Edisi 24 April 2016 | Balipost.com

Page 7

Redité Wagé, 24 April 2016

Bali L e m b a r

B a s a

7

B a l i

Bencingah

Ni Madé Sumudri

Méweh Ngamolihang Pagawé KETAH kapiragi utawi kasaksiang ring TV indik gatra para yowana méweh ngamolihang pakaryan. Indiké punika kocap sangkaning kahanan ekonomi sané sedeng nedunang miwah genah pakaryan bandingang ring sané ngruruh pakaryan kandun doh akéhan sané ngruruh pakaryan. Tios punika, pendidikan sané kadruénang taler ketah kadadosang dasar ngruruh pakaryan. Sujatiné, yéning kayun kréatif taler ngicalang géngsi, akéh genah makarya utawi pakaryan sané prasida kaambil, sakadi sané kajantenang Ni Madé Sumudri. Pamucuk Kelompok Pemindang Merta Segara sané magenah ring Br. Pandé, Abiansemal, Badung puniki maosang, utsaha rumah tangga sané sampun kamargiang olih krama Br. Pandé saking nguni sujatiné ngicén asil sané becik tur prasida akéhan polih jinah yéning seleg, sakadi kjekalih pagawé sané makarya ring genahnyané. Kekalih pagawé sané kaduénang makarya saking jam pat nyoréang kantos jam pitu. Araina pagawé punika sampun polih jinah séket tali rupiah. Yéning ulam sané kapindang akéhan, pagawé sané kaduénang pacang makarya kantos wengi, upah sané kapolihang taler akéhan. Sumudri maosang, yéning jaga maburuh makarya pindang, patut pisan krama inucap prasida nandakin ambu andih taler rasa kebus sangkaning parikrama mumpunin ulam inucap. “Makarya pindang utamanipun tatkala mumpunin miwah nglablab jakti ngaptiang akéh pagawé, sakéwanten mangkin kantun méweh pisan ngrereh krama sané kayun ngamargiang pakaryan puniki,” baos Sumudri sané embas ring Abiansemal, 10 November 1977 puniki. Katakenin indik leluu sané pacang kamedalang saking pakaryan makarya pindang puniki, anak istri sané ketah kasambat Bu Diah maosang wénten kalih soroh luiré marupa leluu éncéh miwah leluu padet. Leluu éncéh ingih punika toya sisan ngumbah ulam miwah getih ulam pacang kakutang ring séptic tank sané sampun kasiagayang tur kadruénang anggén pangutangan. Sakéwanten yéning leluu padet minakadi tenggek ulam, isin basang-basang miwah siosan pacang kakutang ring telaga sané sampun madaging antuk makudang-kudang lélé tur pacang kateda olih léléné punika. Dadosné makekalih soroh leluu inucap nénten ngawinang cemer. Indik kahanan maadolan pindang ring pasar, kurenan g I Ketut Sulatra puniki maosang yéning pangaptin krama ring ulam pindang amangkinan ngenduk. Duaning saking bulan Maret miwah April puniki akéh pisan kamargiang upacara yadnya, indik punika sané pacang ngiusang sapunapi pisarat utawi pangaptin krama ring ulam pindang. Sakéwanten yéning nénten wénten rerainan kadi asapunika, sinah ulam pindang lais pisan kaaptiang tur katumbas olih krama sané ngawinang krama pamindang prasida makarya nyantos 200 kg araina. “Indik bati sané kapolihang nénten ja pateh duaning nganutin akéh sané prasida kakaryanin tur akéh sané prasida kadol. Sakéwanten yéning indik akéh makarya taler kahanan matumbasan ring pasar sedengsedeng, sinah araina prasida polih bati Rp 150.000 utawi Rp 4,5 yuta abulan,” asapunika ibu saking Ni Putu Diah Nandasari, Ni Kadék Yunita Indrasari miwah Ni Komang Amanda Aprilia Sari puniki maosang. (wan)

(24)

BPM/wan

KERANJANG – Dumun arikrama utawi utsaha makarya pindang akéh kapanggih ring wewidangan pasisi pasih. Mangkin sampun wénten sané kamargiang ring genah sané joh saking pasih sakadi ring Br. Pandé Abiansemal Badung.

Kelompok Pamindang Merta Segara

Utsaha Pindang sané Doh saking Pasisi INDONÉSIA wantah panégara kepualauan sané wewidanganipun jakti jimbar. Nénten wantah amunika, panégara sané kadasarin antuk Pancasila puniki taler madué kalewihan jagat taler kekayaan alam sané ngangobin pisan. Punika mawinan krama saking dura negara maosang yéning sujatiné krama Indonésia meneng ring panégara sané sugih pisan tur sampun saking nguni kasengguh dados panégara Agraris miwah Maritim. Pinaka panégara Agraris, sampun akéh pisan asil-asil jagat sané kapolihang saking parindikan matani miwah maabian. Pinaka panégara Maritim taler akéh ngamedalang asil saking segara sané majanten mabuat pisan majeng krama. Nganinin indik asil saking segara utawi pasih, majanten sané utama wantah makudangkudang soroh ulam. Punika mawinan pakaryan ngrereh ulam utawi dados bandéga wantah pakaryan sané nénten prasida kapasahang saking budaya Indonésia rumasuk ring Bali. Nénten wantah parikrama mencar kémanten, nanging parikrama mindang taler mabuat pisan ring tengahing krama bandégané. Punika mawinan akéh kapang-

gih utsaha makarya pindang sané wénten ring pasisi pasih Bali, minakadi ring Kusamba, Benoa miwah pasih Bali sané siosan. Sakéwanten mangkin kawéntenan genah utsaha pindang nénten wantah kapanggih ring wewidangan pasisi kémanten, taler kapanggih ring genah utawi désa sané joh saking pasisi. Sakadi sané wénten ring wewidangan Br. Pandé, Désa Abiansemal, Badung. Kelompok inucap mawasta Kelompok Pe-

mindang Merta Segara. “Cecihnan saking kelompok iriki, rasan ulam pindang sané tawar tur nénten bes pakéh sakadi pindang sané kakaryanin ring Kusamba utawi pasisi Jimbaran,” baos Ni Made Sumudri sané dados pamucuk kelompok pemindang puniki. Dané maosang, utsaha makarya pindang sané kamargiang olih makéh krama ring Br. Pandé puniki wantah utsaha preragan rumasuk saking parikrama

ngamolihang ulam miwah ngadol makasami kamargiang preragan. Sasukat kaaptiang mangda ngwangun pupulan utawi kelompok olih pamréntah mangda sayan dangan ngamargiang pembinaan taler ngicénin wantuan, sinah ring warsa 1996 krama irika ngwangun pupulan sané kawastanin Merta Segara. Kelompok sané wawu nyinahang eksisténsi saking warsa 2002 puniki kakawitin antuk angga kirang langkung 20 diri kémanten, kasuén-suén nincap dados 30 diri lan mangkin sampun wénten 53 diri. Napi malih dané maosang yéning kaketék sareng pamindang sané durung resmi ngranjing kelompok, sinah akéhnyané kirang langkung 75 diri. Katakénin indik akéh ulam sané pacang kagarap utawi

kapindang ring soang-soang utsaha, dané maosang yéning punika kaadungang sareng akéh “kapasitas” sané kagarap taler sané prasida kaadol saking utsahanipun soang-soang. Wénten krama sané prasida nelasang 200 kg, wénten sané 100 kg kémanten tur wénten taler sané akidikan inggih punika 50 kg. Ulam-ulam sané kapindang oleh kelompok Merta Segara puniki pacang kabaktayang saraina olih supplier sané sampun dados langganan. “Napi malih yéning musim ulam nedeng becik tur pangarganipun sedeng, yéning kasikiang sinah makasami angga kelompok iriki pacang ngaptiang tur prasida nelasang ulam antuk akéh lima nyantos pitung ton araina,” Sumudri nugesang. (wan)

Soroh Ulam sané Kapindang

Nganutin Saking Kalih Masa YADIASTUN kelompok pemindang Merta Segara sampun madué channel utawi suplier sané pacang makta ulam pacang kapindang saraina, wénten kahanan sané ngawinang soang-soang suplier nénten madué ulam sané pacang kabakta. Indiké punika ngawinang kelompok puniki akéh madué genah ngrereh ulam sané taler prasida maktayang makudang-kudang soroh ulam tatkala langgananipun nénten madué ulam utawi nedeng kelang. Sakéwanten sané sering kamargiang, ulam sané kapolihang tur pacang kapindang wantah nganutin saking kalih soroh masan ipun. Ni Made Sumudri, pamucuk kelompok pemindang Merta Segara maosang, ulam sané pacang kapindang kapah dados kalih soroh masa, inggih punika soroh ulam masan kauhan utawi Musim Barat taler ulam masan kanginan utawi Musim Timur. Yéning

masan kauhan utawi kawastanin musim ikan basah sinah ulam karauhang saking Negara sané kamargiang ring bulan Maret nyantos Novémber. Ulam sané kantun seger minakadi ulam layang, tongkol, kucing utawi lemuru miwah sering taler cekalan. Sakéwanten yéning ulam masan kanginan, punika karauhang saking Kusamba miwah Karangasem inggih punika ring bulan Novémber nyantos Januari. Soroh ulam punika wantah ulam Tongkol sané sampun prasida kaadol tur nénten kapindang malih. “Indiké punika duaning Tongkol saking Kusamba nénten becik yéning nénten gelis kagarap nyantos 1 jam tatkala makta ka Abiansemal. Dadosné mangda becik sinah tongkol punika wawu kabakta ka Abiansemal sesampunné wusan kapindang olih krama pamindang ring Kusamba,” baos Sumudri. Malih dané maosang manawita ulam ring Negara miwah Kusam-

ba sukil kapolihang, sinah pacang karauhang ulam saking Jawi miwah Jimbaran antuk kahanan ulam sampun beku tur kawadahin antuk kotak gabus. Sios punika wénten taler ulam saking Benoa sané pangrauh ulamipun saking Belitung miwah sané siosan. Dadosné genah-genah inucap satmaka suplier “cadangan” yéning ulam ring Negara utawi Kusamba nedeng kelang. Yadiastun wénten ulam sakadi ulam jangki sané patut kagoréng kémanten duaning pacang benyah tatkala kapindang, dané maosang sujatiné makasami soroh ulam prasida kanggén pindang. Sané nentuang prasida utawi nénten punika wantah pangargan ulam matahan minakadi ulam tuna sané jakti jaen pisan yéning kapindang, nanging pangarganipun maelan malih katimbang ulam siosan. Pangargan ulam sané sering kapindang inggih punika ulam kucing utawi lemuru pangarganyané Rp

“IBU anggén tiang mapéstaan manawi udangé cukup akilogram manten, lan bé julité kekalih. Niki sisanné banggayang adol lan anggén darang jumah,” aturné Ngurah Jelada. “Nah kénkén ja Cening. Jemak malu wadahin kampil plastik amongkén lakar aba mapéstaan. Sisanné nyanan Ibu menangin jumah, yén liu dadi adep ka peken,” baos Ibunné Gusti Ngurah ngraris nyelepang udangé mawadah tas krésék lan bé julité kawadahin kampil saha kategul rapi. Raganné raris masalinan nganggén celana abu-abu lan baju kaos biru nguda tragia jaga lunga ka umahné Luh Adé Suwarni. Saking pamedalé sagét macelengus Madé Sudiari rauh nganggén Honda macelana jean lan baju kaos abu-abu ketat. “Kénkén Tungurah, sampun siap? Durus makta udang lan bé julit?” aturné Sudiari. “Payu nguda sing. Itunian dogén maan bé julit dadua udang akilo, cukup kan?”

Madé Sudiari iseng mukakin kampilé. Kanten nengok tendas bé julité élag-élog nakutin. “Waow...tiang takut. Bas aéng gedénné. Nguda kantun idup. Ibi uar-uarné apang béné ané maba mrika sampun bresih. Siap tiangé sampun bresih kayang basangné,” raosné Madé Sudiari saha ngentungang kampilé. Ngurah Jelada ngelisang negul kampilé saha tas kréséké baktana ka jaba. Sami barangé dadosanga asiki sareng bebaktaanné Madé Sudiari. “Araah, Madé. Ningalin bé julit amonto dogén takut. Yén lindung kénkén, bani?” “Yén lindung mati bani. Yén bé julit, matanné nika lho... huu takut,” raosné Sudiari. “Ha ha ha… yén ningalin mapi takut, nanging yén jag nyaplok nyanan pasti demen. Ento madan Mbok Madé keledkeled ubi kau-kau encak,”Ayu Jeladi nguyonin Madé Sudiari. “Napi maksudné. Tiang saja takut nepukin, yén naar nika lén undukné. Mula jaen.” “Sangkal madan mapi-mapi

takut tau-tau enyak, dasar ABG,” baosné Ngurah Jelada nyelag saha nyetarter motorné macuet ngandéng Madé Sudiari sané nelekep takut ulung. Rauh ring umahné Suwarni ring Nongan dapetanga timpalné sampun makumpul. “Bééh, mara endag suryané apa kadalon ngipi melah ibi sanja?” Budiana nyuryakin. “Araah, ngomong ba pang liu. Sing tawang aba-abaané nakutin?” Sudiari nengkik. “Apa....? Pasti takut tekén bé julitné Ngurah Jelada gedé gati.” Swandéwi nyelag. “Uyut, mai tulungin jemak béné mara beneh.” Madé Sudiari ngenjuhang kampilné. Ngurah Jelada markir motorné ka bucu saha ngelisang makta kampilé ka paonné Suwarni. “Niek, kanggoang béné enu idup, tondén mabasangin apang sing rusak teked dini.” “Nggih ten kénkén Tungurah. Padalem répot pramangkin masangin di Jero,” aturné Luh Suwarni marasa cemburu ningalin abahné Madé Sudiari magandéng ngelut gélanné.

BPM/wan

ULAM – Sesampuné ulam wus kaumbah kantos kedas, ulam punika kapepelang taler kawadahin kranjang miwah kadagingin uyah sadurung pacang kapumpunin utawi kalablab. 9.000 akilo, yéning cekalan Rp 13.000 akilo, ulam suwat utawi tuna sané jelekan mapangarga Rp 12.000 akilo tur ulam layang pangargan ipun Rp 12.000 akilo. “Sakéwanten yéning lemuru utawi ulam kucing sané karauhang sak-

ing Jimbaran pangarganipun nganutin pasar. Yéning akéh kawéntenanipun sinah mudah pangarganyané asapunika tungkalikanipun prasida dados ngamaelang yéning akidik kawéntenanipun,” Sumudri nartayang. (wan)

Sesampuné daging lan ulamé sané jagi karatengin sami rauh, Luh Suwarni raris ngedumang pakaryané ring timpal-timpalné. Sané truna-truna mresihin udang lan masangin bé julité sané sami kantun maurip. Wénten taler sané nulungin ngeeb bawang, ngiis arés lan ngrajang bebungkilan lakar basa. Sané truni-truni ngracikang bumbu masak anggén masakan Cina lan Bali. Mamakné Luh Suwarni sareng ngawasin bajang-bajangé masak. “Bééh, sajan bé julitné Ngurah Jelada gedé gati, bas amun patin kandiké, nyandang Madé Sudiari takut, hahaha…,” Lanang Geria nyekel baong bé julité raris goroka. Sesampuné padem Madé Budiana ngambilin masangin saha nugel-bugel kantos bresih sareng kalih. “Ipidan Ngurah Jelada ngejuk bé julit dados kari idup?” pitakénné Made Budiana. “Baah Madé sing nawang, Rah Jelada makena bubun udang lan bubun bé julit di Tukad Telagawaja. Ipidan dugasé mapéstaan di jeronné ajak nem-

nem kanti leleh punyah. “Ooh wiyakti, dugas nika tiang kari naftar di SMK 1 Denpasar anggon cadangan, nilai UN né kurang. Sira nawang mangkin payu katerima di SMA Negeri 1 Amlapura.” Sesampuné ulam ayam, udang lan bé julité bresih saha matugel-tugel raris kaserahang ring istri-istriné sané jaga ngolah ngratengin ring pawaregan. Ayu Swandéwi lan Putu Suratni ngratengin bé julité kanggén pésan lan tim kawantu Lanang Geria. Madé Sudiari lan Ketut Sulasih kawantu antuk Madé Budiana ngaryanin jangan arés madaging tendas, kikil lan tulang-tulang ayamé. Luh Adé Suwarni sareng Nyoman Padmini ngarya masakan Cina magenepan antuk daging ayam lan udang kawantu olih Ngurah Jelada, Putu Galang lan Ketut Pajar. Kantun Gedé Pandé sané dados pangancang ngayahin ngambilang piranti sané perluperlu rauhing ngaryanang wédang kopi, téh utawi sirup saha sangananné. (Masambung)


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.