36
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ
37
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΤΩΝ
ΑΠΕ
ΔΥΟ ΠΟΛΥ ΑΠΛΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
Σε μικρό χρονικό διάστημα από σήμερα η Οδηγία 2001/77/ΕΚ, η οποία αποτέλεσε καθοριστικό κείμενο για την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα είναι παρελθόν και το ίδιο θα ισχύει και για τους εθνικούς στόχους παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας που είχαν τεθεί από την οδηγία για όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης.
Κάνοντας αυτό το πρώτο διορθωτικό βήμα η πολιτεία οφείλει να προχωρήσει παρακάτω και να άρει τα τεράστια γραφειοκρατικά εμπόδια που προκύπτουν αφενός από την πολυνομία και αφετέρου από τον πολύ μεγάλο αριθμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών στη διαδικασία αδειοδότησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον ευρωπαϊκό χώρο μόνο η Ουγγαρία προβλέπει μεγαλύτερο αριθμό αρμόδιων υπηρεσιών από τις 29 που προβλέπονται από τον έλληνα νομοθέτη ύστερα και από τις τελευταίες ρυθμίσεις του Νόμου 3468/2006, ενώ σύμφωνα με την Έκθεση Progress2 ο μέσος ευρωπαϊκός όρος κυμαίνεται στις 9,5 υπηρεσίες! Ο ακόλουθος πίνακας είναι αποκαλυπτικός.
Δεν είναι λίγα άλλωστε τα έργα που τελικά δεν υλοποιούνται λόγω των τεράστιων χρονικών καθυστερήσεων. Είναι λοιπό αναγκαίο να υπάρξει άμεση αντιμετώπιση του γραφειοκρατικού αυτού φαινομένου προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Πιθανότατη λύση στο πρόβλημα του δαιδαλώδους γραφειοκρατικού συστήματος θα μπορούσε να δώσει η δημιουργία μιας υπηρεσίας μονοαπευθυντικής διαδικασίας (one-stop shop), όπως ακριβώς πρότεινε και ο αείμνηστος Γιώργος Παπαδημητρίου ήδη από το 2004, η οποία μέσω του κυρίαρχου συντονιστικού τους ρόλου θα είναι σε θέση να μειώσει τις σημαντικές διοικητικές δυσλειτουργίες και να συμβάλει σημαντικά στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναδιαμορφώνοντας το αδειοδοτική διαδικασία ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας.
Μέσος όρος υπηρεσιών που εμπλέκονται στην (αρμόδιες υπηρεσίες ανά χώρα και ανά κατηγορία πηγής ενέργειας)
Ο εθνικός μας – μη δεσμευτικός - στόχος για 20,1% ανανεώσιμης ενέργειας έως το 2010 θα αντικατασταθεί από τον στόχο 29% (περίπου 9500MW προερχόμενα από όλες τις ΑΠΕ αλλά κυρίως τα αιολικά πάρκα και τις εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών) έως το 2020. Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κάθε έλληνας πολίτης οι δύο βασικές πηγές ενέργειας που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στους στόχους αυτούς δεν είναι άλλες από την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, μιας και αυτές αφθονούν στη χώρα η οποία έχει ηλιοφάνεια στην πλειοψηφία των ημερών του ημερολογιακού έτους και άνεμο τόσο . Για την επίτευξη, λοιπόν, αυτών των στόχων ο νομοθέτης προέβη στο παρελθόν στις απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις που διέπουν το πλαίσιο αδειοδότησης των έργων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (βλ. νόμους 2244/1994, 2773/1999, 2944/2001, 3426/2005, 3468/2006) αλλά και στην υιοθέτηση, επίσης, ειδικών οικονομικών μηχανισμών μέσω τόσο του Αναπτυξιακού Νόμου αλλά και των ειδικότερων νόμων για τις ΑΠΕ (ενίσχυση επενδύσεων, ειδικές τιμές για το παραγόμενο ρεύμα) προκειμένου να ενισχύσει τις επενδύσεις και να προωθήσει αυτή τη μορφή ενεργειακής παραγωγής στη χώρα. Δυστυχώς όμως παρά τις προσπάθειες απέχουμε πολύ από τους εθνικούς στόχους. Παράγουμε ελάχιστη ανανεώσιμη ενέργεια συνολικά, καθώς τα φωτοβολταϊκά συνεισφέρουν ελάχιστα, ενώ η παραγωγή αιολικής ενέργειας περιορίζεται στα 985MW!!! Επομένως, στην ουσία η ισχύουσα νομοθεσία δε λαμβάνει τα κατάλληλα για την προώθηση τους μέτρα. Τι ευθύνεται για αυτήν τη ζοφερή εικόνα; Προτού δοθούν κάποιες απαντήσεις οφείλω να διευκρινίσω ότι ο ρόλος της κοινωνίας δεν εξετάζεται εδώ.
Έτσι, λοιπόν, η παραπάνω εικόνα μπορεί να ερμηνευθεί κυρίως λόγω δύο βασικών παραγόντων, την πολυνομία και την τεράστια γραφειοκρατία. Η πολυνομία ως πρώτη αιτία του κακού προκύπτει από την πληθώρα νόμων, υπουργικών αποφάσεων, προεδρικών διαταγμάτων κ.λ.π. που έχουν εκδοθεί κατά καιρούς και ρυθμίζουν τη διαδικασία αδειοδότησης των έργων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα με απαντήσεις φορέων κατά τη διεξαγωγή της Έκθεσης Progress1 το 2008 μόνο το 50% των ενδιαφερομένων για επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δηλώνουν πως γνωρίζουν την απαραίτητη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουν για την αδειοδότηση των έργων τους. Αυτό το γεγονός είναι αποτέλεσμα κυρίως της διάσπαρτης και ογκώδους νομοθεσίας. Συνεπώς ο τεράστιος αυτός όγκος κανονιστικών κειμένων, προκαλεί ποικίλα προβλήματα στους επενδυτές οι οποίοι καλούνται να δοκιμάσουν τα όρια της φαντασίας τους προκειμένου να μπορέσουν να κατανοήσουν το πλαίσιο αδειοδότησης που προκύπτει. Η λύση στο πρόβλημα της πολυνομίας είναι σχετικά εύκολα υλοποιήσιμη, έχει ήδη προβλεφθεί από τον νομοθέτη και δεν είναι άλλη από την κωδικοποίηση της νομοθεσίας. Κατά τις προβλέψεις του άρθρου 23 του Νόμου 3468/2006 η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, με την συμπερίληψη σε ενιαίο κείμενο όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών που οφείλουν να κατατεθούν κατά την αδειοδότηση αλλά και όλων των υπηρεσιών που καλούνται να αποφασίσουν ή να γνωμοδοτήσουν κατά την ίδια διαδικασία, μπορεί να περιορίσει σημαντικά τα διοικητικά βάρη για τους επενδυτές στον τομέα αυτό.
1 Progress, Promotion and Growth of Renewable Energy Sources and Systems, Final Report, Utrecht, March 2008, σελ. 71.
Πηγή: Έκθεση Progress - Final Report 2008 Είναι προφανές πως όταν σε μία διοικητική διαδικασία εμπλέκονται πολλοί φορείς τότε η διεκπεραίωση των απαραίτητων ενεργειών θα συναντά πολλά εμπόδια με αποτέλεσμα οι χρονοβόρες διαδικασίες να λειτουργούν ως αντικίνητρα σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία. Όπως άλλωστε διατυπώνεται και από τις θεωρίες των δημόσιων πολιτικών όσο περισσότεροι οι κρίκοι της αλυσίδας και οι εξαρτήσεις ανάμεσα σε διοικητικές υπηρεσίες τόσο πιο πιθανό είναι να εμφανιστούν φαινόμενα ελλείμματος υλοποίησης των δημόσιων πολιτικών. Ως συνέπεια των παραπάνω δεδομένων, ο χρόνος αδειοδότησης των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα φτάνει περίπου τα 2,5 χρόνια ματαιώνοντας έτσι τις ελπίδες για υλοποίηση των εθνικών στόχων στο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με την έρευνα Progress οι αρχές που κρίνεται ότι προκαλούν τις περισσότερες καθυστερήσεις είναι η ΡΑΕ, ο ΔΕΣΜΗΕ, οι Υπηρεσίες Δασών, το ΥΠΕΧΩΔΕ, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες (εμπλέκονται στην πολεοδομική αδειοδότηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και άδεια εγκατάστασης), ο ΕΟΤ και οι δημοτικές αρχές με τις οποίες προκύπτουν συγκρούσεις επί των δικαιωμάτων κτήσης μίας εδαφικής περιοχής. Το δαιδαλώδες γραφειοκρατικό σύστημα αδειοδότησης διαμορφώνει ένα μάλλον ανασφαλές περιβάλλον για επενδύσεις όχι μόνο στον τομέα της αιολικής ενέργειας αλλά συνολικά στον τομέα των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών. Είναι ένα σύστημα με τεράστιες διοικητικές εξαρτήσεις που δεν εξυπηρετούν την ομαλή υλοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού (με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτός υπάρχει) και που αλλοιώνουν την ουσία των νομοθετικών ρυθμίσεων που δεν είναι άλλη από την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το σύστημα αυτό όπως διαμορφώνεται σήμερα θέτει εν αμφιβόλω την βιωσιμότητα των ενεργειακών έργων αυξάνοντας το επενδυτικό ρίσκο. 2 Όπ.π.: σελ. 67
Πιο συγκεκριμένα, η ίδρυση ενός Ενιαίου Φορέα Διαχείρισης ΑΠΕ θα μπορούσε να αποτελέσει την μια και μοναδική υπηρεσία αρμόδια για την ολοκλήρωση της αδειοδοτικής διαδικασίας των έργων ΑΠΕ. Αυτός ο φορέας θα είναι καταρχήν αρμόδιος για την συλλογή όλων των απαραίτητων δικαιολογητικών και τη συμπλήρωση του φακέλου από τους ενδιαφερόμενους. Ακολούθως θα είναι αρμόδιος για τον συντονισμό όλων των υπηρεσιών που καλούνται να γνωμοδοτήσουν ή να αποφασίσουν σύμφωνα με το περιεχόμενο του φακέλου. Σημαντική αρμοδιότητα του θα είναι επίσης και η παρακολούθηση όλων των προβλεπόμενων προθεσμιών προκειμένου να μην ακυρώνονται τα έργα λόγω υπερβολικών χρονικών καθυστερήσεων.
Αυτός ο φορέας θα πρέπει , επίσης, να διαθέτει ειδική διεύθυνση επενδύσεων στην οποία θα μπορούν να απευθύνονται οι ενδιαφερόμενοι για την χρηματοδότηση ή την οικονομική ενίσχυση των έργων τους χωρίς να απαιτείται η εμπλοκή της Υπηρεσίας Ιδιωτικών Επενδύσεων του Υπουργείου Οικονομικών (μιας και αυτή ασχολείται με όλες γενικά τις ιδιωτικές επενδύσεις). Επιπροσθέτως, ο Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης των ΑΠΕ θα πρέπει να δίνει βασική προτεραιότητα σε μικρά και μεσαίου μεγέθους έργα (τέτοιου μεγέθους έργα είναι πιο πιθανό να γίνονται αποδεκτά από τις τοπικές κοινωνίες) ιδίως όταν αυτά αποτελούν ατομική ή δημοτική επένδυση. Θα ήταν επίσης ευκταίο σε συνεργασία με το ΚΑΠΕ να παρέχεται και η κατάλληλη επιστημονική βοήθεια σε αυτά τα έργα (εκπόνηση μετρήσεων και μελετών). Ολοκληρώνοντας τώρα την διατύπωση και αυτής της λύσης τονίζεται ότι αυτός ο Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης ΑΠΕ δεν είναι αναγκαίο να προκύψει εκ του μηδενός. Αντιθέτων, υπάρχουν δομές όπως η ΡΑΕ ή η Διεύθυνση Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας του Υπουργείου Ανάπτυξης που θα μπορούσαν να οργανωθούν εκ νέου και να αναλάβουν αυτόν τον καθοριστικό ρόλο. Οι λύσεις που προτάθηκαν εδώ είναι σχετικά εύκολα υλοποιήσιμες, αυτό όμως δεν τις καθιστά και αυτομάτως επιτυχημένες. Αντιθέτως, η πολιτεία οφείλει να κάτσει στο ίδιο τραπέζι με τους ενδιαφερόμενους και να ακούσει τα προβλήματα τους και στη συνέχεια να προβεί στις απαραίτητες ρυθμίσεις. Με το να κωφεύει και να κάνει αόριστες εξαγγελίες δεν πετυχαίνει τίποτα εκτός από την υποθήκευση του ενεργειακού και περιβαλλοντικού μέλλοντος της χώρας. Απαιτείται πολιτική βούληση και όχι φαντασία!