Sergi/Exhibition: Mimarlar Mezarlığı/Cemetery of Architects
ve Tarlabaşı Kentsel Dönüşüm Projesi gibi soylulaştırma projeleri kapsamında yıkım tehlikesi altında olan ya da günümüze ulaşamayan yapıların üzerinde görünürlüğünü yitirmiş mimar yazıtlarının reprodüksiyonlarını içeriyor. Binanın dış cephesinde yer alan bu taş yazıtlar, sanatçı tarafından belgelenip tekrar üretilerek ileriki yüzyıllara aktarılmış oluyor. Yeniden üretim aşaması, belgeleme, vektörel çizimlerin elde edilmesi ve yazıtların mermerden tekrar üretilip, küfeki taş malzeme kullanılarak yapılan bir kaide üzerinde sergilenmesinden oluşuyor. Serginin belki de mimarlık tarihi ve yazımına en büyük katkısı bir mikro tarih evresinin envanterinin yapılmış olması. Tarih sayfalarında henüz var olmamış ancak dönemi anlamak için oldukça önemli bir mimar topluluğunun envanteri, sanatçının yaklaşık 10 yıllık çalışması ile açığa çıkıyor. Serttaş’a göre günümüzdeki anlamıyla ‘mimar’ bu süreçte bireyselleşiyor: ‘’Hangi etnik gruptan olursa olsun, İstanbul’da 1870’ten önceye ait bir mimar yazıtı ile karşılaşamayız. Vallauri, d’Aronco, Mongeri, Balyanlar ya da Fossattiler gibi haklarında epeyce monografik bilgiye sahip olduğumuz dönemin majör mimarlarının yanında, isimleriyle tesadüfen binalar üzerinde karşılaştığımız ancak başka bir bilgiye ulaşamadığımız bu topluluk, sivil mimariyi Batı standartlarına taşıdı. Fakat o kadar önemli bir şey daha yaptılar; yazıtlara başvurdular. Mimar yazıtları bu sınıfın en karakteristik ve ayırt edici özelliği olarak günümüze ulaştı.” Serttaş günümüzün star mimarlarına uzanan süreçte böylesine öncü misyon üstlenen isimlerin mimarlık tarihinin dışında bırakılmalarını ciddi bir problem olarak görüyor: ‘’Mimarlık tarihi, tarihsel sorumluluğunu yerine getirseydi, muhtemelen ben bu sergiyi yapmak zorunda kalmayacaktım. Birinci Ulusal Mimarlık akımının arka planındaki düşünce sistemi açısından, Osmanlı Batılılaşması süresince ‘ötekilere’ kaptırılan bu alanı ele geçirme kaygısı vatanın kurtuluşu kadar elzem. Dolayısıyla mimarlık, mesleki bir etkinlikte bulunmaktan çok
22 NATURA • MART - NİSAN 2014 / MARCH - APRIL 2014
KAMAYOR TAŞ ATÖLYESİNDE PRODÜKSİYON AŞAMASI (KAYNAK: ISSIZ KENT ÜÇLEMESİ) THE INSCRIPTION AND PRODUCTION WERE DONE AT THE KAMAYOR STONE WORKSHOP.
national and international art and archiving projects since 2000. His reasons for producing this exhibition were inspired by a repeat of past events in current times: ‘’While the Ottoman Empire was facing collapse, Istanbul was turning into a land of wealth. Political rule was trying to protect its power by enforcing a ‘national’ rhetoric. Today [in Turkey] there’s also investment in the city [in a similar way] in an accumulation of serious wealth as there has been for a long time. Today we are faced with a political discourse that is often inflexible and not concerned about the polarization of society. Although there are different actors [in these two periods] there is a strange repetition of the [history] of the previous half-century [in Istanbul today] “ The exhibition’s main visual metaphor is the reproduction of architect’s inscriptions in marble found on the facades of buildings that were built in the 19th century in the Beyoğlu section of Istanbul. These inscriptions visible at street level in these apartment buildings indicate the architect or architectural practice responsible for the project. Serttaş’s effort is part archival as many of these neo-classical buildings are endangered by destruction either by real estate development projects such as the Tarlabaşı Redevelopment Project or through the degradation of buildings. Serttaş has chosen to focus on the trace of identity found in these inscriptions cataloguing them and then presenting them as an array of monolithic sculptures. These stone inscriptions were documented and re-produced by Serttaş in a strategy to keep these identities alive for later centuries. Serttaş’s archiving as art method included stages for documentation, vector drawing on computers and reproducing the inscriptions on new marble panels exhibited on limestone pedestals. Serttaş’s ten years of work reveals an inventory of a community of architects who are vital to understanding the period that have yet to be properly historically studied. According to Serttaş, his project showed that the ‘architect’ became an individual in this period in Ottoman history: ‘’No matter which ethnic group he belonged to, it was not possible to find an architect’s inscription on a building in Istanbul before 1870. We are familiar with the major architects of the period: Vallaury, d’Aronco, Mongeri, the Balyans and the Fossati Brothers. Even though Istanbul’s civil architecture reached Western standards through the activities of these architects we only encounter their names incidentally in history. But it is clear they had made something that was important enough for them to put their names on these buildings. [The surviving] architect’s inscriptions are the most characteristic and distinguishing features of this class [of professionals].”