Χορευτικη πατριδογνωσια (2) (1)

ΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥΣ ΧΟΡΟΥΣ.Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΓΕΛ ΠΕΥΚΩΝ.

Σχολικό έτος 2013 – 2014 Α’Τετράμηνο ΓΕΛ Πεύκων Μια εργασία των μαθητών: Παρχαρίδου Δέσποινα Σαββίδου Χριστίνα Σκαρλέτη Κωνσταντίνα Τεξακαλίδου Κυριακή

Υπεύθυνη καθηγήτρια : Τσαούση Ελισάβετ

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Περιεχόμενα Περίληψη...........................................................................σελ-3Κεφάλαιο 1 Πρόλογος.............................................................................σελ-4Κεφάλαιο 2 Εισαγωγή.............................................................................σελ-6Κεφάλαιο 3 Θεωρητικό Υπόβαθρο.........................................................σελ-8Κεφάλαιο 4 Μεθοδολογία Έρευνας......................................................σελ-10Κεφάλαιο 5 Ανάλυση Στοιχείων..........................................................σελ-11Κεφάλαιο 6 Συμπεράσματα και Προτάσεις..........................................σελ-19Βιβλιογραφία...................................................................σελ-21Παράρτημα......................................................................σελ-22-

2

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Περίληψη Η παρούσα εργασία είναι αποτέλεσμα τετράμηνης έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2013 στο πρώτο Γενικό Λύκειο Πεύκων με αφορμή τη συμμετοχή στο πρόγραμμα ερευνητικής εργασίας.Κύριος στόχος της ήταν να μελετηθεί η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς στα πλαίσια ενός σχολείου. Ειδικότερα μελετήθηκε η περίπτωση του πρώτου Γενικού Λυκείου Πεύκων. Για την εκπόνηση της εργασίας χρησιμοποιήθηκε ως βασική μεθοδολογία ένα υβριδικό ερωτηματολόγιο το οποίο αποτελούνταν από έξι ερωτήσεις .Το ερωτηματολόγιο αυτό μοιράστηκε σε πενήντα επτά (57) εφήβους. Αναλυτικότερα τα υποκείμενα της έρευνας αποτέλεσαν εικοσιπέντε αγόρια ( 25 ) και τριάντα δύο κορίτσια ( 32 ) της δευτέρας τάξης του Λυκείου . Τα συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν τα παρακάτω :  Στα κορίτσια αρέσουν περισσότερο οι παραδοσιακοί χοροί σε σύγκριση με τα αγόρια, καθώς το 66% των κοριτσιών δηλώνει πως του αρέσουν οι παραδοσιακοί, σε αντίθεση με το αντίστοιχο ποσοστό των αγοριών , το οποίο ίσα που αγγίζει το 24% .  Τα αγόρια φαίνονται να διαθέτουν λιγότερες γνώσεις πάνω στο θέμα που εξετάζεται. Μάλιστα έντεκα στα εικοσιπέντε αγόρια δηλώνουν σχεδόν άγνοια πάνω στο θέμα των παραδοσιακών χορών .Από την άλλη άγνοια στο θέμα ομολογούν μόνο τρία στα τριάντα δύο κορίτσια.  Σημαντική για τη διδαχή αυτών των χορών και τη μεταλαμπάδευση της εθνικής παράδοσης είναι η συμβολή του σχολείου.  Η οικογένεια από την πλευρά της δε δραστηριοποιείται ιδιαίτερα για την εκμάθηση αυτών στους νέους που ζουν στους κόλπους της. Όπως έδειξαν τα αποτελέσματα το μεγαλύτερο μέρος των ερωτηθέντων χορεύει παραδοσιακούς χορούς στην οικογένεια του .Ωστόσο το 76% των κοριτσιών όσο και το 72% των αγοριών αυτών χορεύουν παραδοσιακούς χορούς στα πλαίσια της οικογένειας μόνο σε κοινωνικές εκδηλώσεις ,όπως για παράδειγμα σε γλέντια γάμων.  Τα κορίτσια είναι αρκετά πιο πρόθυμα συγκριτικά με τα αγόρια να γνωρίσουν τους παραδοσιακούς χορούς ·το 50 % των κοριτσιών που δηλώνει θετικό είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με το 12 % των αγοριών Συμπερασματικά, η οπτική των κοριτσιών στο θέμα των παραδοσιακών χορών διαφοροποιείται από αυτή των αγοριών.

3

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 1 Πρόλογος ΠΑΡΑΔΟΣΗ… ΕΝΑΣ ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ;

Μ

έσα στο γενικό κλίμα που επικρατεί στην εποχή μας, το κλίμα της παγκοσμιοποίησης που όλα τα σαρώνει στο διάβα της και ασυγκίνητη όλα τα ισοπεδώνει, αλλοτριώνοντας τους ανθρώπους από την ταυτότητά τους , πολλά είναι αυτά που κινδυνεύουν .Ανάμεσά τους δε θα μπορούσε να απουσιάζει η παράδοση, δηλαδή η κληρονομιά κάθε λαού ,πόσο μάλλον σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που τόσο πλούσια είναι σε ιστορία και , αλυσιδωτά, σε πατροπαράδοτα ήθη, έθιμα και πολιτισμικά στοιχεία. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η παράδοση είναι πολύτιμη και απαραίτητη για τον λαό ,ότι είναι οι ρίζες από τις οποίες φυτρώνει ύστερα το δέντρο ,ότι είναι η βάση, ένα γερό έδαφος πάνω στο οποίο μπορεί κανείς, δίχως φόβο, να κάνει τα πρώτα του βήματα, ένα γόνιμο χώμα από την πατρική γη, την ‘’ αιολική γη ‘’, όπως λέει και ο Ηλίας Βενέζης .Την κάθε αιολική γη. Είναι άλλωστε ευρέως γνωστό ότι από το χώμα τις αιολικής γης γεννιέται το ωραιότερο λουλούδι, ο πιο μοσχοβολιστός βασιλικός .Λένε επίσης ότι λαός που διαθέτει παράδοση και την απαρνιέται, ουσιαστικά απαρνιέται τον ίδιο του εαυτό, ποδοπατά τις ρίζες του κι έτσι είναι ο ίδιος υπεύθυνος για τον μαρασμό του δέντρου.

Φυσικά, δε θα μπορούσε να εκλείπει και η άλλη πλευρά , αυτή που ακράδαντα πιστεύει και με θέρμη υποστηρίζει, πως η παράδοση είναι κάτι το άχρηστο , ένα παράταιρο κομμάτι σε αυτό το πάζλ της εξέλιξης, της προόδου και της τεχνολογίας, της τεχνολογίας που όλα πια τα έχει ξεπεράσει και που κανείς δε μπορεί με σιγουριά να πει , μέχρι πιο σημείο μπορεί ακόμα να φτάσει .Άλλωστε ο σύγχρονος πολιτισμός είναι τόσο γεμάτος, τα προϊόντα μαζικής υποκουλτούρας τόσο εύπεπτα από τις ατέλειωτες μάζες, ώστε η παράδοση, αυτός ο αρχέγονος θησαυρός που οι πρόγονοί μας μάς εμπιστεύτηκαν , δεν είναι παρά κάτι άξιο περιφρόνησης που περισσεύει. Με μια μόνο λέξη ,είναι ένας αναχρονισμός. Τμήμα αυτού του " αναχρονισμού" αποτελούν και οι παραδοσιακοί χοροί .Αυτή η μουσική που γαλήνεψε πνεύματα , που εξέφρασε πνεύματα, που συνόδευσε τον ελληνικό λαό στις καλές αλλά και στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας του, και ύστερα έλαβε σάρκα και οστά μέσα σε μια κίνηση , και μέσα από τα σφιχτά πιασμένα χέρια σβήστηκε η εχθρότητα. Γιατί στις καρδιές των χορευτών είχε ξυπνήσει το συναίσθημα των κοινών ριζών, του κοινού παρελθόντος. Είχε ξυπνήσει μια λέξη που δυστυχώς σήμερα οι Έλληνες κοντεύουν να ξεχάσουν : είχε ξυπνήσει η λεβεντιά.

4

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Φυσικά, η αγάπη και ο σεβασμός προς την παράδοση είναι κάτι ολοκληρωτικά διαφορετικό από την προγονολατρία, καθώς τόσο η προγονολατρία όσο και η προγονοπληξία, είναι έννοιες ακραίες και όπως κάθε τι ακραίο τυφλώνουν τον νου, αφού καθιστούν τον άνθρωπο απόλυτο, αδιάλλακτο στενεύοντας τους ορίζοντες του. Όταν λοιπόν η παράδοση γίνεται λόγος υπεροψίας, υποτίμησης προς τα άλλα έθνη, όταν γίνεται εμμονή και λέει όχι σε οτιδήποτε νέο και διαφορετικό, χάνει την ουσία της. Χάνει η παράδοση τη σημασία της όταν μετατρέπεται σε ένα απλό φολκλόρ προς κατανάλωση. Τελικά, η παράδοση αποδεικνύεται ανεκτίμητης αξίας. Σύμφωνα και με τον Σ.Κούρτα ‘’Η παράδοση είναι η ιστορική πείρα που ελέγχει και οδηγεί, εφόσον είμαστε σε θέση να την αξιοποήσουμε δημιουργικά,προσαρμοσμένη στις σύγχρονες συνθήκες ζωής, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προκλήσεις του παρόντος .‘’.

5

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 2 Εισαγωγή Αφορμή για την έρευνα αυτή αποτέλεσε ένα γεγονός από την επί τόπου παρατήρηση. Πιο συγκεκριμένα , πολλοί ήταν οι μαθητές που δυσανασχέτησαν όταν έγινε γνωστό το θέμα της ερευνητικής μας εργασίας .Ωστόσο, η δυσαρέσκεια αυτή έγινε εντονότερη όταν η υπεύθυνη καθηγήτριά μας μ ά ς παρότρυνε να συμμετάσχουμε σε μια συλλογική δραστηριότητα, η ποία ήταν να χορέψουμε όλοι μαζί κάποιους παραδοσιακούς χορούς. Παρόλα αυτά η συμμετοχή ήταν ελάχιστη , σχεδόν απογοητευτική · έτσι το ερώτημα που προέκυψε αβίαστα ήταν το εξής : πώς θα μπορούσε να ερμηνευτεί ένα τέτοιο γεγονός ; Οι πιθανές απαντήσεις ήταν δυο. Η πρώτη - και πιο πιθανή ίσως – ήταν ότι οι σημερινοί νέοι δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους παραδοσιακούς χορούς. Από την άλλη υπήρχε και το ενδεχόμενο οι νέοι να μη γνωρίζουν τους παραδοσιακούς χορούς και έτσι, έστω κι αν κάποιοι ήθελαν πραγματικά να προσεγγίσουν τους παραδοσιακούς χορούς της χώρας τους, επηρεασμένοι από το ενδεχόμενο της αποδοκιμασίας των συμμαθητών τους δεν είχαν το θάρρος να ανεβούν στη σκηνή. Τι υπερίσχυε όμως ; Η μήπως η τελική αρνητική στάση των μαθητών ήταν αποτέλεσμα του συνδυασμού των δύο παραπάνω πιθανοτήτων ; Η εύρεση απάντησης για το ερώτημα αυτό έκρυβε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Από την άλλη πλευρά , μετά από παρατήρηση στις σχολικές γιορτές, διαπιστώσαμε πως όταν σε αυτές παρουσιάζονταν παραδοσιακοί χοροί ο κύκλος των χορευτών αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από κορίτσια, ενώ αν υπήρχαν αγόρια ήταν ελάχιστα .Γιατί άραγε συνέβαινε αυτό ; Αναρωτηθήκαμε λοιπόν αν η οπτική γωνία των αγοριών για τους παραδοσιακούς χορούς ήταν διαφορετική από τη από αυτήν των κοριτσιών, αν δηλαδή η μεγαλύτερη συμμετοχή που έδειχναν τα κορίτσια στους παραδοσιακούς χορούς σε σχέση με τα αγόρια ήταν τυχαία ή αν οφειλόταν σε αυξημένο ενδιαφέρον και περισσότερες γνώσεις από την πλευρά των κοριτσιών . Το ενδιαφέρον αυτής της εργασίας προέκυπτε από το ότι μετά από την αναζήτηση στις διάφορες έρευνες που είχαν διεξαχθεί γύρω από το θέμα της παράδοσης δεν βρέθηκε κάποια άμεση απάντηση στα ερωτήματά μας ούτε είχε πραγματοποιηθεί παρόμοια έρευνα στην περιοχή μας .Ο σκοπός λοιπόν της έρευνάς μας , να μελετήσουμε τη σχέση των εφήβων με τους παραδοσιακούς χορούς και πως αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλλο των εφήβων , δεν εκπληρώθηκε με την βιβλιογραφική αναζήτηση. Η ερευνητική μας υπόθεση ήταν ότι οι σημερινοί έφηβοι δε δείχνουν ενδιαφέρον ούτε γνωρίζουν ιδιαίτερα τους παραδοσιακούς χορούς της χώρα τους, καθώς και ότι τα κορίτσια έχουν μια καλύτερη σχέση με τους παραδοσιακούς χορούς , συγκριτικά με τα αγόρια .Η πρώτη μας υπόθεση όμως ήρθε σε αντίθεση με το γενικό συμπέρασμα των ερευνών, δηλαδή πως στους νέους αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί.

6

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Φυσικά , τα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας δε θα μπορούσαν να γενικευτούν και να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά , μιας και αυτή πραγματοποιήθηκε μέσα στα πλαίσια του σχολείου μας , δηλαδή του πρώτου Γενικού Λυκείου Πεύκων. Ευελπιστούμε ωστόσο πως αυτή θα βοηθήσει μελλοντικούς ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα της σχέσης των νέων με την παράδοση. Η εργασία αυτή είναι δομημένη σε έξι κεφάλαια. Πρώτα από όλα επιδιώκει μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα της παράδοσης και των παραδοσιακών χορών, ενώ στη συνέχεια περιγράφεται το ερευνητικό πρόβλημα και οι ερευνητικές υποθέσεις .Στο τρίτο κεφάλαιο , δηλαδή στο θεωρητικό υπόβαθρο, βρίσκονται οι σχετικές πληροφορίες που αντλήθηκαν από ανασκόπηση στον διαδικτυακό χώρο. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναπτύσσεται η ερευνητική μεθοδολογία, ενώ στο πέμπτο ο αναγνώστης μπορεί να μελετήσει τα στατιστικά στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα . Στο έκτο κεφάλαιο ερμηνεύονται τα στατιστικά στοιχεία και παρατίθενται προτάσεις για περαιτέρω αναζήτηση πάνω στο θέμα. Τέλος ,στο παράρτημα βρίσκεται το υβριδικό ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε. Θα ήταν παράλειψη εκ μέρους μας να μην ευχαριστήσουμε την υπεύθυνη καθηγήτριά μας ,κυρία Ελισάβετ Τσαούση , για την καθοδήγηση που μας πρόσφερε στην έρευνά μας.

7

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 3 Θεωρητικό Υπόβαθρο Αναμφίβολα δεν είναι λίγοι αυτοί που στις μέρες μας αντιμετωπίζουν την παράδοση και ειδικότερα τους παραδοσιακόυς χορούς - με περιφρόνηση · θεωρούν ότι αυτά αποτελούν κομμάτια του παρελθόντος, δεν ανήκουν στο παρόν, πόσο μάλλον στο μέλλον.Έτσι τα απορρίπτουν αποκαλώντας τα ΄΄παρωχημένα '' ή δεν ενδιαφέρονται καν να τα γνωρίσουν . Τίθεται λοιπον σ΄αυτό το σημείο το εξής ερώτημα : είναι οι σημερινοί νέοι φορείς τέτοιων αντιλήψεων ; Συχνά επικρατεί η αντίληψη πως η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς έχει φθαρεί .Για παραδειγμα στο διαδικτυακό site '' ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ " εκφράζεται η άποψη : "Θα μπορούσαμε να τολμήσουμε να πούμε ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των νέων μπορεί και να μην γνωρίζει την ύπαρξη τους " ( εννοείται των παραδοσιακών χορών ).Κατά πόσο όμως αυτός ο ισχυρισμός είναι αλήθής ; Για την εύρεση απάντησης σε αυτό το ερώτημα απαραίτητη κρίνεται η ανασκόπηση πάνω σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με το θέμα που μας αφορά. Τον παραπάνω ισχυρισμό έρχεται να αντικρούσει το πόρισμα έρευνας με θέμα : " Η ενασχόληση παιδιών και νέων με τον παραδοσιακό χορό στα πλαίσια ενός χορευτικού ομίλου. " ( κ. Κοσμοπούλου, 2011 ) . Πιο συγκεκριμένα από την έρευνα προέκυψε ότι '' σε παιδιά και νέους αρέσει η ενασχόληση με τον παραδοσιακό χορό για ποικίλους λόγους ,ενώ το έναυσμα για την ενασχόληση με το αντικείμενο του παραδοσιακού χορού μπορεί να αποτελέσει εκτός από το οικογενειακό περιβάλλον , το φιλικό,ο κοινωνικός περίγυρος και η ύπαρξη χορευτικού ομιλου κοντά στον τόπο κατοικίας τους ". Ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέψουμε το ότι αυτή η έρευνα εγινε με δείγμα σαράντα παιδιά και νέους μέλη χορευτικού ομίλου κάτι που καθιστούσε το πόρισμα αρκετά αναμενόμενο. Η παραπάνω άποψη ενισχύεται και από δεύτερη έρευνα με τίτλο ''Διερεύνηση των κινητηρίων συμμετοχής εφήβων σε ομάδες παραδοσιακών χορών ". ( Δούλιας, Κοσμίδου, Παυλογιάννης , Πατσιαούρας, 2.005) Οι συγγραφείς της έρευνας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι παραδοσιακοί χοροί έχουν μεγάλη σημασία για τους νέους, δεδομένου ότι βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους .Όπως οι ίδιοι γράφουν "η άσκηση με αυτόν τον τρόπο βελτιώνει την ποιότητα ζωής των νέων με πολλούς τρόπους. Συνεισφέρει στην βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης καθώς είναι ένας ήπιος τρόπος άσκησης, ο οποίος μπορεί να γίνει αποδεκτός και από άτομα που δεν τους αρέσει η άσκηση .Η συμμετοχή σε ομάδες παραδοσιακών χορών αυξάνει την καλή διάθεση και την προσωπική διασκέδαση των συμμετεχόντων με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η έλλειψη του ανταγωνιστικού στοιχείου και η παρουσία όλων των θετικών στοιχείων της εξάσκησης μέσα από αυτόν τον τρόπο άσκησης βοηθά σε άτομα με μέτρια ή χαμηλή κινητική δραστηριότητα να ασκούνται μέσα από ανάλογα προγράμματα . " Επειδή όμως η ύπαρξη κινήτρου έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη ενδιαφέροντος οδηγούμαστε 8

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

αβίαστα - αν και έμμεσα - στο συμπέρασμα ότι οι νέοι δείχνουν ενδιαφέρον για τους παραδοσιακούς χορούς. Από διατριβή με τίτλο '' Ο παραδοσιακός χορός στο Συρράκο. Ανθρωπολογική και λαογραφική εξέλιξη '' ( Δήμας ,1989 ) προκύπτει ότι σχετικά με το βαθμό γνώσης των παραδοσιακών χορών ,συγκρίνοντας τις μικρότερες με τις μεγαλύτερες ηλικίες , δεν υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές. '' Μάλιστα οι μικρότερες ηλικίες, παρόλο που η μείωση των χορευτικών εκδηλώσεων και οι ξένες επιδράσεις συντέλεσαν στην ελάττωση των διάφορων παραδοσιακών χορευτικών ερεθισμάτων, χορεύουν περισσότερους χορούς. Και αυτό συμβαίνει γιατί η εκμάθηση των ελληνικών παραδοσιακών χορών γίνεται σήμερα κυρίως από εκπολιστικούς συλλόγους, στους οποίους συμμετέχουν μόνο νέοι ''.Ωστόσο , είναι αλήθεια πως υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες τα δεδομένα της εποχής διεξαγωγής της έρευνας να μην ταυτίζονται με αυτά της σημερινής εποχής. Σε ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο ''Η νέα γενιά στην Ελλάδα σήμερα " ( Πανεπιστήμιο Αθηνών ,τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε, σε συνεργασία με την Εταιρία Δημοσκοπήσεων ALCO, 2.005) υποστηρίζεται ότι οι νέοι αποδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε παράγοντες που αφορούν παραδοσιακά / ιστορικά στοιχεία συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας . Στην εν λόγω έρευνα βρέθηκε επίσης ότι στη σύγχρονη νεολαία η εθνική ελληνική ταυτότητα είναι κυρίαρχη απέναντι στην ευρωπαϊκή ταυτότητα, από όπου και προκύπτει ότι η ελληνική παράδοση είναι κυρίαρχη σε σχέση με την ευρωπαϊκή, καθώς και ότι η λαϊκή παράδοση κάνει περήφανους τους νέους Τέλος, έμπρακτη απόδειξη του ότι '' οι νέοι εμπνέονται από την παράδοση '' αποτελεί ο διαγωνισμός του ευρωπαικού προγράμματος Τexmedin,που πραγματοποιήθηκε στο μουσείο Gadagne ( Λυόν της Γαλλίας , 2.011 ). Στον διαγωνισμό , ο οποίος είχε θέμα '' την δημιουργική αξιοποίηση της σπουδαίας ευρωπαϊκής κληρονομιάς όπως διασώζεταισε μουσειακές συλλογές , στην προκειμένη περίπτωση των μουσείων της Terassa, του Prato και του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (ΠΛΙ) στο Ναύπλιο '', συμμετείχαν εξήντα νέοι σχεδιαστές από την Ισπανια, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα . Νικήτρια του διαγωνισμού αναδείχτηκε η Ελληνίδα σχεδιάστρια υφασμάτων Ισμήνη Σαμανίδου διότι "μπόρεσε να μεταφράσει την παράδοση και την αριστεία του παρελθόντος σε μία σύγχρονη δημιουργία." Η Ελληνίδα νικήτρια σχεδίασε και παρήγαγε ένα διακοσμητικό ύφασμα εσωτερικού χώρου εμπνευσμένη από παλιά ελληνικά μοτίβα από τη βιομηχανική παράδοση τηςοικογένειάς της. Η 'Ολγα Λαμπροθανάση ,που συμμετείχε στον διαγωνισμό, δήλωσεγια το δημιούργημά της ότι << η έμπνευση προήλθε από ένα κέντημα από τις αρχές του εικοστού αιώνα κουστούμι '' Αμαλία '' >> Παράλληλα η δήλωση του Γιώργου Σαμαρά ήταν ότι πηγή έμπνευσης γι'αυτόν αποτέλεσε << μια παραδοσιακή πελοποννησιακή φορεσιά του δέκατου έννατου αιώνα , καθώς επίσης ένα φόρεμα από την Αττική του 1900 >>

9

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 4 Μεθοδολογία Έρευνας Για την εκπόνηση της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν οι εξής μέθοδοι έρευνας : Αρχικά αξιοποιήθηκε η μέθοδος της επί τόπου παρατήρησης, παρατηρήσαμε δηλαδή την στάση των μαθητών απέναντι στο θέμα της χορευτικής πατριδογνωσίας, έτσι ώστε να προκύψουν στη συνέχεια το ερευνητικό πρόβλημα και τα διερευνητικά υποερωτήματα. Στη συνέχεια, μελετήθηκαν οι έρευνες που είχαν διεξαχθεί σχετικά με το θέμα που μας αφορά με σκοπό να χτιστεί το θεωρητικό υπόβαθρο και τα συμπεράσματα που θα προέκυπταν να συγκρουστούν ή να ταυτιστούν με τις ερευνητικές μας υποθέσεις. Μετά από τη βιβλιογραφική έρευνα ακολούθησε η διανομή ερωτηματολογίων στους μαθητές εντός του σχολικού χώρου. Το υβριδικό ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από έξι ερωτήσεις κλειστού τύπου οι οποίες αποσκοπούσαν στη συγκριτική μελέτη της σχέσης αγοριών και κοριτσιών με τους με τους παραδοσιακούς χορούς. Πιο συγκεκριμένα είχαν στόχο  Τη μελέτη του ενδιαφέροντος που δείχνουν οι έφηβοι προς τους παραδοσιακούς χορούς καθώς και των γνώσεων τους σχετικά με το θέμα.  Την εύρεση του βασικού φορέα των γνώσεων τους.  Την ανακάλυψη του ρόλου της οικογένειας στην ανάπτυξη της σχέσης των εφήβων με τους παραδοσιακούς χορούς.  Την καταγραφή της γνώμης που έχουν οι μαθητές για τους παραδοσιακούς χορούς και την ύπαρξη ή όχι επιθυμίας από μέρους τους να τους γνωρίσουν περισσότερο . Το ερωτηματολόγιο μοιράστηκε σε τέσσερα τμήμα της Β τάξης του πρώτου Γενικού Λυκείου Πεύκων. Τα υποκείμενα της έρευνας αποτέλεσαν είκοσι πέντε αγόρια και τριάντα δύο κορίτσια , ηλικίας δεκαέξι έως δεκαεπτά ετών , δηλαδή το σύνολο του δειγματικού χώρου ήταν πενήντα επτά έφηβοι. Να σημειωθεί επίσης ότι κατά τη διανομή των ερωτηματολογίων τηρήθηκε η ηθική και η δεοντολογία της έρευνας , καθώς αυτά συμπληρώθηκαν με τη συνειδητή συγκατάθεση, δηλαδή τη σύμφωνη γνώμη, των μαθητών και των αρμόδιων καθηγητών , ενώ τα υποκείμενα της έρευνας ενημερώθηκαν για το θέμα και τον σκοπό των ερωτηματολογίων .Τέλος, τα ερωτηματολόγια προστάτευαν τα προσωπικά δεδομένα των υποκειμένων, καθώς ήταν ανώνυμα. Για την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων των ερωτηματολογίων χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Εxcel 2007.

10

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 5 Ανάλυση των Στοιχείων ΚΟΡΙΤΣΙΑ Προσωπικά σου αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί ;

34%

66%

Ναι Όχι

Στο 66% των κοριτσιών αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί. Στο 34% των κοριτσιών δεν αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί. ΑΓΟΡΙΑ

Προσωπικά σου αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί ;

24%

Ναι Όχι 76%

Στο 24% των αγοριών αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί. Στο 76% των αγοριών δεν αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί. Σε αντίθεση με τα κορίτσια, η συντριπτική πλειονότητα των αγοριών δε συμπαθεί τους παραδοσιακούς χορούς. Υπάρχει λοιπόν μια πολύ μεγάλη διαφορά ως προς την 11

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

οπτική τους γωνία σχετικά με το θέμα των παραδοσιακών χορών, κάτι που είναι φυσικό να προκαλέσει διαφορές και στις επόμενες απαντήσεις. ΚΟΡΙΤΣΙΑ Στην οικογένειά σου χορεύετε παραδοσιακούς χορούς ;

25%

75%

Ναι Όχι

Το 75% των κοριτσιών χορεύει παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά του. Το 25% των κοριτσιών δε χορεύει παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά του. ΑΓΟΡΙΑ Στην οικογένειά σου χορεύετε παραδοσιακούς χορούς ;

19%

Ναι Όχι 81%

Το 81% των αγοριών χορεύει παραδοσιακούς χορούς στην οικογένεια του. Το 19% των αγοριών δε χορεύει παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά του. Τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια - στο μεγαλύτερο μέρος τους και οι δύο – χορεύουν παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά τους. Ωστόσο, το αξιοπερίεργο είναι πως το μεγαλύτερο ποσοστό των αγοριών είχε δηλώσει πως δεν τους αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως το ότι στα αγόρια δεν αρέσουν οι 12

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

παραδοσιακοί χοροί δεν είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με την έλλειψη γνώσεων από μέρος τους. Η οικογένεια λοιπόν συνεχίζει με το παράδειγμά της να διδάσκει τους παραδοσιακούς χορούς στους νέους που κατοικούν στους κόλπους της. ΚΟΡΙΤΣΙΑ Αν ναι, πότε ;

12% 12%

Πηγαίνουμε συχνά σε παραδοσιακά γλέντια Με την πρώτη ευκαιρία

76% Πολύ σπάνια (π.χ. Σε γάμους)

Ένα 12% των κοριτσιών δηλώνει ότι με την οικογένεια του πηγαίνει συχνά σε παραδοσιακά γλέντια. Ένα άλλο 12% χορεύει με την οικογένειά του παραδοσιακούς χορούς με την πρώτη ευκαιρία. Το 76 % των κοριτσιών χορεύει πολύ σπάνια παραδοσιακούς χορούς στην οικογένεια του. ΑΓΟΡΙΑ Αν ναι, πότε ;

14% 14%

Πηγαίνουμε συχνά σε παραδοσιακά γλέντια Με την πρώτη ευκαιρία

72% Πολύ σπάνια (π.χ. Σε γάμους)

Ένα 14% των αγοριών δηλώνει ότι με τη οικογένειά του πηγαίνει συχνά σε παραδοσιακά γλέντια.

13

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Ένα άλλο 14 % χορεύει με τη οικογένειά του παραδοσιακούς χορούς με την πρώτη ευκαιρία. Το 72% των αγοριών χορεύει πολύ σπάνια παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά του. Παρόμοια με τα κορίτσια έτσι και τα αγόρια χορεύουν πολύ σπάνια παραδοσιακούς χορούς στην οικογένειά τους .Συνεπώς, αν και στα πλαίσια της οικογένειας η διδαχή των παραδοσιακών χορών συνεχίζει να υφίσταται, δεν είναι ιδιαίτερα ζωντανή και θερμή, αλλά τείνει να χάνει τη δύναμή της. Παραμένει ,θα λέγαμε, στα πλαίσια της τυπικότητας και του άκρως αναγκαίου. ΚΟΡΙΤΣΙΑ 14 12 10 8 Θεωρείς ότι οι γνώσεις σου σχετικά με τους παραδοσιακούς χορούς είναι :

6 4 2 0 ελάχιστες έως ανύπαρκτες

πολύ λίγες

αρκετές

πάρα πολλές

ΑΓΟΡΙΑ 12 10 8 6

Θεωρείς ότι οι γνώσεις σου σχετικά με τους παραδοσιακούς χορούς είναι :

4 2 0 ελάχιστες έως ανύπαρκτες

πολύ λίγες

αρκετές

14

πάρα πολλές

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Αρκετά μεγάλη φαίνεται η διαφορά ανάμεσα στις απαντήσεις κοριτσιών και αγοριών σ ’αυτή την ερώτηση. Έτσι ,οι γνώσεις των αγοριών πάνω στους παραδοσιακούς χορούς κινούνται κυρίως σε χαμηλά έως πολύ χαμηλά επίπεδα. Παρατηρούμε επιπλέον ότι τα δυο μεγαλύτερα ποσοστά των κοριτσιών είναι διχασμένα μεταξύ τους, καθώς οι απαντήσεις που συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστά στα κορίτσια είναι αυτές των πολύ λίγων και των αρκετών γνώσεων. Ομοιότητα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών αποτελεί το ότι και στις δύο περιπτώσεις το ποσοστό των εφήβων που δηλώνει ότι οι θεωρεί πάρα πολλές τις γνώσεις του σχετικά με τους παραδοσιακούς χορούς , είναι πολύ μικρό. ΚΟΡΙΤΣΙΑ 14 12 10 8 6

Τους χορούς που γνωρίζεις τους έμαθες :

4 2 0 από την σε χορευτικό οικογένειά σου σύλλογο

στο σχολείο κυρίως από την οικογένεια αλλά και από το σχολείο

ΑΓΟΡΙΑ 18 16 14 12 10 8 Τους χορούς που γνωρίζεις τους έμαθες

6 4 2 0 από την οικογένειά σου

σε χορευτικό στο σχολείο σύλλογο

15

κυρίως από την οικογένεια αλλά και από το σχολείο

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Παρατηρούμε ότι το σχολείο διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην εκμάθηση των παραδοσιακών χορών από αγόρια και κορίτσια. Ωστόσο όπως φάνηκε και από τη προηγούμενη ερώτηση , οι γνώσεις των αγοριών κινούνται σε πιο χαμηλά επίπεδα από τις αντίστοιχες των κοριτσιών κάτι που μας οδηγεί στον εξής συλλογισμό : το σχολείο ,ως φορέας της εκμάθησης των παραδοσιακών χορών, δε θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνο για το χαμηλό επίπεδο γνώσεων των παραδοσιακών χορών στ’αγόρια , αλλά μάλλον άλλοι παράγοντες οφείλονται για αυτή την αντίθεση , όπως για παράδειγμα το μικρότερο ενδιαφέρον που δείχνουν τα αγόρια για τους παραδοσιακούς χορούς σε σχέση με τα κορίτσια. ΚΟΡΙΤΣΙΑ Θα ήθελες να τους γνωρίσεις περισσότερο ;

0% Ναι 50%

50%

Όχι

Ναι, αλλά δε νομίζω ότι η περιοχή μου μού προσφέρει αυτήν τη δυνατότητα

Το 50% των κοριτσιών θα ήθελε να γνωρίσει περισσότερο τους παραδοσιακούς χορούς. Το υπόλοιπο 50% δε θα ήθελε να τους γνωρίσει περισσότερο.

16

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

ΑΓΟΡΙΑ Θα ήθελες να τους γνωρίσεις περισσότερο ; 0% 12%

Ναι

Όχι

Ναι, αλλά δε νομίζω ότι η περιοχή μου μού προσφέρει αυτήν τη δυνατότητα

88%

Το 12% των αγοριών ενδιαφέρεται να γνωρίσει περισσότερο τους παραδοσιακούς χορούς. Το 88% των αγοριών δεν ενδιαφέρεται να τους γνωρίσει περισσότερο. Διχασμένα για άλλη μια φορά αποδεικνύονται τα κορίτσια, μιας και το ποσοστό που θα επιθυμούσε να γνωρίσει περισσότερο τους παραδοσιακούς χορούς είναι ίσο με το ποσοστό που δηλώνει αδιάφορο. Πολύ πιο απόλυτα τα αγόρια, στην πλειονότητά τους δεν ενδιαφέρονται να γνωρίσουν περισσότερο τους παραδοσιακούς χορούς. ΚΟΡΙΤΣΙΑ 18 16 14 12 10 8 6

Θεωρείς ότι οι παραδοσιακοί χοροί είναι :

4 2 0 ανιαροί και ασήμαντοι

κατάλληλοι μόνο για κορίτσια

σημαντικοί απαραίτητοι αλλά όχι να τους απαραίτητοι γνωρίζει να τους κανείς γνωρίζει κανείς

17

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

ΑΓΟΡΙΑ 20 18 16 14 12 10 8

Θεωρείς ότι οι παραδοσιακοί χοροί είναι :

6 4 2 0 ανιαροί και ασήμαντοι

κατάλληλοι σημαντικοί απαραίτητοι μόνο για αλλά όχι να να τους κορίτσια τους γνωρίζει γνωρίζει κανείς κανείς

Η απάντηση που υπερισχύει σε αγόρια και κορίτσια είναι κοινή, θεωρούν δηλαδή , παρά τη διαφορά στην οπτική τους ,ότι είναι σημαντικό - αν και όχι απαραίτητο - να γνωρίζει κανείς τους παραδοσιακούς χορούς. Συνεπώς παρόλο που δεν εκλείπουν τελείως τα ποσοστά αγοριών και κοριτσιών που βρίσκουν ανιαρούς και ασήμαντους τους παραδοσιακούς χορούς το μεγαλύτερο μέρος και των δυο πλευρών σέβεται και εκτιμά την παράδοση.

18

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Κεφάλαιο 6 Συμπεράσματα και Προτάσεις

Έχοντας αναλύσει τα στατιστικά δεδομένα των ερωτηματολογίων μπορούμε πλέον να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα τα οποία θα επιβεβαιώνουν ή θα απορρίπτουν τις αρχικές ερευνητικές μας υποθέσεις. Η πρώτη μας ερευνητική υπόθεση, ότι στους εφήβους δεν αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροι, επιβεβαιώνεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τα στατιστικά δεδομένα που προηγήθηκαν.Όσον αφορά τώρα το επίπεδο γνώσεων των εφήβων ως προς τους παραδοσιακούς χορούς , αυτό δείχνει να διαφέρει ανάλογα με το φύλο των υποκειμένων.Πιο συγκεκριμένα, σημαντικό μέρος των κοριτσιών δηλώνει πως έχει ένα σχετικά διευρυμένο επίπεδο γνώσεων στους παραδοσιακούς χορούς, αντίθετα οι γνώσεις των αγοριών μοιάζουν να είναι αρκετά φτωχές.Από αυτό το συμπέρασμα επιβεβαιώνεται και η δεύτερη ερευνητική μας υπόθεση, ότι δηλαδή η οπτική γωνία των κοριτσιών σε σχέση με τους παραδοσιακούς χορούς έναντι με αυτή των αγοριών διαφοροποιείται. Αναλυτικότερα, για το δεύτερο έρώτημα που τέθηκε χρήσιμο θα ήταν να αναλύσουμε βαθύτερα τις διαφορές άλλά και τις ομοιότητες που υπάρχουν στη σχέση αγοριών και κοριτσιών με τους παραδοσιακούς χορούς.Έτσι, παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος και των δύο ομάδων φαίνεται να έχει αντλήσει τις γνώσεις του από το σχολείο,το επίπεδο αυτών δεν είναι πανομοιότυπο. Από το γεγονός αυτό συμπεραίνουμε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που καθορίζουν το βαθμό στον οποίο οι νέοι γνωρίζουν τους παραδοσιακούς χορούς, με πολύ βασικό το πόσο θετικά ή αρνητικά καταλαμβάνονται όσον αφορά το θέμα.Κάτι τέτοιο γίνεται πιο ξεκάθαρο από την επιθυμία των κοριτσιών να εντρυφήσουν περισσότερο στους παραδοσιακούς χορούς της χώρα τους, ενώ τα αγόρια από τη πλευρά τους δείχνουν περισσότερη αδιαφορία.Ωστόσο επιβεβαιώνεται πως κάτι τέτοιο δε σημαίνει την έλλειψη σεβασμού από μέρος τους προς τη παράδοση τους.Τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια στην πλειονότητά τους σέβονται και εκτιμούν τους χορούς της πατρίδας τους, αν και γίνεται κατανοητό πως το ποσοστό των αγοριών που γνωρίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τους παραδοσιακούς χορούς είναι πολύ μικρό , κάτι που ισχύει και για τα κορίτσια. Αξίζει επίσης να παρατηρήσουμε το ρόλο της οικογένειας στη διαιώνιση της χορευτικής παράδοσης.Από τη μιά πλευρά λοιπόν η διδαχή των παραδοσιακών χορών δεν έχει εκλείψει τελείως στα πλαίσια της οικογένειας.Από την άλλη με μιά πιο προσεκτική ματιά καθίσταται σαφές πώς αυτή κινείται στα όρια του αναγκαίου για την παρουσία και συμμετοχή των μελών της στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις 19

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

που χορεύονται οι παραδοσικοί χοροί.Επομένως αυτοί δεν είναι μέρος της καθημερινότητας της οικογένειας ούτε αξιοσημείωτος τρόπος ψυχαγωγίας στον ελεύθερο χρόνο της.Αισθητή ακόμα είναι η μεγαλύτερη παρότρυνση που δέχονται τα κορίτσια από την οικογένειά τους για την εκμάθηση των παραδοσιακών χορών.Κάτι τέτοιο μάλιστα εξηγεί τα πιο αυξημένα ποσοστά των κοριτσιών, σε σχέση πάντα με τα αγόρια, που δηλώνουν ότι έχουν πάρει μέρος σε χορευτικό σύλλογο παραδοσιακών χορών. Με αφορμή αυτήν την έρευνα προκύπτουν και άλλα διερωτήματα, τα οποία θα άξιζε να μελετηθούν.Για παράδειγμα :  Υπάρχουν στην περιοχή μας αρκετοί πολιτιστικοί σύλλογοι, οι οποίοι δραστηροποιούνται με απώτερο σκοπό την εκμάθηση και τη διαιώνιση της χορευτικής παράδοσης της πατρίδας μας ; Χρήσιμο θα ήταν να βρεθούν τρόποι,οι οποίοι θα συνέβαλλαν στην αναβίωση των παραδοσιακών χορών και εθίμων στο δήμο μας και στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη προσέγγιση της παράδοσης από τους νέους , έτσι ώστε αυτή να καθίσταται πιο ενδιαφέρουσα.  Παράλληλα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συγκριτική μελέτη της σχέσης των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς με αυτήν των μεγαλυτέρων ,καθώς και η αναζήτηση αιτίων στις τυχόν διαφορές που μπορεί να υπάρχουν.

20

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Βιβλιογραφία        

Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος, τεύχος Β΄ http://www.ekt.gr/content/img/product/82586/22-25.pdf http://zaliosparadosi.blogspot.gr/2012/05/blog-post_04.html http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5791/3/Nimertis_Kosmop oulou%28teeapi%29.pdf http://www.pe.uth.gr/hape/images/stories/emag/vol3_2/hape114.pdf http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/2183#page/1/mode/2up http://www2.media.uoa.gr/psylab/imageup/I_nea_gennia_FinalReport.pdf http://www.greekfashion.gr/files/banners/texmedin.pdf

21

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Παράρτημα ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Χορευτική Πατριδογνωσία Θέμα: Η επαφή των εφήβων με τους παραδοσιακούς χορούς Φύλο: Αγόρι/Κορίτσι

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1.Προσωπικά σου αρέσουν οι παραδοσιακοί χοροί ; Α)Ναι Β) Όχι

2. Στην οικογένειά σου χορεύετε παραδοσιακούς χορούς ; Α) Ναι

Β) Όχι

Αν ναι, πότε ; Α) Πηγαίνουμε συχνά σε παραδοσιακά γλέντια Β)Με την πρώτη ευκαιρία Γ) Πολύ σπάνια (π.χ. σε γάμους )

3. Θεωρείς ότι οι γνώσεις σου σχετικά με τους παραδοσιακούς χορούς είναι : Α) ελάχιστες έως ανύπαρκτες Β) πολύ λίγες Γ) αρκετές Δ) πάρα πολλές

4. Τους χορούς που γνωρίζεις τους έμαθες : Α)από την οικογένειά σου 22

« Η σχέση των νέων με τους παραδοσιακούς χορούς.Η περίπτωση του ΓΕΛ Πεύκων. »

Β)σε χορευτικό σύλλογο Γ)στο σχολείο Δ) κυρίως από την οικογένειά σου αλλά και στο σχολείο 5. Θα ήθελες να τους γνωρίσεις περισσότερο ; Α)Ναι Β)Όχι Γ)Ναι, αλλά δε νομίζω ότι η περιοχή μου μού προσφέρει αυτήν τη δυνατότητα

6. Θεωρείς ότι οι παραδοσιακοί χοροί είναι : Α)ανιαροί και ασήμαντοι Β)κατάλληλοι μόνο για κορίτσια Γ)σημαντικοί αλλά όχι απαραίτητοι να τους γνωρίζει κανείς Δ)απαραίτητοι να τους γνωρίζει κανείς

Ευχαριστούμε για τη βοήθεια σας !

Τμήμα Β’6

23