kosten moet je maken om je bedrijf voor langere tijd bedrijfszeker te maken?” Ons advies: investeer nu voor bedrijfszekerheid en continuïteit Kosten besparen is op de korte termijn heel aantrekkelijk. Op de lange termijn is het maar de vraag of je beoogde kostenbesparing daadwerkelijk haalt. Hoe zit het met jouw bedrijfszekerheid en continuïteit? Voorkom je uitval van apparaten? Werken installaties naar wens, met behoud van de kwaliteit van je producten en gezondheid van je dieren? Zijn je bedrijfspanden veilig? En hoe zit het met je personeel? Willem Snoeker, sectormanager plantaardig van Interpolis: “Zeker in financieel moeilijke tijden is het lastig om te investeren. Maar als je niet investeert of uitstelt, krijg je gegarandeerd te maken met uitval, kwaliteitsverlies en hoge kosten. Daar zit je als ondernemer niet op te wachten.” Investeer in betrouwbare installaties Als ondernemer wil je ongestoord produceren. Je wilt je afspraken over kwaliteit en levertermijn nakomen. Daar draait je bedrijf op. Uitval van apparatuur kun je je niet veroorloven. Je bedrijf staat dan stil en je afzet staat op het spel. Welke installaties hebben zich al bewezen? Laat je adviseren. Het is belangrijk om in kwaliteit en veiligheid te investeren, ook al kost dat nu iets meer. Investeer in je personeel Je personeel is cruciaal voor je bedrijf, vooral als je kwaliteit wilt leveren. Dat begint bij het aantrekken van personeel, maar houdt daarna 28

BNDR

niet op. Creëer een veilige, sociale werkomgeving en investeer in het goed opleiden van je personeel. Dat betaalt zich terug. Investeer in onderhoud Installaties en gebouwen die goed zijn onderhouden, gaan langer mee. Investeer hier daarom in. Je verkleint daarmee ook de kans op stilstand van installaties. Waarschijnlijk kun je zelf al veel onderhoud uitvoeren. Wil of kun je dat niet? Zorg dan voor scholing van je personeel of laat je helpen door je leverancier. Wil je een beter inzicht in jouw bedrijfsrisico’s? Interpolis helpt je graag Wij beschikken over een groot netwerk waarin we kennis en ervaringen uitwisselen. Dit doen we actief door in gesprek te gaan met bedrijven en ondernemers die precies weten wat er speelt in de sector. Wij brengen hier de kennis en ervaring in die we hebben opgedaan in onze lange geschiedenis waarin we agrarische bedrijven verzekeren. Met al deze kennis en ervaring helpen wij ondernemers wereldwijd bij het

verkrijgen van inzicht en het beperken van risico’s op hun bedrijf. Praktische tips over continuïteit en veiligheid? Op de website www.Interpolis.nl/agro vind je praktische tips die je bij je bedrijfsvoering helpen. Kies eerst je sector, glastuinbouw of landbouw/veehouderij, kijk daarna bij het onderdeel ‘blijf in bedrijf’ en ‘onderhoud’.

Jonge boeren en tuinders over...

kostprijs

Arien Verbeek | Pluimveehouderij | GAJK “Op het bedrijf proberen we zoveel mogelijk te realiseren tegen de laagste kosten. Wij vinden het echter ook belangrijk om te kijken naar de invloeden van deze lage prijzen. Een lage kostprijs mag niet ten koste gaan van de resultaten. Het is belangrijk dat de focus meer ligt op de kosten van het bedrijf, omdat de marges in de sector steeds kleiner worden. Wij maken jaarlijks een prognose voor het volgende jaar. Elke drie maanden stellen we de prognose bij. Vervolgens evalueren we de cijfers en passen we onze bedrijfsvoering aan. Zicht op de kosten is belangrijk voor een gezond bedrijf.”

Dianne van den Toorn | Geitenhouderij | GAJK “Iedere ondernemer kijkt anders naar de kostprijs. Ik vind het belangrijk om de kostprijs goed in beeld te hebben. Naar mijn mening laat de kostprijs zien of een ondernemer goed onderneemt. Door de kostprijs van een liter melk te berekenen is er inzicht in de kostenstroom en waar er nog kosten gedrukt kunnen worden. We proberen thuis de kostprijs te verlagen door veel werk met eigen arbeid te realiseren en krachtvoer- en strokosten laag te houden. Een lage kostprijs moet wel reëel zijn. Lage kosten betekenen niet altijd een optimale productie en dat is wel het uiteindelijke doel.”

Koen Lampert | Akkerbouw | ZAJK “Elke boer weet ongeveer wat de kostprijs is op zijn bedrijf. Echter vind ik de minimale prijs die ik voor gewassen moet krijgen om alle (toe)gerekende kosten te kunnen betalen belangrijker. Dat creëert inzicht in wat ik overhoud aan opbrengsten. Om de kostprijs te drukken schaffen wij machines aan in samenwerking met buren. Ook wordt voor bepaalde werkzaamheden de loonwerker ingeschakeld. Dit is in sommige gevallen voordeliger dan zelf investeren. Een lage kostprijs is niet altijd de beste keuze, soms brengt een grotere investering een hoger resultaat. Mijn motto is: focus op de kosten, maar vergeet niet te genieten van het vak.”

Leon Enting | Melkveehouderij | DAJK “Ik denk dat melkveehouders steeds bewuster omgaan met de kostprijs. Door de schommelingen in de melkprijs komt de marge vaker onder druk. Steeds meer zuivelproducten gaan de wereldmarkt op, waardoor de sector afhankelijker wordt van de export. Om op de schommelingen in te kunnen spelen is het cruciaal de kostprijs per kg melk te berekenen. Dit brengt inzicht en mogelijkheden om te sturen op bepaalde kosten. Voer is onze grootste kostenpost. Weidegang is een belangrijk aspect om deze kosten laag te houden. De koeien halen op een goedkope manier eiwitten uit vers gras. Belangrijk is wel dat de productie op peil moet blijven.”

Rick Kanters | Pelsdierenhouderij | BAJK “Bij ons op het bedrijf sturen we naar een zo laag mogelijke kostprijs, mits het niet ten koste gaat van het resultaat. Denk hierbij aan de vaste standaardkosten zoals voer, strooisel, medicatie en personeel. Echter horen ook administratieve kosten, advieskosten en eventuele bijscholingskosten hierbij, die worden vaak vergeten. In de pelsdierensector wordt weinig gesproken over kostprijs tussen boeren onderling. Ik vind het belangrijk dat er zorgvuldig naar gekeken wordt. Toch adviseer ik om niet alleen naar de uitgaven te kijken, soms kan een kostprijsverhogende investering resulteren in een hogere opbrengst. Dit geldt niet alleen voor mijn sector, maar voor alle sectoren.”

BNDR

Meer oog voor

door de studiedag over ‘klauwgez Klauwgezondheid is een belangrijk element in de bedrijfsvoering van een

melkveehouder. 80% van de koeien heeft in een jaar last van een klauwaandoening. Als deze aandoening niet tijdig wordt behandeld, kunnen de kosten per koe oplopen tot maar liefst 400 euro per jaar. Toch blijkt de klauwgezondheid een ondergeschoven kindje op veel melkveebedrijven. In de drukte van de dag wordt al snel de prioriteit gegeven aan andere werkzaamheden. Ook kan de kennis van klauwgezondheid bij sommige veehouders verbeterd worden, waardoor er automatisch meer aandacht aan de klauwen besteed wordt. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker Het belang van klauwgezondheid is groot: een dier met gezonde klauwen loopt makkelijker naar het voer en heeft daardoor een hogere melkproductie. Daarnaast scheelt het goed onderhouden van de klauwen uiteindelijk tijd van de melkveehouder en van de dierenarts. Om het vroegtijdig signaleren van klauwproblemen onder de aandacht te brengen biedt MERIAL, een diergeneesmiddelenproducent, de studiedag ‘Klauwgezondheid’ aan. Deze studiedag, waarin theorie wordt afgewisseld met de praktijk, wordt via dierenartsen in het hele land weggezet bij melkveehouders. “Klauwproblemen komen veel vaker voor dan melkveehouders denken” Bij dierenartsen heerst een enorme werkdruk. Daardoor schiet het organiseren van studiedagen voor het klantbestand er vaak bij in. “Wij willen dierenartsen een extra service aanbieden”, vertelt Willeke van Soest, Rayon Manager bij MERIAL. “Daarom hebben wij in samenwerking met Vetvice, kenniscentrum van de rundveehouderij, een studiedag ontwik-

BNDR

keld die dierenartsenpraktijken bij ons kunnen afnemen”. De bijeenkomst over klauwgezondheid is een eye-opener voor de aanwezigen, merkt Van Soest na meerdere studiedagen. “Klauwproblemen komen veel vaker voor dan melkveehouders denken. Door het volgen van deze studiedag staat het belang van klauwen weer bovenaan.” “Ik wil mijn kennis opfrissen” Eind april werden er in samenwerking met Dierenartsenpraktijk Dokkum e.o. twee bijeenkomsten ‘Klauwgezondheid’ georganiseerd voor jonge melkveehouders in Friesland. “De dierenarts nodigde mij uit om deze bijeenkomst bij te wonen. Ik vind de klauwgezondheid van koeien belangrijk en wil mijn kennis opfrissen met deze studiedag”, vertelt één van de negen cursisten bij aanvang van de studiedag. De omvang van de groep biedt veel mogelijkheid voor interactie en het stellen van vragen. “Pootgebreken vormen het grootste welzijnsprobleem in de melkveehouderij” Het ochtendgedeelte van de studiedag wordt ingevuld met interessante presentaties. Die-

renarts Valérie Dekens van MERIAL start de ochtend met een presentatie over pijnstillers. “Pootgebreken vormen het grootste welzijnsprobleem in de melkveehouderij. Als een koe klauwproblemen heeft dan heeft zij daar minimaal drie maanden last van1”, vertelt Dekens. Vanuit MERIAL wordt de pijnstiller en koorts- en ontstekingsremmer KETOFEN®* 10% aanbevolen. “Dit is een breed werkende ontstekingsremmer die in de spier van de koe wordt toegediend en al binnen 30 minuten zijn werk kan doen”, aldus Dekens. “Door de snelle werking wordt de door pijn verminderde voeropname zoveel mogelijk beperkt.” “Eén op de vier koeien loopt niet zoals het moet” De tweede presentatie wordt verzorgd door Bert-Jan Westerlaan, dierenarts en adviseur bij Vetvice. Westerlaan vertelt de aanwezigen over het signaleren, voorkomen en behandelen van kreupele koeien. “Als we kritisch kijken naar melkvee in Nederland dan loopt één op de vier koeien niet zoals het moet”, begint Westerlaan zijn presentatie. Hij geeft de aanwezigen een update van veelvoorkomende

klauwen

ezondheid’ van MERIAL klauwproblemen als Mortellaro, stinkpoot, bevangenheid en zoolzweren en vertelt hoe klauwproblemen te signaleren zijn. Daarnaast geeft Westerlaan tips om klauwproblemen te voorkomen. Eén van zijn tips: “Klauwproblemen kunnen worden voorkomen door koeien op een droge en vlakke ondergrond te laten lopen. Een ketting die over de stalvloer schuift is een obstakel die klauwproblemen kan veroorzaken. Een mestrobot zou een betere optie zijn.” Ook benadrukt Westerlaan het belang van een voetbad: “Een goed voetbad doodt zowel de stinkpoot als de Mortellarobacteriën. Daarnaast werkt het voetbad preventief tegen tussenklauwontsteking.” Kreupele koeien Tijdens de presentatie van Vetvice krijgen de aanwezigen verschillende foto’s van kreupele koeien te zien. De cursisten moeten aangeven wat ze zien en hoe ze dit zouden behandelen. De foto’s zijn een voorproefje van het middagprogramma, waar de opgedane theorie wordt toegepast op het melkveebedrijf van één van de cursisten. “Ik heb vandaag geleerd dat dit werk uiteindelijk zal lonen” Tijdens het praktijkgedeelte lopen de cursisten door de stal en wei om de klauwen te beoordelen van pinken, droge koeien en (verse) koeien. Aan de hand van een vragenlijst vellen de aanwezigen een oordeel over de kwaliteit van de klauwen, maar ook over de leefomgeving van de koe. Zo moet er bijvoorbeeld antwoord worden gegeven op de vraag: ‘Zorgen ligboxbedekking en kopruimte voor 14 uur rust per koe per dag?’ en ‘Hoeveel koeien trippelen of ontlasten een poot?’. De vragen worden gezamenlijk besproken. De bezochte melkveehouder heeft rustige koeien en geen overbezetting. De looproute naar de melkstal en de conditie van het kavelpad kunnen verbeteren, waardoor de klauwen

van de koeien gezonder blijven. De melkveehouder geeft naar aanleiding van de studiedag aan zijn veestapel vaker door het voetenbad te laten lopen. “De koeien door het voetenbad sturen is veel werk. Ik heb vandaag geleerd dat dit werk uiteindelijk zal lonen”, aldus de melkveehouder. De klauwbekapbox Om de klauwen beter te bestuderen worden er twee koeien in de klauwbekapbox gezet. Cursisten mogen aangeven wat ze zien aan de klauw: is deze gezond en zo niet, hoe moet deze behandeld worden? Westerlaan laat de cursisten zien waar op de klauw ziekteverschijnselen opdoemen en hoe deze behandeld kunnen worden. “De slag tussen theorie en praktijk is goed gemaakt” Om vier uur is de cursus afgelopen. Daardoor zijn de cursisten op tijd thuis voor het melken. De aanwezigen gaan met een frisse blik weer terug naar hun eigen melkveebedrijf. “De slag tussen theorie en praktijk is goed gemaakt”, zegt een tevreden cursist. “Ik heb veel over klauwen geleerd op school, maar de opgedane kennis zakt langzaam weg. Zo’n studiedag is voor mij een opfriscursus”, zegt een ander. De jonge melkveehouders geven aan dat ze het voetbad vaker willen introduceren in hun bedrijfsvoering. “Het gebeurt nog te weinig bij ons op het bedrijf, terwijl er door het voetbad

A SANOFI COMPANY

veel klauwproblemen preventief behandeld kunnen worden”, aldus een aanwezige. “Het animo voor deze studiedag was groot” Ook dierenarts Ymke Fokkema is zeer tevreden over de dag. “Toen ik de jonge melkveehouders uit mijn klantenbestand uitnodigde, merkte ik dat het animo voor deze studiedag groot was”, vertelt Fokkema. “Deze studiedag is erg leerzaam voor melkveehouders. Door het herkennen van de lichaamstaal van een koe kunnen de melkveehouders klauwproblemen in een eerder stadium behandelen.”

Boek de studiedag ‘klauwgezondheid’ MERIAL biedt een complete studiedag over pijnbestrijding en klauwverzorging van koeien aan bij dierenartsenpraktijken. Lijkt jou deze dag over klauwproblemen van koeien ook interessant? Neem dan contact op met jouw dierenarts. Hij of zij kan in overleg met MERIAL een passende studiedag organiseren voor jou en jouw collegamelkveehouders. Of bel met MERIAL (023-5201080) en dan neemt MERIAL contact op met jouw dierenartspraktijk.

KETOFEN® 10% (ketoprofen 100 mg/ml) - Reg. NL 8784 - URA. Doeldieren: Rund en varken. Indicaties: Rund: Symptomatische behandeling van koorts bij luchtweginfecties en ontstekingsremmende en pijnstillende behandeling bij spier- en skeletaandoeningen en aandoeningen aan de uier. Varken: Ontstekingsremmende en koortsverlagende behandeling bij aandoeningen van de luchtwegen en bij het mastitis-metritisagalactie syndroom. Dosering en toediening: IM. Rund: 3 ml per 100 kg LG, gedurende 1-3 dagen; maximaal volume per injectieplaats 2,6 ml. Varken: 3 ml per 100 kg LG; maximaal volume per injectieplaats 1,7 ml. Contra-indicaties: Niet gebruiken bij overgevoeligheid voor ketoprofen/ hulpstoffen en bij dieren die lijden aan gastro-intestinale laesies, hemorragische diathese, bloeddyscrasie of hart-, lever- of nieraandoeningen. Bijwerkingen: bij herhaalde IM injecties irritatie van voorbijgaande aard; ev. maag- en darmirritatie of ulceratie; bij herhaalde toediening bij varkens een reversibel gebrek aan eetlust; zeldzaam allergische reacties. Interacties: niet in combinatie gebruiken met andere NSAID’s of corticosteroïden noch met diuretica, nefrotoxische geneesmiddelen of anticoagulantia. Wachttijd: Rund: (Orgaan)vlees 4 dagen en melk 0 dagen. Varken: (Orgaan)vlees 5 dagen. Voor verdere informatie zie bijsluiter of beschikbaar bij Merial B.V., Kleermakerstraat 10, 1991 JL Velserbroek (info.nl@merial.com). fs060613. 2015_5_Klauwpilot 1 Veeteelt 2 oktober 2012: Koematrassen leveren geld op

BNDR

HERINZAAI AL NA TWEE SEIZOENEN TERUGVERDIEND

LG HAVERA MAAKT GRASLANDVERNIEUWING WEL HEEL AANTREKKELIJK! Ook supersnel plussen in weideopbrengst en voederwaardekwaliteit? Kies dan voor (her)inzaai met de productieve en topverteerbare mengsels van LG Havera. Uw grasland krijgt zo’n enorme boost in kg drogestof, kVEM én kDVE, dat de kosten van vernieuwing al in twee seizoenen zijn terugverdiend! Dit blijkt uit vergelijkend onderzoek door Schothorst Feed Research. RENDEMENT NIEUW LG HAVERA-GRASLAND ten opzichte van bestaand grasland in twee seizoenen + 3.682 kVEM/ha x a 0,114* = + a 420/ha + 258 kDVE/ha x a 1,11* = + a 286/ha + a 706/ha * gemiddelde energie- en eiwittoeslagprijzen 2014 (WUR) bron: Schothorst Feed Research 2013-2014

LG HAVERA MENGSELWIJZER HAVERA 1 HOOGPRODUCTIEF*

Melkdrijvend

HAVERA 2 ROTATIE

Kortdurend

HAVERA 3 DOORZAAI

Doorzaaien

HAVERA 4 HOOGPRODUCTIEF met timothee* Melkdrijvend HAVERA 5 EFFICIËNT

Grasklaver

HAVERA 6 MAAILAND

Maaien

HAVERA 7 STRUCTUUR

Structuur

*ook als EKO-mengsel verkrijgbaar

Download het volledige onderzoeksverslag op

www.meermelkuitgras.nl

Op 28 mei vertrok een groep NAJK-leden op studiereis naar China, een land met 1,3 miljard inwoners dat zich razendsnel ontwikkelt.

Op veel plekken, zeker in het zuiden van China, was de groep Nederlanders een ware bezienswaardigheid.

Shanghai, een stad met 25 miljoen inwoners.

De Nederlandse landen tuinbouwsector staat in China hoog aangeschreven. Deze nieuwe tomatenkas, voorzien van de laatste innovaties, is ge誰mporteerd uit ons land.

In China zijn veel grote bedrijven druk bezig met investeringen in de agrarische sector. Toch zijn er ook veel kleine bedrijfjes te vinden of gemeenschappen die op idealistische basis te werk gaan.

China

De Cixin Longquan Farm werkt volgens boeddhistische principes. Er hangt een prettige sfeer en er komt boeddhistische muziek uit de luidsprekers. Dit zou de kwaliteit van het product ten goede komen.

Terugblik studiereis

We bezochten een agropark in de buurt van Shanghai. De overheid stimuleert de ontwikkeling van dit soort parken waar agrarische productie en toerisme gecombineerd worden.

In Fuzhou bezochten we een grote melkveehouderijbeurs. De vraag naar zuivel neemt toe in China, maar de consument vertrouwt liever op Europese melk.

Tijdens veldbezoeken werden de diverse gewassen goed bestudeerd.

Ontmoetingen in China waren vaak vrij formeel. Maar tijdens de lunch vervalt het strakke stramien en is er ruimte voor gezelligheid. Daarbij wordt veelvuldig getoost.

Het Sino Dutch Dairy Development Center in de buurt van Peking. Verschillende Nederlandse bedrijven, waaronder FrieslandCampina, participeren in dit project.

Een bezoek aan de Chinese muur kon natuurlijk niet ontbreken. BNDR

Sander Thus, NAJK: “Als we landbouwbreed inzetten op dierlijke mest (mengsels) op maat, kunnen we met minder kunstmest toch het juiste product voor de plant bieden.” Wat doet NAJK?

NAJK over het

fosfaatplafond

Tekst: Koen Bolscher / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Wat is er aan de hand? Eind mei publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek de voorlopige cijfers over de fosfaatproductie in 2014. Uit deze cijfers bleek dat de melkveehouderij het eigen plafond van 85 miljoen kilo fosfaat heeft overschreden. Het totale plafond van 172,9 miljoen kilo is net niet overschreden. Dat kwam in 2014 uit op 172,3 miljoen kilo fosfaat. Het fosfaatplafond

Judith Deusings, LAJK: “Binnen NAJK streven we naar één standpunt voor alle relevante sectoren. Het op korte termijn georganiseerde en intensieve inspraaktraject met de provincies werpt zijn vruchten af.” is gebaseerd op de fosfaatproductiecijfers van 2002. Staatssecretaris Dijksma heeft in Brussel afgesproken dat zij met maatregelen

Het ministerie van Economische Zaken zal bij voorkeur een systeem van dierrechten voor de melkveehouderij in werking willen laten treden als het totale fosfaatplafond wordt overschreden. Voor de overheid is dit systeem eenvoudig uit te voeren en makkelijk te controleren. NAJK wil de Tweede Kamer en het ministerie van Economische Zaken van alternatieven voorzien, zoals de motie van de ChristenUnie Dijksma ook verplicht te overwegen. In de afgelopen periode zijn er daarom in het NAJK-bestuur met alle provinciale afgevaardigden discussies over dit onderwerp gevoerd. Meerdere keren zijn de klankbordgroepen van intensief en melkveehouderij bijeen geweest om te komen tot een alternatief ontwerp, gedragen door onze gehele achterban. Het doel: het voorkomen van dierrechten en zelf aan het stuur blijven. NAJK is daarbij ook voortdurend in overleg met de andere partijen in de melkveehouderij: LTO Nederland, NZO, NMV, Nevedi, accountants en adviseurs.

Wilco Brouwer de Koning, HAJK: “We wisten met elkaar dat er een keer een grens bereikt zou worden, het gebeurt alleen eerder dan de meesten dachten.” Kris Posthumus, GrAJK: “Na eindeloos politiek gekonkel over een ontoereikende komt als het plafond wordt overschreden. In de AmvB, gooit het fosfaatplafond de andere sectoren was de groei van de fosfaatproductie minder sterk. De varkenshouderij sector op slot.” produceerde in 2014 bijna twee procent minder dan in 2002. De pluimveehouderij produceerde één procent boven het niveau van 2002. Vleesveehouders zagen de fosfaatproductie sterk stijgen. Echter, ondanks die stijging ligt het niveau fosfaatproductie voor deze sector nog bijna 10 procent onder het niveau van 2002. Staatssecretaris Dijksma heeft meerdere malen in de Tweede Kamer aangegeven dat zij zal ingrijpen als het fosfaatplafond wordt overschreden. Zij denkt daarbij in eerste plaats aan dierrechten. Via een motie van Carla Dik-Faber van de ChristenUnie zal de staatssecretaris echter ook alternatieven moeten overwegen.

De komende periode… Eind mei heeft het NAJK-bestuur ingestemd met een kaderstellende visie, die de afgelopen tijd gedetailleerd is uitgewerkt. In de periode tussen het schrijven van dit artikel en het verschijnen van de BNDR zijn de ontwikkelingen op dit punt volop doorgegaan. De allerlaatste stand van zaken en alle informatie over de visie van NAJK op de toekomst van de melkveehouderij in Nederland kun je daarom teruglezen op de voorpagina van de website van NAJK.

Koen Bolscher, NAJK: “De ontwikkelingen in de melkveehouderij komen te snel om met efficiëntie en uiteindelijk mestverwerking een uitkomst te bieden voor regels uit Europa, nu ingrijpen is een vereiste, en dan liever door de sector dan door de overheid.” 34

BNDR

zoekt Boer

Waar het vroeger gebruikelijk was dat de oudste zoon het bedrijf overnam, is dat vandaag de dag niet meer zo vanzelfsprekend. Bedrijfsovername is tegenwoordig een bewuste keuze. Jongeren studeren langer door en gaan steeds vaker buitenshuis werken. Hierdoor is de kans groter dat ervoor wordt gekozen niet op het ouderlijk bedrijf aan de slag te gaan met het doel deze op termijn over te nemen. Daar tegenover staat dat er nog steeds veel jongeren zijn die juist wel boer willen worden, maar geen ouders met een boerderij hebben. Van daaruit is het platform ‘Boer zoekt Boer’ ontstaan. Uit dit platform blijkt dat er veel jongeren zijn die boer willen worden, maar ook dat er boeren zijn die graag willen dat hun bedrijf wordt voortgezet. Reden voor NAJK om na te gaan hoe we ervoor kunnen zorgen dat partijen elkaar vinden en hoe ‘Boer zoekt Boer’ verder geprofessionaliseerd kan worden.

Tekst: Auke de Jong In veel sectoren heeft meer dan de helft van de bedrijven met een bedrijfshoofd ouder dan 55 jaar geen opvolger. Het is duidelijk dat de toekomst van veel agrarische bedrijven in het geding komt. Het aantal bedrijven is al jarenlang dalende en met het aantal opvolgers dat op dit moment in beeld is, zal dit in een stroomversnelling komen. Deze ontwikkeling heeft een groot aantal gevolgen. De leefbaarheid van het platteland neemt af door minder bedrijvigheid en leegstand van bedrijfsgebouwen. Landschapselementen die samenhangen met de aanwezigheid van boerenbedrijven gaan mogelijk verloren. Het effect zal direct zichtbaar zijn.

Flynth, Rabobank, Countus en Lianne Veenstra Agrocoaching om het initiatief ‘Boer zoekt boer’ verder te professionaliseren. Gezamenlijk zijn de volgende acties uitgezet: 1. Uitbouwen en professionaliseren: de website verbeteren en de begeleiding van deelnemers verbeteren. 2. Samenwerken en versterken: dit doen we niet alleen. Boer zoekt Boer wordt met ingang van dit jaar een sectorinitiatief, waarbij Rabobank Nederland, Flynth, Lianne Veenstra Agrocoaching en Countus samenwerken met NAJK. Zij leveren NAJK de experts in communicatie, bedrijfsovername en financiën. 3. Aandacht vragen en vasthouden: we wil-

len meer mensen bereiken. Iedereen moet weten dat er ook andere manieren voor bedrijfsovername zijn. Dat we aan het begin van een nieuwe benadering staan en dat we deze route een kans moeten geven. 4. Belemmeringen in weten regelgeving wegnemen: als NAJK willen we ook in de politiek ons werk blijven doen, namelijk belemmeringen voor buitenfamiliaire bedrijfsovername wegnemen.

Informatiebijeenkomsten De eerste informatiebijeenkomsten over ‘Boer zoekt Boer’ in samenwerking met de partners hebben inmiddels plaatsgevonden. Van hieruit worden vervolgbijeenkomsten gepland en worden deelnemers professioneel begeleid om de mogelijkheden te verkennen voor verdere samenwerking. Tevens krijgen deelnemers toegang tot de website van ‘Boer zoekt Boer’, waar ze meer informatie kunnen delen en vinden. Wil je ook meegaan in het traject van ‘Boer zoekt Boer’ of heb je vragen? Meld je dan bij Kirsten Haanraads via khaanraads@najk.nl.

Positie van Nederland op de wereldmarkt Minder zichtbaar, maar misschien nog wel belangrijker, is het gevolg voor de positie van Nederland op de wereldmarkt van agrarische producten. Met te weinig opvolgers zal de sector minder innovatief worden en de koploperspositie als kennisland en expert op het gebied van bijvoorbeeld pootgoed en uitgangsmaterialen, mogelijk verliezen. Dit kan grote economische gevolgen hebben voor Nederland en voor de werkgelegenheid.

Opvolging door derden Een tekort aan bedrijfsopvolgers heeft dus grote gevolgen. Maar zijn er wel echt te weinig bedrijfsopvolgers? In de meeste onderzoeken wordt uitgegaan van opvolging door directe familie, dus zoon of dochter. Opvolging door derden, van buiten de familie, is daarin vaak niet meegenomen. Binnen het ledenbestand van NAJK is een flink aantal jongeren wel lid, maar niet afkomstig van een agrarisch bedrijf. Deze jongeren koesteren wel de droom om boer te worden. Om deze reden heeft NAJK in 2011 het online platform ‘Boer zoekt Boer’ opgericht. Het platform is bereikbaar via www. bedrijfsovernameportal.nl.

‘Boer zoekt Boer’ professionaliseren NAJK heeft de samenwerking gezocht met BNDR

PROJECT

Boer

BEDRIJF

Marco Boon werkt bij de enige

biologische kalverhouder in Nederland

Na jaren in de blankvleeskalveren besloot de vader van Marco Boon (27) tien jaar geleden het roer om te gooien. Onder de naam ‘Ecofields’ werd de enige biologische kalverhouderij in Nederland opgebouwd. Van het houden van kalveren tot het verwerken van vlees en het bepalen van de verkoopprijs, alles wordt op het eigen bedrijf met locaties in Barneveld en Wekerom geregeld. Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Renske Smids “Mijn vader had de overtuiging dat de kalverhouderij anders moest kunnen”, vertelt Marco. De blankvleeskalveren werden verkocht en het melkveebedrijf van zijn opa en oma werd aangekocht. “Op het melkveebedrijf van mijn opa en oma zijn nieuwe stallen voor het biologisch houden van kalveren gebouwd”, legt Boon uit. Voor het biologisch grootbrengen van kalveren moeten de kalveren één keer zoveel ruimte hebben als in de gangbare kalverhouderij, daarnaast zijn strooiselbedden en uitloop verplicht.

Opstart In 2006 begon familie Boon met de bouw van de nieuwe stallen en werden de eerste biologische kalveren aangekocht. “In november 2006 waren de eerste dieren slachtrijp”, vertelt de jonge ondernemer. “We zijn begonnen met het slachten van een kalf per week. Nu zijn dat er dertig per week”, blikt Boon terug. De kalveren worden ingekocht bij biologische melkveehouders uit heel Nederland. Een verzadigde markt: “Wij zijn de enige biologische kalverhouder in Nederland. Ongeveer 25% van het aanbod biologische kalfjes komt op ons bedrijf terecht.” Dat geeft de familie Boon de mogelijkheid om te selecteren in een uniforme kwaliteit. 36

BNDR

Locaties

Slachten

Het biologische bedrijf van Boon bestaat uit twee locaties. Twee weken na de geboorte worden de geselecteerde kalveren naar de locatie in Barneveld gebracht. Daar is ruimte voor 400 kalveren. Na 20 weken vertrekken de kalveren naar de locatie in Wekerom, waar 900 kalveren gehouden kunnen worden. “In Steenwijkerwold hebben we nog een contractmester. Hij houdt 200 kalveren voor ons”, vertelt Marco.

Het slachten van de kalveren gebeurt binnen een jaar. “Na een jaar is het geen kalfsvlees meer”, legt de kalverhouder uit. Het slachten van de kalveren gebeurt in het slachthuis. Daarna worden beesten in vier delen teruggeleverd aan Boon. “In het begin hielp het slachthuis ons met het uitbenen en de verdere verwerking van onze kalveren. Sinds 2009 hebben we dat in eigen beheer genomen”, vertelt Boon. Al het vlees van het kalf wordt verwerkt. “In eerste instantie verwerkten we het vlees alleen voor menselijke consumptie. De afgelopen jaren houden we ons ook bezig met het vijfde kwartier, delen die niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. Die delen worden verwerkt tot hondenvoer”, aldus Marco. Het bedrijf ‘Ecofields’ heeft inmiddels acht man personeel in dienst voor het verwerken, verkopen en vervoeren van het vlees. 95% van het biologische kalfsvlees wordt in Nederland afgezet, de rest gaat over de grens naar België of Duitsland.

Markt De enige biologische kalverhouder in Nederland, het klinkt als een gat in de markt. Toch ervoer de familie Boon dat anders. “De afzet van het vlees hebben wij in eigen beheer genomen omdat niemand er interesse voor had”, zegt de jonge boer. “Dat vraagt om een hele andere kennis dan het houden van kalveren.” Het werk om de verwerking en verkoop op te starten viel de familie Boon tegen: “Het vlees vloog niet als warme broodjes over de toonbank, we moesten er veel moeite voor doen. Zeker omdat we nog een markt moesten creëren”, aldus Marco. Het vlees van de biologische kalveren wordt verkocht onder de eigen merknaam ‘Ecofields’. Marco: “Met ons eigen merk hebben we een vertrouwen opgebouwd onder onze klanten. Dat maakt de verkoop een stuk makkelijker.”

Verkoopprijs Om de verkoopprijs van het vlees te berekenen, heeft de familie Boon het boekhoudrapport erbij gepakt. “Aan de hand van dat rapport hebben we berekend hoeveel een kalf zou moeten opbrengen. Natuurlijk verkopen we geen heel kalf aan de consument, dus hebben we die prijs verspreid over de verschillende delen van

Marco Boo Barneveld n 2 Lid van 7A jaar J WekeroKm Stroe

Bedrijfsgegevens Ecofi elds Houden, verwerken en verkoop van 1550 biologische kalveren. Neventakken: wijngaard en sloopbedrijf

“De afzet van het vlees hebben wij in eigen beheer genomen omdat niemand er interesse voor had” het kalf”, legt de jonge ondernemer uit. “Een biefstukje verkocht beter dan een sukadelapje. We hebben verschillende malen moeten sleutelen aan de prijs om alle delen goed te verkopen.” Voor de delen van het kalf die minder tot niets opbrachten heeft de familie Boon ook een oplossing gevonden: “Daar maken we snacks van, zoals kroketten en droge worsten.”

Toevoeging De kostprijs staat bij de biologische kalverhouder ten dienste van de opbrengstprijs. “Als we een toevoeging doen aan de kostprijs, krijgen we er aan de andere kant ook iets voor terug”, legt Marco uit. Zo kreeg Boon vorig jaar van zijn klanten te horen dat het vlees te mager was. “De vetbedekking was te laag. Dat gaat ten koste van de smaak”, vertelt hij. “Nu voeren we lijnzaadschilvers. Lijnzaad is een hele dure voedingsstof, maar we plukken daar uiteindelijk onze vruchten van.”

Kostprijs Het biologische drukt ook zijn stempel op de

kostprijs, vindt Boon: “Weidegang en strooisel in de stallen hebben invloed op de kostprijs. Dat zijn eisen voor het biokeurmerk. Aan de andere kant vangen wij daar van de consument ook een goede prijs voor.” In de kostprijs van voer kan de kalverhouder het meest sturen. “Omdat de markt relatief klein is, wisselen de prijzen van voer enorm. Door zoveel mogelijk zelf te telen, probeer ik invloed op die prijs uit te oefenen.’’

Wijngaard en sloopbedrijf Naast de kalverhouderij en het verkoop van kalfsvlees, heeft de familie Boon ook een wijngaard en een sloopbedrijf. “De wijngaard is begonnen als hobby”, legt Marco uit. “Door de verkoop van het vlees, hebben we het produceren van wijn kunnen professionaliseren.” Boon runt een wijngaard van drie hectare. Hij verkoopt de wijn zelf aan onder andere de afnemers van het biologische kalfsvlees. “Het sloopbedrijf heeft mijn vader overgenomen van zijn schoonouders. Daarvoor heeft hij mensen in dienst die het bedrijf draaiende

houden”, aldus Marco. De afwisseling maakt het werk uitdagend voor de familie Boon. “Als er bijvoorbeeld een vrachtwagenchauffeur ziek is, dan val ik daar in”, zegt Boon.

Bedrijfsovername De vele BV’s van de familie Boon maken het fiscaal onaantrekkelijk om in maatschap te treden. “Ik ben in dienst van het bedrijf. Er zijn nog geen plannen om het bedrijf over te nemen. Met vier bedrijven is het fiscaal niet voordelig om de bedrijfsovername in gang te zetten”, legt Boon uit.

Groeien Uiteindelijk wil Marco groeien met de kalverhouderij. “De vraag blijft stijgen”, vertelt hij trots. Het ideale plaatje van Marco is om 60 dieren per week te slachten. “Groei zal ervoor zorgen dat we efficiënter kunnen werken.” Op de locaties in Barneveld en Wekerom is weinig ruimte voor groei, maar dat ziet Marco niet als probleem. “Ik heb goede lijnen lopen met contractmesters.” BNDR

Verduurzaamt onze bodem

wel met ons mee? We leven allemaal van het fundament van de succesvolle landbouw: de vruchtbare bodem. Verwachtingen vanuit de consument worden steeds kritischer. Voedsel moet gezond zijn, een mooi uiterlijk hebben en tegelijkertijd voor een lage prijs in de winkel liggen. Het aantal monden om te voeden blijft wereldwijd toenemen. De groei in voedselproductie kan daardoor niet achterblijven. Onze landbouwgronden staan hierdoor sterk onder druk. De landbouw wordt steeds duurzamer, maar hoe gaat het met onze bodem?

Tekst: Renske Smids / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Hoewel de bodem in theorie hernieuwbaar is, hebben ernstig verstoorde bodems vele jaren nodig om volledig te herstellen. Die tijd is er meestal niet. Het behouden, herstellen en verbeteren van de bodemkwaliteit is erg belangrijk voor een duurzame landbouw op lange termijn. Duurzaam bodembeheer is een term die we in onze oren moeten knopen. Om dat te bereiken moet de focus verdeeld worden over het management op de bodemsamenstelling, de bodemstructuur en de biodiversiteit. Bij een goed evenwicht in deze samenhangende factoren blijft onze bodem op lange termijn een vruchtbare bron voor de landbouw. Maar wat houden deze factoren nou precies in?

Bodemsamenstelling Organische stof, ook wel het zwarte goud 38

BNDR

is belangrijk voor onder andere ongestoorde wortelgroei, wateropslag, verluchting, bodemleven en anti-korstvorming. Verdichting is onder andere te voorkomen door middel van afwatering, drukvermindering, minimale landbetreding en het plaatsen van vee.

Bodembiodiversiteit van de bodem genoemd, is het belangrijkste onderdeel van de bodem. Het is essentieel voor verschillende functies, zoals het binden van voedingsstoffen, het verontreinigen, het creĂŤren van een losse structuur, een goede vocht- en luchthuishouding en daarmee ook de biodiversiteit. Het gehalte organische stof is erg dynamisch. De boer zet zich in voor een juist organische stofniveau door bijvoorbeeld de aanvoer van mest en compost. Het verschil tussen aanvoer en afbraak bepaalt de hoogte van het gehalte. Het is belangrijk dat dit in balans is. Een goede balans zorgt dat de bodem minder snel uitgeput raakt.

Bodemstructuur De structuur van de bodem wordt bepaald door de mate van kluitvorming. Door de organismen die in de bodem leven plakken losse deeltjes aan elkaar. Een losse bodemstructuur

Een actief bodemleven zorgt voor voedingstoffen, een goede structuur en weerstand tegen plantziekten. Veel telers hebben interesse in het verbeteren van de bodembiodiversiteit, maar weten niet waar te beginnen. Helaas bestaat er geen handboek dat je hierbij kan helpen. Biodiversiteit is namelijk afhankelijk van vele aspecten zoals grondsoort, vruchtwisseling en het type bedrijf.

BoerenBattle, jouw bewustwording Het nieuwe spel van NAJK, BoerenBattle, speelt met spelelementen over bodem, klimaat, energie, water en landjepik in op de bewustwording van de jonge boeren en tuinders. Wil jij op ludieke wijze meer inzicht krijgen in onder andere de bodem? Neem dan contact op met Wolter Neutel via wneutel@ najk.nl.

“Tijd voor ouderwetse kippensoep” JAV Flevoland organiseert een avond kippen slachten Jonge boeren zijn de voedselproducenten van de toekomst. Maar wat gebeurt er met onze producten zodra ze het agrarisch bedrijf verlaten? Voedselverwerking is de volgende stap in de keten. Na voorgaande successen vanuit het project ‘Verwerking van agrarische producten’, zoals het maken van kaas, appelsap en yoghurt, organiseerde JAV Flevoland een avond kippen verwerken. Eind februari kwamen maar liefst veertien vrouwen af op deze interessante bijeenkomst bij ‘De Polderhoenderhof’ in Lelystad.

Tekst: Renske Smids / Foto: Esther Claassen

Van kuiken tot kippenbout Onder begeleiding van Bart Kok, eigenaar van het bedrijf ‘De Polderhoenderhof’, zijn de vrouwen van JAV Flevoland meegenomen door het verhaal van kuiken tot kippenbout. Het biologische pluimveebedrijf met twee vestigingen in midden-Nederland realiseert gedeeltelijk zelf zijn afzet door middel van een winkel gevestigd op het agrarisch bedrijf. Niet alleen de afzet gebeurt op eigen bedrijf, ook het slachten van de kippen en het transport van de dieren doet de pluimveehouder in eigen beheer. Op deze manier houdt hij goed overzicht over de hele keten en zijn eindproduct.

tegen onszelf: gewoon doen, niet te veel bij nadenken”, aldus Esther. Naast het uitbenen kregen de dames een rondleiding door de kip. Alle organen kwamen aan bod. “We kregen de kans om elke vraag te stellen die in ons opkwam. Erg interessant om de kip zo duidelijk voor me te zien. Wanneer zie je dat nou?”, zegt Claassen.

Uitbenen Om kippenvlees goed uit te benen moet het eerst een dag besterven. Kok had zich hierop voorbereid en slachtte de dag ervoor 15 kippen, zodat de vrouwen direct met het uitbeenproces konden beginnen. Vakkundig liet de pluimveehouder zien hoe een kip uitgebeend wordt en de dames volgden hem nauwkeurig. Twee kippenpoten, twee kippenvleugels, een paar mooie kipfilets en een karkas voor de kippensoep gingen mee naar huis als resultaat van het proces. “Tijd voor echte ouderwetse kippensoep”, aldus Esther. De vrouwen van JAV Flevoland kijken tevreden terug op deze interessante en bijzondere avond.

Zelf aan de slag Kok gaf de dames een rondleiding over zijn bedrijf, waarna de avond werd voortgezet in het slachtlokaal. Hier liet Bart stap voor stap zien hoe de slacht van een kip verloopt. Een goede basis voor de JAV’ers om zelf de handen uit de mouwen te steken…

De slacht De eerste stap bij het slachten van kippen is de verdoving. “Door middel van professionele apparatuur werden de dieren bedwelmd. Vervolgens hing Bart de kippen ondersteboven in een pion waardoor het onthoofden makkelijk en hygiënisch gebeurde”, legt Esther Claassen, bestuurslid bij JAV Flevoland, uit. Nadat de dieren waren doodgebloed, werden ze in een waterbad gelegd om de veren los te weken. Vervolgens gingen de kippen in een plukmachine die elke veer verwijderde. Het resultaat: schone karkassen, klaar om uitgebeend te worden. Om te zorgen dat de cursisten zich er thuis, zonder apparatuur, nog eens aan konden wagen plukten zij één kip deze avond ouderwets met de hand. “We zeiden

“Erg interessant om de kip zo duidelijk voor je te zien. Wanneer zie je dat nou?” BNDR

GAJK neemt afscheid van bestuurder

Dirk Slagman

Vijfentwintigste trekkertrek in Leende een groot succes

Na zes jaar bestuurswerk bij AJK Laren/Lochem trad Dirk Slagman eind 2011 aan bij het bestuur van GAJK. Na een grote bestuurswisseling in 2011 reageerde Dirk op de oproep van GAJK voor nieuwe jongeren met ambitie voor bestuurswerk. Toentertijd bleef enkel Suzanne Ruesink over vanuit het vorige bestuur. Slagman en nog vijf andere ambitieuze jongeren representeerden de afgelopen vier jaar de Gelderse jonge boeren en tuinders. De jonge bestuurder hield zich voornamelijk bezig met de langetermijnvisie van GAJK. Daarnaast vervulde Slagman een functie in het dagelijks bestuur van Plattelandsjongeren Gelderland. Nu, ruim drie jaar later, neemt Dirk afscheid van GAJK.

In het weekend van 24, 25 en 26 april vond de vijfentwintigste editie van trekkertrek Leende plaats. Na voorgaande successen deed deze vijfentwintigste editie niet onder voor andere jaren. Op vrijdag vond er een jubileumfeest plaats met de band Canvas die het feest tot in de late uurtjes door liet gaan. De dag na het feest bulderden grote trucks over de baan met afsluitend een feest met bezoekers uit heel het land. Zondag begon de dag om negen uur in de ochtend. De boerenlandbouwklasse mocht laten zien wat zij in hun mars hadden. Boerenjongeren die met hun eigen trekker streden om een plek op het erepodium. In de loop van de middag ging de superklasse van start. Veel pk’s en veel geluid. Het publiek juichte de tractoren vol enthousiasme toe. Zelfs een regenbui mocht de pret niet drukken. Het feest verplaatste zich daarna naar de tent.

GAJK verspreidt boerentrots op

Farm & Country Fair Aalten

8,5% korting

op arbeidsongeschiktheidsverzekering

NAJK heeft een mantelovereenkomst met Interpolis. Deze overeenkomst biedt NAJK-leden 8,5% korting op hun arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) bij Interpolis. Voor meer informatie over deze AOV kunnen NAJK-leden zich wenden tot hun verzekeringsexpert van de Rabobank of kijk op www.najk.nl, onder het kopje ‘partners’ bij Interpolis.

BNDR

GAJK en Plattelandsjongeren Gelderland promoten de agrarische sector tijdens de Farm & Country Fair in Aalten. Van 26 tot en met 28 juni 2015 vindt deze jaarlijkse plattelandsbelevenis plaats. GAJK en Plattelandsjongeren Gelderland willen tijdens dit driedaagse evenement, waar meer dan 40.000 bezoekers op afkomen, in gesprek gaan met de consument om de agrarische sector te promoten. Om de potentiële jonge boeren te vermaken organiseren GAJK en Plattelandsjongeren Gelderland een behendigheidswedstrijd met een minikraan.

Nieuwe voorzitter DAJK Op 16 april vond de algemene ledenvergadering van DAJK plaats. Eén van de punten op de agenda was het overdragen van de voorzittersfunctie. Geke Enting heeft na drie jaar voorzitterschap afscheid genomen van haar bestuursgenoten. Enting draagt het stokje over aan Giske Warringavan Es, die tijdens de vergadering unaniem voor de functie is gekozen door de leden van DAJK. Giske woont met haar man en schoonouders op het melkveebedrijf in het Drentse dorpje Nooitgedacht. Warringa-van Es is een bezige bij. Naast de werkzaamheden op de boerderij werkt zij als projectmanager bij DLV Dier.

BESTUUR

Het bestuur van…

AJK Zuid-Limburg Guido Brouwers, de 30-jarige vicevoorzitter van AJK Zuid-Limburg, heeft in 2007 zijn diploma Tuin- en Landschapsmanagement gehaald aan de HAS Hogeschool in Den Bosch. Dit diploma is de basis geweest voor de kennis die nodig is op een fruitbedrijf. Het bedrijf van Brouwers teelt sinds 2007 kleinfruit in de Zuid-Limburgse plaats Schimmert. Vanwege zijn interesse in de agrarische wereld en ambitie om mensen te enthousiasmeren voor de sector zet Guido zich in voor AJK Zuid-Limburg. Hoe ben je in het bestuur van AJK ZuidLimburg terechtgekomen? “Nadat ik enkele jaren lid was van AJK ZuidLimburg, ben ik gevraagd om het bestuur te versterken. Na een periode meelopen met het bestuur leek me dit een leuke uitdaging.”

waarbij de gezelligheid niet vergeten wordt. De activiteiten variëren van avondbijeenkomsten op locatie tot buitenlandse reizen van enkele dagen.”

Wat vind je het leuke van bestuurswerk? “Ik vind het leuk om leden enthousiast te maken voor de vereniging. Zorgen dat we als bestuur voldoende en leuke activiteiten kunnen aanbieden aan de leden. Tevens vind ik het uitbreiden van mijn netwerk en vaardigheden belangrijk, dit gebeurt veel tijdens het uitvoeren van bestuurswerk.”

Hoe betrekken jullie zoveel mogelijk jonge agrariërs bij AJK Zuid-Limburg? “Via-via horen jongeren in hun netwerk dat onze AJK leuk en interessant is. Op deze manier komen er steeds meer geïnteresseerde nietleden naar de activiteiten. Tevens houden wij ons met het bestuur actief bezig met het benaderen van jongeren afkomstig van een agrarisch bedrijf. Bekenden in de vereniging maken de drempel om een keer te komen een stuk kleiner.”

Wat doet AJK Zuid-Limburg voor zijn leden? “Wij organiseren leerzame bijeenkomsten

Wat hoop je te bereiken binnen het bestuur van AJK Zuid-Limburg? “Ik hoop een bredere blik in de landbouw op te

Avond ‘Versier

Wat was je persoonlijke hoogtepunt binnen het bestuur? “We groeien met AJK Zuid-Limburg nog elk jaar qua ledenaantal. In een krimpende sector vind ik dit een mooie prestatie. Daarnaast hebben we met het bestuur verschillende reizen georganiseerd, met de leden op een educatieve en gezellige reis.”

Ladies Night in Friesland,

met Plezier’

Een hit onder de AJK’s: de avond ‘Versier met Plezier’. Tijdens een avond ‘Versier met Plezier’ worden de kneepjes van het versiervak haarfijn uitgelegd. Kennis over versieren, spreekvaardigheid, communicatie en expressie staan centraal tijdens deze bewogen avond. Serieuze onderwerpen worden afgewisseld met ludieke momenten. Na een avondje ‘Versier met Plezier’ zal het flirten en versieren onder de leden van jouw AJK gemakkelijker verlopen. Voor meer informatie over deze liefdevolle avond kan het bestuur van jouw AJK terecht bij Agaath Timmerman (atimmerman@ najk.nl).

wekken bij de leden en zorgen dat zij dit ook uitdragen. Ik merk dat veel jongeren niet verder kijken dan de sector waarin ze zijn opgegroeid. Als je je collega’s kent en weet waar ze mee bezig zijn en hoe ze werken, dan kun je daar als ondernemer je voordeel mee doen.”

wees trots dat je boerin bent…

Contract AJF met Alfa Accountants en Adviseurs verlengd Op 1 juni zette Rick Hoksbergen, directeur Agro bij Alfa Accountants en Adviseurs in Friesland, en AJF-penningmeester Jacob Poortenga hun handtekening onder een samenwerking voor komende jaren. “AJF is trots en verheugd dat Alfa Accountants in Friesland zich weer wil verbinden aan de toekomst van jonge boeren en tuinders in Friesland”, aldus AJF-voorzitter Rakesh de Vries. Met de bijdrage van Alfa kan AJF activiteiten organiseren voor hun leden.

Maar liefs 88 jonge vrouwen waren aanwezig tijden de Ladies Night in Friesland. AJF en JAV Friesland organiseerden een avond speciaal voor de dames. Verschillende sprekers kwamen aan het woord met als conclusie: ben jij boerin, meewerkend op het bedrijf of fulltime werkzaam? Het maakt anno 2015 allemaal niet uit. Als je maar doet wat je leuk vindt! Tijdens de Ladies Night konden vrouwen luisteren naar motiverende en inspirerende sprekers, maar ook shoppen op een lifestylemarkt. Na de gezellige en leerzame avond, kregen de aanwezige dames een goed gevulde goodiebag mee naar huis.

BNDR

Deelnemers tevreden over kennisproject

“MaïsChallenge heeft ons veel gebracht” De MaïsChallenge die NAJK samen met plantenveredelaar Limagrain afgelopen seizoen organiseerde, is wederom goed gevallen bij de deelnemers. In een enquête gaven zij aan het project vooral te waarderen om de verrijking van de kennis over de ruwvoerteelt en de uitwisseling van ervaringen met mede-participanten. De organisatoren nemen alle bevindingen mee en bekijken binnenkort de mogelijkheden voor de eventuele opstart van een derde Challenge. In de editie 2014 gingen 26 NAJK-leden verspreid in het land in twee regiogroepen de uitdaging aan om met de nieuwste maïsgenetica (LG 30.209 en LG 30.248) minimaal 2.020 kVEM meer van elke hectare snijmaïs te halen. Deze doelstelling werd door de meerderheid ruimschoots gehaald met gemiddeld 2.550 kVEM meer aan voederwaardeopbrengst per hectare dan in 2013.

Rendementsverbetering De persoonlijke teeltbegeleiding door de LGruwvoerspecialist en de aangepaste manier

van jurering waarbij het nu ook meer om de inzet en motivatie ging dan enkel de harde cijfers, oogstten veel lof onder de deelnemers. Ook de twee masterclassbijeenkomsten werden als succesvol ervaren. Meer dan driekwart beoordeelt de mate van kennisdeling en -verhoging als goed tot zeer goed en 60% is dezelfde mening toegedaan als het gaat om het netwerk en sociale aspect van de Challenge. Gedreven door het competitieve van de MaïsChallenge zaten de deelnemers gedurende het gehele seizoen bovenop hun teelt en

dat heeft het rendement van hun ruwvoerteelt inderdaad naar een hoger plan gebracht.

Vervolg Genoeg munitie om ons te beraden op een nieuwe Challenge, die wellicht in 2016 van start zal gaan. Er zijn ideeën te over: neem groenbemesting voortaan ook mee in de maïsteelt, doe iets met gras of kijk eens naar alternatieve teelten met veldbonen, erwten, luzerne of graan. Bedankt voor jullie suggesties, we gaan ermee aan de slag en houden je op de hoogte!

Terugblik MaisChallenge 2014

Bij de kick-off kregen de deelnemers veel advies mee voor een vliegende start van hun maïsteelt.

Ook de oogst is een belangrijk moment in de teelt, daarom een masterclass rondom dit thema.

Na een mooi groeiseizoen konden de meeste deelnemers forse opbrengsten oogsten.

Bij sommigen paste het zelfs niet in de sleufsilo.

Gedurende het seizoen hielden deelnemers de gewasontwikkeling nauwgezet bij.

Koen Peters en Arjan Weijers winnen de MaïsChallenge 2014.

BNDR

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 21 augustus 2015 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Bemuurde Weerd O.Z. 12 3514 AN Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Inge Hooch Antink uit Koekange puzzelde uit dat koe Rian de oplossing was van de vorige Sudokoe. Zij heeft daarmee de taart gewonnen.

Bert

Koen

Eric

Inge

Maurice

Annet

Sander

Iris

Jan BNDR

Het bedrijf overnemen

met vertrouwen in de toekomst.

Samen werken aan een succesvolle agrarische bedrijfsopvolging Bedrijfsopvolging vraagt om goede voorbereiding. Daarom werkt de Rabobank samen met jou aan een succesvolle overname. Met het Rabo OpvolgersPerspectief ontdek je waar jouw kracht ligt en welke strategie bij jou en je bedrijf past.

Meer weten? Neem contact op met je accountmanager. Samen sterker