Pausoka

2016-11-25

Haurraren atxikimendua eta emozioak Garun paralisia Zer egin behar du hezitzaile batek egokitzapenaren aurrean?

Haurraren mugimenduaren prozesua.

Sozializazioa jolasen bidez Munduarekin lehen kontaktua.

Garapen morala

4,95 â‚Ź

http://marianogales28.wixsite.com/nordahaurra

Aurkibidea Altxorraren saskia

3

Haurraren atxikimendua eta emozioak

4 7

Egokitzapena Haurraren mugimenduaren prozesua

8

Munduarekin lehen kontaktua

10

Garapen morala

11 12

Sozializazioa Garun paralisia

14

Munduan zehar

16

Lupe ipuin kontalaria

18

Gomendazioak

20

Jostailuak

22

Glosarioa

23

Denbora pasa

24

Egutegia

25 2 2

Altxorraren saskia

Hainbat motatako altxorrak ezagutzen ditugu, piraten filmetan ikus ditzazkegunak esaterako. Baina gaurkoan beste mota batetako altxorrei buruz hitz egingo dizuet. Altxor honek ez du urrezko txanponik, ezta aberastuko gaituen gailurik. Baina ziurta dezaket haurrentzat urrezko txanponak baino aberasgarriagoa den zerbait aurki dezakegula.

Altxorraren Saskia adin txikikoei (6-12 hilabeteko haurrentzat) zuzenduta dago. Bertan, zentzumenen ezberdinak aztertu eta esploratzeko hainbat tramankulu aurkituko dituzte betiere arriskurik gabeak.

Saskia, material ezberdinez osatuko dugu, eta haurra eserita mantentzen den momentutik, saskian dauden objektuak aukeratu eta manipulatzeko aukera izango du.

Otarrean dagoen materiala arrunta bada ere, oso aberatsa eta baliagarria da jolaserako, zentzumen guztiek parte hartzen baitute. Objektuaren arabera haurrak sentsazio ezberdinak biziko ditu (metal eta kristalarekin hotza, egur eta oihalarekin beroa ‌).

3

Haurraren atxikimendua eta emozioak Haurraren garapenean garrantzi handia duen faktoreetako bat atxikimendua da.

Atxikimendua, haurraren bizitzaren lehenengo hilabeteetan zehar garatzen da. Haurraren eta beste pertsona baten artean garatzen den lotura afektiboa berezia da, denboran zehar mantentzen dena eta bien arteko interakzioari esker garatzen dena. Atxikimenduan pertsona biren inplikazioa behar da: haurrarena eta atxikimendu-figura.

Biek elkarrekin dituzten portaera eta jarrerei esker lotura afektibo berezi hori sendotuz joango da. Honek elkarrekin egoteko nahia eta banatzean larritasuna sortzen ditu. Denboran zehar mantentzen den lotura afektiboa iraunkorra. da, Gure bizitzan zehar pertsona bat baino gehiagorekin lotura afektiboak garatzen ditugun arren, gutxi batzuekin dira bereziak lotura afektibo horiek. Pertsona horiek haurrarentzat oso bereziak izango dira, eta haien arteko harremana berezia eta lehentasunezkoa izango da.

Atxikimendua denborak aurrera egin ahala garatzen da. Nahiz eta atxikimendu-irudiek, haurra jaiotzen denetik lotura emozional berezi bat senti dezaketen.

4

HAURRAREN ATXIKIMENDUA ETA EMOZIOAK

Atxikimenduaren faseak 8-12 hilabete Atxikimendua eta pertsonen beldurra . Zortzigarren hilabetearen inguruan atxikimendu-irudiarekiko benetako atxikimendua garatzen dela esan dezakegu. Orduan, argi eta garbi ikusiko dugu atxikimendu -irudiarenganako lehentasuna, eta pertsona ezezagunen ukapena.

0-3 hilabete Haurrak nahiz eta amaren ahotsa eta usaina bereizten dituen , oraindik ez ditu bere zaintzaileak bereizten. Argi ikusten da pertsonenganako interesa erakusten duela, baina hori ez da nahikoa atxikimendua garatzeko.

18-24 hilabete Fase honetan aurreko hilabeteetan ikusitako larritasuna gutxiagotuz doa . Orain haurrak bere atxikimendu-irudia irudikatzeko gaitasuna du, eta horrek lasaitu dezake. Gainera, fase honetan hizkuntza ere agertuko da, eta horrek ere egoera berrien aurrean tresna berri batez baliatzen lagunduko dio: amari hots egin, besteek esaten diotena hobeto ulertu, eta abar. Haurrak apurkaapurka ulertuko du amaren desagerpena ez dela atzeraezina izango.

3-7 hilabete Argi ikusten da hurbileko pertsonak bereizten eta ezagutzen dituela . Ez du larritasunik erakusten atxikimendu-irudia desagertzen denean. Hobeto esanda, aurrean duen pertsona (atxikimendu-irudia edo ezezagun bat) desagertzen denean haserre ager daiteke, baina pertsonekin egotea gustuko duelako, eta ez atxikimendu-irudia desagertzearen beldur delako.

Lau fase horien bukaerak atxikimendu-irudiaren eta haurraren arteko lotura afektibo sendo baten sorrera dakar. Horrenbestez, haurrak ez dauka atxikimendufigura horren presentziaren eta kontaktu fisiko etengabearen beharrik, badakielako pertsona hori hor egongo dela behar duenean.

Lehen aipatu den bezala, atxikimenduarekin batera emozio batzuk agertzen dira. Emozioak, estimulu baten ondorioz sortzen diren erreakzio fisiko eta psikikoak dira. Funtsezko elementuak dira gizakiko bizitzan hartzen dituen erabakietan , emozioen arabera jokatzen dutelako.

5

HAURRAREN ATXIKIMENDUA ETA EMOZIOAK

Emozio batek beti hiru motatako erantzunak sortzen ditu

Kognitiboa (pentsatzen duguna), motorra (egiten duguna) fisiologikoa (gure gorputzean aldatzen dena).

Adibidez, haurra hilabete bat duenean, bat batean besoetatik askatu eta erortzeko keinua egiten zaionean, beldurra adieraz dezake: Erantzun kognitiboa: Erori egingo dela izan daiteke.

Erantzun motorra edo jarrerazko erantzuna: Moro erreflexua* martxan jartzen da.

Erantzun fisiologikoa: Izerdia, negarra, hanketako dardara‌ Hau guztia kontuan izanik, ikus dezakegu haurraren atxikimendua eta emozioak zein garrantzitsuak diren bere bizitzako lehenengo urtean. Haurrarekiko dugun jarrerak bere garapenean eragina izan dezakeela ondoriozta dezakegu .

Moro erreflexua*: Haurra erortzeko arriskua ikustean esku zein hankak zabaltzean datza.

6

Zer egin behar du hezitzaile batek egokitzapenaren aurrean?

Guk hezitzaile moduan, kontuan eduki behar dugu, haur bakoitza lotura handia dutela gurasoekin eta egokitzapen prozesua ez dela erraza izango.

Egokitze prozesua aktiboa da, guztien inplikazioa eskatzen duena. Egokitzeko prozesu guztietan, aldagai asko izan behar ditugu kontuan: nork edo nortzuk egokitu behar duten, eta non, noiz eta nola egokitu behar duten.

Haurra haur-eskolara etorri aurretik gurasoek zuzendaria eta hezitzailearekin bilera bat edukitzen dute, eskolan erabiltzen den metodologiari buruz azaltzeko, beste alde batetik gurasoek hezitzaileari, haurraren erritmoa azaltzen diote.

Hezitzailea haurren erritmoa errespetatu behar du, beti goxotasunez, maitasunez eta babesarekin.

7

Haurraren mugimenduaren prozesua Jaio berriak, erreflexu automatiko batzuk garatzen ditu instintiboki, erreflexu hauek lehendabiziko mugimenduak dira eta haurraren biziraupenerako agertzen dira.

dira, eta hurrengo fasean, eseri egingo da. Esertzerakoan, haurrak bere oreka landuko du. Jarrita egotetik, belauniko egotera pasako da eta fase horretan zerbaiti eutsiz, zutik jartzeko ahalmena izango du. Zutik egotetik bera bakarrik oiErreflexu hauek, jaiotzean garatzen hasten dira, nez egiten hasten denean, oreka dinamiko osoa honako hauek dira: *sukzio erreflexua, menderatzen duela esan nahi du. *grasping, *prentsio palmarra, *babinsky, aharrausia, doministikua eta oinez ibiltzea. HauGai honekin loturiko hainbat aditu lotu dirraren bizitzako lehen hilabeteak aurrera egin tzakegu. Alde batetik, Emmi pikler pediatrak, ahala, erreflexu batzuk desagertzen joten dira. teoria honen sortzaileak, eta Myrtha Chokler Erreflexu horiek, gerora borondatezkok jokapsikologoak diotenez, haurrak gai dira beraiek bide bezala agertuko dira, martxa erreflexua bakarrik garapen motorra garatzeko. Adituek (ibiltzea) adibidez. Beste batzuk ordea, bizitza esaten dutena kontuan izanik, ez dugu haurra osoan zehar iraungo dute. Esaterako aharrausia behartu behar, automatikoki gai izango dira beedo doministikua. raien mugimenduak garatzeko.

Denbora aurrera doan heinean haurraren mugimenduak aldatzen eta hobetzen joaten dira.

Etzanda egotetik, hauspez, narraz, eserita, lau hanketan eta oinez egotera igarotzen dira. Haurrak bizitzan oreka sistema konplexuak eraikiko ditu. Mugimendu horiek hainbat fasetan sailkatzen dira.

Gurasoen kezketako bat haurra estimulatzea edo aktibatzea da baino hau ez da beharrezkoa; bere garapena egokia izateko helduek baldintza egokiak ematea behar du. Horrek onura batzuk eduki ditzake haurrarengan, adibidez, konfiantza eta segurtasunarekin haztea.

Lehenengo eta behin, haurra etzanda egoten da, gora begira, eta poliki-poliki enborra biratzeko, besoekin laguntzen da. Horren ondorioz, bera begira geratzea lortzen du. Haur bakoitzaren garapenaren arabera, postura horretan, buruan kontrol handiagoa edo gutxiagoa izango dute. Kontrol gutxiago duten haurren kasuan, buruak, pisu handiagoa izango du eta bere buruarekiko kontrola galduko du.

Denbora pasa ahala, besoetan duten indarra aprobetxatuz, lau hanketan ibiltzera pasatzen

*Prebentzio palmarra: Oin - zoletan jasotako presio bati erantzunez behealdeko atalak luzatzeko joera da. Hamargarren hilabete aldera zutik jartzeko gai denean desagertzen da.

*Sukzio erreflexua: Amaren titia bilatzen dute eta titipunta xurgatzen hasten dira esnea jasotzeko. *Grasping: Esku-ahurra hatz edo objektu batekin estimulatuta tolestu egiten du eta hatzak ezkutatzen ditu.

Erreflexu hori bigarren edo hirugarren hilabetean desagertzen da. *Babinsky: Oin- zoletan marruskaduraren bat nabaritzen dutenean. Behatzak abaniko baten modura irekitzen dituzte.

8

HAURRAREN MUGIMENDUAREN PROZESUA

Bestetik, Noemi Beneito psikomotrizistak, Emmi Plikerren teorian oinarrituz, ikerketa bat egin zuen. Ikerketa hark, dena bizkarretik hasten zela zioen.

bazuen beste gauza askoren artean.

Gurasoek, ikerketa honi jarraiki, haurrari, askatasun osoa ematen zien. Horretaz gain, segurtasuna eskaini eta dituen gaitasunetan konfiantza osoa ematen zien. Noemik atera zuen teoriaren arabera, buruzgorako jarrera zen jarrerarik egokiena.

Haurra buruzgora jarrita aldaketa batzuk zeudela ikusi baitzuten, guk eragiten ez genituenak. Horri esker, haurrak lasaiago egoteaz gain, gizartearekin komunikatzeko erraztasun handiagoa ere

Berak esandakoa kontuan hartuz, haurra jaiotzetik etzanda utzi behar dugu. Haurra, askatasun osoarekin espazio libre batean utziz gero, bere lehenengo mugimenduen garapena ikusiko genuke. Haurrak ez baitditu estimulurik jasan behar bere garapena hobetzeko.

Hasiera batean, haurraren bizkarreko muskuluak indar gehiago dute sabelekoak baino.

Lepoa etengabe mugitzen dute

gorputzarekin batera, baina ez dute mugimendu horren kontzientzia handirik. Mugimendu horiek beraiek egiten dituztela ohartarazteko , gerria eta sorbalda libre eduki behar dute, horrela poliki-poliki beraien mugimenduak kontrolatuko dituzte. Prozesu honetan jarraituz gero, ikus daitezkeen ondorioetako batzuk honako hauek dira: Plazera, segurtasuna, autonomia, iniziatiba, nortasuna,

OINATZ

garapena eta komunikazioa.

Gure iritziz, teoria hau , haur baten heziketarako egokiena dela uste dugu. Haurrak autonomia lortzeaz gain horrek sortzen dion satisfazioa, haurrarentzat, aberasgarria delako.

zapata denda

Mota guztietako oinetakoak Zure haurrak gustura jantzi ditzan Tailak 18-36 bitartean.

ETOR ZAITEZ GU BIZITATZERA !!

Barrenkale 2 , baxu 1 Oinatzapatadenda@gmail.com FAMILIA UGARIENTZAKO 10 % DESKONTUA!!!

9

Munduarekin lehen kontaktua

Haurrak, jaiotzean, munduarekin duen lehen kontaktua ukimenarekin izaten da. Gorputzeko azala, organismoaren kanpoko nerbio-sistema zabalena denez, haurrari, maitasunez, segurtasunez, konfiantzaz eta goxotasunez laztandu edo ukitu behar zaio.

datzean, genitalak garbitzen ditugu, beraz, haurrak plazer ezberdina sentitzen du eta bere ezagutza sexualaren mundua zabalduz joaten da. Hala ere, Froiden teoriaren arabera, haurra garbitzea plazera eman arren, 0-1 urte bitartean, fase orala da gehien erabiltzen duten bidea plazer eta ezagutza berriak izateko.

Gurasoek haurrekin kontaktu gehien Haurrak 0-1 urte bitartean estimuluak duten momentuetako bat fardela alda- ezagutzen hasten dira. Helduekin igarotzeko unea da. Fardela aldatzeko unean, tako bizipenen arabera, oroitzapenak zakarkeriarik gabeko kontaktua izateaz ere halakoak izango dira. Izaten dituen gain, haurrei hitz-egitea garrantzi han- estimuluak onak badira, oroitzapen dia du. Haurrak gurasoen edo hezitzai- onak izango ditu bere oroitzapen luzeko leen gertutasuna sumatu behar du. memorian, eta alderantziz. Horregatik, Haurra,sentsazio atsegina eta desatse- garrantzi handia du haurra sentikortagina dena desberdintzeko gai da. Plasun eta goxotasunez tratatzea. zera eta lotura afektiboak izateko behar handia izaten dute. Adibidez, fardela al-

10

Garapen morala

Nahiz eta garapen moralean betidanik haurrak eginiko ekintza bat, zigor batekin konpondu, baliagarria al da prozesu hori erabiltzea?

ulertzeko gaitasuna da. Haurraren lekuan jartzen ahalegindu behar gara, guk izan ditugun esperientzietan oinarrituta eta haurrari gertatzen zaionarekin zentratuta, konponbidea bilatu Guraso gehienei, ez zaie hau- dezakegu. rrei zigortzea gustatzen. Askotan ez da baliagarria izaten eta hu- Eta zer diogu mugei buruz? rrengo zigorra, mehatxu handiagoz bota behar diegu eraginko- Carmen Maganto psikologoak rra izan dadin. Baina nabaria da, esaten duen bezala, memorian beste irtenbiderik aurkitu ezean, efektuak eragin handiagoa du teknika berdinarekin jarraituko bizitzako lehen urteetan, azkedugula. Ba al dago ba zigortzeaz nekoetan baino. Haurraren gagain beste irtenbide- rapenean eragiten duen oinarik? Horrelako kasuetan go- rrizko faktoreak bi dira: alde bamendagarria da haurrarekin en- tetik, hasieran jaso duen maitapatia izatea. Enpatia, besteen suna eta afektua eta bestetik esperientzia eta sentimenduak jartzen zaizkio mugak. Gurasoek

ezarri behar dituzte mugak, interakzio bat aurkitu behar da efektua eta mugen tartean.

Ahala ere, ez dugu ahaztu behar, haurrak, zerbait gaizki egiten duenean, horrek ondorio bat ekarriko diola. Adibidez, Mariak, Leiren panpina puskatzen badu, guk guraso edo hezitzailea bezala Mariarekin haserretu beharrean erakutsi egin beharko diogu zein mindua sentitzen den Leire, eta bere panpina bat eman beharko dio.

Eta zer da haurrari benetan erakutsi nahi dioguna?

Haurrak jokabide desegokia izaten duen moduan, guraso zein hezitzaileok izaten ditugu, beti pentsatzen dugu haurrak ez direla ezertaz konturatzen, txikiak direnez, guztiz okerreko ideia bat da. Hau kontuan edukita haur baten aurrean beregan gaizki hitz egiten badugu, horrelako umilazioa, efektu handia izango du eta horrek segurtasun eza handia sortuko dio.

11

SOZIALIZAZIOA JOLASEN BIDEZ Bizitza osoa ematen dugu sozializatzen baina ba al dakigu noiz sortzen den edota zer den?

Sozializazioa, prozesu bat da, eta bertan gizabanako bakoitzak bere gizarteko kultura bereganatu, identitate propioa garatu eta pertsona egiten da. Bi etapa bereiz ditzakegu. Lehen mailako sozializazioa, Haurtzaroan gertatzen da, familiaren baitan. Etaparik garrantzitsuena da, gizabanakoa gizarteratzea baitu helburu. Horretaz gain, esperientzien edo imitazio bidez barneratzen dugu. Bigarren mailako sozializazioa berriz, afektibitateak ez du garrantzi handirik eta heldutasun maila bat du.

Sozializazioa, hainbat modutan eman daiteke, horietako bat jolas bidez da. Horretan aditua den Sonia Kliass elkarrizketatu dugu:

Hezitzailea: Nola sozializatzen da haurra? nean rolen jolasak egiten hasten dira.

Sonia Kliass: Haurra jolasen,mugimenduen eta ekintzen bidez garatzen da. Adibidez, umeak pentsatu, sentitu, mugimenduaren eta jokoaren bidez adierazten dira. Haurraren barnean dago jolastea. Haurraren barnean jolasteko gaitasun daukate, preparatuta daude jolasteko, baina ez badiogu lagatzen ezin dute.

H: Zer sentitzen du haurra jolasterakoan?

S: Haurrarentzat mugimendua joko bat bezala dela pentsa dezakegu. jolasekin, bere ahalmenekin esperimentatzen du, eta horrek plazera eman dakioke.

H: Noiz jolasten dute hobekien?

S: Haurrak ondo sentitzen badira, hobeto jolasten dute. Alderantziz, haurrak nekatuta badaude, ez du edukiko tolerantzia askorik.

Jolasean, haurra aktibo egon behar du, egoera pasiboa badago, ez da jolasa izango.

H: Zer jarraitzen du Haurrak?

S: Haurrak, bere bulkadak jarraitzen ditu, berarentzat interesa duena. Une batean bere buruarengan buelta ematea izango da eta beste une batean zerbait eraikitzea.

H: Bakarrik ala pertsonekin jolastu behar dute?

S: 0-2 urteekin bakarrik jolastu dezakete, baina 3-4 urte pasata lagunak behar dituzte jolasteko, gainera 5 urte betetzen dituzte-

12

H: 5 edo 6 hilabeteko haur bati musuzapi bat ematen badiogu zer gertatuko litzateke?

dituzte jolasteko. Haurrak maneiatu nahi duenean lau gauza behar ditu. Jostailuak oso konplexuak badira haurraren ahalmenak garatzeko eragozpena S: Hezitzaileak musuzapi bat ematen badio haurtxo izan dezake. bati, honek joko-material gisa balio izango dio; Hartu dezakeelako, esperimenta dezakeelako, esku H: onak ahal dira teknologia berriak haurrenbatetik bestera pasatu, ahora eraman, usaindu, etab. tzat?

H: Haurra jolastu behar duenean, zer izan behar S: Inor ez dago teknologia berrien aurka, nik daradugu kontuan espazioaren aldetik? biltzat eta bikainak dira. Ez da alde banago edo kontra, kontua da noiz eta nola hasten dugun.

S: Garrantzi handia du espazioa eta materiala iza- Umeek denbora behar dute, adibidez, bideojoko bat tea, gehiegi ere ez, kaotikoa ez izateko. edo pelikula bat ikusten dutenean, irudiak, mugiEsperimentatzeko objektuak izatea, lurrean egoteko mendua eta soinua eginda daude eta horrek ez dio aukera izatea, etab. haurrari bere irudimena erabiltzen lagatzen. imajinazioa jolas librearekin adibidez ipuinekin, non ez H: Ze jostailu dira hoberenak haurrarentzat? dagoen irudirik eta haurrak imajinatu behar duen. dendetan saltzen dituztenak onak dira?

S: Jostailu-denda batera bazoaz, jostailuak eros daitezke, kontsumitzeko eginda daude. Nik esango nuke saltzen diren jokoen ehuneko laurogeita hemeretzi ez dutela balio ezertarako, ez dute ezer onik ematen umeentzat. Umeek oso gauza errazak behar Testu honi bukaera emateko, gure iritziz sozializazioa jolasaren bidez ematea garrantzitsua da, batez ere jolas librean.

13

Garun paralisia Gaur egun, garun paralisia, askorentzat interes handiko gaia da. Urritasun hau pairatzen duten haurren maila gero eta ugariagoa da. Horregatik urritasun hau nola agertzen den eta honi nola aurre egin azalduko dizuegu.

Garun paralisia, haurdunaldian, jaitzeko momentuan edo jaio ondoren eman daiteke, beraz ezin da hereditarioa izan.

Urritasun honek, batez ere garapen motorrean eragiten du. Horretaz gain, eragina izan dezake pertzepzio sentsorialean, hizkuntzan eta komunikazioan, adimenean, ikaskuntzan, emozioetan, sozializazioan etab.

Urritasun hau ez da garatzen, ez du ez aurrera ezta atzera ere egiten, kaltetutako zelula edo neuronak ezin baitira errekuperatu. Baina ematen zaion atentzioaren arabera ondorioak hobetu edo mantendu daitezke.

Tetraplegia, gorputz osoan du eragina.

Garun lesio hauek arrazoi desberdinak direla eta ager daitezke:

Paraplegia, beheko gorputz adarretan eragiten duen eragozpen motorra da.

Jaio aurretikoa: haurdunaldiaren lehen hiruhilekoan ematen da. Eragilea, infekzio biriko , gaixotasun metaboliko, intoxikazio edo traumatismo baten ondorioz agertu daiteke.

Hemiplegia, alde berdineko beso zein hankei eragiten dio.

Diplegia, hankan eragin gehiago besoetan baino.

Erditzeko momentua: Erditzerako momentuan haurrak jasaten duen oxigeno faltagatik gertatzen da.

Monoplegia, gorputz adar bat bakarrik izaten da kaltetua.

Jaio ostekoa: Garuna kaltetzen duten infekzio birikoen ondorioz ematen da, meningitis eta entzefalitis adibidez.

Zenbait kasutan, urritasunaren kausa ez da argi izaten. Hala ere, gehienetan gorputzean izaten du eragina.

14

Garun paralisia

Gorputzeko

atal desberdinetan eragina duen Haurrak bere gelakideekin sozializatzea gaarren, hainbat mota desberdinetan sailkatzen rrantzi handia izango du. Haurrari egin ahal da. duenaren etekin guztia atera behar diogu, gizartearen parte dela sentiarazi behar diogu.

Garun paralisi espastikoa: garun paralisi mota hau garun azala kaltetuta dagoenean Inguruak ere bere garrantzia du. Kaletik edo ematen da jaiotzean edo adin goiztiarrean. beste hainbat espaziotik ibiltzen garenean, Muskuluak etengabe tentsioan egoten dira. oztopo arkitektoniko asko bilatzen ditugu.

Garunaren eta muskuluaren arteko komuni- Ate ixtuegiak gurpil-errobera batek zeharkakazioa kaltetuta dagoenez, mugimendua oz- tzeko, aldapa eta espaloi handiak, etab. topatu egiten da.

Arazo hauek guztiak, haurraren autonomia mugatzen dituzte, horregatik, haur eskola Paralisi atetoidea: Atetoidea boluntarioak guztiak, egokituta egon beharko lirateke. ez diren mugimenduekin dago lotuta eta Lehenik eta behin, ikasgelako altzari egokontrolatzea zaila izaten da. Hala ere, atse- kiak eta eserleku bereziak jartzean, haurrak, denean gutxitu edota loak hartuta desagertu bere kabuz, gauza gehiago egiteko gai daitezke. Beraz, erlaxazioarekin eta autoizango da. Haur eskolan erabiliko zen matekontrolarekin, efektu positiboa lortu daiteke. riala egokitu egin beharko zen.

Garun paralisi ataxikoa: Mugimendu ezegonkor eta balantzatsuak esan nahi du. Se- Azkenik, hezitzaile parera hartzen denean, gurtasun gabeko mugimendu hauek umea garrantzitsua da haurraren nondik norakoak oreka mantendu, ibili edo eskuekin zerbait zeintzuk diren jakitea, eta menpekotasun baegin nahi duenean nabaritzen dira gehien ten aurrean nola jokatu behar den argi edubat. Zutik mantentzea eta ibiltzea asko kos- kitzea. tatzen zaie oreka mantentzeko zailtasunak baitute Garun paralisi mistoa: Haur batzuek garun paralisi mota ezberdinen ezaugarriak dituzte. Adibidez, ume batzuk garun paralisi espasmozko sintoma batzuk izanik, mugimendu atetoxikoak azaleratzen dituzte.

Garun paralisia duten haurren bizitza arinagoa izateko, garrantzitsua da, beste haurrekin sozializatzeko aukera berdinak izatea eta beren kabuz aritzera bultzatzea. Haurren espazioa haur eskolan, kalean edo etxean, egokia izan behar du, giro normalizatu batean, jolastu, bizi eta ikasi ahal izateko.

Haur bakoitzak bere erritmoa duela ahaztu gabe aritu behar gara. Kontuan izan behar dugu, ahalegin handiak egiten dituztela mugimenduak eta jarrera kontrolatzeko. Mintzairen arazoak izaten dituzte haur batzuk, hala ere, ahal den neurrian , hitz egiteko duten ahalmenari etekina atera behar diegu.

Ezingo balute gurekin komunikatu, beste sistema batzuk erabiltzen erakutsi beharko genieke, inguruarekin komunikatu ahal izateko, piktogramak* erabiliz adibidez.

*Piktograma: Irudi bakar baten bidez hitz bat adierazten duten marrazkiak dira. Marrazki horiek oso sinpleak izaten dira adierazten dena ulertu ahal izateko.

15

Munduan zehar!

Eskuak garbitzeak haur askoren bizitza salba dezake Bost urtetik beherako 300.000 haur baino gehiago hil ziren 2015ean munduan, edateko ur eta saneamendu ezari loturiko gaixotasunen eraginez. Beherakogatik eta antzeko gaixotasunengatik, zehatzago esanda. Haatik, UNICEF Nazio Batuen Haurren Laguntzarako Funtsak jakinarazi duenez, heriotza horietako asko keinu sinple batekin saihets daitezke: komunetik igaro ostean edota jatorduen aurretik eskuak xaboiarekin garbituta.

Esku Garbiketaren Nazioarteko Eguna izan zen urriaren 15ean, eta orduan plazaratu zuen datua UNICEFek. Izan ere, erakundearen arabera, komunean izan ostean eta otorduak egin aurretik eskuak garbituta, % 40 murrizten da beherakoa izateko arriskua.

Herrialde aberastuetan ez da aparteko arazoa izaten gaitz hori, baina herrialde txiroetan heriotza ugari eragiten ditu. Gainera, eskuak garbituta gaixotasun larri gehiago ere ekidin daitezke. Esaterako, beti ere UNICEFek jakinarazitako datuen arabera, “hainbat zantzukâ€? adierazten dute pneumonia kutsatzeko indizea % 25 murrizten dela. Urtero, 1,7 milioi haur hiltzen dira bost urte bete baino lehen, pneumoniaren edota beherakoaren eraginez. Datu horiek guztiak aditzera emanda, eskuak garbitzearen garrantzia nabarmendu nahi izan du UNICEFek. Batik bat haurrei, familiei eta komunitateei egin die dei, haien esku baitago eguneroko ohiturak aldatzea. Nolanahi ere, herritarren gutxieneko bizi baldintzak ziurtatzea ez al da nazioarteko gobernu eta erakundeen ardura? Horiek hobe lukete eskuak garbitzeari utzi, eta arazoa konpontzeko lanean hasiko balira ‌

16

Munduan zehar!

UNICEF erakundeak datu ikaragarriak eman ditu

Munduko haurren egoera azter- (aberatsekin alderatuta) bost urte tuta, datu izugarriak kaleratu berri bete aurretik hiltzeko arrisku bikoitza ditu UNICEF erakundeak. Horien ara- dute oraindik ere. bera, 2030ean 69 milioi haur hilko dira

saihestu zitezkeen arrazoiengatik; beste 167 milioi pobrezian biziko dira; eta 750 milioi emakume umetan ezkonduko dira. Munduko herrialde txiroenetan bizi diren haurren etorkizuna aipatutakoa izango da, baldin eta gaur egungo joerak egoera berean jarraitzen badu eta ahalmena duten gobernuek, enpresek, laguntzaileek eta nazioarteko erakundeek ahaleginak indartzen ez badituzte.

Erakundearen esanetan, 1990etik aurrerapen handiak lortu dira: bost urte baino gutxiagoko haurren heriotza erdira murriztu da, neskatoek eta mutikoek egoera berean jasotzen dute oinarrizko hezkuntza 129 herrialdetan, eta txirotasun egoera larrian bizi direnak duela 25 urte baino askoz ere gutxiago dira. Haatik, hobekuntza horiek ez dira neurri berean gertatu herrialde guztietan. Izan ere, ume txiroek

17 17

“ Bizitza

etengabeko erantzun bilaketa dela argi daukat.”

Lupe Lekuona ipuin kontalariarekin elkarrizketa bat izan dugu. Bertan bere bizitzaren eta ekitaldien inguruan hitz egin digu.

ELKARRIZKETATZAILEA: Kontaiguzu, nondik zatoz?. Nolatan kontalaria L: Umeentzako saioak egiten ditut. 3 izateko zaletasun hori?

-10 urteko haurrentzat. Ahal bada, bi talde egiten ditut 3-6 urte eta 7LUPE: 10 urte. Iraupena: 3-6 urte bitarHondarribian jaio nintzen 1964ko tean ,30´- 45´, gutxi gora behera. 7irailaren 6an.

10 urte bitartean, 45´- 60´, gutxi gora Familian, zazpi anai-arreba izanik, behera. umeen artean hazi eta hezi nintzen, zoriontsu.

Amak, txiki txikitatik galdera asko egiten nituela esaten zuen, eta askok erantzunik ez zutela. Eta nik erantzun horien bila abiatu nintzen.

Magisteritza ikasketak egin nituen, umeekin gustura lana eginez 1985tik 2005 arte. Eskola utzita baina umeen mundua utzi gabe, 2006tik aurrera ipuin kontalaria naiz.

Galdera askoren erantzunak irakurriz aurkitu ditut, ipuinetan batez ere, baina bizitza etengabeko erantzun bilaketa dela argi daukat.

E: Zure ogibidearen inguruan. Nori zuzendutako saioak egiten dituzu?

Eta zenbaterainoko iraupena izaten dute?

18

E: Normalean non egiten dituzu zure saioak? Zenbat haurren aurrean aritzen zara?

L: Liburutegietan, eskoletan, kultur etxeetan, auzo elkarteetan, ‌ egiten ditut. Leku itxia, txikia eta isila izatea garrantzitsua iruditzen zait, umeak gustura egoteko. Haurrak gertu sentitu nahi ditut, beraien begiak ikusi, eta horretarako talde txikia izatea gomendagarria da ( 40 haur inguru).

E: Bukatzeko, zerbait gehituko ahal zenuke gehigarri gisa?

L: Nire saioa egiteko mahai txiki bat eta aulki bat besterik ez ditut behar. Ipuinak, euskaraz kontatzen ditut, baina gazteleraz ere konta ditzazket nahi izanez gero.

E: Eskerrik asko, Lupe zure arretagatik. Abenduaren 27an ikusiko dugu elkar.

19

Gomendazioak Urte bat bizi guztirako Idazlea: Mariela Michelena Editoriala: Temas de hoy Orrialde zenbakia: 224 orri Hizkuntza: Gaztelania ISBN: 9788484608103 Mariela Mitxelena psikoanalistak, haur batek, lehen urtean, inoiz baino gehiago ikasiko duela erakusten digu liburu honetan.

Autoreak ez du eskuko liburu bat egitea izan nahi baizik eta, edozein amari lagungarria izatea bere haurdunalditik, haurraren lehenengo urte-arte.

Zergatik gomendatzen dugu Ama batek, haur baten inguruan dituen “mitoak� apurtzen ditu eta errealitateari buruz hitz egiten du liburuak. Haurdunalditik lehengo urte-arte sortzen diren galderei erantzunak ematen dizkio, zentsu handiarekin. Oso erraza da irakurtzeko.

Hik hasi aldizkaria. 197 alea.

Gaia: Haurtzaroan inbertitu egin behar da, gizartearen obligazioa delako, gainera, gaur inbertitzen den dena biharko egunera haurrarena dena izango da.

Egilea: Noemi Beneito Noemi beneito psikomotrizista eta hezitzaile argentinarrak, Emmi Piklerren ideiei jarraiturik, haurrari garapenerako hiru gakoak, iniziatiba , autonomia eta askatasuna direla dio; bera baita garun lesioak, arazo neuromuskularrak edota down sindromea dituzten kasuak ere.

Noemi Benitoren ideiak asko partekatzen ditut. Haurren autonomia eta askatasuna eman behar zaiela uste baitu. Haurrak, berak bakarrik gauzak egiteko gai delako. Nahiz eta batzuek, haurrak berak bakarrik ahalko den bezalako galderak egiten garen harren. Haurrari askatasuna ematen badiogu, bere iniziatiba gehiago garatuko du, Haurtzaroan inbertitzea garrantzi handia horregatik inbertitu behar haurtzaroan, du bere ustez, horri, arazo goiztiar egokia haurrak, beraien garapena asko hobetu deeskaintzeko. Kanpotik estimulu egokia ja- zaketelako. sotzen duen haurra hobeto garatuko duelako.

20

GOMENDATURIKO ARTIKULUAK

Hik hasi aldizkaria. 194 alea.

Gaia: ze funtzio bete dezake pentsalekua?

Egilea: Karmele Artetxe eta Elena Herran ( Bilboko irakasleen unibertsitate eskola)

Artikulu honetan pentsalekuaren erabilerari bu- sita ez ditu puntu positiborik edukikohaurrarenruz hitz egiten digu. Bi adituek, pentsalekua zi- gan. gor moduan adierazten digute.

Artikulu honetan agertzen den informazioa oso garrantzitsua eta interesgarria da gurasoentzat.

Haur batek zerbait gaizki egiten duenean hezi- Pentsalekuaren eta zigorraren erabilera desegotzaileek eta gurasoek ohitura dute zigortzeko. kiaz hitz egiten digu. Haurrak adin horretan ziBestalde, artikuluan, pentsalekuari buruz hitz gortzen badugu ez dira gai jakiteko edo pentsaegiten digu eta zigor moduan azaltzen digu. 0-2 tzeko zergatik dauden hor. Horregatik beste meurteko haurrek zigorraren kontzientziarik ez todo bat erabiltzera gomendatzen dugu. dute.

Haurrak ez dira gai baloratzeko zer egin duten gaizki, horregatik, pentsalekua era horretara iku-

Hik hasi aldizkaria. 10 alea.

Gaia: Motrizitatrea Egilea: Juanjo Quintela Psikologoa

Artikulu honetan, idazleak, gurasoek bere haurraren garapenarekiko duten zalantzak argituko ditu. Motrizitatearen ingurukoak hain zuzen. Gurasoek hainbat zalantza dituzte. Ea arrastaka noiz hasiko den edo lau- hanketan eta arrastaka ibiltzea gauza bera den. Artikulu honetan idazleak gurasoen zalantza guztiak argituko ditu.

21

Oso interesgarria iruditzen zaigu. Guraso askorentzat baliagarria izan daitekeelako. Guraso bat baino gehiagok izaten baitute bere haurrarekiko zalantza bera.

Jostailu egokituak 12.55 â‚Ź

Musika clatter-a

Clatter Musical, soinua duen jostailu bat da. Umeak eragiten dion indarraren arabera soinua klik-klak leun batetik haundi batera pasatu daiteke, zurezkoa da eta kolore atseginekin barnizatua dago, asko entretenitzen duen jostailua da eta aldi berean zentzumenak estimulatzen ditu. 34 cm ditu luzeeran eta bere diskoak 6 cm-koak dira.

Zutitutako 6ko sorta harriak

28.9 â‚Ź

Bereziki umeen oinetarako sortuak daude, ukimenaren akuilatzeak topa eginez motrizitate-bideak sortzea baimentzen dute. Oinazpiko masaje atseginak sentsazio bakarra emanez eskaintzen dituzten esfera malguez estalita daude. (6 kolore desberdin) 6 harri sorta datoz.

Diametroa: 9cm. Altuera: 3 5,5cm. 3 urtetik aurrerakoentzat.

22

Glosarioa

AMA: Alaba edo seme bat edo gehiago dituen emakumea.

ATXIKIMENDUA: Maite edo gogoko den zerbaiten alderako edo norbaitenganako lotura.

FAMILIA: Ahaidetasun hurbilak lotzen dituen lagunen multzoa, berez etxe berean bizi direnena; bereziki, gurasoek eta seme-alabek osatzen dutena.

GARAPEN: Hazi; bereziki, gaitasun bat edo jardunbide bat hazarazi, haren hedatzea bultzatu.

GAIXOTASUN: Osasunean izaten den txarraldia edo gaitza.

GRASPING: esku hartu hatz edo hobetu batekin estimulatuta tolestu egiten du eta hatzak ezkutatzen ditu. erreflexu hori bigarren edo hirugarren hilabetean desagertzen da.

HAURRA:Gizaki oso gazte eta txikia, adoleszentziara heldu ez dena.

HARREMANA: pertsonen edo pertsona multzoen artean gertatzen den eragin trukea edo komunikazioa.

HAURTZAINDEGI: Ume txiki beste pertsona batzuen ardurapean uzteko tokia.

HAZI: Haur jaioberriak elikatu eta zaindu, handi egin arte.

HEZI: Gizakia, bere ahalmenak garatuz eta gizabidea erakutsiz, gizartean bizitzeko.

HEZITZAILE: gizakiak hezten duen pertsonak KOMUNIKATU: harremanetan jarri: norbaiti zerbaiten berri eman, zerbait adierazi.

KOLETXO: Haur jaio berria, ohean edo bere sehaskan gurasoen ondoan egoten denean lo egiten.

PIKTOGRAMA:Irudi bakar baten bidez hitz bat adierazten duten marrazkiak dira. Marrazki horiek oso sinpleak izaten dira adierazten dena ulertu ahal izateko.

PREBENTZIO PALMARRA: oin-zoletan jasotako presio bati erantzunez behealdeko atalak luzatzeko joera da. Hamargarren hilabete aldera zutik jartzen gai denean desagertzen da.

SINDROMEA: Hainbat ezaugarri, sintoma edo anomaliaren bat-egitea SUKZIO ERREFLEXUA: amaren titia bilatzen dute eta titipunta xurgatzen hasten dira esnea jasotzeko.

URRITASUN: Urria denaren nolakotasuna; zerbait neurri edo kopuru txikian egotea.

ZAINTZAILE: zerbait edo norbait zaintzen duen pertsona.

ZENTZUMENA: Sentipen mota jakin bat hartako den organo baten bidez hartzeko ahalmena.

Gorputzaren zentzumenak. Ikusmena, entzumena, eta gainerako zentzumenak.

23

EGIZU LO

JON BROWN

EGIZU LO GOXO-GOXO, LO EGIZU, LO EZTIA, ETA AGURTU ILUNTZEKO EGUZKIA, ENE TXIKIA.

JON BROWN INDIO TXIKI BAT ZEN JON BROWN INDIO TXIKI BAT ZEN INDIO TXIKI BAT ZEN JON. TXIKI BAT, TXIKI BI, HIRU INDIO TXIKI LAU TXIKI, BOST TXIKI, SEI INDIO TXIKI

EGIZU LO AMESTIA, SENTI GAUAREN MAGIA, ZURETZAKO SEHASKATXO BIHURTU DU ILARGIA.

ZASPI TXIKI, ZORTZI TXIKI BEDERATZI INDIO TXIKI HAMAR INDIO TXIKI. JON BROWN INDIO TXIKI BAT ZEN JON BROWN INDIO TXIKI BAT ZEN

ZURE ONDOAN EGONGO NAIZ NIRE TXIKI NIRE MAITE, ETA EGIN LO

INDIO TXIKI BAT ZEN JON. TXIKI BAT, TXIKI BI, HIRU INDIO TXIKI LAU TXIKI, BOST TXIKI, SEI INDIO TXIKI

BIHAR ARTE…(BIS)

ZASPI TXIKI, ZORTZI TXIKI BEDERATZI INDIO TXIKI HAMAR INDIO TXIKI

24

SORGINA PIRULIÑA SORGINA PIRULINA ERRATZA GAINEAN, IPURDIA ZIKINA, KAPELA BURUAN. SORGINA SORGINA IPURDIA ZIKINA, TENTELA ZARA ZU? EZETZ HARRAPATU

MIMOSA (MIREN) mimosa bere mimoekin Ohera joaten da aitatxorekin Aitatxok eratzi amatxok abestu (MIREN) mimosa beti kontentu.

LOA LOA Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

Aita guria Gasteizen da ama mandoan hartuta.

Aita guria Gasteizen da ama mandoan hartuta.

Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

Aita guria abiatu da Vitoriako ferira.

Aita guria abiatu da Vitoriako ferira.

Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

Aita guriak diru asko du ama bidean salduta.

Aita guriak diru asko du ama bidean salduta.

Loa, loa txuntxurrun berde loa, loa masusta.

AZAROAK 25 Emakumeenganako indarkeriaren aurkako Nazioarteko eguna.

Egun garrantzitsua kalera ateratzeko eta ozen esteko ez dugula emakumenganako indarkeriarik onartzen. Kalera atera salatu eta aldarrikatzeko.

25

Denbora pasa!

NOLA JOLASTEN DA? Sudokua buruhauste matematikoa da eta, bere helburua, 3x3ko karratu txikiz osatutako 9x9 tamainako koadrikula osatzea da. Karratu txiki horietan, 1 eta 9 arteko zenbakiak ipini behar dira, beti ere ilara edota zutabe berberean zenbaki berdina errepikatu gabe.

7 DESBERDINDATUNAK AURKITU

26

Astelehena

Asteartea

13 Larrabetzu (Bizkaia) Frontoian 18:00etan

6

12

20

5

19

26

27 Lupe Lekuona (Mutrikun)

7

Osteguna

4

Igandea

3 Irurtzun (Nafarroa) Frontoian

Zapatua

2 vaiana ( Elgoibarren) 10

Ostirala

Abendua Azteazkena 1

9

17 Ordizia 18 Zeanuri (Gipuzkoa) Ki- (Bizkaia) Fronroldegian 16:00 toian 18:00etan -18:30etan

8

16

24 Canta!

11 Usurbil (Gipuzkoa) Kiroldegian 11:30etan

23 Azkoitia (Gipuzkoa) Antzokia 16:00 eta 18:30 etan

15

22 Barakaldo (Bizkaia) Antzokian 17:00 eta 19:00etan

14 El bebĂŠ jefazo

21

29

30 Zarautz 31Pixi post y los (Gipuzkoa) Kirol- genios de la nadegian 16:00 eta vidad 18:30 etan

25

28 Bermeo (Bizkaia) Euskalduna jauregian 16:00 eta 19:00

PIRRITX PORROTX ETA MARIMOTOTS.

ZINEMA

IPUIN KONTALARIA

27

28