24. Alea Zirrikitotik

K

I T O T IK

AZPEITIKO EMAKUME TXOKOKO HIL(E)BETEKARIA | MARTXOA 2022

24 ALEA

Z I RR I

MARTXOAK 8 Emakume langileen nazioarteko eguna

Elkarrizketa: Irati Aizpurua Alquezar abokatuari

Kolaborazioa: Korrika

+ ...

BEGIRAD

K

MARTXOAK 8- EMAKUME LANGILEEN NAZIOARTEKO EGUNA Ez dira gutxi emakumeei zorionak ematen dizkietenak egun honetan, loreak oparitzen dizkiotenak edota ospakizun egun baten itxura ematen dietenak, lagun arteko bazkari, topaketa eta elkartzeak eginda. Baina, badakigu zer aldarrikatzen den martxoaren 8an eta zergatik ospatzen den? Egun honen zergatia ulertuko bagenu, festa egun bat izatetik oso urrun dagoela jakingo genuke. Horregatik, hurrengo lerroetan, gogotara ekarriko dugu nondik datorren Emakume Langileen Nazioarteko eguna.

1857ko martxoaren 8an, Estatu Batuetako oihal industrian aritzen ziren emakumeek greba egin zuten, soldata justuago eta lan-baldintza duinagoen alde. Testuinguru horretan, polizien jazarpena jasan behar izan zuten eta hainbat emakume atxilotu zituzten. Bi urte geroago, gertakari hori abiapuntutzat harturik, emakumeen lehen sindikatua sortu zuten.

51 urte igarotakoan, 1908an, hain zuzen ere, lan-baldintzak kaskarrak zirenez oraindik, New York-eko kaleak hartu eta soldata igoerak, lan-orduen gutxitzeak eta boto eskubidea exijitu zituzten. Baita, haurren lanaren deuseztapena ere.

Horren ostean, 1909. urtean, lehen aldiz, Estatu Batuetan Emakumeen Egun Nazionala ospatu zuten, otsailaren 28an, 1908an oihal langileen burututako protesten omenez.

1910ean, berriz, Kopenhage-n herrialde desberdinen arteko Emakume Sozialisten II. Nazioarteko Konferentzia ospatu zen. 17 herrialdek hartu zuten parte eta emakume guztientzat sufragio unibertsala eskatzeaz gain, Clara Zetkin militante komunistak, “Emakume Langileen Eguna” sustatu zuen. Proposamen hori, bertaratu ziren ehunka emakumek babestu zuten.

Hori dela eta, 1911ko martxoaren 19an, lehen aldiz Emakume Langileen Nazioarteko eguna ospatu zen Alemania, Austria, Danimarka eta Suitzan.

Aitzitik, egun horretan aldarrikapen anitz burutu ziren, besteak beste, boto eskubide unibertsala, kargu publikoak okupatzea, lanerako eskubidea, formazio profesionalerako sarbidea, lanagatiko diskriminazio eza eta abar.

1

Beranduago, 1911ko martxoaren 25ean, New York-eko Triangle Shirtwaist fabrikan eman zen sute batean, 123 emakume hil ziren, gehienak migranteak.

Itota hil ziren, ezin izan zutelako eraikinetik irten, ateak kanpotik itxi zizkietelako, iheserako inolako aukerarik gabe. Gertakari honek oihartzun handia izan zuen eta egun horretatik aurrerako Emakume Langileen Egunek erreferentzia ugari egin zizkieten emakumeen lan baldintza txarrei.

1917 hasieran, Errusiako Iraultzaren testuinguruan, gosete garaiak izan zirenean, errebolta ugari eman ziren gaur egun San Petersburgo bezala ezaguna den hirian. Urte berean, martxoan, manifestazio eta mitin ugari eman ziren Emakume Langileen egunaren baitan. Geroz eta tonu politiko eta ekonomikoagoa hartzen hasia zen egun hau. Monarkiaren eta gerraren amaieraren aurka gauzatutako altxamenduak bitarteko, tartean emakumeen grebak, otsaileko iraultza bezala ezagutzen dena eman zen, monarkiari amaiera eman ziona. Urte berean ezarri zen behin-behineko gobernuak, emakumeen boto eskubidea bermatu zuen egutegi juliarreko otsailaren 23an, zeina, martxoaren 8a den egutegi gregorianoan.

Urriko Iraultzaren ondoren, Alexandra Kollontai buruzagi boltxebikeak, Sobietar Batasunean martxoaren 8a festa egun ofiziala izatea lortu zuen. Iraultza Errusiarraz geroztik, Emakume langileen eguna herrialde gehiagotan ospatzen hasi ziren.

1975ean, berriz, Nazio Batuek aldarrikapen egun honetara batu eta estatu guztiak gonbidatu zituen bat egitera. Horretaz geroztik, martxoaren 8ak, forma eta modu desberdinetan, emakume eta gizonen arteko berdintasunera bidean lortu beharreko aldarrikapen desberdinak hartu izan ditu bere gain. Momentu historiko bakoitzean, unean uneko borrokei ahotsa emateko baliabidea izan da eta horrela izaten jarraitzen du.

Horregatik, ez da zoriontzeko egun bat, ezta loreak oparitzeko eguna ere.

Kaleak hartzeko, oihukatzeko, aldarrikapenerako eta borrokarako eguna da. Eta honekin, ez dugu esan nahi festaz baliatu ezin gaitezkeenik egun honetan.

Baina helburua galdu gabe. Emma Goldman pentsalari anarkistak zioen bezala: “ezin badut dantzatu, hau ez da nire iraultza”.

2

elkarrizketa Irati Aizpuru Alquezar (Donostia, 1987)

1.- Lan-arloko abokatua zara zu. Haurdun dauden eta erditu ondoren amek dituzten zailtasunez arituko gara. Zeintzuk dira, orokorrean, aurkitzen dituzten oztopo horiek?

Oro har, esan dezakegu, erabakiak autonomiaz hartzea zailtzen duten egoeretan topa dezaketela euren burua eta, batzuetan, presioak ere jasotzen dituztela dagozkien eskubideak ez eskatzeko.

Kontziliazioa erraztea helburu duten eskubideak egikaritzea (lanaldi murrizketak, egokitzapenak edo eszedentziak) ez da bide erraza izaten zenbaitentzat.

Batzuetan, eskubide horiek egikarituz gero, ardura gutxiagoko lanpostu batera mugituko zaiela esaten zaie. Besteetan, eskubide horiek eskatu ondoren, kaleratze-gutuna jasotzen dute. Nahiz eta paperean legeak bereziki babesten dituen egoera hauek, praktikan erreklamazio-bideak hastea ez da bide samurra, eta egoera batzuk (asko, akaso) salatu gabe geratzen dira.

Bestalde, lan-istripu eta lanbide-gaixotasunen Mutuekin desadostasunak egon ohi dira. Amak burutzen duen lanak haurdunaldian edo edoskitze naturalean eragin kaltegarriak sortzen baditu (adibidez, produktu kimiko kaltegarriekin lan egin edo zama-lanak egiten direlako), emakumea arriskurik gabeko lanpostu batera mugitu behar da edo, hori ezinezkoa denean, amak lana egiteari utzi behar dio, soldataren ordezko den diruprestazio bat jasoz. Zoritxarrez, Mutuek hainbat lan-baldintza ez dituzte arriskutsutzat jotzen eta, euren osasuna babesteko, osasun sistema publikoko baja medikua hartu behar izaten dute ama askok (honek diru galera bat ekar dezakeelarik).

batzuetan, presioak ere jasotzen dituztela dagozkien eskubideak ez eskatzeko.

2.- Gaur egun, Hego Euskal Herrian, haurra jaiotzean gurasoek baja hartzeko aukera dute. Zertan oinarritzen da eskubide hau? Zein xehetasun ditu?

Amatasun eta aitatasun baimena (“haurraren jaiotza eta zaintzagatiko prestazio” deritzona) Espainiar Estatu mailako legedian dago jasota. Prestazio honek 2019.

3

urtean aldaketa sakona jasan zuen, ama biologikoak zein beste gurasoak eskubide berbera izan zezaten (16 asteko baimena dute biek). Honen inguruan iritzi ezberdinak daude: batetik, baimen berdinen bidez haurraren zaintza bi gurasoen artean partekatzea da helburua (hori, noski, berri ona da); baina, bestalde, ama biologikoaren erditze osteko errekuperazio berezia aintzat hartzen ez dela esaten da.

3.- Bestelako familia ereduei dagokionez, zer gertatzen da? (Bikote homosexualak, ama bakarrak…)

Gurasotasuna onartuta dagoen unetik, dagokion eskubideak eska daitezke. Bikote homosexualen kasuan, egoeraren arabera, ama biologikoa ez den beste gurasoaren aitortza lortzen da eta, beraz, aipatutako baimen edo prestazioa eska dezake. Ama bakarren kasuan, bide judizialean gaude: ama biologiko moduan dagokien 16 asteak bakarrik izatea diskriminatzailea dela salatzen da, bi gurasoko familiek euren haurraren zainketa egiteko denbora gehiago baitute.

gure interes eta beharren araberako bide-orri bat finkatzea gomendagarri da, gure eskubideak epean egikaritzen joateko.

4.- Azkenaldian gero eta gehiago entzuten da “indarkeria obstetrikoa” delakoa. Baina, zertaz ari gara zehazki horren inguruan mintzo garenean?

Osasun zerbitzuetan, erditzearen arretan, emakumeek jasaten duten indarkeriaz ari gara. Besteak beste, medikuntza-ikuspegitik beharrezkoak ez diren interbentzioez, baimenik gabe egiten diren prozedurez, hitzezko tratu txarrez edo intimitatea errespetatu gabe egiten diren esku-hartzeez ari gara (adibidez, justifikatu gabeko episiotomiak egitea edo informaziorik eman gabe oxitozina sintetikoa erabiltzea). Egoera hauek guztiek emakumeen giza eskubideak urratzen dituzte eta, arazoa estrukturala den heinean, botere publikoei indarkeria hau ekiditeko beharrezko neurriak hartzea eskatzen da.

5.- Zeintzuk dira haurdun batek eta erditu berri direnek argi izan beharreko eskubideak?

Nire uste apalean, lehen pausua zera da: zein egoeran gauden argi izatea (lankontratupekoak garen, administrazioko langileak, autonomoak, etxeko langileen erregimen berezikoak, langabezian…). Hori argi izanda, gure interes eta beharren araberako bide-orri bat finkatzea gomendagarri da, gure eskubideak epean egikaritzen joateko.

4

erakusleihoa

5

Ereingo bada, hazia behar.

Haziko bada, erein egin behar.

Elkartasunak, ahizpatasunak, borrokak... ereingo duen haziari egin kasu.

Eta goxatu.

Goxatu ereintzaz elkarlanean, bakarka egin ezin dena boteretsu bilakatzen delako taldean.

Hazia ereitearen ardura gurea da, baita elikatzearena ere.

Inork ez du guregatik egingo.

Haziz hazi osatzen den soroa da gurea, batzuetan, soroak, handiegia eta zoroegia dirudien arren.

Bortitzagoa izan naiteke, baina ez daukat gogorik.

Ereite lanetan lanpetuta nago. .

Irudia: Ane Iturriza Hitzak: Alaitz Olaizola

6

Kolaborazioa: Eli Agirre (korrika batzordeko partaidea)

TOKA, NOKA, HIKA… HEMEN DATOR KORRIKA!

Aurreko batean kafetegian bakarrik eta, belarriluze fama jasoko badut ere, mahai batean zeuden emakume batzuen elkarrizketa entzun ninan. Ikusi, ez nitinan ikusten, baina umoreko, ongi entzuteko moduan, ari zitunan berriketan: “Hoka, zer dun hori?” galdera batak. “Hika eta hoka, hika izango dun neskei egiten zaiena, femeninoa; eta hoka, berriz, mutilei egiten zaiena, maskulinoa. Uztarrian eta ari ditun, elkarrizketak egiten eta...” erantzuna besteak.

Barregura eman zidanan teoriak, zer pentsatua ere bai.

Mutilek neskei maskulinoan egiten dietela eta kezka ere agertu zitenan. Neuk ere zenbat bider izan dudan aurrean toka egin didan jendea, eta ezer esateko barrenik ez, tokatelos!

Mutilek neskei maskulinoan egiten dietela eta kezka ere agertu zitenan.

Neuk ere zenbat bider izan dudan aurrean toka egin didan jendea, eta ezer esateko barrenik ez, tokatelos!

Ederki asko ari zitunan, halere, emakume haiek, euren artean noka jatorrean, horrela ari zirela arrastorik izan gabe. Neuk ere, Berriako denbora-pasak egiten hasi arte, ziurrenik ez ninan jakingo noka edo toka aritzen ginen, hika egiten genuela eta kito. Hori bai, egin, biak egiten genitinan. Kalean ez, kalean geroxeago arte apenas inorekin egiten genuen, baina ahizpon artean erabat.

Orain, berriz, arraro egiten zaizkidan hika aritzen ez naizen lagunarteak.

arraro egiten zaizkidan hika aritzen ez naizen lagunarteak.

7

Gehiago esango dinat, duela bizpahiru urtetik, ariketa kontzientea hasi dinat, ilobei hika, toka edo noka, tokatzen dena egitea. Horietako bat oso hiztuna ez, baina behatzaile ona izanik ttak galdera: “Zergatik egiten diguzu hika?” Pare bat segundoz pentsatu eta: “Badakidalako”. Ez zakinat inori irakasten hasteko moduan nagoen, baina entzun dezatela, eta ikasiko diten; kafetegiko emakumeek eta gure etxekook bezalaxe. Egingo duten, jakizan!

Kontua ez dun, nik uste, irakasle-ikasle aritzea; egitea bera baizik. Euskarak Euskal Herri osoan hiztunak behar ditin, bada, nokak ere hiztunak behar ditin, emakume eta gizonak, elkarri toka eta noka, horra hor erronka! Eta izenburura burua jasota, horixe bera dinagu aurtengo Korrikaren leloa: Hitzekin, hitzez egiteko eta ekiteko garaia delako. Pausoz pauso, tipi-tapa, tipi-tapa...

nokak ere hiztunak behar ditin, emakume eta gizonak, elkarri toka eta noka, horra hor erronka!

8

hitzabarrak BERDEA DA MORE BERRIA 2019an argitaratu zen “Berdea da more berria. Bizkaiko egoitzetako grebalarien testigantzak” idazkia. Bizkaiko gerokultoreen grebaren eta bizipenen nondik norakoak azaltzen dituen liburua da, zortzi emakume borrokalariren begietatik kontaturik dagoena. Zoritxarrez, ezin uka daiteke gaurkotasun handiko gaia izaten jarraitzen duela, oraino egoitzetako langileen lan baldintzak ezbaian jarraitzen baitute. Horren adierazle garbia, Gipuzkoako erresidentzietako beharginek 256 greba-egun baino gehiago egin dutela dagoeneko.

Arestian aipatu legez, hizpide den Onintza Iruretaren liburu honetan, zortzi dira protagonistak: Ainhoa Menéndez Llamosas, Maribel Sampedro Martínez, Marina Cosa Bonome, Verónica Aguado Otero, Lara Góngora Góngora, Aitziber Tolosa Contreras, Kontxi Rodriguez Palacios eta Marisol Rueda Espinha. Guztiak emakumeak, erresidentziako gainerako langileen gehiengoa bezala. Ustekaberik ez, ordea, Iruretak aipatzen duen gisan, zaintza beti baitago emakumeen ardurapean, ordainik gabe edo gaizki pagaturik.

Hori horrela, kaleak hartu zituzten gerokultoreek, askotariko mobilizazioak antolatu eta ozen aldarrikatu zuten beraien lan baldintzak hobetu ezean, gizarte osoarentzat izango zela kalte. Modu horretan, emakume langileen borroka eta zaintzaren gaia agenda mediatikoraen erdigunera ekartzea lortu zuten. Bide horretatik jarraika eta 2016an hasita urte erdiz greban egon ostean, bosgarren hitzarmena sinatzea lortu izan zuten. Horri esker, lan baldintzak hobetu zituztela nabarmena den arren, idazleak zein elkarrizketatuek garbi dute borroka hark hori baino dezentez gehiago lortu zuela. Hain zuzen ere, emakumeak ahaldundu ziren, zaintza erdigunean jarri zuten gizartea sentzibilizatzearekin batera eta, artean, beste sektore feminizatu prekarioentzat eredu eta hauspo izaten ari dira.

Beraz, puri-purian dagoen gai honen inguruko Bizkaiko gerokultoreen borrokaren nondik norakoak eta ahalduntze indibidual zein kolektiborako egin zuten ibilbidea ezagutu nahi izanez gero, zatoz Emakumeen Txokora eta har ezazu liburua maileguan. Era berean, norbaitek interesa izango balu, baina, ez bada oso liburu

9

zalea, jakin, zuetako batzuk gogoan izango duzuen legez, 2019an liburuaren aurkezpena izan genuela gurean eta Txokoan bertan solasaldia berrikusteko aukera duzuela. Gainera, idazlea ez ezik, Gipuzkoako egoitzetako bi grebalari egon ziren bertan eta egun oraindik indarrean dirauen borrokaren berri izan genuen.

KUXKUXEO FEMINISTA 1- Zenbat tenislarik dituzte Rafael Nadal-ek baino Grand Slam gehiago? a) Panpi Ladutxe ahalguztidun bat eta bakarra. b) Zehazki hiruk: Margaret Court (24), Serena Wiliams (23), Steffi Graf (22). c) Gu guztion amek, etxeko zapatilekin emandako rebes denak kontuan hartuta, ez naiz raking horrekin gehiegi fidatzen.

2- Zein nazioarteko egun da martxoaren 30a? a) Europako Ordu Aldaketaren nazioarteko eguna. b) Kroketaren nazioarteko eguna. c) Etxeko Langileen nazioarteko eguna.

ERANTZUNAK: 1) B

10

2) C

martxoko irrintzia MARTXOAK 8, ASTEARTEA. Egun guztian zehar.

Emakume langileen nazioarteko eguna. Adi mobilizazioei!

MARTXOAK 9, ASTEAZKENA. 21:00etan.

Soreasu Antzokian. Zinegoak. "LGBTIQA+" film laburren nazioarteko jaialdia (Azpeitiko Emakumeen Mahaia eta Kulturaz)

MARTXOAK 10, OSTEGUNA. 16:00etatik 19:00etara Emakumeen Txokoan. Aholkularitza Juridikoa. *Hitzordua izatea ezinbestekoa da, horretarako, deitu 943 15 70 55 edo 688 751 000 telefonoetara (Azpeitiko Emakumeen Mahaia)

MARTXOAK 16, ASTEAZKENA. 17:00etan Emakumeen Txokoan. Emakumeen Mahaia (Azpeitiko Emakumeen Mahaia) *Parte -hartzea konfirmatu beharko da

MARTXOAK 24, OSTEGUNA. 16:00etatik 19:00etara Emakumeen Txokoan. Aholkularitza Juridikoa. *HItzordua izatea ezinbestekoa da, horretarako, deitu 943 15 70 55 edo 688 751 000 telefonoetara (Azpeitiko Emakumeen Mahaia)

MARTXOAK 30, astea. 18:30etan.

Emakumeen Txokoan. Hitzaldia: "Indarkeria obstetrikoaz". Irati Aizpurua Alquezar abokatuaren eskutik (Azpeitiko Emakumeen Mahaia).

Aldizkari honetan kolaboratu nahiko bazenu (norbanako zein kolektibo), idatzi etxokoinfo@gmail.com helbidera.

Aldizkari honen paperezko ale bat edota digitala jaso nahi badituzu, gerturatu lasai Emakume Txokora edo idatzi emakumetxokoa@azpeitia.eus helbidera.

KONTAKTUA etxokoinfo@gmail.com 688 751 000

5