Programma Gelderse Landdag 2022

16 november 2022 | Theater Junushoff

De grond onder onze voeten

PROGRAMMA

PROGRAMMA 09:15 uur

Inloop met koffie en thee | Kleine foyer B

09:45 uur

Plenair ochtendprogramma | Kleine zaal C • Welkom en introductie door dagvoorzitter Marlies Claassen • Lezing prof. dr. Dolly Verhoeven over het boek Verhaal van Gelderland • Uitreiking Martens van Sevenhoven-prijs aan een jonge historicus • Lezing Matthijs Schouten ‘Levend Landschap’ over transities in het landschap

12:10 uur

Keuzeprogramma | Ronde 1

13:00 uur

Lunch | Kleine foyer B

13:45 uu

Keuzeprogramma | Ronde 2

14:40 uur

Keuzeprogramma | Ronde 3

15:25 uur

Pauze | Kleine foyer B

15:50 uur Plenaire afsluiting | Kleine zaal C

• Lezing Enny de Bruijn: Hopteelt, paardenhandel en dijkwerk in het Rivierengebied – creatief boeren in de zeventiende eeuw

• Samenvattend gesprek met Dolly Verhoeven, Hanno Brand, Marc Wingens en Hein Pieper 16:35 uur

Napraten met een hapje en een drankje | Kleine foyer B

3

WELKOM OP DE GELDERSE LANDDAG Welkom op de derde editie van de Gelderse Landdag, dé ontmoetingsdag voor iedereen in Gelderland die zich bezighoudt met de Gelderse historie. Door middel van lezingen, workshops en panelgesprekken willen we met u één aspect van het Verhaal van Gelderland uitdiepen, namelijk alles wat te maken heeft met de grond onder onze voeten. We kijken deze dag niet alleen terug, maar verbinden het verleden aan de actualiteit en de toekomst.

KEUZEPROGRAMMA Kleine foyer B RONDE 1 12:10 – 13:00 uur

PAUZE 13:00 - 13:45 uur

Lunch

RONDE 2 13:45 - 14:30 uur

Verhaal van Gelderland: Verder vertellen Sprekers: Henriette Kosse en Ben Bregman

RONDE 3 14:40 – 15:25 uur

4

Kleine zaal C

Grand Café D

Algemene ledenraadsvergadering coöperatie Erfgoed Gelderland

Erfgoed Gezocht Spreker: Eva Kaptijn

Verhaal van Achterhoek 1572 Gelderland: Sprekers: Natalya Staring Overstromingsrampen en Robin Smits Sprekers: Nico Willemse en Toon Bosch

Verhaal van Gelderland: Heilige plekken Sprekers: Maarten Gubbels en Paul van der Heijden

Schatten uit het landschap in 3D Spreker: Erik van Vliet

Het programma bestaat uit een plenair gedeelte en drie ronden met deelsessies. Hieronder vindt u een overzicht van het keuzeprogramma. In dit programmaboekje vindt u verder meer informatie over de inhoud van de deelsessies uit het keuzeprogramma en een plattegrond met de locaties waar de programmaonderdelen zullen plaatsvinden.

Grote Foyer E

Vergaderzaal F

Transities op de Veluwe: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Rudolf Bosch, Henri Slijkhuis, Michiel Hegener en Henk Baas

Demografie van Gelderland Spreker: Rozemarijn Moes

Ruilverkaveling in de Achterhoek en het Rivierengebied: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Simon van den Bergh, Hein Pieper, André Kaminski, Anton Stapel­kamp en Peter Deurloo

Gelderse Landschapsschilders Spreker: Jochem van Eijsden

Landschapstransities bij kastelen en domeinen: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Piet van Cruyningen, Theo Meeuwissen, Age Fennema en Elyze Storms

Schuldig Landschap Spreker: Machlien Vlasblom

5

BEGANE GROND | Theater Junushoff RESTAURANT

D

TRAP

LIFT

B KLEINE FOYER

GRAND CAFÉ

A

HOOFDINGANG

INFOPUNT

TOILET

GARDEROBE

TOILET

RECEPTIE

EERSTE VERDIEPING | Theater Junushoff TRAP

F

TOILET

LIFT

VERGADERZAAL

E GROTE FOYER

6

C KLEINE ZAAL

KEUZEPROGRAMMA | RONDE 1 12:10 – 13:00 uur

Algemene Ledenraadsvergadering coöperatie Erfgoed Gelderland

Kleine Zaal C De Algemene Ledenraadsvergadering zal plaatsvinden tijdens ronde 1 van het keuze­ programma van de Gelderse Landdag. Leden van de coöperatie Erfgoed Gelderland hebben een uitnodiging en de vergaderstukken per mail ontvangen. We bespreken onder meer de notulen van de vorige ledenraadsvergadering en de inhoud en de begroting van het werkplan 2023.

Erfgoed Gezocht

Grand Café D De afgelopen jaren is de hoogte van Nederland gedetailleerd in kaart gebracht met de zogenaamde LiDAR-techniek, waarmee de ondergrond zichtbaar wordt zonder dat bomen en struiken het zicht belemmeren. Dit levert een grote hoeveelheid nieuwe archeologische vondsten op zoals o.a. grafheuvels. Omdat het traceren en evalueren van deze nieuwe resten een te grote klus is voor archeologen alleen, werd aan eenieder die geïnteresseerd is gevraagd om digitaal mee te speuren naar nieuwe grafheuvels, houtskoolmeilers en celtic fields. Eva Kaptijn vertelt over dit succesvolle project waarmee sinds 2019 de Gelderse bodem is doorzocht.

Transities op de Veluwe: een panelgesprek

Grote Foyer E Deze ronde tafel gaat in op de uitwerkingen van de vele transities in het Veluwse verleden en de kansen die deze boden voor bewoners en gebruikers. Vraag is welke patronen uit het verleden helpen het huidige transitietraject en het Veluwse erfgoed voor de toekomst bestendig te maken. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Rudolf Bosch, Henri Slijkhuis, Michiel Hegener en Henk Baas.

Gelderland door de eeuwen heen: de mensen die hier woonden

Vergaderzaal F De Gelderse geschiedenis is grotendeels een geschiedenis over mensen. Maar hoeveel mensen woonden er in Gelderland in de negentiende eeuw? Of in de Romeinse tijd? Waarom is dat überhaupt belangrijk om te weten? En hoe kom je daar achter als er geen of weinig geschreven bronnen zijn? Historica Rozemarijn Moes werkte als junior onderzoeker bij het project Verhaal van Gelderland, waarvoor zij een reconstructie maakte van de Gelderse bevolking van prehistorie tot heden. Tijdens de workshop denkt Rozemarijn met u na over waarom het zo belangrijk is te weten waar mensen woonden, en hoeveel, over hoe de bevolking Gelderland gevormd heeft (en andersom) en natuurlijk over hoe je daar onderzoek naar doet.

7

KEUZEPROGRAMMA | RONDE 2 13:45 – 14:30 uur

Verhaal van Gelderland: Verder vertellen

Kleine foyer B Ben Bregman en Henriette Kosse gaan in café-setting in gesprek over hoe je het Verhaal van Gelderland verder vertelt. Als Erfgoed Gelderland, als museum en als historische vereniging.

Kom meer te weten over hoe u mee kunt doen met de Verhaal van Gelderland-matrix, Verhaal van Gelderland Geschiedeniscafés en het Verhaal van Gelderland Festival.

Verhaal van Gelderland: Overstromingsrampen

Kleine Zaal C In de loop der eeuwen heeft het Gelderse land te maken gekregen met talrijke over­stromingen, vaak met grote gevolgen voor het landschap en het leven in het gebied. Twee auteurs van het Verhaal van Gelderland nemen ons mee in een thematische hink-stap-sprong door de boeken.

Nico Willemse vertelt over het effect van overstromingen op de vorming van het Gelderse landschap. Toon Bosch gaat in op de gevolgen van overstromingen in achttiende eeuw.

Achterhoek 1572

Grand Café D In het jaar 1572 werd er in de Achterhoek en Liemers veel gevochten. Bij het onderzoek naar deze periode is het belangrijk om de veranderingen in de grond, natuur en geografische afbakeningen in te zien. De grond onder onze voeten is in de loop der eeuwen immers veel veranderd. Het onderzoek van Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) naar het jaar 1572 resulteerde in een publicatie met een tijdlijn, een reeks educatieve filmpjes én een gebruiksvoorwerp. Op de Gelderse Landdag zullen Natalya Staring van ECAL en Robin Smits van Superposition niet alleen vertellen over het jaar 1572 en de grond onder onze voeten, ze zullen ook ingaan op de totstandkoming van het gebruiksvoorwerp. De innovatieve designstudio Superposition visualiseert verhaal door middel van ‘art, technology, code and desgin’.

Ruilverkaveling in de Achterhoek en het Rivierengebied: een panelgesprek

Grote Foyer E Een gesprek over de doorwerkingen van de ruilverkavelingen op het huidige transitievraagstuk.

Centraal staat de vraag hoe beleidsmakers, boeren en stakeholders de kansen, verbeteringen en mislukkingen in dit proces kunnen verwerken in een nieuw transitie­beleid dat ook het typische en historisch gegroeide Gelderse landschap duurzaam benut. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Simon van den Bergh, Hein Pieper, André Kaminski, Anton Stapelkamp en Peter Deurloo.

8

Gelderse Landschapsschilders

Vergaderzaal F Het Gelderse landschap inspireert kunstenaars al eeuwen, van de Gebroeders van Lymborch tot Willem den Ouden. Jochem van Eijsden neemt u mee op reis door de tijd en de provincie en laat u door de ogen van deze schilders naar het landschap kijken. U komt te weten of de landschappen waarheidsgetrouw zijn weergegeven of dat ze slechts een voedingsbodem voor de fantasie waren. U ontdekt de schilderachtige hotspots van Gelderland en ontmoet zowel de schilders die verknocht waren aan het Gelderse, als degene voor wie Gelderland slechts een tussenstation was.

9

KEUZEPROGRAMMA | RONDE 3 14:40 – 15:25 uur

Verhaal van Gelderland: Heilige plekken

Kleine Zaal C Al sinds de prehistorie hebben mensen aan sommige plekken in het Gelderse landschap een speciale, bovennatuurlijke betekenis toegekend. Vaak bleven die locaties eeuwenlang in gebruik als heilige plek, al veranderde meestal wel de concrete invulling van de rituelen. Twee auteurs van het Verhaal van Gelderland nemen ons mee in een thematische hink-stap-sprong door de boeken. Paul van der Heijden vertelt over de tempels in de Romeinse tijd en over de goden die er vereerd werden. Maarten Gubbels gaat in op de zeventiende eeuw toen er een strijd losbarstte om het gebruik van kerkgebouwen en andere religieuze plekken.

Schatten uit het landschap in 3D

Grand Café D Afgelopen jaren zijn meer dan 70 3D-replica’s van bijzondere Gelderse collectiestukken gemaakt. Deze gedigitaliseerde voorwerpen uit het Gelderse landschap zijn geschikt voor uiteenlopende nieuwe publiekstoepassingen die ons op een andere manier naar het verleden laten kijken. Erik van Vliet laat u hier een aantal voorbeelden van zien.

Landschapstransities bij Kastelen en Domeinen: een panelgesprek

Grote Foyer E Tijdens deze ronde tafel wordt gediscussieerd over de vraag hoe ervaringen van eerdere generaties boeren, beheerders en overheden kunnen helpen het landgoed in stand te houden en de transitie naar een natuurinclusieve aanpak te realiseren. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Piet van Cruyningen, Theo Meeuwissen, Age Fennema en Elyze Storms.

Schuldig Landschap

Vergaderzaal F De Tweede Wereldoorlog heeft in Gelderland veel sporen achtergelaten. Sporen van strijd, maar ook van vervolging, collaboratie of terreur. Soms zijn deze zichtbaar, denk bijvoorbeeld aan de muur van Mussert, maar veel vaker ook niet. Er zijn gebouwen en plekken die herinneren aan een verleden dat we ons meestal liever niet willen herinneren. Tijdens deze lezing neemt historica Machlien Vlasblom ons in vogelvlucht mee langs de beladen Gelderse oorlogslocaties en wisselen we met elkaar van gedachten over de omgang met dit erfgoed.

10

ONTWERP: BURO 28, LEONIE NENNIE

WWW.GELDERSELANDDAG.NL #gelderselanddag