Gramatyka kolekcjonowania

Gramatyka kolekcjonowania Anna Theiss, Beata Niemczuk, Magdalena KÄ…kolewska

2018 Praktyczne, inwestycyjne i kulturowe zagadnienia zwiÄ…zane ze zbieraniem sztuki

Praktyczne, inwestycyjne i kulturowe zagadnienia zwiÄ…zane ze zbieraniem sztuki

GRAMA TYKA KOLE KCJONO WANIA

SPIS TREŚCI BUDOWANIE I PRZECHOWYWANIE WARTOŚCI

MYŚLENIE KOLEKCJĄ

POŻYTYKI ZWIĄZANE Z KOLEKCJONOWANIEM

17 — Jak buduje się wartość – młoda sztuka

44 — Kto to jest kolekcjoner?

95 — Kolekcjoner – marka osobista

21 — Na co zwrócić uwagę, szukając młodej sztuki o

50 — Do jakiego stopnia warto być purystą? Temat i inne

99 — Brakuje

najwyższej wartości?

25 — Jak buduje się wartość – sztuka artystów po udanych debiutach 29 — Na co zwracać uwagę, szukając wartościowej sztuki artystów po udanych debiutach?

porządki kolekcjonerskie 52 — Co to jest dobra praca? Analiza kategorii: temat, warsztat, względy formalne 58 — Życie kolekcji – ekspozycja, porządkowanie kolekcji, linie rozbudowy

33 — Jak buduje się wartość – sztuka topowych artystów

62 — Dominanta i konie pociągowe kolekcji

35 — Na co zwracać uwagę, włączając do swojej kolekcji

64 — Kolekcja prywatna a kolekcja korporacyjna

sztukę topowych artystów?

37 — Wartość dodana: kolekcja, która pracuje na dany obiekt 41 — Nie tylko malarstwo, rysunek, fotografia – nowe media, cross-media i wyzwania związane z myśleniem o nich pod kątem wartości

OTOCZENIE KOLEKCJONERA 71 — Tradycyjne instytucje rynku sztuki: galerie i domy

rynkowi? Poczucie zysku 111 — Co jeszcze można zrobić z kolekcją? Budowanie wartości: wystawiennictwo, depozyty, publikacje CHECKLISTY 114 — Checklista: jak wystartować?

120 — Checklista: kolejne kroki 124 — Checklista dla średniozaawansowanych 128 — Checklista dla zaawansowanych

Na co zwrócić uwagę?

132 — Checklista dla tych, którzy zostali rzuceni na

77 — Nie tylko malarstwo, rysunek, fotografia – nowe myśleniem o nich pod kątem wartości 79 — Sieciowanie kolekcjonerów 83 — Skąd jeszcze można czerpać wiedzę? Kolekcjoner w dobie post-krytyki sztuki.

89 — Wątki prawne i finansowe

aurabilia.com

105 — Rezygnacja z części kolekcji – jak zwrócić prace

aukcyjne oraz targi sztuki – jak z nich korzystać?

media, cross-media i wyzwania związane z

artystycznapodrozhestii.pl

101 — Kapitał kulturowy

głęboką wodę (dziedziczą kolekcję, wdrażają się do zarządzania, kupili cały zbiór)

wstęp  — Aurabilia

7

WSTĘP „Sztuka jest trudna”. „Sztuka? – nie znam się, nie wiem, w co warto inwestować swój czas i środki”. „Kolekcjonowanie sztuki jest tylko dla wybranych i jest kaprysem bogatych”. Takie wypowiedzi często słyszymy od naszych klientów. Jednak wcale nie musi tak być.

Wystarczy poznać kilka ponadczasowych i uniwersalnych zasad; naprawdę niewiele potrzeba, by wejść w świat sztuki i czerpać z tego przyjemność. „Gramatykę kolekcjonowania” przygotowaliśmy zarówno dla tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę ze sztuką, jak i tych, którzy już są jej pasjonatami.

Rozkładamy w niej na czynniki pierwsze podstawowe i zaawansowane aspekty związane z kolekcjonowaniem sztuki, które posłużą nam jako instrumentarium niezbędne do rozwoju świadomego kolekcjonowania. To nie obrazki i hasztagi, ale wiedza i zestaw praktycznych narzędzi. „Instagram jest szyty na miarę świata sztuki: oferuje szybki podgląd zdjęć, prawie bez opisu i wyjaśnienia. Nie trzeba niczego czytać. Jest idealny dla ludzi, którzy mają artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

fot. Wunsche&Samsel

wstęp  — Aurabilia

9

zerową umiejętność skupienia, zero wykształcenia i zero chęci nauczenia się czegoś nowego – innymi słowy, doskonały dla dzisiejszego kolekcjonera sztuki” – twierdzi Adam Lindemann, amerykański kolekcjoner, felietonista „The New York Observer”. A my dodajemy: niniejsza publikacja nie jest skierowana do instagramowiczów. Wyjaśnia reguły, wprowadza w świat zasad i daje możliwość poznania języka kolekcjonowania, z którego można złożyć swoją własną, osobistą wypowiedź.

Poza przyjemnością sztukę kolekcjonuje się dla prestiżu, podkreślenia pozycji społecznej lub jako inwestycję.

Równie ważnym powodem kolekcjonowania sztuki na świecie jest pielęgnowanie formuły mecenatu, czyli finansowego wspierania (przedstawicieli) sztuki i kultury, na przykład poprzez zakup dzieł. Każdy z nas znajdzie inny powód kolekcjonowania sztuki. Najważniejsza nie jest teoria, ale pasja i praktyka obcowania z szeroko rozumianym światem sztuki. Zachęcamy Państwa do odkrywania jego piękna i głębi.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Pragniemy podziękować Magdalenie Kąkolewskiej z Fundacji Artystyczna Podróż Hestii za dzielenie się pasją do sztuki i metodami edukacyjnymi, które wprowadzają sztukę do codziennego życia. Gramatyka kolekcjonowania jest przejawem tej pasji, którą w pełni podzielamy. Jednocześnie jesteśmy pełne uznania wobec dokonań prywatnej firmy ERGO Hestia – fundatora Artystycznej Podróży Hestii. Podziwiamy jej wieloletni wkład w rozwój świata młodej polskiej sztuki, a dokładniej rzecz ujmując, odkrywanie największych młodych talentów i pomoc w rozwijaniu ich kariery i budowaniu międzynarodowej obecności.

Publikację zilustrowaliśmy świetną sztuką - pracami finalistów i laureatów Artystycznej Podróży Hestii. Mamy nadzieję, że będzie to materiał wizualny i kolekcjonerski, wobec którego będzie można zastosować zaproponowane w „Gramatyce...” pojęcia i kategorie analizy.

Beata Niemczuk, Anna Theiss Aurabilia

wstęp  — Artystyczna Podróż Hestii

11

WSTĘP Jeśli dokładnie prześledzimy przykłady gromadzenia dzieł sztuki w historii, z pewnością dojdziemy do wniosku, że kolekcjonerstwo to kolejny – naturalny i oczywisty – etap poznawania sztuki. Zaangażowanie najsłynniejszych kolekcjonerów i mecenasów wyraźnie pokazuje, że jest to proces, który zmienia nie tylko sposób uczestnictwa w sztuce, ale otwiera zupełnie nowe możliwości dialogu z otoczeniem – zarówno tym najbliższym, jak i dalszym.

Decyzja o tworzeniu własnej kolekcji wymaga jednak dogłębnego przemyślenia. Wydaje się to nawet istotniejsze od znajomości rynku sztuki czy prawideł inwestycyjnych.

O wartości posiadanych zbiorów decyduje bowiem konsekwencja, z jaką działamy od pierwszego zakupionego obiektu, z uwzględnieniem naszego indywidualnego gustu, emocji czy zainteresowań.

Sztuka w szerokim spektrum wykorzystywanych przez artystów mediów, form i treści porusza się zawsze na uniwersalnej płaszczyźnie. Wskazuje na tematy i mówi o problemach w danym momencie najistotniejszych, najbardziej aktualnych w dyskursie społecznym, artystycznym artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

wstęp  — Artystyczna podróż Hestii

czy filozoficznym. Na tym tle szczególnie interesujące staje się to, co proponują młodzi twórcy – finaliści i laureaci konkursu Artystyczna Podróż Hestii. To coroczne przedsięwzięcie, które od siedemnastu już edycji – poprzez przemyślane i poparte nieakademicką oceną jury wybory – prezentuje szerokiej publiczności najciekawsze propozycje twórcze swoich uczestników. Zwracają one uwagę nieszablonowym podejściem do sztuki, wyróżniają się skalą odniesień, interesującym ujęciem treści, ciekawymi rozwiązaniami formalnymi, a nade wszystko obiecującą postawą twórczą. W ten sposób finaliści i laureaci konkursu APH stają się niejako reprezentantami poglądów, doświadczeń i postaw współczesnej młodej generacji.

Liczymy na to, że niniejsza publikacja będzie nie tylko użytecznym narzędziem, ale także inspirującym przewodnikiem w samodzielnej podroży po szerokim polu sztuki.

Magdalena Kąkolewska Artystyczna Podróż Hestii

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

13

MICHAŁ SIAREK

BUDOWANIE I PRZECHOWYWANIE WARTOŚCI

budowanie i przechowywanie wartości — Jak buduje się wartość – młoda sztuka

JAK BUDUJE SIĘ WARTOŚĆ – MŁODA SZTUKA

Cena wyrażona w złotówkach wynika z wartości symbolicznej, czyli takiej, która wytwarza się we współpracy z instytucjami, kuratorami, galeriami. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

19

Moment wejścia na rynek sztuki wiąże się z weryfikacją pierwszych praktyk artystycznych – niezależnych albo tych z okresu kształcenia na uczelni artystycznej. Jest to również początek budowania wartości prac danego artysty. Jak przyglądać się temu procesowi? Kiedy młoda sztuka zaczyna się wyróżniać i zyskiwać na wartości?

Kluczem do zbadania, „skąd bierze się wartość sztuki”, jest przyjęcie założenia, że cena wyrażona w złotówkach wynika z wartości symbolicznej, czyli takiej, która wytwarza się we współpracy z instytucjami, kuratorami, galeriami. Jak często dany artysta współpracuje z uznanymi galeriami? W jakich wystawach zbiorowych bierze udział? Jak buduje swoje kolejne projekty? To wszystko należy wziąć pod uwagę, analizując potencjał prac i szacując ich przyszłą wartość.

Jak działa to w praktyce? Posłużmy się przykładem Katarzyny Szymkiewicz – artystki, która tworzy obiekty z pogranicza malarstwa i rzeźby. Jej sztuka wchodzi w relację z przestrzenią – na każdej wystawie i w każdym wnętrzu (również prywatnym, kolekcjonerskim!) artystka inaczej rozmieszcza trójwymiarowe elementy. Sposób ich aranżacji jest częścią pracy. W działaniach Szymkiewicz widać odniesienia do amerykańskiego minimalizmu. Na taki sposób myślenia o sztuce w kontekście zmian i otoczenia zwrócili uwagę galerzyści z krakowskiej

budowanie i przechowywanie wartości

— Jak buduje się wartość – młoda sztuka

21

galerii Henryk, z którymi Szymkiewicz podjęła współpracę podczas czwartego roku studiów na krakowskiej ASP. Pierwsza indywidualna wystawa Szymkiewicz w Henryku (pt. „You want a piece of me?”) zbiegła się w czasie z przyznaniem artystce nagrody w konkursie Artystyczna Podróż Hestii w 2017 roku, na którą składała się rezydencja artystyczna w Nowym Jorku. Później przyszły wystawy w BWA Warszawa (zbiorowa) i BWA Katowice (indywidualna). Innym przykładem może być praktyka Marcina Janusza, który został finalistą konkursu Artystyczna Podróż Hestii w 2017 i 2018 roku. Jego spektakularne wizualnie prace powstają w autorskiej technice łączącej farbę olejną i spray. Trójwymiarowe obiekty i płótna zmieniają się w podłoże dla kolonii kryształów utrzymanej w pastelowej tonacji. Czy to już rzeźba, czy jeszcze obiekt malarski? A może kryształy wciąż rosną i należy myśleć o tych obiektach jako o czymś, co trwa w czasie? To tylko niektóre z pytań, które można zadać pracom Marcina Janusza.

NATALIA BAŻOWSKA

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

budowanie i przechowywanie wartości — Na co zwrócić uwagę, szukając młodej sztuki o najwyższej wartości?

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ, SZUKAJĄC MŁODEJ SZTUKI O NAJWYŻSZEJ WARTOŚCI?

Przyglądając się młodej sztuce, warto sięgnąć po kilka różnych soczewek, inaczej mówiąc - wymiarów analizy.

2.

1.

23

4.

3.

Wyróżnianie się w swoim medium Świadomość tego, co zostało zro- Temat

– co tak naprawdę „chce Sieciowanie artysty – wystawy,

– traktowanie danej dziedziny bione wcześniej – umiejętność powiedzieć artysta”. Im więcej wyróżnienia konkursowe, publisztuki inaczej niż pozostali arty- podjęcia przez artystę dialogu spójnych i sensownych odpowie- kacje, prezentacje w rozpoznaści tego samego pokolenia. Na z przeszłością. Na początku dzi na to pytanie (np. w tekście walnych instytucjach, galeriach, szczególną uwagę zasługują eks- warto sięgnąć po teksty kura- kuratorskim), im pojemniejsze miejscach niezależnych. perymentatorzy, którzy działają torskie i posłuchać wypowiedzi znaczeniowo jest dzieło sztuki na pograniczu różnych mediów: twórcy. malarstwa, rzeźby, performance’u czy fotografii. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

– tym lepiej.

KRZYSZTOF MANIAK „BEZ TYTUŁU (CZAS I PRZESTRZEŃ)”, WIDEO HD, 40 MIN. 2013 R.

budowanie i przechowywanie wartości — Jak buduje się wartość – sztuka artystów po udanych debiutach

J AK BUDUJE SIĘ WARTOŚĆ – SZTUKA ARTYSTÓW PO UDANYCH DEBIUTACH Być w polu sztuki i utrzymać się w nim, cały czas udowadniając, że to, co tworzymy, jest świeże – to niełatwe zadanie dla artysty. Dla kolekcjonera analizowanie produkcji artystycznej twórców, którzy „już zdobyli rozgłos”, też nie jest proste. Jak szukać wartości w sztuce, która zaczęła funkcjonować na rynku, ale jeszcze nie zyskała statusu „klasyki współczesności”? Na co zwracać uwagę?

Hasła, które powinny przyświecać kolekcjonerom przyglądającym się młodej sztuce, która już zdobyła rynkowe uznanie, to „ciągłość” i „rozwój”. Wartościowy obiekt sztuki to taki, który można obecnie – i w perspektywie kilku i kilkunastu lat – wpisać w biografię i rozwój twórczy artysty. To znaczy, że droga samego autora powinna być konsekwentna i perspektywiczna. Co przez to rozumiemy? Poruszanie podobnych zagadnień, chociażby formalnych, teoretycznych czy konceptualnych. Idealna sytuacja to taka, w której artysta konsekwentnie stawia w swojej sztuce podobne pytanie lub pogłębia artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

27

podejmowane wcześniej zagadnienia. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, czy rzeczywiście odpowiedzi na nie – czyli obrazy, rzeźby, fotografie – są coraz ciekawsze i nie powielają tych samych rozwiązań.

Weźmy jako przykład prace Karoliny Bielawskiej, finalistki konkursu Artystyczna Podróż Hestii z 2015 roku. Jest ona przede wszystkim malarką, a swoje obrazy często prezentuje w formie obiektów lub instalacji. Przewodnimi tematami jej sztuki są przestrzeń domu oraz miejska estetyka i architektura. Prace Bielawskiej malowane były na karton-gipsie, powstawały z użyciem lepiku, miały przestrzenną formę podkreślającą załamania sufitu lub podłogi. Każda kolejna seria prac Bielawskiej „zazębia się z poprzednią”. Nawet jeśli wizualnie nie są do siebie podobne, widać w nich analogiczny sposób eksperymentowania z podłożem czy zastępowania farby innymi substancjami. To właśnie przykład konsekwentnego budowanie własnego języka twórczego. Bielawska reprezentowana jest przez warszawską galerię Wschód i pokazywała swoje prace m.in. w Spectra Art Space.

budowanie i przechowywanie wartości — Jak buduje się wartość – sztuka artystów po udanych debiutach

Podobnie opowiedzieć można o twórczości Izabeli Chamczyk, która w 2009 roku została finalistką konkursu Artystycznej Podrózy Hestii. Praktyka Chamczyk skupiona jest wokół performance’u, czyli gestu artysty rozgrywającego się w określonym czasie i miejscu. Performance to również hasło-klucz do spontanicznego malarstwa artystki, powstającego szybko i opartego na fizycznej interwencji w płótno. To twórczość, która skłania do fizycznego doświadczania – płótna są fakturowe, pełne zacieków, nierzadko przypominają spłaszczoną rzeźbę.

Mimo że artystka pracuje w różnych mediach, wyraźnie widać nić, która bezpośrednio łączy wszystkie jej prace.

Dzieła Chamczyk pokazywane były na kilku głośnych wystawach, m.in. w Fundacji Stefana Gierowskiego i lubelskiej galerii Labirynt.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

29

Wartościowy obiekt sztuki to taki, który można obecnie – i perspektywie kilku lub kilkunastu lat – wpisać w biografię i rozwój twórczy artysty.

budowanie i przechowywanie wartości — Na co zwracać uwagę, szukając wartościowej sztuki artystów po udanych debiutach?

NA CO ZWRACAĆ UWAGĘ, SZUKAJĄC WARTOŚCIOWEJ SZTUKI ARTYSTÓW PO UDANYCH DEBIUTACH?

31

3. Zwracaj uwagę na to, gdzie artysta pokazuje swoje prace

– kilka lat po udanym debiucie twórca powi-

nien móc wykazać się ciekawą historią wystaw organizowanych zarówno w prywatnych galeriach,

1. Spróbuj oglądać pracę, pamiętając o tym, co artysta

jak i w publicznych instytucjach.

tworzył wcześniej – dany obiekt powinien jasno wpi-

sywać się w linię artystycznego rozwoju. Oglądany

4. Świetnie, jeśli to sztuka pokazywana również za gra-

po latach, będzie przywodził na myśl klocek, któ-

nicą

– dzięki temu zwiększa się rozpoznawalność

rym artysta posłużył się, budując swoją twórczą

danego artysty.

drogę. Zastanów się też, czy to praca przełomowa dla danego artysty. W przyszłości również od tego będzie zależeć jej wartość.

5. Zwracaj uwagę na to, kto kupuje prace danego artysty – w szczególności, czy jego sztuka trafia do kolekcji instytucjonalnych lub do kolekcjonerów, którzy są

2. Wybieraj najlepsze prace z serii – warto przyglądać się obiektom, które zdecydowanie się wyróżniają, a także tym, w których od razu, bez wahania rozpoznajemy danego autora. W języku marszandów często mówi się o tych drugich (używając przykładów z poprzedniego artykułu): „klasyczna Bielawska”, „klasyczna Chamczyk”. Takie prace mają większe szanse zachowywać swoją wartość lub ją pomnażać.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

aktywni w promowaniu swoich zbiorów.

33

KRZYSZTOF MANIAK, FOTOGRAFIA Z CYKLU „TRUDNY TEREN”, DRUK ATRAMENTOWY NA PAPIERZE NA PAPIERZE HAHNEMÜHLE PHOTO RAG BARYTA 315 G,100X150 CM, 2016 R.

budowanie i przechowywanie wartości — Jak buduje się wartość – sztuka topowych artystów

JAK BUDUJE SIĘ WARTOŚĆ – SZTUKA TOPOWYCH ARTYSTÓW Na szczycie wcale nie panuje cisza. O artystach, którzy go osiągnęli, jest głośno i są oni przedmiotem licznych rozmów i dyskusji. Mowa o znanych, rozpoznawanych artystach-markach. Uwaga! Najwyższy pułap współczesnej sztuki zdobywa się powoli i, niestety, dość łatwo z niego spaść. Jak wygląda droga na szczyt i jak myśleć o wartości prac artystów, którzy już go osiągnęli?

35

i kuratorów. Niezwykle rzadko zdarza się, by artysta znajdujący się na szczycie pracował w oderwaniu od prężnego kombinatu, który wraz z nim współtworzy sposoby mówienia i interpretowania jego sztuki. Szukając wartości w dziełach kreatorów z najwyższej półki, warto zatem przeanalizować, czy rzeczywiście stoi za nim taka osoba lub grupa osób i czym owocuje ta współpraca.

Ewa Juszkiewicz, laureatka konkursu Artystyczna Podróż Hestii z 2009

roku, to artystka, której przypisać można rolę przywódczyni kolejnej ciekawej fali polskich postsurrealistów. W swojej twórczości zajmuje

Artystów, którzy znaleźli się w czołówce, można poznać między innymi po ich działaniach na rzecz przeformułowania języka współczesnej sztuki. Warto więc zadać pytanie, czy dzięki nim powstał nowy sposób obrazowania, który podchwycili (choćby umownie lub w autorski sposób) inni twórcy? Owocne wytyczenie tego rodzaju nowej ścieżki jest zawsze premiowane zainteresowaniem na rynku sztuki, działaniami kuratorskimi i – w perspektywie – wzrostem wartości poszczególnych dzieł.

się przede wszystkim portretami kobiecymi. Eksperymentuje z klasycznym i abstrakcyjnym malarstwem. Jej prace zaprezentowane zostały z sukcesem m.in. na nowojorskich targach Frieze i turyńskiej Artissimie.

Cyryl Polaczek jest z kolei laureatem konkursu Artystyczna Podróż Hestii

z 2012 roku. Inspirują go wielkie tematy malarskie, akty, muzealne ekspozycje. W sztuce fascynują go sprzeczności, dlatego w swoich pracach chętnie łączy elementy realistyczne z niedopowiedzeniem i abstrakcją.

Przełomem w jego działaniu była głośna wystawa „Potencja” zorganizowana przez warszawską galerię Raster. Prace malarskie Polaczka

Czołowi artyści to również ci, których działalność wspiera głęboka myśl – nie tylko ich własna, ale też galerzystów artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

zostały przedstawione jako nowy, młody język malarski. W 2017 roku artysta pokazał swoje prace w Schwarz Contemporary w Berlinie.

budowanie i przechowywanie wartości — Na co zwracać uwagę, włączając do swojej kolekcji sztukę topowych artystów?

A CO ZWRACAĆ UWAGĘ, N WŁĄCZAJĄC DO SWOJEJ KOLEKCJI SZTUKĘ TOPOWYCH ARTYSTÓW?

Dokonując kolekcjonerskiego wyboru w obrębie topowej sztuki, warto patrzeć kontekstowo.

1. Szukaj prac, które rze- 3. Nie kupuj słabszych 4. Przeanalizuj cenę – najczywiście wytyczyły

(warsztatowo, tema-

droższe prace wcale

drogę innym artystom,

tycznie) prac tylko

niekoniecznie najlepiej

czyli najbardziej iko-

„dla nazwiska”.

Rynek

zachowują wartość.

nicznych,

wtórny będzie wobec

Warto raczej skupić

jących nową jakość,

nich

k r y t y c z n y,

się na obiektach, które

którą wniósł do sztuki

a w konsekwencji ich

wyróżniają się formą

dany twórca.

potencjalna odsprze-

lub tematem.

pokazu-

daż okaże się trudna.

2. Zastanów się nad

prawdopodobieństwo,

fer Polska-zagranica

prace czołowych arty-

że szybko się nimi

–

stów są często „prze-

znudzisz i, rozwijając

a nawet obecności

brane”, a te najlep-

się jako kolekcjoner,

artysty na międzyna-

sze już niedostępne.

będziesz chciał je usu-

rodowym rynku może

Dlatego czasami warto

nąć ze swojego zbioru.

być znakiem, że jego

brak

sukcesów,

sięgnąć np. po prace

pozycja (i wartość

na papierze znanego

jego prac) słabnie lub

malarza. W ten sposób

od początku została

zyskujemy dostęp do

przeszacowana.

nerskich pozycji.

aurabilia.com

Duże jest również 5. Zwróć uwagę na trans-

zwłaszcza że

medium,

ciekawych kolekcjo-

artystycznapodrozhestii.pl

37

budowanie i przechowywanie wartości — Wartość dodana: kolekcja, która pracuje na dany obiekt

39

WARTOŚĆ DODANA: KOLEKCJA, KTÓRA PRACUJE NA DANY OBIEKT To, co przydaje wartości pojedynczej pracy, to nie tylko droga twórcza artysty, jego marka i działania, które odbywają się wokół jego dorobku. Istotnym czynnikiem, który sprawia, że dana praca jest cenna, jest to, w jakich kolekcjach (prywatnych, publicznych, korporacyjnych) znajduje się obecnie lub znajdowała się wcześniej. Jak dokładnie działa ten mechanizm?

MARCIN JANUSZ

Dobre kolekcje to te, które pracują nie tylko na markę właściciela, ale też poszerzają wiedzę i kompetencje kulturowe odbiorców.

budowanie i przechowywanie wartości — Wartość dodana: kolekcja, która pracuje na dany obiekt

41

NA CO ZWRACAĆ UWAGĘ?

3.

1.

Pomiędzy pracami w kolekcji zachodzi interakcja. Co innego „znaczy” praca współczesnego artysty umiesz-

Fakt, że praca znajduje się w kolekcji oznacza, że jej zakup

czona w kolekcji prac dawnych, co innego zaś wśród

był efektem przemyślanej, świadomej decyzji – kolekcjo-

prac jego rówieśników. W pierwszym przypadku będzie

ner dokonał drobiazgowego przeglądu rynku, poradził

komentarzem do innych obiektów, przełamaniem kolekcji,

się niezależnych ekspertów i wybrał to, co wyróżniające

wyróżniającym się elementem, w drugim – równorzęd-

się, najciekawsze, najlepsze.

nym klockiem większej układanki.

4.

2.

Prace pochodzące z kolekcji budzą większe zainteresoDobre kolekcje to te, które pracują nie tylko na markę

wanie na rynku wtórnym – ich przynależność do kon-

właściciela, ale też poszerzają publiczną wiedzę i kompe-

kretnej kolekcji buduje proweniencję, czyli historię dzieła.

W praktyce oznacza to, że kolekcje

W dużym uproszczeniu – ciekawa historia pracy ma

tencje kulturowe.

często prezentowane szerokiemu gronu odbiorców, przy-

bezpośredni wpływ na jej wycenę.

glądają się im zewnętrzni kuratorzy i krytycy, powstają na ich temat teksty krytyczne. Z jednej strony wpływa to na

Co to dokładnie oznacza? Jeśli analizujemy możliwość

wzrost rozpoznawalności poszczególnych prac, z drugiej

wzrostu wartości naszych prac i powody takiego zjawiska,

zaś takie „zewnętrzne spojrzenia ekspertów” kształtują

powinniśmy również wziąć pod uwagę kontekst całego

kapitał symboliczny danej pracy. W tym przypadku jest

zbioru. Tworzenie odpowiedzialnej, spójnej i pokazywa-

on rozumiany jako suma interpretacji, znaczeń i kontek-

nej publicznie kolekcji będzie przekładało się na wartość

stów, w jakich został przedstawiony.

poszczególnych prac, które się w niej znajdują.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

budowanie i przechowywanie wartości — Nie tylko malarstwo, rysunek, fotografia – nowe media, cross-media i wyzwania związane z myśleniem o nich pod kątem wartości

IE TYLKO MALARSTWO, RYSUNEK, N FOTOGRAFIA – NOWE MEDIA, CROSS-MEDIA I WYZWANIA ZWIĄZANE Z MYŚLENIEM O NICH POD KĄTEM WARTOŚCI Wartość materiału, z którego wykonane jest dzieło, niekoniecznie przekłada się na wartość samej pracy. To luźna parafraza łacińskiej sentencji głoszącej, że sztuka (i kunszt artysty) jest cenniejsza niż drogie kamienie i szlachetne metale (spopularyzowanej w Polsce przez profesora Białostockiego i jego kanoniczną książkę „Sztuka cenniejsza niż złoto”). Ten sposób myślenia może nam przyświecać, kiedy myślimy o wartości prac, które są najmniej materialne, czyli o pracach wideo, wykorzystujących nowe media czy eksperymentalne formy w ramach interwencji przestrzennych.

Takie prace stanowią wyzwanie dla kolekcjonerów, również dlatego, że dość ciężko stwierdzić, co tak naprawdę jest właściwym dziełem – element rzeźby, zapis wideo performance’u, dokumentacja fotograficzna? A może danej pracy po prostu nie da się włączyć do kolekcji? artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

43

Warto pamiętać, że warunki tego, „czym jest praca”, określa artysta razem z galerią. Wiele z dzieł powstających w tzw. nowych mediach funkcjonuje jako dzieła edycyjne, czyli mające więcej niż jeden oryginalny egzemplarz (a każdy z nich jest oznaczony numerami np. 1/10, 2/20 itd.). Tak funkcjonują między innymi niektóre z prac Zuzanny Golińskiej czy Piotra Urbańca – finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii (Urbaniec został również laureatem w 2016 roku). W przypadku dzieł wykorzystujących nowe media szczególnie ważne są dbanie o fizyczny stan oryginalnego nośnika i dostęp do technologii, która pozwala na ich odtworzenie (tak jest np. w przypadku prac wideo zapisanych na kasetach VHS).

Warto przemyśleć otwarcie się na tego typu media, bo – choć trudniej tu o udane oszacowanie wzrostu wartości – ten segment dzieł sztuki jest stosunkowo rzadko eksplorowany. I prościej zdobyć tutaj jeden z laurów pierwszeństwa, i prościej dotrzeć do niezwykle efektownej, wartościowej sztuki.

MYŚLENIE KOLEKCJĄ

myślenie kolekcją — Kto to jest kolekcjoner?

KTO TO JEST KOLEKCJONER?

Kolekcjoner to osoba, którą łączy z własną kolekcją bliska więź. Trajektorie tej więzi są różne – równie dobrze można powiedzieć, że to nie kolekcjoner posiada dzieła sztuki, ale zbiór obiektów „ma kolekcjonera”. To dynamiczny i obustronnie napędzający się układ. Kolekcjoner zasila kolekcję swoimi wyborami, kolekcja – inspiruje, kształtuje i edukuje kolekcjonera.

47

Namysł

rozumiany jako nie-

Ciągłość, czyli inaczej syste-

ustająca refleksja nad własną

matyczność.

Nie da się być

praktyką zakupową. To bez wąt-

kolekcjonerem, nie poszerzając

pienia cecha, która wyróżnia

swojego zbioru sztuki. Warto

kolekcjonera. Dlaczego kupuję

zawczasu określić częstotli-

daną pracę? Co wnosi ona do

wość, z którą chce się naby-

całego zbioru? Gdzie lokuję ją

wać obiekty. Ciągłość zakupów

w twórczości danego artysty

pozwala oszacować wzrost wła-

i dlaczego zależy mi na tym, żeby

snych kompetencji – jako kolek-

mieć reprezentanta właśnie tego

cjonerzy czujemy, że z każdą

wycinka twórczości

kolejną podejmowaną decyzją poszerzamy nasze kryteria, wzrasta nasza wiedza, coraz trafniej odczytujemy potencjały.

Wiemy też, gdzie się pomyliliśmy. Ciągłość dla kolekcjonera

Co różni osobę kupującą sztukę od kolekcjonera? W odpowiedzi na to pytanie można wyróżnić kilka obszarów, które sprawiają, że stajemy się kolekcjonerami oraz kilka elementów, które nie są warunkiem koniecznym, ale przyjęło się, że są „powinnością kolekcjonera” lub są w sposób nieunikniony przypisywane kolekcjonerom w publicznej dyskusji. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

to również ciągłość budowania wiedzy – konsekwentne śledzenie rozwoju wybranych artystów, trzymanie ręki na pulsie w zakresie wycen prac i ruchów na rynku wtórnym.

myślenie kolekcją — Kto to jest kolekcjoner?

49

Rozbudowa/przebudowa. Namysł

System, czyli klucz.

Kolekcjoner

różnorodna, a kluczem staje się

i ciągłość okazjonalnie gwaran-

to osoba, która buduje swój zbiór

wówczas ignorowanie wszyst-

tują zimny prysznic, gdy orien-

sztuki w oparciu o przyjęte kry-

kich porządków. Na pewno jed-

tujemy się, że któreś z naszych

teria. Mówiąc inaczej – najpierw

nak kolekcjoner w klasycznym

pomysłów na rozbudowę kolekcji

skrupulatnie tka sieć, w którą

ujęciu respektuje systemowe

okazały się ślepymi zaułkami.

łapie pasujące obiekty, świa-

budowanie kolekcji.

Albo coś, co wydawało nam się

domie odrzucając taką sztukę,

kilka lat temu interesującym klu-

która nie mieści się w ustalo-

czem zakupowym, dziś zakrawa

nym zakresie. Tego rodzaju klucz

na kliszę albo zupełnie nietra-

może być tematyczny (związany

fioną decyzję. Dobry kolekcjo-

z tym, co jest przedstawione na

ner to osoba, która umie szybko

obrazie, w rzeźbie, na wideo), for-

i sprawnie przekształcić swoje

malny (związany z tym, jak coś

zbiory – wyprzedając je, skła-

jest namalowane, wyrzeźbione,

dając w depozycie lub po pro-

nakręcone) lub inny (np. gdy

stu decydując się na zupełnie

interesuje nas pewna kategoria

nowy klucz doboru obiektów

artystów lub prace pochodzące

w przyszłości.

wyłącznie z jednego okresu).

Coraz częściej mówi się, że kolekcja może być również absolutnie

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Dobry kolekcjoner najpierw skrupulatnie tka sieć, w którą łapie pasujące mu obiekty.

myślenie kolekcją — Kto to jest kolekcjoner?

51

Dziś bardzo często mówi się o tym, że kolekcjonowanie nie jest zajęciem, któremu warto oddawać się tylko z myślą o sobie. Zbieranie unikalnych, wartościowych pod względem artystycznym i finansowym prac powinno być istotne również w szerszym, wspólnotowym kontekście. Stąd wyobrażenie o tym, że publiczne ukazywanie kolekcji musi być elementem kultury kolekcjonera. Rzeczywiście, depozyty i nawiązywanie współpracy z muzeami lub własne formuły wystawiennicze to instrumenty, po które może sięgać osoba zajmująca się kolekcjonowaniem.

Wyobrażenie, że dzieło sztuki to coś, co długofalowo może być inwestycją, pojawiło się dopiero w XVII wieku, a więc późno, zważywszy na to, że o kolekcjonowaniu można mówić już od czasów przedantycznych. Przez wieki jedną z głównych pobudek do kolekcjonowania był podziw wobec dzieł sztuki, motywacje inwestycyjne pojawiły się później. Dziś w większości poradników otwarcie zaleca się, żeby wyborów kolekcjonerskich – zwłaszcza na początku drogi – dokonywać w oparciu o preferencje estetyczne (minimalizując jednocześnie ryzyko rozczarowania, gdy praca nie przyniesie oczekiwanego zysku). Warto jednak zaznaczyć, że dobry kolekcjoner może podejmować próby szacowania wzrostu wartości obiektu i kierować się również tym aspektem jako jednym z kryteriów cząstkowych.

KWIECIEŃ 100X80 2015, PATELCZYK ŁUKASZ

myślenie kolekcją — Do jakiego stopnia warto być purystą? Temat i inne porządki kolekcjonerskie

DO JAKIEGO STOPNIA WARTO BYĆ PURYSTĄ? TEMAT I INNE PORZĄDKI KOLEKCJONERSKIE Kolekcję od przypadkowego zbioru sztuki odróżniają namysł i koncept, które stoją za wyborami kolekcjonera.

Często oznacza to, że kolekcja zbudowana jest wokół jednego tematu, w którym właściciel osiągnął biegłość. Taki temat można rozumieć umownie – przykładowo jako przedstawienie (czyli to, „co znajduje się na płótnie/fotografii/wideo”) lub klucz formalny, czasowy, biograficzny.

Częstą linią porządkującą zbiory jest geograficzne pochodzenie dzieł, medium, ale też na przykład wiek artystów.

Warto zaznaczyć, że dobra kolekcja to jednak taka, która traktuje swój temat jako myśl przewodnią, a nie dogmat.

Tego rodzaju zbiór jest sumą zachwytów, wzrastającej wiedzy i ekspertyzy, odzwierciedla zmiany w zainteresowaniach – stąd większość dobrych kolekcji ma – mimo wszystko – zróżnicowany charakter.

Niektórzy eksperci twierdzą, że kolekcje sztuki mogą mieć charakter horyzontalny albo wertykalny. Horyzontalne artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

53

kolekcje to takie, które pokazują dane zjawisko wraz „z okolicznymi kontekstami”, wertykalne natomiast dogłębnie eksplorują jeden wątek. I tak, przykładowo kolekcja, która obejmuje współczesne malarstwo przedstawicieli młodego pokolenia, a także np. pojedyncze prace klasyków nowoczesności i szkice na papierze, będzie w takim ujęciu kolekcją horyzontalną; z kolei zbiór obejmujący prace wideo powstałe po 2005 roku nazwalibyśmy kolekcją wertykalną. Oczywiście powyższa typologia ma charakter bardzo umowny, ale podział ten pokazuje różne podejścia, które mogą towarzyszyć kolekcjonerskim wyborom.

Często oznacza to, że kolekcja zbudowana jest wokół jednego tematu, w którym właściciel osiągnął biegłość.

myślenie kolekcją — Co to jest dobra praca? Analiza kategorii: temat, warsztat, względy formalne

CO TO JEST DOBRA PRACA? ANALIZA KATEGORII: TEMAT, WARSZTAT, WZGLĘDY FORMALNE

55

TEMAT

Abstrakcja geometryczna, pejzaż, portret, a może

coś zupełnie innego? Analizując dany obiekt, w pierwszej kolejności musimy wziąć pod lupę to, o czym tak naprawdę – na poziomie przedstawienia – jest dana praca. Bardzo często temat jest dla artysty jedynie pretekstem do podjęcia innych artystycznych rozważań – nawiązania do wcześniejszych praktyk artystycznych, erudycyjnej gry z dzisiejszym lub historycznym otocze-

Jednym z najważniejszych zadań kolekcjonera jest dokonywanie wyboru o zakupie konkretnego dzieła do zbioru.

Rzadko zdarza się, żeby jednocześnie do kolekcji wpuszczać więcej niż jeden lub dwa obiekty. Wyjątkiem od tej zasady jest zakup tek kolekcjonerskich, serii prac w medium tradycyjnie uznawanym za tańsze, np. papierów. Trudność polega jednak na tym, by mądrze i kompetentnie wyselekcjonować ze zbioru prac, których zakup rozważa się na danym etapie budowania zbioru, jedną lub dwie „najlepsze”, a odrzucić te, które są „słabe”. W ten sposób od shortlisty prac branych pod uwagę przechodzi się do konkretnego zakupu. Jak zatem ocenić, czy obraz, grafika lub rzeźba są „najlepsze”? Galerzyści, krytycy i koneserzy sztuki, przymierzając się do rekomendacji prac, najczęściej posługują się trzema kategoriami. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

niem kulturowym. Wielu krytyków sztuki uważa jednak, że temat, choćby zdekonstruowany lub bardzo umowny, musi pojawić się w dobrej pracy (w innym wypadku łatwo zarzucić pracy miałkość, artystyczne grafomaństwo lub brak siły przekazu). Innym wymiarem przypatrywania się tematowi jest analiza, czy dana praca tematycznie wpisuje się w dorobek danego artysty, czy jest spójna z całością jego twórczości. Warto zwracać uwagę na prace, które są odpowiedzią na temat, który artysta porusza lub poruszał w sposób systemowy i ciągły. Ale uwaga – również prace tematycznie wyróżniające się na tle dorobku mogą zostać uznane za wybitne, ponieważ są inne, ciekawe, zwracające uwagę.

myślenie kolekcją — Co to jest dobra praca? Analiza kategorii: temat, warsztat, względy formalne

WARSZTAT

57

Przyjmuje się, że dobra praca to taka, która

odzwierciedla doskonałe panowanie artysty nad daną techniką malarską, graficzną lub inną. Podmalówki, świecenia, warstwy tempery jajkowej, dukt pędzla – najważniejsze elementy poszczególnych technik powinny dać się wychwycić w dobrej pracy. Oczywiście nie oznacza

WARTOŚCI FORMALNE Najtrudniejszym wymiarem analizo-

to, że artysta musi posługiwać się technikami wyłącznie

wania wartości pracy jest ten związany z ujęciem formal-

w sposób tradycyjny i traktować je jak kanon, od któ-

nym. W tym obszarze do głosu dochodzą takie kategorie,

rego nie można odejść. Wszelkie własne warsztatowe

jak: rytm, kompozycja, porządek pracy. Na początek

rozwiązania, rozbudowujące klasyczne techniki, czynią

warto spojrzeć na dane dzieło i zadać sobie kilka pytań

obiekt ciekawszym. Natomiast odrobienie lekcji warsz-

pomocniczych – czy kompozycja zbudowana jest na pla-

tatowej jest niezbędne. Oglądając daną pracę, musimy

nie figury geometrycznej (koła, trójkąta, kwadratu)? Czy

być pewni, że artysta posługuje się wybraną techniką po

powtarza się w niej jakiś motyw w taki sposób, że można

mistrzowsku albo też wie, jak doskonale tworzyć w tech-

mówić o rytmie? Czy praca ma kompozycję otwartą?

nice, którą decyduje się dekonstruować, rozbudowywać,

Czy krawędzie pracy są wykorzystane do zbudowania

przekraczać.

tego, co znajduje się na papierze lub płótnie? Im więcej odpowiedzi twierdzących, tym bardziej zbliżamy się do twierdzenia, że praca została ciekawie rozwiązana.

Dobre wieści – w analizie wartości formalnej bardzo pomocne okażą się praktyka i nabywane doświadczenie.

Każda ze świadomie obejrzanych prac będzie wpływać na poszerzenie wiedzy wiedzy i nabywanie umiejętności precyzyjnej i trafnej analizy wartości formalnych.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

myślenie kolekcją

59

KAROLINA BIELAWSKA

myślenie kolekcją — Życie kolekcji – ekspozycja, porządkowanie kolekcji, linie rozbudowy

ŻYCIE KOLEKCJI – EKSPOZYCJA, PORZĄDKOWANIE KOLEKCJI, LINIE ROZBUDOWY O kolekcji sztuki mówi się, że nigdy nie jest zbiorem zamkniętym i pozostaje w ciągłym ruchu. W tej „otwartej formule” można zauważyć analogię do samej figury kolekcjonera, który nieustająco poszukuje, poszerza swoje kompetencje, koryguje lub zawęża pola zakupowe.

Dynamiczna, zmienna kolekcja jest w takim ujęciu lustrzanym odbiciem rozwoju osoby, która za nią stoi.

Ta dynamika zbiorów sztuki przebiega w sposób uporządkowany. Pierwszą zasadą jest rozbudowywanie kolekcji wokół wybranych pojęć, zagadnień lub porządków formalnych. Warto zadbać o to, by każda z wybranych „linii tematycznych” (wymieńmy dla przykładu kilka: młoda polska fotografia, abstrakcja geometryczna, malarstwo akwarelowe) rozwinęła się w przynajmniej dwa lub trzy zakupione do kolekcji obiekty – dopiero wtedy można ocenić jej potencjał dla budowania całego zbioru. Druga z zasad określa cykliczną obserwację artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

61

kształtowania się kolekcji. Zapożyczając terminologię z procesów zarządzania, możemy powiedzieć, że kolekcja powstaje iteracyjnie.

Oznacza to, że w określonej częstotliwości powraca się do pytań: „czy taka kolekcja ma sens?”, „czy ten zbiór przekazuje to, co chciałem powiedzieć za pomocą sztuki”? Jeśli odpowiedź jest przecząca, kolekcjoner powinien wprowadzić korektę, zamknąć zakupy „z danej linii” lub ją zawęzić.

Pierwszą zasadą jest rozbudowywanie kolekcji wokół wybranych pojęć, zagadnień lub porządków formalnych.

myślenie kolekcją — Życie kolekcji – ekspozycja, porządkowanie kolekcji, linie rozbudowy

63

Kolejna zasada, która „wprawia kolekcję w ruch”, mówi o tym, że tak naprawdę każdej kolekcji potrzebny jest – chociażby od czasu do czasu – odbiorca. Może być to sam kolekcjoner lub szersza publiczność. To osoby, które stając naprzeciwko wyeksponowanych prac, widzą, interpretują i nazywają interakcje, które zachodzą pomiędzy obiektami. Mówiąc inaczej – „odczytują i wytwarzają historię, którą opowiada kolekcja”. Wszystko jest w oku patrzącego, jak głosi XIX-wieczna brytyjska maksyma. Dlatego właśnie ważne jest prezentowanie, zwłaszcza publiczne, prac z kolekcji. Każda ekspozycja daje zaczyn do dalszej ciekawej rozbudowy i zmiany kształtu kolekcji. Każda publiczna ekspozycja – zwłaszcza taka, za którą idzie praca kuratorska, publikacje i recenzje – buduje również materialną wartość kolekcji.

KAMILA MODEL, NA SZCZĘŚCIE, 2014, OLEJ I AKRYL NA PŁÓTNIE, 140 CM X 140 CM

myślenie kolekcją — Dominanta i konie pociągowe kolekcji

DOMINANTA I KONIE POCIĄGOWE KOLEKCJI Dobra kolekcja nie musi być idealnie zrównoważona.

Warto już na początku tworzenia zbioru założyć, że znajdą się w niej zarówno prace odgrywające pierwsze skrzypce, jaki mocniejsze, i takie, które będą tworzyły mocny „drugi szereg”.

Warto pozostawić w kolekcji niektóre z tych dzieł, które typowaliśmy jako solidnych kandydatów, a które nie spełniły pokładanych oczekiwań – będą świadkami tego, że kiedyś myśleliśmy inaczej. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

65

Grupę prac wyróżniających się pod względem wartości orazi atrakcyjności tematycznej, warsztatowej i formalnej możemy uznać trzon kolekcji. Niektórzy z kolekcjonerów nazywają taką grupę dominantą. Taka grupa Działa ona jak zaczyn dla całości zbioru – inspiruje i warunkuje kolejne zakupy, otwiera kolekcjonersko na nowe tematy.

Podczas eksponowaniau zbioru będzie przyciągać będzie najwięcej uwagi publiczności.

Kolekcja jest tworem, który rozwija się w czasie, co oznacza, że z czasem będziemy weryfikować przynależność danych prac do „grupy dominującej” i ich wpływ na zakup to, czy rzeczywiście dane obiekty pociągnęły za sobą nowe, ciekawe zakupy obiektów. Część z naszych głębokich przekonań dotyczących , że daneja pracya (że jest „wybitna”, obiektywnie bardzo ciekawa i przetrwa próbę czasu (oraz rozwój naszych kolekcjonerskich kompetencji), nie znajdzie potwierdzenia w rzeczywistości. Warto pozostawić w kolekcji niektóre z tych prac, które typowaliśmy jako solidnych kandydatów, a które nie spełniły pokładanych oczekiwań – będą działać jak świadkamiowie tego, że kiedyś myśleliśmy inaczej, a w stosunku do tego okresuże dziś mamy już więcej wiedzy.

myślenie kolekcją — Kolekcja prywatna a kolekcja korporacyjna

KOLEKCJA PRYWATNA A KOLEKCJA KORPORACYJNA Może wydawać się, że kolekcje prywatne i takie, które należą do firmy i budują jej markę, to dwa zupełnie różne twory. Tymczasem obecnie najczęściej podobnie myśli się o tych dwóch typach kolekcji. Po pierwsze – jako o sposobie budowania zajmującej historii wizualnej (czyli odpowiednio: czytelnej opowieści o marce lub opowieści o indywidualnej pasji danego kolekcjonera).

Po drugie, traktuje się je jako inwestycje, nie tylko finansowe, ale też wkład w budowanie kompetencji kulturowych, przyczynek do nauki i rozwoju. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

67

3. Kolekcja korporacyjna ma

4. Kolekcja korporacyjna jest

wielu autorów, dlatego warto

częściej oglądana przez osoby,

szczegółowo obmyślić jej

które dopiero zaczynają swoją

1. Kolekcja prywatna szybciej

klucz i dokładnie zaplanować,

przygodę ze sztuką. W związku

reaguje na zmiany (rynku,

w jaki sposób będzie przeka-

z tym warto pamiętać, że taka

popularności, zaintereso-

zywać opowieść marki (tak,

kolekcja wymaga wyjaśnienia,

wań), jest bardziej heteroge-

by w przyszłości móc jasno

by była zrozumiała nie tylko

niczna. To „bardziej osobista

uzasadnić wybory i podej-

dla jej twórców i osób, które

opowieść”.

mowane decyzje). Ważnym

podejmowały decyzje z nią

aspektem budowania kolekcji

związane. Nie zawsze będzie

2. Kolekcja prywatna częściej

korporacyjnej jest działanie

po niej oprowadzać „głowa

posiada walor dekoracyjny –

w ramach corporate culture

domu” – stąd potrzeba stwo-

myśli się o niej również w kate-

responsibility, czyli odpowie-

rzenia publikacji, filmów i opi-

goriach tego, co ma zawisnąć

dzialności firmy wobec kultu-

sów dostępnych dla tych, któ-

na ścianie, pasować do wnę-

rowego otoczenia. Tym bar-

rzy ją oglądają na własną rękę.

trza, zdobić i uzupełniać pro-

dziej warto zastanowić się,

jekt architektoniczny.

jaki segment rynku chcemy

5. Kolekcja korporacyjna jest dia-

wspierać naszymi wyborami

logiem inicjowanym pomiędzy

(i środkami), stymulując jego

zarządzającymi firmą a pra-

rozwój.

cownikami, klientami i partnerami biznesowymi. Jeśli nie zadbamy, by była ona czytelna i zrozumiała, możemy narazić się na krytyczne opinie.

MICHAŁ SIAREK

OTOCZENIE KOLEKCJONERA

otoczenie kolekcjonera — Tradycyjne instytucje rynku sztuki: galerie i domy aukcyjne oraz targi sztuki – jak z nich korzystać? Na co zwrócić uwagę?

TRADYCYJNE INSTYTUCJE RYNKU SZTUKI: GALERIE I DOMY AUKCYJNE ORAZ TARGI SZTUKI – JAK Z NICH KORZYSTAĆ?

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ?

Klasycznie rozumiany rynek sztuki można wyobrazić sobie jako sieć wzajemnie powiązanych podmiotów i instytucji, pomiędzy którymi krążą dzieła sztuki. Cyrkulacja ta prawie zawsze wiąże się ze zmianą wartości obiektów, bardzo często oznacza również zmianę właściciela danej pracy.

73

zakupów galeryjnych jest możliwość bezpośredniej rozmowy i pozyskania rzetelnych informacji o planach artystycznych interesującego nas twórcy, a także sposobność spokojnego obejrzenia kilku prac.

Domy aukcyjne

to z kolei firmy sprzedające prace, które

miały już właścicieli. Ich działalność polega na wyłuskiwaniu najciekawszych propozycji spośród prac, których chcą się pozbyć kolekcjonerzy, drobiazgowej wycenie, promocji i sprzedaży. Dużą zaletą kupowania sztuki za

Jako galerie najczęściej rozumie się prywatne firmy, które

pośrednictwem domów aukcyjnych jest swego rodzaju

prowadzą działalność wystawienniczą i sprzedażową. W prak-

certyfikacja – wyniki aukcyjne są transparentne i noto-

tyce każda z galerii pracuje z grupą kilku lub kilkunastu

wane w polskich oraz międzynarodowych serwisach zbie-

artystów – organizuje ich wystawy, przygotowuje publikacje

rających te dane. W ramach zakupów w domu aukcyjnym

poświęcone ich twórczości, inicjuje wystawy w publicznych

dostajemy dowody sprzedaży, udokumentowane zostaje

instytucjach (muzeach, galeriach), sprzedaje prace kolekcjo-

również pochodzenie pracy.

nerom. W tym kontekście głos doradczy galerzystów bardzo silnie wybrzmiewa także na poziomie tworzenia samej sztuki

Targi sztuki

– współpracują z artystami, nie tylko przeprowadzając ich

gromadzące najbardziej interesujące galerie i ich najcie-

przez zasieki rynku, ale inspirując ich, podsuwając im nowe

kawsze oferty. Takie podwójne sito oznacza, że kolek-

wątki i kierunki tworzenia. Galerie są podmiotami rynku

cjonerzy w jednym czasie mogą zapoznać się z wyjąt-

pierwotnego, co oznacza, że kupując od galerii, zazwyczaj

kowymi pracami i uzyskać panoramiczny ogląd sytuacji

stajemy się pierwszymi właścicielami pracy. Wielkim atutem

na rynku pierwotnym. Targi sztuki to również miejsce

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

to lokalne lub międzynarodowe imprezy

otoczenie kolekcjonera — Tradycyjne instytucje rynku sztuki: galerie i domy aukcyjne oraz targi sztuki – jak z nich korzystać? Na co zwrócić uwagę?

poszerzania wiedzy i wymiany doświadczeń – z reguły mają bardzo rozbudowany program wydarzeń towarzyszących, stworzony z myślą o budowaniu kompetencji zarówno u nowych, jak i doświadczonych kolekcjonerów.

Targi sztuki działają również jako swego rodzaju weryfikator – dobre galerie można poznać między innymi po tym, że regularnie uczestniczą w międzynarodowych targach sztuki.

Fundacje

działają w kilku modelach. Zasadniczo każda

fundacja skupia się na jasno wytyczonych celach statutowych, obejmujących tworzenie wartości społecznej i kulturowej. I tak np. Fundacja Artystyczna Podróż Hestii działa na rzecz promowania debiutujących twórców i ułatwiania rynkowego startu młodym artystom. Inny model fundacji to taki, który łączy kulturową wartość ze sprzedażą. Takie fundacje z reguły zarządzają spuścizną jednego artysty lub wybranej grupy artystów. W praktyce bardzo często dysponują majątkiem przekazanym przez spadkobierców. Praca fundacji to przede wszystkim działalność popularyzatorska i promocyjna, sprzedaż zazwyczaj stanowi aspekt poboczny. Nic dziwnego, ponieważ – co do zasady – materiał, którym zarządza fundacja jest bardzo cenny i ograniczony. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

75

Na marginesie warto wymienić instytucje publiczne, czyli muzea, publiczne galerie i kolekcje. Nie są to ogniwa klasycznie rozumianego rynku sztuki, ponieważ nie pośredniczą w żadnej sprzedaży. Są jednak z nim blisko powiązane jako miejsca, w których wytwarzana jest merytoryczna i kuratorska wartość – sztuka jest pokazywana, i interpretowana. W ogromnym skrócie – im częściej pokazywana jest dana praca lub dany artysta, tym większą wartość finansową można im przypisać. Często więc podczas rozmowy z przedstawicielami galerii na temat ceny danej pracy usłyszymy, że wynika ona z tego, że twórczość danego artysty była niedawno prezentowana w wyróżniającej się instytucji publicznej.

Kolekcjonerzy i kolekcje publiczne weryfikują i współtwo-

rzą rynek sztuki. Bez nich „krążenie prac” nie mogłoby się odbywać. Warto zaznaczyć, że włączenie pracy do ważnej kolekcji – prywatnej lub publicznej – również wpływa na wzrost wartości pracy i rozpoznawalność artysty.

otoczenie kolekcjonera

77 PAWEĹ FRANIK, ON HIS OWN

otoczenie kolekcjonera — Nowe instytucje sztuki: oddane galerie...

79

NOWE INSTYTUCJE SZTULI: ODDANE GALERIE ...

W ostatnich latach rozluźnił się kanon obowiązujący na rynku sztuki. Do klasycznych instytucji i podmiotów rynku dołączyły nowe, pojawiły się także nowe praktyki.

Nie można ich pominąć, analizując elementy układanki, które składają się na całościowy ogląd rynku sztuki.

Oddolne galerie

to takie twory, które zawiązują się na

zasadzie spółdzielni. Zazwyczaj tworzą je młodzi artyści, którzy chcą zaproponować nową wartość na rynku sztuki.

Tego rodzaju instytucje przełamują tradycyjny schemat galerzysta/szef – artysta/twórca, są zarządzane przez kolektyw, który tworzy sztukę, rzadziej przez jedną osobę, która również rozwija własną praktykę artystyczną. Oferta oddolnych galerii to ciekawa propozycja, jeśli szukamy prac przedstawicieli najmłodszego pokolenia. Bardzo często takie galerie są z czasem wchłaniane przez podmioty dłużej działające na rynku.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Kolekcjonerzy i kolekcje publiczne weryfikują i współtworzą rynek sztuki. Bez nich „krążenie prac” nie mogłoby się odbywać.

otoczenie kolekcjonera — Nowe instytucje sztuki: oddane galerie...

81

Self-publishing/self-management to terminy wymagające

omówienia. Jeszcze kilkanaście lat temu artysta samodzielnie zarządzający własną karierą nie byłby uznawany za gracza liczącego się na rynku sztuki. Dziś to widzenie zasadniczo się zmieniło. W dobie łatwego dostępu do publikacji i promocji swoich prac, a jednocześnie w czasach ograniczonej liczby galerii, coraz więcej artystów decyduje się na model „samostanowienia”. Rezygnując ze wsparcia galerzystów, z powodzeniem przyciągają oni uwagę kolekcjonerów. Warto przyglądać się takim działaniom i pamiętać, że artyści aktywni jako „wolne

Aukcje specjalne,

czyli aukcje charytatywne lub orga-

elektrony” również mają wiele do zaoferowania. W tym

nizowane przez fundacje na cele statutowe. To aukcje

przypadku wyjątkowo uważnie warto przeanalizować,

organizowane poza domami aukcyjnymi (czasami we

czy taki twórca pokazuje swoje prace w ciekawych insty-

współpracy z nimi). Z reguły nie wiążą się z opłatami

tucjach, czy jego sztuka trafia do dobrych kolekcji.

aukcyjnymi – umożliwiają więc korzystniejszy zakup pracy. Ciekawym wymiarem takich aukcji jest selekcja – niektóre z najbardziej prestiżowych aukcji charytatywnych definiują kanon tego, co jest głośną i obiecującą sztuką. W tym miejscu warto także zwrócić uwagę na aukcje finalistów i laureatów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, umożliwiające korzystny zakup najmłodszej sztuki, która już przyciągnęła uwagę koneserów i ekspertów.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

otoczenie kolekcjonera — Sieciowanie kolekcjonerów

SIECIOWANIE KOLEKCJONERÓW Antropolożka Margaret Mead pisała, że – w bardzo dużym uproszczeniu – równie wiele można nauczyć się od osób takich jak my, co od ekspertów. W kolekcjonowaniu właśnie taki model pozyskiwania wiedzy sprawdza się najlepiej.

Kolekcjoner zdobywa informacje i czerpie inspirację od innych kolekcjonerów.

W tym sensie kolekcjonowanie to bardzo demokratyczna praktyka. Tu nie tylko mali uczą się od dużych, ale i wielcy gracze inspirują się tymi, którzy działają na mniejszą skalę. W pewnym sensie każdy kolekcjoner ma wszystkim innym coś do zaproponowania: unikalny ogląd, panoramiczne spojrzenie na jakieś zjawisko albo erudycyjny detal, który dostępny jest tylko osobom zajmującym się bardzo wyspecjalizowanym odcinkiem sztuki.

Takie założenie przyświeca wielu klubom kolekcjonerów i stowarzyszeniom, które skupiają osoby zbierające sztukę.

Przynależność do takich organizacji daje możliwość spotkań z osobami z tego samego środowiska, udziału w panelach, a często także prezentowania swoich prac. Do najciekawszych organizacji sieciujących należą chociażby: Independent artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

83

Collectors, GAAB Collectors oraz belgijskie Art Society.

Warto obserwować ich działania, chociażby w Internecie.

Część z nich organizuje także spotkania w Polsce, publikuje raporty i rekomendacje. Warto zauważyć, że organizacje sieciujące kolekcjonerów często funkcjonują w odniesieniu do konkretnych regionów świata, skupiając zainteresowanych np. sztuką Wschodu, sztuką Nowego Kontynentu itp.

Inną platformą służącą sieciowaniu są targi sztuki. W zasadzie każdy z liczących się graczy prowadzi w ich ramach własny program dla kolekcjonerów – spotkania, pokazy specjalne, kolacje. Ciekawe działania tego typu proponuje Art Basel, ale i londyński Frieze, paryski Fiac oraz turyńska Artissima. Warto zapytać galerzystów, u których dokonywaliśmy zakupu lub znajomych doradców sztuki o możliwość dopisania do listy kolekcjonerów biorących udział w wydarzeniach specjalnych danych targów. Analogicznie organizowane są wielkie wydarzenia sztuki, takie jak biennale (na czele z weneckim) oraz weekendy galeryjne odbywające się w poszczególnych miastach. Jeszcze raz warto z mocą podkreślić, że nawet początkujący kolekcjonerzy są traktowani przez organizatorów takich wydarzeń jako ciekawi partnerzy, zachęcający do wartościowej dyskusji i wymiany wiedzy.

KRZYSZTOF MANIAK „BEZ TYTUŁU”, DRUK ATRAMENTOWY NA PAPIERZE NA PAPIERZE HAHNEMÜHLE PHOTO RAG BARYTA 315 G, 30X45 CM, 2015 R.

otoczenie kolekcjonera — Skąd jeszcze można czerpać wiedzę? Kolekcjoner w dobie post-krytyki sztuki.

87

SKĄD JESZCZE MOŻNA CZERPAĆ WIEDZĘ?

KOLEKCJONER W DOBIE POST-KRYTYKI SZTUKI. Kiedyś świat (sztuki) był nieco prostszy do zrozumienia – o artystach rzeczowo i kompetentnie pisali krytycy na łamach papierowych gazet. Szybko i merytorycznie wyławiali to, co nowe i wartościowe lub proponowali ocenę tego, co aktualnie tworzyli uznani artyści. Ich diagnozy również tworzyły wartość – w tym tę czysto merkantylną – sztuki.

Dziś krytyka sztuki w znacznej mierze przeniosła się do Internetu, a etatowych krytyków, którzy nie są powiązani z żadną galerią, nie są kuratorami lub biznesmenami, prawie nie ma. Za to wielu jest odbiorców sztuki, którzy publicznie wyrażają swoje opinie. Ot, znak czasów. Jak w dobie Internetu połapać się, czyja ocena może mieć wpływ na rozwój kariery artysty? Skąd dowiadywać się o kontekstach i znaczeniach sztuki?

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Dziś krytyka sztuki w znacznej mierze przeniosła się do Internetu, a etatowych krytyków, którzy nie są powiązani z żadną galerią, nie są kuratorami lub biznesmenami, prawie nie ma.

otoczenie kolekcjonera — Skąd jeszcze można czerpać wiedzę? Kolekcjoner w dobie post-krytyki sztuki.

Profile instagramowe innych kolekcjonerów lub

Znajdziemy na nich nie tylko zdjęcia zbiorów kolekcjonerskich, ale też zapisy wizyt w galeriach i w pracowniach artystów. To świetne źródło bardzo konkretnej wiedzy – tego, co zarejestrowało oko, odczuło serce i przeanalizował umysł innych profesjonalistów związanych ze sztuką. Warto na zdjęciach docenić nie tylko same prace, ale i inne elementy, które znalazły się w kadrze. Zaglądanie na profile kolekcjonerów pozwala na znalezienie wskazówek, jak oprawiać, eksponować i oświetlać prace. Warto zajrzeć chociażby na brawurowo prowadzone profile Clausa Buscha Risviga, brytyjskiego doradcy sztuki Nicka Campbella czy berlińczyka Alexandra Jackerta. A to zaledwie wierzchołek góry lodowej. doradców sztuki

Rokrocznie ogłaszane rankingi to ciągle praktykowana inicjatywa papierowych gazet i magazynów – coś, co ostało się w świecie „post-papierowej krytyki”.

Warto wymienić tu chociażby Power 100 „ArtReview” czy, z polskiego podwórka, Kompas Sztuki „Rzeczpospolitej”.

W obu przypadkach można mieć zasadnicze uwagi, co do metodologii i sposobu przekładania zjawisk sztuki Rankingi

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

89

na skalę ilościową, natomiast zdecydowanie warto śledzić zmiany zachodzące w stosunku do poprzednich lat.

Przesunięcia, dynamika wzrostu lub spadku – to elementy, które szczególnie warto wziąć pod kolekcjonerską lupę.

Wspomniany ranking Power 100 jest o tyle ciekawy, że obejmuje również ludzi sztuki – galerzystów, krytyków, a nawet filozofów. Warto zainteresować się tym, co wyróżnieni w rankingu piszą lub chociażby obejrzeć ich profile na Instagramie.

Wyważone i certyfikowane źródło wiedzy na tematy związane przede wszystkim z inwestycyjnym wymiarem sztuki. Wybitnym źródłem ekspertyzy jest wydawany co roku raport UBS i Art Basel dotyczący rynku sztuki. Warto zwrócić również uwagę na raporty Knight Frank w zakresie przestrzeni mieszkalnej i biurowej, a kontekstowo – na raport KPMG dotyczący rynku luksusowego w Polsce (na razie niezgłębiający jeszcze tematu sztuki). Niezwykle ciekawy jest raport dotyczący polskiego rynku sztuki, przygotowany w 2018 przez Artinfo.pl.

Raporty

otoczenie kolekcjonera — Wątki prawne i finansowe

WĄTKI PRAWNE I FINANSOWE Żeby kolekcja mogła spełnić pokładane w niej nadzieje inwestycyjne, musi podlegać określnym rygorom formalnym. Oznacza to między innymi zabezpieczenie tytułów własności, certyfikatów oraz umiejętne wykorzystanie tego, co oferuje rynek w zakresie instrumentów finansowych.

Zacznijmy od finansów. Ceny prac kupowanych w dużych galeriach najczęściej wyrażone są w kwocie netto – należny podatek VAT różni się w zależności od kraju i wariantu sprzedaży (np. na zagranicznych targach).

Mniejsze galerie często są płatnikami VAT- marża, co oznacza, że na oferowanych przez nie dowodach sprzedaży nie ma osobno wyszczególnionego podatku VAT. W polskim systemie podatkowym podatek VAT związany z inwestycjami w sztukę nie podlega odliczeniom. Jeśli kupujemy prace bezpośrednio od artysty, powinniśmy podpisać umowę kupna-sprzedaży, która nie rodzi obowiązków podatkowych po stronie kupującego.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

91

Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że część z pośredników oferujących kupno dzieł sztuki daje możliwość skorzystania z takich instrumentów, jak leasing – ma on zastosowanie zwłaszcza w obrocie antykami i sztuką dawną.

Lustrzanym odbiciem dokumentu poświadczającego własność, czyli faktury VAT, faktury VAT marża lub umowy kupna-sprzedaży, jest certyfikat danej pracy. W polskich warunkach system certyfikacji różni się w zależności od tego, czy mówimy o współczesnym dziele sztuki, czy o pracy wykonanej przed 2000 rokiem. W przypadku obiektów najnowszych sprzedawca lub artysta wystawia certyfikat poświadczony własnym podpisem. Każdy podmiot pracuje z własnym wzorem takiego certyfikatu, ale w standardowym formacie znajduje się zdjęcie i dokładny opis fizyczny pracy (technika, format, podłoże). Jeśli w przyszłości podejmiemy decyzję o odsprzedaży pracy, będziemy poproszeni o certyfikat. Jego brak nie jest oczywiście dyskwalifikujący, ale bywa, że nieco utrudnia przeprowadzenie transakcji. W przypadku prac starszych, w szczególności wykonanych przed 1989 rokiem, potrzebny jest certyfikat wystawiony przez spadkobierców artysty, pośrednika, a bardzo często również certyfikat

otoczenie kolekcjonera — Wątki prawne i finansowe

93

poświadczający autentyczność danego dzieła sporządzony przez eksperta. Dobrze, jeśli ten ostatni powstanie w oparciu o laboratoryjną analizę obiektu. Zarówno w przypadku dzieł sztuki współczesnej, jak i prac historycznych, idealna sytuacja to taka, gdy w certyfikacie ujęta została proweniencja, czyli informacje dotyczące wystaw, na których pokazywana była praca lub kolekcji, których była częścią. Proweniencja buduje wartość obiektu i minimalizuje ryzyko, że dzieło sztuki niewspółczesnej jest falsyfikatem.

Problematyczną kwestią formalną może okazać się wywóz pracy za granicę. Obecne przepisy w tej kwestii reguluje Ustawa z dn. 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i jej nowelizacje oraz Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 18 kwietnia 2011 r. w sprawie wywozu zabytków za granicę.

Obowiązują m.in. kryteria wieku pracy. Co do zasady, prace starsze niż 50 lat podlegają zakazowi wywozu.

Warto skonsultować transport pracy za granicę z prawnikiem wyspecjalizowanym w kwestiach związanych z obrotem dziełami sztuki. ŁUKASZ PATELCZYK LIGHT 120X100 2015

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

POŻYTYKI ZWIĄZANE Z KOLEKCJONOWANIEM

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Kolekcjoner – marka osobista

KOLEKCJONER – MARKA OSOBISTA Budowanie kolekcji wpływa nie tylko na rozwój karier artystycznych i zainteresowanie wybranymi kierunkami sztuki pole sztuki, windując kariery artystyczne oraz generując zainteresowanie wybranymi kierunkami sztuki.

Zbiór sztuki zmienia wpływa też na sposób, w jaki odbierany jest jej twórca. Czy też,Inaczej mówiąc – kolekcja efektywnie pracuje na jego markę osobistą.

Dziś o marce osobistej myśli się jako o zbiorze wyobrażeń, interpretacji, motywacji i możliwości, które są nam społecznie przypisywane. Kategoria ta obejmuje sposoby odczytywania nas przez innych ludzi oraz praktyczne pożytki osobiste i zawodowe, które mogą płynąć z tego zasobu. Żeby marka osobista działała, była silna i spójna, musi iść w parze z rozwojem osobistym, edukacją, nabywaniem nowych kompetencji, a także być zakorzeniona w wartościach – nie tylko tych deklarowanych, ale również tych, które realnie wciela się w życie. Rola kolekcjonera nie kończy się na wymienianiu nazwisk artystów, których prace gromadzi, ale sięga o wiele głębiej. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

97

Związana jest z wieloma decyzjami: jak prace są prezentowane, katalogowane, jakie jest ich życie w kolekcji, gdzie ostatecznie mają trafić (również po śmierci kolekcjonera).

Kolekcje nie muszą być duże i spektakularne, by kreować markę osobistą ich właściciela. Wystarczy, że będą przemyślane i spójne z wartościami wyznawanymi przez kolekcjonera.

Można łączyć pasję kolekcjonowania z wyrachowanym założeniem, że powstająca kolekcja ma służyć wykreowaniu lub wzmocnieniu własnego wizerunku w kręgach prywatnych czy zawodowych. Nie ma w tym nic złego. Jak zatem wznieść się na wyżyny kolekcjonowania? Ot, chociażby naśladując największych admiratorów sztuki, chwaląc się zakupami za pośrednictwem mediów społecznościowych, bywając na wernisażach i imprezach kolekcjonerskich, rozmawiając z kolekcjonerami. Polityka fake it, till you make it wydaje się ciekawym pomysłem na zapoczątkowanie kolekcjonerskiej praktyki i stawianie pierwszych kroków w budowaniu wizerunku kolekcjonera. Mówimy serio.

NATALIA BAŻOWSKA

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Co znaczy dziś mecenat? Jaki jest wpływ kolekcjonerów na pole sztuki?

CO ZNACZY DZIŚ MECENAT? JAKI JEST WPŁYW KOLEKCJONERÓW NA POLE SZTUKI?

101

KSZTAŁTOWANIE KARIER ARTYSTYCZNYCH

Prosty i często pomijany aspekt kolekcjonerskiego mecenatu. Decydując się powołać do życia kolekcję sztuki, uru-

Choć od XV-wiecznej Florencji dzieli nas wiele, i dzisiejsi kolekcjonerzy aktywnie współtworzą rzeczywistość społeczną, ekonomiczną i tę związanymi z wartościami symbolicznymi. Słowo mecenas wydaje się zupełnie adekwatne w odniesieniu do tych, którzy kolekcjonują sztukę – nawet na stosunkowo niewielką skalę. Ich wybory i inwestycje wyznaczają kształt pola sztuki i przekładają się na wiele innych zjawisk.

chamiamy transfer środków, który w szerszej perspektywie przekłada się na umożliwienie twórcom prowadzenia pełnych artystycznych karier, a nie podejmowanie innych życiowych aktywności. W ogromnym uproszczeniu – gdyby nie kolekcjonerzy, nie byłoby artystów. W tym sensie gest włączenia do kolekcji aktywnie współtworzy obieg sztuki i bieżącą produkcje artystyczną. Dzięki istnieniu kolekcji sztuka może się rozwijać.

WZROST WARTOŚCI PRAC

WZMACNIANIE SIŁY GALERII

Włączenie prac danego artysty do ważnej kolekcji lub,

Analogicznie do wspierania karier artystycznych, każdy

jeszcze częściej, do kilku znaczących kolekcji w niedłu-

zakup kolekcjonera w galerii buduje siłę galerii. Siłę

gim czasie bezpośrednio przekłada się na zainteresowa-

rozumianą nie tylko jako kondycja ekonomiczna, ale

nie szerszej grupy kolekcjonerów. To zaś z kolei nawet

jako zdolność tworzenia nowych, ciekawych wystaw,

w krótkim okresie może trwale podnieść wycenę prac

inwestowanie w targi i istnienie w międzynarodowym

określonego twórcy lub twórców.

obiegu. W tym sensie mecenasi-kolekcjonerzy mają wpływ na pączkowanie nowych pomysłów kuratorskich, nowych trendów w wystawiennictwie, nowych zjawisk galeryjnych.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Co znaczy dziś mecenat? Jaki jest wpływ kolekcjonerów na pole sztuki?

103

BUDOWANIE PUBLICZNYCH KOMPETENCJI

Kolekcjonerzy, którzy podejmują działania związane z promowaniem swoich kolekcji – publikują, eksponują, organizują otwarte spotkania – aktywnie kształtują umiejętności patrzenia na sztukę i poszerzają wiedzę swojego audytorium.

EMPLOYER BRANDING

Szczególnie ciekawym wymiarem mecenatu jest ten związany z kolekcjami korporacyjnymi. Inwestowanie

Słowo mecenas jest adekwatnew odniesieniu do tych, którzy kolekcjonują sztukę – nawet na niewielką skalę.

w sztukę w kontekście budowania marki zazwyczaj łączy się z określonym sposobem mówienia o niej do pracowników firmy. To często niezwykle ciekawe i wizjonerskie działania edukacyjne, które przyciągają do pola sztuki nową publiczność, a pracownikom firmy dają realną wartość związaną z kompetencjami kulturowymi.

BUDOWANIE KANONU

Na koniec jeszcze słowo we florenckiej, XV-wiecznej poetyce. To, co znajdzie się w kolekcjach prywatnych sztuki współczesnej dziś, zostanie przekazane kolejnym pokoleniom jako zapis sumy osiągnięć, możliwości artystycznych fascynacji naszych czasów. Każdy gest włączenia pracy do kolekcji jest w tym sensie krokiem do zbudowania definicji tego, co dziś w sztuce najważniejsze.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Kapitał kulturowy

105

KAPITAŁ KULTUROWY O kolekcjonowaniu bardzo często mówi się przede wszystkim w kategoriach kapitału – jego pomnażania, przechowywania, a jeśli źle ulokowało się środki – jego straty. Tymczasem zbiór sztuki to również narzędzie do nabywania tworzenia kapitału kulturowego, i żaden odpowiedzialny kolekcjoner nie powinien pomijać tego wymiaru zwrotu poniesionych kosztów.

Zwłaszcza, że ten potrafi być on naprawdę znaczący.

Co toCzym jest kapitał kulturowy? To suma kompetencji, świadomych doświadczeń, gustu, znajomości konwencji, która może wyrażać może się między innymi w posiadanych dobrach kultury. Kapitał kulturowy w procesie kolekcjonowania nabywany jest wtedy, kiedy otwieramy się na wiedzę przekazywaną przez ekspertów, galerzystów i, artystów. Warunkiem wytwarzania kapitału kulturowego jest interakcja. Sam kapitał zamyka się we wprowadzanych do kolekcji obiektach jak w kapsułach. Prace artystów są stają się w takim ujęciu rodzajem wehikułów dla kapitału., ale tTak naprawdę jednak w samym pojęciu chodzi onajważniejsze jest to, co poprzedza samą decyzję zakupową artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Warunkiem wytwarzania kapitału kulturowego jest interakcja.

– nabycie kompetencji, zrozumienie języka sztuki i możliwość opowiedzenia o sztuce oraz. I to, co następuje po wprowadzanie obiektu do kolekcji: – umiejętność życia ze sztuką, jej publicznego prezentowaniea, pogłębiania wiedzy o wybranych obszarach sztuki.

Socjologowie od lat 80. XX wieku posługują się kategorią kapitału kulturowego, by podkreślić, że w wyniku kontaktów społecznych wytwarza się i jest przekazywana (na przykład w gronie koneserów lub w transferze międzygeneracyjnym) określona wartość lub zasób kompetencji. Działają one jak rodzaj przywileju, wyróżnika na tle społecznym, a jeśli są skumulowane –- jak bilet członkowski wstępu do wąskiego i wyróżniającego się elitarnego grona.

MARCIN ZAWICKI 3

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Rezygnacja z części kolekcji – jak zwrócić prace rynkowi? Poczucie zysku

109

REZYGNACJA Z CZĘŚCI KOLEKCJI – JAK ZWRÓCIĆ PRACE RYNKOWI? POCZUCIE ZYSKU

DOM AUKCYJNY Sprzedaż przez dom aukcyjny to zarazem

Jak w sytuacji, kiedy podjęliśmy decyzję o uszczupleniu zbioru sztuki o wybrane prace, myśleć o ich sprzedaży? Jak odpowiedzialnie oddać je innym kolekcjonerom lub podmiotom działającym na rynku sztuki? Warto myśleć o tym procesie jako o przestrzeni na sprawdzenie swoich oczekiwań wobec pracy i możliwości podsumowania, czy spełniła ona pokładane w niej nadzieje. W zależności od wybranego przez nas sposobu sprzedaży zyski – zarówno te ekonomiczne, jak i te długofalowe, symboliczne – mogą być różne.

nemu, który wycenia ją szacunkowo, proponując estyma-

najbardziej transparentny i obarczony niepewnością sposób sprzedaży. Przedstawiamy pracę domowi aukcyjcję wyrażoną przedziałem cenowym. Licytacja zazwyczaj zaczyna się z poziomu niższego niż estymacja, co jest zachętą dla kupujących. Możemy zastrzec minimalną cenę sprzedaży. W praktyce bardzo trudno jest trafnie przewidzieć pułap cenowy, który osiągnie praca i ocenić, czy rzeczywiście będzie licytowana wysoko. Prowizja od sprzedaży wynosi kilkanaście procent.

POŚREDNICY

Podobnie jak galerzyści doskonale wiedzą,

Jeśli chcemy sprzedać pracę, którą

co w trawie piszczy i kto może być zainteresowany zaku-

zakupiliśmy bezpośrednio od galerii, dobrą praktyką

pem danej pracy. Dobry pośrednik dba o to, by kupu-

jest zwrócenie się pod ten sam adres z pytaniem o pro-

jący nabywał pracę w celach kolekcjonerskich (czyli nie

ponowany model sprzedaży. Galerzyści bardzo często

wypuszczał jej bezpośrednio po zakupie na rynek) oraz

doskonale wiedzą, który z innych kolekcjonerów był

ale odpowiedzialny za bezpieczeństwo transakcji. Marża

bliski zakupu wybranego obiektu, kto spośród ich klien-

pośrednika zaczyna się od 10% wartości pracy.

POWRÓT DO GALERII

tów wypatruje określonych prac na rynku. Zaproponują adekwatną wycenę i mogą pośredniczyć w sprzedaży, dbając o to – jeśli tylko jest to możliwe – by cena była wyższa niż pierwszego zakupu. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Rezygnacja z części kolekcji – jak zwrócić prace rynkowi? Poczucie zysku

WYMIANA KOLEKCJONERSKA Dość powszechnym rozwiąza-

niem, zwłaszcza w przypadku prac w edycji (np. fotograficznych, graficznych) i na papierze, jest wymiana kolekcjonerska, w ramach której pozbywamy się prac, które przestały pasować do profilu kolekcji i w zamian za nie otrzymujemy na własność wybrane prace innego kolekcjonera o podobnej wartości, bez wymiany gotówkowej. To sposób budowania kolekcjonerskiej wspólnoty, dający możliwość partnerskiego spotkania z drugą osobą i możliwość spojrzenia jej oczami na sztukę i obiekty, które do tej pory znajdowały się w naszych zbiorach.

Zupełnie innym rozwiązaniem – niekomercyjnym i niezwiązanym z rynkiem sztuki, ale z jej polem – jest donacja,

czyli przekazanie prac w darze wybranej instytucji

kultury. W polskich warunkach jest to praktyka, która dopiero się rozwija (napotykając całkiem sporo przeszkód formalno-prawnych). Na pewno jednak, jeśli zależy nam na zwrocie w postaci wartości mecenackich, warto rozważyć ten sposób eliminowania wybranych prac z kolekcji i zwrócić się do wybranych instytucji z zapytaniem, czy dane obiekty byłyby dla nich interesujące pod względem kolekcjonerskim. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

EWA JUSZKIEWICZ

111

pożytyki związane z kolekcjonowaniem — Co jeszcze można zrobić z kolekcją? Budowanie wartości: wystawiennictwo, depozyty, publikacje

CO JESZCZE MOŻNA ZROBIĆ Z KOLEKCJĄ?

BUDOWANIE WARTOŚCI: WYSTAWIENNICTWO, DEPOZYTY, PUBLIKACJE Wartość kolekcji – rozumiana zarówno w kategoriach ekonomicznych, jak i szerszej – jako wartość kulturowa – wzrasta, jeśli kolekcja pozostaje w ruchu, a kolekcjoner wykonuje wokół zgromadzonych obiektów określone działania. Można o takich praktykach myśleć w jak o dodatkowej inwestycji, która zwróci się w przyszłości.

Wartość kolekcji wzrasta, jeśli kolekcja pozostaje w ruchu. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Pierwsze, a zarazem podstawowe działanie tego typu obejmuje wszelkie inicjatywy wystawiennicze – rozumiane zarówno jako monograficzne prezentacje kolekcji, jak i udostępnianie prac z kolekcji na wystawy gromadzące dzieła z różnych zbiorów. Każda taka publiczna ekspozycja będzie budować rozpoznawalność pracy i tworzyć jej historię, co bezpośrednio przekłada się na wycenę obiektu.

Udostępnienie dzieła na wystawę najczęściej łączy się również z umieszczeniem w identyfikacji ekspozycji informacji, z jakich prywatnych zbiorów pochodzi, co z kolei buduje markę całej kolekcji. Czyli, mówiąc prościej, każdy z oglądających będzie mógł odnaleźć na plakietce z podpisem nazwisko kolekcjonera. Analogicznie działają depozyty, czyli długoletnie formy udostępniania pracy wybranej instytucji.

Osobnym sposobem budowania wartości kolekcji jest działalność publikacyjna, często połączona z realizacją szerszych inicjatyw edukacyjnych – spotkaniami, panelami dyskusyjnymi, studio visits. W perspektywie krótkoterminowej generują one dodatkowe nakłady i są dużym wysiłkiem, warto jednak o nich pomyśleć jako o narzędziach służących budowaniu wartości zbioru.

113

CHECKLISTY

checklisty

117

— CHECKLISTA: JAK WYSTARTOWAĆ?

— CHECKLISTA: KOLEJNE KROKI

— CHECKLISTA DLA TYCH, KTÓRZY ZOSTALI RZUCENI NA GŁĘBOKĄ WODĘ (DZIEDZICZĄ KOLEKCJĘ, WDRAŻAJĄ SIĘ

1. Oglądaj

1. Zadbaj o miejsce

2.

Zastanów się nad formułą

2.

Konserwacja

1.

Odcyfruj znaczenia

3.

Wyznacz budżet

3.

Certyfikaty i inne dokumenty

2.

Zmapuj potencjały

4.

Wytypuj potencjalne zakupy

4.

Wytypuj potencjalne zakupy

3. Pamiętaj, że dobra kolekcja nigdy

5.

Podejmij decyzję i kupuj

5.

Podejmij decyzję i kupuj

6.

Posłuchaj, co mówi kolekcja

6.

Posłuchaj, co mówi kolekcja — CHECKLISTA DLA ZAAWANSOWANYCH

1.

Podsumuj profil swojej kolekcji

1.

Powinności dojrzałego kolekcjonera

2.

Przełam kolekcję

2.

Popularyzacja

3.

Oszacuj wartość

3.

Starzy/młodzi

rynek wtórny

5. aurabilia.com

nie jest zamknięta

— CHECKLISTA DLA ŚREDNIOZAAWANSOWANYCH

4. Zastanów się, jak wykorzystać

artystycznapodrozhestii.pl

DO ZARZĄDZANIA, KUPILI CAŁY ZBIÓR)

Dokształcaj się i sieciuj

checklisty — Checklista: jak wystartować?

CHECKLISTA: JAK WYSTARTOWAĆ?

First things first – jak mawiają niektórzy. Początek budowania kolekcji to jeden z najtrudniejszych i najbardziej emocjonujących momentów w przygodzie ze sztuką. Warto pamiętać o kilku zasadach, które pomogą skupić się na najważniejszych decyzjach, uporządkować cele i ominąć pierwsze rafy.

119

1. O glądaj Zanim zaczniesz

2. Zastanów się nad formułą

3. Wyznacz budżet Zastanów się,

rozważać zakup konkret-

Prace na papierze, czy nowe

ile możesz i chcesz wydać.

nego dzieła, poobserwuj

media? A może temat, który

Warto zaplanować od razu

sztukę w szerszym kontek-

jest ci bliski (np. abstrakcja

roczny budżet i wyznaczyć

ście. Załóż czas, w którym

geometryczna, portret)? Na

częstotliwość zakupów (na

będziesz przyglądał się temu,

początku dobrze jest stworzyć

przykład co kwartał). To mogą

co kiełkuje w obiegu sztuki

klucz, który pozwoli określić,

nie być dobre wieści, ale magia

– nowym wystawom w gale-

co w pierwszej kolejności

kolekcjonowania wytwarza się

riach komercyjnych, ekspo-

chcemy kolekcjonować. Nawet

podczas cyklicznych zaku-

zycjom w muzeach. Na dobry

jeśli w przyszłości będziemy

pów. Za kolejnymi podejmo-

początek powinny wystar-

posługiwać się nim mniej

wanymi decyzjami podąża

czyć 2-3 miesiące. W takim

rygorystycznie, w pierwszym

wzrost świadomości, a co za

okresie jako czujny obserwa-

okresie pomoże on zawęzić

tym idzie – weryfikacja, czy

tor zdołasz dostrzec pojawia-

pole poszukiwań i pogłębić

wybór rzeczywiście był dobry.

jące się regularności – przede

analizę. Na tym etapie nie

Skokowo wzrastają też kom-

wszystkim w twoim odbiorze.

warto się rozpraszać. Większy

petencje w samym spojrzeniu

To może być czas, w którym

pożytek przyniesie gruntowne

na sztukę. Wyrażają się one

znajdziesz swoich pierwszych

przyjrzenie się wybranemu

chociażby w odpowiedziach

faworytów lub definitywnie

wycinkowi pola sztuki.

na pytania: czy dana praca

odrzucisz to, czego nie chcesz

jest najlepszą pracą wybra-

kolekcjonować.

nego artysty? Czy ma szansę porwać cię nie tylko dziś, ale i za 10 lat?

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

checklisty — Checklista: jak wystartować?

121

4. Wytypuj potencjalne zakupy Zanim podejmiesz decyzję dotyczącą zakupu konkretnego dzieła, zawęź swój wybór do listy 3-5 propozycji. Koniecznie obejrzyj wszystkie prace na żywo – na wystawie przedaukcyjnej, w galerii lub u doradcy sztuki.

5. P odejmij decyzję i kupuj

6. Posłuchaj, co mówi kolekcja Po

Zastanów się, czy prace, które

3-4 zakupach warto przyjrzeć

oglądasz:

się pączkującej kolekcji „z lotu ptaka”. Wyeksponuj swoje

— mają szansę znaleźć się w sze-

nabytki obok siebie i zastanów

rokim obiegu sztuki (są pra-

się, jakie relacje się pomiędzy

cami artysty, który jest lub

nimi tworzą – czy są do sie-

będzie pokazywany w uzna-

bie podobne, czym się różnią

nych instytucjach i galeriach);

oraz którą z prac uważasz za

— są dziełami wyróżniającymi

najlepszy wybór. Te refleksje

się w dorobku danego artysty;

przydadzą się w przyszłości

— szybko ci się nie znudzą.

i pozwolą ci wejść na kolejny poziom kolekcjonerskiego

Na tym etapie nie myśl o zysku

zaawansowania.

finansowym – na to kryterium przyjdzie jeszcze czas.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

MAREK RACHWALIK, LOGO I MASKOTKI WIEJSKIEJ KAPELKI NU METALOWEJ Z MŁODĄ DZIEWCZYNĄ NA WOKALU

checklisty — Checklista: kolejne kroki

CHECKLISTA: KOLEJNE KROKI Po pierwszych zakupach przychodzi czas na pogłębioną refleksję i podjęcie kolejnych kroków rozwijających praktykę kolekcjonerską. Na tym etapie, by wspomóc swoje działania, warto zastosować się do kilku reguł.

123

1. Zadbaj o miejsce Nie zawsze

2. Konserwacja Kiedy kolekcja

uszkodzić. Warto zawczasu

idealnym miejscem do eks-

rzeczywiście zaczyna być

zminimalizować ryzyko zwią-

ponowania sztuki jest ściana.

kolekcją, a więc obejmuje

zanych z tym strat. Wszystkie

Sposób prezentowania obiektu

od kilku do kilkunastu prac,

prace w kolekcji powinny być

kolekcjonerskiego jest uwa-

które częściowo przechowy-

odpowiednio zabezpieczone

runkowany przez medium

wane są w magazynie (choćby

– oprawione, opakowane. Po

i jego fizyczne ograniczenia.

domowym), a częściowo pre-

sezonie grzewczym prace na

Jeśli kolekcjonujemy sztukę na

zentowane (np. na ścianie),

papierze lub na płótnie mogę

papierze, warto zastanowić się

zaczynamy zdawać sobie

się pofalować lub poluzować

nad jej prezentacją w miejscu

sprawę, że obiekty sztuki

na blejtramie. Jeśli masz jakie-

z ograniczonym dostępem do

to nie tylko wizualne opowie-

kolwiek pytania dotyczące ich

światła dziennego lub całko-

ści, elementy dorobku artysty,

konserwacji – zgłoś się do

wicie zaciemnionym. Inny pro-

lokata kapitału, ale też po pro-

galerii lub artysty. Podpowie

blem, który na początku może

stu przedmioty. Materia, która

on, jak rozbić kliny lub jak ina-

wydawać się abstrakcyjny,

podlega starzeniu i może się

czej zadbać o prace.

pojawia się po pierwszych kilku lub kilkunastu zaku-

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

pach – jak pomieścić kolek-

3. Certyfikaty i inne dokumenty Wartość dzieła dyktowana jest

cję? Jeśli zbiór rozrósł się tak,

m.in. jego proweniencją. Koniecznie zadbaj o to, by nie zgubić

że przerasta nasze możliwości

żadnego z certyfikatów, które dostaniesz przy zakupie danej

ekspozycyjne, warto zadbać

pracy. Warto również przechowywać rachunki i inne dowody

o przestrzeń magazynową

sprzedaży. Jeśli wypożyczasz pracę na wystawę, dołącz infor-

i pokazywać prace rotacyjnie.

mację o wypożyczeniu do swojej dokumentacji.

125

NATALIA BAŻOWSKA 2

checklisty — Checklista dla średniozaawansowanych

127

CHECKLISTA DLA ŚREDNIOZAAWANSOWANYCH Okres okrzepnięcia w kolekcjonowaniu to ciekawy czas.

Z jednej strony pojawia się bonus w postaci wiedzy, kompetencji, pewności tego, „o co nam chodzi”. Z drugiej – łatwo popaść w rutynę.

Dlatego w tym miejscu raz jeszcze warto zastosować się do kilku wskazówek.

prace spełniły pokładane

2. Przełam kolekcję Większość

w nich nadzieje. Czy ukła-

ciekawych kolekcji mimo

dają się w spójną opowieść?

wszystko nie koncentruje się

Czy wszystkie mają dla ciebie

rygorystycznie wokół jednego

wartość emocjonalną? Warto

tematu lub medium. Dlatego

wytypować te prace, które

na tym etapie warto rozwa-

w znaczący sposób wyróżniają

żyć rozpoczęcie nowej linii

się jako słabsze, mniej ciekawe

kolekcji lub stworzenie kilku

lub po prostu inne – niepasu-

podzbiorów tematycznych.

jące do zbioru np. tematycz-

Najlepiej takich, które się

nie – i zacząć oswajać się

zazębiają. Przykładowo, jeśli

z perspektywą ich sprzedaży.

zbieramy fotografię ekspery-

1. P odsumuj profil swojej kolek-

Czasami jednak wskazane jest

mentalną z lat 70., może zain-

Obejrzyj krytycznie swoje

ocalenie jednego lub dwóch,

teresować nas również tkanina

zbiory, przypomnij sobie pier-

niekoniecznie świetnych,

z tego czasu, która wykorzy-

wotne motywacje i począt-

wyborów z początku kolekcjo-

stuje podobne efekty formalne

kowe pomysły na tworzenie

nowania – to pamiątki tego,

oparte na rozwiązaniach gra-

kolekcji. Teraz, po kilkudzie-

jak kiedyś myśleliśmy i co nam

ficznych i kontraście.

sięciu zakupach, prawdopo-

się podobało. Jednocześnie,

dobnie patrzysz na swój zbiór

w zestawieniu z najnowszymi

zupełnie inaczej. To dobry

zakupami, papierek lakmu-

moment, żeby zastanowić

sowy naszego rozwoju jako

się, czy rzeczywiście wybrane

kolekcjonerów.

cji

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

checklisty — Checklista dla średniozaawansowanych

129

3. O szacuj wartość Szacowanie

5. D okształcaj się i sieciuj

zdarza się, że dopiero w takim

wartości prac, które chcesz

Kolekcjoner nie jest samotną

obiegu poznajemy naprawdę

wykluczyć ze swojej kolek-

wyspą, działa w otoczeniu

ciekawe oferty lub mamy moż-

cji, nie będzie proste, ale –

innych kolekcjonerów. Co

liwość wysłuchania fachowej

zanim poprosisz o pomoc

więcej – pojęcie dobrej prak-

diagnozy rynku.

eksperta – spróbuj samemu

tyki i tego, co do niej należy,

zmierzyć się z tym zadaniem.

wytwarza się w sieci. Dlatego

Przejrzyj wyniki aukcyjne arty-

4. Zastanów się, jak wykorzy-

też ważne jest, żeby dzielić

sty i poszukaj wyceny analo-

stać rynek wtórny

Rozważ,

się swoimi doświadczeniami

gicznych prac, np. z tej samej

w jaki sposób chcesz sprze-

w gronie profesjonalistów.

wystawy lub z tej samej serii.

dać prace, które nie pasują

Zdecydowanie warto dołączyć

już do twojej kolekcji. Rynek

do organizacji skupiających

aukcyjny wydaje się – co do

kolekcjonerów (chociażby

zasady – lepiej funkcjono-

Independent Collectors), brać

wać przy sprzedaży starszych

udział w spotkaniach (np.

dzieł. Jeśli praca kupowana

w ramach targów Art Basel czy

była w galerii, dobrą praktyką

Frieze), spotykać się z innymi

jest zwrócenie się w pierwszej

kolekcjonerami oraz tymi, któ-

kolejności do galerzysty z infor-

rzy zawodowo przyglądają się

macją, że chcemy pozbyć się

kolekcjonerstwu, czyli dorad-

obiektu i zapytaniem, czy któ-

cami sztuki. Takie spotkania

ryś z innych kolekcjonerów

to wymarzone źródło inspiracji

byłby nią zainteresowany.

i skarbnica informacji. Często

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

checklisty — Checklista dla zaawansowanych

131

CHECKLISTA DLA ZAAWANSOWANYCH Bycie jednym z kolekcjonerskich tuzów zobowiązuje. Chociażby do dalszej pracy i doskonalenia swoich kompetencji w obszarze sztuki. Równie ważne jest jednak dzielenie się tym, co wypracowaliśmy.

artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

2. Popularyzacja Ciekawa, rozbu-

3. Starzy/młodzi Nawet jeśli twoja

dowana kolekcja to mnóstwo

kolekcja ma określony pro-

opowieści, które można prze-

fil, np. koncentruje się wokół

kazywać, nie tylko za pomocą

sztuki starszej niż współcze-

wystaw. Repertuar możliwości

sna, warto otworzyć się rów-

jest dużo szerszy: publikacje,

nież na najmłodszy głos. Bycie

1. P owinności dojrzałego kolek-

materiały filmowe, wizyty stu-

dobrym kolekcjonerem wiąże

Dobra kolekcja pra-

dyjne – to wszystko będzie

się z umiejętnością trafnego

cuje i jest w ruchu. Oznacza

wpływać na rozpoznawalność

typowania młodych twórców,

to między innymi, że powinna

kolekcji. Warto także zapra-

którzy zasługują na stymulację

być pokazywana. Bycie w eks-

szać zewnętrznych ekspertów,

z rynku. Warto pamiętać, że

traklasie kolekcjonerów nie-

w tym innych kolekcjonerów

twoje zainteresowanie takim

mal automatycznie łączy się

– ich spojrzenie na naszą

artystą lawinowo pociągnie za

z pomysłem na program wysta-

kolekcję może być pomocne

sobą kolejne zapytania, a co za

wienniczy związany z kolekcją.

w wydobyciu dodatkowych

tym idzie – sprowokuje innych

To nie tylko kwestia kulturo-

treści, nowych sensów.

kolekcjonerów do zakupu jego

cjonera

wej odpowiedzialności – każda

prac. Decydując się na włą-

kolejna, dobrze przygotowana

czenie do swojej kolekcji mło-

prezentacja, podnosi wartość

dej lub aktualnej sztuki, nie

finansową kolekcji, buduje jej

tylko ją urozmaicasz, ale też

wiarygodność i zakorzenia

zyskujesz realny wpływ na to,

w świadomości społecznej jej

co za kilka lat zostanie uznane

proweniencję.

za kanon obecnych czasów.

checklisty

133

KAROLINA BIELAWSKA

checklisty — Checklista dla tych, którzy zostali rzuceni na głęboką wodę (dziedziczą kolekcję, wdrażają się do zarządzania, kupili cały zbiór)

CHECKLISTA DLA TYCH, KTÓRZY ZOSTALI RZUCENI NA GŁĘBOKĄ WODĘ (DZIEDZICZĄ KOLEKCJĘ, WDRAŻAJĄ SIĘ DO ZARZĄDZANIA, KUPILI CAŁY ZBIÓR) Bycie spadkobiercą kolekcji, jej managerem lub inwestorem „gotowej kolekcji” to duże wyzwanie.

Trudności pojawiają się na każdym kroku, a odpowiedzialność jest wprost proporcjonalna do wielkości zbioru. Jak z sukcesem przedrzeć się przez te kolekcjonerskie zasieki?

2. Zmapuj potencjały Drugi krok

3. Pamiętaj, że dobra kolekcja nigdy

to nałożenie współczesnej

nie jest zamknięta Obcowanie

wiedzy na to, czego dowie-

z „gotową kolekcją” może

dzieliśmy się o kolekcji. Może

wiązać się z pokusą potrak-

okazać się, że obecnie któraś

towania jej jako zamkniętego

z prac ma dużo większą war-

zbioru. Tymczasem cechą każ-

tość – finansową lub symbo-

dej kolekcji jest to, że nie jest

1. Odcyfruj znaczenia Pierwsza

liczną – niż w czasie, kiedy

skończona. Frapujący, dobrze

lekcja do odrobienia polega

została kupiona. Warto zasta-

konstruowany zbiór można

na drobiazgowej analizie przy-

nowić się, czy nie rozwinąć

dowolnie zmieniać, struktu-

czyn włączenia każdej z prac

kolekcji tak, by wyeksponować

ryzować, problematyzować na

do kolekcji. Pod lupę należy

właśnie ten obiekt, zakupując

nowo. Przywodzi to na myśl

wziąć nie tylko samo dzieło,

podobne do niego formalnie

pudełko klocków albo kalej-

ale i dokumentację związaną

lub tematycznie prace.

doskop. Warto zastanowić

z każdym obiektem – certyfi-

się, w jakiś sposób go obrócić

katy, dokumenty zakupowe,

i sprawić, żeby stał się jeszcze

katalogi. Warto prześledzić,

ciekawszy i cenniejszy.

w jakim czasie i w jakiej sekwencji prace wchodziły do zbioru. W ten sposób zbliżymy się do zrozumienia motywacji i celów, które stały za stworzeniem kolekcji. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

135

checklisty — Informacje

- Jesteśmy pierwszą w Polsce firmą art consultingową, która kompleksowo prowadzi klienta prywatnego i korporacyjnego przez proces zakupu sztuki oraz doradza w zakresie art brandingu rozumianego jako budowanie marki w oparciu o sztukę.

- Oferujemy spersonalizowaną selekcję i dostęp do unikalnych prac z najlepszych polskich galerii oraz od polskich i zagranicznych kolekcjonerów.

- Klientom korporacyjnym zapewniamy wsparcie w zakresie wyboru dzieł jako elementu budującego wnętrze, a w szerszym kontekście – jakościowego komunikatu o markach związanych z produktami i usługami. Pomagamy stawiać pierwsze i kolejne kroki w obszarze kolekcjonowania korporacyjnego. Wpisujemy wybór sztuki w długofalową strategię firmy.

- Aktywnie promujemy corporate culture responsibility. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

137

- Organizujemy programy premium dla sektora B2B związane ze sztuką, obejmujące studio visits oraz gallery visists.

- Nasi klienci prywatni cenią sobie wsparcie w zakresie budowania wiedzy o tym, jakie kolekcjonowanie najlepiej spełni ich oczekiwania oraz kompleksową obsługę, obejmującą również kontekst ekspozycji i życia codziennego ze sztuką we wnętrzu.

- Współpracujemy z najważniejszymi polskimi galeriami prywatnymi oraz najbardziej obiecującymi lub już funkcjonującymi w kanonie polskiej sztuki artystami, którzy zdecydowali się prowadzić swoją karierę samodzielnie. Aurabilia bada pierwotny, ale także wtórny obieg sztuki, bacznie obserwując aukcje i oferty domów aukcyjnych.

- Nasza oferta obejmuje również doradztwo inwestycyjne w obszarze sztuki współczesnej.

checklisty — Informacje

Artystyczna Podróż Hestii to wielopłaszczyznowy projekt art brandingowy, który obecny jest na krajowym i międzynarodowym rynku sztuki od 2002 roku. Idea Artystycznej Podróży Hestii wyraża się w corocznie organizowanym konkursie dla studentów IV i V roku wydziałów artystycznych wszystkich polskich uczelni.

Przedsięwzięcie to ma istotny wpływ na strukturę całego projektu i na obszar działalności, w jakim się on rozwija.

Konkurs APH to nie tylko formuła profesjonalnej, pozaakademickiej selekcji i wyboru. To także rozbudowany program spotkań z publicznością, przestrzeń dialogu artysty z odbiorcą i łączenia różnych środowisk w polu sztuki. To, co odróżnia go od innych konkursów artystycznych, to skoncentrowanie się na działaniach młodych twórców, którzy jeszcze nie opuścili murów akademii. Każda z konkursowych wystaw finałowych prezentuje najbardziej aktualne problemy i tematy ważne dla najmłodszej generacji artystów. W ten sposób perspektywa patrzenia na rzeczywistość przez młodych artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

139

twórców inspiruje publiczność do własnych poszukiwań.

W 2014 roku została powołana do życia Fundacja Artystyczna Podróż Hestii, która zajmuje się nie tylko organizacją konkursu, ale również działalnością edukacyjną na rzecz upowszechniania sztuki współczesnej w różnych środowiskach i wśród różnych grup odbiorców.

Rozwijaniu kreatywnych przestrzeni i pogłębionej refleksji sprzyja także realizowana przez Fundację APH idea „podróżującej kolekcji”.

Z każdą nową edycją konkursu rozrasta się kolekcja Artystycznej Podróży Hestii, na którą składają się prace finalistów i laureatów.

To niezwykły zapis społecznych, obyczajowych i kulturowych treści, aktualnych w danym momencie, ale uniwersalnych we współczesnym kontekście. Aby kolekcja konkursowa nie stygła w klimatyzowanych ścianach magazynu, wyrusza ona cyklicznie w podróż po całej Polsce, odwiedzając galerie i muzea w mniejszych i większych miastach. Tak więc już nie tylko utalentowani studenci wyjeżdżają

checklisty

141

Teksty: Anna Theiss, Beata Niemczuk, Magdalena Kąkolewska Korekta i redakcja językowa: Julia Janowska Projekt graficzny i skład: Edgar Bąk Studio

W niniejszej publikacji prezentowani są prace artystów oraz artyści, którzy są finalistami konkursu dla studentów wydziałów artystycznych Fundacji Artystyczna Podróż Hestii. Materiał zdjęciowy pochodzi z archiwum Fundacji oraz od artystów.

Więcej o konkursie na www.artystycznapodrozhestii.pl

Kontakt do autorek:

w świat. Swoją podróż odbywają również ich prace. A swoistą „podróżą” dla widzów staje się kontakt z twórczością przedstawicieli młodego pokolenia. Największym walorem wszystkich pokazywanych obiektów jest ich różnorodność – zarówno w sensie formalnym, jak i treściowym.

Artystyczna Podróż Hestii odpowiada na potrzeby nowoczesnego odbiorcy i kolekcjonera. Poprzez swoje działania daje młodym twórcom możliwość pokazania się w polskim oraz międzynarodowym środowisku artystycznym, a także staje się ważną inspiracją do dalszego rozwoju. Upowszechnia też w ten sposób ideę mecenatu, który – w takim rozumieniu – pojmuje sztukę jako markę. Chętnie konfrontuje ją z otaczającą rzeczywistością i angażuje w działania edukacyjne kierowane do różnych środowisk: artystycznych i biznesowych. artystycznapodrozhestii.pl

aurabilia.com

Anna Theiss, Aurabilia, anna.theiss@aurabilia.com Beata Niemczuk, Aurabilia beata.niemczuk@aurabilia.com Magdalena Kąkolewska, Fundacja Artystyczna Podróż Hestii magdalena.kakolewska@ergohestia.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Reprodukowanie, kopiowanie w urządzeniach przetwarzania danych, odtwarzanie, w jakiejkolwiek formie oraz wykorzystanie w wystąpieniach publicznych tylko za wyłącznym zezwoleniem właścicela praw autorskich.