KIRGIZLAR Muhammet Emin ÇEVİK1* Çin kaynaklarında adları Kien-kun, K’iku, Kie-kou, Hsiachia-ssu şeklinde geçen Kırgız adı, Göktürkçe yazılı metinlerde Kırkız, Tibetçe kaynaklarda Gir-kis şeklinde geçmektedir. Kırgız isminin kökeni hakkında ise çeşitli fikirler vardır. Kırgız adının “Kır” ile “Giz” kelimelerinin birleşmesinden kır gezen anlamı, “Kırk” ile “Yüz” kelimesinden birleştiği de ileri sürülmüştür. Bu isimlendirmelerin dışında Kırgızların Oğuzlarla olan ilişkileri de göz önüne alınarak “Kırk” ile “Oğuz” şeklinde ortaya çıktığı ve zamanla Kırgız’a döndüğü şeklinde iddialar da vardır. Bu adlandırmalar dışında başka adlandırmalar da mevcuttur.
Çin kaynaklarında rastlanır. Çin kaynaklarında MÖ 2-1. Asırlarda Hunlar ile ilgili yıllıklara geçen olaylarda isimleri zikredilerek, kaynaklarda adı geçen en eski Türk boylarından biri olmuştur. Nüfuslarına dair ortalama bir rakam dahi belirtilmiş ve 100150 bin civarında oldukları Çin kaynaklarında yer almıştır. Diğer bir kayıt ise MS 1. asırda görülür. Burada adlarının geçmesinin sebebi ise Kuzey Hunlarına karşı giriştikleri isyan hareketidir. İlerleyen asırlarda Kırgızlar, Tabgaçlara, Juan-Juanlara ve Tölös boylarına katılmışlardır. Türkistan coğrafyasında gücü elinde tutmak isteyen büyük gruplar aralarında sürekli savaştıkları için bütün Türk topluluklarının bu yüzden sayısının azaldığı gibi Kırgızların sayısında da büyük kırılmalar görülmüştür.
Tarihsel süreç içerisinde Kırgızlara ilk defa
560 yılına gelindiğinde I. Göktürk Kağan-
18
Güzel Türkistan - Aralık 2013