Gezond

Wetenschapsjournalist Wim van Hengel volgt nieuws over medisch-wetenschappelijk onderzoek, voeding en een gezonde leefstijl

Maagkanker op z’n retour

De diagnose maagkanker hoeft gelukkig steeds minder vaak te worden gesteld. En als ze wordt gesteld, is dit door verbeterde diagnostiek vaker in een vroeg stadium. De tumor is daardoor beter behandelbaar.

Minder goed nieuws is dat het aantal kankergevallen in het bovenste deel van de maag in Nederland stijgt. Voor deze zogeheten cardiatumoren bestaat een aparte registratie, waardoor deze stijging niet wordt doorberekend in het aantal gevallen van maagkanker.

De daling van de incidentie van maagkanker heeft vooral te maken met het terugdringen van de maagbacterie Helicobacter pylori door verbeterde hygiëne, melden chirurgen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Donormelk

Menselijke donormelk is het beste alternatief als een moeder zelf geen borstvoeding kan geven. De meeste moedermelkbanken pasteuriseren de donormelk tot 62,5 graden om eventuele schadelijke bacteriën te doden. Pasteurisatie vernietigt echter ook bestanddelen in de melk die de gezondheid en ontwikkeling van zuigelingen ten goede komen.

Bijvoorbeeld het enzym galzout gestimuleerd lipase. Dit enzym helpt bij de vetvertering. Vernietiging ervan verklaart mogelijk de tragere groei bij vroeggeboren zuigelingen die gepasteuriseerde donormelk krijgen. Dr. Eva Kontopodi ontdekte op basis van haar promotieonderzoek (Amsterdam UMC) dat melk ook bacterievrij kan worden gemaakt door middel van hogedrukconservering of bestraling met ultraviolet licht (uvc ).

Door goede voeding minder depressief

Mediterrane voeding, bestaande uit kleurrijke groenten, peulvruchten, volkoren granen, vette vis, olijfolie en rauwe ongezouten noten, vermindert depressieve symptomen. Dat blijkt uit een 12 weken durende gerandomiseerde studie onder 72 depressieve Australische jonge mannen met ongezonde voedingsgewoonten. Het onderzoek vormt een nieuwe aanwijzing dat goede voeding mentale gevoelens gunstig kan beïnvloeden.

Hoofdonderzoeker Jessica Bayes: „Voeding heeft invloed op onze stemming. Wetenschappelijk gezien is dat goed te onderbouwen. Zo wordt 90 procent van de serotonine, een boodschapperstof in de hersenen die zorgt voor prettige gevoelens, in de darm gefabriceerd door bacteriën. Om deze bacteriën te onderhouden, moeten we ze voeden met vezels. Die vind je in peulvruchten, groenten, fruit, volle granen en noten.”

Behandelaars zouden volgens Bayes moeten overwegen depressieve jonge mannen ook eens door te sturen naar een voedingskundige of diëtist.

erst maar even wat rechtzetten.

ETheesommelier Linda Appelman kan een glas wijn op z’n tijd zeker waarderen en een kop koffie betekent voor haar echt een rustmoment. „Misschien nog wel meer dan thee, want thee is immers tegelijkertijd ook mijn werk.”

Toch steekt thee wat haar betreft met kop en schouders boven beide andere dranken uit. „Thee is zo mooi, zo puur. Dan bedoel ik losse thee van hele blaadjes. Het is allemaal gebaseerd op de blaadjes van een enkele theeplant. Hoe en waar die groeit, dat is de eerste stap naar een mooi product, maar het is uiteindelijk de vakman die de zachtste smaken creëert. Elke manier van verwerken geeft zijn eigen smaak.”

De toenemende aandacht voor thee, zowel thuis als in restaurants, gaat hand in hand met de trend dat een groeiende groep mensen bewust minder of helemaal geen alcohol meer drinkt. Niet in de laatste plaats omdat onderzoek steeds duidelijker maakt dat alcohol, ook in lage dosis, een negatieve invloed op de gezondheid heeft. Een restaurant dat thee bij het diner serveert, is allang geen uitzondering meer en ook het toenemend aantal hippe verpakkingen in het supermarktschap toont aan dat thee meer en meer beleving wordt.

Appelman heeft het theevak gaandeweg geleerd. „Ik ga zelf naar de boer toe en vraag: Wat verkoop je graag? In mijn assortiment heb ik bijvoorbeeld citroengrasthee van een boer uit Malawi die van mij zelf de vraagprijs mag bepalen. Het is prachtig om te zien waar een teler dan mee aankomt. Ik koop alleen producten in waar de theeboer trots op is en die hij graag maakt, want dan weet ik dat het met geur en smaak wel goed zit.”

Haar manier van werken maakt dat de thee die ze verkoopt wel in het duurdere segment zit. „Toch ben je uiteindelijk met losse thee niet duurder uit, eerder goedkoper. Je kunt kwaliteitsthee meerdere keren opschenken en de thee opnieuw laten trekken.”

Proeverij met lunch De 33-jarige inwoner van Stompetoren, een pittoresk dorpje ten zuidoosten van Alkmaar, heeft al een indrukwekkende staat van dienst. Vanaf de tijd dat ze op de hogere hotelschool zat, reist ze de halve wereld rond. Tijdens een stageperiode in China ontdekt ze de schoonheid van thee. „Een collega uit het hotel waar ik toen werkte, nam me mee naar een theeceremonie in een theewinkel van een vriendin. Ik kende dat helemaal niet, er ging een wereld voor me open. Ze gebruikte acht keer dezelfde blaadjes, maar ieder kopje had een andere smaak. Allemaal even verrassend.”

Niet lang daarna maakt ze haar eerste theereis, landt met een lading mooie producten op Schiphol en denkt die vanuit haar woning in Stompetoren op de markt te brengen. „Niet dus”, blikt ze met de nodige zelfspot terug. Een daverend verkoopsucces werd het niet, maar haar bevlogenheid en vasthoudendheid bleven overeind.

Appelman houdt vol, maakt vanaf dat moment elk jaar een reis naar een veelbelovend theeland en brengt haar producten vanuit de sfeervolle theekamer in het voorgedeelte van haar landelijk gelegen woning aan de man. Of eigenlijk vrouw, want een groot deel van haar klantenkring is vrouw. Onder de vlag van de chique naam Mevrouw Cha (Cha is het Chinese woord voor thee) beheert ze een webshop en verzorgt ze theeproeverijen met aansluitend een lunch waarin thee de hoofdrol speelt.

De boodschap van het verhaal dat Linda Appelman circa tien jaar geleden aan de keukentafel onder het genot van een glas thee aan haar gasten vertelde, is niet anders dan nu. „Ik denk dat mensen er toen nog niet zo mee bezig waren waar hun eten en drinken vandaan kwam. Nu werkt het wel. We serveren acht huisgemaakte hapjes met zes theegangen en vrijwel iedereen gaat met thee naar huis.”

Dat laatste geeft Appelman altijd weer een goed gevoel. „Ik wil mensen leren wat thee is, hoe het smaakt, hoe je het combineert. Zeker met publiek dat bij wijze van spreken alleen gewend is aan thee met een kunstmatig aardbeienaroma, is dat altijd weer spannend. Prachtig, als ik die mensen met een tas vol thee, een tas vol smaak, de deur uit zie gaan.”

In de loop van de tijd krijgt de theesommelier steeds meer liefde voor pure producten. Niet alleen wat de thee betreft, maar ook voor het overige wat ze op tafel zet. „Ik leef voor smaak. Dat heb ik niet van huis uit meegekregen en is ook echt een proces geweest. Ik ben opgegroeid

„Ik wil mensen leren hoe thee smaakt, hoe je kunt combineren”

Linda Appelman, theesommelier

beeld Foto KM met pakjes en zakjes. We waren thuis altijd druk met de broccoliteelt en aan het eten werd niet al te veel aandacht besteed.”

Haar liefde voor thee en puur uit zich ook in de wijze waarop ze de thee schenkt. „Het liefst uit een fles en altijd in een wijnglas. Dat geeft een heel andere beleving dan bijvoorbeeld een mok. Al moet je met hete thee wel opletten dat er geen beschadigingen in het wijnglas zitten, want dan kan het knappen.”

In tegenstelling tot de meeste theesommeliers gebruikt Appelman gewoon kraanwater om haar thee te bereiden en geeft ze dat advies ook aan haar klanten mee. „Nieuwe soorten test ik altijd met Spa Blauw, dat is voor mij de gouden standaard. Zelf proef ik wel het verschil met kraanwater, maar ook daar ben ik tevreden mee. We hebben hier prima water. Ik wil theedrinken graag voor iedereen toegankelijk houden. Mensen moeten vaak al een drempel over om op losse kwaliteitsthee over te gaan, dan wil ik ze ook nog niet eens gaan vermoeien met waterkwaliteit.”

Pure producten Als Appelman de afgelopen jaren één ding geleerd heeft, is het dat thee zich prima laat combineren met zowel warme als koude gerechten. Ook met vlees, maar die combinatie zullen haar gasten tijdens de theeproeverij niet aantreffen. Hoewel ze geen vegetariër is, „ik kan op z’n tijd echt genieten van een goed stukje vlees”, serveert ze uitsluitend vegetarische gerechten. „Die ontwikkeling ging een beetje gelijk op met mijn zoektocht naar de mooiste thee”, legt ze uit. „Als je, zoals ik, in de loop van de tijd meer en meer gaat genieten van de schoonheid van pure producten, krijg je ook oog voor de wereld waarin ze tot stand komen. Gaandeweg maakte ik de omslag naar duurzaam telen en verpakken en lokaal inkopen voor zover dat kan. Ook koop ik als het even kan tweedehandskleding. Niet zozeer omdat het moet, maar omdat het goed voelt.”

Ze zit wat dat betreft ook wel in de goede hoek van het land, geeft ze aan. „Dicht bij Amsterdam, maar ook midden in de polder. De Beemster heeft zo veel te bieden. De grootste bietenteler van Nederland zit hier om de hoek. Laatst kreeg ik van hem een grote kist bieten, waar ik van alles mee kan. Dan vertel ik hier aan tafel aan de mensen zijn bietenverhaal. Als ik mensen warm weet te maken voor zijn product, is hij blij. We doen het hier echt met elkaar.”

Haar drive naar meer duurzaamheid gaat niet

ten koste van alles. „Als een theeboer mij uitlegt dat hij de overstap naar biologisch maakt, maar dat het certificeringsproces pas over vijf jaar is afgerond, aarzel ik niet om bij hem in te kopen. Iemand kan niet in een week tijd van alles naar niks en in tussentijd moet hij wel inkomsten hebben.”

Wat vervoer betreft, gaat ze eveneens pragmatisch te werk. „Alle thee die ik inkoop, komt met het vliegtuig hierheen. Wat in januari in Indonesië nog op het land stond, ligt nu al lang en breed in mijn winkel. Ik wil ook niet eens dat mijn thee in een zeecontainer twee maanden onderweg is, terwijl ik geen idee heb wat er nog meer in die container zit en de temperatuur aan dek fors kan oplopen.”

Lapsangthee bij gerookte zalm Je hoeft geen kenner te zijn om thee te kunnen combineren met warme en koude gerechten, meent de theesommelier. „Net zoals je rode wijn drinkt bij vlees en witte wijn bij vis en vegetarisch, kent ook het schenken van thee een paar basisregels.”

In het algemeen geldt dat hoe lichter de thee is, des te beter hij past bij vis en vegetarische gerechten. „Bij vlees schenk je bij voorkeur zwarte thee. Gerookte vis en vlees of groente van de barbecue combineren heel mooi met lapsangthee, een krachtige zwarte thee uit China. Dat klinkt exotisch, maar is in combinatie met deze gerechten heel toegankelijk.”

Appelman schudt de combinaties zo uit haar mouw. Oolongthee bij een croissantje, jasmijnparels bij een broodje met zachte geitenkaas en honing, lapsangthee met een toastje gerookte zalm en citroengrasthee met een wortelgembertaartje. „Het voordeel van een alchoholvrije drank is dat je er al bij het ontbijt mee kunt beginnen.”

De manier waarop thee en spijs vandaag de dag samengaan in de westerse wereld, vindt niet direct zijn oorsprong in theelanden als China en Japan, meent Appelman. „Wel is het zo dat wat in die landen groeit en de mensen daar eten, prima te combineren is met thee. Thee en sushi bijvoorbeeld zijn een geweldige combinatie.” Thee kan ook prima worden ingezet tussen twee gerechten in, om de smaak te neutraliseren.

De theekenner uit Stompetoren neemt bij de gerechten die ze bereidt graag de thee van een streek als basis. „Tomatensoep laat ik vergezeld gaan van Franse lavendelthee. Voor de soep gebruik ik Provençaalse kruiden, tomaten uit Frankrijk en ik leng de soep zelfs aan met lavendelthee.”

Bedenk altijd vooraf in welke stijl je gaat koken, adviseert Appelman. „Kies je voor de Indonesische keuken, neem dan niet alleen de kruiden, maar ook de thee van dat land. Ik denk in dat geval meteen aan citroengrasthee. Die is heel toegankelijk, echt een allemansvriend. Hij past door zijn frisheid goed bij het voorjaar en leent zich ook prima om soep die net iets te dik uitvalt aan te lengen.”

Afgelopen jaren ontdekte Appelman steeds meer de mogelijkheden van koken en zelfs bakken met thee. Op haar website deelt ze een recept voor broccolisoep met als basis een groenetheemelange.

Bij desserts en kaas schenkt Appelman graag oolong, een thee uit China die door de speciale bewerking tussen groene en zwarte thee in zit. „Deze thee heeft het frisse van groene thee en tegelijkertijd het subtiele krachtige van zwarte thee. Hij heeft iets romigs en doet een beetje denken aan Chardonnay, een zachte witte wijn.”

De wijn- en theekenner ziet thee als een gelijkwaardige alcoholvrije vervanger voor wijn, voor mensen die bewust minder alcohol willen drinken. „Natuurlijk zijn er veel meer alcoholvrije vervangers, maar die zitten vaak bomvol suiker. Kijk maar eens op de etiketten van alcoholvrij bier en wijn. Thee heeft geen suiker of andere toevoegingen nodig.” Tegelijkertijd is smaak ook iets persoonlijks. „Gemberthee is op zich erg geliefd en ook gezond, maar voor sommige mensen is de smaak gewoonweg te scherp. Ik adviseer altijd om een stuk of zes lekkere smaken in huis te hebben. Goede combinaties snapt iedereen.”

beeld iStock

> mevrouwcha.nl

Een glas vol ontspanning

hee gaat voor veel mensen ge-

Tlijk op met rust. Even een paar minuten in de pauzestand en de smaak en geur op je in laten werken. Dat geldt met name voor hete thee, waarvan de temperatuur automatisch dwingt tot kalmte.

Wie dacht dat er naast zwarte thee nog groene thee en kruidenthee bestaan en dat je dan alle soorten wel zo’n beetje gehad hebt, komt bedrogen uit. Ook witte, gele, oolong en pu erh thee horen in dit rijtje thuis.

Het begint allemaal met een en dezelfde plant, de theeplant die de Latijnse naam Camellia sinensis draagt. Wanneer je water over de bladeren van deze plant schenkt, krijg je thee. Welke thee dat is, hangt af van de wijze waarop de bladeren zijn bewerkt.

Er zijn nogal wat bewerkingen nodig om zwarte thee te produceren. Na het plukken worden de bladeren gekneusd, waardoor ze reageren met zuurstof. Dit oxidatieproces laat de bladeren zwart kleuren. Groene thee krijg je als de blaadjes direct na het plukken worden verhit, zodat oxidatie geen kans krijgt. In tegenstelling tot zwarte thee is groene thee mild van smaak. Pu erh thee hee juist een heel uitgesproken smaak, die je moet leren waarderen. Hij dankt zijn smaak aan een fermentatieproces dat soms wel jaren kan duren.

Tussen zwart en groen in zit oolongthee, die een beetje romig van smaak is. Bij deze thee wordt het oxidatieproces halverwege door verhitting tot stilstand gebracht. Witte thee wordt gemaakt van jonge bladknoppen en is minimaal bewerkt. Gele thee is een zeldzame soort, zacht en een beetje zoet.

Voeg je aan de thee kruiden of bloemen (bijvoorbeeld jasmijn) toe, dan spreek je van een theemelange. Dan is er ook nog de kruidenthee, al mag die eigenlijk de naam thee niet dragen, omdat er niets in zit wat a omstig is van de theeplant. De juiste term is infusie. Citroengras, gember en rooibos vallen onder deze noemer.

De kwaliteit van thee laat zich in het algemeen afl ezen aan de grootte van de bladeren. Het hoe geen betoog dat de manier waarop theebladeren in theezakjes zijn versneden verhult dat de toegepaste thee niet tot de top behoort. Versnijden is ook niet nodig, maar maakt wel dat de thee sneller trekt. Losse bladeren hebben meer tijd nodig.

Naast de fi jngesneden thee zitten er vaak ook restanten van takjes in theezakjes. Die verhogen het gewicht, wat gunstig is voor de verkoper, maar doen a reuk aan de kwaliteit. Takjes maken thee bitter.

Op zich is bittere thee geen bewijs dat de kwaliteit van de thee matig is. Hij kan ook te sterk zijn en in dat geval is het mogelijk door verdunnen de bittere smaak te doen verdwijnen. Blij de thee na verdunnen bitter, dan zijn takjes –en dus de lage kwaliteit van het product– de oorzaak.

Theezetten met een theezakje is een gemakskeuze die er in de loop der jaren is ingeslopen, maar in wezen alleen maar nadelen kent. Het voordeel van losse thee is juist dat je het naar eigen smaak kunt doseren. Doordat kwaliteitsthee uit grote bladeren bestaat, kun je de thee na het trekken voorzichtig uitschenken, terwijl de bladeren op de bodem van de theepot of fl es blijven liggen. Naast het punt kwaliteit speelt ook het milieuaspect mee bij de keuze voor wel of geen theezakje.

Niet voor niets is de consument er de afgelopen jaren herhaaldelijk op gewezen dat theezakjes in verband met de aanwezigheid van microplastics niet bij het g -afval thuishoren. Wat deze minuscule plasticdeeltjes in het lichaam doen, is overigens ook nog met vraagtekens omgeven.

Intussen staat op de website van Pickwick te lezen dat een, nu nog klein, deel van Pickwicks producten sinds kort in industrieel composteerbare zakjes zit. Dat geldt ook voor de zakjes van Lipton, al is het de vraag of het biologisch a reekbaar plastic dat wordt toegepast echt een verbetering is. Zolang daar nog weinig over bekend is, lijkt het logischer om thee te zetten met losse thee. Theezetten van losse thee lijkt omslachtig, maar hee zeker ook voordelen. Weet je eenmaal hoe sterk of slap je de thee het liefst drinkt, dan kun je eenvoudig en zuinig doseren. Eenmaal afgekoeld hee kwaliteitsthee niets van zijn charme verloren en laat zich prima consumeren als ijsthee. IJsthee is afgekoelde, heet getrokken thee. Dit in tegenstelling tot ”cold brew”, die koud getrokken is. In dat geval is enig geduld wel op zijn plaats, want een uurtje of acht hebben de theebladeren wel nodig om hun smaak af te geven.

Thee is niet alleen een alternatief voor wijn, maar ook voor koffi e. Met name voor mensen die in eigen ogen te veel koffi e drinken en op die manier veel cafeïne binnenkrijgen, maar wel behoe e hebben aan een rustmoment of juist een oppepper. Ook in thee zit deze opwekkende en zelfs verslavende stof, maar in een veel lagere dosering.

beeldFotoKM