ELSA Leiden Magazine Winter 2023

Inhoudsopgave

VOOR WOORD

Beste lezer,

Pierre Gooren Hoofdredacteur

Door de oorlog in Oekraïne staat het oorlogsrecht enorm in de belangstelling. Ook onze interesse was gewekt door de veelvuldige verwijzingen naar het oorlogsrecht in de kranten het afgelopen jaar Dit magazine leek ons de ideale plek om dieper op oorlogsrechtelijke kwesties in te gaan dan in een krant mogelijk is. Het tijdschrift begint met een korte uitleg over wat oorlogsrecht precies is en de verschillende synoniemen ervoor. Het eerste artikel gaat vervolgens over de oorlog in Oekraïne, waarin Floortje Kunst de discussie afweegt die ontstond naar aanleiding van Amnesty´s International´s claim dat Oekraïne het oorlogsrecht schond. Geheel in traditie van de Leidse rechtenfaculteit konden wij Hugo de Groot niet overslaan Adam Cambridge duikt in zijn artikel in Grotius´ invloed op het oorlogsrecht. Fleur

Steenvoorden zal in haar artikel ingaan op de toepassing van het oorlogsrecht in het targetingproces, wat door de Hawjia-affaire het heetste oorlogsrechtelijke hangijzer van de Nederlandse krijgsmacht is. Een interview met luitenant-kolonel Duco Le Clercq leert ons vervolgens alles over een carrière als militair jurist bij Defensie, handig voor de lezers die helemaal enthousiast zijn geworden over het oorlogsrecht. Als laatste zal Maurits Hogenhuis ingaan op critici van het oorlogsrecht in het algemeen en zo de vraag beantwoorden of wij überhaupt blij moeten zijn met het bestaan van oorlogsrecht.

Pierre Gooren

Wat is het oorlogsrecht?

In dit tijdschrift gebruiken wij oorlogsrecht als een synoniem voor internationaal humanitair recht, wat ook wel humanitair oorlogsrecht wordt genoemd De latijnse benaming voor dit rechtsgebied is ius in bello. Daarnaast bestaat er ius ad bellum. Beiden zijn rechtsgebieden in het internationaal recht en het onderscheid is belangrijk om het internationaal humanitair recht goed te begrijpen Ius ad bellum geeft rechtsbeginselen voor de beoordeling of het voeren van oorlog gerechtvaardigd is Het internationaal humanitair recht geeft regels over hoe oorlogen gevoerd moeten worden, bijvoorbeeld over het gebruik van bepaalde wapens, het beschermen van de burgerbevolking of het behandelen van krijgsgevangenen Hiermee wordt beoogd een evenwicht te vinden in een oorlog tussen militaire noodzaak en humaniteit. Ook moet het internationaal humanitair recht niet verward worden met het militair recht. Het militair recht is wet- en regelgeving die toeziet op militairen, waaronder ook het militair tuchtrecht of het militair ambtenarenrecht. Dat recht is nationaal recht en dus geen internationaal humanitair recht. Kortom, met oorlogsrecht bedoelen wij internationaal humanitair recht.

Was de kritiek van Amnesty International op Oekraïne terecht?

‘Ukraine; Ukrainian fighting tactics endanger civilians’ is wat Amnesty International op 4 oktober 2022 met een persbericht de wereld in stuurt Amnesty International is van mening dat Oekraïne haar eigen burgers in gevaar brengt door de gebruikte gevechtstactieken van Oekraïne. Hierdoor schendt Oekraïne het internationale humanitaire recht en de verplichtingen onder de Geneefse Conventies. Het leger van Oekraïne zou zich meermaals hebben gevestigd in woonwijken, scholen en ziekenhuizen door hier bases te bouwen en wapensystemen te gebruiken. Burgerobjecten worden met deze tactieken militaire doelen. Volgens dit rapport zijn hierdoor talloze Oekraïense burgers tussen april en juli gedood en gewond geraakt. Waarom zou Amnesty International een land afvallen dat al maanden onder vuur ligt? Is hier sprake van nepneutraliteit, het goedpraten van Russische terreur? Of zoals The Times in een opiniestuk aangeeft, sprake van Poetins propagandisten? Of durft het Westen niet kritisch te zijn op een land als Oekraïne, een land dat al maanden zijn eigen land aan het verdedigen is?

Propaganda

De Russische staatsmedia waren erg te spreken over het stuk gepubliceerd door Amnesty International Rusland rechtvaardigt haar aanvallen namelijk vaak door te stellen dat er

sprake was van een militair doel Dit stuk bevestigt deze aanname en stelt tevens dat Oekraïne het oorlogsrecht schendt. Na de publicatie door Amnesty International stapt Oksana Pokaltsjoek, hoofd van Amnesty

International Oekraïne, op. Zij meent dat deze conclusie te eenzijdig is en geeft aan dat dit stuk een poging was om burgers te beschermen, maar dat het niets anders dan Russische propaganda is geworden. Volgens Dmytro Koelab, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, verdraait het rapport de werkelijkheid Het geeft de desinformatie uit Rusland een boost en er wordt een onjuiste morele gelijkheid gesteld tussen het slachtoffer en de agr

Verdedigen mensenrechten

Het doel van Amnesty International is om eraan bij te dragen dat op de wereld de rechten van de mens worden nageleefd Amnesty

International geeft aan te ijveren voor naleving van de UVRM en andere internationale juridische normen op het gebied van de rechten van de mens. Dit geldt voor zowel Rusland als voor Oekraïne Verscheidene rapporten zijn verschenen over de schendingen van het oorlogsrecht en zelfs oorlogsmisdaden gepleegd door Rusland. Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International, spreekt zich de dag van de publicatie uit over Oekraïne en stelt dat; ‘Het feit dat het land zich moest verdedigen, ontslaat het Oekraïense leger niet van de verplichting het internationaal humanitair recht te respecteren’.

Onderzoek

Tussen april en juli heeft Amnesty International in 3 regio’s onderzoek gedaan naar de Russische aanvallen op bevolkte gebieden. De onderzoekers hebben met getuigen gesproken, satellietbeelden bekeken en hebben metingen gedaan. Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan de persverklaring is niet gepubliceerd Hierdoor is het lastig een belangenafweging te maken, om in te zien wat de militaire noodzaak van de gevechtstactieken van Oekraïne was en om na te gaan of er mogelijk belangrijke alternatieven waren

Veiligheidsrisico’s

De reden van het niet-publiceren van het onderzoek is om te voorkomen dat er strategische informatie in de handen van Rusland zou komen. Op 29 juli 2022 schreef Amnesty

International een brief aan de Oekraïense regering met gedetailleerde informatie over haar bevindingen Ze hebben hierin GPS-coördinaten en andere gevoelige informatie opgenomen over de locaties, waaronder scholen en ziekenhuizen waar gedocumenteerd was dat Oekraïense strijdkrachten zich tussen de burgers hadden gevestigd Deze informatie is dus niet openbaar gemaakt wegens de veiligheidsrisico’s die dit zou opleveren Amnesty International geeft aan dat ze het Oekraïense leger geen gedetailleerde instructies willen geven over hoe ze moeten opereren, maar relevante autoriteiten op willen roepen hun internationale humanitaire verplichtingen volledig na te komen

Opinie

In een oorlog wordt vaak door beide partijen oorlogsrecht geschonden. Door zowel het slachtoffer als de agressor. Het doel van Amnesty International is om alle misstanden aan de kaak te stellen, dus ook die van het slachtoffer, in dit geval Oekraïne. Amnesty International probeerde mijns inziens een oproep

te doen Een oproep aan beide partijen, maar in dit geval voornamelijk aan Oekraïne; ‘Oekraïne pas op voor het schenden van het oorlogsrecht’. Door hard te stellen dat Oekraïne het oorlogsrecht heeft geschonden, zonder een goede context, is te kort door de bocht. Het is goed dat er kritisch naar Oekraïne wordt gekeken, maar het had anders geformuleerd moeten worden. De oproep is belangrijk, alleen het bericht zelf wekt op dit moment vooral ophef en gaat daarmee het doel van het stuk voorbij.

Hoe zien wij Hugo’s ideeën terug in het hedendaagse oorlogsrecht?

Wie was Hugo de Groot?

Hugo de Groot, ook wel bekend als Grotius, was een Nederlands filosoof en jurist die leefde van 1583 tot 1645. Hij was één van de belangrijkste juridische denkers van de zeventiende eeuw en wordt gezien als de grondlegger van het moderne oorlogsrecht. De Groot studeerde rechten aan de Universiteit van Leiden en werd op jonge leeftijd benoemd tot hoogleraar in de rechten. Hij publiceerde tal van boeken over onderwerpen zoals de rechten van de mens, de politiek en de oorlog. De Groot werd ook actief betrokken bij de Nederlandse politiek en diende als staatsraad en raadsheer van de Hoge Raad van Holland.

Gedurende zijn leven werd De Groot meerdere malen gevangen gezet vanwege zijn politieke activiteiten en standpunten. Zo werd hij opgesloten in het Slot Loevestein vanwege zijn betrokkenheid bij een staatsgreep en werd hij later verbannen naar Frankrijk. In 1634 wist hij op spectaculaire wijze uit te breken uit Slot Loevestein door zich verstopt te houden in een boekenkist die door zijn vrouw naar buiten werd gebracht. De Groot bleef actief als schrijver en denker tot aan zijn dood in 1645.

In dit stuk zal een schets worden gemaakt van de ideeën van Grotius en hoe deze aansluiten op hedendaags oorlogsrecht en verschillende rechtsbeginselen. Eerst zullen een aantal ideeën van Hugo de Groot over het oorlogsrecht uiteen worden gezet. Vervolgens zal er een beeld worden gegeven van het hedendaags oorlogsrecht Daarna zullen de ideeën van Hugo de groot vergeleken worden met het hedendaagse oorlogsrecht en aan het einde volgt er een conclusie over de vraag: wat zijn concreet de ideeën van Grotius die wij in hedendaags oorlogsrecht terug zien?

Wat waren de ideeën van Hugo? De ideeën van Hugo de Groot over oorlogsvoering zijn te vinden in zijn belangrijkste werk, "De Jure Belli ac Pacis", dat vertaald kan worden als "Over het recht van oorlog en vrede". In dit boek stelde De Groot dat oorlogen en conflicten altijd moeten worden beperkt tot het minimum en dat de mensheid moet streven naar vrede en harmonie. Hij stelde dat oorlogen alleen gerechtvaardigd zijn als ze gevoerd worden om het recht te verdedigen of om onrechtvaardigheid te bestrijden. De Groot benadrukte ook het belang van humanitaire regels tijdens oorlogen, zoals het verbod op het doden van ongewapende burgers en het respecteren van de eigendommen van anderen.

Daarnaast stelde De Groot dat er een verschil is tussen het recht van de staat om oorlog te voeren en het recht van de individuele persoon om zich te verdedigen. Hij betoogde dat individuen het recht hebben om zichzelf te verdedigen tegen aanvallen, zelfs als dit betekent dat ze anderen moeten doden. Dit idee is nu bekend als het recht op zelfverdediging

De Groot was ook van mening dat er een onderscheid moest worden gemaakt tussen oorlogen die gevoerd werden om het recht te verdedigen en oorlogen die gevoerd werden om territoriale ambities te bevredigen. Hij stelde dat oorlogen die gevoerd worden om territoriale eisen te stellen onrechtvaardig zijn en dat de staat het recht heeft om deze oorlogen te veroordelen en te bestrijden.

Tot slot benadrukte De Groot het belang van diplomatie en vredesonderhandelingen als middel om conflicten op te lossen Hij stelde dat staatshoofden verplicht zijn om vredesonderhandelingen te voeren voordat ze tot oorlog overgaan en dat vredesonderhandelingen altijd de voorkeur moeten hebben boven oorlog Zijn ideeën waren voor zijn tijd erg origineel, omdat hij tegen het geloof inging Pas later zijn de boeken van Grotius gebruikt als leidraad voor het oorlogsrecht.

Hoe is het hedendaags oorlogsrecht gevormd?

Het hedendaagse oorlogsrecht bestaat uit een reeks regels die zijn opgesteld om de impact van oorlogen op de burgerbevolking en de gevangenen van oorlog te beperken. Het oorlogsrecht is vastgelegd in verschillende internationale verdragen en conventies, waaronder het Vierde Geneefse Verdrag, het Verdrag van Wenen inzake de Wet op de Internationale Oorlogen en het Protocol I en II bij het Verdrag van Genève. Het oorlogsrecht is van

toepassing op alle partijen in een oorlog, inclusief de overheid, de strijdkrachten en nietgouvernementele organisaties. Een van de belangrijkste aspecten van het hedendaagse oorlogsrecht is het verbod op het gebruik van verboden wapens en tactieken. Dit omvat onder andere het verbod op het gebruik van chemische, biologische en nucleaire wapens en het verbod op het aanvallen van ongewapende burgers of het doden van gevangenen van oorlog. Het oorlogsrecht bevat ook regels over de behandeling van gevangenen van oorlog, zoals het verbod op marteling en het recht op een eerlijk proces.

Daarnaast bevat het oorlogsrecht regels over het gebruik van militaire bases en het vestigen van militaire aanwezigheid in andere landen. Het oorlogsrecht stelt ook eisen aan de manier waarop oorlogen gevoerd moeten worden, zoals het verbod op het aanvallen van ziekenhuizen en scholen

Tot slot bevat het oorlogsrecht regels over hoe conflicten opgelost kunnen worden, zoals het gebruik van vredesonderhandelingen en het inzetten van internationale vredesmissies Het oorlogsrecht stelt ook eisen aan de manier waarop oorlogsmisdaden moeten worden vervolgd en bestraft.

Hugo’s Ideeën en het hedendaagse oorlogsrecht

Er zijn verschillende punten uit het oorlogsrecht volgens Hugo de Groot die terug te vinden zijn in het hedendaagse oorlogsrecht en het ius ad bellum. Een van de belangrijkste rechtsbeginselen in het ius ad bellum is het idee dat oorlogen alleen gerechtvaardigd zijn als ze gevoerd worden om het recht te verdedigen of om onrechtvaardigheid te bestrijden. Hugo dacht hier precies hetzelfde over, zoals te zien in het eerste kopje. Dit idee

is terug te vinden in het principe van het rechtmatig gebruik van geweld, dat is vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties. Volgens dit principe mag geweld alleen worden gebruikt als middel om de vreedzame coëxistentie van staten te beschermen of om een onrechtvaardige aanval af te wenden.

Daarnaast is het idee van Hugo de Groot dat oorlogen beperkt moeten worden tot het minimum en dat de mensheid moet streven naar vrede en harmonie terug te vinden in het hedendaagse oorlogsrecht Dit idee is onder andere vastgelegd in het principe van de beperkte oorlog, dat stelt dat oorlogen beperkt moeten blijven tot het minimum aan tijd en middelen en dat er altijd gezocht moet worden naar manieren om conflicten op vreedzame wijze op te lossen.

Tot slot is het idee van De Groot dat er een onderscheid gemaakt moet worden tussen oorlogen die gevoerd worden om het recht te verdedigen en oorlogen die gevoerd worden om territoriale ambities te bevredigen terug te vinden in het hedendaagse oorlogsrecht. Dit idee is onder andere vastgelegd in het principe van het verbod op agressie, dat stelt dat staten niet het recht hebben om oorlog te voeren om territoriale eisen te stellen of om andere staten te overheersen.

Conclusie

Concluderend kan worden gesteld dat er verschillende ideeën van Hugo de Groot over oorlogsvoering die terug te vinden zijn in het hedendaagse oorlogsrecht en het ius ad bellum. Waaronder het rechtsbeginsel dat oorlogen alleen gerechtvaardigd zijn als ze gevoerd worden om het recht te verdedigen, het idee dat oorlogen beperkt moeten worden tot het minimum en het idee dat er een onderscheid gemaakt moet worden tussen oorlogen die

gevoerd worden om het recht te verdedigen en oorlogen die gevoerd worden om territoriale ambities te bevredigen.

Fleur Steenvoorden

Targeting: de juridische kant van het selecteren van militaire doelen

Het humanitair oorlogsrecht stelt op verschillende manieren grenzen aan het gebruik van geweld. Geweld mag slechts worden gebruikt tegen rechtmatige militaire doelen. Hierbij moeten alle mogelijke voorzorgsmaatregelen worden getroffen om de schade te beperken, het gebruik van geweld moet proportioneel zijn en het mag geen onnodig leed veroorzaken Targeting of doelselectie is een proces dat aan de basis staat van dit gelegitimeerde geweldgebruik. Het is het proces waarbij doelen voor een aanval worden geselecteerd en een passende reactie wordt gekozen, rekening houdend met operationele eisen en capaciteiten van de missie. In dit proces spelen juristen ook een belangrijke rol Met het selecteren van militaire doelen op deze manier wordt beoogd om aanvallen zo effectief mogelijk te laten verlopen en het risico burgerslachtoffers en nevenschade te minimaliseren. Hoe wordt zo’n doelwit geselecteerd? In dit artikel wordt uiteengezet hoe het targeting proces verloopt en wat de rol van de jurist hierin is

De fasen van het targeting proces

Het proces van targeting bestaat uit zes verschillende fasen. Allereerst formuleert de commandant in de eerste fase zijn doelstellingen en richtlijnen voor de missie. De tweede fase

bestaat uit de doelontwikkeling, waarbij de legitieme doelen worden geïdentificeerd. In de derde fase, de capaciteitenanalyse, worden de doelen uit de eerste fase geanalyseerd om te bepalen welke vormen van geweld ingezet zullen worden. In de vierde fase worden de resultaten van de capaciteitenanalyse afgewogen tegen verdere operationele en wettelijke overwegingen, waarna de commandant wel of juist geen goedkeuring geeft voor de uitvoering. De vijfde fase, missie planning en inzet uitvoering, omvat de overgang van het plannen van de operatie naar de uitvoering daarvan. Ten slotte wordt in de zesde fase, de beoordeling, beoordeeld in hoeverre de beoogde resultaten zijn bereikt door de missie.

In de praktijk betekent dit dat allereerst een doelwit wordt geïdentificeerd en gelokaliseerd Als duidelijk is wie of wat het doelwit is en waar het zich bevindt, wordt het doelwit vervolgens continu in de gaten gehouden. Daarna wordt bepaald welke wapens en middelen zullen worden ingezet. Als er goedkeuring wordt gegeven voor de uitvoering van de aanval, dan gaat de missie van start Na de uitvoering volgt de evaluatie. Een en ander kan worden geïllustreerd aan de hand van het voorbeeld van een bombardement. Allereerst wordt het militaire doel geselecteerd. Het kan gaan om een persoon of een object. Personen kwalificeren als militair doel als zij militair of strijder zijn die niet buiten gevecht zijn gesteld Een object kwalificeert als militair doel als het naar het gebruik, de aard of de bestemming of ligging ervan een bijdrage levert aan een oorlog en als de vernietiging ervan een militair voordeel oplevert. De identificatie kan plaatsvinden aan de hand van fotomateriaal, radarbeelden, videobeelden, drones of met het oog.

Daarna wordt bepaald welk soort wapen wordt ingezet. Hierbij wordt gekeken naar de nevenschade die door de wapens wordt veroorzaakt. Als er nevenschade kan worden verwacht, dan bestaat de verplichting om dit zo veel mogelijk te beperken. Er zijn bijvoorbeeld bommen die bijgestuurd kunnen worden tijdens de aanval waardoor de nevenschade beperkt kan worden.

Naast de middelen kunnen ook de methoden worden aangepast om nevenschade te voorkomen De aanvalsrichting of de aanvalshoek kunnen bijvoorbeeld worden aangepast, of er kan worden gekozen om de aanval ’s nachts uit te voeren zodat er weinig mensen in een bepaald gebouw aanwezig zullen zijn.

Als er door middel van deze aanpassingen in middelen en methoden geen nevenschade zal optreden, kan de aanval worden uitgevoerd Als de verwachting echter is dat er nog steeds nevenschade zal optreden, moet er worden bepaald of deze nevenschade disproportioneel is. Aangezien nevenschade vaak onvermijdelijk is in oorlog, is de aanval die nevenschade veroorzaakt rechtmatig als de hoeveelheid nevenschade niet excessief is ten opzichte van het beoogde effect Als de hoeveelheid nevenschade excessief is ten opzichte van het beoogde effect van de aanval, dan mag de aanval niet worden uitgevoerd.

Als de aanval proportioneel is, moet er nog aan andere voorwaarden worden voldaan. Indien het haalbaar is, moet er een waarschuwing worden gegeven voor de aanval. Ook moet worden gekeken of de inschatting van de nevenschade nog actueel is. Als zich omstandigheden voordoen die ervoor zorgen dat de verwachte nevenschade toch disproportioneel wordt geacht, dan kan degene die het wapen bedient de raket wegsturen van het doelwit.

Bij de evaluatie van het bombardement wordt gekeken of de aanval effectief is geweest en wat verder de gevolgen zijn geweest. Het is niet altijd mogelijk om vast te stellen of de aanval succesvol is geweest, de mogelijkheden om na het bombardement terug te keren kunnen beperkt zijn. De evaluatie kan leiden tot het besluit tot een nieuwe aanval, dan begint het hele proces weer opnieuw.

De wettelijke basis

Het wettelijke kader voor het targeting proces is gelegen in kernbeginselen van het humanitaire oorlogsrecht, die uitwerking hebben gekregen in verschillende internationale verdragen, waaronder het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en het Aanvullend protocol bij de conventies van Gèneve Ook moeten in het targeting proces altijd de Rules of Engagement in acht worden genomen, dit zijn richtlijnen aan militaire eenheden die de omstandigheden, voorwaarden, mate en manier aangeven waarin geweld mag worden toegepast. De wettelijke basis voor het targeting proces is zodoende gelegen in internationale verdragen en afspraken.

De rol van de jurist

Millitair juristen zijn betrokken bij iedere fase van het targeting proces. In het targeting proces heeft de militair jurist als taak om de commandant te adviseren over de legitimiteit van de missie om ervoor te zorgen dat de missie in overeenstemming is met het humanitair oorlogsrecht en de Rules of Engagement De militair jurist onderzoekt de juridische problemen die zich mogelijk kunnen voordoen en voorziet in en schetst het wettelijk kader voor de uitvoering van de missie. De rol van de militair jurist in het targeting proces bestaat dus vooral uit het toetsen aan de toepasselijke regelgeving om ervoor te zorgen dat de missie in overeenstemming is met het humanitair oorlogsrecht.

Conclusie

Targeting is dus een complex proces bestaande uit meerdere stappen, waarmee wordt beoogd om alle mogelijke risico’s in in kaart te brengen en alle mogelijke maatregelen te treffen om het risico op burgerslachtoffers en nevenschade te voorkomen bij het selecteren van een militair doel. De rol van de jurist in dit proces is gelegen in de advisering van de commandant omtrent de legitimiteit van de aanval. Ondanks de zorgvuldige uitvoering van het targeting proces, kan het risico op burgerslachtoffers en nevenschade helaas nooit volledig worden uitgesloten. Toch is de juridische regulatie van dit proces van groot belang om naleving van het oorlogsrecht te waarborgen

Pierre Gooren Interview met Luitenant-kolonel Duco le Clercq

meer mensen in afstuderen dan er banen zijn en dat je er ook niet rijk van wordt, maar ik vond het een heel leuke richting en wilde daar toch echt iets mee gaan doen. Via wat tijdelijke baantjes kwam ik bij het Rode Kruis, waar ik mij ging bezighouden met het internationaal humanitair recht. Toen heb ik vanwege een tip van een kennis gesolliciteerd bij de Directie Juridische Zaken (red: van het Ministerie van Defensie) en ben ik daar gaan werken als burgerambtenaar. Daarnaast meldde ik mij aan als reservist en daarvoor kreeg ik een wat summiere militaire opleiding, erg summier zelfs Daar deed ik verder niks mee, want ik was druk met mijn burgerbaan, maar in 2014 belde de Luchtmacht met de gekke vraag: ´heb je zin om bij ons te komen?´ Ze vroegen dat niet zozeer vanwege mijn enorme militaire prestaties, maar omdat ik op het Ministerie al met operationele dossiers werkte en ze mij kenden Toen ik ´ja´ zei, kreeg ik een nieuw uniform en werd er gezegd: ´je bent nu beroepsmilitair´

Heeft u geen extra militaire training gedaan toen?

Om een goed beeld te krijgen van een carrière als militair jurist spreken we met Luitenantkolonel Duco le Clercq Le Clercq is militair jurist bij de Koninklijke Luchtmacht en alumnus van de Leidse rechtenfaculteit. ELSA spreekt hem in de coffee corner van het Ministerie van Defensie in Den Haag.

Had u in uw studententijd al gedacht dat u militair jurist zou worden?

´Nee, dat is pas later gekomen. Ik heb wel altijd een interesse in Defensie gehad, maar meer in algemene zin. Als je mijn ogen hebt, ligt een carrière bij de krijgsmacht niet voor de hand (le Clercq draagt een bril). Ik vond het internationaal recht altijd leuk. Het probleem is dat er daar

´Nee, dat vonden ze niet zo nodig. Wel was er het plan om mij langzaam te laten wennen aan de militaire organisatie, maar binnen een paar maanden kwam er een change of plans en mocht ik op uitzending naar de CentraalAfrikaanse Republiek met een EU vredesmacht. Teruggekomen ging ik een half jaar later door naar het Midden-Oosten, in de strijd tegen ISIS. Zo bleef je een beetje on tour Uiteindelijk ben ik 2020 geplaatst op mijn oude directie, Juridische Zaken, op het Ministerie.´

Waarom wilde u vanuit uw burgerfunctie overstappen om militair te worden?

´Ik vond het interessant om dichter bij de praktijk te staan, om dat ook eens te zien Hier zat ik enkel op het Ministerie, dat is geen ivoren toren, maar er is wel een zekere afstand

tot de werkvloer Dit was een mooie kans om een keer aan een uitzending deel te nemen en eens wat anders te doen, in een andere laag van het bedrijf te opereren. ´

Heeft u nog een juridische opleiding moeten volgen om militair jurist te worden?

´Alle militair juristen worden geacht de minor Militair Recht aan de Uva te volgen, tenzij je dat al gedaan hebt voordat je bij Defensie solliciteert. Daarnaast hebben we veel interne briefings en cursussen, zoals de NAVO-school in Beieren of het Institute for International Humanitarian Law in San Remo, een heel grote straf om daar een weekje naartoe te moeten Naast de vele briefings en cursussen is er ook gewoon veel learning on the job. ´

´Militair juristen zijn generalisten. Je wordt iedere twee, drie jaar naar een nieuwe functie gestuurd. Dat kan dus zijn met bommen en granaten, of ambtenarenrecht, of je zit in de contracten en aanbesteding, wat weer heel civielrechtelijk is. Er zijn genoeg opties. Defensie heeft best genereuze opleidingsbudgetten, dus als je op een functie zit waar je bijvoorbeeld meer bestuursrechtelijke dingen doet, dan kan je daar een cursus voor volgen. Daar heb je zelf ook zeker enige vrijheid in ´

Welke eigenschappen zijn nodig om militair jurist te worden?

´Een zwart gevoel voor humor. Nee, de kunst van het militair jurist zijn zit met name in het kunnen overtuigen en het meedraaien in een systeem. Je kunt nog zo gelijk hebben, je moet de organisatie kennen en je moet weten bij wie je wanneer en waar in het proces je advies naar binnen moet gooien, want als je te vroeg of te laat of bij de verkeerde bent, dan werkt het niet. Ook moet je sterk genoeg in je schoenen staan om te zeggen: ´leuk dat jullie dit allemaal willen, maar ik adviseer krachtig om het niet te doen,

want het is illegaal ´ Daar selecteren we ook wel op, zien we jou je rug recht houden onder druk?´

CV:

1998-2005: masters International Law en International Relations behaald aan de Universiteit Leiden

2007-2008: adviseur internationaal humanitair recht bij Het Nederlandse Rode Kruis

2008-2014: juridisch adviseur bij het Minister van Defensie en reserveofficier bij 1CMI Commando

2014-heden: militair jurist bij de Koninklijke Luchtmacht

2014-2015: 4 maanden op uitzending in de Centraal-Afrikaanse Republiek

2014-2017: minor Militair Recht aan de Universiteit van Amsterdam

2015 en 2018: uitzending naar het Midden-Oosten

Welke tips geeft u mee aan studenten met interesse in het vakgebied?

´Defensie bevindt zich in de luxepositie dat er ieder jaar voor de startfuncties eigenlijk ontzettend veel aanmeldingen zijn. De manier om je te onderscheiden is toch wel door aan te tonen dat je affiniteit hebt met Defensie, vooral dat je weet waar je aan begint. Dat kan bijvoorbeeld door het werkstudentprogramma

Defensity College, waar studenten een korte militaire opleiding krijgen en dan als reservist naast hun studie bij Defensie aan de slag gaan.

We zien mensen van twee uitersten langskomen Er komen mensen die denken dat je als militair jurist permanent in oorlogsgebied aan het vechten bent. Dat is niet zo en die mensen willen we ook niet hebben. Aan de andere kant zijn er mensen die denken dat dit puur een kantoorbaan is, dat is het ook niet. Je moet ook een niet te grote wereldverbeteraar zijn Een zekere mate van idealisme is goed, maar het is niet zo dat wij alleen maar waterputten slaan. Kortom, we willen graag mensen die een vaag idee hebben waar ze aan beginnen.

Qua achtergrond maakt het ons echt niet uit We willen mensen met verschillende juridische achtergronden, niet alleen maar internationaal recht, maar ook civiel, notarieel en fiscaal.´

Heeft u ooit spijt gehad van de keuze voor Defensie?

´Nee Het is een fascinerende organisatie met over het algemeen leuke mensen. Cultureel gezien een heel wonderlijke neiging tot wijgevoel en je komt nog eens ergens!´

Maurits Hogenhuis Schiet het oorlogsrecht haar doel voorbij?

Het oorlogsrecht is in het leven geroepen om tijdens gewapende conflicten rechten van betrokken militairen en burgers te beschermen, zo wordt bij de vakken over Internationaal Publiekrecht gedoceerd. De vele verdragen en het gewoonterecht hebben onder andere als doel dat militaire acties niet verder gaan dan wat noodzakelijk is voor de oorlogsvoering. Hierbij moet bijvoorbeeld worden afgewogen of het behaalde doel van een operatie proportioneel en subsidiair is met de consequenties voor de lokale bevolking. Paradoxaal genoeg beargumenteert Craig Jones in zijn boek ‘The War Lawyers: The United States, Israel, and Juridical Warfare’ juist dat het huidige complexe juridische systeem met als uitvoerders daarvan de militaire juristen ervoor zorgt dat er meer burgerdoden vallen bij militaire conflicten Het complexe juridische web van modern oorlogsrecht zorgt de facto voor een verergering van de situatie, aldus Jones. In dit artikel van ELSA Leiden Magazine worden de contraire opvattingen over het huidige oorlogsrecht behandeld en wordt een poging gedaan de vraag te beantwoorden of het huidige oorlogsrecht niet de tegenovergestelde uitwerking van haar oorspronkelijke doel heeft.

De tegenstelling van Jones

Het aantal militair juristen is de laatste decennia, vooral na de controversiële Vietnamoorlog, sterk toegenomen. Deze toename heeft geleid tot een

ingrijpende verandering van de manier waarop (vooral Westerse) landen oorlog voeren. Bij iedere militaire operatie zijn zij betrokken en wordt dus getoetst of voorgestelde aanvallen in lijn zijn met het oorlogsrecht. Je zou zeggen dat dit een zeer positieve ontwikkeling is. Hoe kunnen bijvoorbeeld al die bepalingen in het verdrag van Genève en de protocollen die volgden en gericht zijn op het beperken van oorlogsgeweld er nou voor zorgen dat burgers daar minder tegen worden beschermd?

Volgens Jones hebben militair juristen een juridisch raamwerk geschetst waarbinnen op wettige wijze burgerslachtoffers kunnen vallen. Indien burgers niet direct het doel zijn van een operatie en hun dood in verhouding staat tot de beoogde militaire winst is volgens het recht de dood van zo’n burger volkomen legaal. Hiermee is een verkeerd beeld gecreëerd dat het moorden niet willekeurig, maar met secure wettige procedures tot stand komt. Een beeld dat volgens Jones nog verder op losse schroeven komt te staan als wordt meegewogen dat het gericht vernietigen van infrastructuur en kritische energievoorzieningen ook een legitieme militaire actie kan zijn Hoewel het aantal burgerdoden bij deze acties in eerste instantie niet enorm hoog hoeft uit te vallen, kunnen ze op lange termijn leiden tot enorme problemen en zo toch burgerdoden ten gevolge hebben. Op deze wijze worden zeer complexe politieke en ethische overwegingen omgezet in juridische procedures Daarbij verschuift ook persoonlijke verantwoordelijkheid naar een juridisch raamwerk dat aangeeft wat wel en niet geoorloofd is. Dit proces wordt volgens Jones versterkt door het feit dat de verantwoordelijkheid bij moderne oorlogsvoering door technologische ontwikkelingen sterk is versnipperd Commandanten moeten hun beslissingen baseren op adviezen van derden en

berekeningen van kunstmatige intelligentie, ook oorlogsvoering is in het moderne tijdperk gebureaucratiseerd. Door deze versnippering voelen participanten minder persoonlijke morele verantwoordelijkheid bij het doden.

Kanttekeningen

Bij de visie van Jones kunnen enkele kanttekeningen worden geplaatst. Ten eerste moet worden erkend dat naleving van het oorlogsrecht wel degelijk kan bijdragen aan het beschermen van burgers. De teksten van de verschillende verdragen zijn vaak gebrekkig in de zin dat ze veel ruimte voor interpretatie overlaten maar toch moet worden vastgesteld dat het naleven van oorlogsrecht legers verplicht om te handelen binnen bepaalde ethische grenzen, wat kan helpen om onnodige gewelddadige conflicten te voorkomen. Ook draagt het naleven van oorlogsrecht bij aan het handhaven van de internationale rechtsorde en het vertrouwen in de internationale gemeenschap.

Daarnaast maakt een jurist slechts een deel van de afweging, een commandant zal altijd zijn eigen verstand en ervaring gebruiken waarbij hij prioriteiten stelt met de schaarsheid der middelen en informatie in conflictsituaties Het gebruik van de waarborgen van het oorlogsrecht heeft volgens militaire juristen juist tot een positieve ontwikkeling geleid, vooral als het gaat over krijgsmachten van democratische landen. Natuurlijk is er sprake van versnippering bij de besluitvorming maar dit is ook een logisch praktisch gevolg van een wereld die in steeds meerdere mate digitaliseert en waarbij ook voor oorlogsvoering nieuwe mogelijkheden ontstaan. Het moge duidelijk zijn dat het ook met het oorlogsrecht in ogenschouw genomen ontzettend ellendig is om in een oorlogsgebied te wonen, maar militaire juristen treden juist controlerend op. Een goed voorbeeld is dat

tegenwoordig slechts delen van gebouwen waar zich militaire doelen bevinden worden ‘getarget’ waardoor het aantal slachtoffers wordt geminimaliseerd.

Slotopmerkingen

Jones overdrijft als hij beargumenteert dat het oorlogsrecht de situatie voor burgers heeft verergerd. In plaats van te stellen dat meer aandacht voor oorlogsrecht gevaarlijk is, zou het beter zijn om te benadrukken dat het belangrijk is om te werken aan het versterken van het oorlogsrecht om zowel burgers te beschermen als de internationale rechtsorde te handhaven Hij heeft wel degelijk een inhoudelijk punt als hij stelt dat door moderne oorlogsmethoden burgers niet altijd goed door het huidige oorlogsrecht worden beschermd. Het recht is door alle technologische ontwikkelingen dus toe aan een update, maar onze rug keren naar het ambitieuze internationale project om ook oorlogssituaties voor zover mogelijk in juridische kaders te vatten is onverstandig. Het doel dat militair juristen nastreven door gebruik te maken van oorlogsrecht is dan ook niet de legitimering van het doden van onschuldige mensen, maar juist om de rechten van burgers in situaties waar geweld onontkoombaar is zoveel mogelijk te beschermen. Negatieve consequenties van technologische ontwikkelingen en bureaucratisering worden door Jones dus niet volledig terecht op het oorlogsrecht afgeschoven

Aankomende evenementen van ELSA Leiden:

7 februari

Nieuwjaarsdiner

14 februari

Bezoek Raad van State

16 februari

Kantoorbezoek De Brauw

17 februari

10-13 maart

17 maart

9-15 april

ELSA Lustrum Career Event

Uitwisseling ELSA Thessaloniki

ELSA Lustrum Symposium

Grote reis

Meer informatie over deze evenementen is te vinden op onze Instagram @elsaleiden!

Deze editie van het

ELM is gemaakt door:

Pierre Gooren

Adam Cambridge

Fleur Steenvoorden

Florentien Kunst

Maurits Hogenhuis

Layout:

Hanne Hooft Graafland

VP Marketing 2022-2023