Brieven aan Rudy

brieven aan rudy en rudy wil naar huis (zwemmen)

brieven aan rudy en rudy wil naar huis (zwemmen)

een lezing van een gevonden verzameling postkaarten

Uit ‘De wereld van gisteren’ van Stefan Zweig

“Het was een van de weinige keren dat ik hem [Rilke] ongeduldig zag worden, deze zo ingetogen, beheerste man: dat moest hij zien, het graf van André Chenier en het klooster. [...] We gingen meteen de volgende dag. [...] Maar op de terugweg bleek de deur van het klooster gesloten te zijn. Toen kreeg ik een proef van zijn stille geduld, dat hij in het leven niet minder tentoonspreidde dan in zijn werk.

‘Laten we op het toeval wachten’,

zei hij. En met gebogen hoofd ging hij zo staan dat hij naar binnen zou kunnen kijken als de poort openging. We wachtten wel een minuut of twintig. Toen kwam er een zuster van de orde door de straat aanlopen; ze belde aan. ‘Nu,’ fluisterde hij opgewonden. Maar de zuster had gemerkt dat hij stil stond te luisteren. [...] Ze gaf hem de raad naar het huisje van de tuinman ernaast te gaan, waar hij uit het raam op de bovenverdieping een mooi uitzicht op het klooster had. Zo werd ook dit, zoals zo veel, hem geschonken.”

I

“Soms is er zoon Rudy op internaat in Duffel, met een dagboek en wat fantasie aan zijn zij,

soms spreekt het huis

in de Brugse Westmeers,

en soms zijn er moeder en vader

die Rudy kattenbrieven schrijven

en niet veel nieuws te zeggen hebben. ”

II

schrij-ven

(schreef, heeft geschreven): wat een

moeder van een zoon verlangt als ze hem niet vast kan pakken, het brein van een geliefde valt gevat in een envelop op de deurmat om zes uur ‘s ochtends en de postbode zwaait, schrijf ook eens

III

IV

rudy ziet water vanuit zijn raam van oost naar west, van school naar thuis, van Duffel naar Brugge, via

V

de nete, 1 de rupel, 19 de schelde, 37 het kanaal gent-brugge, 41 en de brugse reien, 51

van oost naar west, van school naar thuis, van Duffel naar Brugge, via

de nete

rap

(bijvoeglijk naamwoord, bijwoord;

vergrotende trap: rapper, overtreffende trap: rapst): gemis duurt eindeloos tot het voorbij is, dan gaat het plots ~

1

10 december 1972, 9u45 Het zijn examens. Dan stuitert mijn hart soms te rap en stuurt de juf me naar buiten. Hier moet ik mijn zenuwen kwijtspelen, zegt ze.

Ik speel niet graag kwijt. Dat klinkt alsof ik iets verlies en ik verlies niet graag.

2

Meestal win ik bij het schaduwspel.

3

11 december 1972, 15u08 Ik ben al vergeten wat de vraag was. Ik denk dat ik liever vergeet dan kwijtspeel.

Vegeten is zachter.

4

ver ge ten is zach t

er.

5

6

12 december 1972, 20u10 Ik wou dat ik in Brugge kon vergeten.

7

En toch sijpelde, onopgemerkt, elke ontmoeting binnen, in de

plooien

van zijn lichaam.

Enkel als hij stil genoeg was, kon hij het nog horen nazinderen in zijn vinger toppen.

De huid verzamelt herinneringen, zacht en zorgzaam.

8

Misschien is de mens niet zozeer bang te vergeten, maar wel bang om vergeten te worden.

9

De heimweetranen smelten samen met de lentense buien en toen wist ik het toen wist ik hoe ik thuis* zou geraken.

* Westmeers 30, 8000 Brugge

10

11

Ik ben het huis waar de brieven geschreven worden.

Ik ben het hout dat het verleden omhelst en de steen die de herinneringen geselt.

In mijn stoffen hangt de rook van vijfenzestigduizend sigaretten, in mijn glas ligt de reflectie van de lichamen van weleer.

Ik ben het huis waar de letters nog in de tafel staan.

12

Ooit woonde er een jongen.

Vijf dagen per week verbleef hij in Duffel. Het werd nooit zijn huis. Het huis op nummer dertig was waar zijn familie leefde. Waar zijn verleden zich in zou schrijven, in krassen op de tafels en stenen die in de rivier werden gekeild.

Duffel was een massa. Een plek waar hij niet alleen was. Waar alle kinderen waren zoals hij. Waar hij niet zomaar een kind, geliefd door zijn ouders, was. Maar een kind met een handleiding. In Duffel verbleef hij.

Op nummer dertig was zijn woonst.

Om altijd te weten wie er in dat huis was, verzamelde hij. Hij verzamelde de katten. Op kaarten. Hij kleefde ze aan elkaar om kattenslingers te maken, omdat Duffel geen dieren verdroeg. Midden in de natuur was er een kolonie van mensen. Omgeven door het water en de natuur, een kolonie van kinderen die niet in hun huis mochten blijven.

13

Elke dag verlaat de vader mij. Hij kucht in zijn hand, neemt een kop koffie en draagt zijn jas op zijn rechterelleboog. Hij is nog te warm, maar straks zal hij wel afkoelen, zegt hij dan.

Zij knikt. Ze staart nog even uit het raam wanneer hij uit zicht wandelt, neemt een lepel in de hand, en beseft dan dat ze van plan was te stofzuigen.

Ze zijn van liefde gemaakt,

maar af en toe is de dag uitsluitend ongemak. Dan staan moeder en vader aan weerskanten van het venster terwijl de zon oranjerode vlekken op de tafel werpt. En ze kijken. Ze kijken en wachten. Tot de verloren zoon zijn thuiskomst inluidt.

Hij komt binnen en ze zwijgen. Zij neemt een lepel, en beseft dan dat ze eigenlijk zijn hemd zou strijken. Ze neemt zijn hand, en beseft dan dat ze daar geen plannen mee heeft.

Ze wrijft. Ze knijpt. Morgen is hij alweer weg. Het zijn korte dagen. Het zijn korte nachten. Het is een korte routine.

‘Een kind hoort toch thuis te zijn’, zegt ze dan.

14

moe-der

(de; v; meervoud: moeders): wordt da-

gelijks voor de zon opkomt wakker van de vraag of Rudy heeft kunnen zitten in de trein, en kruipt vervolgens in haar pen om haar nieuws en vooral het gebrek daaraan met liefde te delen, waarna ze verder gaat met de dag en ook het leven

16

va-der

(de; m; meervoud: vaders): bouwer van

boomhutten, verteller van verhalen, de man die altijd om tien uur goed aankomt en hij hoopt van u hetzelfde

17

18

de rupel

het-zelf-de

(aanwijzend voornaamwoord):

toestand in het huis op Westmeers 30 tussen Rudy’s af- en aanwezigheid, de klok tikt op gelijke intervallen en de zon valt altijd langs het linkerraam de keuken binnen totdat Rudy terugkomt met alweer een kat in zijn hoofd

19

Hier is waar ooit water stroomde, een spoor van een beek een waterspoor;

de takken begeleiden mijn oren naar de inkervingen.

20

21

Sluit even je ogen en beeld in hoe het water je tenen streelt. Hoe de dikte van het water aanvoelt en hoe ook je lichaam bestaat uit water. Voel de verbinding tussen jou en de rivier.

Ontdek het geheugen van de rivier.

Ontdek het geheugen van de rivier.

24

Water is de tekenaar van glooiende landschappen, de voeder van happige lichamen, de verrassing na een hete zomerdag.

Water is de eeuwige aanwezige: vandaag is er evenveel waarde op aarde als gisteren en eergisteren en alle ongrijpbare dagen hiervoor. De rivier stroomt, verdampt, vormt wolken, stort neer waarna het vloeit doorheen lichamen en weer verdwijnt in de rivier.

Een duik kan mens en rivier heel even samenbregen, tot een cyclus van herinneringen en vergetelheden.

Een duet met geheugens.

25

8 januari 1973, 13u08 De wind rukt de laatste bladeren van de boom. Ik bestudeer zijn takken. Ze kronkelen grappig, alsof al dat blaadjes-losschudden hun lichamen heeft vervormd in schots en scheve lijnen. heen en weer en dan, landt een ekster op de top.

Ik denk dat de takken liever water waren

om de schitteringen van de zon op te vangen.

26

9 januari 1973, 7u30 Vannacht stonden moeder en vader aan de overkant van de Rupel.

Ze zwaaiden en riepen iets dat door de gure wind werd meegesleurd eer het mijn oren kon bereiken. Ik kon ze bijna aanraken.

Elke porie in mijn lichaam sleurde me naar de rand, dit was mijn kans. Eerst de tenen en de enkels, de knieën en de navel. glok. ploeps. prrroollssssssss.

De poriën vulden zich met water en moeder en vader dreven steeds verder

van me weg.

27

10 januari 1973, 7u43 Het was gelukkig maar een droom.

10 januari 1973, 18u30 Zou ik naar huis kunnen zwemmen?

30

nieuws

(het; o): de haakjes waartussen elke

postkaart geschreven is, ik begin met ~ en erna zal ik sluiten want ik heb nog geen ~

31

Rudy, waar ben je nu?

Is je kamer daar van jou alleen? Of is het een ruimte om te delen?

Vind je dat fijn?

32

Ik vraag me af wat er gebeurt met het water. Waar het heen gaat en of het jou ergens onderweg ontmoet.

Ik vraag me af hoe je kijkt naar de bomen. Of ze zijn zoals het hout dat jou hier in het leven steunt, zich om je krult en kraakt wanneer je groeit.

Of zijn ze anders? Zijn ze op één of andere manier beter?

Slechter?

Anders?

Wanneer je aankomt, ruik je soms naar lavendel. Dan vraag ik me af of je in de tuinen plukt of rolt, of dat de lavendel gewoon zo sterk is dat ze je niet achterlaat.

Lukt het je me dat te vertellen?

33

teerbemind

(bijvoeglijk naamwoord): zoon Rudy

34

kon-tent

(bijvoeglijk naamwoord): ‘is Rudy ~?’

is altijd tussen de regels te lezen in de content van de brieven die tussen Brugge en Duffel reizen want geluk heeft dubbele waarde als het gedeeld wordt

35

36

de schelde

bot:

zie ‘laars’: Rudy brengt zijn ~ten

mede vanuit Duffel om in zijn wintervakanties door de sneeuw te ploeteren in de velden rond de stad en in de lente door de plassen te springen die na zware regens op de Brugse keien blijven liggen

37

24 februari 1973, 11u32 Vandaag vond ik een gele schelp.

Sindsdien ben ik op zoek naar de zee.

Je armen zijn moe en je benen lijken appelmoes. Terwijl ze zwelgen en zwalken tikt je vader op het glad van het fotokadertje aan je muur.

Je bent uitgeput.

Je hebt een paar uur en ze glijden voorbij als druppels yoghurt van een natte lepel.

Hij blijft in de hoek staan. Je moeder roert in de potten.

Het spijt me dat ik je geen kat kan geven, Rudy.

Het hout

verdraagt niet.

Jij verdraagt het af zijn niet.

39

40

kanaal gent-brugge

statie (de; m; meervoud: –): plek van her-

eniging waar ouders het internaatskind opwachten en tante en nonkel nieuwsgierig vragen hoe het gaat op de grote school en of de examens goed waren en vertellen dat het nichtje een occasie gekocht heeft maar dat ze nog te wild rijdt

41

Misschien was ik

beter

met de

trein

naar Brugge gedobberd.

De druilige dompelt de troosteloze in, zacht en de ogen toe,

zijn lichaam met de bliksem

doorvlamd. En even legde ze de maan op zijn schoot

43

ineke mineke pineke poes

44

45

Klein als een poezenbeest is het verdriet

wanneer de mensen mij opnieuw verlaten.

Wanneer mijn deuren klapperen en schuiven geloven zij in betering.

Ik geloof in terugkomst. In

altijd terugkeren. Naar waar het water steeds stabiel blijft. En de vissen.

In de zee.

Naar waar de eenden blijven.

En de kattenkoppen knorren.

46

Ik ben gemaakt voor families en liefde. Maar nooit mag ik de uitval zijn. Altijd slechts het eind van een zware tocht.

Waar hij zijn kop koffie op tafel laat klinken.

En zij de stoel zachtjes rechter plaatst.

En hij knikt. De klok aankijkt.

En de volgende dag weer gaat.

47

Ay Marieke, Marieke le ciel flamand Couleur des tours de Bruges et Gand Ay Marieke, Marieke le ciel flamand Pleure avec moi de Bruges à Gand Zonder liefde warme liefde Waait de wind c’est fini Zonder liefde warme liefde Weent de zee déjà fini Zonder liefde warme liefde Lijdt het licht tout est fini En schuurt het zand over mijn land Mijn platte land mijn Vlaanderland

48

verzen tussen Gent en Brugge

uit ‘Marieke’ van Jacques Brel, 1961

49

50

brugse reien

we-der:

zie ‘weer’: is enkel te ver-

melden als het gloeit en glooit en er zal niet over gesproken worden als het zich negatief ontplooit, gelukkig is het in Brugge altijd schoon ~

51

52

Als duiven waggelen jullie binnen, buiten.

Nooit zit er een kont op een stoel in volle gemak.

Een huis is om te verpozen, om te wonen, om lief te hebben en te vereenzelvigen.

Er wordt in mij vandaag niet verpoosd.

Ik ben een groot uitgevallen schrijftafel, waar de pennen krassen en krabben

tot de boodschap leesbaar wordt.

Ik smeek u, bemin mij. En misschien ook elkaar.

Ik ben een gevangenis voor de herinnering.

Ooit een reliek van het stromen.

53

Nu gewoon een tempel die je vraagt

-

ik meen het -

54

ze woonden er nog maar een week.

Nu woont er een koppel. Een man en een vrouw, met een hond. Altijd in de buurt. Zij heeft een galerij. Hij een trommel vol verhalen. Als archeoloog, als journalist. Hij heeft Siberië gezien in de zomer. Hij heeft een living bij elkaar verzameld door het meubilair van zijn vorige job mee naar huis te nemen. Nu staat zijn verzameling in brokken bij exen aller lande. Ze hebben de katten nog nooit gezien. Maar midden in de stad zijn zij een oase van rust. Met de rivier en de hond aan hun zijde, in het Brugge van vandaag.

55

ze woonden er al een week.

ze zijn zoekers.

Zij was ooit in een depot.

een walhalla voor het tweedehandse,

een ode aan de restanten.

Zalen vol hutten vol rekken vol postkaarten.

En ze rommelde.

En toen vond ze haar grootvader. In een rek in een hut in een van die vijfenhonderd…Veel zalen.

Zij noemt het een trouvaille.

Een toeval.

Ik noem het de lagen.

Die over elkaar beginnen plooien. En in ons

het proces ontsteken.

Van zoeken en vinden.

58

59

Ooit was ik een burgerhuis. Waar mensen gewoon leefden en keken naar wat er was.

Nu ben ik een duur huis. Mijn achterkant is water en de bovenkant schroeiende blauwe lucht.

En Brugge een toevlucht.

Een buitenvlucht.

Een ontvlucht.

Toen was het gewoon de woonst.

60

Ik ben het huis waar de letters nog in de tafel staan en de stoelen onbezeten blijven.

61

En hij sprong nog heel de namiddag op de trampoline

62

de nete, 1 over missen en vergeten en rap naar huis willen

de ruppel, 19 over het geheugen van de rivier dat hem verbindt met moeder

de schelde, 37 over met vader ploeteren in drassige gebieden

kanaal gent-brugge, 41 over hoe hij beter de trein had genomen

de brugse reien, 51 over naar huis dobberen, en niet thuis geraken

30 postkaarten, waarvan 20 beschreven, werden gevonden in de kringloopwinkel,

een interactie uit 1972 en 1973 tussen zoon Rudy en zijn ouders, tussen Duffel en Brugge

gelezen en geïnterpreteerd door Ester Bosschaert Devroe, Elizabeth Tack en Ans Van Gasse

geïnspireerd door de film ‘Les Glaneurs et la Glaneuse’ (2000) van Agnès Varda en het brievenproject ‘Take Care of Yourself ’ (2007) van Sophie Calle

in het teken van het onderzoeksseminarie ‘Theatre & History’ onder leiding van Prof dr. Bram Van Oostveldt voor de opleiding Kunstwetenschappen aan de Universiteit van Gent, 2021