Eindejaarsnummer 2015

Reformatorisch Dagblad

maandag 28 december 2015, 45e jaargang nr. 226

beeld ANP

eindejaarsbijlage

Geen blijvende stad Honderdduizenden zwerven over de aarde. Vluchtelingen uit Syri毛 en Eritrea, Irak en Afghanistan. Mannen, vrouwen en kinderen. Alleen of samen. Moslim of christen. Op zoek naar een veilige plek, een nieuwe toekomst. Vele honderden overleefden hun tocht naar Europa niet. Hun boot sloeg om en er was geen redder. Het jaar van de vluchteling, zo is 2015 al genoemd. Maar er waren ook mensen die niet k贸nden vluchten.

Intussen maken oorlog, terreur en een eindeloze vluchtelingenstroom de Bijbelse notie tastbaar: wij hebben hier geen blijvende stad.

Zoeken wij de toekomende?

2

eindejaarsbijlage

meditatie

Waarom leef ik nog? tekst ds. J. Westerink, Urk

„Laat hem ook nog dit jaar.”

Lukas 13:8 De vraag boven deze meditatie kan op verschillende manieren gesteld worden. Vanuit de Schrift kan die vraag ook op verschillende manieren beantwoord worden. In de geljkenis van de onvruchtbare vjgenboom, Lukas 13:6-9, geeft de Heere Jezus in een concrete situatie een ontdekkend, waarschuwend en bemoedigend antwoord. Er komen mensen bj de Heere Jezus die Hem vertellen over een moordpartj door Pilatus en een ramp met een omvallende toren, waarbj ook een aantal doden te betreuren viel. Uit de manier waarop zj hun verhaal vertellen, wordt duideljk dat zj menen dat de slachtoffers grote zondaren waren. Anders zou zoiets niet gebeurd zjn. Een actueel onderwerp: waarom zj wel en wj niet?

Jezus, de grote Hartenkenner, geeft een duideljk antwoord: „Indien gj u niet bekeert, zult gj allen insgeljks vergaan.”

In dat verband vertelt de Heere deze geljkenis.

Iemand heeft in zjn wjngaard een vjgenboom geplant, kenneljk met de bedoeling dat die boom vrucht zou dragen. Gezien de kwaliteit van de grond mocht hj dat ook verwachten. Na een aantal jaren levert die boom echter geen vrucht. Begrjpeljk dat de man die boom op wil ruimen. De beheerder moet hem met wortel en tak verwjderen.

Jezus houdt de omstanders een spiegel voor. Zo zjn zj. Ze zjn zich misschien van geen kwaad bewust.

Ze beweren misschien dat ze iedereen het zjne hebben gegeven. Maar de Heere, Die hun een plaats gaf in Zjn wjngaard, in de vruchtbare grond van Zjn verbond en woorden, Die hen verzorgd heeft door Zjn dienstknechten, mist de vrucht waarom het Hem te doen is. Hj zoekt de vrucht van de waarachtige bekering, van de droefheid naar God over de zonde, van het vluchten tot de Zaligmaker, van de harteljke begeerte om Hem te dienen. Hj velt een rechtvaardig vonnis als Hj zegt: „Houw hem uit.” De boom beantwoordt niet aan Zjn doel.

Heeft de Heere reden om dat aan het einde van 2015 ook van ons te zeggen? Ondanks alle zorg die Hj aan ons besteedde? Is die boodschap niet ontdekkend? Er klinkt een ernstige waarschuwing in Jezus’ woorden. Als dat niet verandert, als er geen bekering komt, geen vrucht die God behaagt, wordt het straks omkomen; voor eeuwig. Voor onvruchtbare bomen en dode ranken wacht ten slotte het vuur van het eeuwige oordeel.

Misschien schrikt u? Misschien vraag jj: waarom leef ik dan nog terwjl zo veel ouderen en jongeren dit jaar hun leven hebben verloren. De Heere riep keer op keer: „Mjn zoon, Mjn dochter, geef Mj uw hart!” Er klonken indringende roepstemmen; er werd zorg aan mjn ziel besteed, maar het raakte mj niet. Als de Heere met mj in het gericht gaat, kan ik Hem alleen maar geljk geven. Waarom heeft de Heere mj nog laten leven?

In deze waarschuwende en ontdekkende geljkenis staat ook nog het woord dat we boven de meditatie lezen. Het is een woord van de Heere Jezus, waarin Hj ons laat zien Wie Hj is en wat Hj doet. Nee, Hj staat niet tegenover Zjn Vader. Hj weet Zich in dienst van de Vader in Zjn zorg voor de wjngaard. Op grond van Zjn volbrachte werk is Hj de Voorspraak bj de Vader, Die pleit voor zondaren die de dood hebben verdiend. Hj gaat in deze geljkenis als het ware voor die boom staan en bidt: „Laat hem ook nog dit jaar.” Hj zegt dat niet omdat Hj van die boom iets goeds verwacht. Nee, Hj zal Zelf nog eens Zjn goede zorg aan die boom besteden. Hj heeft niet alleen Zjn bloed gestort tot verzoening, maar ook Zjn Geest gegeven tot leven en vruchtbaarheid.

Ook nog dit jaar! Och, wat is een jaar, het is zomaar om. Maar nu is het nog heden der genade.

Hj legt mest om uw levensboom, ook door deze meditatie. Maar indien niet... „Heere, bekeer mj opdat ik waarljk vruchtbaar zj.”

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

Voorbij tekst W. B. Kranendonk beeld Fotolia

Met een variant op de wijsheid van Salomo kun je stellen dat van veel letters te maken geen einde is. Dat besef je wanneer tegen het eind van het jaar de redactionele balans wordt opgemaakt.

Een grove telling leert dat er dit jaar in totaal 13.280 krantenpagina’s zijn verschenen. Ongeveer twee derde daarvan had een redactionele inhoud. Dat is dus een massa aan informatie, waard om te weten. Ook waard om te onthouden?

A

ls er één moment in het jaar is waarop mensen bepaald worden bj de eindigheid van het leven, dan is het wel de jaarwisseling. Dat vertelt dat er

weer een jaar is omgevlogen. Het jaarboek 2015 is bjna volgeschreven. Over enkele dagen gaat het dicht.

Uit dat jaarboek zal een beperkt aantal feiten worden geselecteerd.

Zj zjn belangrjk genoeg om op een later moment te worden opgenomen in de geschiedenisboeken.

De rest wordt prjsgegeven aan de vergetelheid... of is dat inmiddels al. Wie herinnert zich nu nog precies wat er allemaal in januari gebeurde? Zo vluchtig is het nieuws. Met andere woorden: veel geproduceerde letters hebben slechts een korte tjd hun functie gehad.

Betekenis verloren Wanneer opvallende gebeurtenissen over een enkel jaar hun plaats hebben gekregen in de geschiedenisboeken, wil dat nog niet zeggen dat ze daar altjd in bljven staan.

Vergeljking van handboeken voor de geschiedenis leert dat naarmate de tjd voortschrjdt sommige feiten weer uit de boeken verdwjnen. Gebeurtenissen verliezen soms bljkbaar hun betekenis.

Ze zjn minder historisch dan dat tjdgenoten die ze beleefden

en de eerste generatie daarna dachten. Zo vervaagt de herinnering aan voorvallen die mensen vandaag de dag ingrjpend noemen. Ook in dit opzicht geldt wat Salomo zegt: „Het is alles jdelheid.” Dat wil zeggen: het is als lucht.

Zonder nu te beweren dat het werk van een redactie of van wie ook volstrekt zinloos is, bepalen deze overwegingen wel bj de

Wat nu nog belangrijk lijkt, vervaagt na verloop van tijd betrekkeljkheid ervan. Nog even en dan is alles vergeten.

Toch niet. Nog eenmaal gaan de jaarboeken open om dan in zjn geheel te worden voorgelezen. En beoordeeld. Dan wordt de balans van de geschiedenis opgemaakt.

Dan komt het inale oordeel. Nu

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

3

column al staat vast wat daarbj het oordeel zal zjn over al die momenten die wj nu ”historisch” noemen: tekort, verkeerd, vol van kwaad.

Met andere woorden: ons werk is niet alleen betrekkeljk maar ook onvolkomen. Het kan de volmaakte toets der kritiek niet doorstaan.

Dat is goed om te bedenken aan het eind van het jaar redactioneel werken. Dat moet ook de bril kleuren waarmee een terugblik op het jaar zoals deze bjlage biedt wordt gelezen.

Duurzaam goed Is er dan niets wat bljft? Jawel.

Dat is er. Er is maar één zaak die ertoe doet. Wie de genade van God in zjn leven heeft ontvangen, die heeft een duurzaam goed dat het eindoordeel doorstaat.

De schenking van dat onvergankeljk goed is een historisch feit van de eerste orde. Al haalt die overdracht niet de krant en komt die ook niet in de geschiedenisboeken. Zj die persoonljk deze omwenteling in 2015 hebben meegemaakt, spreken niet zomaar van 2015. Zj zullen het welbewust en met overtuiging hebben over anno Domini,

het jaar onzes Heeren.

Veel dingen die in het achterliggende jaar zjn gememoreerd en een plaats hebben gekregen in de krant, verbleken als mensen zelf deelgenoot zjn geworden van het grote nieuws. Dat is dan het keerpunt in hun levensgeschiedenis.

Wie dit historisch feit meemaakte, gaat anders naar de dingen in de wereld kjken. Ze worden niet volstrekt onbelangrjk. Maar ze worden wel op een andere manier beoordeeld. Het toetsingskader is dan anders geworden. De internationale verhoudingen en de economische ontwikkelingen zjn dan niet langer de rode draad door het nieuws, maar dan gaat het om de komst van Gods Koninkrjk. Daar zjn alle dingen dan aan ondergeschikt. De Utrechtse theoloog Van Ruler zei in dit verband: „Wie uitziet naar de komst van Gods Koninkrjk ontdekt dat God bezig is de wereld te redden, al gaat dat door ontzettend veel bloed en door ontzagljk veel tranen heen.”

Niet zien wat geen zin heeft Voor degenen die hunkeren naar de voltooiing van Christus’ rjk worden ook veel dingen minder

belangrjk. Zj gaan het nieuws als het ware selectief volgen.

Aards goed en aards geluk, inkomensontwikkeling en rentestanden worden dan van tweede orde.

Thomas a Kempis (ca. 13801471) is bekend geworden door zjn boekje ”De navolging van Christus”. Maar hj schreef nog een boek: ”Alleenspraak der ziel”.

Daarin bidt hj: „Wend mjn oog af opdat het niet ziet wat geen zin heeft. O Jezus, Gj waarachtig leven, leven dat niet van sterven weet, schenk mj dat ik door Uw liefde geraakt mag worden, door deze liefde verwond mag worden, in deze liefde mag sterven, opdat het vlees niet over mj kan heersen. Nog ben ik niet volmaakt aan de wereld gestorven, nog leeft in mj de oude mens, die allerlei twist en vele slechte hartstochten in mj aanwakkert, die mjn nachten bitter en mjn dagen walgeljk maakt. (...) Wie leeft als ware hj gestorven, hoort niet wat in deze wereld geen zin heeft, ziet niet wat bjzonder en mooi is, en let absoluut niet op hetgeen hem ertoe verleiden kan op aarde naar iets waardeloos te hunkeren.”

Klaagmachine tekst ds. J. Belder

„Al de beken gaan naar de zee, nochtans wordt de zee niet vol.” Bekende woorden. De dominee uit mjn jeugd stichtte er zjn gemeente mee op een oudejaarsavond. Inmiddels meer dan veertig jaar terug in de tjd. Hj illustreerde de melancholische cadans van Predikers poëtisch betoog aan de hand van de beginregels van Vergilius’ gedicht ”Aeneas” door de eerste regels in het Latjn voor te dragen. Oude eenvoudige vrouwtjes knikten instemmend. De dominee had ”ervoor geleerd”, dus moest waar zjn wat hj sprak.

Goede oude tjd. „Jdelheid der jdelheden, het is al jdelheid”, zo begint Prediker. Prachtvondst van de vertalers die ons de Statenbjbel bezorgden. Keurig aansluitend op het klinkerrjm van de Hebreeuwse woorden. Alliteratie heet dat in jargon van neerlandici.

Wat Prediker beoogt is het lege aantonen van een bestaan dat zonder God geleefd wordt. Misschien wel alleszins godsdienstig, maar zonder werkeljke geloofsverbinding. Ook ons optimisme moet gegrond zjn, wil hj er maar mee zeggen.

Er is ongegrond optimisme net zo goed als er ook ongegrond pessimisme bestaat.

Sommige mensen zien altjd leeuwen en beren op hun weg. Voor anderen schjnt de zon altjd in het water. Ook als het al drie weken regent.

Prediker hekelt alle dwaas optimisme. Nu ljkt de wereld van 2015 eerder doordrenkt van pessimisme dan van optimisme. Al beweert het Sociaal Cultureel Planbureau op basis van zjn tweejaarljks onderzoek dat Nederlanders allemaal erg gelukkig zjn. De meest gelukkigen scoren met een ruime 7.

Zal de aanhang van D66 zjn, schat ik in. De minst gelukkigen halen nog een magere 7. Dat moeten dan wellicht de PVV’ers zjn; Henk en Ingrid.

Wie zjn oor te luisteren legt hoort echter ook andere geluiden. De klaagmachine ljkt bj tjden op volle toeren te draaien. Er is angst voor terroristische aanslagen.

Baanonzekerheid.

Behalve in de bewapenings- en munitie-industrie.

Robotisering wordt als reële bedreiging ervaren. Zit er straks een robot op de plaats van Van Miltenburg de Tweede Kamer voor?

Niets werkt zo aanstekeljk als somberen. Een gevaarljke infectieziekte. Zelfs christenen doen er steeds meer aan mee.

Is daar dan geen reden voor nu we in korte tjd een minderheid werden in ons land? Ook Gideon was met zjn mannen in de minderheid en de Heere vond het zelfs toen nog te veel. Gideons bende moest zjn wapens inleveren in ruil voor een bespotteljke nieuwe uitmonstering. Toen konden ze alleen nog steunen op de belofte van God. Alles wat wj op andere wjze verwachten noemt Prediker „jdelheid der jdelheden.” Dat heeft ons wel het nodige te zeggen.

Wj laten ons maar al te snel op de pjnbank leggen of leggen er onszelf op. We moeten ons christen-zjn voortdurend bewjzen. Dodeljk vermoeiend en jdelheid der jdelheden. Navolgen wordt nadoen en overdoen. Dat is zeker zo ernstig als strjden op fronten waar Christus niet is.

Hoe wordt de wereld gered? Niet door knappe beleidsmakers en geleerde koppen. Ook niet door geavanceerd legermateriaal. God heeft een bruggenhoofd in deze wereld geslagen. Zjn invasie vindt plaats in een Kind in lompen gehuld.

Waar Hj het voor het zeggen krjgt, worden rasoptimisten geboren. Waar Hj wordt geweigerd, wordt onheilsgeschiedenis geschreven.

Is er reden tot somberen? Als waar is wat de Schot Samuel Rutherford beweert, dat Christus slaapt op het achterdek, laten wj Hem dan snel wakker maken.

We zijn een minderheid geworden in ons land.

Nou en?

De schenking van het onvergankelijk goed –het opgaan in het hart van de Zon der gerechtigheid– is een historisch feit van de eerste orde. Al haalt die overdracht niet de krant en komt die ook niet in de geschiedenisboeken.

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar Ook in 2016 zijn wij u graag van dienst

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar en hopen u weer te mogen ontmoeten.

Werkvakanties het hele jaar door Boek nu voor 2016

Gelegen in het Vechtdal

Diaconale werkvakanties een midweek de handen uit de mouwen voor dak- en thuisloze medemensen die even op adem komen in de Achterhoek Gegarandeerd onvergetelijk, waardevol, verrijkend en verrassend……

…. boek nu mail of bel Stichting Het Passion Torenallee 6 6999 DD Hummelo

Hartelijke groet, Henry, Rita, Germen en Ingrid, Janica en Rob en Brendan Hakkers

Diaconale steun Bestuur en directie van stichting Het Passion wenst u een gezegend

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg

2016 Dank voor alle hulp

bedankt alle klanten uit 2015 voor hun vetrouwen en wenst u een gezond en gelukkig 2016

Tel. 0314 382 462 info@hetpassion.nl www.hetpassion.nl

Triodos Bank NL11 TRIO 078.13.22.618

www.kevelam.nl Speulderweg 15-2, Garderen, 0577 - 46 19 55

Een gezegend 2016 gewenst!

Wij wensen u een voorspoedig 2016 Boekenhuis Rijssen Bezoek onze website Uitgeverij Wieger Smeijers www.boekenhuisrijssen.nl Tel. (0548) 52 03 04 voor uw online bestellingen en e-books

Geachte gast,

Wij wensen cliënten, familie en vrienden een gezegend nieuwjaar

We mogen met ons hele team terugkijken op een mooi (vakantie)jaar. Op ons bungalowpark hebben we heel veel mensen mogen ontmoeten, bekende en nieuwe gezichten. Fijn dat we zoveel enthousiaste reacties hebben gekregen! Wij kijken met veel plezier uit naar volgend jaar. Met ons team wensen wij u dan ook alle goeds, gezondheid en bovenal een gezegend 2016 toe!

Hotel Inkelshoês

Wij hopen u, bij leven en welzijn, in het nieuwe jaar weer te mogen begroeten.

Wij wensen u allen een gezond en gelukkig 2016!

Hartelijke groet, Familie Weelink en medewerkers P.S. voor meer informatie over ons bungalowpark zie

Wij hopen u ook in 2016 weer te mogen begroeten in ons hotel.

In 2015 mochten wij het nieuwe orgel voor de Gereformeerde Gemeente te Barneveld-Centrum opleveren.

Bezoek onze website voor de nieuwste lente-arrangementen!

Epen, Zuid-Limburg • 043-4551742 • www.inkelshoes.nl

Nieuwbouw - Restauratie Stem- & Onderhoudswerk

Atelier: Gravenstraat 4 7461 TN RIJSSEN Telefoon: 0548 - 52 16 37 www.orgelmakerijboogaard.nl

www.bungalowparkhogehexel.nl

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

5

januari

De Urker kotter UK Z85 Morgenster zinkt op 28 januari in het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk. Daarbij komen schipper-eigenaar Jan Kramer (29) en bemanningslid Bert Woort (45) uit Urk, de Belg Maurice Coussaert (64) en de Portugees Americo dos Santos Martins (48) om het leven. De oorzaak is een storm, zo blijkt later.

Foto: het Urker vissersmonument, waarop de namen van op zee omgekomen vissers staan. beeld ANP

Het plaatsen van cartoons over de profeet Mohammed komt het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo op 7 januari duur te staan. Twee gewapende mannen zaaien dood en verderf bij een aanslag op de redactie van het magazine in Parijs. Er vallen elf doden, onder wie twee politieagenten. De schutters worden uren later door speciale eenheden gedood. beeld AFP

De 19-jarige scheikundestudent Tarik Z. uit Pijnacker dringt op 29 januari de studio van het NOS Journaal binnen. Hij eist zendtijd, omdat volgens hem de NOS nieuws over het monetaire systeem verdraait. Na tien minuten stormt de politie binnen en geeft Z. zich over. In december veroordeelt het gerechtshof in Leeuwarden hem tot 40 maanden cel, waarvan 24 voorwaardelijk.

Ook mag Z. drie jaar lang niet in de buurt van het Media Park in Hilversum komen en moet hij worden behandeld. beeld ANP

Na de aanslagen in Parijs op personeel van het weekblad Charlie Hebdo en medewerkers van een Joodse supermarkt in Parijs, begin januari, wordt ook de orthodox-Joodse school Cheider in Amsterdam op vrijdag 16 januari gesloten en beveiligd. Onder druk van burgemeester Van der Laan gaat de school de maandag erna weer open. De beveiliging van Joodse scholen en synagogen in Amsterdam blijft tot de zomer intensief. beeld ANP

Op nieuwjaarsdag gaat de protestantse kerk van Hoek, bij Terneuzen, in vlammen op. De kerk wordt totaal verwoest en de toren stort in. De oorzaak van de brand wordt nooit achterhaald. De gemeente besluit in mei de kerk te herbouwen. beeld ANP

6

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

Asia Bibi, ereburger van Parijs tekst Janita van Hoeven-ten Voorde beeld RD, EPA

Een benoeming tot ereburger van de stad Parijs. Die eer viel dit jaar niet te beurt aan een Franse filosoof, wetenschapper of bekende schrijver, maar aan de christelijke Pakistaanse Asia Bibi. Zij zit sinds 2010 vast op verdenking van godslastering.

D

e 50-jarige Asia Bibi, een roomskatholieke dagloonster, werd in 2009 door islamitische collega’s beschuldigd van het lasteren van de profeet Mohammed. De rechtbank veroordeelde de moeder van vjf kinderen in 2010 ter dood op basis van de beruchte Pakistaanse blasfemiewetgeving.

Afgelopen juli maakte het Pakistaanse hooggerechtshof in Lahore bekend dat het zich inhoudeljk gaat buigen over de zaak van Asia Bibi. Een commissie van drie rechters ziet genoeg aanknopingspunten om het beroep van Bibi inhoudeljk te behandelen.

Daarbj mag ook nieuw bewjsmateriaal worden betrokken. Zolang het onderzoek duurt mag het doodvonnis tegen de christin niet worden uitgevoerd.

De zaak-Bibi is in Pakistan en daarbuiten erg beladen. Lokale moslimgeesteljken in het Pakistaanse Lahore hebben een prjs van 5000 dollar gezet op het hoofd van de ter dood veroordeelde christin. De geesteljken zouden hebben gezegd dat Bibi sowieso zal sterven, ook als de autoriteiten de doodstraf niet uitvoeren. Twee Pakistaanse politici die het voor de vrouw hebben opgenomen, hebben dat met de dood moeten bekopen.

Bidstond Vanwege de doodsbedreigingen die tegen haar zjn geuit, kreeg Bibi in oktober eenzame opsluiting. Ze zou het risico lopen om door een medegevangene of zelfs een gevangenisbewaker gedood te worden.

Vanuit het buitenland wordt zware druk

uitgeoefend om haar vrj te laten. Meer dan een half miljoen mensen tekenden in april een petitie voor de vrjlating van de Pakistaanse christin Asia Bibi. In de petitie #saveAsiaBibi, gestart door de Engelse Emily Clarke, werden onder anderen de Britse premier Cameron en de Pakistaanse regering opgeroepen zich in te zetten voor de vrjlating van Bibi. De Europese Unie betaalt sinds augustus vorig jaar een deel van Bibi’s advocaatkosten.

Het gemeentebestuur in Parjs stemde in maart in met de benoeming van de christeljke Pakistaanse tot ereburger van de stad. Burgemeester Anne Hidalgo van Parjs wilde zo aandacht vragen voor „de rechten van de mens in de wereld”, schreef de Franse krant Le Figaro. In december vorig jaar liet Hidalgo al een banier met een portret van Bibi aan de gevel van het Parjse stadhuis ophangen.

Zo’n vjftig Pakistanen hielden in augustus in de gereformeerde kerk in Zwartsluis een bidstond voor Bibi. Initiatiefnemers waren vier Pakistaanse christenen die asiel hebben gekregen, onder wie pinkstervoorganger William Paighani. De groep bad om vrede voor Pakistan en vrjlating van Bibi.

Over de gezondheidstoestand van Bibi heerst veel verwarring. Afgelopen mei kwamen er berichten naar buiten dat de Paki-

„Ik denk dat er een wissel om is in Pakistan. Er verandert iets” staanse zo zwak zou zjn dat ze „nauweljks kon lopen.” Ze zou volgens haar familie en advocaten last hebben van bloedingen in haar spjsverteringsstelsel en een constante pjn op de borst voelen en dringend medische hulp nodig hebben.

Ook de president van het Pakistan Christian Congress (PCC), dr. Nazir S. Bhatti, gaf in juli aan dat de gezondheidstoestand van

Europarlementariër Peter van Dalen (CU-SGP) bracht in november een bezoek aan de man (l.) van Asia Bibi.

Bibi niet in orde was. Er diende volgens hem een onafhankeljk medisch team te komen dat de ter dood veroordeelde christin onderzoekt.

Het Italiaanse persbureau ANSA berichtte in oktober dat Bibi’s conditie „erbarmeljk” zou zjn en dat ze psychisch hard achteruitgaat. Richard Groenenboom van Stichting De Ondergrondse Kerk (SDOK) zei eveneens dat Bibi’s gezondheid al maanden „heel slecht” is.

Ook mensenrechtenactivisten waren ongerust over de omstandigheden waarin Bibi verkeert. „Haar gezondheid is in gevaar vanwege de smerige omstandigheden in de gevangenis”, zei Shamaun Alfred Gill, een christeljke activist en woordvoerder van de All Pakistan Minorities Alliance (APMA), tegen het Franse persbureau AFP. Opgewekt Andere organisaties, zoals de stichting Hulp Vervolgde Christenen (HVC) en de Italiaanse krant La Stampa, beweerden eind oktober dat het helemaal niet zo slecht

Christenvervolging neemt wereldwijd toe Uit diverse rapporten dit jaar blijkt dat wereldwijd christenvervolging eerder toeneemt dan afneemt.

De rooms-katholieke organisatie Kerk in Nood stelde in een rapport, dat in oktober verscheen, dat het christendom lijkt te verdwijnen uit belangrijke delen van het Midden-Oosten.

Vooral in Irak en Syrië wordt het christendom bedreigd door een „religieus gemotiveerde etnische zuivering” door islamistische terreurgroepen.

De situatie voor christenen is in 2013 verslechterd in vijftien van de negentien onderzochte landen, concludeerde het rapport.

Met betrekking tot tien landen –meer dan de helft– is de vervolging gerangschikt als „extreem.” In het voorlaatste rapport, dat de periode 2011 tot 2013 bestreek, waren dat er vier.

De Amerikaanse Commissie voor Internationale Religieuze Vrijheid (USCIRF) berichtte in mei eveneens dat de vrijheid van godsdienst wereldwijd steeds meer

onder druk komt te staan.

Behalve op de situatie in het MiddenOosten wees ze op het optreden van Boko Haram in Nigeria en was er aandacht voor de situatie in de Centraal-Afrikaanse Republiek en in Birma.

Ook Open Doors sprak in januari, bij de presentatie van de Ranglijst Christenvervolging, van een „duidelijke verslechtering van de positie van christenen wereldwijd. Vooral in Latijns-Amerika, Azië, het Midden-Oosten en Afrika neemt de druk toe.”

gaat met Asia Bibi. Zj baseren zich op een verslag van de Renaissance Education Foundation (REF), een Pakistaanse organisatie die zich inzet voor Bibi’s vrjlating. Een delegatie van REF had Bibi in oktober bezocht. „Ze is gezond, opgewekt en vol geloof. Het bezoek was voor haar een bemoediging”, was de indruk van de delegatie.

Ook Peter van Dalen, Europarlementariër voor de CU-SGP-fractie, constateerde in november na een bezoek aan Bibi dat het goed met haar gaat. „Ze heeft leren lezen en leest nu dageljks in haar Bjbel. Ze geniet ook een zekere bewegingsvrjheid.”

Behalve Bibi zitten er nog vjftien Pakistaanse christenen gevangen vanwege de beschuldiging van blasfemie. Sinds 1987 zjn meer dan 1400 mensen op basis van de omstreden blasfemiewetten veroordeeld wegens godslastering. Zeventien mensen zitten in de dodencel, negentien mensen hebben levenslang.

Het gevangenhouden van Asia Bibi past in een breder patroon van geweld tegen christenen in Pakistan. Begin oktober werd een christeljke schooldirecteur in het dorp Pernawa, in de regio Kasur, mishandeld door drie moslimleerkrachten. De mannen zetten hem onder druk om ontslag te nemen en zjn functie over te geven aan een islamitische docent.

Lichtpuntjes In maart werden bomaanslagen gepleegd op twee grote kerken in de Pakistaanse stad Lahore. Bj deze aanslagen kwamen vjftien mensen om het leven. Zeker zeventig mensen raakten gewond.

De Pakistaanse overheid maakte in september een begin met de afbraak van de christeljke sloppenwjk H9 in de hoofdstad Islamabad. Zo’n 800 christenen vluchtten in augustus 2012 naar H9. Ze moesten vertrekken toen moslims dreigden hun

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

De Pakistaanse Asia Bibi, die sinds 2010 vastzit op verdenking van godslastering.

huizen in brand te steken. Een EU-delegatie bezocht begin vorige maand de sloppenwjk en verzekerde de christenen van haar steun.

Er zjn echter ook lichtpuntjes. Onlangs werd bekend dat een groep invloedrjke islamitische geesteljken in Pakistan sinds 2013 heeft bemiddeld in 23 incidenten

waarbj christenen werden beschuldigd van godslastering. Hierdoor zjn grootschalige aanslagen op christenen voorkomen.

En nog belangrjker: het hooggerechtshof in Pakistan heeft bj de regering erop aangedrongen om de blasfemiewet te wjzigen.

Het hof wil voorkomen dat christenen onterecht vastzitten. Tjdens de reis van de

EU-delegatie naar Pakistan merkte CUSGP-vertegenwoordiger Van Dalen in alle gesprekken instemming met het wjzigingsvoorstel.

Het zou hem niet verbazen als de Pakistaanse regering de wet op godslastering aanpast. „Ik denk dat er een wissel om is.

Er is iets aan het veranderen.�

Een christelijke jongen tijdens een protestactie na bomaanslagen op twee kerken in de Pakistaanse stad Lahore.

Daarbij kwamen in maart vijftien mensen om het leven.

7

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar Ook in 2016 zijn wij u graag van dienst www.friedensstimme.nl/bedankt

ONDERSTEUNT RUSSISCHE EVANGELISTEN

Hartelijk bedankt!

“Hartelijk dank voor uw bemoeienis met ons werk.

Door uw gebed en het sturen van boeken neemt u deel aan onze dienst.

We hopen dat Gods Woord in de harten bekering zal werken. God zegene u!”

Friedensstimme dankt namens Russische evangelisten voor uw gebed en steun in 2015

Viktor Konkin, Chanto-Mansië

WAAR SERVICE EN KWALITEIT NOG GEWOON BETAALBAAR IS.

PERSONENAUTO’S

BEDRIJFSWAGENS

BROMMOBIELEN

Goede Krstdagen en een vorspoedig 2016!

Vijf maanden

€ 19,95

T (0577) 40 73 86 schoutenspeuld.nl

vernieuwd & vertrouwd Terdege is een verdiepend én ontspannend familiemagazine voor jong en oud met veel aandacht voor onderwerpen die er in deze tijd echt toe doen.

Ook genieten van Terdege? Bestel nu 5 maanden (10 nummers) voor slechts € 19,95

GA DIRECT NAAR TERDEGE.NL/RD OF BEL 055-5390300

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

9

februari Terwijl V&D balanceert op de rand van de afgrond, opent de warenhuisketen op 25 februari in Uden een nieuw filiaal. V&D komt begin dit jaar in acute financiële problemen.

Om een faillissement te voorkomen, bedingt het bedrijf een huurkorting bij de eigenaars van de winkelpanden. Ook wil het de lonen van de 5000 medewerkers verlagen, maar daar steekt de rechter een stokje voor.

Maanden van touwtrekken met de vakbonden volgen. In juli is de loonkorting van de baan.

Er komt een reorganisatie die 400 banen kost.

Dan is ook de eigenaar van V&D, de Amerikaanse investeringsmaatschappij Sun Capital, bereid weer in de keten te investeren. In het najaar kampt V&D met nieuwe tegenslagen. Vlak voor Kerst trekt Sun Capital alsnog de stekker eruit en moet V&D uitstel van betaling aanvragen. Dat wordt op 23 december door de rechtbank verleend. beeld ANP

Familieleden en veiligheidsmensen omringen Safi alKasasbeh (m.) tijdens een herdenkingsbijeenkomst op 4 februari voor zijn zoon Moaz. De Jordaanse gevechtspiloot wordt begin februari in Syrië neergehaald en door IS-strijders gevangengenomen. Zij laten hem vervolgens levend verbranden en sturen via sociale media een video van zijn gruwelijke executie de wereld over. beeld AFP De uit Curaçao afkomstige 24-jarige Siegmar Flaneur wordt in de nacht van 10 op 11 februari doodgeschoten op het Leerdamhof in AmsterdamZuidoost. Hij was geen zware crimineel, maar een jonge veelpleger uit de zogenaamde top 600. Het was een van de vele liquidaties die Amsterdam dit jaar teisterden. beeld ANP

Studenten en docenten van de Universiteit van Amsterdam bezetten vanaf 13 februari het Bungehuis, een gebouw van de UvA. Zij eisen meer inspraak voor studenten en docenten in het universiteitsbestuur.

Een paar dagen later liggen boeken te geef op de stoep.

Op 24 februari laat de UvA het gebouw ontruimen en worden 47 sympathisanten aangehouden. Twee dagen later bezetten studenten het bestuurscentrum van de UvA: het Maagdenhuis, in de jaren 60 het symbool voor het studentenverzet. Op 11 april wordt dit pand ontruimd. Uiteindelijk vertrekt een week later de omstreden geraakte bestuursvoorzitter, Louise Gunning. beeld ANP

Twee mannen aan weerszijden van de lijst. Koning Willem-Alexander opent op 12 februari in het Rijksmuseum in Amsterdam de tentoonstelling ”De late Rembrandt”. Met ruim honderd producties van de beroemde Hollandse meester is het de grootste Rembrandtexpositie van de afgelopen halve eeuw. beeld ANP

10

eindejaarsbijlage

De problemen met Griekenland hingen het eerste halfjaar als een donkere wolk boven de Europese economie.

De ontmoetingen tussen minister van Financiën Dijsselbloem (l.), tevens voorzitter van de eurogroep, en zijn Griekse collega Varoufakis (r.) verliepen niet altijd in een prettige sfeer. beeld EPA

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

De crisis uitgeluid tekst Arie de Rooij

De zeven magere jaren zijn achter de rug, de crisis hebben we uitgeluid. De economische groei schakelde in 2015 naar een hogere versnelling en bracht onze nationale welvaart, de omvang van wat we met z’n allen verdienen, terug naar het niveau van zomer 2008.

D

ie zomer was nauweljks ten einde of wereldwjd, na de ondergang van het Amerikaanse Lehman Brothers, stak de storm in alle hevigheid op. Er volgde een periode waarin veel meer banken dreigden om te vallen, waarin later een Grieks drama de euro bjna onderuithaalde en waarin we werden geconfronteerd met twee recessies.

Heel heftig allemaal, iedereen merkte het in de portemonnee. Maar dit jaar kunnen we afsluiten met een positieve constatering: we zjn aangekomen in rustiger vaarwater, het tj ljkt voorlopig gekeerd.

De economie weer terug op het peil van 2008, het geeft aan hoe hard we geraakt zjn. Het betekent dat er zeven jaren van per saldo stilstand achter ons liggen. Geen groei, maar een pauze in, wat we gewend waren, de voortdurende collectieve wel­ vaartstoename.

De beursgang van ABN AMRO, vorige maand, markeerde dat de crisis voorbj is.

Laat dat immers de bank zjn die in ons land bj uitstek de herinnering meedraagt aan de gebeurtenissen die in de herfst van 2008 een spoor van vernieling aanrichtten.

Het concern was korte tjd ervoor ingeljfd door het trio RBS, Santander en Fortis. Toen laatstgenoemde partj het niet leek te red­ den, besloot de regering het daarin onder­ gebrachte Nederlandse restant van ABN AMRO volledig te nationaliseren. Zeven jaar erna beleefden we de rentree van de bank op het Damrak.

Optimisme De Nederlandsche Bank (DNB) zette afge­ lopen juni de toon. Deze instelling durfde, aan de hand van rooskleurige ramingen, het einde van de malaise af te kondigen.

Het Centraal Planbureau (CPB) haakte snel aan. Ook van die zjde verschenen cjfers die de ommekeer bevestigden. De toename van het bruto binnenlands product (bbp) zal over 2015 naar verwachting rond de 2 procent bedragen. Dan praten we over een percentage dat we sinds 2008 niet meer hebben gekend.

Minister Kamp van Economische Zaken legde optimisme aan de dag. „Onze econo­ mie laat de periode van herstel nu lang­ zaam achter zich en maakt zich op voor een periode van robuuste groei”, schreef hj in zjn voorwoord bj de door het CPB op Prinsjesdag gepubliceerde prognose.

Maar er zjn altjd ook sombere geluiden te beluisteren. Beleggingsstrateeg en emeritus hoogleraar Jaap van Dujn liet eind oktober in deze krant optekenen: „We zitten ons in een herfstzonnetje blj te maken om een

beetje groei. „Lekker weer!” zeggen we. Ter­ wjl in de wereldeconomie de winter voor de deur staat en centrale bankiers totaal niet meer weten hoe ze de boel nog aan de praat moeten krjgen.”

De toekomst is uiteraard ongewis, voor­ spellingen van de rekeninstituten zitten er niet zelden naast. Als we niet vooruitblik­ ken, maar terugkjken, stellen we vast dat de voorbje twaalf maanden zich in ieder geval in gunstige zin hebben onderschei­ den. De opleving rust inmiddels op een breed draagvlak. In eerste instantie vormde de export het enige lichtpuntje. De burger hield lang de hand op de knip, maar nu

Groei economie versnelt na zeven jaar van per saldo stilstand zien we dat hj weer geld uitgeeft. Ook de investeringen zitten in de lift. Consu­ menten en ondernemers tonen hernieuwd vertrouwen. Directeur Job Swank van DNB zei het deze maand zo: „We hebben het pad naar boven met overtuiging gevonden. On­ derliggend wjst alles op groei: de woning­ markt herstelt zich verder, de vertouwens­ cjfers zien er goed uit.”

Het bbp sloot eind september het zesde kwartaal op rj af met een positieve muta­ tie. Wel veroorzaakt de beslissing van het kabinet om de gasproductie te beperken,

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

met het oog op de aarbevingen in de pro­ vincie Groningen, een drukkend effect op de groei. Ook de overheid proiteert van de gunstige gang van zaken. Het begrotings­ tekort bevindt zich inmiddels ruim onder de Europese norm van 3 procent van het bbp, het kabinet kon op de derde dinsdag van september 5 miljard euro aan lasten­ verlichting aanbieden.

Het is best hard gegaan. Op Prinsjesdag vorig jaar meldde het CPB nog: „Dat duidt erop dat het herstel broos is en dat er geen sprake is van groeipercentages van 2 procent of meer, die voor het begin van de crisis gewoon waren.” Dit jaar kon het Planbureau de prognoses telkens naar boven aanpassen. Twee factoren speelden een belangrjke rol bj de ongedachte sprint vooruit. De olieprjs is ten opzichte van zo­ mer 2014 dik gehalveerd, dook recent zelfs onder de 40 dollar per vat. Dat bevordert de bedrjvigheid. En verder daalde de euro ten opzichte van de dollar, waardoor onze producten op de internationale markten goedkoper zjn geworden. De koers van de Europese munt zakte van 1,30 dollar (september 2014) naar tot soms ruim onder 1,10 sinds halverwege dit jaar.

Griekenland Gedurende de eerste helft van 2015 waren de problemen met Griekenland een domi­ nante factor in het economisch krachten­ veld. In januari won de linkse EU­kritische partj Syriza de verkiezingen. Haar leider Alexis Tsipras beloofde de bevolking te zullen breken met de door de geldschieters afgedwongen bezuinigingspolitiek. De nieu­ we minister van Financiën, Yanis Varou­ fakis, stelde zich zo mogeljk nog radicaler op. Ondertussen raakte de schatkist steeds verder leeg en dreigde het faillissement voor de Zuid­Europese natie. De mogeljke gevolgen daarvan voor de euro en de econo­ mieën van de landen met die geldeenheid riepen grote spanning op.

Eind februari lukte het toch om globale afspraken vast te leggen over een nieuw hulpprogramma. Maar in de maanden daar­

na wilde het bj de concrete uitwerking er­ van weer niet vlotten. Opnieuw kwam een Grexit, een uittreden van de noodljdende EU­lidstaat uit de muntunie, nadrukkeljk in beeld. De Grieken spraken zich in een overhaast uitgeschreven referendum in meerderheid uit tegen de voorstellen vanuit Brussel. Na dagenlang onderhandelen en aan het eind een marathonvergadering van de regeringsleiders, rolde er op maandag­ morgen 13 juli op de valreep een akkoord uit de bus over een driejarig steunpakket van 86 miljard euro. Griekenland geholpen, de eurozone voorlopig gered.

In het tweede halfjaar was de aandacht in de internationale arena vooral gericht op de afzwakking van de groei in China. De expansie schommelt er rond de 7 procent; voor ons een ongekend hoog getal, maar in de volksrepubliek zjn dubbelcjferige per­ centages niet ongebruikeljk. Het gaat om ’s werelds op een na grootste economie en de gevolgen van problemen daar zjn dan ook ver buiten de eigen grenzen voelbaar.

Rusland en Brazilië, ook twee spelers van formaat, verkeren ondertussen in een diepe recessie.

De zorgen over China leidden in de na­ zomer tot een linke correctie op de aan­ delenbeurzen. De AEX in Amsterdam stond begin januari op 422 punten. Daarna trad een geleideljke stjging op tot rond de 500.

In september zakte hj echter terug tot 409.

Imtech was toen al uit de index verdwe­ nen. Het technisch dienstverlenend bedrjf balanceerde sinds 2013, door mismanage­ ment en fraude bj projecten in Polen en Duitsland, op het randje van de afgrond.

Het werd afgelopen augustus failliet ver­ klaard.

Een zwakke plek in het economisch beeld van Nederland bljft de werkloosheid. Er zjn meer dan 600.000 mensen op zoek naar een baan, bjna 7 procent van de beroeps­ bevolking. In 2008 was het aantal werk­ lozen gedaald tot onder de 300.000. Op dit punt zjn we dus nog lang niet terug bj af.

De crisis voorbj, jawel, maar niet op alle fronten.

11

Onder aanvoering van president Mario Draghi besloot de ECB voor in totaal 1500 miljard euro aan staatsobligaties te gaan opkopen. beeld AFP

De geldkraan wagenwijd open Terug van weggeweest. Topman Gerrit Zalm gaf op 20 november een slag op de gong op de beurs en markeerde daarmee de rentree van ABN AMRO. Het betreft de bank die in ons land bij uitstek de herinnering meedraagt van de crisis die in 2008 uitbrak. beeld ANP

De monetaire politiek in de eurozone bevindt zich op onbekend terrein.

De Europese Centrale Bank (ECB) van president Mario Draghi draaide met het programma om staatsobligaties op te kopen de geldkraan wagenwjd open.

De crisis voorbj, maar op monetair gebied mogen we de omstan­ digheden nog steeds als bjzonder aanmer­ ken. Anders dan in de Verenigde Staten, waar de Federal Reserve (Fed) kortgeleden de eerste renteverhoging in bjna tien jaar afkondigde, bljft hier een begin van een terugkeer naar het ‘oude normaal’ voorlo­ pig uit. De rente, die al historisch laag was, ging in 2015 alleen maar ver­ der naar beneden en de bestuurders in Frankfurt strooiden kwistig met liquiditeiten.

De inlatie in het euro­ gebied is laag. De ECB grjpt dit, als hoeder van de prjsstabiliteit, aan om stevig in te grjpen.

Draghi wil delatie, een langere periode van prjs­ dalingen, voorkomen.

De gedachte achter het huidige, niet eerder in de eurozone gehanteerde beleid luidt: veel geld in de economie pompen, de banken daarmee bewe­ gen meer krediet te ver­ strekken, dat stimuleert de groei en duwt het inlatietempo omhoog, richting het doel van bjna 2 procent.

In januari kondigde

Draghi een programma aan om vanaf maart maandeljks 60 miljard euro aan staatsobligaties op te kopen. Dat spekt de kas van de inanci­ ele spelers en betekent een toename van de geldhoeveelheid. Deze aanpak zou zeker tot en met september 2016 voortduren, zodat de totale operatie 1140 mil­ jard euro zou omvatten.

Maar begin deze maand deed de ECB er nog een schepje bovenop. Het programma is verlengd tot en met maart 2017, wat het stimulerings­ bedrag verhoogt tot 1500 miljard. Er zjn overigens in het bestuur ook tegenstanders van deze agressieve benade­ ring. Onder anderen Jens Weidmann van de Duitse Bundesbank en Klaas Knot van De Nederland­ sche Bank twjfelen aan het effect ervan.

Commerciële banken kunnen in Frankfurt lenen tegen 0,05 pro­ cent. Als zj er overtol­ lige kasmiddelen stallen, ontvangen zj daarover geen vergoeding, maar moeten zj daarvoor sinds juni 2014 juist betalen. De zogeheten depositorente is negatief en werd deze maand ver­ der aangepast, tot min 0,3 procent. De situatie aan het rentefront is daarmee zeer uitzonder­ ljk. Vooral spaarders zjn de dupe ervan.

Tegoeden bj de bank leveren nauweljks nog iets op.

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar Ook in 2016 zijn wij u graag van dienst Wij wensen u een voorspoedig en gezegend 2016

Wij danken u voor het vertrouwen

Puurveenseweg 47 | Kootwijkerbroek t (0342) 44 29 60

www.timmerbedrijfvanmanen.nl

in het afgelopen jaar en wensen u een voorspoedig 2016 Staverdenseweg 41 8075 AN Elspeet Telefoon 0577 - 49 19 09

info@speltbv.nl www.speltbv.nl Directie en medewerkers danken al onze opdrachtgevers voor het in ons gestelde vertrouwen, en wensen u allen in alle opzichten een voorspoedig 2016 toe

Timmerbedrijf Van Manen B.V.

-kerkbanken -kansels -doopvont -lezenaars -liturgieborden -collectezakken

ste De gezelligg campin bij de heuvelrug Fam. Donselaar De Heygraeff 15 3931 MK Woudenberg T 033 - 286 14 24 F 033 - 286 44 19

”Ook in 2016 heten wij u weer van harte welkom op onze camping!” www.campingboerenerf.nl

Tel. 0348 - 41 33 63 www.vanderwoudeautos.nl

Botnische Golf 17 3446 CN Woerden

CASA FAMILIA VOORTHUIZEN!

Vervult al uw vakantiewensen!

5% KORTING

en en “Alle seizo genieten!”

BOEK VOOR 31 JANUARI. NU EXTRA VOORDEEL!

Wij wensen eenieder gezegende kerstdagen en een in alle opzichten voorspoedig 2016!

VOORTHUIZEN Kieftveen 30-B • T 0342-47 83 80

HET HOOGENDOORN TEAM

I www.casafamilia.net • www.gevarieerdevakanties.nl

DIERENHANDEL HOOGENDOORN Benedenkerkseweg 107 Tel. 0182-342859 Fax 341839

Party - Boerderij ‘ T H O F VA N H O E N K O O P

2821 LB Stolwijk

feesten

Sfeervol in authentieke óf moderne stijl!

www.dierenhandelhoogendoorn.nl

www.afrasteringspecialist.nl Wij danken u voor het vertrouwen aan ons geschonken in het afgelopen jaar en wensen u gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2016.

CHALETS & CAMPING

•

• bruiloft • receptie • bedrijfsfeest • 40 - 275 personen • terras • ruime parkeergelegenheid Hoenkoopse Buurtweg 27, Oudewater T 0348 – 56 12 75, www.hofvanhoenkoop.nl

Adviesbureau J. Vriesema voor: -

ontwerp-uitwerken bouwplannen aanvragen omgevingsvergunning aanbesteden bouwplannen begeleiden bouwprojecten bouwmanagement

Gespecialiseerd in woningbouw, bedrijfsgebouwen, gezondheidszorg en tankstations.

Zeer concurrerende tarieven, vraag vrijblijvend een offerte aan.

zondag gesloten

Burgemeester Jonkheer Hoeufftlaan 10/B 4132 EB Vianen UT, telefoon 0347 - 37 23 91 www.denbestenwoninginrichting.nl

Grote eindejaarsopruiming vanaf maandag 28 t/m 31 december o.a. 15% korting op Lego en Playmobil!

Hoofdstraat 36 2861 AP Bergambacht Tel. 0182 - 35 12 31 slingerland@winkelhof.nl

Namens directie en medewerkers van Huisman Keukens en KlusWijs Huisman

de beste wensen voor 2016 Voltastraat 1 • Alblasserdam • 078 69 32 541 • www.huismanalblasserdam.nl

Bovenstraat 284A n u een Wij wense 2016 3077 BL Rotterdam ig T 010 - 482 32 38 voorspoed info@jvriesema.nl website: WWW.JVRIESEMA.NL

Bij het verlies van uw dierbare moet u kunnen rekenen op de begrafenisondernemer die u met rust en kennis van zaken begeleidt, met u meedenkt en zorgt voor een respectvolle begrafenis.

016 n voorspoedig 2 Wij wensen u eeoerden, tel. 0348 - 46 04 65 W Bierbrouwersweg 2, s.nl .a www utobedrijfpel www.stoppelenburguitvaart.nl

0180 52 22 55

uitvaart@stoppelenburg.nl

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

13

maart

Een boswachter in het zwartgeblakerde natuurgebied Fochteloërveen, een dag na een hevige heidebrand op 13 maart. Zo’n 80 hectare hoogveen is afgebrand. Een 70-jarige man uit Smilde komt in november voor de rechter omdat hij de brand zou hebben aangestoken vanwege een ruzie met Natuurmonumenten over grondpacht. beeld ANP

Minister Kamp (l.) van Economische Zaken tijdens een pauze in het Kamerdebat op 3 maart over de omstreden gasproductie in Groningen.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid constateert eerder dat er bij de gaswinning nauwelijks oog is voor de veiligheid van de Groningers.

Kamp besluit de gasproductie terug te brengen van 38,5 naar 33 miljard kubieke meter per jaar, maar de rechter dwingt hem in november dit verder te beperken, tot 27 miljard kuub. beeld ANP

Pakistaanse christenen rouwen om de dood van zestien geloofsgenoten in Lahore. Zelfmoordterroristen blazen zich op 15 maart op tijdens een dienst in het oosten van de stad. De aanslag leidt tot hevige protestacties van de Pakistaanse christelijke gemeenschap in Lahore.

Zij verbranden kort na de aanval twee vermeende handlangers van de zelfmoordterroristen levend. beeld EPA

Minister Opstelten (Veiligheid en Justitie) ligt in maart onder vuur vanwege de hoogte van de schikking met drugsdealer Cees H. Zijn departement kan het bonnetje niet vinden.

Als een extern bureau dat wel vindt, blijkt hij de Kamer onjuist te hebben geïnformeerd. H. kreeg geen 1,25 miljoen, maar 4,7 miljoen gulden.

Op 10 maart treedt de bewindsman af, evenals zijn staatssecretaris Teeven, die destijds de deal met H. sloot. beeld ANP

De Duitse copiloot Andreas Lubitz laat op 24 maart een Airbus van vliegmaatschappij Germanwings neerstorten in de Franse Alpen. Als de gezagvoerder de cockpit verlaat om naar het toilet te gaan, draait Lubitz de deur op slot en zet een duikvlucht in. Pogingen om de deur te forceren mislukken en het toestel stort in onherbergzaam gebied neer. Er komen 150 mensen om. beeld AFP

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar Ook in 2016 zijn wij u graag van dienst Wij wensen u een voorspoedig 2016

www.schildersbedrijfgroeneweg.nl info@schildersbedrijfgroeneweg.nl

Wij wensen al onze relaties, vrienden en bekenden een voorspoedig 2016

Kooystraat 7, 3295 BE ’s-Gravendeel Tel. 078 - 673 27 42

MARNIXSTRAAT 18, 3351 GN PAPENDRECHT, TEL. (078) 615 19 57, ’S AVONDS (078) 691 59 40 Email: boekhandeleijkelenboom@solcon.nl MAANDAG GESLOTEN VRIJDAG KOOPAVOND

Torenstraat 17, 3281 XM Numansdorp Tel. 0186 - 65 15 94

wenst cliënten, vrienden en familie een voorspoedig 2016

Directie en medewerkers wensen u een voorspoedig 2016

Geldermalsen Tel. 0345 - 58 50 50 www.wimvanbreda.nl

Van der Graaf ’s AU TO B E D R I J F

Christelijk onderwijs is niet voor iedereen vanzelfsprekend.

Mannaields Christian School (Edinburgh, Schotland) ontvangt vanwege de christelijke invulling van het onderwijs geen inanciering vanuit de overheid. Ouders betalen daarom per kind 300 euro per maand! Voor sommigen een onbetaalbaar bedrag.

Uw hulp is daarom hard nodig om christelijk onderwijs in Schotland te behouden!

Steun Mannaields door uw gebed en maak een git over via onze website www.mannaields.nl of rechtstreeks naar nl88 rabo 0128 3336 42.

Hartelijk dank voor uw steun in 2015! Mogen we ook in 2016 op u rekenen?

Kolenbranderstraat 20a 2984 AT Ridderkerk 0180 - 41 05 22 ! Info@admvanderbijl.com www.admvanderbijl.com

machines voor wegberm- en slootonderhoud

Wij wensen u een voorspoedig 2016 Van Markenstraat 19 2941 BX Lekkerkerk Tel. 0180 - 66 17 22

☎

Wij bedanken u voor het in ons gestelde vertrouwen en wensen u EEN GELUKKIG NIEUWJAAR! Techno Service ‘s Gravenpolder BV Postbus 53 / 4430 AB ‘s-Gravenpolder Tel. +31 (0)113 312020 Fax +31 (0)113 312763 info@tsg.nl / www.tsg.nl

Gods Woord over het wereldrond ‘Gaat dan heen, onderwijst al de volken …’

Deze zendingsopdracht geldt nog tot op de dag van heden. Na de uitstorting van de Heilige Geest werd Gods Woord in verschillende delen van de wereld gebracht, voor ieder in zijn eigen taal.

Gods Woord over het wereldrond: dat is het thema van de brochure die momenteel op grote schaal door vrijwilligers wordt verspreid om nieuwe donateurs voor de Gereformeerde Bijbelstichting te werven. Al voor € 2,50 per jaar kunt u ons werk steunen. U ontvangt dan vier maal per jaar het mooie informatieve blad Standvastig, met daarin ook een speciale rubriek voor de kinderen.

Onze doelstelling is het verspreiden van Bijbels in nauwgezette vertalingen over de gehele wereld.

Wilt u ons helpen en u opgeven als donateur?

Slagerij/Worstmakerij Jaap van Prooijen Talmastraat 10 3371 VG Hardinxveld-G’dam Tel. 0184 61 21 96 Fax 0184 67 93 89 info@slagerijvanprooijen.nl www.slagerijvanprooijen.nl

Zorg voor elkaar in Amsterdam Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een ziek medemens. ➥ ➥ ➥ ➥

binnen het hospice van stichting Kuria bij mensen thuis door buddyzorg voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis door training en scholing aan professionele zorgverleners

Dank voor uw steun en gebed in het afgelopen jaar!

Wij wensen u een gezegend 2016 toe!

Rekeningnummer: NL45 ABNA 0445 965495 of NL80 INGB 0000 008377 t.n.v. stichting Kuria Amsterdam

Dat kunt u doen via de homepage van onze website, door een briefje of telefoontje naar ons, of door een e-mail aan: j.haalboom@ gereformeerdebijbelstichting.nl.

Elke nieuwe donateur ontvangt naar keuze een set met kaarten van historische kerkgebouwen of een afzonderlijke uitgave van het Johannesevangelie in de Statenvertaling (voor eigen gebruik of voor verspreiding).

Allen hartelijk bedankt voor het in ons gestelde vertrouwen in 2015

Directie en personeel van het

Wij wensen u fijne feestdagen en een gezegend 2016!

WILT U DE VOLLEDIGE BROCHURE ONTVANGEN? LAAT HET ONS WETEN, DAN STUREN WIJ DEZE KOSTELOOS OP.

wensen leerlingen, ouders, oud-collega’s en vrijwilligers Nijverheidstraat 21 | Postbus 168, 4140 AD Leerdam | (0345) 61 01 55 info@gereformeerdebijbelstichting.nl

www.gbs.nl

EEN VOORSPOEDIG 2016

Tel. 0174 - 24 34 03 Goudenregenstraat 22 Fax 0174 - 24 87 71 2681 GH Monster www. baanvanhorssen.nl

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

15

april

Nepalese reddingswerkers proberen een overlevende los te ‘wrikken’, na een zware aardbeving in Kathmandu.

De beving maakt zeker 7500 dodelijke slachtoffers. Na deze grote aardbeving volgen nog enkele naschokken, die minder zwaar zijn. beeld AFP

Eindelijk weer vrij man: Sjaak Rijke. De Nederlander werd drie jaar lang in gijzeling gehouden door leden van al-Qaida in Timboektoe, in Mali. Franse commando’s weten hem te bevrijden. Terug in Woerden pakt hij zijn oude beroep weer op: dat van treinmachinist. beeld AFP

Hulpverleners ondersteunen een studente die gewond is geraakt bij een aanslag van al-Shabaab op Moi University in Garissa, in Kenia. Zij is een van de 79 gewonden. Bij de aanslag komen 148 mensen om het leven.

De aanvallers nemen 700 personen in gijzeling; laten vervolgens de moslims gaan en doden de christenen. Uiteindelijk worden alle vier de aanvallers gedood. beeld AFP

SGP-leider Van der Staaij ontvangt op 23 april een delegatie kinderen en volwassenen met down. Hij wijst eerder in de Kamer op de mooie kant van deze mensen.

De delegatie brengt een bezoek om aandacht te vragen voor de petitie #andersnietminder tegen de algemene invoering van de Niet-Invasieve Prenatale Test. Daardoor dreigen de meeste ongeboren kinderen met het syndroom van Down te worden geaborteerd. beeld ANP

De koninklijke familie viert op 27 april de 48e verjaardag van koning Willem-Alexander. Koningsdag wordt gehouden in Dordrecht. Vanaf de kade het Groothoofd kijkt de familie ruim een halfuur naar een botenparade op het water. V.r.n.l. koning Willem-Alexander, prinses Máxima, de prinsesjes Amalia, Alexia en Ariane, prins Maurits en prinses Marilène. beeld RD, Anton Dommerholt

Bijbelse dagboeken

Nieuw verschenen

50

19,

50

19,

Vernieuwde uitgave

50

19,

19,50

Gouden momenten

U bent mijn Schuilplaats

Blijft in Mij

Elke dag een belofte

J.C. Ryle

C.H. Spurgeon

Ds. F. Bakker

De bekende Engelse J.C. Ryle had de gave om zijn boodschap in korte bewoordingen weer te geven en snel tot de kern van de zaak te komen.

Dat blijkt ook duidelijk uit de dagboekstukjes in Gouden momenten.

De nagelaten geschriften vormen een goudmijn vol wijze woorden.

Dit dagboek is samengesteld aan de hand van het bekende boek De Psalmen Davids van C.H. Spurgeon. Per psalmvers geeft Spurgeon een korte verklaring en beschrijft hij lessen voor het geestelijke leven, maar ook voor het leven van elke dag!

De dagboekstukjes zijn samengesteld uit zijn nagelaten geschriften én uit preken die nooit eerder zijn uitgegeven. Ds. Bakker wijst voortdurend op eenvoudige manier op de noodzaak om met Christus verenigd te zijn. Vandaar de titel: Blijft in Mij. Ook als luisterboek: € 9,95.

C.H. Spurgeon

E-book € 14,75

Elke belofte van God, schrijft Charles H. Spurgeon, is een cheque.

Het is niet de bedoeling dat je die alleen maar leest, bewondert en dan vergeet. Je moet ermee naar de bank om je handtekening onder de cheque te zetten en het geld in ontvangst te nemen.

E-book € 12,75

NIEUW

NIEUW

192 pagina’s in kleur

19,50

384 pagina’s

16,95

14,95

Ouders uit de Bijbel

Vertrouw op Hem

Het beste Kompas

Matthew Henry

N.J. Mosterd (red.)

D.J. Vogelaar

In Ouders uit de Bijbel maken we kennis met bekende en minder bekende echtparen uit het Oude en Nieuwe Testament in vreugde en verdriet. De dagboekstukjes zijn samengesteld aan de hand van de Bijbelverklaringen van Matthew Henry.

Dit dagboekje wil je helpen om zelf in de Bijbel te lezen. Elke dag krijg je een korte uitleg en een vraag om over na te denken. Als je het dagboekje elke dag gebruikt, heb je in een jaar tijd maar liefst tien Bijbelboeken helemaal gelezen!

Dit dagboek gaat over de Bijbel. De Heere God wijst ons daarin de weg. De Bijbel is voor ons als een kompas. Wat leert de Bijbel over het geloof, over de rechtvaardigmaking, de heiligmaking, over het eeuwige leven, over de jongste dag?

Leeftijd: 9-12 jaar

Leeftijd: 12-15 jaar

E-book € 12,99

NIEUW

NIEUW

90

16, Vrouwen uit de Bijbel Matthew Henry

Allerlei levensomstandigheden en karaktertrekken van vrouwen uit de Bijbel komen aan de orde.

Samengesteld aan de hand van de Bijbelverklaring van Matthew Henry met pastorale toonzetting.

120 pagina’s

432 pagina’s

14,95

14,95

Hoe heerlijk is Uw Naam

Confessie

Andrea van Hartingsveldt-Moree

Dagboek over de Drie Formulieren van Enigheid

Gods Namen vertellen Wie Hij is. Dit gezinsboek laat ouder en kind Zijn Namen ontdekken van Genesis tot en met Openbaring. Het geeft voor 52 weken een Bijbelgedeelte over een Naam van God om te lezen, een psalmvers om te zingen, een Bijbeltekst om te leren, vragen en suggesties om het thema voor kinderen concreet te maken.

Diverse predikanten PKN In dit dagboek staat de Heidelbergse Catechismus centraal. Daarnaast de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels. Het is het goud dat de kerk der eeuwen heeft ontvangen.

Leeftijd: vanaf 18 jaar

Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055 - 539 06 50

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

17

mei

Ook in Zuidoost-Azië zijn volkeren op drift. De islamitische Rohingyaminderheid voelt zich gediscrimineerd in Birma en velen van hen proberen weg te komen.

Deze boot wordt stuurloos aangetroffen in de Andamanse Zee voor de kust van Thailand. Het vaartuig is afgeladen vol met Rohingyavluchtelingen, inclusief veel jonge kinderen. Aan boord zijn ook diverse mensen gestorven. beeld AFP

Bij de verkiezing van de leden van de Eerste Kamer door de Provinciale Statenleden op 26 mei haalt de SGP weer een tweede zetel, die in 2011 verloren ging. De nieuw verkozenen, Schalk (l.) en Van Dijk, na de uitslag. beeld ANP

En dan verschijnt op het scherm van de scanner ineens het silhouet van een 8-jarige Afrikaanse jongen in een koffer. Deze reistas was met talloze andere op de rails gezet om te worden bekeken. De jongen komt uit zuidelijk Afrika en probeert met een 19-jarige vrouw via Marokko over te steken naar Spanje. Op alle mogelijke manieren proberen mensen van Afrika naar Europa te reizen. beeld AFP

Zes vertegenwoordigers van kerken binnen de gereformeerde gezindte krijgen op 29 mei in Amersfoort een exemplaar van de nieuwe Bijbel met uitleg (BMU) overhandigd. V.l.n.r. ds. L. W. Ch. Ruijgrok (tweede van l.), ds. J. Roos, ds. P. D. J. Buijs, ds. J. J. van Eckeveld, ds. J. A. W. Verhoeven en ouderling W. A. de Jong. beeld RD, Anton Dommerholt

Het zou erom spannen, hadden de peilers gezegd. De Conservatieve Partij van premier Cameron zou mogelijk haar leidende rol in de Britse politiek kwijtraken. Maar het blijkt achteraf een gelopen race.

De Conservatieven halen zelfstandig een meerderheid, zodat ze niet langer met een coalitiepartner hoeven regeren. De Labourpartij verliest sterk. De anti-Europese UK Independence Party (UKIP) verliest de strijd tegen het districtenstelsel: ondanks 12,6 procent van de stemmen haalt ze slechts één zetel. De Schotse Nationale Partij (SNP) daarentegen haalt met 4,6 procent zelfs 56 zetels. beeld AFP

18

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

De een koos er bewust voor om in Syrië te blijven, de ander hoopt een nieuwe toekomst op te kunnen bouwen in Nederland. Het jaar 2015 was vooral het jaar van de Syriërs. Twee van hen vertellen hun verhaal. tekst Jacob Hoekman

Zij bleef: „Syrië heeft juist nu christenen nodig” Mjn naam is Nahla Dabbah Eshak Looka. Ik ben getrouwd met Samer Looka, die werkt als ingenieur en aannemer. Ik ben 55 jaar en ik werk als tandarts in Damascus. Helaas is mjn kliniek op dit moment gesloten vanwege de moeiljke situatie. De oorlog maakt het onmogeljk om open te bljven.

Onze familie maakt deel uit van de kleine protestantse gemeenschap in Syrië. Mjn vader heeft als pastor vele kerken gediend in Syrië, Libanon en Jordanië. Hj is nu gepensioneerd.

Onze Heere zegende mjn man en mj met twee zonen: Alexander en Fady. Alexander studeert medicjnen aan de universiteit van Damascus, en onze tweede zoon Fady studeert bedrjfskunde aan dezelfde universiteit.

Naast mjn werk als tandarts ben ik algemeen coördinator van Intervarsity Christian Fellowship in Syrië. Dat is een christeljke gemeenschap die zich inzet voor studenten, zodat zj in hun omgeving een getuige kunnen zjn van Jezus als onze Redder en Heer. Juist hier en nu in Syrië is dat erg nodig.

Ook ben ik voorzitter van een stichting die

”Generaties door Crisis” heet. Die stichting zorgt voor mishandelde, arme en gehandicapte vrouwen in Syrië – en van hen zjn er helaas veel. De huidige oorlog in Syrië maakt dat alleen maar erger.”

geschiedenis van Syrië zjn hier mensen nodig die willen bljven. Er zjn mensen nodig die willen werken te midden van alle uitdagingen en moeiljkheden. Wj zjn bereid om dat te doen.

Horror en terreur „Deze oorlog dient geen ander doel dan het verwoesten van onze beschaving. Het is een oorlog waarin de soldaten van het kwaad zich hebben verenigd om onschuldigen uit te roeien. Een oorlog die bedoeld is om het volk te verdrjven. Om zo veel mogeljk schade te veroorzaken, ook aan privé-eigendommen van mensen. De vrede en veiligheid die hier nog heersten, zjn de afgelopen jaren ingeruild voor horror en terreur. Ik denk eerljk gezegd dat het de ergste oorlog is die ooit in de geschiedenis heeft plaatsgevonden.

Natuurljk heb ik erover gedacht om het land te verlaten. Iedere burger van ons land denkt daarover in deze omstandigheden.

Maar ik heb, met mjn gezin, die stap nooit kunnen zetten. Dat komt door verschillende oorzaken. De belangrjkste is de roeping die wj van onze Heere ervaren om hier te bljven. Juist in deze donkere periode in de

„Christenen vormen het stralende, beschaafde gezicht van Syrië” Daarnaast is het ook niet praktisch om te vertrekken. Ik heb geen andere nationaliteit dan de Syrische, waardoor het heel moeiljk wordt om legaal ergens heen te gaan.”

Demografische wanorde „Wj weten niet hoe de oorlog zich verder zal ontwikkelen. Het is voorstelbaar dat de omstandigheden dan nog verder verslech-

Nahla Looka in haar huis in Damascus. „Ik denk eerlijk gezegd dat deze oorlog de ergste is die ooit in de geschiedenis heeft plaatsgevonden.” beeld George Meassy

teren. Maar ik weet niet of we dan alsnog zullen vluchten. Dat is afhankeljk van de roeping van onze Heere op dat moment.

Ons verbljf hier, of ons vertrek, hangt af van Zjn wil en welbehagen, zoals Paulus zegt in Filippenzen 2.

Wat ik wel weet, is dat emigratie van christenen uit Syrië de ergst denkbare uitkomst van de oorlog is. Daarmee wordt het land overgeleverd aan een volk dat geen beschaving kent. Christenen horen bj de oorspronkeljke bevolking van Syrië en ze vormen het stralende, beschaafde gezicht van dit land. Emigratie heeft nu al een ernstige demograische wanorde teweeggebracht. In de toekomst zal dat enorme gevolgen hebben voor ons mooie, geciviliseerde Syrië.

Nogmaals: ik denk dat Syrië juist nu sterke gelovigen nodig heeft die bljven benadrukken dat dit gewonde land een gebrek heeft aan liefhebbende harten. Dat is wat we nodig hebben: mensen met een hart vol liefde, die zowel de geesteljke als de lichameljke nood van Syriërs willen lenigen.”

Destructieve wetten „Voor de toekomst zjn er veel mensen nodig die zich hier voor willen inzetten. Denk aan christeljke ziekenhuizen, waar door praktische hulp het onderwjs van de Heere Jezus wordt verspreid aan de vele, vele slachtoffers van deze oorlog. Ook op het gebied van onderwjs liggen hier enorme uitdagingen, al was het alleen maar om de foute concepten te herstellen die bj velen zjn ingeprent door de islamitische scholen met hun destructieve wetten. En we hebben veel vrjwilligers nodig op het terrein van psychologische begeleiding. Bovendien is er op dit moment een gebrek aan de meest elementaire levensbehoeften. Voedsel, kleding en andere basisgoederen: er zjn steeds meer mensen die daar niet meer in kunnen voorzien.

Ik begrjp goed dat er in deze situatie Syriërs zjn die zich gedwongen voelen om ons land toch te verlaten. Zeker als ze door vervolging worden gedwongen, is dat logisch.

Maar niet iedereen vertrekt omdat hj wordt vervolgd. Ik denk dat de regeringen in het Westen geen goede strategie hebben ontwikkeld voor de vele emigranten die hun kant op komen. Er zjn mensen naar het Westen gegaan omdat ze werkeljk geen andere keus hadden, maar er zjn er ook die slechte plannen voorbereiden tegen de bevolking van de landen die hen ontvangen. Velen onder hen zjn geen echte vluchtelingen.

Ik wil de emigranten dan ook adviseren om terug te komen naar hun land zodra de oorlog tegen het einde loopt – en in het bjzonder vraag ik dat de christenen. Want Syrië is mooi en juist de aanwezigheid van een gevarieerde bevolking kan ons de kans geven ons land weer op te bouwen.

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

19

Mostafa Hannan bij de noodopvang in Apeldoorn. „Ik ben hier naar een kerk gegaan. De liederen waren compleet nieuw; ze geven rust in mijn hart.” beeld Jacob Hoekman

Hij ging: „Ik was bang een schietschijf te worden” Ik ben Mostafa Hannan. Ik kom uit Aleppo in Syrië en ben 24 jaar oud. Ik ben Koerd en opgegroeid als moslim. In 2010 moest ik verplicht in het leger van president Assad.

Ik was heel bang dat ik daar gebruikt zou worden als schietschjf, omdat wj geen alevieten zjn zoals de president.

In het leger werkte ik als chauffeur. Twee jaar geleden, in december 2013, was er onrust in Damascus. Extreme moslims hadden iemand betrapt op het verkopen van alcohol. Ze hadden zjn hoofd eraf gehakt.

Wj moesten erheen om de orde te herstellen. Twee vrienden van me liepen toen op een bom. Ze waren op slag dood. Zelf heb ik een kogel in mjn schouder gekregen. Kjk, hier kun je het litteken nog zien.

Voor revalidatie van de wond moest ik naar een plaats dicht bj de grens met Irak.

Daar heb ik de kans gegrepen om te vluchten, naar Duhok in Iraaks Koerdistan. Mjn moeder, drie broers en zus waren daar al eerder heen gevlucht. Mjn vader is overleden.”

Verstopt in een maisveld „Via Irak ben ik alleen verder gevlucht.

Eerst naar Turkje. In Istanbul waren een paar familieleden. Met mjn tante ben ik vanuit Istanbul lopend de grens met Griekenland overgestoken, samen met heel veel anderen. We trokken door Macedonië, Servië en Hongarje. Slapen deden we in een klein tentje dat we in

Istanbul hadden gekocht.

Toen we in Hongarje opgepakt dreigden te worden, hebben mjn tante en ik ons met een paar anderen in een maisveld verstopt. We zjn toen in contact gekomen met een smokkelaar die ons, met een auto, naar Duitsland heeft gebracht. Vanaf daar reisden mjn tante en ik door naar Nederland. Ik vond Nederland al een mooi land toen ik nog een jongen was. Ik was er nooit geweest, maar ik houd van voetballen. Dat kunnen Nederlanders goed.

Eind augustus ben ik in Nederland aangekomen. Sindsdien zit ik in de noodopvang in Apeldoorn, met 400 andere mannen. Mjn tante zit in Den Helder. We hebben hier allebei asiel aangevraagd, maar onze aanvraag is nog niet in behandeling genomen.”

Lam geslacht „Sommige mensen die ik in Nederland heb leren kennen, zjn christen. In Syrië had ik ook christeljke vrienden, maar over religie spraken we niet. Zj hebben hun rituelen, ik de mjne. Toch ben ik hier in Apeldoorn meegegaan naar een kerk. Vooral de liederen waren voor mj compleet nieuw.

Ik merk dat ze rust geven in mjn hart. Ik volg nu een cursus die mj meer leert over het christeljk geloof. Ik begrjp nu bjvoorbeeld dat als er in de Bjbel een lam wordt geslacht, dat een symbool is voor Jezus.

Een vriend van mj in het kamp wil juist alle islamitische plichten nakomen. Hj

wil elke ochtend om vier uur opstaan om te bidden. Hj vraagt me vaak of ik meega naar de moskee. Maar ik voel dat mjn hart daar niet geraakt wordt. Als ik word opgehaald voor de kerk, is dat heel anders.

Met een andere vriend discussieer ik daar veel over. Hoe kan het nu dat wj moslim zjn maar dat ons hart niet geraakt wordt in de moskee? Als we de mensen in de kerk zien, voelen we ons vaak tekortschieten. Zj zjn blj, wj niet. We ljken niet op hen, we missen iets.

Toch durf ik mezelf nog geen christen te noemen. In de Koran staat dat Allah je zal straffen als je je geloof verandert. Dat is het enige waar ik bang voor ben. Niet voor

„Ik hoop dat ik de kans krijg om hier de taal te leren en te studeren” mensen, maar voor Allah. Ik voel me naar twee kanten getrokken. Als ik echt weet wat de waarheid is, ga ik dat pad volgen. Intussen wil ik meer leren. En als mjn vriend in het kamp vraagt of ik wel heb gebeden, dan zeg ik gewoon ja. Dat is ook zo. Alleen anders. Hj gaat iedere vrjdag naar de moskee, ik ga op zondag naar de kerk.”

Ik heb gehoord dat mensen op heel veel plaatsen in Nederland tegen de vluchtelingen zjn. Zelf heb ik die ervaring niet. Toen we hier kwamen, was ik verbaasd. Mensen uit Apeldoorn zongen een welkomstlied voor ons. Er zjn zelfs gezinnen die me hebben uitgenodigd bj hen thuis. Dat vind ik geweldig. Een van die gezinnen telt vier kinderen. Daar stond ik van te kjken; ik dacht dat gezinnen in het Westen meestal een of twee kinderen hebben. En veel van mjn vrienden waren verbaasd dat de vrouwen er ook bj zaten in huis. Ik niet, ik ben een Koerd. Wj hebben dezelfde openheid als hier.”

Opletten „Natuurljk kunnen er mensen tussen de vluchtelingen zitten die kwaad willen. Ik heb er zelf niets van gemerkt, maar je moet altjd voorzichtig zjn en opletten. Anderen zjn niet direct in levensgevaar in hun thuisland, maar ze maken zich zorgen over bjvoorbeeld hun kinderen. Die willen ze een kans geven om vooruit te komen.

Ik hoop dat ik de kans krjg om hier de taal te leren en een studie te volgen. En dat mjn familie hier ook kan komen. Tegen de mensen die misschien wel bang voor ons zjn, zou ik willen zeggen dat wj het ook erg vinden wat er in ons land gebeurt. En dat ik het heel ijn zou vinden als er hier een plek voor mj is om te bljven. Maar zelfs als jullie mj wegsturen, zeg ik toch: Dankjewel.

20

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

buitenland Duitsland ontvangt honderdduizenden vluchtelingen en migranten.

Het land neemt daarmee verreweg de meeste asielzoekers op in Europa. Het brengt onrust teweeg onder delen van de Duitse bevolking, maar bondskanselier Angela Merkel is niet van plan al te zeer een rem op de gastvrijheid te zetten: „Wir schaffen das.” Foto: opvanglocatie op de voormalige luchthaven Tempelhof in Berlijn. beeld AFP

Het aantal vluchtelingen en ontheemden dat Europa aandoet, is maar een fractie van het totaalaantal mensen dat wereldwijd op de vlucht is.

Wereldwijd zijn er begin 2015 zeker 60 miljoen mensen op de vlucht, vaak binnen eigen land. In Somalië verwoest de overheid in maart in Mogadishu tientallen illegale huizen en winkels. De bewoners ervan strijken neer in een kamp even buiten de hoofdstad. beeld AFP

Er komen in 2015 meer dan 1 miljoen vluchtelingen en migranten naar Europa, maar nog grotere groepen zoeken dichter bij huis een veilig heenkomen. Veel Syrische vluchtelingen strijken neer in Libanon, waar ze terechtkomen in kampen zoals al-Bireh, ten noorden van de havenstad Tripoli. beeld AFP

Syrische vluchtelingen bij hun tenten in een vluchtelingenkamp in de Turkse stad Suruc, vlak bij de grens met Syrië. Velen van hen komen uit de Syrische stad Kobani, waar dan al maandenlang door Koerdische troepen wordt gevochten in de strijd tegen IS. Eind januari lukt het de Koerden met steun van de internationale coalitie tegen IS om de terreurgroep uit de stad te verdrijven. beeld EPA

Een Sudanese man belt vanuit het migrantenkamp bij het Franse Calais (de ”Nieuwe Jungle”) met zijn familie in Sudan. Het kamp, vlak bij de Eurotunnel naar Groot-Brittannië, zit overvol. Begin november spreekt een Franse rechtbank uit dat de Franse overheid er meer aan moet doen om de levensomstandigheden in het migrantenonderkomen te verbeteren. beeld AFP

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

21

binnenland

Te veel vluchtelingen en te weinig opvangplaatsen. Het gevolg: duizenden vluchtelingen bivakkeren tot nu toe in tenten – door het COA „paviljoens” genoemd.

Sommige vluchtelingen vinden dat onder de maat. Op 12 november protesteert een aantal van hen bij het voormalige ministerie van Sociale Zaken in Den Haag tegen de in hun ogen slechte opvang. beeld ANP

Zoals op veel plaatsen worden ook in de Zeelandhallen in Goes tijdelijk vluchtelingen opgevangen. Op 20 juli arriveren de eerste groepen per bus bij de noodopvang. De opvang is in eerste instantie afgesproken tot oktober, maar wordt later verlengd. Mogelijk zijn er nog tot september 2016 vluchtelingen in de hallen. beeld ANP

De Syrische neven en vluchtelingen Hazar Achkar (l.) en Bahaa Sharaf (r.) eten op 10 september bij het gastgezin Bos in Apeldoorn. Veel Apeldoorners sluiten zich aan bij een initiatief om de vluchtelingen in de stad een maaltijd aan te bieden. beeld ANP

Moet er een azc in Geldermalsen komen of niet? Voor heel wat dorpelingen is het duidelijk: nee. Overal in het dorp verschijnen leuzen. Op 16 december breken rellen uit terwijl de gemeenteraad bijeen is om een besluit te nemen over de komst van een asielzoekerscentrum. beeld ANP

Jonge asielzoekers komen uit school in het Drentse dorp Oranje, op 9 oktober.

De aangekondigde komst van extra vluchtelingen naar het dorp zorgt in oktober voor een volksoproer.

Dorpelingen blokkeren de auto van staatssecretaris Dijkhoff als deze het dorp wil verlaten. beeld ANP

22

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

„Onze droom is terugkeren tekst Henrieke Buit beeld ZOA, Geke Kieft

Eden is een jonge Eritrese vrouw van 28 jaar. Met haar man Mikias (32) en zoon Neftalem (10) ontvluchtte ze haar thuisland, naar de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. „In Eritrea is geen vrijheid”, zegt Mikias.

I

n de Ethiopische miljoenenstad Addis Abeba zoeken duizenden jonge Eritrese vluchtelingen hun toevlucht. De Ethiopische overheid staat hun toe de vluchtelingenkampen achter zich te laten, mits ze een sponsor hebben die in hun levensonderhoud kan voorzien. De vluchtelingen komen echter gemakkeljk terecht aan de rafelranden van de stad.

In hun kleurrjke huurhuisje brandt Eden kofiebonen. „Wj zjn alweer negen jaar geleden gevlucht naar Ethiopië.

De situatie in Eritrea is sindsdien niet veranderd. Iedereen vanaf 17 jaar wordt gedwongen om in het leger te gaan. De vrouwen ook. Als je kinderen hebt, hoef je niet het leger in, daarom trouwen veel meisjes al op jonge leeftjd. Ook ik ben daarom getrouwd. Alleen red je het ge­ woon niet.”

Mikias: „Ik kwam in Eritrea terecht tjdens de oorlog tussen Eritrea en Ethi­ opië, in 1998. Ik ben Eritreeër, maar ben opgegroeid in Addis en heb hier familie.

Tjdens de oorlog werden veel Eritreeërs uitgewezen naar Eritrea. In Eritrea is geen

Een roomskatholieke kathedraal in de Eritrese hoofdstad Asmara. Deze kerk is officieel toegestaan door de regering, maar evangelische kerken zijn dat niet.

vrjheid: je kunt niet kiezen welk onder­ wjs je wilt volgen, welke baan je wilt.

Ik besloot te vluchten toen de Eritrese overheid aankondigde dat alle interna­ tionale hulporganisaties het land moesten verlaten. Ik werkte voor een internationale organisatie. Vandaar dat ik het ook niet langer zag zitten om in Eritrea te bljven.”

Druk Iedere nacht wagen tientallen jonge Eri­ treeërs de oversteek. Wanneer vluchtelin­ gen worden gepakt door Eritrese grens­ wachten lopen ze het risico te worden gegjzeld of doodgeschoten. De achter­ bljvers worden onder druk gezet door de overheid en belanden soms in de ge­ vangenis.

Eden: „Toen Mikias was gevlucht, kwa­ men soldaten bj mj verhaal halen.

Ik ben hem toen achterna gegaan. Met ons zoontje van zes maanden moest ik tussen de linies door. Het was verschrik­ keljk, ik was zo bang. Toen we de grens over waren, werd ik samen met Mikias en ons zoontje opgevangen in het vluch­ telingenkamp Shimelba. Het was een heel moeiljke tjd.”

Eden voelde zich onveilig in het kamp. „Toen, in 2006, waren er maar weinig vrouwen in het kamp. Uiteindeljk hebben we er één jaar gewoond. Mikias is er in elkaar geslagen, en ook ik werd aangeval­ len en in elkaar geslagen in ons huis. Dat overkwam trouwens niet alleen ons. Er waren verkrachtingen, steekpartjen. De man die mj aanviel, was net gearriveerd.

Hj was zo gefrustreerd. We weten niet waarom hj me aanviel.”

Eden, Mikias en Neftalem mochten zich

vestigen in Addis Abeba, omdat ze in het kamp niet veilig waren. Het gezin wordt ondersteund door Dicac, een partner van de hulporganisatie ZOA. De meeste vluchtelingen die vanuit het kamp naar de stad komen moeten zichzelf zien te red­ den. Maar hoe kun je als vluchteling een toekomst opbouwen wanneer je niet mag werken?

Mikias haalt zjn schouders op en neemt een slok kofie: „Het belangrjkste wat we hier zochten was vrede. Dat hebben we gevonden. Maar nu ben ik op zoek

„Toen Mikias was gevlucht, kwamen soldaten bij mij verhaal halen” naar mogeljkheden. Ik help af en toe wat vrienden die een garage hebben. Daar kan ik wat bjverdienen. Verder bestaat het leven hier uit wachten. Daarom gaan veel mannen richting Europa. De mensen die vertrekken, moeten veel geld betalen aan mensensmokkelaars. Ze denken dat ze dan naar Europa worden gebracht. Maar ze brengen je niet verder dan Sudan, dan moet je weer geld bjbetalen. Telkens moet je geld bjleggen om verder te komen. En als je eenmaal aan je reis bent begonnen, kun je niet meer terug.”

Eden vertelt over de situatie van vrouwen

die achterbljven: „Ik schat dat de helft van de Eritrese vrouwen in Addis zich zonder hun man moet redden. Vaak hebben ze jonge kinderen. Soms wagen zj ook een poging om naar Europa te gaan, andere vrouwen komen terecht in de prostitutie.

Deze vrouwen zjn heel kwetsbaar.”

Bidden voor verandering Tienduizenden Eritreeërs hebben inmiddels de wjk genomen naar Europa. De droom van Eden en Mikias ligt echter in Eritrea.

Het liefst zouden ze samen teruggaan en daar een toekomst opbouwen. De oplos­ singen voor de problemen in Eritrea liggen echter niet voor het oprapen.

Mikias vertelt: „Mjn broers zjn nu soldaten in het Eritrese leger, zj zjn ‘de vjand’. Dat ik tegen Eritrea de wapens zou opnemen, is voor mj daarom geen optie.

De oplossing is uiteindeljk aan de mensen zelf, we moeten niet verwachten dat de oplossing van buiten zal komen. Ik zou willen dat de verandering in Eritrea op een democratische manier plaatsvindt.

Ik kan alleen maar bidden voor verande­ ring.”

Eden klinkt resoluut: „Er zjn vredes­ bewegingen in de diaspora, ook hier in Addis. We schrjven bjvoorbeeld pamlet­ ten en demonstreren bj de VN. Ik moest zelf al jong trouwen, ik weet hoe het is om in een kamp te zitten; vrienden van me zjn verdronken in de Middellandse Zee. Ik ben zelf slachtoffer, maar ik wil ver­ andering brengen!”

Henrieke Buit werkt voor vluchtelingenorganisatie ZOA. Ze sprak Eden en Mikias tijdens een werkbezoek aan Addis Abeba, eind november.

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

23

naar Eritrea” Eden (l.) vluchtte negen jaar geleden uit Eritrea naar buurland Ethiopië. Ze woont daar nu samen met haar man Mikias (r.) en zoon Neftalem (10) in de hoofdstad Addis Abeba.

„Hij laat ons niet als wezen achter” tekst Mark Wallet beeld AFP

Twee portretten: één van een gevluchte Eritreeër en één van een Eritreeër die beslist in zijn land wil blijven. Dat was het idee van de redactie van deze bijlage.

Dat eerste portret staat hiernaast, maar het tweede laat zich nog niet zo gemakkelijk maken. En dat vertelt iets over de motieven van de vele vluchtelingen. ritreeërs vormen al jaren een van de belangrjkste groepen asielzoekers in Nederland. Het is op dit moment zelfs de tweede groep in de asielzoekerscentra, na Syriërs. Ook in andere Europese landen komen er veel vluchtelingen uit dit Oost-Afrikaanse land binnen: één op de tien migranten die in Europa asiel aanvraagt is Eritreeër. Volgens schattingen van de VN is bjna 10 procent van de populatie de afgelopen jaren gevlucht.

Logisch dat de vraag opkomt waarom zo veel mensen het land ontvluchten.

De vraag laat zich echter ook omkeren: waarom bljven er tegeljkertjd zo veel mensen? Doen ze dat bewust, of hebben ze simpelweg geen keus? Zjn er ook

E

Eritreeërs die ondanks alles willen bljven, simpelweg omdat ze hun land willen opbouwen?

Ongetwjfeld. Maar nu wordt het lastig.

Getuigenissen van Eritreeërs zjn schaars.

Toen RTL-verslaggever Koen de Regt in november het land bezocht, kreeg hj op straat niemand voor de camera. De een na de ander maakte een afwerend gebaar. „Als je mjn naam en mjn mening publiceert, ben ik bang dat ik word vermoord”, vertrouwde een inwoner hem toe. „Als je de regering openljk bekritiseert, ga je de gevangenis is. Dat kan zes maanden duren of twee jaar. Ze pakken je op.”

microfoon”, constateerde ook een verslaggever van de Zwitserse krant Neue Zürcher Zeitung (NZZ). „Journalisten zjn niet gewenst”, schreef hj in zjn reportage. „De eigen (journalisten, MW) heeft men al lang monddood gemaakt, de buitenlandse kunnen agenten van de vjand zjn. En de vjand is min of meer de rest van de wereld. En openljke kritiek kan gevaarljk zjn.”

Onvrijheid Een objectief relaas over Eritrea is dus vrjwel ondoenljk. „Noch diplomaten, noch de VN, noch het Internationale Rode Kruis kunnen zich vrj bewegen en journa-

„Als je mijn naam en opinie publiceert, ben ik bang dat ik word vermoord” De Regt schreef in zjn reportage voor de RTL-website: „Alleen anoniem en zonder camera willen ze (de inwoners van Eritrea) vertellen hoe ze over de politiek denken.” Een man zei hem: „Je weet niet wie je kunt vertrouwen en wie niet. Neem nou deze plek: we zjn ongeveer met zjn vjftigen. Maar misschien zitten er wel vjf informanten of agenten tussen.”

Zjn ervaring staat niet op zichzelf. „In Eritrea spreekt men niet graag in de

listen al helemaal niet”, schreef de verslaggever van de NZZ. Iemand spreken die per se in Eritrea wil bljven? Stel dat het lukt, zegt zo’n relaas wel iets? Want hoe weet je of iemand niet vooral het regime tevreden wil stellen? Goede kans dat hj dat wil, omdat zjn ‘vrje’ leven hem uiteraard liever is dan het terwille zjn van een journalist.

Toch zullen ze er ongetwjfeld zjn – mensen die kritisch staan ten opzichte van het regime en zich toch geroepen voelen

om in Eritrea te bljven. Om hun kinderen misschien, of omdat ze bljven geloven in een betere toekomst. Maar evengoed voor hun overtuiging en geloof.

Een groep die het in Eritrea bjzonder moeiljk heeft zjn evangelische christenen. In het land zjn enkele kerken toegestaan, wat overigens nog niet wil zeg-gen dat ze vrj kunnen opereren. Patriarch Antonius van de Eritrees-Orthodoxe Kerk staat bjvoorbeeld al jaren onder huisarrest omdat hj zich verzette tegen overheidsbemoeienis in de kerk. ‘Nieuwe’ kerken worden helemaal met argusogen bekeken: het zouden zomaar vooruitgeschoven posten van vjandige staten kunnen zjn. „Subtiele vormen van vervolging worden afgewisseld met grootscheepse en gewelddadige aanvallen op de kerk”, meldt Open Doors, die contact onderhoudt met verschillende voorgangers in het land.

Een van die voorgangers vertelde aan de organisatie dat „een grote groep” christenen „onder onmenseljke omstandigheden wordt vastgehouden in verschrikkeljke gevangenissen.” Om die reden verlaten ook veel evangelische christenen het land.

Toch klonk deze voorganger resoluut over zjn rol in Eritrea. „God heeft ons een duideljke belofte gedaan: Hj laat ons niet als wezen achter. We zien elke dag dat God Zich aan die belofte houdt, want regelmatig mogen we nieuwe gelovigen verwelkomen.”

Reden genoeg voor hem om te bljven.

Bezorgers gefeliciteerd met jullie jubileum!

12,5 jaar bezorger!

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd!

Fam. Benschop uit Asperen

25

Fam. Bijdevaate uit Hazerswoude

25

Fam. Boom uit Berkenwoude

Fam. Brussaard uit Oud-Beijerland

Fam. Buijnink uit Ens

Fam. Cabaret uit Rotterdam

ervorst g o o H r Menee om uit Hilleg

Fam. De Jong uit Stolwijk

Fam. De Kat uit Zetten

Bezorgen houdt je in beweging

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

25

juni

Als de politici het niet eens kunnen worden over de vraag of het huwelijk ook in de toekomst een relatie moet blijven van man en vrouw, dan moet de rechter erover beslissen.

Het aantal Amerikaanse staten dat het huwelijk ook openstelde voor twee mensen van gelijk geslacht, groeide de afgelopen jaren. Maar anderzijds waren er ook staten die het zogeheten homohuwelijk wettelijk verboden. Het hooggerechtshof beslist dat homo’s in alle staten van de VS moeten kunnen trouwen. beeld AFP

Racisme is geen verleden tijd in de Verenigde Staten. Tijdens een gebedsdienst in de Emanuel African Methodist Episcopal Church schiet een 21-jarige blanke man negen mensen dood. Ook de voorganger van de kerk komt om het leven. De AME-kerk in Charleston is een van de oudste zwarte kerken in het zuiden van de VS. beeld EPA

Een demonstratie bij het politiebureau Heemstraat in Den Haag naar aanleiding van de dood van de Arubaan Mitch Henriquez op 29 juni, loopt uit op rellen. Leden van de mobiele eenheid grijpen daarop in.

Henriquez wordt twee dagen eerder gearresteerd bij een muziekfestival omdat hij wapens zou dragen. Hij overlijdt daarbij doordat een politieman de nekklem op hem toepast. De 500 betogers protesteren tegen het in hun ogen racistische optreden van de politie. beeld ANP

Griekenland blijft in 2015 de zieke man van de eurozone. Na het aantreden van de regering-Tsipras in januari wordt de verhouding met de internationale geldschieters –het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Unie– er niet beter op. Eind juni gaan de banken in het geplaagde land zelfs enkele dagen dicht, omdat de ECB een noodkrediet niet verhoogt. Griekse gepensioneerden staan op 1 juli in de rij voor de bank (foto). Wie geen pinpas heeft, kan die dag maximaal 120 euro aan het loket afhalen.

In augustus bereiken Griekenland en de internationale geldschieters alsnog een akkoord over een nieuw driejarig steunpakket van 86 miljard euro, op voorwaarde dat het land nieuwe hervormingen en bezuinigingen doorvoert. Bij verkiezingen in september krijgt Tsipras daarvoor het mandaat van zijn bevolking. beeld AFP

Chinese reddingswerkers staan op de bodem van het omgeslagen passagierschip in de rivier de Jangtse. Het vaartuig had meer dan 450 mensen aan boord. Door onvoorspelbaar weer raakte het schip in de problemen en kapseisde. Uiteindelijk worden er slechts twaalf mensen gered.

Het is een van de ergste scheepsrampen in de Chinese geschiedenis. beeld EPA

26

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

De afgelopen maanden pleegden Palestijnen vooral aanslagen met messen of door met auto’s op Joden in te rijden.

Golf van terreur In oktober steeg het aantal geweldsincidenten snel. Palestijnse milities schoten raketten vanuit Gaza af, rellen braken uit in Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever, Israëlische Arabieren demonstreerden en Palestijnse terroristen reden met auto’s op Israëliërs in of staken hen met messen.

In sommige gevallen waren de messentrekkers minderjarig.

Een aantal factoren heeft tot de escalatie geleid. De eerste is het idee dat Israël bezig is de status quo op de Tempelberg te veranderen. Deze berg, waarop vroeger de eerste en de tweede Joodse tempel stonden, is ook een heilige plaats voor de moslims. Moslims noemen deze plek Haram al-Sharif (de edele omheining) en geloven dat hun profeet Mohammed vanaf deze plaats een nachtelijke reis naar de hemel maakte.

Enkele Israëlische politici hebben inderdaad gepleit voor veranderingen van de regelgeving op de heilige berg, maar zij hebben niet de steun van premier Netanyahu. Er is niets veranderd, al nam het aantal Joodse bezoekers toe. Sommigen van hen hebben gezegd dat Joden gebedsrechten moeten krijgen.

Deskundigen zijn het er verder over eens dat de uitzichtloze politieke situatie en de slechte sociaaleconomische omstandigheden van de Palestijnen ook bij hebben gedragen aan het geweld. De daders voelen dat ze niets hebben te verliezen.

Een andere belangrijke factor is de ophitsing tot geweld in de Palestijnse media en op sociale media. De daders worden gezien als helden. Als ”martelaren” verdienen zij een ereplaats – ook al hebben ze er zelf niets meer aan.

Het antwoord van de regering-Netanyahu op de golf van geweld bestond uit het nemen van meer veiligheidsmaatregelen. Een poging van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, beide partijen stappen te laten zetten die de sfeer moesten verbeteren, is mislukt.

De hoge prijs van politieke stilstand tekst Alfred Muller beeld EPA

Voor Israëliërs en Palestijnen was 2015 het jaar van de politieke stilstand. De afgelopen maanden hebben aangetoond hoe gevaarlijk die situatie is. Helaas is er geen uitzicht op verbetering, wel op verslechtering.

A

l in 2014 deden zich twee belangrjke ontwikkelingen voor die hun stempel zouden zetten op de gebeurtenissen in 2015. De eerste was de mislukking van het vredesproces. In april 2014 sloten Israëliërs en Palestjnen zonder succes een periode van negen maanden intensieve onderhandelingen over een permanente oplossing af.

De tweede belangrjke gebeurtenis in 2014 was de oplaaiing van het geweld.

Eerst vermoordden Palestjnse terroristen drie ontvoerde Israëlische jongens op de Westeljke Jordaanoever, daarna ontvoerden en verbrandden Israëlische terroristen een Palestjnse jongen in Jeruzalem. Het leger arresteerde op grote schaal Hamasactivisten op de Westoever.

In juli 2014 startte het leger ”Operatie Beschermende Rand” tegen Hamas en andere milities om een einde te maken aan beschietingen vanuit de Gazastrook. Deze oorlog kostte zeker 2000 Palestjnen en 73 Israëliërs het leven. Het aantal aanslagen tegen burgers nam toe. In de winter van 2014-2015 werd het iets rustiger, maar afgelopen zomer en zeker vanaf oktober ging het weer helemaal mis.

Israël schoof intussen verder op naar rechts. In januari gingen Israëliërs naar de stembus. Dat leidde tot een overwinning

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

27

Een Palestijnse jongen loopt langs een muur met graffiti in de buurt van het vluchtelingenkamp Qalandia.

voor de Likud van Benjamin Netanyahu.

Deze vormde een rechts-religieuze coalitie met de Joods-orthodoxe partjen, de gematigd rechtse Kulanu van Moshe Kachlon en het ultrarechtse Joodse Huis van Naftali Bennett. Bennett biedt Netanyahu geen bewegingsvrjheid tegenover de Palestjnen.

Dat zou nameljk de ineenstorting van de coalitie betekenen.

Vredesproces muurvast Dat het vredesproces muurvast bleef zitten, is overigens mede te wjten aan de Palestjnse leider Mahmud Abbas. Deze weigerde de onderhandelingen met Israël te herstarten als Israël niet aan een aantal voorwaarden zou voldoen, zoals vrjlating van Palestjnse gevangenen en bevriezing van de bouw in nederzettingen.

Onbegrjpeljk is Abbas’ houding niet. Palestjnen hebben met tussenpozen al meer dan twintig jaar met Israëliërs onderhandeld. Het Palestjnse publiek gelooft dat de vredesbesprekingen zjn mislukt en dat verder onderhandelen geen enkele zin meer heeft. Sommige Palestjnen zien de Palestjnse Autoriteit zelfs als collaborerend met de vjand. Abbas zou zjn gezicht verder verliezen als hj de onderhandelingen voortzet zonder dat daar wat tegenover staat.

Abbas bleef de strjd wel op een andere manier voortzetten, nameljk via diplomatie. Hj tekende in december 2014 het Statuut van Rome. Dat is het verdrag dat ten grondslag ligt aan het Internationaal Strafhof (ICC). Palestjnen kunnen daar proberen Israëliërs te vervolgen voor oorlogsmisdaden. Afgelopen januari liet aanklager

Voor Israëliërs en Palestijnen is er helaas geen uitzicht op verbetering, wel op verslechtering Fatou Bensuda weten een onderzoek in te stellen naar vermeende oorlogsmisdaden in de Gazaoorlog van 2014. Zj heeft nog geen uitspraak gedaan over eventuele vervolgstappen.

De Palestjnse Autoriteit keerde zich ook tegen de indirecte afspraken die Israël en Hamas probeerden te maken. De contacten tussen beide vjanden, die volgens persberichten via Turkje en de Britse oud-premier Tony Blair liepen, waren niet over een vredesregeling, maar over een staakt-het-vuren voor vjf of hooguit tien jaar. Beide partjen zouden overleg hebben gevoerd over het opheffen van de blokkade van Gaza, in ruil voor stopzetting van raketbeschietingen op Israël. Oficieel werd er niets bereikt en raketten bljven af en toe komen, al kunnen deze ook van andere milities zjn.

Handhaving status quo Oficieel is Netanyahu voor een gedemi-

litariseerde Palestjnse staat die Israël als Joodse staat erkent, maar hj deed zjn best de status quo te handhaven. Dat wil zeggen: hj streeft niet naar een tweestatenoplossing (Israël naast Palestina), niet naar de eenstaatoplossing (één seculier-democratische staat voor zowel Joden als Arabieren), maar naar de voortzetting van de bestaande situatie. Wat hj volgens insiders vooral belangrjk vindt, is dat hj aan de macht bljft en dat zjn coalitie dus bljft bestaan.

Aan de stagnatie is echter een prjs verbonden, die niet door politici maar door burgers wordt betaald. In de zomer begon de situatie langzaam maar zeker te verslechteren. Palestjnen klaagden over aanvallen van militante bewoners van de Joodse nederzettingen. Deze beschadigden boomgaarden, vielen hen met stenen aan en brachten leuzen aan op huizen en moskeeën. Een dieptepunt deed zich voor op 31 juli. In het plaatsje Duma ging het huis van de familie Dawabsheh in vlammen op. Vader en moeder en hun achttien maanden oude zoontje bezweken aan de brandwonden. Slechts één zoontje heeft het drama overleefd. De daders zjn nog steeds niet veroordeeld, maar ze zouden inmiddels wel zjn opgespoord.

Tegeljkertjd echter bleef de veiligheidssamenwerking tussen Israël en de Palestjnse Autoriteit bestaan. Ook traden de Palestjnse veiligheidstroepen op tegen de radicale islamitische Hamasbeweging.

De Palestjnse president denkt dat terreur de Palestjnen niet helpt en slechts het imago van de Palestjnse Autoriteit schaadt.

Mogelijke scenario’s Israël en Palestina gaan 2016 binnen zonder uitzicht op verbetering van de situatie. Er is alle kans dat het geweld het komende jaar aanhoudt of verergert.

Hamas in de Gazastrook heeft zich voorbereid op een nieuwe gevechtsronde met Israël. Dat wordt dan de vierde sinds 2008. Het stelsel van aanvalstunnels zou zijn hersteld. Hamas zal mogelijk drones willen gebruiken als alternatief voor raketten. Die hebben namelijk weinig succes: het Israëlische raketschild haalt ze uit de lucht voordat ze steden kunnen treffen.

Met een nieuwe confrontatie is ook diplomatieke schade aan Israël verzekerd. Het aantal slachtoffers in Gaza zal opnieuw oplopen omdat de Palestijnse strijders deze raketten afschieten vanuit dichtbevolkte gebieden. Dat biedt Hamas de kans zijn slachtofferdoctrine verder te ontwikkelen.

De humanitaire situatie in Gaza blijft slecht. Jihadorganisaties zeggen dat de methode van Hamas niet werkt.

Zij geloven dat er een veel hardere respons tegenover Israël noodzakelijk is. Vooralsnog kan Hamas de kritiek naast zich neerleggen. De organisatie zit namelijk nog steeds stevig in het zadel.

Bezorgers gefeliciteerd met jullie jubileum!

12,5 jaar bezorger!

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd!

Fam. Dekker uit Dussen

Fam. Den Boer uit Zwijndrecht

Fam. Heyboer uit Zoetermeer

Fam. Hoogendoorn uit Gouda

Fam. Kooiker uit Staphorst

Fam. Kievit uit Middelharnis

t an Aals V e i l i m Fa ijk uit Katw

Fam. Kooy uit Maasdam

Fam. Leenders uit Valburg

Bezorgen houdt je in beweging

25

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

29

juli

Honderden vrachtwagens staan op 30 juli langs de snelweg M20 bij Ashford in Kent, in het zuidoosten van Engeland. Migranten en vluchtelingen die proberen vanuit het Franse Calais via de Kanaaltunnel naar Engeland te komen, ontregelen het verkeer door de tunnel. beeld AFP

Medewerkers van de reinigingsdienst zijn op 27 juli druk met het opruimen van schade langs de Herengracht in Amsterdam die ontstaan is door de zomerstorm van 25 juli in de hoofdstad. De storm heeft minimaal voor een bedrag van 13 miljoen euro schade aangericht, vooral aan voertuigen van particulieren en bedrijven. beeld ANP

De Amerikaanse president Barack Obama (m.) begroet op 23 juli zijn halfzus Auma Obama (l.), vlak na zijn aankomst op de luchthaven van de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Obama brengt een driedaags bezoek aan het thuisland van zijn vader, Kenia. Vervolgens reist hij door naar Ethiopië. De reis van de president staat vooral in het teken van het aanhalen van de economische betrekkingen. beeld AFP

Een aanhanger van de Koerdische Volksbeschermingseenheden bedient op 25 juli een machinegeweer in de stad Hasakah, in het noordoosten van Syrië. Het Syrische regeringsleger en de Koerdische strijdkrachten bestrijden onafhankelijk van elkaar de strijders van Islamitische Staat (IS). Hasakah ligt dicht bij Koerdisch gebied. In de stad, met zo’n 190.000 inwoners, wonen vanouds veel christenen. beeld AFP

Bezorgers gefeliciteerd met jullie jubileum!

25 12,5 jaar bezorger!

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd!

Fam. Op ’t Hof uit Harskamp

Fam. Reede uit Veenendaal

Fam. Spek uit Puttershoek

Fam. Schuurman-Hess uit Delft

Fam. Van Appeldoorn uit Rhenen

Fam. Van der Stoep uit Dordrecht

Haak Familie dwijk ZH uit Noor

Fam. Van Eldik uit Dodewaard

Fam. Van Es uit Papendrecht

Bezorgen houdt je in beweging

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

31

augustus Bloemenveiling FloraHolland in Aalsmeer (foto) is het logistieke knooppunt voor de wereldwijde handel in bloemen en planten.

Toen de Russische president Poetin in 2014 een boycot van westerse landbouwproducten instelde –een reactie op westerse sancties vanwege het Russische optreden in buurland Oekraine– liet hij de bloemen buiten schot. Russen houden van bloemen en ze betrekken die vooral uit Nederland. Maar als Nederland in de zomer de internationale druk opvoert om de schuldigen van het neerhalen van vlucht MH17 voor de rechter te krijgen, bijt de Russische beer van zich af.

Vanaf 10 augustus mogen bloemen uit Nederland Rusland pas in na extra controles op schadelijke beestjes. beeld ANP

In de Chinese stad Tianjin doet zich op 12 augustus een reeks enorme explosies voor, waarbij zeker 173 mensen omkomen. Onder hen zijn verschillende brandweerlieden die na een eerste explosie met bluswerkzaamheden beginnen. De ontploffingen vinden plaats in een containerterminal waar brandbare stoffen worden overgeslagen. Tot kilometers in de omtrek springen de ruiten. Na de explosies ruimen draglines dagenlang honderden zwaar beschadigde auto’s op. beeld AFP

De Franse politie doet onderzoek in een Thalys, nadat een schutter op 21 augustus het vuur probeerde te openen op passagiers in de trein van Amsterdam naar Parijs. Amerikaanse militairen in burger die in de trein zitten, weten de man echter te overmeesteren voordat hij dodelijke slachtoffers kan maken. Drie personen raken gewond. beeld AFP

Twee bouwkranen op pontons met een brugdeel voor de nieuwe Julianabrug in Alphen aan den Rijn in de takels, kiepen op 3 augustus om en vallen op een aantal woningen aan de Alphense Hooftstraat.

Als door een wonder vallen er geen slachtoffers. Alleen een hond bezwijkt aan zijn verwondingen. beeld ANP

Agenten op het Griekse eiland Kos proberen op 11 augustus migranten en vluchtelingen met brandblussers terug te drijven als zij zich in groten getale richting een registratiekantoor bewegen. Honderden vluchtelingen die langs de wegen van Kos overnachtten, zijn bijeengebracht in het lokale voetbalstadion. beeld AFP

Bezorgers gefeliciteerd met jullie jubileum!

12,5 jaar bezorger!

Hartelijk dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd!

Fam. Van Gelder uit Heinenoord

Fam. Van Gilst uit Rilland

Fam. Van Harn uit Ederveen

Fam. Van Voorst uit Voorschoten

Fam. Vlot uit Doorn

Fam. Van Kekem uit Ederveen

Fam. Verweij uit Oudewater

Fam. De Heer uit Kamerik

Bezorgen houdt je in beweging

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

eindejaarsbijlage

33

september

Hongarije begint half september met het plaatsen van een enorm hek langs de grens met Servië om te voorkomen dat vele tienduizenden migranten en vluchtelingen het land binnenkomen. Het land zegt de enorme stroom niet aan te kunnen. beeld AFP

Een doorbraak in de diplomatieke relatie tussen de VS en Cuba, zo kun je het wel stellen. Op 29 september schudt de Cubaanse president Raul Castro (l.) president Barack Obama de hand tijdens een ontmoeting in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. Gevolg is onder meer dat de bestaande Amerikaanse boycot van Cuba zal worden afgebouwd. beeld EPA

Koning Willem-Alexander spreekt op 28 september voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN). De koning zegt onder meer dat alle landen zich moeten inzetten om de verantwoordelijken van de vliegramp met de MH17 te achterhalen en te berechten. beeld ANP

De Griekse premier Alexis Tsipras (l.) wordt door president Prokopis Pavlopoulos op 21 september gefeliciteerd nadat hij zojuist is beëdigd als eerste minister. Tsipras had een dag eerder met zijn linkse partij Syriza de parlementsverkiezingen gewonnen met ruim 35 procent van de stemmen. beeld AFP

Zeker 700 doden vallen op 23 september in Mina –nabij de Saudische bedevaartsplaats Mekka– tijdens de uitbraak van massale paniek onder hadjgangers. beeld EPA

34

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

oktober

Bange momenten beleeft de personeelsmanager van Air France, Xavier Broseta, op 5 oktober. De kleren worden hem van het lijf gescheurd door medewerkers van de Franse luchtvaartmaatschappij. Boze werknemers hadden zich verzameld bij het hoofdkantoor in Parijs om hun gram te halen over een reorganisatieplan dat zo’n 2900 banen zou kosten. beeld AFP

Indonesische christenen in het sterk islamitische Atjeh hebben het moeilijk en vluchten als verschillende kerken in oktober door moslims in brand worden gestoken. Duizenden christenen slaan op de vlucht naar andere delen van het eiland Sumatra. beeld AFP

Grote consternatie op 29 november in Jeruzalem. Een Palestijn valt in het oude stadsdeel een Israëlische politieman aan met een mes. Een collegapolitieman weet de aanvaller met zijn dienstpistool uit te schakelen. Deze overlijdt ter plekke.

De foto toont enkele hulpverleners die de gewonde politieman te hulp zijn geschoten. beeld EPA

Voor het eerst sinds de uitbraak van de burgeroorlog in zijn land begeeft de Syrische president Bashar al-Assad zich op 21 oktober buiten de landsgrenzen. Assad (l.) bezoekt zijn ambtgenoot en belangrijkste bondgenoot, Vladimir Poetin, in het Kremlin. Daarbij bedankt hij de Russische president voor „zijn steun bij het indammen van terrorisme” in zijn land. beeld AFP

Een Russische Airbus verongelukt op 31 oktober op het moment dat het toestel boven de Sinaïwoestijn vliegt.

Aan boord zijn 224 passagiers, het merendeel Russische toeristen die vakantie hebben gevierd in de Egyptische badplaats Sharm al-Sheik. Zij komen allemaal om het leven.

Deskundigen zijn er al snel zeker van dat een bomexplosie aan boord de oorzaak is geweest van de crash. beeld AFP

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

35

november

Activisten van Greenpeace demonstreren op 9 november bij de ingang van de Volkswagenfabriek in de Duitse stad Wolfsburg. Ze protesteren tegen de frauduleuze praktijken van de autofabrikant rond de uitstoot van schadelijke uitlaatgassen door dieselmotoren. beeld AFP

Een bijzondere gebeurtenis die te weinig aandacht krijgt in de pers is de ontmoeting tussen de Chinese president Xi Jinping (r.) en zijn Taiwanese ambtgenoot, Ma Ying Jeou, op 7 november in een hotel in Singapore. De twee erkennen elkaar niet als staatshoofd omdat Xi Taiwan slechts als een provincie van zijn land beschouwt. Daarom spreken de twee elkaar ook aan als ”meneer”. Wél schudden ze elkaar langdurig de hand. beeld AFP

Kamervoorzitter Van Miltenburg wordt op 12 november ‘besprongen’ door de pers na een presidiumvergadering over de procedure rond het onderzoek naar het lekken uit de ”commissie stiekem”. Een van de fractievoorzitters in dit overleg waarin het kabinet geheime informatie deelt, moet in het voorjaar van 2014 informatie van minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) hebben gelekt naar NRC Handelsblad. Die informatie gaat over het verstrekken van Nederlandse telefoongegevens aan de VS. beeld ANP

De Kamerleden Segers (r.) en Slob (tweede van r.) snijden op 10 november een taart aan na een fractievergadering van de ChristenUnie. Daarin is besloten dat Segers Slob, die de Tweede Kamer verlaat, opvolgt als fractievoorzitter van de ChristenUnie. Links de Kamerleden Dik (l.) en Schouten. beeld ANP

Een Russisch gevechtvliegtuig wordt op 24 november neergehaald door de Turkse strijdkrachten. De reden zou zijn dat het toestel vanuit het noorden van Syrië het luchtruim boven Turkije is binnengedrongen. De twee piloten weten zich met hun schietstoel in veiligheid te brengen, maar een van hen wordt daarna alsnog gedood door milities op de grond. beeld EPA

Angst en onverzettelijkheid typeren op 18 november de sfeer in Parijs, nadat daar vijf dagen eerder meerdere terreuraanslagen plaatsvonden die de dood van 129 mensen tot gevolg hadden. De Eiffeltoren in de Franse driekleur ‘verpakt’, symboliseert onverzettelijkheid –„we zwichten niet voor terreur”–, de soldaat met machinegeweer ervoor de angst – voor meer aanslagen. beeld AFP

36

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

december

Vreugde op 12 december in Parijs, nadat daar zojuist een wereldwijd klimaatakkoord is gesloten. De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Laurent Fabius (tweede van r.), juicht met aan zijn rechterzijde de Franse president François Hollande en links VN-secretaris Ban Ki Moon. beeld AFP

De zussen Astrid en Sonja Holleeder en ex-vriendin van Willem Holleeder Sandra den Hartog komen op 1 december aan in de streng bewaakte rechtbank bij Schiphol, bijgenaamd de Bunker. In het hoger beroep van het liquidatieproces Passage leggen zij onthutsende verklaringen af over de wreedheid van de crimineel met de bijnaam de Neus. beeld ANP

Koerdische vrouwen kijken in de Oost-Turkse stad Diyarbakir naar de begrafenis van twee Koerdische betogers, Serdil Cengiz en Siyar Salman. Ze worden op 14 december bij hevige botsingen tussen de Turkse politie en Koerdische betogers gedood door politiekogels.

Reden van het protest is de avondklok die de Turkse autoriteiten op 2 december afkondigen voor het centrum van de stad. beeld AFP

De Republikeinse kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen Donald Trump neemt op 15 december deel aan een debat tussen Republikeinse kandidaten in de Amerikaanse stad Las Vegas. Trump doet met enige regelmaat boude uitspraken die zelfs wereldwijd de pers halen. Vooral zijn voorstel om moslims de toegang tot de VS te ontzeggen, doet veel stof opwaaien. beeld AFP

Als de gemeenteraad van Geldermalsen op 16 december vergadert over een opvanglocatie voor 1500 asielzoekers, breken in het gemeentehuis rellen uit. Zo’n tachtig tot negentig personen breken door de hekken, maar dringen niet door in het gemeentehuis.

Daar zijn inmiddels de gemeentebestuurders en tientallen insprekers geëvacueerd. De in allerijl gearriveerde ME lost enkele waarschuwingsschoten en voert charges uit. De politie arresteert veertien personen, allen inwoners van de gemeente Geldermalsen.

Het gemeentebestuur geeft naderhand toe dat het dit azc-besluit te snel wilde nemen. beeld ANP

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

37

in memoriam januari

april

Prosper Ego Prosper Johannes Gerardus Antonius (Prosper) Ego (17 juli 192723 januari 2015) verzette zich tegen verlinksing en verloedering.

Ego richtte in 1958 het Oud-Strjders Legioen (OSL) op. Hj schreef duizenden pamletten, brieven en artikelen. Ego bepleitte verdere uitbreiding van de NAVO. Tegeljk streed hj voor de belangen van de Molukkers en de Papoea’s.

Tegeljk verzette hj zich tegen het communisme, de vredesbeweging en de islamisering.

Ds. Van Schoonhoven Ds. C. van Schoonhoven (15 maart 1931-24 januari 2015) diende de hervormde gemeente van GiessenNieuwkerk, hervormd Vreeswjk en de hervormde gemeente Giessendam-Nederhardinxveld.

Ds. Van Schoonhoven ging in 1996 met emeritaat. De emeritus predikant woonde tot zjn overljden in Hardinxveld-Giessendam. Daar werd hj op 30 januari begraven.

Geen foto beschikbaar

Ds. Van Dijk Ds. T. M. van Djk (14 december 1936-16 februari 2015), emeritus predikant van de gereformeerde gemeente Oosterend (Texel), stond eerder in de gemeenten Rotterdam-Alexanderpolder (1982) en Veen (1986). Van 2000 tot 2003 diende hj de kleine gemeente op het Waddeneiland. Vanwege gezondheidsklachten ging de predikant op 67-jarige leeftjd met emeritaat. Nadien woonde hj in St. Philipsland en in Brakel.

Leanne Payne De Amerikaanse theologe en pastoraal therapeute Leanne Payne (26 juni 1932-18 februari 2015) schreef boeken over pastorale zorg en hield internationale conferenties over genezing en heling. Haar laatste conferentie was in 2008 in Nederland. Begin jaren tachtig van de vorige eeuw richtte zj de Pastoral Care Ministries (PCM) op. Volgens de organisatie heeft ze velen geholpen met „spirituele heling.”

Dick Nieuwenhuis

Dirk (Dick) Nieuwenhuis (18 juli 1945-24 januari 2015) was tussen 1990 en 2000 bj de SGP hoofd van het partjbureau en algemeen secretaris van het hoofdbestuur. Hj kreeg landeljke bekendheid doordat hj in voor de SGP roerige jaren op verschillende momenten de partjvisie op het vrouwenstandpunt verdedigde.

Ook was hj raadslid en ouderling.

Henk van Rhee EO-journalist Hendrik Jacob (Henk) van Rhee (2 mei 1952-20 februari 2015) was van 2003 tot 2007 directeur van het partjbureau van de ChristenUnie. Van 2007 tot 2014 leidde hj de vereniging Tot Heil des Volks. Bj zjn aantreden in 2014 als CU/SGPwethouder van Stichtse Vecht lag hj onder vuur omdat oppositiepartjen meenden dat Van Rhee homoseksualiteit een te genezen ziekte vond.

Ds. Robert Schuller Met zjn tv-programma Hour of Power bereikte de Amerikaanse predikant Robert H. Schuller (16 september 1926-2 april 2015) miljoenen mensen. Robert Harold Schuller begon zjn loopbaan als predikant in 1955. In 1970 begon hj met televisiediensten. In 1980 opende hj de Crystal Cathedral. Zjn zoon Robert Anthony Schuller volgde hem op, maar het kwam tot een breuk tussen vader en zoon.

Dr. Waardenburg Prof. dr. J. D. J. Waardenburg (15 maart 1930-8 april 2015) was een bekende islamoloog en godsdienstwetenschapper. Hj studeerde theologie, fenomenologie, religiegeschiedenis, Arabisch en geschiedenis van de islam in Amsterdam, Leiden en Parjs. Hj deed onderzoek in Parjs, Montreal en in het MiddenOosten. Verder doceerde hj in Los Angeles (VS), Utrecht en Lausanne.

Ds. Van Hennekeler Ds. W. van Hennekeler (1 november 1923-13 april 2015) werd geboren in Njkerk. Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1955 predikant van de hervormde gemeente te Molenaarsgraaf. Daarna stond hj in Vreeswjk (1960), Zwartebroek (1963) en Loon op Zand (1969). De predikant ging in 1986 met emeritaat. Ds. Van Hennekeler is begraven op het kerkhof bj de hervormde kerk te Jhorst.

maart Von Weizsäcker Richard Karl Freiherr von Weizsäcker (15 april 1920-31 januari 2015) was een Duits politicus.

Hj was de zesde bondspresident en wordt beschouwd als een van de belangrjkste presidenten van het naoorlogse Duitsland. Verder was hj burgemeester van WestBerljn (1981-1984). Von Weizsäcker was in de Tweede Wereldoorlog dienstplichtig oficier bj de Wehrmacht.

Ds. Schoneveld Ds. J. Schoneveld (27 januari 193412 maart 2015) studeerde theologie in Leiden en werd in 1963 hervormd predikant te Staveren.

Daarna was hj adviseur voor de Nederlands Hervormde Kerk in Jeruzalem (1967), secretaris-generaal van de Internationale Raad van Christenen en Joden te Heppenheim (Duitsland) en onderzoeker bj het Truman Institute in Jeruzalem. Hj promoveerde in 1976.

Piet Koningswoud Pieter Jacob (Piet) Koningswoud (17 mei 1948-14 april 2015) was namens de SGP zeventien jaar wethouder van de gemeenten Dirksland en Goeree-Overlakkee.

Ook was hj 22 jaar raadslid en bovendien betrokken bj het door hem opgerichte accountantskantoor. Koningswoud overleed onverwachts aan een hartstilstand.

februari Jos van Manen Pieters Schrjfster Jos van Manen Pieters (21 maart 1930-1 februari 2015) heeft met haar christeljke familieromans generaties vrouwen gevormd. Ze kreeg vooral bekendheid met haar jeugdwerk, de Tuinluitertrilogie.

In totaal publiceerde ze dertig romans (soms over moeiljke onderwerpen als echtscheiding, homoseksualiteit en abortus), waarvan meer dan 4 miljoen exemplaren verkocht werden.

Lee Kuan Yew Onder het bewind van Lee Kuan Yew (16 september 1923-23 maart 2015) groeide Singapore van een arm derdewereldland uit tot een van de meest welvarende landen ter wereld. Lee introduceerde de vrjemarkteconomie, maar zorgde er wel voor dat de Singaporese regering de economie goed kon controleren. Lee Kuan Yew was van 1959 tot 1990 de eerste premier van de stadstaat. Hj gold als autoritair heerser.

Ad den Besten Dichter Ad den Besten (192330 april 2015) studeerde kort theologie in Utrecht. Na de oorlog was hj actief in literaire kring en werkzaam bj uitgevers. Hj doceerde twintig jaar Duits aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde op het Nederlandse volkslied. Hj werkte mee aan de nieuwe psalmberjming (1967) en gezangenbundel, die in 1973 samen het Liedboek voor de kerken vormden.

38

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

in memoriam mei

juni Hans Jansen

Arabist prof. dr. Johannes Juliaan Gjsbert (Hans) Jansen (17 november 1942-5 mei 2015) waarschuwde vaak voor de gevaren van de islam. Hj was PVV-Europarlementariër. Zjn laatste toespraak, een week voor zjn overljden, ging over IS. Zjn laatste woorden: „De vjand is al binnen de poorten.” Aanvankeljk was Jansen gematigd over de islam, maar dat veranderde na de moord op Theo van Gogh in 2004.

Ds. Van den Oever Ds. S. van den Oever (4 september 1943-18 mei 2015) werd geboren in Alblasserdam. Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1970 bevestigd tot hervormd predikant in Willemstad. Daarna stond hj in de hervormde gemeenten van Nieuwleusen (1975), Dordrecht (1979), Yerseke (1988) en Sliedrecht (1995). Ds. Van den Oever ging in 2006 met emeritaat.

Ds. Mol Ds. J. Mol (25 maart 1922-22 mei 2015) werd in 1965 toegelaten tot de studie voor predikant aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten in Rotterdam. In 1969 werd hj predikant in HardinxveldGiessendam. Ds. Mol diende daarna de gemeenten Rjssen-Zuid (1974), Elspeet (1982) en Werkendam (1986). In maart 1992 ging hj om gezondheidsredenen met emeritaat.

Vladimir Katriuk Voor het Simon Wiesenthal Centrum was hj een van de meest gezochte nazimisdadigers, maar hj kwam nooit voor de rechter.

Vladimir Katriuk (1 oktober 192122 mei 2015) was een Canadees van Oekraïense oorsprong. Hj vocht in de Tweede Wereldoorlog in het Duitse leger. Hj werd verdacht van betrokkenheid bj het uitmoorden van de bevolking van het dorpje Katyn in Wit-Rusland.

Beau Biden Hj werd gezien als een snel rjzende ster aan het Amerikaanse Democratische irmament. Beau Biden III (3 februari 1969-30 mei 2015), zoon van vicepresident Joe Biden, stierf echter op 46-jarige leeftjd aan de gevolgen van een hersentumor. Hj diende sinds 2006 als openbaar aanklager in de staat Delaware.

Algemeen werd ervan uitgegaan dat hj voor een hoge politieke post in de wieg was gelegd.

juli Tareq Aziz

Tareq Aziz (28 april 1936-5 juni 2015) gold lange tjd als het gezicht van de Iraakse buitenlandse politiek. Hj was een politicus tjdens het regime van president Saddam Hussein en was van 1983 tot 1991 minister van Buitenlandse Zaken en van 1979 tot 2003 vicepremier. Aziz kwam uit een christeljke familie. Hj studeerde Engelse literatuur en taalwetenschappen in Bagdad.

Robert Heij Robert Hej (28 augustus 19877 juni 2015) was van 2010 tot 2012 voorzitter van jongerenorganisatie PerspectieF van de ChristenUnie.

Daarna was hj drie jaar voorzitter van de Stichting Christeljk Sociaal Jongeren Congres, waarin CDA-, CU-, SGP-, CNV- en CGMVjongeren nadenken over het christeljk-sociaal gedachtegoed. In 2012 zat hj in de selectiecommissie voor de Tweede Kamerljst van de ChristenUnie.

Ds. Van der Veer P. J. van der Veer (1967-8 juni 2015) was voorganger in de christeljke gereformeerde kerk van Zwolle. Van der Veer studeerde hbo verpleegkunde en theologie en werkte sinds 2003 als kerkeljk werker in de gemeente van Zwolle. Hj was gehuwd en had zeven kinderen. Van der Veer was een zoon van de bekende voorman van de Evangelische Omroep, ds. A. van der Veer.

Elisabeth Elliot Zendelinge Elisabeth Elliot (21 december 1926-15 juni 2015) was getrouwd met Jim Elliot, die in 1956 samen met vier andere Amerikaanse zendelingen door indianen in Ecuador werd vermoord. Elisabeth Elliot zette met anderen het zendingswerk onder de indianen voort. Ze schreef vele boeken, waarvan de levensbeschrjving van haar man het bekendst is geworden.

Demirel Suleyman Gundogdu Demirel (1 november 1924-17 juni 2015) was tussen 1993 en 2000 de negende president van de republiek Turkje. Hj was civiel technicus, maar stapte in 1962 in de politiek toen hj lid werd van de Adaletpartj. Twee jaar later werd hj partjleider. Zes keer was Demirel premier. In 1971 werd hj door militairen afgezet om zjn te liberale koers, maar hj wist toch weer terug te keren.

Bob Smalhout Anesthesioloog prof. dr. Bob Smalhout (13 oktober 1927-2 juli 2015) liet met gewaagde uitspraken binnen en buiten de geneeskunde vaak van zich horen. Ruim twintig jaar was hj columnist bj De Telegraaf. In 2003 was hj ljsttrekker voor de LPF in de Eerste Kamer, maar hj trok zich terug omdat hj anders met zjn column zou moeten stoppen. Smalhout noemde zich „kind van twee religies met een joodse vader en een christeljke moeder.”

Ton Hardonk Anthonius Cornelis Philippus (Ton) Hardonk (25 oktober 19359 juli 2015) was bjna 29 jaar SGPburgemeester in achtereenvolgens de gemeenten Nieuw-Lekkerland, Oldebroek en Barneveld. Ook was hj een halfjaar waarnemend burgemeester van Scherpenzeel. In zjn geboorteplaats Vlaardingen was hj raadslid.

Over zjn loopbaan schreef Hardonk een autobiograie.

William Chadwick De Britse theoloog en kerkhistoricus William Owen Chadwick (20 mei 1916-17 juli 2015) was tot 1983 hoogleraar kerkgeschiedenis in Cambridge. Chadwick schreef diverse werken over het pausdom in de moderne wereld, de Reformatie en de secularisatie van het Europese denken. Met zjn oudere broer Henry Chadwick gaf hj ”The Oxford History of the Christian Church” (1981-2010) uit.

Teunis T. Cloete De Zuid-Afrikaanse dichter Theunis Theodorus Cloete (31 mei 1924-29 juli 2015) debuteerde in 1980 als dichter met de bundel ”Angelliera”. Daarna volgden talrjke andere bundels. In 1990 wees de Nederduitse Gereformeerde Kerk Cloete aan als ”teksdigter” in het kader van de vertaling en herdichting van de psalmen. Binnen elf jaar maakte Cloete herdichtingen van alle 150 psalmen in het Zuid-Afrikaans.

J. van den Berge Beeldend kunstenaar Jan van den Berge (24 juli 1927-31 augustus 2015) heeft als docent aan de Driestar veel voor de gereformeerde gezindte betekend. Generaties studenten bracht hj de liefde voor kunst bj. Ook stond hj aan de wieg van de reformatorische kunstenaarsvereniging Korf. Naast zjn werk aan de Driestar studeerde hj aan de kunstacademie in Den Haag. Hj maakte stillevens in frisse kleuren.

eindejaarsbijlage

maandag 28 december 2015 Reformatorisch Dagblad

39

in memoriam september Alan Kurdi Hj werd het gezicht van de vluchtelingencrisis. Het beeld van Alan Kurdi (2013-2 september 2015) ging de hele wereld over.

Het Koerdische jongetje uit de Syrische stad Kobani verdronk tjdens de oversteek van de Middellandse Zee en spoelde aan op een strand in Turkje. Zjn ouders wilden naar Canada emigreren. Ook zjn broertje en zjn moeder kwamen om.

oktober Henning Mankell Hj schreef tientallen literaire romans, jeugdboeken en toneelstukken. Henning Mankell (3 februari 1948-5 oktober 2015) was een Zweedse schrjver die al op zjn twintigste zjn debuut maakte. De auteur stond bekend om zjn politiek activisme. Zo verhief Mankell zjn stem tegen de Vietnamoorlog, apartheid in Zuid-Afrika en de manier waarop het Westen zjn voormalige koloniën in de steek liet.

Gerrit Holdijk Jurist en SGP-politicus Gerrit Holdjk (17 november 194430 november 2015) zat, met slechts een onderbreking van vier jaar, van 1986 tot 2015 in de Eerste Kamer. Ook was hj Statenlid in Gelderland en hoofdbestuurslid van de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk. Holdjk voelde zich niet gelukkig met de sleutelpositie die hj vanaf 2010 innam toen het kabinet-Rutte I in de Eerste Kamer geen meerderheid had.

december Álmos-Ete Sipos Dr. Álmos-Ete Sipos (19377 september 2015) was een vooraanstaand persoon binnen de Hongaars-Gereformeerde Kerk. Zo was hj oprichter van de Hongaarse Bjbelbond, een organisatie die zich bejvert voor een Bjbelse en gereformeerde herleving binnen de Hongaars-Gereformeerde Kerk. In 2007 promoveerde hj in Utrecht. Jarenlang werkte hj mee aan de rubriek Buitenpost in deze krant.

Joost Zwagerman Schrjver, dichter en essayist Joost Zwagerman (18 november 19638 september 2015) debuteerde in 1986 met de roman ”De houdgreep”. Met ”Gimmick!” (1989) brak hj door bj het grote publiek. Zwagerman kampte met depressieve gevoelens, die leidden tot zelfdoding. Zelf presenteerde hj zich de laatste jaren als troostbrenger voor nabestaanden van mensen die zich van het leven hadden beroofd.

Arpad Goncz Van 1990 tot 2000 was Arpad Goncz (10 februari 1922-6 oktober 2015) president van Hongarje. Hj vocht in de Tweede Wereldoorlog aanvankeljk in het Hongaarse leger aan de zjde van Duitsland, maar deserteerde later en sloot zich aan bj het verzet. Hj was actief tjdens de Hongaarse opstand (1956). In 1958 werd hj tot levenslang veroordeeld om zjn verzet tegen het communisme, maar hj kwam in 1963 vrj.

Wim Aantjes Willem (Wim) Aantjes (16 januari 1923-22 oktober 2015) was van 1977 tot 1978 fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer en daarvoor, vanaf 1971, van de ARP. Aantjes moest in 1978 aftreden omdat hj ervan werd beschuldigd dat hj in de Tweede Wereldoorlog lid was geweest van de Waffen SS. Later bleek dat dit niet klopte, maar hj kreeg nooit volledig eerherstel.

Wim Kolijn Een ernstige man die zjn leven zag als voorbereiding op de eeuwigheid. Zo werd Willem (Wim) Koljn (12 januari 1944-2 december 2015) wel getypeerd. Koljn was van 2000 tot 2011 de eerste niet-predikant die voorzitter was van de SGP. Hj was 12 jaar gemeenteraadslid in Terneuzen en 21 jaar Statenlid in Zeeland. Ook was hj ambtsdrager in de gereformeerde gemeente in Nederland in Terneuzen.

Marleen de Pater Marleen de Pater-van der Meer (19 november 1950-13 december 2015) werd in 2013 voorzitter van het Nederlands Bjbelgenootschap (NBG). Belangrjke momenten tjdens haar bestuursperiode waren het 200-jarig jubileum van het NBG en de presentatie van de Bjbel in Gewone Taal. In de periode 2001-2010 was zj lid van de Tweede Kamer voor het CDA en later waarnemend burgemeester van Muiden.

november Dr. Geluk Dr. C. G. Geluk (28 maart 194516 september 2015) werd in 1977 hervormd predikant te GiessenNieuwkerk. Van 1981 tot 1992 was hj predikant-directeur van de HGJB. Daarna werd hj predikant te Huizen. Dr. Geluk promoveerde in 2003 op het proefschrift ”Geest en cultuur”, een theologisch onderzoek naar creativiteit in het licht van de visie van Calvjn op cultuur. Hj ging in 2010 met emeritaat.

Sir David Willcocks De Engelse musicus Sir David Willcocks (30 december 191917 september 2015) verwierf vooral bekendheid met zjn vele arrangementen van traditionele Christmas Carols. Na de Tweede Wereldoorlog was hj aanvankeljk werkzaam in Salisbury en Worcester. In 1957 werd hj hoogleraar muziek aan King’s College in Cambridge en tevens organist en dirigent van het koor van King’s College Chapel.

Helmut Schmidt Hj was bondskanselier in een van de moeiljkste periodes die Duitsland doormaakte. Helmut Heinrich Waldemar Schmidt (23 december 1918-10 november 2015) leidde Duitsland op het hoogtepunt van de Koude Oorlog (1974-1982), in een periode waarin zjn land met terreuracties van de Rote Armee Fraktion (RAF) werd geconfronteerd. De kettingrokende Schmidt was van oorsprong econoom.

Jacques van Oortmerssen De organist, orgelpedagoog en orgeladviseur Jacques van Oortmerssen (28 juni 1950-21 november 2015) gaf ruim 35 jaar les aan het conservatorium van Amsterdam. Hj stond bekend als man van de details. Over de hele wereld gaf hj concerten en verzorgde hj masterclasses.

Daarbj lag het accent op Bach. Diens orgelmuziek legde hj ook vast op cd. In totaal verschenen in die reeks negen delen.

Aafje Heynis De Nederlandse zangeres Aafje Heynis (2 mei 1924-16 december 2015) werd gezien als een uitzonderljk talent. De alt maakte vanaf de jaren 50 naam met talloze concerten, waarbj ze binnen het klassieke repertoire met name geesteljke werken van componisten als Bach, Händel en Mendelssohn zong. Eind 1983 stopte ze abrupt met haar concertcarrière, waarna ze nog jaren als zangpedagoog werkte.

Ds. Jaap Zijlstra Dichter, schrjver en predikant Jaap Zjlstra (5 september 193322 december 2015) diende als gereformeerd predikant de gemeenten van Duurswoude, Delfzjl, Vorden en Amsterdam. Hj was daarnaast een bekende christeljke dichter en schrjver: naast ruim twintig poëziebundels publiceerde hj ook een roman en een paar novellen, en schreef hj liederen voor het Liedboek voor de kerken.

Directie en medewerkers van de Erdee Media Groep wensen u een gezegend 2015

Herbert Altink Jos Ansink Jacomijn Ariakhah-Hoekman Pieter Ariese Gerrit van Asselt Alieke Baan Gerrie Bakker-van de Zande Michiel Bakker Evert Barten Frank van de Beek Gerrie Beekhuis-Zwolsman Gerrit van den Berg Annemieke van den Berg Gerben van den Berge Henk van den Berge Rika Beunk-de Jong Harry Blankestijn Albert Bloemert Wessel Blokzijl Henk de Boer Peter Boer Diny Bol-van den Hardenberg Dick ten Bolscher Neline Boogert-Floor Marlies Boomgaard-Adelaar Gijsbert Bouw Roelof Bovendorp Bob Bremmer Ineke Brinkman-Wessels Erik van den Broek Marcel ten Broeke Enny de Bruijn Steef de Bruijn Ferdinand de Bruin Miranda van de Bruinhorstvan de Vendel Arjan Cromwijk Gisette van Dalen-Heemskerk Bart van Dam Ard Jan Dannenberg Roelof Deetman Jurriën Dekker Margriet van Dijk Evert van Dijkhuizen Mariska Dijkstra-Wolters Bart van den Dikkenberg Bineke van Doleweerd-Poot Anton Dommerholt Niels Don Leonie van Dongen

Richard Donk Anneke van Dorp-Duyzer André Dorst Nick Drost José van Duinen Thom Ebbers Hanneke van Eckeveld Henco van Ee Wim van Egdom Ad Ermstrang Bertus van Essen Anne Exalto-Boonzaaijer Pieter Fierloos Hendrina de Graaf José Grolleman-Vlastuin Kees de Groot Albert Groothedde Jakko Gunst Jansje Haase Dita van der Ham-Brakel Girtruud Harbers Marry de Heer-Oskam Arie de Heer Hendrik Jan van der Heiden Gerrit Heij Annemarie Heijkamp-Olthuis Wim van Hengel Janette Hertog-van de Steeg Clasina van den Heuvel Ton Hoeflaak Eunice Hoekmanvan Stuijvenberg Jacob Hoekman Janita van Hoeven-ten Voorde Jan op ’t Hof Alinde Hofman-Nijveld Martijn den Hollander Hans van Hoof Corné van der Horst Annet ten Hove Cees Hovius Ditje van Huffelen Jan van ’t Hul Heleen Hulsman-Spelt Froukje Hulsman-ten Hove Lydia Hulsman-van den Berge Wim Hulsman Erica Immink Ab Jansen Gijs Jansen

Addy de Jong Hein Peter Jonker Bertine Kant-Meulenkolk Jan-Kees Karels Egbert Karkdijk Arend Karssen Ineke Kastenberg Michiel Kerpel Gertine van de Ketterij Nienke Keur André Kikkert Jenny Kisteman-Harke Johan Kleinbloesem Willem van Klinken Jaco van der Knijff Betsy Koetsier-Groothedde Gerlinda Koetsier-van den Hoorn Jan van Koeveringe Peter van Koeveringe Peter Kok Gérita Kooiman-Rolleman Marc Kortleven Hans Kraayeveld Wim Kranendonk Corien Langerak Johan Leeflang Wim Lemstra Rudy Ligtenberg André van der Linden Géke Lobbezoo-van de Werfhorst Gert de Looze Bram Lubbers Henriëtte van de Maat-Heijkamp Alphons Mauritz José van der Meer Hans Meijers Mark Meuleman Reinald Molenaar Bert Monster Wim Mulder Henriëtte Oberink Marja van Opijnen Mariëlle Oussoren-Buys Janneke Paalman Wim Pekaar Alex van Pijkeren Rina Plas-Kettelarij Marco Poppe Herman Postema Ben Provoost

Colofon Directie ir. B. Visser Hoofdredactie W. B. Kranendonk Eindredactie Aad van Toor

Beeldredactie Jeanette Zeeman Vormgeving afdeling Prepress

>>rd.nl/nieuwsoverzichten voor een uitgebreid nieuwsoverzicht per maand

Janneke van Reenen-Hak Agna van Rees Albert-Jan Regterschot Elly Reijnoudt-Huizer Jan Reijnoudt Roosmarijn Reijnoudt Gretha van de Ridder Willemien van de Ridder Arie de Rooij Marnix Roos Tiemen Roos Wim de Ruiter Anca Schilt-Boon Gerrit Jan Schulp Driesje Schuring-van ’t Hof Marieke Seekles-van Manen Eelco Slingerland Helmich Spijkerboer Ewout van der Staaij Maarten Stolk Marianne Tervooren-Duifhuizen Peter Tijssen Aad van Toor Hendrina Top-de Vries Dick Tromp Henk Veerman Gerco Verdouw Anja Vermaas-ten Voorde Henk Versteeg Henk Visscher Johannes Visscher Bart Visser Evert van Vlastuin Rens Vogelaar Gerard ten Voorde Anneke de Vries-Geluk Huib de Vries Gerard Vroegindeweij Mark Wallet Arjan van der Weerd Geertje Weijenberg-Jochems Elly van de Werfhorst-Slijkhuis Gerard Wijland Jeannette Wilbrink-Donkersteeg Wilco Wilbrink Linda de Wolf-van Pelt Gijsbert Wolvers Jeannette Zeeman-van Grol René Zeeman Klaas van der Zwaag