20
21 Kütahya İl Milli Eğitim Müdürlüğü Dergisi
Kütahya İl Milli Eğitim Müdürlüğü Dergisi
Akademisyenlerde Mobbing ile Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Özet: Ahmet Uslu 2 Betül Taşpınar 2 Ferruh Taşpınar 2 Abdurrahman Nalbant 3 Sultan Güçlü., 4 Bilge Başakçı Çalık, 5 Sermet İnal 1
1Sosyal Bilimler Lisesi, Kütahya, Turkiye 2Dumlupınar Universitesi, Sağlık Yüksekokulu, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Kütahya, Türkiye 3Dumlupınar Universitesi, Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, Kütahya, Türkiye 4Pamukkale Universitesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Denizli, Turkiye 5Dumlupınar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Kütahya, Türkiye
Bu çalışma akademisyenlerde mobbinge maruz kalma ile kas iskelet sistemi rahatsızlığı arasında ilişkiyi belirlemek amacıyla planlandı. Çalışmaya Dumlupınar Üniversitesi’nde (DPÜ) görev yapan 100 akademisyen dahil edildi. Çalışma öncesi DPÜ Rektörlüğü’nden gerekli izinler alındı ve anketler akademisyenlere ulaştırıldı. Mobbingi değerlendirmek için Leymann Inventory of Phychological Terror (LIPT)’un Türkçe versiyonu, kas iskelet sistemi rahatsızlığını değerlendirmek için ise Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire (CMDQ)’nin Türkçe versiyonu kullanıldı. Veriler incelendiğinde akademik personelin hissettiği mobbing ile kas iskelet sistemi rahatsızlığı arasında orta düzeyde bir ilişki belirlendi. Sonuç olarak, bu çalışma mobbingin kas iskelet sistemi rahatsızlıkları açısından bir risk faktörü olduğunu gösterdi.
Giriş: Mobbing, sağlık ve güvenlik için risk oluşturan, bir kişi veya bir gruba karşı yapılan tekrarlı, kötü niyetli ve mantıksız davranışlardır. Bu, korkutma, fiziksel şiddet, ayrımcılık, tehdit, sosyal izolasyon, istikrarsızlaştırma şeklinde olabilir. Mobbing, sözler, eylemler, jestlerden oluşan davranışlar ya da kişiliği, haysiyeti, fiziksel veya psikolojik bütünlüğü etkileyen yazılar şeklinde de olabilir (Godin 2004). Mobbing kavramının ilk kez Heinz Leymann tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Leymann, mobbingi iş yaşamında bir ya da daha fazla kişiye yönelik sistematik olan düşmanca ve etik dışı iletişim kurma yoluyla psikolojik terör olarak tanımlamaktadır (Leymann 1996). Bazı ortamlar iş yerinde mobbinge maruz kalma açısından daha fazla riske sahiptir. Mobbing, kurumun herhangi bir hiyerarşik düzeyinde bulunan bir ya da daha fazla kişiye yönelik olabilir fakat bu, kamu hizmetleri, sağlık ve eğitim otoriteleri gibi bürokratik kurumlarda daha baskındır (Shallcross 2005). Westhues (2006a), çalışmalarının sonucunda iş güvenliği yüksek, performans ölçümleri subjektif ve bireysel, kurumsal hedefleri iddialı olan kurumların mobbinge daha yatkın olduğunu bildirmiştir. Ayrıca üniversitelerin temel hedeflerinin objektif olma ve düşünce özgürlüğünün sürdürülmesi olduğunu
ancak mobbingin subjektif ve bağımlı düşünceler yaratarak bu hedeflere zarar verdiğini belirtmiştir (Westhues 2006b). Akademik ortamlar kişilerarası düşmanca davranış olasılığını artıran kurumsal ve iş özelliklerine sahiptir (Neuman and Baron 2003, Twale and De Luca 2008). Bu özellikleriyle mobbing açısından sağlam bir zemine sahip olan akademik ortam, akademisyenlerin fiziksel ve psikososyal sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.Yaygın olarak görülen problemlerden biri olan işle ilgili kas iskelet sistemi rahatsızlığını WHO; ‘iş ortamı ve iş performansı koşulları tarafından güçlü şekilde etkilenen bir dizi faktörün sonucunda oluşan bir problem dir’ şeklinde tanımlamaktadır (WHO 2003). Yapılan çalışmalarda psikososyal iş faktörlerinin kas iskelet sistemi rahatsızlığı için önemli bir risk faktörü olduğu bildirilmiştir (Bongers et al. 1993, Bongers, Kremer and Laak 2002). Okamura et al. (2011) göre yalnız insanlar sosyal destek eksikliği yüzünden daha fazla iş stresi algılarlar. Leymann’a (1996) göre de mobbing kişiler üzerinde sosyal izolasyana neden olur ve bu iş stresini arttırır. Stres kortisol cevaplara neden olur (Tsumura 2012). Yüksek iş straini altında çalışan kişiler kas iskelet sistemi rahatsızlığını da içeren sağlık problemleri açısından daha fazla risk altındadırlar .