Thuis in de praktijk
Producten en diensten voor de caresector
Voorwoord Graag bied ik u als directeur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) deze brochure aan. Het IVM heeft een breed pakket van producten en diensten voor zorginstellingen, zorgverleners, zorgverzekeraars en bedrijven, overheden, patiĂŤnten-, belangen-, en beroepsorganisaties. Producten en diensten waarmee we onze missie proberen te volbrengen: zorgen voor een goed, veilig, en betaalbaar medicijngebruik in Nederland. Als onafhankelijke en neutrale partij verspreiden we farmaceutische kennis om de farmaceutische zorg, het voorschrijfgedrag en de medicatieveiligheid te verbeteren. Kennis in de vorm van praktijkgerichte adviezen en oplossingen. Vandaar ook onze slogan: Thuis in de praktijk. Het IVM werkt vanuit een maatschappelijk perspectief, zonder commercieel of beroepsbelang. De klant, en diegenen voor wie de klant zorgt, staan voor ons centraal. Met deze brochure willen we u een impressie geven van wat wij voor u kunnen betekenen. De nadruk ligt op de producten en diensten die wij aanbieden voor de caresector: voor de ouderenzorg, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg (en RIBW's). En mocht u nieuwsgierig zijn naar wat wij nog meer allemaal doen, neem dan een kijkje op onze website www.medicijngebruik.nl of meld u aan voor onze nieuwsbrief. Wij houden u graag op de hoogte! Ruud Coolen van Brakel Directeur IVM 3
Hoe verbeter je farmaceutische zorg? Binnen de caresector speelt er ontzettend veel. Door de besparingen in de zorg, de oplopende zorgkosten en de vergrijzing wordt het leveren van goede zorg steeds ingewikkelder. De kwaliteit van de zorg moet top zijn, maar wel voor minder geld. Hoe krijg je dat voor elkaar? Alleen al op het gebied van medicatie heb je te maken met allerlei wetten en regels, protocollen en richtlijnen, die steeds weer veranderen. Het toezicht van de Inspectie voor de Gezondheidzorg is intensief.
4
Medicatieveiligheid is het toverwoord. Het is dan ook niet voor niets dat de klantgroep Care & Cure binnen het IVM hier veel aandacht voor heeft. Het IVM kan helpen om de farmaceutische zorg en daarmee de medicatie- en patiĂŤntveiligheid binnen uw instelling te verbeteren. In deze brochure kunt u lezen wat wij u op dit vlak kunnen bieden. Uw behoeftes en wensen staan daarbij centraal.
Maar er zijn nog meer redenen waarom wij denken een toegevoegde waarde te hebben voor u: 8 wij kennen zorginstellingen en hun processen van binnenuit 8 we hebben veel ervaring met het analyseren van medicatieprocessen en het in kaart brengen van risico's en knelpunten 8 we kiezen voor praktijkgerichte oplossingen voor alle medewerkers en helpen met het implementeren van nieuwe werkwijzen 8 we zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen zoals de 'Veilige principes' en de geldende wet- en regelgeving 8 we werken samen met gezaghebbende organisaties op het gebied van medicatieveiligheid, zoals de IGZ, KNMP, RIBW Alliantie, VGN, Actiz en BTN 8 we zijn snel, accuraat en gedreven 8 onze producten en diensten worden genoemd en aanbevolen in de veldnorm voor medicatieveiligheid 'Veilige principes'
Kortom: het IVM is dĂŠ specialist als het gaat om het structureel verbeteren van de medicatie- en patiĂŤntveiligheid. Wij zijn thuis in de praktijk! Lees snel verder hoe we dat doen, en heeft u vragen, dan helpen we u graag verder. Hans de Vos Burchart Hoofd Care & Cure
Hans de Vos Burchart, hoofd Care & Cure. Werkt alweer tien jaar voor het IVM, en was daarvoor verkoop- en marketingdirecteur, projectmanager en zelfstandig adviseur bij diverse organisaties in het zorgveld. 5
Even voorstellen Krijgen uw cliĂŤnten goede farmaceutische zorg? Worden medicatiefouten zo veel mogelijk voorkomen, of gaat er in de praktijk toch nog veel mis? Voldoet het medicatieproces in de instelling waar u werkt aan de wet- en regelgeving? Is er binnen de organisatie voldoende kennis over medicatie? Op deze vragen kunnen onze adviseurs antwoord geven. Onze adviseurs kunnen u alles vertellen over de verschillende producten en diensten die we hebben ontwikkeld om de medicatieveiligheid in de praktijk te verbeteren. Ons aanbod bestaat uit twee onderdelen: de optimalisatie van het medicatieproces (pagina 8 t/m 17) en scholingen (pagina 18 t/m 29). Onze scholingen bestaan uit e-learningcursussen voor zorgmedewerkers en trainingen.
Els Dik, senior apotheker. Werkte diverse jaren in de apotheek en gaf les aan de faculteit Farmacie van de Universiteit Utrecht. Is namens het IVM farmaceutisch coĂśrdinator in zorginstellingen en geeft trainingen.
Gemma Yocarini, senior adviseur. Heeft jarenlang gewerkt als verpleegkundige in de thuiszorg en als sociaal verpleegkundige bij de GGD. Is projectleider en trainer bij het IVM en onderhoudt de contacten met het veld rondom nascholing en e-learning.
Monique Dirven, adviseur en senior project-leider. Heeft veel ervaring als projectmanager en is medeverantwoordelijk voor de ontwikkeling van scholingen door het IVM.
Anke Lambooij, apotheker. Anke werkte ruim 8 jaar als 2e apotheker voor een openbare apotheek en was nauw betrokken bij het beleveren van zorginstellingen. Voor het IVM brengt ze in kaart wat er goed gaat en wat er beter kan wat betreft het medicatieproces in zorginstellingen en helpt ze bij de implementatie van verbeterpunten. 6
Marjorie Nelissen, senior apotheker. Is gespecialiseerd in productontwikkeling bij het IVM en betrokken bij het opzetten en uitvoeren van diverse projecten. Marjorie was jarenlang docent en post-doc medewerker aan de Universiteit Maastricht en werkte als post-doc bij het Academisch Ziekenhuis Maastricht.
Marloes Dankers, apotheker. Marloes is werkzaam als trainer en adviseur bij het IVM. Daarnaast is ze als docent verbonden aan de farmacieopleiding van de Universiteit Utrecht.
Menno van Woerkom, adviseur landelijk en internationaal. Is gespecialiseerd in communicatie en ketensamenwerking. Werkt internationaal, onder andere voor de WHO, en doet speciale projecten zoals medicijnen in het water en over diergeneesmiddelen.
Marianne Nijpels, xxx
HenriĂŤtte van der Kwaak, xxx
Rob Essink, senior apotheker en stafadviseur kwaliteit onderzoek bij het IVM. Heeft 10 jaar gewerkt als apotheker van een ziekenhuis en een groot aantal care-instellingen en daarna als beleidsadviseur bij de KNMP. Heeft veel ervaring met het analyseren van het medicatie-proces door het IVM, met het begeleiden van zorginstellingen bij de aanbesteding van de farmaceutische zorg en met het analyseren van het voorschrijfgedrag van artsen.
7
Optimalisatie medica van apotheekkeuze to In het medicatieproces - het proces van voorschrijven tot en met inname van de medicatie - kunnen gemakkelijk fouten worden gemaakt en risico's voor de cliĂŤnt ontstaan. Dit is ook de reden dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) als toezichthouder medicatieveiligheid als speerpunt heeft. Fouten en risico's in het medicatieproces kunnen worden voorkomen als: 8 het medicatieproces voldoet aan wet- en regelgeving. 8 het medicatieproces gebaseerd is op heldere en eenduidige afspraken met de voorschrijver(s) en de apotheek. 8
Een goed en veilig medicatieproces vereist samenspel van voorschrijver, apotheek en zorginstelling. 8 elke zorgmedewerker werkt conform het vastgestelde medicatieproces. Dit is alleen te realiseren als het medicatieproces duidelijk is beschreven, er goede praktische werkinstructies zijn en als de nodige aandacht is besteed aan de implementatie en borging van het proces.
tieproces: ot implementatie Om een goed en veilig medicatieproces te realiseren, moet de zorginstelling kennis hebben van relevante farmaceutische regelgeving, afspraken kunnen maken met professionals zoals artsen en apothekers en kennis hebben van implementatie. Uit ervaring van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) blijkt dat met name het ontbreken van farmaceutische inhoudelijke kennis een knelpunt is om te komen tot een goed en veilig medicatieproces als onderdeel van het kwaliteitssysteem van de instelling. Het IVM kan u adviseren en begeleiden bij het op orde brengen en veilig maken van het medicatie-
proces. De omvang van deze ondersteuning kan sterk variĂŤren. Van het geven van een training aan uw personeel of het beoordelen van het programma van eisen van farmaceutische zorg tot betrokkenheid bij het hele proces van de keuze van de apotheek tot en met de implementatie van de nieuwe werkwijze op de werkvloer. Om deze reden is het aanbod van het IVM modulair opgezet: Analyse, Apotheekkeuze, en Beschrijven, Implementeren en Borgen. Binnen acht modules heeft de zorginstelling ruimte voor een eigen invulling. In onderling overleg wordt vastgesteld hoe een traject eruit zal zien. 9
8 modules om het medicatieproces te optimaliseren Analyse kwaliteit huidige medicatieproces en dienstverlening apotheek
2 Workshop: 'hoe te komen tot een goede geneesmiddelvoorziening in acht stappen' 1 Analyse kwaliteit huidige Doel: wat moet de zorginstelling medicatieproces en dienstverlening regelen en waarmee moet apotheek rekening worden gehouden om tot Doel: het in kaart brengen of het een goede apotheekkeuze te huidige medicatieproces veilig is en komen. Dit betreft een workshop voldoet aan wet- en regelgeving. Het die op locatie wordt gegeven aan IVM heeft hiervoor een aantal leden van de interne commissie die instrumenten zoals de 'Quick-scan het proces van aanbesteding en medicatieproces' (pagina 12), de apotheekkeuze begeleiden. 'Thermometer medicatieproces' (pagina 14) en de 'Dossiercheck' 3 Opstellen programma van eisen (pagina 16). farmaceutische zorg Doel: bepalen en vaststellen van Apotheekkeuze de eisen die aan de apotheek Het IVM hoort regelmatig van moeten worden gesteld zodat het zorginstellingen dat ze ondanks een medicatieproces van de uitgebreid aanbestedings-proces niet zorginstelling voldoet aan wet- en tevreden zijn over de zorg die de regelgeving, aan wensen van de gekozen apotheek levert. Een veel zorginstelling, en betaalbaar is. Dit geziene oorzaak is dat het programma vormt de basis van de programma van eisen onvoldoende aanbesteding. de farmaceutische zorg beschrijft die de zorginstelling nodig heeft en die 4 Vergelijken en beoordelen voldoet aan wet- en regelgeving. offertes apotheken Dit kunnen zorginstellingen voorDoel: bepalen welke offerte van de komen als zij zich laten begeleiden apotheken uit zowel kwaliteits- als door een onafhankelijk deskundig prijsoverwegingen het beste adviesbureau, zoals het IVM. Die aansluit bij de wensen van de begeleiding kan bestaan uit: zorginstelling. 10
Tip! Wilt u snel feedback over de kwaliteit en veiligheid van het medicatiebeleid in uw organisatie? Maak dan gebruik van een telefonisch consult met een adviseur van het IVM. Kosten: € 100,- excl. BTW. Informeer naar de mogelijkheden en neem contact op via 0888 800 400 of e-mail kl-cc@medicijngebruik.nl
5 Beoordelen contract zorginstelling - apotheek Doel: beoordelen van het contract op farmaceutisch inhoudelijke aspecten.
Beschrijven, implementeren en borgen
leveren van een projectleider, het begeleiden van de teams bij het invoeren van de (nieuwe) werkwijze tot het scholen van medewerkers. Deze scholingen kunnen zowel e-learnings als scholingen op locatie zijn. Ook kan een IVM-apotheker tijdelijk de functie van farmaceutisch coördinator vervullen. Farmaceutisch coördinator medicatieveiligheid
Uw organisatie heeft op korte termijn een verbeterslag nodig op gebied van medicatieveiligheid. Uw procedures moeten worden herzien, u wilt een commissie medicatieveiligheid oprichten of u wilt meer vorm geven aan de plan-do-check-act kwaliteitcyclus t.a.v. medicatieveiligheid. Wij bieden u een interim coördinator/adviseur Medicatieveiligheid die uw organisatie snel verder helpt. Onze apothekers zijn doeners, maar ook gewend op om strategisch niveau met het management mee te denken. We bieden: 8 inhoudelijk advies op de laatste inzichten qua medicatieveiligheid 8 een helpende hand bij opstellen, herschrijven van procedures, interne audits en scholing 8 strategisch advies op de inrichting van uw zorgorganisatie om optimale medicatieveiligheid te borgen
6 Beschrijving medicatieproces Doel: het op schrift vastleggen van het medicatieproces op een wijze die bruikbaar is voor uitvoerende zorgmedewerkers. De beschrijving moet voldoen aan wet- en regel-geving en aansluiten op de in het contract gemaakte afspraken met de apotheek. In de beschrijving worden de voor de zorgsector specifieke aspecten en praktisch relevante zaken voor de uitvoering van het medicatieproces meegenomen: het Praktisch 8 Borging (nieuw) medicatieproces Kader. Hierdoor wordt het opstellen van werkinstructies die aansluiten bij Doel: nagaan of er inderdaad het medicatieproces vergemakkelijkt. volgens het (nieuwe) medicatieproces gewerkt wordt. Onder andere de onder punt 1 genoemde instru7 Implementeren (nieuw) menten kunnen worden ingezet. medicatieproces Doel: het ervoor zorgen dat de Wilt u weten welke modules zorgmedewerker gaat werken interessant zijn voor uw situatie? volgens het beschreven medicatieVraag dan een offerte aan. Onze proces. De activiteiten die het IVM contactgegevens staan aan het eind uitvoert bij de implementatie zijn van deze brochure. zeer divers en variëren van het
11
Een veiliger medicatieproces met de Quick-scan Is het medicatieproces in uw zorginstelling veilig en op orde? Wordt er gewerkt volgens de weten regelgeving? Hoe groot zijn de risico's op medicatiefouten? Deze vragen kan het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) beantwoorden met de 'Quick-scan medicatieproces'. Met deze risico-analysescan krijgen we inzicht in eventuele risico's en problemen met het medicatieproces. Het IVM biedt deze scans aan in de VVT-sector, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptensector, in RIBW's en justitiĂŤle inrichtingen.
Hoe werkt het? De Quick-scan medicatieproces is een zelfanalyse-instrument waarmee de zorginstelling samen met de arts(en) en de apotheker(s) in kaart brengt hoe veilig het medicatieproces is. Een aantal zorgmedewerkers, de manager, een arts, de apotheker en eventueel de kwaliteitsmanager vullen via internet een vragenlijst in. 12
Er worden vragen gesteld over hoe de medicatiebewaking en het voorraadbeheer geregeld is, welke knelpunten er zijn op het gebied van uitzetten, klaarzetten, aanreiken en toedienen van medicatie, en hoe het risicomanagement geregeld is. De antwoorden worden met elkaar vergeleken en besproken tijdens een consensusbijeenkomst. Er wordt ĂŠĂŠn antwoord geformuleerd door de deelnemers. Deze gegevens worden teruggekoppeld aan het IVM zodat het IVM een adviesrapport kan opstellen met concrete, praktische verbeterpunten voor de instelling. Indien gewenst kan tegen meerprijs bij de consensusbijeenkomst(en) of bij de bespreking van het adviesrapport een IVM-adviseur aanwezig zijn voor eventuele toelichting en/of advies.
Ook is het mogelijk de Quick-scan uit te voeren op meerdere locaties en kan de scan worden ingezet om te controleren of er inderdaad volgens het (nieuwe) medicatieproces gewerkt wordt.
Wat levert het op? Het medicatieproces kent vele stappen en verschillende partijen die erbij betrokken zijn. Daardoor is de kans op fouten groot. Medicatieveiligheid en patiëntveiligheid in zorginstellingen zijn daarom belangrijke aandachtspunten voor verbetering van de kwaliteit van zorg. Met de Quickscans en de kennis van het IVM over het organiseren van het medicatieproces kunnen zorginstellingen op een snelle en efficiënte manier de knel- en verbeterpunten in het medicatieproces vaststellen en direct aan de slag om het medicatieproces te verbeteren. Het medicatieproces is veiliger en efficiënter.
Wat kost het? De kosten van de Quick-scan medicatieproces bedragen € 880,excl. BTW. Verdere ondersteuning is mogelijk zoals bijvoorbeeld het bespreken van het adviesrapport en de implementatie van de verbeteringen. Aan de begeleiding van een IVM-adviseur zijn meerkosten verbonden. In overleg worden deze kosten vastgesteld, mede afhankelijk van het aantal locaties.
Meer weten? Wilt u meer weten over de Quickscan medicatieproces? Neem dan contact op met het IVM via e-mail kl-cc@medicijngebruik.nl of via telefoonnummer 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl
13
Thermometer medicatieproces: de situatie op de afdeling Hoe kan ik het medicatieproces in mijn zorginstelling structureel verbeteren en hoe breng ik het medicatieproces op de afdeling in kaart? Hoe weet ik of de leverend apotheek, de arts en de verzorging werken conform de geldende weten regelgeving? Worden de vastgestelde afspraken en protocollen toegepast? Hoe laat ik aan derden zien dat het medicatieproces goed geregeld is in mijn zorginstelling? Bovenstaande vragen gaan over medicatieveiligheid, een belangrijk en actueel thema omdat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in diverse rapporten benadrukt dat de medicatieveiligheid in de keten en op de werkvloer beter moet. Het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) helpt zorginstellingen daarbij, onder andere met de IVM Thermometer. Het IVM biedt dit auditinstrument aan in verpleegen verzorgingshuizen, de geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptensector en in RIBW's. 14
Hoe werkt het? De IVM Thermometer Medicatieproces helpt om de medicatieveiligheid structureel te verbeteren. Verschillende onderdelen van het medicatieproces worden doorgemeten, zoals de medicatieoverdracht en het uitzetten, aanreiken, toedienen en malen van geneesmiddelen. Maar ook het gebruik en de opslag worden getoetst. De IVM Thermometer brengt in kaart of het medicatieproces in de zorginstelling aan de actuele wet- en regelgeving voldoet. De gebruikte onderzoeksmethode is primair observatie. Daarnaast worden aan de verzorgenden, artsen en verpleegkundigen vragen gesteld over het medicatieproces en wordt gevraagd een aantal zaken te laten zien, zoals een toedienlijst en de opslagplaats van de geneesmiddelen. In een uitgebreide rapportage staat hoe de zorginstelling er voor staat en wat er verbeterd moet worden.
In het algemeen, en ook per onderdeel van het medicatieproces.
Wat levert het op? Met de IVM Thermometer ziet de zorginstelling in één oogopslag wat de kwaliteit is van het medicatieproces, wat de knelpunten zijn en welke onderdelen aandacht verdienen. Het medicatieproces voldoet na het doorvoeren van de verbeterpunten weer aan de weten regelgeving en past bij de eigen dagelijkse praktijk. Zorgverleners leren medicatiefouten herkennen en voorkomen. Kortom, de medicatieveiligheid wordt met de IVM Thermometer structureel verbeterd. Dat is goed voor de zorginstelling, een goed signaal naar de cliëntenraad en andere instellingen, maar vooral goed voor de cliënt!
Wat kost het? De kosten van de Thermometer medicatieproces bedragen € 2.095,- excl. BTW en reiskosten per locatie. Er worden dan 2 tot 3 afdelingen bezocht, en er vindt een gesprek plaats met de artsen (indien in dienstverband) en een nabespreking met de directie.
Meer weten? Heeft u vragen over de Thermometer en de mogelijkheden voor uw organisatie? Of wilt u eens zien hoe de IVM Thermometer eruitziet? Neem dan contact met ons op via e-mail kl-cc@medicijngebruik.nl of via telefoonnummer 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl
15
Medicatieveiligheid in de thuiszorg met de Dossiercheck Bij het leveren van goede zorg in de thuiszorg hoort het adequaat bijhouden van het zorgdossier. Maar gebeurt dat wel, en op de juiste manier? Worden medicijnen goed aangereikt en toegediend? Hoe groot is de kans op medicatiefouten en wordt er gewerkt volgens de geldende weten regelgeving? Op deze vragen heeft het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) een antwoord. Wij hebben diverse producten en diensten waarmee wij de medicatiezorg kunnen analyseren en inzicht kunnen geven in eventuele risico's en problemen. EĂŠn instrument dat we daarvoor inzetten is de 'Dossiercheck Thuiszorg' waarmee we de zorg verbeteren en veiliger maken.
Zo krijgt de IVM-adviseur die de dossiers gaat analyseren een goed beeld van de kwaliteit van de medicatiezorg in de praktijk. De dossiers worden gecontroleerd op een aantal aspecten, zoals de aanwezigheid van het actueel medicatieoverzicht en de toedienlijst. Komen deze overeen? Daarnaast bekijken we hoe medewerkers aftekenen, rapporteren en overdragen. Hoe gaan zij om met risicovolle medicatie en doseringswijzigingen? Verder onderzoekt het IVM hoe problemen worden gesignaleerd en opgelost en hoe er met de cliĂŤnt, mantelzorger, arts en apotheker gecommuniceerd wordt. De adviseur toetst de werkwijze aan de wet- en regelgeving en actuele richtlijnen op het gebied van medicatiezorg.
Hoe werkt het? Een thuiszorgorganisatie levert het IVM 6 tot 8 dossiers aan van diverse cliĂŤnten met een verschillende zorgvraag. 16
Op basis van de Dossiercheck maakt de IVM-adviseur een adviesrapport. Welke risico's zijn er gesignaleerd en hoe kunnen deze worden opgelost?
Dit rapport wordt nabesproken met de teammanager. De adviseur komt met praktische oplossingen die werkbaar zijn voor de medewerkers, maar ook voldoen aan de wet- en regelgeving. Het is de bedoeling dat in kaart wordt gebracht wat de risico's zijn, en dat de medewerkers zich bewust worden van deze risico's. Daarnaast geven we medewerkers concrete tips en adviezen om problemen te voorkomen zonder dat het extra werk en tijd kost.
Wat levert het op? Met de Dossiercheck wordt duidelijk hoe er in de praktijk gewerkt wordt met het zorgdossier en welke problemen er zijn op het gebied van medicatieveiligheid. Door inzicht te krijgen in de risico's worden deze sneller herkend en voorkomen. Daarnaast krijgt de teammanager tips en adviezen om direct in de praktijk de medicatiezorg structureel te verbeteren. Er wordt efficiĂŤnter gewerkt, maar vooral veiliger.
Wat kost het? De IVM-adviseur komt op locatie de dossiers analyseren en komt dan gelijk met een verslag en een advies. De opdrachtgever krijgt ter plaatse een uitgebreide toelichting op het rapport. De kosten van een Dossiercheck zijn â‚Ź 1450,- excl. BTW en reiskosten.
Meer weten? Heeft u vragen over de Dossiercheck Thuiszorg of wilt u weten wat het IVM nog meer voor u kan betekenen? Neem dan contact op met het IVM via e-mail kl-cc@medicijngebruik.nl of via telefoonnummer 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl
17
Scholingen van het IVM Hoe kan ik het kennisniveau van mijn medewerkers op het gebied van medicatie verbeteren? Hoe kan ik als zorgverlener het aantal medicatiefouten terugdringen? Hoe weet ik wat de bijwerkingen zijn van de meest voorgeschreven medicijnen? Het IVM ontwikkelt trainingen, e-learningcursussen, workshops, lezingen en ander voorlichtingsmateriaal waarmee zorgverleners hun kennis op het gebied van medicijngebruik kunnen bijhouden en vergroten. 18
Het doel is de veiligheid, kwaliteit en doelmatigheid van medicijngebruik verbeteren.
"Hier zaten we op te wachten en kunnen we in de praktijk mee aan de slag" De scholingen gemaakt en gegeven door het IVM zijn onafhankelijk en zijn meestal geaccrediteerd door relevante beroepsorganisaties.
Deze nascholingen zijn voor diverse zorgverleners werkzaam in de VVT-sector, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en RIBW's, met name voor verplegenden en verzorgenden. Zorgverleners kunnen na de scholing meteen met de kennis aan de slag, want alle scholingen zijn aangepast op de praktijk. Dat geldt voor zowel de incompanytrainingen als voor de e-learningcursussen.
"Handige checklists, gelukkig niet zoveel papierwerk meer" De nascholingen van het IVM hebben vaak een train-de-trainer opzet. Dat betekent dat vertegenwoordigers van de teams de training volgen en zorgen voor een overdracht binnen hun teams. De organisatie ontvangt v贸贸r de training de digitale instrumenten zodat ze deze kan opnemen in de eigen procedures en de medewerkers er direct mee aan de slag kunnen. De trainingen van het IVM worden beoordeeld door de deelnemers met gemiddeld een 8!
Onze e-learningcursussen over medicijngebruik zijn erg populair. Jaarlijks ontwikkelen we nieuwe cursussen op basis van de actuele vraag in het veld, zoals over antibioticaresistentie en dementie. Jaarlijks verstrekken we tienduizenden vouchers. De cursussen zijn een goedkope en effici毛nte manier om snel en in je eigen tijd je kennis bijspijkeren. Het IVM heeft een eigen digitale e-learningomgeving en een helpdesk voor vragen. Indien gewenst, kan het IVM ook e-learningcursussen op maat ontwikkelen en aanbieden in de digitale leeromgeving van de zorginstelling zelf. Het IVM geeft ook workshops en lezingen, onder andere over medicatieveiligheid. Daarnaast ontwikkelen we handboeken waarmee zorgverleners nieuwe richtlijnen en protocollen leren hanteren in de praktijk. Ons scholingsaanbod is breed. Op onze website kunt u per training of e-learning meer informatie vinden: www.medicijngebruik.nl/scholing
"Fijn ook dat de instrumenten ingepast worden in de eigen procedures en onderdeel vormen van het zorgdossier"
19
Overzicht scholingen E-learningcursussen Zorgverleners in de VVT-sector, gehandicaptensector, geestelijke gezondheidszorg en RIBW's hebben een belangrijke taak bij het uitzetten, delen en toedienen van medicijnen. Ook hebben zij een signalerende rol bij het medicijngebruik van de cliĂŤnt. In de praktijk blijkt dat zorgverleners te weinig kennis hebben om hun medicijntaken goed te kunnen vervullen. Om ze op een goede en snelle manier bij te scholen op het gebied van medicatie en medicatieveiligheid heeft het IVM speciale e-learningcursussen ontwikkeld. Onze e-learningcursussen kosten â‚Ź 20,95 en zijn vrij van BTW. De cursussen zijn aangepast op de doelgroepen. Voor verplegenden, verzorgenden en thuiszorgmedewerkers bieden we onder andere cursussen met basiskennis over medicijngebruik, over bijwerkingen, baxteren, dementie, palliatieve sedatie, farmaceutisch rekenen, antibioticaresistentie, psychofarmaca en zelfzorgmedicijnen.
Ook voor zorgverleners werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg en gehandicaptensector hebben we diverse e-learnings ontwikkeld. Kijk voor het uitgebreide aanbod op onze website www.medicijngebruik.nl/scholing
Trainingen Voor VVT, geestelijke gezondheidzorg en gehandicaptensector heeft het IVM ook trainingen ontwikkeld. Een aantal trainingen beschrijven we in deze brochure: 8 Signaleren en medicijngesprek met de BEM (zie pagina 22) 8 Medicatieveiligheid in de praktijk (zie pagina 24) 8 Werken aan beter medicijngebruik in de ouderenzorg (pagina 26) 8 Werken aan beter medicijngebruik in de GGZ (zie pagina 28) Werken aan beter medicijngebruik bieden we ook aan in de gehandicaptensector. Sinds kort geven we in samenwerking met Dirkse Anders Zorgen (DAZ) een training over dementiezorg en medicatie thuis. Bekijk onze website voor meer informatie: www.medicijngebruik.nl 21
Training Signaleren en medicijngesprek met de BEM Is mijn cliënt in staat om zijn eigen medicijnen te regelen en te gebruiken? Hoe weet ik of mijn cliënt hulp nodig heeft en welke hulp kan ik dan bieden? Waar moet ik als verzorgende op letten en wanneer moet ik ingrijpen? Op deze vragen geeft het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) antwoord met de training 'Signaleren en medicijngesprek met de BEM' (Beoordeling Eigen beheer Medicatie). Het doel: problemen met medicijnen tijdig signaleren en in kaart brengen in hoeverre een cliënt zelf verantwoordelijk kan zijn voor het medicijngebruik. Hierdoor kunnen zorgverleners medicatiefouten voorkomen en betere, veilige zorg leveren. Het IVM geeft de training aan teams in de VVT-sector, de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, en in RIBW's.
Hoe werkt het? In de 'Veilige principes in de medicatieketen' (2012) die zijn opgesteld door de Task Force Medicatieveiligheid, staat dat van 22
zorginstellingen wordt verwacht dat zij bij het in zorg nemen van de cliënt problemen met medicatie signaleren. Ook moeten zij bepalen in hoeverre de cliënt zelf de medicijnen kan beheren, en welke hulp nodig is. Onder andere Actiz, Verenso, de LHV en de KNMP hebben de 'Veilige principes' opgesteld en de Inspectie voor de Gezondheidszorg hanteert het gebruik van de door het IVM ontwikkelde BEM als een veldnorm binnen haar thematisch toezicht. De training is bedoeld om deze eis van de 'Veilige principes' werkbaar te maken in de praktijk. Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders krijgen met de training inzicht in welke zorg een cliënt nodig heeft op het gebied van medicijngebruik. Samen met de cliënt wordt een vragenlijst ingevuld waardoor duidelijk wordt wat een cliënt nog wel kan doen en waar hij of zij hulp bij nodig heeft. Ook mantelzorgers, familie, de huisarts en apotheker worden bij de beoordeling betrokken.
Adviseurs van het IVM begeleiden de beoordeling door teams te trainen of te werken met een train-de-trainer traject. Dat betekent dat vertegenwoordigers van de teams de training volgen en zorgen voor een overdracht binnen hun teams. De organisatie ontvangt vóór de training de digitale instrumenten zodat ze deze kan opnemen in de eigen procedures en de medewerkers er direct mee aan de slag kunnen. De checklist en de afspraken die uit de training volgen, zijn belangrijke toevoegingen bij het zorgplan van de cliënt.
Wat levert het op? Door het gesprek tussen de zorgverleners en de cliënt wordt duidelijk welke zorg cliënten nodig hebben bij het medicijngebruik. Zorgverleners staan dichter bij de cliënt, en kunnen zorg op maat leveren. Met de BEM laten zorginstellingen zien dat er gewerkt wordt aan het voorkomen van medicatiefouten en het verbeteren van de medicatie- en patiëntveiligheid. Deelnemers hebben de training beoordeeld met
gemiddeld een 8. De nascholing is geaccrediteerd door de V&VN.
Wat kost het? De kosten zijn € 1.795,- vrij van BTW per training, inclusief cursusmateriaal. De duur is 1 dagdeel. Reiskosten bedragen € 0,37 per km als de training op locatie plaatsvindt. Per training kunnen maximaal 16 personen deelnemen. Deze training wordt ook aangeboden via open inschrijving, en in combinatie met de training 'Medicatieveiligheid in de praktijk'. Bekijk onze site voor meer informatie.
Meer weten? Wilt u weten wat de toegevoegde waarde van deze scholing voor uw organisatie kan zijn? Neem dan contact op met het IVM via e-mail nascholing@medicijngebruik.nl of via de telefoon 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl 23
Training Medicatieveiligheid in de praktijk Steeds meer zorginstellingen hebben aandacht voor het verbeteren van de medicatieveiligheid. Maar resulteert dat ook in minder medicatiefouten? In betere zorg? In meer duidelijkheid op de werkvloer over wie wat moet doen? En weet u zeker dat uw organisatie ook werkt volgens de geldende wet- en regelgeving? Het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) heeft voor zorginstellingen in de VVT-sector, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptensector en in RIBW's de training 'Medicatieveiligheid in de praktijk' ontwikkeld zodat de medicatieveiligheid in de praktijk structureel verbeterd wordt.
Hoe werkt het? Centraal in de training 'Medicatieveiligheid in de praktijk' staan de 'Veilige principes in de medicatieketen' (2012) die zijn opgesteld door de Task Force Medicatieveiligheid.
24
Onder andere Actiz, Verenso, de LHV en de KNMP hebben de principes opgesteld en de Inspectie voor de Gezondheidszorg hanteert ze als een veldnorm. De training is bedoeld om de 'Veilige principes' werkbaar te maken in de praktijk. Het IVM geeft advies, en biedt concrete praktijkvoorbeelden en hulpmiddelen zodat medewerkers meteen aan de slag kunnen. Medewerkers leren een plan van aanpak te maken zodat de taakverdeling en verantwoordelijkheden tussen het management, de zorgmedewerker, arts en apotheek duidelijker worden. Hierbij worden ook de eigen procedures onder de loep genomen. Wordt risicovolle medicatie dubbel gecontroleerd? Hoe is het uitzetten, klaarzetten, aanreiken en toedienen geregeld? Wat zegt de wet over het opslaan en voorraadbeheer van medicijnen? Ook de samenwerking met de apotheek en (huis)arts komt ter sprake.
En twijfelgevallen, de 'grijze gebieden', komen uitgebreid aan bod. 'Medicatieveiligheid in de praktijk' heeft een train-de-trainer opzet. Deelnemers maken hun eigen plan van aanpak en krijgen tools om hun team verder te scholen. De training is geaccrediteerd door de V&VN.
Wat levert het op? Personeel leert snel en adequaat te werken volgens de 'Veilige principes' en werkt dus mee aan het verbeteren van de medicatieveiligheid. Ze weten beter wat hun taken en verantwoordelijkheden zijn, wat wel en wat niet mag, hoe zij risico's kunnen signaleren en problemen voorkomen en hoe ze de samenwerking met arts en apotheek vorm moeten geven. Kortom: de organisatie werkt aan het voorkomen van medicatiefouten en aan goede, veilige zorg.
Wat kost het? De kosten zijn â‚Ź 1.795,- vrij van BTW per training, inclusief cursusmateriaal. De duur is 1 dagdeel. Reiskosten bedragen â‚Ź 0,37 per km als de training op locatie plaatsvindt. Per training kunnen maximaal 16 personen deelnemen. Deze training wordt ook aangeboden via open inschrijving, en in combinatie met de training 'Signaleren en medicijngebruik met de BEM'. Bekijk onze site voor meer informatie.
Meer weten? Heeft u vragen over de training 'Medicatieveiligheid in de praktijk'? Neem dan contact op met het IVM via e-mail nascholing@medicijngebruik.nl of via telefoonnummer 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl
25
Training Werken aan beter medicijngebruik in de ouderenzorg Hoe zorg ik ervoor dat cliĂŤnten hun medicijnen goed gebruiken? Hoe verbeter ik de kennis over medicijnen en medicijngebruik binnen mijn organisatie? Hoe herken ik signalen van ongewenst medicijngebruik en wat moet ik dan doen? Hoe kan ik bijdragen aan het verbeteren van de medicatie- en patiĂŤntveiligheid? Op deze vragen biedt het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) een antwoord met de training 'Werken aan beter medicijngebruik' voor verzorgenden in verzorgings- en verpleeghuizen en de thuiszorg. Het doel: samen werken aan goed, veilig en doelmatig medicijngebruik.
26
Hoe werkt het? De nascholing 'Werken aan beter medicijngebruik' is een (incompany) nascholing voor verzorgenden vanaf niveau 3. De training wordt gegeven door adviseurs van het IVM die jarenlange ervaring hebben met scholing op het gebied van medicatieveiligheid. De opdrachtgever verzorgt de locatie, de trainer van het IVM neemt alle werkmaterialen mee. In overleg met het IVM kan de nascholing worden aangepast, zodat deze beter aansluit bij de behoeftes van de organisatie en het kennisniveau van de deelnemers. Het is mogelijk om aan de nascholing een terugkombijeenkomst te koppelen om de opgestoken kennis op niveau te houden en beter in de organisatie te implementeren. Eventueel kan de scholing worden aangevuld met een e-learningcursus over medicatie. De nascholing is geaccrediteerd door de V&VN.
Wat levert het op?
Wat kost het?
Na afloop van de nascholing weten de deelnemers meer over de werking en bijwerkingen van medicijnen, de toedieningsvormen, de indicaties voor medicijnen en de dosering en gebruiksvoorschriften. Daarnaast wordt er ingegaan op de wisselwerking tussen medicijnen en voedingsmiddelen, en de gevolgen daarvan. De verzorgenden leren niet alleen wat de belangrijkste medicijngroepen zijn, maar ook hoe zij signalen van risico's voor ongewenst medicijngebruik kunnen herkennen. Daarnaast is er veel aandacht voor het verbeteren van de samenwerking tussen alle zorgverleners binnen de organisatie en de communicatie met de cliĂŤnt. Met de nascholing 'Werken aan beter medicijngebruik' krijgen de deelnemers handvatten om direct in de praktijk aan de slag te gaan met het verbeteren van het medicijngebruik en de medicatieveiligheid.
De kosten zijn â‚Ź 1.795,- vrij van BTW per training, inclusief cursusmateriaal. De duur is 1 dagdeel. Reiskosten bedragen â‚Ź 0,37 per km als de training op locatie plaatsvindt. Per training kunnen maximaal 16 personen deelnemen.
Meer weten? Wilt u direct het kennisniveau over medicijngebruik in uw organisatie verhogen en aan de slag met het verbeteren van de medicatieveiligheid? Neem dan contact op met het IVM via e-mail nascholing@medicijngebruik.nl of via telefoonnummer 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl
27
Training Werken aan medicijngebruik in de geestelijke gezondheidszorg Weinig mensen realiseren zich dat medicatie de meest voorgeschreven vorm van therapie is. Zeker in de geestelijke gezondheidszorg spelen medicijnen een grote rol in de behandeling en het welzijn van de cliënten. Voor een groot deel van de begeleiders van deze cliënten ontbreekt medicatiekennis in de vooropleiding. Het Het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) ziet dit bijvoorbeeld bij medewerkers werkzaam in RIBW's. Tegelijkertijd is medicatieveiligheid een steeds belangrijker thema binnen GGZinstellingen. Zo staat een plan van aanpak om medicatiefouten te voorkomen in veel instellingen hoog op de agenda. Goede en gedegen scholing van begeleiders kan daarin niet ontbreken: zij hebben immers een belangrijke taak en een eigen verantwoordelijkheid bij goed medicatiegebruik door de cliënt. Het Het IVM ontwikkelde speciaal voor begeleiders de nascholing 'Werken aan beter medicijngebruik in de GGZ'. 28
Hoe werkt het? In een dag (2 dagdelen) doen de begeleiders de benodigde medicatiekennis op, leren ze welke risico's medicijngebruik met zich meebrengt en welke rol zij als begeleider kunnen spelen. Medicijnen bij psychische aandoeningen zoals bijvoorbeeld antidepressiva en antipsychotica staan daarbij centraal. Vragen die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld: wat is de werking van de medicijnen die worden voorgeschreven? Welke bijwerkingen zijn er? Wat doe je als er bepaalde bijwerkingen optreden? Wat is de werking van voedsel, alcohol en drugs op de medicijnen? Wat doe je als je cliënt zijn medicijnen niet regelmatig slikt? De nascholing is geaccrediteerd door de V&VN. Onlangs beoordeelden begeleiders die de training volgden, de scholing met een 8,5 voor toepasbaarheid in de praktijk. Enkele reacties op de nascholing waren: 'Deze nascholing moet jaarlijks worden herhaald voor alle medewerkers', 'Ik kan alle
kennis meteen toepassen in de praktijk' en 'Fijn om verbeterpunten te horen, je blijft daardoor kritisch'.
handvatten om direct in de praktijk aan de slag te gaan met het verbeteren van het medicijngebruik en de medicatieveiligheid.
Wat levert het op?
Wat kost het?
Na afloop van de nascholing weten de deelnemers meer over de werking en bijwerkingen van medicijnen bij psychische aandoeningen, de toedieningsvormen, de indicaties voor medicijnen en de dosering en gebruiksvoorschriften. Daarnaast wordt er ingegaan op de wisselwerking tussen deze medicijnen en voedingsmiddelen, en de gevolgen daarvan. De begeleiders leren niet alleen wat de belangrijkste medicijngroepen zijn, maar ook hoe zij signalen van risico's voor ongewenst medicijngebruik kunnen herkennen. Daarnaast is er veel aandacht voor het verbeteren van de samenwerking tussen alle zorgverleners binnen de organisatie en de communicatie met de patiënt. Met de nascholing ‘Werken aan beter medicijngebruik in de GGZ’ krijgen de deelnemers
De kosten zijn € 2.630,- vrij van BTW per training, inclusief cursusmateriaal. De duur is 1 dagdeel. Reiskosten bedragen € 0,37 per km als de training op locatie plaatsvindt. Per training kunnen maximaal 16 personen deelnemen.
Meer weten? Wilt u meer doen aan medicatieveiligheid binnen uw organisatie? Dan kan de nascholing 'Werken aan beter medicijngebruik in de GGZ' voor uw medewerkers interessant zijn. Neem dan contact op met het IVM via e-mail nascholing@medicijngebruik.nl of via de telefoon 0888 800 400. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: www.medicijngebruik.nl 29
Meer weten? Heeft u vragen over de producten en diensten in deze brochure, of wilt u een van onze adviseurs spreken voor meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op via telefoonnummer 0888 800 400 of stuur een e-mail naar kl-cc@medicijngebruik.nl Wij helpen u graag verder. Bekijk voor informatie over de andere activiteiten van het IVM ook onze website www.medicijngebruik.nl Via deze website kunt u makkelijk e-learningcursussen of trainingen bestellen. U kunt zich hier abonneren op onze nieuwsbrief. Volg ons op Twitter via @Medicijngebruik of word net als 1000 andere zorgprofessionals lid van de Linkedingroep Medicatieveiligheid.
januari 2014
Tientallen zorginstellingen hebben al kennis gemaakt met de producten en diensten van het IVM. Wij hebben samengewerkt met onder andere: TSN Thuiszorg l 's Heeren Loo l BrabantZorg l Argos Zorggroep l Cordaan l RIBW Alliantie l Careyn l OsiraGroep l Sensire l De Wever l Amsta l De Koperhorst l Beth Shalom l De Haven l Attent l Axion Continu l Kwintes l Buurtzorg