EUREOPE MAGAZINE - 9ο ΤΕΥΧΟΣ

τεύχος του EUREOPE Magazine

ιδιαίτερη σημασία για μένα. Είναι με γάλη μας τιμή, αλλά και προσωπικά μεγά λη μου χαρά, η συμμετοχή της Πρέσβεως, κυ ρίας Κατερίνας Ναυπλιώτη Παναγοπούλου, μέ σω της κεντρικής συνέντευξης που μας παρα χώρησε. Για το τεράστιο έργο προσφοράς και αλληλεγγύης που έχει να επιδείξει, τα λόγια περισσεύουν. Πέραν, όμως, από Πρέσβης της Ελλάδος στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τον Αθλητι σμό, την Ανοχή και το Ευ Αγωνίζεσθαι, Πρέσβης εκ Προσωπικοτήτων, κα θώς και Πρόεδρος του Π.Α.Σ.Γ. Καλλιπάτειρα, η κυρία Ναυπλιώτη Πανα γοπούλου αποτελεί και Επίτιμη Πρόεδρο του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων, τον οποίον στηρίζει ανελλιπώς όλα αυτά τα χρόνια. Την πολύ σημαντική αυτή συνέντευξη, πλαισιώνουν επίκαιρα άρθρα για την Ευρωπαϊκή πραγματικότητα, την οποία οφείλουμε ως Ευρωπαίοι Πολίτες να παρακολουθούμε από κοντά, με την ψυχραιμία που απαιτούν οι δύ σκολοι καιροί που διανύουμε. Μεταξύ αυτών, έχουμε την τιμή να φιλοξε νούμε και άρθρο της Καθηγήτριας του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά, κας Κωνσταντίνας Κοτταρίδη, την οποία ευχαριστώ θερμά. Αποδίδοντας στην Συντακτική Ομάδα τα συγχαρητήρια που της αξίζουν για ακόμα ένα άρτιο και πολύ ενδιαφέρον τεύχος, εύχομαι σε όλους καλή ανάγνωση! Δρ. ΣΥΜΕΩΝ Π. ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ Πρόεδρος ΕΟΠΕ

του τρέχοντος τεύ χους. Όπως είχε ήδη είχε επισυμανθεί στο τελευταίο τεύχος του EUREOPE αυτός ο κόσμος αλλάζει και θα αλλάζει διαρκώς – ενδεχομένως κάποιες φο ρές πιο γρήγορα και αισθητά από άλλες. Μέσα σε αυτούς, λοιπόν, τους μήνες υπήρξαν αλλαγές αλλά και συνέχειες. Αυτός θα μπορούσε να είναι ο υπότιτλος αυτού του τεύχους: αλλαγές και συνέχειες. Τα θέματα τα οποία επιλέχθηκαν σε αυτό το τεύχος αφορούν κάποιες από τις σημαντι κότερες αλλαγές των καιρών μας και κάποια διαρκή – κλασικά θα έλεγε κάποιος - θέματα τα οποία ίσως ήρθε η ώρα να επαναπροσεγγίσουμε αποτελεσματικά. Γενικότερα, υπάρχουν άρθρα που αφορούν την Ευρωπαική Ένωση, την εξωτερική πολιτική, την οι κονομία, την ενέργεια, τη δημόσια υγεία, την επιχειρηματικότητα, την εκπαίδευση και την τεχνολογία. Παράλληλα σε αυτό το τεύχος έχουμε τη χαρά και τη μεγάλη τιμή να φιλοξενούμε άρ θρο της Καθηγήτριας του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πει ραιά, κας Κωνσταντίνας Κοτταρίδη η οποία θα αναφερθεί στα οφέλη και τα εμπόδια της κυκλικής οικονομίας. Την ευχαριστούμε πολύ για την εμπιστοσύνη. Τέλος, ως κεντρικό πρόσωπο του τεύχους έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε την Κατε ρίνα Παναγοπούλου. Μία γυναίκα η οποία έχει ταυτίσει το όνομά της με την υπέρμετρη προσφορά και την αέναη πίστη στο «αγαπάτε αλλήλους»

Θέματα Η Συνεργασία των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Φαρμάκων για Νομικά και Νομοθετικά Θέματα (EMACOLEX) είναι μια άτυπη ομάδα εργασίας του δικτύου Επικεφαλής των Φαρμακευτικών Οργανισμών (HMA). Η ομά δα εργασίας διευκολύνει τις συζητήσεις και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για νομικά και νομοθετικά ζητήμα

Φοιτήτρια Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

06/09 - Η παράσταση «Elegance of the Molecule» στο Βέλγιο: Το The Elegance of the Molecule ακολουθεί την ιστορία ενός μορίου ναρκωτικών και των «πατέ ρων» του, δύο εκ των οποίων είναι ο Τσέχος χη μικός Antonín Holý και ο Βέλγος καθηγητής Erik De Clercq, ο οποίος δραστηριοποιείται ακόμη στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Leuven. Αφορά την σύγχρονη βιομηχανία των ναρκωτικών και την επιστήμη της υγείας, μέσα από τη δραμα τουργία. Η παράσταση συνοδεύτηκε από διή μερο επιστημονικό συμπόσιο που διοργανώνουν το Ινστιτούτο Ιατρικής Έρευνας Rega και το Ιν

06/09 - ARGOS – Συνέλευση Περιφερειακών Ομάδων Επιτήρησης Συνέδριο

Διάσκεψη ειδικών και επιστημό νων των κρατών μελών της ΕΕ, με επίκεντρο την εγκληματικότη τα των οχημάτων, με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συζήτηση νέων τάσεων. Στο κοι νό συμμετέχουν και πολίτες της Ένωσης για την ορθότερη διεξαγωγή της διαδικασίας και των πο ρισμάτων.

νησης

και ιστορικής αξίας. Η διάσκεψη επικεντρώθηκε στο νομικό πλαίσιο και τις προϋποθέσεις εφαρμογής του σχε τικά με την ανάκτηση έργων τέχνης στις συνθήκες της ΕΕ και την παράνομη διακίνηση πολιτιστικής κληρο νομιάς.

20-22/09 - Ημέρες Αστικής Κινητικότητας

Το διετές Συνέδριο Urban Mobility Days 2022 πραγματο ποιήθηκε στην πόλη του Brno στις 20-22 Σεπτεμβρίου και διοργανώθηκε από κοινού το 2022 από την Ευρωπαϊκή Επι τροπή, τη Γενική Διεύθυνση Κινητικότητας και Μεταφο ρών (DG MOVE) και την Τσε χική Προεδρία του Συμβου λίου της ΕΕ με θέμα τη «Μετακίνηση ανθρώπων και αγα θών πιο βιώσιμα».

10/10 - 15η Σύνοδος της Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης του ΟΗΕ για την καταπολέμηση της απερήμωσης

Ο κύριος στόχος της Σύμβα σης υπήρξεη καταπολέμηση της ερημοποίησης και η εξά λειψη των επιπτώσεων της ξηρασίας σε χώρες που πλήτ τονται από σοβαρή ξηρασία, ιδιαίτερα στην Αφρική, μέ σω αποτελεσματικής δρά σης σε όλα τα επίπεδα, προ ωθώντας τη διεθνή συνεργασία και εταιρικές σχέσεις στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στο πνεύμα του βιώσιμου

25/09 - Αθλητικό έργο «Moving Towards the Future»

Το Τσεχικό Κέντρο Πα ρισιού σε συνεργασία με την Τσεχο-γαλλική ένωση στη Λυών διοργανώνουν ένα αθλητικό πρόγραμ μα, το οποίο περιλαμβάνει έναν μαραθώνιο (ενήλι κες, παιδιά) στη Λυών και μια έκθεση με πάνελ κό μικς Zátopek. Η πρόσκληση έγινε αποδεκτή από τον Jaromír 99 και τον J.Novák.

10-13/10 - Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Περιφερειών και Πόλεων:

Ο κύριος στόχος της Σύμ βασης υπήρξεη καταπολέμηση της ερημοποίησης και η εξάλειψη των επιπτώσεων της ξηρασίας σε χώρες που πλήττονται από σοβαρή ξηρασία, ιδιαίτερα στην Αφρι κή, μέσω αποτελεσματικής δράσης σε όλα τα επίπεδα, προωθώντας τη διεθνή συνεργασία και εταιρικές σχέ σεις στο πλαίσιο μιας ολο κληρωμένης προσέγγισης στο πνεύμα του βιώσιμου στόχου 21 και με σκοπό τη συμβολή στην επίτευξη βι ώσιμης ανάπτυξης στις πλη γείσες περιοχές.

13/10 - 68η Συνάντηση

της Διεθνούς Επιτροπής Φαλαινοθηρίας

Κατά τη συνεδρίαση αυτή, η Επιτροπή εγκρίνει μέτρα για τη ρύθμιση της φαλαι νοθηρίας και παρακολου θεί τη συμμόρφωση των κρατών μελών με αυτά. Η Τσεχική Δημοκρατία, στο ρόλο της Προεδρίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, θα συ ντονίζει τη θέση της ΕΕ και των κρατών μελών της και θα διαπραγματεύεται εξ ονόματός τους.

16/10 - Επιχειρηματικό Φόρουμ της Ανατολικής Συνεργασίας: Οικοδόμηση μιας εταιρικής σχέσης για το μέλλον

Το Eastern Partnership Business Forum είναι ένα επιχειρηματικό συνέδριο που επικεντρώνεται στην αύξηση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της ΑΕΣ, με επίκεντρο την επιχειρηματική συνεργα σία, τις επενδύσεις και τη συνολική ενίσχυση της εταιρικής σχέσης. 19/10 - ICRI 2022 – Διεθνές συνέδριο για τις ερευνητικές υποδομές Ένα παγκόσμιο φόρουμ που παρέχει την ευκαιρία για στρατηγικές συζητή σεις σχετικά με τη διεθνή συνεργασία σε ερευνητικές υποδομές. Πραγμα τοποιήθηκαν συζητήσεις για τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις, όπως περι βαλλοντικές και ενεργειακές κρίσεις, τη ψηφιοποίηση της κοινωνίας και τις πανδημίες μολυσματικών ασθενειών. Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το ICRI προσέφερε ένα πρόγραμμα για το ευρύτερο κοινό.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

Πηγή: European Commission: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/news/statement-president-von-der-leyen-ukrainian-presidentzelenskyy-occasion-presidents-visit-kyiv-2022-04-08_en

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Το 2014 οι ρωσικές δυνά μεις εισέβαλαν στην ανατο λική Ουκρανία με τον ισχυρισμό ότι η επίθεση ήταν απλώς μια άμυνα των Ρώσων που ζουν στην ανατολική περιο χή του Ντονμπάς, πολλοί από τους οποίους δεν υποστήρι ζαν τη σχετικά νέα φιλοδυτι κή κυβέρνηση της Ουκρανί ας. Στην πραγματικότητα, ο Putin προχώρησε στην εν λό γω εισβολή με σκοπό τη διεκ δίκηση μέρους της Ουκρανί ας για τη Ρωσία, προσαρτώντας μονομερώς τη χερσόνη σο της Κριμαίας. Τον Μάρτιο του 2014 περίπου 2 εκατομμύ ρια Ρώσοι της Κριμαίας ψήφισαν υπέρ της προσχώρησης στην Ρωσία σε ένα δημοψή φισμα το οποίο δεν αναγνωρί στηκε από τη διεθνή κοινότητα (Μάουντερ, 2019). Επιπλέ ον, μια ειρηνευτική συμφω νία του 2015 τερμάτισε σε με γάλο βαθμό τις μεγάλες μάχες, όμως οι μάχες αυτές συ νεχίστηκαν, αφήνοντας πίσω χιλιάδες νεκρούς (Σκούρα, 2022). Παρόλο που η προσάρτηση αυτή δεν έχει αναγνωρι στεί διεθνώς, η Ρωσία από το

2014 ελέγχει αδιαμφισβήτητα το έδαφος αυτό. Ωστόσο, το 2021 η Ρωσία ξε κίνησε τη συγκέντρωση στρα τιωτικών δυνάμεων μεγάλης κλίμακας κοντά στα σύνορα με την ανατολική Ουκρανία, προ καλώντας μεγάλη ανησυχία τόσο στην Ουκρανία, όσο στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς. Στις 21 Φεβρουαρίου 2022, μετά από εβδομάδες ακραίων εντά σεων, ο Πρόεδρος Vladimir Putin αποφάσισε να αναγνωρίσει τις εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιοχές των διοικη τικών περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ στην Ουκρανία ως ανεξάρτητες οντότητες και να αποστείλει ρωσικά στρα τεύματα στις περιοχές αυ τές. Οι ενέργειες αυτές πραγματοποιήθηκαν κατόπιν θετι κής ψήφου στις 15 Φεβρου αρίου 2022 της ρωσικής Κρα τικής Δούμας (δηλ. της ρωσικής Κάτω Βουλής). Με αποκο ρύφωμα την 24η Φεβρουαρί ου 2022, όπου η Ρωσία εισβά λει στην Ουκρανία (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευ ρωπαϊκής Ένωσης, 2022).

Στις 28 Φεβρουαρίου 2022, τέσσερις ημέρες μετά την ει σβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky ζήτησε την άμεση ένταξη της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απάντη σε συστήνοντας την αναβάθμι ση της Ουκρανίας σε υποψήφια χώρα μαζί με τη Μολδαβία και τον Ιούνιο, οι είκοσι επτά ηγέ τες της ΕΕ ενέκριναν ομόφωνα τη σύσταση αυτή. Αν και η πο ρεία προς την πλήρη ένταξη είναι πιθανότατα μακρά και επίπο νη, η απόκτηση της υποψηφιό τητας ξεκαθάρισε στον ουκρα νικό λαό ότι η ΕΕ θεωρεί την Ουκρανία μέλος της ευρωπαϊ κής οικογένειας όπως χαρακτη ριστικά ειπώθηκε από την Πρόε δρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen (Drozdiak & Krasnolutska, 2022).

Χιλιάδες νεκροί και εκατομμύ ρια πρόσφυγες είναι ο απολο γισμός του πολέμου που συνε χίζεται μέχρι σήμερα στην Ου κρανία και η ανάγκη για διεύ ρυνση της ΕΕ είναι πιο κρίσιμη από ποτέ.

εκπλήρωση

πολιτικών και οικονομικών προϋ ποθέσεων. Κάθε ευρωπαϊκό κρά τος που σέβεται τις δημοκρατι κές αξίες της ΕΕ και δεσμεύεται να τις προάγει μπορεί να υποβάλει αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ. Τα κριτήρια προσχώρησης, ή κριτήρια της Κοπεγχάγης1, αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν όλες οι υποψήφιες χώρες για να γίνουν κράτη μέλη της ΕΕ. Τα εν λόγω κριτήρια είναι κυρίως πολιτικά, οικονομικά και μεταρρυθ μιστικά και αποτελούν τις βασι κές προϋποθέσεις για την έντα ξη στην ΕΕ. Μόλις ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις και οι μεταρρυθμίσεις, οριστικοποι είται η Συνθήκη προσχώρησης, η οποία θα πρέπει να επικυρωθεί τόσο από όλα τα κράτη - μέ λη της ΕΕ όσο και από την ίδια τη χώρα (Ευρωπαϊκό Συμβού λιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2022).

Στις 28 Φεβρουαρίου 2022 η Ου κρανία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ, ενώ στη συνέ χεια και συγκεκριμένα στις 17 Ιουνίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη γνώμη της σχετικά με την εν λόγω αίτηση προ σχώρησης όπου πρότεινε και επίσημα να οριστεί η Ουκρανία ως υποψήφια για ένταξη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρω παϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2022).

Η ένταξη στην ΕΕ αποτελεί μακροχρόνιο στόχο για την Ουκρανία, καθώς η χώρα έχει ήδη συνάψει συμφωνία σύν δεσης με την ΕΕ, η οποία επι τρέπει το ελεύθερο εμπόριο και προωθεί βαθύτερους πο λιτικούς δεσμούς (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευ ρωπαϊκής Ένωσης, 2022). Από την πλευρά της η ΕΕ έχει ήδη επιβάλει σημαντικές κυρώσεις στη Ρωσία και έχει παράσχει την υποστήριξή της στην Ουκρανία με μέτρα, όπως η χρη ματοδότηση και η παράδοση όπλων στην Ουκρανία και με οδηγία προς τα κράτη - μέλη της να δώσουν στους Ουκρα νούς πρόσφυγες προσωρινό άσυλο για έως και τρία χρόνια (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένω σης, 2022).

ΣΥΜΠΕΡAΣΜΑΤΑ

Για την Ουκρανία, μια χώρα που διεξάγει έναν υπαρξιακό πόλεμο με τη Ρωσία, ο συμ βολισμός της ένταξης στην ΕΕ είναι σημαντικός, αλλά θα μπορούσε επίσης να δημιουρ γήσει λανθασμένες προσδοκί ες. Πράγματι, σύμφωνα με δη μοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022, έδειξε ότι σχεδόν το 91% των Ουκρανών επιθυμούν να εντα χθούν στην ΕΕ (Reuters, 2022). Οκτώ κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν υποστηρίξει την έκκλη ση του Zelenskyy για επιτάχυν ση της διαδικασίας, αλλά αν η ΕΕ στο σύνολό της, δεν επα νεξετάσει δραστικά τα κριτή ρια εισδοχής της ως μέλος,

πολλοί στην Ουκρανία εί ναι βέβαιο ότι θα απογοη τευτούν.

Το καθεστώς της υποψήφι ας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ δίνει στον ουκρανικό λαό μια αναπτέρωση του ηθικού, καθώς επιβεβαιώνει το σκο πό για τον οποίο αγωνίζεται, δηλ. για ένα ελεύθερο, δη μοκρατικό μέλλον στο οποίο θα είναι πιο πλήρως ενσωμα τωμένος με τη Δύση και με την προσδοκία της ένταξης στην ΕΕ, με όλα τα δικαιώμα τα και τις ευθύνες που αυτό συνεπάγεται. Είναι δύσκολο να πούμε πώς θα αντιδράσει ο Putin στα μελλοντικά βή ματα της διαδικασίας. Ωστό σο, έχει καταστήσει σαφές ότι η κύρια αντίθεσή του εί ναι οι φιλοδοξίες της Ουκρα νίας για ένταξη στον Οργανι σμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και όχι στην ΕΕ. Τέλος, για την ΕΕ η πο λιτική διεύρυνσης ενθαρρύ νει δημοκρατικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες που επιθυμούν να γί νουν μέλη της ΕΕ και προά γει μεγαλύτερη σταθερότητα και ευημερία στην Ευρώπη (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμ βούλιο της Ευρωπαϊκής Ένω σης, 2022). Για την Ευρώπη θα είναι προς όφελός της η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, αφενός γιατί θα έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες και οι αλλαγές που απαιτού νται στη χώρα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις

σώμα της Ρωσίας ενέκρινε την στρατιωτι κή εμπλοκή οδηγώντας σε κάθοδο ρωσι κών στρατευμάτων στην χερσόνησο. Ορ γανώθηκε δημοψήφισμα όπου οι πολίτες αποφάσισαν την προσάρτηση της Κριμαί ας στην Ρωσία. Η Διεθνής κοινότητα φυ σικά δεν το αναγνώρισε. Από τότε μαζί με την Σεβαστούπολη αποτελούν Ομόσπονδη ενότητα της Ρωσίας. Ερχόμαστε στο 2022 όπου ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν αποφάσισε στις 24 Φεβρουαρίου την ανεξαρτησία του Ντα νιέτσκ και του Λουγκάνσκ από την Ουκρανία κηρύσσοντας την έναρξη του πολέ μου. Στις 25 του μήνα έφθασαν στην ευ ρύτερη περιοχή του Κιέβου αφού πρώτα κατέλαβαν το εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ (Osborn & Nikolskaya, 2022). Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) και οι Η.Π.Α προχώρησαν σε κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Πιο συγκεκριμένα στοχευμένες κυρώ σεις κατά των 351 μελών της ρωσικής Κρα τικής Δούμας και επιπλέον 27 προσώπων περιορισμούς στις οικονομικές σχέσεις με τις εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιοχές των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, περιορισμούς στην πρόσβαση της Ρωσίας στις κεφαλαιαγορές και στις χρηματοπιστωτικές αγορές και υπηρεσίες της ΕΕ. Στις 24 Φεβρουαρίου οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν σε έκτακτη σύνοδο κορυφής που συγκλήθηκε μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Συμφώ νησαν περαιτέρω κυρώσεις κατά της Ρω σίας, οι οποίες στοχεύουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, τα είδη διπλής χρήσης,τον έλεγχο των εξαγωγών

και τη χρηματοδότηση εξαγωγών, την πολιτι κή θεωρήσεων, επιπλέον κυρώσεις κατά Ρώ σων πολιτών και νέα κριτήρια για τις κατα χωρίσεις.

Κατόπιν έως και σήμερα έχει προσπαθήσει η ΕΕ και οι ΗΠΑ να βάλουν κυρώσεις στην Ρω σία όπως απαγόρευση όλων των συναλλαγών με ορισμένες κρατικές επιχειρήσεις, της πα ροχής υπηρεσιών αξιολόγησης της πιστολη πτικής ικανότητας σε οποιοδήποτε πρόσω πο ή οντότητα της Ρωσίας, νέων επενδύσε ων στον ρωσικό ενεργειακό τομέα (European Council - Council of the European Union, 2022).

Η ΕΕ όμως είναι άμεσα εξαρτημένη ενεργει ακά από την Ρωσία αφού σύμφωνα με την Eurostat η «ενεργειακή ποικιλομορφία» το 2020 είχε ως εξής: Το 35% της ενεργειακής επάρκειας προέρχεται από το πετρέλαιο και τα παράγωγα του, 24% φυσικό αέριο, 17% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, 13% πυρηνική ενέργεια και 11% στερεά ορυκτά καύσιμα. Το 46% των ενεργειακών αποθεμάτων της ΕΕ προέρχεται από την Ρωσία που την κα θιστά τον κορυφαίο ενεργειακό προμηθευτή (Naftemporiki, 2022).

Συνεπώς λόγω και της μακράς ιστορίας της ΕΕ (ΕΚΑΧ, ΕΚΑΕ, ΕΟΚ, ΕΕ) θα ήταν λογικό να είχαν συνεργαστεί τα κράτη μέλη της ΕΕ μεταξύ τους για την ενεργειακή αυτάρ κεια όσο αυτό είναι δυνατό και την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων πριν την έλευση του προβλήματος. Αυτό συνεπάγεται με την αγα στή συνεργασία και συνύπαρξη διότι το πα γκόσμιο γίγνεσθαι, το παγκόσμιο περιβάλλον έτσι όπως έχει εξελιχθεί χρειάζεται ενωμένες δυνάμεις, ενωμένα τα κράτη - μέλη με ταξύ τους για να μπορέσουν εκτός από πα ρελθόν και παρόν να έχουν και μέλλον.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

Σε ένα Παγκοσμιοποιημένο περι βάλλον είναι λογικό να υπάρχουν αντιμαχόμενες «δυνάμεις». Ένα ολοφάνερο παράδειγμα αποτε λεί η Ρωσο-ουκρανική σύρραξη η οποία ήρθε ως αποτέλεσμα δια φόρων πολιτικών του παρελθό ντος. Ο Ρώσο-Ουκρανικός πό λεμος που ξεκίνησε στις 25 Φε βρουαρίου 2022 ήρθε για να μας δείξει για άλλη μια φορά μετά την παγκόσμια οικονομική κρί ση του 2008 την έλλειψη ευελι ξίας εντός της ΕΕ. Νωπές είναι ακόμα οι μνήμες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 όπου για πρώτη φορά κλήθηκε η ΕΕ να φανεί αντάξια του ιδρυθέ ντος οικοδομήματος της. Φάνηκαν μέσα στα χρόνια πιο καθαρά οι διαφορές στις πολιτικές με ταξύ των κρατών - μελών που έχουν μια εύρωστη οικονομία με τα κράτη - μέλη της ΕΕ που η οικονομία τους ήταν πιο αδύ ναμη. Κατόπιν κλήθηκε να αντι μετωπίσει την υγειονομική κρίση πάλι με αργούς ρυθμούς σε ότι αφορά την χορήγηση εμβολί ων και πάλι με διαφωνίες μεταξύ Βορρά και Νότου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να μπει στην διαδικασία ενίσχυσης της δύ ναμης της (οικονομικά πολιτικά αμυντικά) μέσα από την περαιτέρω σύγκλιση των κρατών-μελών της. Ως προς τον οικονομικό το μέα το ταμείο ανάκαμψης είναι ένα εργαλείο το οποίο θα βοηθήσει στην ανάκαμψη των κρα τών μελών της Ένωσης με πιο «αδύναμη» οικονομία.

Ένα άλλο εργαλείο οικονομι κό εργαλείο είναι το ευρωπα ϊκό ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας το οποίο συμ βάλλει στην οικονομική σταθερότητα των κρατών μελών. Επίσης ο κοινοτικός προϋπο λογισμός αποτελεί σημαντικό οικονομικό εργαλείο της ευρωπαϊκής ενώσεως. Στην αμυντική πολιτική οι αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών με πιο αδύναμη οι

κονομία αποδυναμώνουν την οποιαδήποτε αναπτυξιακή πο ρεία αυτών των μελών. η ίδρυση ευρωπαϊκού Στρατού και η επεξεργασία μιας κοινής αμυντικής πολιτικής θα βοη θήσει υπέρ του δέοντος στον μέλλον της Ένωσης.

Το παγκόσμιο γίγνεσθαι, το παγκόσμιο περιβάλλον έτσι όπως έχει εξελιχθεί χρειάζεται ενωμένες δυνάμεις, ενωμένα τα κράτη - μέλη μεταξύ τους για να μπορέσουν εκτός από παρελθόν και παρόν να έχουν και μέλλον.Το παράδειγμα του Ρώσσο- ουκρανικού πολέμου μας δείχνει ανεπιφύλακτα ότι μόνο του ένα κράτος δεν μπο ρεί να επιβιώσει στην παγκό σμια πολιτική σκηνή στο πα γκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι χρειαζόμαστε βαθιά

κά για αρκετές δεκαετίες χω ρίς όμως απ’ ότι φάνηκε την ύπαρξη ενιαίων μηχανισμών σε περιπτώσεις κρίσεων. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευ ταίων δεκατεσσάρων ετών κα θιστούν την ΕΕ πιο έτοιμη από ποτέ να προχωρήσει σε περεταίρω σύγκλιση. Είδαν όλα τα κράτη – μέλη το πόσο εύκολο είναι να καταστραφεί το ενιαίο

οικοδόμημα που με κόπο όλων των κρατών μελών οικοδομήθη κε μέσα από την συνθήκη της Ρώ μης(1957), του Μάαστριχτ(1992), του Άμστερνταμ (1997) της Νίκαιας(2003), της Λισσαβόνας(2009).

Η εθελουσία σύμπραξη των κρα τών-μελών της ένωσης για την δημιουργία Ένωσης ανεξάρτη των κρατών έχοντας ως στόχο την στενότερη σύνδεση των κρατώνμελών και την δημιουργία Ομοσπονδίας με ένα κέντρο εξουσί ας και λήψης των αποφάσεων εί ναι μία μείζον πολιτική απόφαση όλων των κρατών μελών της Ένωσης ώστε εκτός απο παρελθόν και παρόν να υπάρχει και μέλλον. Δεν θα πρέπει να τίθεται υπό αμ φισβήτηση λοιπόν. Οι κρίσεις των τελευταίων δεκαπέντε ετών είναι η απόδειξη πως μόνον ενωμένα

τα κράτη μπορούν να ξεπερνούν τις οποιεσδήποτε κρίσεις. Αν ανατρέξουμε στον Πρόε δρο των ΗΠΑ Lincoln θα δούμε οτι έκανε πόλεμο για να διατηρήσει ενωμένη την αμερικανική ομοσπονδία και να προκύψουν οι σημερινές Ηνωμένες Πολι τείες. Εν κατακλείδι μια Ομοσπον διακή προοπτική δεν θα έπρε πε να εγκαταλειφθεί. Θα πρέπει να γίνει σταδιακά υπερι σχύοντας το υπερεθνικό στοι χείο έναντι του διακυβερνητι

και άνο δο των ενεργειακών τιμών οι οποίες ολοένα και αυξάνονται λόγω του συνεχιζόμε νου πολέμου στην Ουκρανία από τον μεγά λο προμηθευτή φυσικού αερίου στην Ευ ρώπη, τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, εντείνονται οι φόβοι επισιτιστικής κρίσης, τουλάχιστον για τις τρίτες χώρες, ενώ όλη η Ευρώπη βι ώνει υψηλούς πληθωρισμούς κυρίως σε βα σικά αγαθά. Οι επιχειρήσεις, από την άλλη, πασχίζουν να βρουν μια στρατηγική που να τους επιτρέπει να συνεχίζουν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους δεδομένης τόσο της αύξησης του ενεργειακού κόστους όσο και της πιθανής έλλειψης ενέργειας ή βασικών πρώτων υλών. Αν προσθέσει κάποιος στα παραπάνω τις φυσικές καταστροφές που προκαλούνται σε όλο τον πλανήτη από την κλιματική κρί ση, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι το μέλλον μας, εφεξής, θα είναι απαιτητικό. Ας δούμε όμως

Tornow et al., 2009, Erdmann and Graedel, 2011, Ellen MacArthur Foundation 2013c).Η κυκλική οι κονομία απαντά στο πρόβλημα και δίνει εργα λεία για την επιβράδυνση αυτής της κατάστασης. Αφορά έναν νέο τρόπο οικονομικής και πα ραγωγικής δραστηριότητας που δεν βασίζεται στις πρώτες ύλες (Χατζηπαναγιώτη, 2020). Η κυκλική οικονομία εστιάζει αφενός στη μείωση της σπατάλης των πόρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία, αφετέρου δίνει έμφα ση στην αξιοποίηση ανανεώσιμων πόρων, φυτικών και ζωικών υποπροϊόντων και βιοαποικοδομήσιμων υλικών, την ανάκτηση και την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων, αλλά και την παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα παραγωγικών διαδικασιών όπως επίσης και τη διατήρηση ενός προϊόντος σε καλή λει τουργική κατάσταση για μακρύ χρονικό διάστημα. Στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας δίνεται ώθηση στη λεγόμενη «οικονομία διαμοιρασμού», δηλαδή τη χρησιμοποίηση προϊόντων για την παροχή υπη ρεσιών από πολλαπλούς χρήστες. Οι επιχειρήσεις, τουλάχιστον οι μεγαλύτερες, έχουν αντιληφθεί το όφελος από την υιοθέτη

ασταθών αγορών και τιμών των πρώτων υλών από την προηγούμενη δεκαετία (Rosenau-

3. Ανάπτυξη πράσινου προφίλ. Είναι γεγο νός ότι υπάρχουν ολοένα αυξανόμενες πιέ σεις από καταναλωτές, συνεργάτες, κυβερ νήσεις, κοινωνία των πολιτών, κτλ. για περι βαλλοντικά υπεύθυνα προϊόντα και υπηρεσί ες. Η υιοθέτηση στρατηγικών και πρακτικών κυκλικής οικονομίας, δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αναπτύξουν ένα πράσι νο προφίλ και να διαφοροποιηθούν σημαντι κά από τους ανταγωνιστές τους. 4. Ευκαιρίες ανάπτυξης. Η εφαρμογή ενός κυκλικού επιχειρηματικού μοντέλου μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέες αγορές. Πολλές εταιρείες ήδη έχουν αρχίσει και χρησι μοποιούν ανακυκλωμένες πρώτες ύλες στα προϊόντα τους.

5. Αύξηση εμπιστοσύνης πελατών. Οι πελά τες πλέον είναι πιο ενημερωμένοι και ανα ζητούν υπεύθυνες επιχειρήσεις. Η εφαρμο γή πρακτικών κυκλικής οικονομίας ενισχύει το πράσινο προφίλ των επιχειρήσεων, ενι σχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών οι οποίοι είναι πιο σταθεροί και, άρα, διασφαλί ζουν πιο σταθερές ροές εσόδων έναντι του ανταγωνισμού.

6. Περιβαλλοντικά οφέλη. Η υιοθέτηση στρατηγικών και πρακτικών κυκλικής οικονομίας δεν είναι μόνο επωφελής για τις επι χειρήσεις αλλά και για το περιβάλλον. Η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας απαι τεί ριζικές αλλαγές σε βιομηχανικές πρακτικές και πρότυπα κατανάλωσης. Ωστόσο, στην πράξη, συναντώνται εμπόδια ως προς αυτή την κατεύθυνση (Geng and Doberstein, 2008; Ormazabal et al., 2016; Preston, 2012; Ritzén and Sandström, 2017; Rizos et al., 2016; Shi et al., 2008). Ένα βασικό εμπόδιο αφο ρά την έλλειψη εσωτερικών τεχνικών ικανο τήτων ώστε να διευκολυνθεί η

Πολλές φορές αυτό οδηγεί σε πολυπλοκότητα σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Από την άλλη, η έλλειψη ικανοτήτων και γνώσεων, αυξάνει το κόστος αυτής της μετάβασης. Ένα άλλο εμπόδιο εί ναι η έλλειψη πληροφόρησης και γνώσης, επί της ουσίας, για τα οφέλη που προκύ πτουν και, έτσι, η μετάβαση σε ένα κυκλικό

μοντέλο θεωρείται, εξ’ορισμού, κοστοβόρο και, άρα, αντιμετωπίζεται με σκεπτισμό και απροθυμία. Επίσης, είναι γεγονός ότι η κυ βερνητική υποστήριξη και η ύπαρξη κατάλ ληλης νομοθεσίας είναι βασικός προσδιορι στικός παράγοντας. Η ανυπαρξία ενός συγκεκριμένου, συνεκτικού και αυστηρού νο μοθετικού πλαισίου συχνά εμποδίζει την εξέταση, από τις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες, της ενσωμάτωσης πράσινων λύσεων στις δραστηριότητές τους. H έλλειψη χρηματοδότησης είναι επίσης βα σικό εμπόδιο προς αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τέλος, η ανεπαρκής υποστήριξη από τους καταναλωτές, οδηγεί σε αυξημένο κό στος και προβλήματα όπως π.χ. στην ανά κτηση υλικών, επαναχρησιμοποίηση προϊόντων κτλ. Γι’ αυτό και είναι σκόπιμο να προ ωθηθεί ένα σύστημα ανταποδοτικότητας στο οποίο οι καταναλωτές θα έχει κίνητρο για τη σωστή συλλογή των αποβλήτων που μπορούν να αξιοποιηθούν.

Με δεδομένα τα παραπάνω, ιδιαίτερη έμ φαση πρέπει να δοθεί στις ΜΜΕ οι οποίες αντιμετωπίζουν στενότητα πόρων, τόσο υλι κών όσο και ανθρώπινων και οι οποίες απο τελούν τη ραχοκοκαλιά της Ελληνικής αλ λά και της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ορθή, πλήρης, κατάλληλη και έγκαιρη πληροφόρη ση και η εκπαίδευση και κατάρτιση σε όλα τα επίπεδα σε μια οικονομία είναι θεμελι ώδης παράγοντας για την αποτελεσματική, αποδοτική και όσο το δυνατό πιο γρήγορη μετάβαση στο κυκλικό παραγωγικό και επι χειρηματικό μοντέλο. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση και οι συνέ πειές της, καθιστούν αδήριτη ανάγκη την επιτάχυνση της πορείας προς την κυκλι κή οικονομία. Είναι σαφές ότι αν η ΕΕ είχε προχωρήσει με ταχύτερα βήματα, επί παρα δείγματι, στην αλλαγή του ενεργειακού της μείγματος, οι κραδασμοί θα ήταν μικρότεροι σε όλα τα επίπεδα. Απαιτείται παγκόσμιος συντονισμός και γεν ναίες Ευρωπαϊκές παρεμβάσεις για την με τάβαση στο κυκλικό οικονομικό μοντέλο, έστω και υπό την παρούσα δύσκολη συ γκυρία.

Πολιτικός Επιστήμονας, Διεθνολόγος/Διακυβέρνηση

ότι ο πόλεμος οδηγεί στην πείνα σαράντα εφτά

ανθρώπους -ιδι αιτέρα του Παγκόσμιου Νότου- οι οποίοι εί ναι από τους βασικότερους εισαγωγείς των σιταριών των εν λόγω χωρών (Rob Picheta, 2022). Η δε φετινή σοδειά της Ουκρανίας επλήγη από τον πόλεμο και από την γενικό τερη αναταραχή μιας και ο εκτοπισμός του πληθυσμού περιόρισε σημαντικά τις μετακινήσεις των ανθρώπων με συνέπεια να εμπο δίζεται και

απαγόρευσαν το εμπόριο των τροφικών αγαθών προς τις χώρες εκείνες που ψήφι σαν τις κυρώσεις.

Η πολιτική της Τουρκίας επικεντρώθηκε για άλλη μια φορά στην ιδιόμορφη πολιτική των πολυ μερών σχέσεων επιδιώκοντας να πρωταγωνιστή σει μαζί με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, ως μεσολαβητής, προκειμένου να υπογραφεί η συμφωνία των σιτηρών στην Κωνσταντινούπο λη που πραγματοποιήθηκε 22 Ιουλίου 2022 μετα ξύ της Ουκρανίας-Ρωσίας. Η συμφωνία είχε ως στόχο να καταστήσει δυνατή την εξαγωγή είκοσι δυο εκατομμυρίων τόνων ουκρανικού σίτου, κα λαμποκιού και άλλων δημητριακών που είχε περι οριστεί στα βασικά λιμάνια της εμπόλεμης χώρας (Prokopenko, 2022). Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών που ανέλαβε, ένα μήνα πριν η Τουρκία είχε βρεθεί στην σύνοδο των ανερχόμενων οικονο μιών των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) που πραγματοποιήθηκε στις 23-24 Ιουνίου, όπου μεταξύ των άλλων θεμάτων ανακοι νώθηκε η ένταξη της στην ομάδα των πέντε από τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ (Λάβδας, 2022).

με την παρουσία του Γενι κού Γραμματέα του ΟΗΕ Ανόνιο Γκουτέρες και του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Τα γίπ Ερντογάν την συμφωνία των σιτηρών, η οποία θα διασφάλιζε την επανέναρξη των εξαγωγών των Ουκρανικών σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Το επίτευγ μα ήταν αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων πολ λών μηνών που είχε ως στόχο την απελευθέ ρωση των λιμανιών εκείνων ώστε να επιτραπεί η ασφαλή διέλευση των σιτηρών και λα διού (Seldin, 2022), (Rob Picheta, 2022). Ο πρώην υπουργός οικονομίας της Ουκρανίας Αιβαράς Αμπρομαβίτσιους παραγωγός

σαράντα ενός χιλιάδων εκτάριων αγροτικής καλλιέργειας, σε ανάρτηση του στις 21 Μά ϊου έγραψε για το κρίσιμο ρόλο που καλεί ται να διαδραματίσει η Τουρκία στο θέμα των εμποδίων των εξαγωγών των σιτηρών μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας ανα φερόμενος στην Συνθήκη του Μοντρέ, αλ λά και στην επιδίωξη της Τουρκίας να κατα στεί πρωταγωνίστρια στο ζήτημα των εξαγω γών (Abromavicius, 2022). Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την Συν θήκη του Μοντρέ η Τουρκία έχει το δικαίω μα να εμποδίσει την κίνηση των πλοίων μέ σω του Βοσπόρου στη Μαύρη Θάλασσα και ως μέλος του ΝΑΤΟ μπορεί να αναστείλει ή να άρει το κλείσιμο εάν αποφασίσει ότι υπάρ χει άμεσος κίνδυνος ως αποτέλεσμα του πο λέμου (Abromavicius, 2022). Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό οικονομίας η Τουρκία είναι πολύ σημαντικός εισαγωγέας των σιτηρών των χωρών εκείνων έτσι, είναι φυσικό επακό λουθο ότι θα φρόντιζε για τα δικά της συμφέροντα (Harding, 2022), (Abromavicius, 2022).

Συνεπώς, μετά την υπογραφή της συνθή κης, στις 29 Ιουλίου ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε το λιμά νι Choronmosk στην περιφέρεια της Οδησσού όπου τα ουκρανικά σιτηρά είχαν ξεκινήσει να φορτώνονται για πρώτη φορά έπειτα από την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου.

Τα λιμάνια της Ουκρανίας άνοιξαν ξανά έπει τα από την υπογραφή της συμφωνίας, έπειτα από πέντε μήνες αποκλεισμού και απειλής εφο διασμό τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμ φωνα με τον πρόεδρο Ζελένσκι ένα τουρκικό πλοίο ήταν το πρώτο που φορτώθηκε με σιτηρά (Kyivindependent_offical, 2022).

ενταγμένη στο δυτικό πλαίσιο, δε, περιφερειακή δύναμη. Άλλωστε, μέσα σε αυτό το πλαίσιο έγινε και μέλους του Οργανισμού του Βορειο ατλαντικού Συμφώνου (Patrick Bond, 2015). Οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ γενικότερα χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, καθώς τα γε γονότα που έχουν διαδραματιστεί τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχουν βοηθήσει να προωθη θούν οι σχέσεις τους ιδιαίτερα όταν όσα αφορά το αφήγημα καλυτέρων και μακροπρόθεσμων λύσεων μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας (Hauge, 2019). Παρ’ όλα αυτά, η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και τύποις υποψήφια χώρα για την ένταξη της στην ΕΕ (Λάβδας, 2022). Σκιαγραφώντας την αλλοπρόσαλλή εξωτερική πολιτική της Τουρκί ας τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσε να υπο στηριχθεί

σκληρό

το οποίο από το 2015 γίνεται όλο

πιο έντονο. Η Τουρκία επέλεξε να αρχίσει να υιοθετεί μια σταδιακά εντεινόμε νη αντι-δυτική ρητορική. Οι τοποθετήσεις και δημόσιες δηλώσεις του Ερντογάν για την Δύση είναι άλλοτε επιθετικές και άλλοτε πιο ήπιες, αναλόγως των εκάστοτε επιδιώξεών του.

ΣΥΜΠΕΡAΣΜΑΤΑ

Η Ουκρανία διαφαίνεται πως μάλλον αποτε λεί μια ευκαιρία για την αναβάθμιση του ρό λου της Τουρκίας, καθώς είναι φλέγουσα προ τεραιότητα η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Σε ό,τι αφορά τη μεσολάβηση της Τουρκίας και του ΟΗΕ για τη Μαύρη Θάλασσα, υπάρ χουν διάφορες δυναμικές. Από τη μια πλευ ρά, εάν η Τουρκία καταφέρει να ισορροπήσει μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, λειτουργώντας δι αμεσολαβητικά, ίσως θα μπορούσε να οδηγη θεί σε αναβάθμιση των σχέσεών της με τη Δύ ση. Απ’ την άλλη, κάθε βήμα για την ενίσχυ ση των σχέσεων της με τις χώρες BRICS και ιδιαίτερα με την Ρωσία αποτελεί είδηση και

προβληματισμό στη δύση (Λάβδας, 2022). Εντούτοις, δε πρέπει να αμελείται ότι η Τουρκία είναι μία σημαντική χώρα που κα τέχει θέσεις σε διεθνείς θεσμούς και ορ γανισμός όπως μεταξύ άλλων το ΝΑΤΟ, οι G20, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και Συνεργασία, ο Οργανισμός Οικονομικής Συ νεργασίας της Μαύρης Θάλασσας (Turkey’s International Memeberships , 2018). Καταλη κτικά, μένει να απαντηθεί από τα γεγονότα εάν με το ένα βλέμμα στραμμένο προς την Δύση και το άλλο προς Ανατολή θα μπορού σε η Τουρκία να συνεχίσει να πορεύεται στο μέλλον και να ισορροπεί.

ανατροφοδοτεί και σας εμπνέει για να συνεχίσετε; Η κοινωνική προσφορά και αλληλεγγύη, δεν θα μπορούσε, ποτέ, να αποτελεί βάρος για εμένα και βέβαια, για κανέναν που επιτελεί ένα τέτοιο έργο. Mέσα από την προσφορά εξελίσσομαι και εγώ ως άνθρωπος και αυτό αποτελεί μια πολύ σημαντική ανατροφοδότη ση για εμένα. Όταν ασχολείσαι εντατικά με την κοινωνική

αναζητάς

κά

δυνατόν με γαλύτερο και επωφελέστερο αντίκτυπο στην κοινωνία. Συνιστά μία διαδικασία που με γε μίζει με ιδιαίτερη χαρά, γιατί, κάθε αποστολή αποτελεί και μία νέα πρόκληση που παράλληλα μου δίνει τη δύναμη και την απαιτούμενη έμπνευση να συνεχίσω. Αφιερώνετε τη ζωή σας, όχι, σε φιλανθρωπία, αλλά, σε κοινωνική αλληλεγγύη και προσφορά. Ποια η διαφορά τους και ποια η υπέρτατη αξία της κοινωνικής αλληλεγγύης την οποία και υιοθετείτε; Η φιλανθρωπία είναι μια πιο στενή έννοια. Πρωτίστως, επιδιώκουμε την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι αυ τό το άτομο αποτελεί μέρος ενός συνόλου. Ο άνθρωπος και η κοινωνία είναι αλληλέν δετα στοιχεία και αρκετές φορές, αυτό που χρειάζεται είναι, να αναπτυχθεί μέσα σε αυ τό το σύνολο και όχι ανεξάρτητα από αυτό. Γι’ αυτό και η κοινωνική αλληλεγγύη ταυτί ζεται περισσότερο, με μια διαδικασία αέναης προσφοράς, κατά

για

Το “ευ αγωνίζεσθαι” εκπροσω πεί ένα ευρύ κεφάλαιο Αξιών και γι’ αυτό τον λόγο, δεν πε ριορίζεται, αποκλειστικά και μόνο, στον αθλητισμό, αλλά, εφαρμόζεται, σε όλες τις πτυ χές της καθημερινής ζωής. Για εμένα προσωπικά, κατά κύριο λόγο σημαίνει, να πράττεις με δικαιοσύνη και σεβασμό. Είτε, αυτό έχει να κάνει, με τον τρό πο που ακολουθείς τους κα νόνες σε ένα παιχνίδι, είτε, με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις το συνάνθρωπο και τις καθη μερινές προκλήσεις. Ο αθλητισμός θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αποτελεί μια μι κρογραφία της κοινωνίας. Σε κάθε περίπτωση, το άτομο έχει έναν επιδιωκόμενο στόχο, τον οποίο καλείται να πραγματοποι ήσει, είτε, ατομικά, είτε, συλλο γικά. Στον αθλητισμό, όπως και στη ζωή υπάρχουν κανόνες, που άλλοτε, ρυθμίζουν και άλλοτε, περιορίζουν τη συμπεριφο ρά αυτού του ατόμου. Καθώς, καλείται να φτάσει στο στόχο, θα πρέπει να λάβει ορισμένες αποφάσεις, που μπορεί να αφο ρούν τη συνεργασία, την αντι μετώπιση δυσκολιών, τη διαρ κή προσωπική εξέλιξη, την αποκατάσταση μετά από μια απο τυχία κλπ. Μπορούμε

Κατέχετε πέρα από τον τίτλο της Πρέσβεως της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, για τον Αθλητισμό, την Ανοχή και το Ευ Αγωνίζεσθαι και πολλές άλλες διακρίσεις, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Έχοντας, λοιπόν, ήδη, αναγνωριστεί για το έργο σας, ποια θα ήταν για εσάς η μεγαλύτερη «ανταμοιβή», από εδώ και στο εξής; Οι άνθρωποι που αφιερώνουν, είτε, ένα μέρος της ζωής τους, είτε, όλη τους τη ζωή στο κοι νωνικό έργο, ήδη, βιώνουν μια τεράστια ανταμοιβή και εσωτε ρική ικανοποίηση από το γεγονός και μόνο, ότι προσφέρουν στο “εμείς”, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του συνόλου. Αυτή είναι η μαγεία της κοινωνικής αλληλεγγύης, το να απο κτάς ανθρωπιστική συνείδη ση και να τη διανέμεις με πρά ξεις, οι οποίες, γνωρίζεις, ότι θα ωφελήσουν θετικά την κοι νωνία. Αν κάτι θα μπορούσα να θεωρήσω, ως “ανταμοιβή” από εδώ και στο εξής, είναι να βλέπω, ότι αυτό το έργο, έχει αποτε λέσει τη βάση για την κοινωνική πρόοδο και συνέχεια. Δη λαδή, να αντιλαμβάνομαι, ότι ο αντίκτυπος, αυτού του έρ γου, δεν

νέοι Έλληνες και Ελληνίδες διαπρέπουν, τόσο, στις Ολυμπιάδες, όσο και σε παγκόσμια πρωταθλήματα.Τι άλλο πιστεύετε, ότι θα πρέπει να γίνει, προκειμένου, να στηριχθεί η προσπάθειά τους περισσότερο, τόσο, σε επίπεδο ελληνικής πολιτείας, όσο,και ευρωπαϊκή ένωσης;

Πράγματι, η ελληνική παρουσία στα ευρωπαϊκά και διεθνή βά θρα είναι ιδιαίτερα έντονη και αυτή, θα πρέπει να είναι η κινητήριος δύναμη, για να υπάρ ξει μεγαλύτερη στήριξη των αθλητών από την ελληνική πο λιτεία. Ο αθλητισμός έχει παραμεληθεί, ως τομέας πολι τικής στην Ελλάδα, είτε, για τί, δεν υπάρχουν οι αναγκαί οι πόροι, είτε, γιατί εκλείπουν οι πολιτικές πρωτοβουλίες. Εί ναι όμως απαραίτητο οι αθλη τές και οι αθλήτριες να λαμ βάνουν οικονομική στήριξη από την ίδια την πολιτεία, όταν

εκπροσωπούν τη χώρα σε διε θνές επίπεδο, ακριβώς, γιατί, ένας επαγγελματίας αθλητής, δεν μπορεί ταυτόχρονα να εί ναι και εργαζόμενος, σε άλ λο κλάδο, προκειμένου να κα λύψει τα έξοδα του. Είναι ένα πρόβλημα το οποίο έχει ανακύ ψει τα τελευταία χρόνια και η ελληνική πολιτεία οφείλει να επιλύσει. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένω ση έχει πραγματοποιήσει αξιο σημείωτες προσπάθειες υπέρ του αθλητισμού, παρόλο, που δεν μπορεί να λάβει δεσμευτι κές αποφάσεις. Σημαντικό εί ναι, με το νέο σχέδιο δράσης, να συνεχίσει, να παρέχει συμ βουλευτική στήριξη στα κρά τη μέλη, για την εφαρμογή πο λιτικών, που αφορούν στη στήριξη και στην ανάδειξη των αθλητών και βέβαια, να προω θήσει, ακόμα περισσότερο, τα προγράμματα χρηματοδότησης ομοσπονδιών και συλλόγων.

γνωρίζω,

προ σπάθειες για μεγαλύτερη κοινωνική ενσωμάτω ση και ίση προσβασιμότητα στον αθλητισμό σε επίπεδο ΕΕ. Η έκθεση που περιλάμβανε στρατηγικές προτάσεις, για την προώθηση της έμφυ λης ισότητας το χρονικό διάστημα 2014-2020, είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα παροχής κατευθυντήριας και συμβουλευτικής στήριξης προς τα κράτη μέλη και τους αθλητικούς οργα νισμούς. Εκεί, που θα πρέπει να δοθεί έμφαση, είναι στο ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ως εκπρόσωπος των ευρωπαίων πολιτών. Υπό τη δική του λειτουργία, μπορεί να προωθηθεί ένα πλαίσιο διαλόγου, ενημέρωσης και επικοινωνί ας, σε συνεργασία με αθλητικές ομοσπονδίες και οργανώσεις και με αυτόν τον τρόπο, να αναδειχθεί η αναγκαιότητα μεγαλύτερης δράσης, υπέρ της συμπερίληψης. Παράλληλα και η Ευ ρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα, από τη συνεργασία της με τις εθνικές επιτροπές αθλητισμού, θα πρέπει να εξασφαλίσει μεγαλύτερη

Από την άλλη, κλήθηκα να εξελίξω τη δράση του Σωματείου, με τρόπο αντιπροσωπευτικό της δυναμικής του. Και αυτή η δυναμική είναι ευδιάκριτη από το γεγο νός, ότι σήμερα, αριθμεί πάνω από 4.500 μέλη με 12 παραρτήματα, σε όλη την Ελλάδα, διανέμοντας το πνεύμα αλληλεγγύης, σε εθνικό επίπεδο. Οι δράσεις μας είναι συνεχείς, δίνοντας τη δυνα τότητα, σε γυναίκες, σε όλη τη χώρα, να συμμετέ χουν έμπρακτα στο εθελοντικό μας έργο και αυ τό, είναι ένα σημαντικό στοιχείο, που διακρίνει το Σωματείο μας από τις άλλες οργανώσεις. Ενθαρ ρύνουμε και δίνουμε τη δυνατότητα, σε απλές κα θημερινές γυναίκες, εργαζόμενες, μητέρες, φοι τήτριες, γυναίκες, με όραμα και διάθεση να συνεισφέρουν στην κοινωνική πρόοδο και αλληλεγγύη. Όπως είπατε και εσείς, αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή μου και εύχομαι να αποτελεί, με τον ίδιο τρόπο, κεφάλαιο αξιομνημόνευτο και παραγωγικό για την ελληνική κοινωνία. Τέλος, η σχέση σας με τον Ελληνικό Οργανισμό Πολιτικών Επιστημόνων είναι μακρά και εξαιρετικά βαθιά. Πείτε μας τι πιστεύετε, ότι κάνει τον Οργανισμό να ξεχωρίζει και τι εύχεστε για το άμεσο μέλλον του; Η σχέση μου με τον Ελληνικό Οργανισμό Πολιτι κών Επιστημόνων είναι μακρόχρονη. Ξεκίνησε, με τη σχέση μου, με τον πρόεδρο του ΕΟΠΕ, τον κ. Συ μεών Σιδηρόπουλο, που είναι πλέον οικογένεια για μένα και ένας άνθρωπος, που εκτιμώ βαθιά. Η συ νεργασία μας με τον ΕΟΠΕ, συνέβαλε σε μία κοινή μας δραστηριοποίηση στον κοινωνικοπολιτικό το μέα. Πιστεύω, μάλιστα, ότι το αποτέλεσμα δράσης, τέτοιου είδους οργανισμών, είναι ακόμα μεγαλύτε ρο, όταν υπάρχει δυνατότητα πολυμερούς συνερ γασίας, διαλόγου και συλλογικών πρωτοβουλιών.

Πολιτικός Επιστήμονας - Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στο Τμήμα Νομικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

τη διάρκεια της κρίσης με την Covid-19, κλήθηκε να αντιμετωπίσει πρωτοφανείς καταστάσεις όσον αφορά τη δημόσια υγεία των πολιτών της. Προκειμένου να διατηρή σει το επίπεδο της δημόσιας υγείας, αλ λά και να ανταπεξέλθει στις νέες περιστάσεις, η ΕΕ χρησιμοποίησε ψηφιακά εργα λεία και υπηρεσίες για την υγεία. Ταυτο χρόνως, η αύξηση του ευρωπαϊκού πλη θυσμού και η γήρανση δημιουργούν την ανάγκη για ισχυρά συστήματα υγείας, τα οποία θα παρέχουν την καλύτερη δυνατή υγειονομική περίθαλψη στους πολίτες της ΕΕ (Rosmino 2022). Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, κρίνεται αναγκαία η ψηφιοποί ηση του τομέα της υγείας, ώστε μακρο πρόθεσμα να εξασφαλιστεί τόσο η άμεση κι έγκυρη διάγνωση και θεραπεία για τους πολίτες όσο η καινοτομία κι η εύστοχη χά ραξη πολιτικών για την υγεία όσον αφο ρά τους

3 Μαΐου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

και με ταχύτατους ρυθ μούς, και ως αποτέλεσμα προκύπτει μια πληθώρα δεδομένων, ειδικότερα στον τομέα της υγείας όπου κάθε λεπτό συλ λέγονται τεράστιες ποσότητες δεδομέ νων με σημαντικά στοιχεία για τους εργαζόμενους στην υγειονομική περίθαλψη, τους ερευνητές κ.ά.. Παρ’ όλα αυτά, ο τε ράστιος όγκος δεδομένων που παράγεται, δεν αξιοποιείται κατάλληλα, γεγονός που οδηγεί στην καθυστέρηση βελτίωσης των παροχών για την υγειονομική περίθαλψη.

Επιπλέον, όπως αναφέρεται και στην ανακοί νωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «τα επι καιροποιημένα, αξιόπιστα δεδομένα υγείας που διέπονται από τις αρχές FAIR (findability –εντοπισμός , accessibility – προσβασιμότητα, interoperability – διαλειτουργικότητα, reusability – επαναχρησιμοποίηση) έχουν καίρια σημασία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσε ων στον τομέα της δημόσιας υγείας και για την ανάπτυξη αποτελεσματικών θεραπειών και εμβολίων» (Επιτροπή, 2022). Συνεκδοχι κά, με τη στρατηγική του EHDS, η Ευρωπα ϊκή Επιτροπή προσπαθεί να αξιοποιήσει -στο μέτρο του εφικτού- σε διασυνοριακό επίπε δο τα δεδομένα που συλλέγονται με σκοπό την εξέλιξη και την αναβάθμιση των υπηρεσι ών και των εργαλείων για την ψηφιακή υγεία. Ο EHDS αποτελεί ένα σημαντικό θεμέλιο για την Ευρωπαϊκή Ένωση της Υγείας και κατ’ επέκταση μια δράση για τον ευρωπαϊκό πυλώ να κοινωνικών δικαιωμάτων. Πιο αναλυτικά, ο Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων για την Υγεία επιδιώκει να διευκολύ νει τους πολίτες μέσω της ψηφιακής πρόσβα σης να ελέγχουν τα προσωπικά τους δεδομέ να σχετικά με την υγεία ενώ ταυτοχρόνως προσφέρει (μέσω κανόνων και περιορισμών) στους ερευνητές, τους παρόχους υγειονομι κής περίθαλψης κ.ά., τη δυνατότητα για έρευ να, καινοτομία και χάραξη πολιτικών. Επιπλέον, με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται «η προ ώθηση μιας γνήσιας ενιαίας αγοράς ψηφι ακής υγείας και η ενίσχυση της ανάπτυξης και της εφαρμογής αξιόπιστων προϊόντων και

υπηρεσιών ψηφιακής υγείας» (DigiGov 2022) . Ο EHDS διακρίνεται από δύο κατηγορίες χρήσης: α) την πρωτογενή χρήση (ή οικοσύστημα EHDS1) και β) τη δευτερογενή χρήση (ή οικοσύστημα EHDS2). Η πρωτογενής χρήση αφορά τα φυσικά πρόσωπα (πολίτες) της ΕΕ, τα οποία μπορούν να έχουν πρό σβαση στα ιατρικά τους δεδομένα (θα περιλαμβάνονται απεικονίσεις, εργαστηριακές εξετάσεις, δι αγνώσεις, αλλεργίες, επεμβάσεις κ.λπ.) και να τα ελέγχουν μέσω ηλεκτρονικών μητρώων υγείας, ενώ ακόμα θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν σε ποιον επαγγελματία υγειονομικής περίθαλψης θα μπορούν να δώσουν πρόσβαση. Επίσης, σημαντι κό ρόλο θα έχει και η δυνατότητα επιλογής γλώσ σας, έτσι ώστε όταν ο ασθενής βρίσκεται στο εξωτερικό θα μπορεί να επιλέξει τη γλώσσα του υγει ονομικού προσωπικού. Η δευτερογενής χρήση θα σχετίζεται με τον τομέα της έρευνας και της καινο τομίας. Αναλυτικότερα, οι ερευνητές, οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν ανώνυμα ηλεκτρονι κά δεδομένα με σκοπό τη διεξαγωγή ερευνών, την καινοτομία για νέες μεθόδους πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης ασθενειών καθώς και λήψη μέτρων για κρίσιμες καταστάσεις όπως είναι για παράδειγ μα η περίπτωση της Covid-19. Επιπλέον, σχετικά με την ασφάλεια και την προστασία δεδομένων στον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία η Ευρω παϊκή Επιτροπή αναφέρει πως «βασίζεται στο γενι κό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ), στην προτεινόμενη πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων, στο σχέδιο πράξης για τα δεδο μένα και στην οδηγία για την ασφάλεια των συστη μάτων δικτύου και πληροφοριών ( οδηγία NIS )» (Επιτροπή, 2022).

Towards European Health Data Space, European Commission https://www.ema.europa.eu/en/documents/presentation/ presentation-towards-european-health-data-space-mdorazil-dg-sante_en.pdf

στρατηγι κής EHDS κρίνεται αναγκαία αφού φαίνεται να είναι η λύση σε αρκετά από τα προβλήμα τα που αντιμετωπίζει η δημόσια υγεία. Αρχι κά, ένα από τα κυριότερα οφέλη είναι ο έλεγ χος που παρέχεται στους πολίτες αλλά και η πρόσβαση στους εργαζόμενους του τομέα υγείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί όταν ένας ευρωπαίος πολίτης πρέπει να επι σκεφθεί κάποια δομή υγείας ενός άλλου κρά τους – μέλους. Η άμεση πρόσβαση του ηλεκτρονικού μητρώου υγείας που θα δοθεί στο γιατρό θα οδηγήσει σε άμεση και εύστοχη θε ραπεία χωρίς να χρειάζεται ο ασθενής να κά νει περιττές εξετάσεις. Ένα επιπλέον ζήτημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί με την εφαρ μογή του EHDS είναι η εξοικονόμηση πόρων.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπολογίζεται πως περίπου το 10% των ιατρικών απεικονίσεων που πραγματο ποιούνται ετησίως στα κράτη – μέλη θεωρεί ται άσκοπο ( κόστος 14 δις. Ευρώ) ενώ οι ηλε κτρονικές συνταγές θα μπορούσαν να συμβάλ λουν στη μείωση σφαλμάτων στη χορήγηση ια τρικών προϊόντων κατά 6% ενώ για κράτη που είναι πιο ψηφιοποιημένες μπορεί να φτάσει η μείωση έως και 15% (Επιτροπή, 2022). Από την άλλη πλευρά, σε δύσκολη θέση ήταν οι ερευνητές και οι ρυθμιστικές αρχές καθώς, μέχρι πρότινος, η πρόσβαση στα δεδομένα αποτε λούσε μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία για τους ερευνητές προκειμένου να προχωρήσουν στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και τε χνολογιών, στην παρακολούθηση ήδη υπάρ χοντών θεραπειών και φαρμάκων κ.τ.λ. Ωστό σο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ασθενείς - από όλα τα κράτη – μέλη - με σπάνιες νό σους αντιμετώπιζαν εξαρχής θετικά την ιδέα της διασυνοριακής πρόσβασης στα δεδομένα υγείας, καθώς έτσι θα μπορέσουν να επωφεληθούν με συμβουλές από τους καλύτερους ειδι κούς στην ΕΕ (Επιτροπή, 2022). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η πανδημία του Covid-19 έδειξε πως η ψηφιακή υγεία είναι μια επιτακτική ανάγκη για το μέλ λον της δημόσιας υγείας στην ΕΕ. Ήδη ορισμένα κράτη – μέλη βαδίζουν στο δρόμο της ψηφιακής υγείας, όπως είναι για παράδειγμα η Φιλανδία, η οποία δραστηριοποιείται κυρίως στην δευ τερογενή χρήση του EHDS χάρη στον έλεγχο της εταιρείας Findata. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Δε δομένων για την υγεία αποτελεί ένα βήμα προς το μέλλον της ΕΕ ωστόσο για επιτύχει κάτι τέ τοιο απαιτείται συνεργασία και κοινή προσπάθεια από όλα τα κράτη μέλη, αφήνοντας πίσω την « Ευρώπη πολλών ταχυτήτων » και αναμένοντας την έναρξη της πιλοτικής εκδοχής της στρατη γικής EHDS το Σεπτέμβριου 2022 (Επιτροπή, 2022; Rosmino, 2022).

EU Debates, News & Opinions, European Health Union: Commission publishes open public consultation on the European Health Data Space | EU Commission Press https://www.pubaffairsbruxelles.eu/euinstitution-news/european-health-unioncommission-publishes-open-publicconsultation-on-the-european-health-dataspace-eu-commission-press/

άλλαξε όχι μόνο η Ευ

αλλά ο κόσμος ολό κληρος, λόγω της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τον επακόλουθο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο. Σε αυτό το πλαίσιο ανα δείχθηκε μια νέα απειλή για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη Γηραιά Ήπειρο. Επιπροσθέ τως, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η συγκεκριμένη απειλή δεν ήρθε εν κενώ, αλλά αποτέλεσε μία ακόμη πρόκληση σε ένα πολυσύν θετο εσωτερικό και εξωτερικό πε ριβάλλον για την ίδια την ΕΕ. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήρθε να προστεθεί στη νέα πραγματικότη

2022, May 18). Αναμφίβολα, ο χρόνος έδειξε ότι οι επιπτώσεις από την εισβολή στην Ουκρανία υπήρξαν καταστροφικές για την παγκόσμια αγορά ενέργειας και δη, για τις οικονομίες των ευρω παϊκών χωρών. Σε αυτό το πλαί σιο αρκεί να αναλογισθεί κανείς ότι Ένωση εισάγει το 90% του φυσικού αερίου που καταναλώ νει με τη Ρωσία να παρέχει πάνω από το 40% της συνολικής κατανάλωσης της ΕΕ σε φυσικό αέριο, κάτι που οδηγεί σε μια αναπόφευ κτη σχέση ενεργειακής εξάρτη

ραγδαία αύξηση και η αστάθεια των τιμών της ενέργειας, όσο και η ευρύτερη ανησυχία για την

ενεργειακή ασφάλεια στα κρά τη-μέλη επηρέασε ακόμα περισ σότερο την κατάσταση. Οι εν λό γω εξελίξεις οδήγησαν την ΕΕ να προχωρήσει στην αναζήτηση λύ σεων για την απεξάρτηση της ευ ρωπαϊκής κοινότητας από το ρω σικό αέριο. Συνεκδοχικά, με βάση τα όσα έχουν ήδη αναφερθεί, για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η πο λιτική της μετάβασης σε μια πιο πράσινη, καθαρή, ασφαλή, οικονομικά προσιτή, βιώσιμη και αξι όπιστη ενέργεια, φαντάζει ως η καταλληλότερη και πιο αναγκαία λύση που έχει προταθεί ποτέ άλλοτε στο παρελθόν ΕΕ (European Commission – Speech 2022, May 18). Ως απόρροια του εν λόγω σύνθετου πλαισίου, στο πλαίσιο της διακήρυξης των Βερσαλλιών που συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2022, οι ηγέτες των 27 κρα τών μελών της ΕΕ συμφώνησαν τη σταδιακή απεξάρτησή της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν. Η ολοκλη ρωμένη απάντηση της Ευρωπαϊ κής Επιτροπής στην ενεργειακή κρίση που είχε ήδη ξεσπάσει ήρθε

στις 18 Μαΐου με την παρουσίαση του σχεδί ου RePowerEU, σηματοδοτώντας μια νέα επο χή για την ενεργειακή πολιτική της Ένωσης ενι σχύοντας παράλληλα τη δράση της ΕΕ για το κλίμα και τους επιμέρους στόχους του πακέτου Fit for 55 (Medinilla, 2022).

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ REPOWEREU ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο κεντρικός στό χος του REPowerEU είναι διπλός. Συνοπτικά και περιεκτικά μπορεί να υποστηριχθεί ότι δια μέσω του REPowerEU επιδιώκεται αφενός μεν ο τερματισμός της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρω σικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατό έως το 2027, με μείωση κατά 2/3 της κατανάλωσης ρωσικού φυσικού αερίου έως το τέλος του 2022, αφετέρου, δε, η διασφάλιση της μακρο πρόθεσμης βιωσιμότητας, της σχέσης κόστουςαποτελεσματικότητας και του ενεργειακού εφοδιασμού του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ μέσω μιας ελεγχόμενης απομάκρυνσης από τη μακροχρόνια -έως τώρα- εδραιωμένη σχέση με τη Ρωσία (Conti & Kneebone, 2022).

Επιπροσθέτως, αξίζει να αναφερθεί ότι το σχέ διο RΕPowerEU εμφανίζεται αρκετά ελπιδοφό ρο, καθώς προμηνύει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ στο άμεσο μέλλον, επιταχύνει τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον με τη βοήθεια των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ικανοποι εί τους κλιματικούς στόχους του 2030 και ευθυγραμμίζεται

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ Γιατί όμως δίνεται τόση βαρύτη τα στην εξοικονόμηση ενέργει ας; H απάντηση βρίσκεται στα λόγια του κ. Τίμερμανς (Εκτελε στικός Αντιπρόεδρος της Ευρω παϊκής Επιτροπής) στην ανάγνω ση της συνεδρίασης του Επι τρόπου στις 18 Μαΐου του 2022 «Η φθηνότερη ενέργεια είναι η ενέργεια που δεν χρησιμοποιείς». Αδιαμφισβήτητα, η εξοικο νόμηση ενέργειας συνιστά τον ταχύτερο και φθηνότερο τρόπο αντιμετώπισης της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης. Η λιγότε ρη κατανάλωση ενέργειας μπο ρεί να μειώσει τους υψηλούς λογαριασμούς των νοικοκυριών και των εταιρειών βραχυπρό θεσμα και μακροπρόθεσμα, κα θώς και να επιφέρει άμεση πτώ ση στις εισαγωγές των ρωσικών ορυκτών καυσίμων. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η μείωση της κατανάλωσης ενέρ γειας μέσω υψηλότερης απόδοσης συνιστά ζωτικής σημασί ας παράγοντα για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, η οποία αυξάνει την

Όπως έχει ήδη σκιαγραφη θεί παραπάνω μετά το ξέσπα σμα της ενεργειακής κρίσης, η ΕΕ εργάζεται από κοινού με τους διεθνείς εταίρους εντατι κά εδώ και αρκετούς μήνες για τη διαφοροποίηση των προμηθειών και τον μετριασμό της αύξησης των τιμών της ενέρ γειας. Με εντολή του Ευρω παϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Μάρτιο, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη δημιούργη σαν μια Ενεργειακή Πλατφόρ μα της ΕΕ για την εθελοντική κοινή αγορά φυσικού αερί ου, LNG και υδρογόνου. Αυτή η πρωτοβουλία αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη συγκέντρωση της ζήτη σης, τον συντονισμό της χρή σης υποδομών, τις διαπραγμα τεύσεις με τους διεθνείς εταίρους και την προετοιμασία για κοινές αγορές φυσικού αερίου και υδρογόνου.

Η Ενεργειακή Πλατφόρμα της ΕΕ θα εκπληρώσει τρεις λει τουργίες που υποστηρίζουν την κοινή αγορά φυσικού αερίου:

1. Συγκέντρωση και διάρθρωση της ζήτησης.

2. Βελτιστοποιημένη και διαφανής χρήση της υποδομής εισα γωγής, αποθήκευσης και μετα φοράς φυσικού αερίου μεγιστο ποιώντας την ασφάλεια εφοδιασμού και αναπλήρωσης της αποθήκευσης.

3. Διεθνής προσέγγιση με σκοπό τη σύναψη πλαισίων μακρο πρόθεσμης συνεργασίας με νέ ους αξιόπιστους εταίρους όπως τις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Αίγυπτο, τη Νορβηγία μέσω δεσμευτικών ή μη συμφωνιών που υποστηρί ζουν την αγορά φυσικού αερί ου και υδρογόνου και την ανάπτυξη έργων καθαρής ενέργει ας, χρησιμοποιώντας παράλλη λα πλήρως τη συλλογική δύ ναμη της Ένωσης (European Commission, 2022).

Τέλος, η πλατφόρμα θα λει τουργεί μέσω περιφερειακών ομάδων εργασίας, οι οποίες θα εντοπίζουν τις ανάγκες και τη διαφοροποίηση των επιλογών προμήθειας και θα συντονίζουν τα συμβατικά ζητήματα (Conti & Kneebone, 2022) .

Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΕ σε αυτό το στάδιο έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από προκλήσεις που αφορούν το ζήτημα της διάρκειας και της πολυπλοκότητας των διαδικασιών που πρέπει να ακολουθηθούν για την επίτευξη αδειοδότησης, καθώς και τα ζητήματα σύνδεσης του δικτύου, της εύρεσης πρώτων υλών και εργατικού δυναμικού. Διαφαίνεται, ότι η ΕΕ να είναι έτοιμη να προχωρήσει τις διαδικασίες αδειοδότησης - χορήγησης και διευκόλυνσης των Συμφωνιών Αγοράς Ισχύος για τα κράτη μέλη, με τη βαρύτητα να δίνεται κυρίως στην παραγωγή και τεχνολο γία ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Μια πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυν ση συνιστά η νομοθετική πρόταση για τις ηλιακές στέγες και αξιοποίηση της ηλιακής ενέργει ας, ενώ ακολουθούν η χρήση των ανανεώσιμων αερίων αυτού του υδρογόνου και του βιομεθανίου και βιοαερίου (Conti & Kneebone, 2022), (European Commission, 2022).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Συνοψίζοντας, διαφαίνεται ότι το σχέδιο REPowerEU παρουσιάζει μια συνεκτική και ολοκληρωμένη πρόταση για τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή πολιτική της ΕΕ, λαμβάνοντας υπό ψη τη πολυπλοκότητα της υφιστάμενης κατά στασης, ενώ διασφαλίζει σε σημαντικό βαθμό την επιτυχή υλοποίηση -σε μακροπρόθεσμο επίπεδο- των πλέον ενοποιημένων στόχων της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Το εν λό γω σχέδιο, ως όχημα μετάβασης της ενεργειακής πολιτικής στο επόμενο στάδιο, χαράσσει τη γραμμή πλεύσης, ώστε να ακολουθήσουν πολιτικές και στρατηγικές για την ανατροφο δότηση της ΕΕ. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω φιλόδοξων προτάσεων για επενδύσεις, δημιουρ γία υποδομών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και μέσω άλλων πρωτο βουλιών, οι οποίες έχουν προταθεί και αναμένεται η εφαρμογή τους. Σε κάθε περίπτωση, εύ λογα γεννάται από πολλούς, ο προβληματισμός

για την αποδοτικότητα του σχεδίου στο άμε σο μέλλον, βραχυπρόθεσμα, καθώς τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα που ορίζονται στο σχέδιο για την επίτευξη της ενεργειακής απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσι μα αυξάνουν δραματικά το επίπεδο της φιλοδοξίας του σχεδίου και συνιστούν τεράστια πρόκληση για τους μηχανισμούς της ΕΕ, οι οποίοι φαίνεται ότι θα δοκιμασθούν ιδιαί τερα. Θα καταφέρει άραγε η Ένωση με το

REPowerEU να τηρήσει τις δεσμεύσεις της απέναντι στους Ευρωπαίου πολίτες και να διατηρήσει την ευρωπαϊκή συνοχή ώστε να επιτευχθεί η πολυπόθητη ενεργειακή ασφάλεια, η οικονομική προσιτότητα και οι κλιμα τικές φιλοδοξίες σε αυτήν; Αυτό αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα, το οποίο θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, ενώ τα αποτελέσματα των εν λόγω πρωτοβουλιών μένει να φανούν.

PROGRAMME FOR INTERNATIONAL STUDENT ASSESSMENT VS

ΕΙΣΑΓΩΓH Η ανάγκη αξιολόγησης των εκπαιδευ τικών συστημάτων βρέθηκε στο επί κεντρο των συζητήσεων σε διεθνές επίπεδο, ήδη από τις αρχές της δε καετίας του ’80. Η βελτίωση των απο τελεσμάτων της εκπαιδευτικής δια δικασίας αναζητήθηκε, μεταξύ άλλων, και μέσα από τη συμμετοχή των μαθητών και μαθητριών σε διεθνείς έρευνες. Οι χώρες που συμμετέχουν σε ανά λογα ερευνητικά προγράμματα, απο κτούν ένα επιπλέον κίνητρο για αλλα γή, μεταρρύθμιση και εισαγωγή καινοτομιών στον τομέα της εκπαίδευ σης. Οι συγκρίσεις σε διεθνές επίπε δο ενισχύουν την πεποίθηση των χω ρών ότι μπορούν

Εκπαιδευτικός Φιλόλογος, MA in Educational Leadership & Politics, Special Consultant in Educational Policy & Strategic Planning

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ

PISA Οικονομικοί οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα θέ τουν σε υψηλή προτεραιότητα την εκπαίδευση, με επί κεντρο τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, επενδύοντας παράλληλα, σε φιλόδοξες μεταρρυθμιστι κές προσπάθειες (Mundy, K., & Verger, A., 2015).

Το 2000, ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη6 (ΟΟΣΑ), εγκαινίασε το Πρόγραμμα για τη Διεθνή Αξιολόγηση των Μαθητών7, γνωστό με το ακρω νύμιο PISA, προκειμένου να διερευνήσει και να καταγρά ψει στοιχεία για τις επιδόσεις των μαθητών σε διεθνές επίπεδο. Έκτοτε, η Εκπαιδευτική Έρευνα PISA διεξάγε ται κάθε τρία χρόνια και υλοποιείται από διεθνή ερευνη τικά ιδρύματα (PISA Consortium) υπό την οργάνωση της Διεύθυνσης

Πηγή: https://www.oecd.org/pisa/aboutpisa/

Καθώς μια αξιολογική διαδικα σία νοηματοδοτείται μέσω της αξιοποίησης των αποτελεσμά των της, η συμμετοχή στο πρόγραμμα PISA παρέχει τη δυνατό τητα σε κάθε χώρα που συμμε τέχει να καταγράφει στοιχεία για τη λειτουργία του εκπαιδευτικού της συστήματος, να διαμορφώ νει ανάλογα τον στρατηγικό εκ παιδευτικό σχεδιασμό της και ως εκ τούτου, να αυξάνει την αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτι κής της πολιτικής (OECD, 2018). Παράλληλα, η έρευνα PISA ανιχνεύει κατά πόσο οι ικανότη τες και οι δεξιότητες των μα θητών σχετίζονται με τις δημο γραφικές, τις κοινωνικές, τις

οικονομικές και τις εκπαιδευτι κές μεταβλητές, αξιολογεί την προετοιμασία των συμμετεχό ντων ώστε να αντιμετωπίζουν ζητήματα της καθημερινής τους ζωής και καταγράφει τη δυνατό τητα πλήρους και ισότιμης συμ μετοχής τους στην πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική ζωή του τόπου τους. Η Ελλάδα συμμετέχει ανελλιπώς από το 2000 στο πρόγραμ μα PISA, το οποίο διερευνά τις δεξιότητες των συμμετε χόντων στην Κατανόηση Κειμένου, τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά. Επίσης, στα κύρια γνωστικά αντικείμε να προστίθενται κατά καιρούς

και άλλοι τομείς, όπως η δημι ουργική επίλυση προβλημάτων (2012), η συνεργατική επίλυ ση προβλημάτων (2015), η παγκόσμια ικανότητα (2018) και η δημιουργική σκέψη (2021). Από τον πρώτο χρόνο υλοποί ησής του, το πρόγραμμα PISA έχει συμπεριλάβει περισσότε ρες από 90 χώρες και περίπου 3 εκατομμύρια μαθητές και μα θήτριες απ’ όλον τον κόσμο. Η 8η Έρευνα PISA 2022, με εστία ση στα Μαθηματικά, διεξήχθη, εξ’ αναβολής την περασμένη Άνοιξη ενώ η αξιολόγηση PISA 2024 θα λάβει χώρα το 2025, ώστε να καταγράψει και τις δυ σκολίες της μετα-Covid εποχής (OECD, 2021).

6 Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)

7 Programme for International Student Assessment (PISA)

Η 7η ΕΡΕΥΝΑ PISA 2018

Στη συγκεκριμένη Έρευνα, κύριο γνωστικό αντικείμε νο ήταν η Κατανόηση Κειμέ νου, με δευτερεύοντα πεδία τα Μαθηματικά και τις Φυσι κές Επιστήμες ενώ προστέθη καν οι Γνώσεις και Δεξιότητες του Πολίτη του Κόσμου. Επί σης, η Έρευνα ανέλαβε να κα ταγράψει το ποσοστό παρο χής ίσων ευκαιριών στην εκ παίδευση για κάθε χώρα που συμμετέχει και να ανιχνεύσει τη σημασία της σχολικής ζω ής για τη ζωή των μαθητών και μαθητριών. Περίπου 600.000

μαθητές και μαθήτριες, επί συ νόλου περίπου 32 εκατομμυρί ων συνομηλίκων τους, εκπρο σώπησαν 79 χώρες-οικονομίες. Στην Έρευνα συμμετείχαν και τα 27 κράτη–μέλη της Ευρω παϊκής Ένωσης με την Ελλάδα, να εκπροσωπείται με 6.403 μα θητές και μαθήτριες, από 256 σχολεία. Σύμφωνα με τα απο τελέσματα που δημοσίευσε ο Ο.Ο.Σ.Α., οι επιδόσεις των μα θητών και μαθητριών από την Ελλάδα ήταν χαμηλότερες από τον μέσο όρο του Ο.Ο.Σ.Α., με το ποσοστό του 19,9% να την κατατάσσει στα χαμηλότερα επίπεδα εγγραμματισμού 8

(1α και 1β) στην Κατανόη ση Κειμένου, στα Μαθημα τικά και τις Φυσικές Επιστή μες, σε σχέση και με τις επι δόσεις των υπόλοιπων κρα τών-μελών της ΕΕ. Αντίθετα, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Ιρ λανδία, η Πολωνία και η Σου ηδία σημείωσαν τις υψηλότε ρες επιδόσεις (OECD, 2018). Όπως αποτυπώνεται στον πί νακα που ακολουθεί, τα πο σοστά που σημειώνει η Ελλάδα στο πρόγραμμα PISA, από το 2000 (πρώτο έτος συμμε τοχής της) μέχρι και το 2018 φαίνεται να ακολουθούν μια καθοδική πορεία.

ΑΝ δίνει τη δυνατότητα στους φορείς χά ραξης πολιτικών ανά τον κόσμο να μετρή σουν τις γνώσεις και δεξιότητες των μαθη τών στις χώρες τους σε σύγκριση με μαθη τές άλλων χωρών, να ενημερωθούν για πε τυχημένες πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί αλλού και να συσχετίσουν διαχρονικά εκ παιδευτικές τάσεις και διαφοροποιήσεις σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, τό τε τί συμβαίνει με το ελληνικό εκπαιδευτι κό σύστημα; (Σοφιανοπούλου, Χ., Εμβαλω τής, Α., Καρακολίδης, Α., & Πίτσια, Β., 2019). ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ («ΕΛΛΗΝΙΚΗ»

PISA)

Η χώρα μας, μέχρι πρότινος, σε αντίθεση με την πλειονότητα των κρατών-μελών της ΕΕ (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Σουηδία, Κύπρος, Τσε χία, κ.α.) δεν συνέλεγε στοιχεία για την ποιότητα της εκπαίδευσης και δεν διεξή γαγε εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα.

Επιδιώκοντας λοιπόν τη βελτίωση και την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της λει τουργίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος το Υπουργείο Παιδείας και Θρη σκευμάτων (ΥΠΑΙΘ) θεσμοθέτησε, με τον νόμο 4823/2021 9, εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα για μαθητές και μαθήτριες της ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού και της Γ’ τάξης Γυμνασίου στα γνωστικά αντικείμενα της Νεοελληνικής Γλώσσας και των Μαθημα τικών. Οι εξετάσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά, σε εθνικό επίπεδο, στην πιλοτική τους μορφή στις 18 Μαΐου 2022 σε στρωματοποιημένο δείγμα 261 Δη μοτικών Σχολείων (4.830 μαθητές/μαθήτριες) και 293 Γυμνασίων (6.581 μαθητές/μα θήτριες).

9 Ν. 4823/2021 (ΦΕΚ 136/Α/03.08.2021) «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις».

Σύμφωνα με το θεωρητικό πλαίσιο, σκοπός των διαγνωστικών αυτών εξετάσεων είναι η διερεύνηση της πορείας υλοποίησης των Προ γραμμάτων Σπουδών και του βαθμού επίτευ ξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτε λεσμάτων σε εθνικό επίπεδο. Απώτερος στό χος είναι η αναβάθμιση της ποιότητας της πα ρεχόμενης εκπαίδευσης στη χώρα μας, μέσω εστιασμένων παρεμβάσεων σε κομβικές παρα μέτρους. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων των Εθνικών Εξετάσεων Διαγνωστικού Χαρακτήρα και μελέτη των στοιχείων έχει ολοκληρωθεί ενώ τα συμπεράσματα, οι ανα λύσεις και οι προτάσεις της Επιστημονικής Επιτροπής , που ανέλαβε την προετοιμασία και εποπτεία της διεξαγωγής των Εξετάσεων, παρουσιάστηκαν σε Έκθεση που δημοσιεύτη κε στις 6 Οκτωβρίου (Επιστημονική Επιτροπή, 2022).

ΕΠIΛΟΓΟΣ

Οι χώρες που συμμετέχουν στην Έρευνα PISA, μέχρι σήμερα, διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο αξιοποίησης των αποτελεσμάτων που λαμβάνουν, σχετικά με τις επιδό σεις των μαθητών και μαθητριών τους. Κράτημέλη της ΕΕ, έχουν προχωρήσει ήδη σε μεγά λες αναδιαρθρώσεις των εκπαιδευτικών τους συστημάτων, προκειμένου να είναι πιο αποτε λεσματικά. Η Γερμανία, μετά από έρευνα, εν σωμάτωσε στα αναλυτικά της προγράμματα, δείκτες απόδοσης των μαθητών. Η Ισπανία, επέλεξε την περαιτέρω βελτίωση του υψηλού επιπέδου απόδοσης των μαθητών της. Η Σου ηδία κατέγραψε τα προβλήματα στο εκπαιδευ τικό της σύστημα, αξιοποιώντας παράλληλα τα δεδομένα της Έρευνας, με στόχο τη βελ τίωση αυτού. Η Φινλανδία, καθόρισε τους εκ παιδευτικούς στόχους σε κεντρικό επίπεδο, προσδίδοντας αυτονομία στις σχολικές μονάδες ως προς την επιλογή των τρόπων επίτευ ξής τους (Κυθραιώτης, Α., & Τσιάκκιρος, Α., 2015α). Αποτελεί αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι η Έρευνα PISA παρέχει σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες, πλήθος πληροφοριών που αφο ρούν στη δομή και τη λειτουργία της εκπαί δευσης, τις αντιλήψεις-στάσεις και πρακτικές

των μαθητών και των διευθυντών των σχολεί ων αλλά και σε γνώσεις και δεξιότητες ανα φορικά με τα τρία κύρια γνωστικά αντικείμε νά της. Σε καμία περίπτωση δεν υποδεικνύει, συγκεκριμένες προτάσεις, ενώ κάθε χώρα επι λέγει τον τρόπο αξιοποίησης της πληροφορί ας που λαμβάνει.

Στην Ελλάδα δεν έχουμε καταφέρει, μέχρι σήμερα, να αξιοποιήσουμε τα δεδομένα από τη συμμετοχή μας στην Έρευνα PISA, καθώς εστιάζουμε στην επιφάνεια (αριθμητική βελτί ωση της κατάταξης της χώρας μας) παραβλέ ποντας την ουσία (παροχή αποτελεσματικής, ισότιμης και δίκαιης εκπαίδευσης) ( Οικονομι κή Επιθεώρηση, 2022). Η συν-ανάγνωση των αποτελεσμάτων από τη διεξαγωγή τόσο της Διεθνούς όσο και της «Ελληνικής PISA», ίσως αποτελέσει έναν συνδυασμό παραγόντων για τη χάραξη εκπαιδευτικών πολιτικών που θα αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματι κότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα προς την ολόπλευρη διάπλαση των πολιτών του 21ου αιώνα, που θα διαθέ τουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να οραματιστούν, να σχεδιάσουν και να επιλέξουν ένα καλύτερο αύριο, με υπευθυνό τητα απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, την πα ράδοση και την παγκόσμια κοινότητα. Καθώς, «Αν αυτή η γενιά δεν διαθέτει μια συνεκτική αντίληψη για τον κόσμο, το μέλλον της ζωής θα αποφασιστεί στην τύχη» (Yuval Noah Harari, 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», εκδ. Αλεξάν δρεια, 2018).

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

Πολιτειολόγος, ΜΑ Διαχείριση Κρίσεων

μελλοντικές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπί σει (Commission, 2020). Κατά κύριο λόγο, λοιπόν, η ENISA είναι επιφορτισμένη με ένα γενικευμένο συντονισμό με στόχο, τόσο την προστασία των κρίσιμων υποδομών (νοσοκομεία, μονάδες παραγω γής ενέργειας), όσο και με την προστασία της ενιαίας ευ ρωπαϊκής αγοράς, που ολοένα και ψηφιοποιείται (Bendiek, 2017).

Η διαφαινόμενες μελλοντικές πολιτικές συγκρούσεις -ειδικό τερα κατά τη διάρκεια του πολέ μου στην Ουκρανία- είναι αυτονόητο πως θα μεταφερθούν και στον κυβερνοχώρο (Schwartz, 2022). Πολύ συχνά οι κυβερνοε πιθέσεις λαμβάνουν την μορφή υβριδικών απειλών που έχουν σκοπό -τουλάχιστον μέχρι σή μερα- την αξιοποίηση τους ως μοχλού πίεσης που εκβιαστικά επιτυγχάνει πολιτικά συμ φέροντα και όχι τόσο με σκο πό να προκληθεί μόνιμη βλάβη. Αν και η μόνιμη βλάβη δεν είναι σκοπός δεν παύει μία πιθανή προσωρινή παύση στη λειτουρ γία μίας κρίσιμης υποδομής να

έχει καταστροφικά αποτελέσμα τα στον πληθυσμό της εκάστοτε χώρας (Schwartz, 2022). Για αυ τό ακριβώς τον λόγο είναι καί ριας σημασίας ένας συντονιστι κός μηχανισμός, όπως η ENISA, που θα προλαμβάνει τέτοια πε ριστατικά. Τα βήματα της ΕΕ και της ENISA μπορούν να χαρακτη ριστούν μέχρι στιγμής ως δυνα μικά και δραστικά μέχρι την έως τώρα κατάσταση που κλήθηκε να διαχειριστεί. Χαρακτηριστικά ο Tim Stevens, καθηγητής στο University College του Λονδίνου αναφέρει: «Η με γάλη επιτυχία της ΕΕ, όταν σκε φτόμαστε την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, είναι ότι την μετέτρεψε από ένα υψηλά τεχνι κό θέμα σε κάτι που αποτελεί πλέον κορυφαίο θέμα στην πο λιτική ατζέντα 27 χωρών», λέει ο Tim Stevens, καθηγητής στο University College του Λονδίνου (Jeraj, 2022).

Μετά τον Κανονισμό για την Κυβερνοασφάλεια του 2020 (Commission, 2020) δόθηκε

ιδιαίτερη έμφαση στη πρόληψη και τα αποτρεπτικά μέσα κατά των κυβερνοεπιθέσεων (Jeraj, 2022). Αυτό συνέβη αρχικά με τη δυνατότητα που δόθη κε στις επιχειρήσεις να αναλά βουν την αυτοπροστασία τους με την υποστήριξη της ENISA, τόσο με τη συμβουλευτική της δράση, όσο και με την ποιοτική αναβάθμιση των προϋποθέσε ων εισαγωγής ψηφιακών προϊόντων με την εισαγωγή σημά των ποιότητας για αυτά (Jeraj, 2022). Κατά αυτό το τρόπο δη μιουργείτε ένα δίκτυο ασφαλείας στο σύνολο της εφοδο σιακής αλυσίδας σε ευρύ φά σμα της εσωτερικής αγοράς. Ταυτόχρονα η συνεργασία με την αγορά έχει θέσει τις βά σεις για μία ισχυρή “κυβερνο ασπίδα” δημιουργώντας έτσι ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης έναντι των κυβερ νοεπιθέσεων και ανταλλαγή πληροφοριών και τη συλλογι κή αντιμετώπιση απειλών μέσω της συνεχούς εξέλιξης της μηχανικής μάθησης και της τε χνητής νοημοσύνης.

ο στόχος

επιτευχθεί. Δεν πρέπει

Ρωσίας

πως κάθε πό λεμος μαζί με το όπλα κερδίζε ται και με την επικράτηση στις συνειδήσεις των ανθρώπων ενός αφηγήματος. Ορθό η λαν θασμένο το αφήγημα είναι αυτό που εν τέλει θα νομιμοποιήσει ή θα καταδικάσει ένα πόλεμο. Στη περίπτωση της Ουκρανίας, τόσο η ΕΕ, όσο και ο δυτικός κόσμος μέσω του ΝΑΤΟ, ήταν στο πλευρό της Ουκρανίας από

να

αν

υπο

χαρακτηριστεί ως επιτυ χής, καθώς οι

τα Συστήματα Πληροφοριών (NIS), η οποία προστατεύει το απόρρητο των υπηρεσιών που καλύπτονται και τα υποκείμε να δεδομένα (OJEU, 2016). Τόσο ο GDPR όσο και η NIS απο τελούν σημαντικά εργαλεία για την υποστήριξη της ψηφια

ενιαίας αγοράς

Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜOΣ GDPR

Ο GDPR, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ σε όλα τα κράτη μέ λη στις 25 Μαΐου 2018, καθο ρίζει κανόνες σχετικά με την προστασία του ατόμου σε σχέ ση με την επεξεργασία δεδομέ νων προσωπικού χαρακτήρα με

εάν επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα κατοίκων της ΕΕ σε σχέση με την παροχή αγαθών ή υπηρεσιών ή παρακολουθούν τη συμπεριφορά ατόμων στην ΕΕ. Οι σημαντικότερες αλλα γές που επέφερε ο GDPR σε σύγκριση με το προηγούμενο καθεστώς είναι η σύσταση μί ας επικεφαλής αρχής και οι δι αδικασίες συνεργασίας, η απαίτηση ρητής και θετικής συναί νεσης που απαιτείται πριν από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, συνολική μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων, προ στασία δεδομένων από σχεδια σμό ή προεπιλογή και υποχρεωτική ειδοποίηση παραβίασης δεδομένων. Τα υποκείμενα των δεδομένων επωφελούνται από μια σειρά νέων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη φορητό τητα των δεδομένων, του δι καιώματος διαγραφής και των αυξημένων δικαιωμάτων πρό σβασης (Cole & Schmitz-Berndt, 2019). ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

αυτοματοποιημένα μέσα. Κα ταργώντας την οδηγία του 1995 για την προστασία των δεδομέ

περιλαμβάνουν υπηρεσίες στον τραπεζικό τομέα, την ενέργεια, τις υποδομές χρημα τοπιστωτικών αγορών, την υγεία, τις μεταφορές, το νερό, τον τομέα των ψηφιακών υποδομών – υπηρεσίες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις ΤΠΕ και είναι ζωτικής

δικτύων και πληροφοριών (άρθρα 7), την υποχρέωση ορισμού μίας ή περισσότε ρων ομάδων αντιμετώπισης περιστατικών ασφάλειας υπολογιστών (CSIRT) και αρμό διας εθνικής αρχής (άρθρο 8), τη δημιουρ γία ομάδας συνεργασίας για την υποστή ριξη και διευκόλυνση της στρατηγικής συ νεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών (άρθρο 11), τη δημιουργία ενός «δικτύου CSIRTs» μεταξύ των κρατών μελών που προωθεί την ταχεία και αποτελεσματική επιχειρησιακή συνερ γασία σε συγκεκριμένα περιστατικά ασφά λειας στον κυβερνοχώρο και την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με κινδύνους (άρ θρο 12), τη θέσπιση απαιτήσεων ασφάλει ας και ειδοποίησης για τους φορείς εκμε τάλλευσης και τους παρόχους των εν λόγω υπηρεσιών (άρθρα 14 και 16). Με αυτά τα μέτρα, η Οδηγία στοχεύει να ενισχύσει το συνολικό επίπεδο κυβερνοασφάλειας εντός της ΕΕ σε ένα «υψηλό κοινό επίπεδο ασφάλειας των συστημάτων δικτύων και πληροφοριών» (άρθρο 1 παράγραφος 1).

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ GDPR ΚΑΙ NIS ΣΤΙΣ ΜΜΕ

Αφού μπήκαν στη ζωή μας τα δύο αυτά ρυθμιστικά μέσα, προέκυψαν διάφορα ερω τήματα, κυρίως από τη μεριά των αποδε κτών που δεν διέθεταν ούτε τη γνώση αλ λά ούτε και τους πόρους να εισάγουν συ στήματα στην καθημερινότητα της επιχεί ρησης που να συμμορφώνονται με τις απαι τήσεις του GDPR ή της NIS. Μάλιστα, οι ΜΜΕ συχνά αποτυγχάνουν να συμμορφω θούν με τον GDPR λόγω αδυναμίας περι γραφής των δραστηριοτήτων επεξεργασί ας δεδομένων με σαφή, απλή γλώσσα στον αποδέκτη, αδυνατούν να δεσμευθούν στη χρήση μέσων που θα διασφαλίζουν την προστασία δεδομένων, αύξησης της πολυ πλοκότητας των υποδομών πληροφορικής και το εξελισσόμενο τοπίο απειλών στον κυβερνοχώρο. Τα ανωτέρω εισάγουν προ κλήσεις τις ΜΜΕ στον μετριασμό των κιν δύνων, την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση προβλημάτων της υποδομής των δι κτύων τους. Ιδιαίτερα μετά από την ανακοίνωση της επιβολής του Κανονισμού για την προστα σία των προσωπικών δεδομένων, οι ΜΜΕ βρέθηκαν απρόθυμες για την ολοκλήρω ση και την εφαρμογή του, δηλώνοντας ότι τα εμπόδια δεν είναι στη νομοθεσία, απλώς στην επιβολή της. Μια ιδιαίτερη ανησυχία ήταν, και εξακολουθεί να είναι, οι επιπτώ σεις που θα έχουν οι ΜΜΕ εάν δεν εφαρμόσουν τον Κανονισμό, κυρίως αναφο ρικά στα πρόστιμα και στις κυρώσεις που θα έχουν. Μέχρι στιγμής, υπάρχει μια γε νική ασάφεια εκ μέρους των ΜΜΕ καθώς

αμφισβήτηση την ιδέα της ίσης προστασίας σε ολόκληρη την ΕΕ10. Μια επακόλουθη πρό κληση είναι ο αριθμός των νομικών πράξεων που βρίσκονται επί του παρόντος στο τραπέ ζι και θα αλληλοεπιδρούν με τον υφιστάμε νο κανονισμό για την προστασία δεδομένων (δηλ. ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές, ο νόμος για τη διακυβέρνηση δεδομένων).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

υπό

Εν κατακλείδι, είναι απαραίτητο να αποκτη θεί ένα κατάλληλο μοντέλο, ολοκληρωμένο για τις ΜΜΕ και με σαφείς διαδρομές επικοι νωνίας με τους εμπλεκόμενους φορείς. Επί σης, είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι κανονισμοί που γεφυρώνουν την κυβερνο ασφάλεια και την προστασία δεδομένων. Η αξιολόγηση και η παρακολούθηση είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για την καθοδήγηση του σχεδιασμού της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνολογίας και για την προστασία των προσωπικών δικαιωμάτων, καθώς υπάρ χουν αρκετές διαφορές κατά τη σύγκριση μιας προσέγγισης παράλληλης σχεδίασης με μια προσέγγιση βάσει κινδύνου. Μεγά λη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην ψευ δαίσθηση που μπορεί αυτά τα εργαλεία να δημιουργούν σχετικά με την ιδιωτικότητα. Υπάρχει ανάγκη να επανεξεταστούν οι παρα βιάσεις δεδομένων και να εννοιολογηθούν οι απειλές επεξεργασίας δεδομένων για το ατομικό απόρρητο. Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι οι εθνικές Αρχές δεν ανταποκρίνονται με τον ίδιο ρυθμό στα ερωτήματα που θέ τουν οι ΜΜΕ καθώς δεν διαθέτουν τα μέσα (οικονομικά ή επιχειρησιακά). Οι αδυναμίες οδηγούν σε πρόσθετες επιβαρύνσεις για την ανάπτυξη προληπτικών εργασιών, όπως πε ριττούς συστηματικούς ελέγχους και ενημέρωση - ευαισθητοποίηση για τα υποκείμε να των δεδομένων, τους υπευθύνους επε ξεργασίας και τους εκτελούντες την επε ξεργασία, αδυναμίες οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε επόμενες -ενδεχόμε νες- αναθεωρήσεις

Bendiek, A. (2017). The EU’s Revised Cybersecurity Strategy. SWP Comments, 1-7.

Bendiek, A., Bossong, R., & Schulze, M. (2017). The EU’s Revised Cybersecurity Strategy. SWP Cmments, 1-7.

Calanter, P., & Zisu, D. (2022). EU Policies to Combat the Energy Crisis. Global Economic Observer, 10(1), 26-33.

Conti, I. & Kneebone, J. (2022). A first look at REPowerEU: The European Commission’s plan for energy independence from Russia. Florence School of Regulation, Robert Schuman Centre, EUI. Aνακτήθηκε από https://fsr.eui.eu/ first-look-at-repowereu-eu-commission-plan-for-energy-independence-from-russia/

Cole, M. D., & Schmitz-Berndt, S. (2019, 12 31). The Interplay between the NIS Directive and the GDPR in a Cybersecurity threat landscape. Law Working Paper Series(Paper number 2019-017).

Commission, E. (2020). Proposal for a REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on a Single Market For Digital Services (Digital Services Act) and amending Directive 2000/31/EC. Brussels: European Commission.

Commission, E. (2022). COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS REPowerEU: Joint European Action for more affordable.

DigiGov. (2022, Ιούνιος). DigiGov. Ανάκτηση από https://digigov.grnet.gr/ egkainia-gia-ton-evropaiko-choro-dedomenon-ygeias/ Drozdiak, N., & Krasnolutska, D. (2022, Απρίλιος 8). Bloomberg Europe Edition . Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Ukraine Belongs in the ‘European Family,’ EU Chief Says on Kyiv Trip : https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-08/ ukraine-belongs-in-european-family-eu-chief-says-on-kyiv-trip

Euronews. (2022, Μάιος 6). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Πόλεμος στην Ουκρανία: Σε εξέλιξη επιχείρηση απομάκρυνσης αμάχων από την Μαριούπολη: https://gr.euronews. com/2022/05/06/polemos-stin-oukrania-nea-prospatheia-apomakrynsis-amaxon-apo-tinmarioupoli

European Commission – Speech (2022, May 18). Opening remarks by Executive Vice-President Timmermans and Commissioner Simson at the press conference on the REPowerEU Plan.

European Commission - Press release (2022,May 18). REPowerEU: A plan to rapidly reduce dependence on Russian fossil fuels and fast forward the green transition

European Commission (2022). COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS REPowerEU: Joint European Action for more affordable, secure and sustainable energy. COM(2022) 108 vol. 52022DC0108 11

European Commission (2022). COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS REPowerEU Plan COM/2022/230 final Geng, Y., & Doberstein, B. (2008). Developing the circular economy in China: Challenges and opportunities for achieving “leapfrog development.” International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 15(3), 231–239. doi:10.3843/susdev.15.3:6

Harding, T. (2022, March 31). The National . Ανάκτηση από Ukrainian farmers reap a bleak harvest after feeding the world : https://www.thenationalnews.com/world/2022/03/31/ ukrainian-farmers-reap-a-bleak-harvest-after-feeding-the-world/ Hauge, L.-H. (2019, February ). Narratives of a Contested Relationship: Unravelling the Debates in the EU and Turkey. Ανάκτηση από Barcelona Center for International Affairs : www.cidob.org/en/publications/ publication_series/projects_papers/feuture/narratives_of_a-contested_relationship_unravelling_the _debates_in_the_eu_and_turkey

Jeraj, S. (2022, 07 05). Europe is bracing itself for cyber warfare, but is it ready? Ανά κτηση από www.euronews.com: https://www.euronews.com/my-europe/2022/05/02/ europe-is-bracing-itself-for-cyber-warfare-but-is-it-ready

KPMG (2018) Let’s help SMEs to go circular. Part of the project: Boosting the circular economy amongst SMEs in Europe - A project of the European Commission – DG Environment. https://bit.ly/3edEfY4

Kyivindependent_offical, T. (2022, July 29). Ukraine, Russia sign UN-backed grain deal, but implementation uncertain . Ανάκτηση από The Kyiv Independent : The Kyivindependent_offical Medinilla, A. D. (2022). Promoting a global green transition following the Russian invasion of Ukraine. Mundy, K., & Verger, A. . (2015). The World Bank and the global governance of education in a changing world order. International Journal of Educational Development(40), σσ. 9-18.

OECD. (2018). Ανάκτηση από https://www.oecd.org/pisa/ OECD. (2018). Ανάκτηση από https://www.oecd.org/pisa/publications/pisa-2018-results.htm

OECD. (2021). Ανάκτηση από https://pisa2022-maths.oecd.org/

OJEU. (2016, July 6). DIRECTIVE (EU) 2016/1148 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL. Official Journal of the European Union. Ανάκτηση από https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2016/1148/oj

OJEU. (2016, April 27). REGULATION (EU) 2016/679 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL. Official Journal of the European Union. Ανάκτηση από https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2016/679/oj

Ormazabal, M., Prieto-Sandoval, V., Jaca, C., & Santos, J. (2016). An overview of the circular economy among SMEs in the Basque country: A multiple case study. Journal of Industrial Engineering and Management, 9(5), 1047. doi:10.3926/jiem.2065

Parliament, E., & Council, &. (2019). REGULATION (EU) 2019/881 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 17 April 2019 on ENISA (the European Union Agency for Cybersecurity) and on information and communications technology cybersecurity certification and repealing Regulation (EU) No 52. Brussels: Official Journal of the European Union. Ανάκτηση από https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ TXT/PDF/?uri=CELEX:32019R0881&from=EN

Patrick Bond, A. G. (2015). BRICS An Anti-Capitalist Critique . Στο A. G. Patrick Bond, BRICS An AntiCapitalist Critique (σσ. 76, 84-85). London : PlutoPress.

Prokopenko, A. (2022, June 26). What’s in the Ukraine Grain Deal for Russia? . Ανάκτηση από Carnegie Endowment for International Peace : https://carnegieendowment.org/eurasiainsight/87576

Preston, F., 2012. A Global Redesign? Shaping the Circular Economy. Chatham House - The. Reuters. (2022, Απρίλιος 5). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Record number of Ukrainians support joining EU, backing for NATO membership falls - poll: https://www.reuters.com/world/europe/ record-number-ukrainians-support-joining-eu-backing-nato-membership-falls-poll-2022-04-05/

Rizos, V., Behrens, A., van der Gaast, W., Hofman, E., Ioannou, A., Kafyeke, T., … Topi, C. (2016). Implementation of Circular Economy Business Models by Small and Medium-Sized Enterprises (SMEs): Barriers and Enablers. Sustainability, 8(11), 1212. doi:10.3390/su8111212

Ritzén, S., & Sandström, G. Ö. (2017). Barriers to the Circular Economy – Integration of Perspectives and Domains. Procedia CIRP, 64, 7–12. doi:10.1016/j.procir.2017.03.005

Rob Picheta, J. K. (2022, July 23). Kyiv and Moscow agree deal to resume Ukraine grain exports from Black Sea ports. Ανάκτηση από CNN: https://edition.cnn.com/2022/07/22/europe/ukraine-russia-grain-deal-turkeyintl/index.html

Rosmino, C. (2022, Μαίου 19). Euronews. Ανάκτηση από https://gr.euronews.com/ next/2022/05/19/o-evropaikos-xoros-dedomenon-gia-tin-igeia-kai-i-antallagi-dedomenon-asthenon

Schwartz, M. J. (2022, 03 13). Russia-Ukraine War: Cyberattack Escalation Risk Continues. Ανάκτηση από www.bankinfosecurity.com: https://www.bankinfosecurity.com/blogs/ russia-ukraine-war-cyberattack-escalation-risk-continues-p-3231

Searle, R. (2022, 25 02). War in Ukraine indicates cybersecurity is no longer a choice. Ανάκτηση από venturebeat.com: https://venturebeat.com/2022/02/25/war-in-ukraine-indicates-cybersecurity-is-no-longera-choice/

Seldin, J. (2022, July 22). Deal Signed to Get Ukrainian Grain to Global Markets. Ανάκτηση από VOA: https://www.voanews.com/a/deal-signed-to-get-ukrainian-grain-to-global-markets/6669862.html

Shi, H., Peng, S., Liu, Y., & Zhong, P. (2008). Barriers to the implementation of cleaner production in Chinese SMEs: Government, industry and expert stakeholders’ perspectives. J. Clean. Prod., 7, 842-852. http://dx.doi. org/10.1016/j. jclepro.2007.05.002

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. (2022). Ανάκτηση από https://www.kathimerini.gr/society/562081780/ elliniko-pisa-treis-tomes-gia-na-allaxei-to-scholeio/ Επιτροπή, Ε. (2022, Μάιος 03). Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανάκτηση από https:// op.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/8432ddd2-cb79-11ec-b6f4-01aa75ed71a1/language-el/ format-PDF/source-262020388

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2022). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Αντί δραση της ΕΕ στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/ eu-response-ukraine-invasion/ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2022). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από https://www.consilium.europa.eu/el/policies/enlargement/ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2022). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Ου κρανία: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/enlargement/ukraine/ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2022). Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Σχέ σεις της ΕΕ με την Ουκρανία: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/eastern-partnership/ukraine/ Κυθραιώτης, Α., & Τσιάκκιρος, Α. (2015α). Καινοτομικά προγράμματα στην εκπαίδευση και διεθνείς έρευνες. Διαχείριση αλλαγής, σχολική αποτελεσματικότητα και στρατηγικός σχεδιασμός. Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος Ίων. Λάβδας, Κ. (2022, Ιούλιος 17). Liberal . Ανάκτηση από ο νέος παγκόσμιος χάρτης, ο πόλεμος και οι BRICS : https://www.liberal.gr/news/o-neos-pagkosmios-chartis-o-polemos-kai-oi-brics/461293 Οικονομική Επιθεώρηση. (2022). Ανάκτηση από https://www.economia.gr/sfnmpmay22/ Abromavicius, A. (2022, May 21). Ukraine. Μάουντερ, Ο. (2019, Μάρτιος 17). DW. Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Πέντε χρόνια από την προσάρτη ση της Κριμαίας: https://www.dw.com/el/πέντε-χρόνια-από-την-προσάρτηση-της-κριμαίας/a-47939339 Σκούρα, Σ. (2022, Φεβρουάριος 22). CNN Greece. Ανάκτηση Ιούλιος 2022, από Τι είναι η Συμφωνία του Μινσκ και κατά πόσο αποτελεί διέξοδο από την κρίση της Ουκρανίας;: https://www.cnn.gr/focus/ story/301000/ti-einai-i-symfonia-toy-minsk-kai-kata-poso-apotelei-diexodo-apo-tin-krisi-tis-oykranias Σοφιανοπούλου, Χ., Εμβαλωτής, Α., Καρακολίδης, Α., & Πίτσια, Β. (2019). Μια ανάλυση των αποτε λεσµάτων του PISA 2015: Οι επιδόσεις των Ελλήνων µαθητών και οι παράγοντες που τις επηρεάζουν [An analysis of the results of PISA 2015: The performance of Greek students and the factors that affect them. ΑΘΗΝΑ: διαΝΕΟσις.

Office Address: Voukourestiou 38 st., 10673, ATH, GR

Administrative Basis: Charilaou Trikoupi 143 st., 11472, ATH, GR T. 210-3645390, email: sec@hapsc.org, www.hapsc.org