Edisi 31 Januari 2016 | Balipost.com

Page 14

Kruna

14

I Kadek Angling Kenaka Baswara Wijaya

Cerakén

Seneng Nglawang

Lengkara Punggelan geguritan puniki kaanggén ngulati basa lan aksara Bali. Kapunggel saking Geguritan Cokli sané kakawi olih Djelantik Santha. Kaolah antuk : Pangremba Bali Orti

pupu;sienom/,

Pupuh Sinom 9.gumnÓiw[ÕnÓitê*, gumanti wastan titiang,

j)lnÓik×nÕwêkÓi,

Djelantik Santha wiakti,

etosÂ&h(ykuelonårn/,

tosning Arya Kulon ngaran,

j)erod2méwi\uni, Jero Dalem Jawi nguni,

sesor&girietohÞ\Ð^, sasoring Giri Tohlangkir,

jgtã2dnÐs)\á¡;, Jagat Baledan kasengguh,

NYINAHANG angga antuk matapel barong, Angling—sakadi punika siswa kelas IA SD Saraswati 3 Denpasar puniki ketah kasambat becik nyinahang kabisannyané tatkala nyarengin lomba lagu pop Bali anak wau puniki. Anak alit sané nuénang aran panjang I Kadek Angling Kenaka Baswara Wijaya puniki taler prasida ngawi ulangun tetiga panuréksa sané wénten irika. Parindikan inucap ngawinang Angling prasida dados penyanyi anak-anak putra pinih becik kategori TK miwah kelas III SD. Ngawigunayang busana sané kasayagayang anggén malomba, ngawinang anggannyané sayan nyantep. Napimalih kajangkepin antuk tapel barong sané taler becik kasinahang. Lagu antuk murda Nglawang sané karipta Komang Raka, dados lagu kasenengan Angling. Ri kala nyarengin lomba, Angling nyantep pisan milih lagu inucap. “Lomba ngendingang lagu-lagu sajeroning album pop Bali, Bali Kumara kaping kalih, ngawinang tiang seneng pisan. Napi malih prasida polih juara,” baosnyané. Pianak I Ketut Artawa, ST-Luh Putu Eka Suyanti, S.Sos, janten waged magending. Ri kala ngendingang lagu Nglawang, semitannyané becik pisan. Napi malih dané prasida ngwedar piteket-piteket becik sajeroning lagu inucap. Kabaosang, dané nyantep pisan ngendingang lagu Nglawang punika. Dané taler nénten kémad maosang anggané seneng Nglawang. Tradisi keliling désa nyolahang barong ring rainan Galungan. Tradisi sané mapaiketan pisan ring geginan anak alit.

Nglawang manut Angling, tradisi sané patut kalestariang mawinan nénten ical keni ius globalisasi. Agetnyané, ring Kota Dénpasar kantun akéh kapanggihin anak alit seneng Nglawang, rumasuk kadadosang parade ring Pesta Kesenian Bali (PKB) nyabran warsa pinaka jalaran ngicén genah alit-alité ngwedar kabisannyané. “Yéning wénten acara Nglawang ring PKB, titiang pastika nonton. Nglawang dados tontonan kasenengan tiangé,” Angling ngwewehin. Tios dados penyanyi pinih becik ring lomba lagu pop Bali, sadurungnyané Angling taler prasida ngamolihang juara harapan I lomba lagu pop Bali sané kalaksanayang olih Dinas Kebudayaan Badung. Prestasi Angling sané tiosan, juara lomba fotogenik, lomba busana adat ka pura, miwah lomba mewarnai. Yadiastun kantun alit, Angling sané embas ring Denpasar, 22 Oktober 2008 puniki maosang bingung yéning katakénin indik cita-cita. Manut dané, samian pakaryan becik yéning becik tur sumeken kamargiang. Sané utama, patut rajin malajahang raga. (ast/uma)

I Wayan Herman

suew\)mæir&k)simn/,

Lascarya Ngayah

sué ngempi ring Kesiman,

dusunã¡kitã¡hu*yukÓi,

Dusun Bukit Buung yukti,

PANGADEG kalem sampun dados cihna I Wayan Herman, S.Sos. Yadiastun kalem, anak lanang sané embas ring Dénpasar, 21 Maret 1965 puniki kasub ring kapagehannyané. Sakadi paribasané maosang, “air tenang menghayutkan”. Lurah Penatih, Dénpasar Timur jebolan APDN warsa 1985 puniki kauningin akéh madué pikayunan sané inovatif. Parindikan inucap mabukti ri sampuné dané kajudi dados kepala Kelurahan Penatih. Pengalamannyané ring birokrasi kadadosang sokongan anggén ngwedar pikayunan-pikayunan anyar ngwangun désa. “Dumun tiang akéh polih pengalaman, akéh pikobet sané kaarepin. Utamanipun mapaiketan ring kependudukan,” baosnyané.

g)n;\)\uæub/,

genah ngengsub,

m)sikÉ&ekotednæs(.

mesik ring Kota Dénpasar.

10.ehl&r&pitutu(sunê, éling ring pitutur sunia,

kdulu(pwr;nini,

kadulur pawarah nini,

rtunê*penÑrk, ratu Niang Pandé Raka,

dukÓitêe\krihlit/, duk titiangé kari alit,

hidmwcnmnis/, Ida mawacana manis,

h)dc)n&m\)\uæpin/, eda Cening mangengsapin,

\\áitÓ¡tu(, nganggit tutur,

2luhu(c)nie\surt/. leluhur Ceningé surat.

AKSI corat-corét fasilitas umum ring Kota Singaraja pungkuran puniki sayan ngakéhang. Sinalih tunggil fasilitas umum sané akéh kacorat-corét inggih punika témbok GOR Bhuana Patra ring Jalan Udayana, Singaraja. Lianan punika, rambu lalu lintas taler dados sasaran para yowana irika nyinahang kréatifitas-ipuné. Corétan nganggén cat semprot kauningin ngawit aminggu pungkuran puniki. Kasujatiannyané, fasilitas umum puniki wau pisan puput kabecikang olih pemerintah daérah mapaiketan ring Pekan Olahraga Provinsi (Porprov) Bali XII lintang. Parindikan punika kabligbagang ring sajeroning acara Isin Gumi Radio Singaraja FM 92,0 Mhz raina Buda, 27 Januari 2016 lintang. Kaki Dukuh, Seririt Yukti akéh pisan fasilitas umum dados sasaran corat-corét sané nénten janten tetujonipun. Nénten wantah fasilitas umum

Kruna Basa Bali

AKSARA BALI

1.

geruh

1. g)ru;,

1. kasar

2.

geseng

2.

g)s%,

2. bakar

3.

getap

3.

g)tp/,

3. penakut

4.

gipih

4.

gipi;,

4. bersemangat

5.

gupuh

5.

gupu;,

5. rajin

6.

jengah

6.

j)\;,

6. tertantang

7.

kebilbil

7.

k)bilãil/,

7. kikuk

8.

kabinawa

8.

kbinw,

8. luar biasa

9.

katah

9.

k`;,

9. banyak

10. kémad

10. ekmd/,

Bahasa Indonésia

10. malu

dané patut sayaga lascarya ngayahin krama. Madasar pikayunan punika, dané setata mautsaha mangda prasida becik ngayahin krama. Manut dané, nénten prasida kalémpasin yéning pikobet indik kependudukan dados sané utama patut katepasin. Éling ring abotnyané pikobet punika, Herman ngamedalang Sistem Pelayanan Penatih sané kasub antuk aran Sipena. Sistem pelayanan kependudukan sané ngawigunayang teknologi kanggén mendata miwah ngicén ayah-ayahan majeng krama ring widang kependudukan. “Angayubagia, sangkaning sokongan samian staf taler krama, data base kependudukan ring Kelurahan Penatih kantos mangkin nénten wénten sané meratin,” dané ngwewehin. Kaumpamiang, yéning sa-

durungnyané wénten medal KK palsu, mangkin prasida katambakin antuk sistem Sipéna. Data kependudukan sané janten, ngawinang dangan ngicén ayah-ayahan majeng krama. Tios ngamargiang sistem punika, Herman taler ngwedar tatacara ngolah leluu. Ring Penatih, Herman makarya bank sampah sané kantun mamargi kantos mangkin. Nyabran minggu, krama makta luu-nyané ka Kantor Lurah Penatih. Luu inucap kadadosang tabungan. “Kapercaya dados Lurah ring Penatih, prinsip tiang sederana pisan, makarya lan makarya. Krama patut ngamolihang ayah-ayahan sané becik. Tiang percaya, pakaryan sané kamargiang madasar lascarya, janten asilnyané pastika becik,” dané makeyem. (ast/uma)

Pangater miwah Pangarep

Fasilitas Umum ring Singaraja Kacorat-corét

duh Cening Santha cucuku,

singnya kelih bisa nyurat,

Pinaka lulusan SMAN 1 Dénpasar, Herman rumasuk aget polih galah nunas ajah ring sekolah praja ring APDN. Ring genah inucap, akéh paplajahan sané kapolihang. Ngranjing ring warsa kaping pat dados Lurah Penatih, dané naen tugas ring Kantor Camat Dénpasar Barat. Salanturnyané naen tugas ring Kantor Lurah Serangan, Peguyangan, Ubung, miwah ring Kantor Kesbangpol, sané pamuputnyané netep ring Kantor Kelurahan Penatih. Manut Herman, nénten wénten pilihan tios sajabaning milih APDN. Wus muputang pendidikan pamong praja, majanten dané pacang ngabdi pinaka pegawai negeri sipil. Kruna ngabdi manut Herman pateh ring pelayanan utawi ngayah. Punika mawinan

Isin Gumi

du;c)n&[nÕcucuku,

s&zk)l;i biszurt/,

Redité Kliwon, 31 Januari 2016

sané kacorat-corét, kémahon témbok paumahan krama taler genah-genah tiosan dados sasaran. Samian punika janten nénten becik kekantenang, santukan kumuh pisan. Tunas tiang, yéning sang sané ngamargiang parilaksana inucap kapanggihin, mangda keni pamidanda sané tegas. Tanaya, Kampung Tinggi Singaraja Anggén ngirangin aksi corat-corét sakadi punika, tunas titiang majeng sané wenang utawi kepolisian mangda sering-sering nglaksanayang patroli. Santukan sayan ngakéhang kémanten aksi corat-corét, minakadi ring dinding jembatan, taru-taru ring sisin margi, miwah ring terminal. Samian corétan punika nénten janten tegesnyané, minab sané ngaryanin kémanten sané ngerti. Putu Karsini, Banjar Indik corat-corét punika nénten wantah ring tengahing Kota Singaraja kémanten, nanging kantos ring genah-genah tiosan ring wewidangan Buléléng. Yéning nénten gelis kadabdabin sinah pacang ngawinang kotor pisan kacingakin, napi malih pacang gelis wénten penilaian Adipura. Krama taler mangda aktif nguratiang wewidangannyané taler nyelehin sira ugi sané maparilaksana usil sakadi punika. Pak Novi, Tunjung Minab pelaku punika jatma buduh. Janten pisan parilaksananipun sampun ngawé kota iraga nénten asri kacingakin. Aparat kepolisian mangda gelis nyelehin sira sané maparilaksana usil punika. Golék, Selat Nyaga kaasrian miwah karesikan kota wantah tanggung jawab samian krama, boya wantah pemerintah kémanten. Sampunang wantah nyerahang majeng aparat kémanten. Lianan punika, patut taler kasobyahang indik laksana corat-corét punika nénten patut, wantah ngawi kaasrian kota sayan kaon. (ama)

DAWEG panguntat warsa lintang puniki, pemerintah Provinsi Bali majalaran Badan Perpustakaan dan Arsip, mapaica Penghargaan WIDYA PATAKA majeng roras Penulis Bali, pinaka cihna rasa suksma ring antengnyané pangawi-pangawi punika nindihin budaya Bali. Ring pantaraning roras kekawian punika, wénten pepitu tulisan non fiksi, lelima tulisan fiksi. Ring lelima tulisan fiksi, wantah tetiga sané nganggén bhasa Bali, inggih punika IBW. Widiasa Keniten (Jro Lalung Ngutah), Ni Kadek Widiasih (Sang Kinasih), miwah Agung Wiyat S. Ardhi (Bogolan). Daweg lounching buku Bogolan (sandiwara mabhasa Bali), kabaosang indik kruna bhasa miwah kruna mekejang. Patutné bhasa nénten nganggén bh tur mekejang patutné kasurat makejang. Manut manah titiang i kandapan, napi mawinan bhasa nganggén bh, santukan wénten kruna basa nénten nganggén aksara bh ring Bali, wimbanipun basa gedé, basa rajang, basa suna cekuh, basan lawar, basan timbungan, basan guling, msl. Dadosné wantah minayang bhasa susastra miwah basa olah-olahan minakadi basa rajang basa suna cekuh. Taler sesuratan mekejang. Napiké sekancan sesuratan me ring ajeng kasurat ma- sakadi nyurat pangater? Pangater punika magenah ring arep (ngater) kruna lingga. Pangater bhasa Bali luiré: n (anusuara), ma-, ka-, sa-, pa-, pra-, maka-, saka-, kuma-, upa-, swa-, nga-, a-, pari-, pati-. Ring uger sesuratan bhasa Bali, nyurat pangater patut ma-, ka-, sa-, pa-, pra-, maka-, saka-, kuma-, upa-, swa-, nga-, nanging kawacén me, ke, se, pe, pre, make, sake, kume, upe, swe, nge, wimbanipun madagang, majaguran, kasuryakin, kakecuhin, sadurung, salami, pakubon, pangastawa, msl. Pangater iriki kasurat ma-, ka-, sa-, pa-, kéwanten kasuarayang me, ke, se, pe. Yén-

ing pangater a-, kasurat miwah kasuarayang a, wimbanipun akampil, akroda, amerta, adestar, alaki-rabi, asanak. Titiang nénten tatas, kruna makejang (sané bhasa alusné sami) punika kruna lingga napiké kruna tiron, kruna sané sampun polih wewehan pangater. Yéning ma ring ajeng punika pangater (durung kasurat ma), wéntenké kruna lingga kejang sané maartos sami? Wénten kruna kejang-kejing nénten maartos sami. Yéning ma punika nénten pangater, kruna makejang punika kruna lingga, patut kawacén makejang, boya mekejang, sakadi ngwacén Majapahit, maligia, mahardika, manacika, mandala, manuaba, maruti, msl. Sané lumrah piragi titiang, krunané punika kaucapang mekejang, boya makejang. Me ring ajeng boya pangater, punika mawinan sesuratannyané patut me, riantukan mekejang wantah kruna lingga. Wénten kruna-kruna tiosan anggén pabanding inggih punika: melandang, merajan, melanting, melasti, mekelé, ketékung, kemenuh, kememegan, kebilbil, semangah, sembuuk, selélég, sekaa, penarak, pengutik, pengotok, pekaséh, msl, nénten kasurat malandang, marajan, malanting, malasti, makelé, katékung, kamenuh, kamemegan, kabilbil, samangah, sambuuk, salélég, sakaa, panarak, pangutik, pangotok, pakaséh, msl. Me, ke, se, pe sané dados pangarep kruna-kruna ring ajeng wantah pahan kecap kruna lingga, boya pangater duaning nénten nyarengin kruna lingga, punika mawinan nénten kasurat ma, ka, sa, pa. Dadosnyané boya sesuratan krunané makejang, kéwanten mekejang, kawacén taler mekejeng. Antu kirang tatasé mawinan titiang purun ngonékang indiké puniki ring ajeng para darsika, ring ajeng para sujana. Ampura pang banget. (Agung Wiyat S. Ardhi)


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.