Κώδικες & Κλειδιά
Ελενα Μαρίνου
11 Φεβρουαρίου - 4 Μαρτίου 2016
Διάλογος με Ελληνες Καλλιτέχνες της αποκαλούμενης “γενιάς του ’60"
Γκαλερί ΤΕΧΝΟΧΩΡΟΣ
Θεωρητικό πλαίσιο Επιλέγοντας ως συνομιλητές μου Ελληνες καλλιτέχνες της διασποράς από τη “γενιά του ΄60”, επιχείρησα να συνδιαλλαγώ εικαστικά με τους: Ναυσικά Πάστρα, Αλέξη Ακριθάκη, Βλάση Κανιάρη, Νίκο Κεσσανλή, Δανιήλ Παναγόπουλο, (Δημήτρη) Μίμη Κοντό, Μιχάλη Κατζουράκη, Παντελή Ξαγοράρη, Κωνσταντίνο Ξενάκη, Παύλο Διονυσόπουλο και Κώστα Τσόκλη. Οι εικαστικοί προβληματισμοί του κάθε ενός από αυτούς τους καλλιτέχνες, πυροδότησαν το ύφος και τη μορφολογία των δικών μου σχολίων στο έργο τους. Αναζήτησα την υλική και εννοιολογική συνάφεια, αφουγκραζόμενη τα μηνύματα του σημερινού εικαστικού ιδιώματος, χωρίς να κόψω τον ομφάλιο λώρο που με έδεσε μαζί τους. Αναπόφευκτα, βρέθηκα αντιμέτωπη με συγκλίσεις, αποκλίσεις και συγκρούσεις που εμφανίστηκαν καθώς οι δυσκολίες της δεκαετίας του ’60 και των αρχών του ’70 και το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι καλλιτέχνες αυτοί εκφράστηκαν, ήρθαν, για διαφορετικούς λόγους, να ακουμπήσουν πάνω σε αυτές της σύγχρονης ζωής. Η χρήση των QR Codes, εκτός από μια κριτική στάση απέναντι στα νέα εργαλεία της διαφήμισης που αυξάνουν τις πωλήσεις και στοχεύουν στην κατάργηση του «ενδιάμεσου», αποτελούν την εννοιολογική και μορφολογική βάση των εικόνων μου. Η συστημική δομή του κώδικα, παρέχει τη δυνατότητα άπειρων και μοναδικών συνδυασμών ασπρόμαυρων τετραγώνων, που αντιστοιχούν σε λέξεις τις οποίες έχω προκαθορίσει. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι οι τίτλοι έργων των παραπάνω καλλιτεχνών και links ιστοσελίδων που έχω δημιουργήσει στο διαδίκτυο, προκαλώντας τη διάδραση. Επιμένω στη σχέση της εικόνας (του έργου τέχνης) με το θεατή, μέσα από την αρχή της ζωγραφικότητας, εντάσσοντας όμως τη διαδραστική συμμετοχή του θεατή στο διάβασμα του έργου. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν καταργώ τον «ενδιάμεσο» αλλά είναι αυτός ακριβώς που διατηρεί το δικαίωμα επιλογής της θέασης καθώς και την ελευθερία εύρεσης των κλειδιών αποκωδικοποίησης των υποκειμενικών αναφορών του. Μια παράλογη ίσως σύνθεση που προσδίδει όμως στη νέα εικόνα, τη δική μου, ένα νόημα που επιτρέπει να διατηρηθεί η ενότητα του συλλογισμού.
Ελενα Μαρίνου - Κοιτώντας πίσω βλέπεις καλύτερα μπροστά Η τέχνη είναι τρέλλα χωρίς αρρώστια. Γιώργος Λάππας
Αν υπάρχει ένα έλλειμμα και μάλιστα ένα έλλειμμα πολύ σοβαρό στη σύγχρονη ελληνική δημιουργία, αυτό σχετίζεται με την ανυπαρξία της ιστορικής μνήμης και της συνείδησης της συνέχειας παρότι αυτή η συνέχεια παντού και πάντα διέπει και οργανώνει τα καλλιτεχνικά φαινόμενα. Ισως αυτό να οφείλεται στον πτωχοπροδρομισμό ή στον αρχοντοχωριατισμό που στιγματίζει την μικρή ιστορία της εγχώριας τέχνης μας. Δηλαδή, ότι θα θέλαμε να είμαστε κέντρο και γι’ αυτό δεν συμβιβαζόμαστε με την ιδέα της περιφέρειας. Με άλλα λόγια, διαπιστώνεται στα δρώμενα της τέχνης ένας ιδιότυπος αυτισμός ο οποίος εγκλωβίζει τον καλλιτέχνη αποκλειστικά στο έργο του, εμποδίζοντάς τον να κοιτάξει γύρω του και λίγο προς τα πίσω, μήπως και μπορέσει να δει, καθαρότερα και μονιμότερα, εμπρός. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, π.χ. στην προβληματική παιδεία που παρέχεται εν γένει σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα στις Σχολές Καλών Τεχνών (η τέχνη, δηλαδή η αυτοέκφραση είναι πάντοτε το πιο οχληρό και γι’ αυτό το πιο δύσκολο «μάθημα»). Οπως επίσης είναι εγγενές χαρακτηριστικό κάθε γενιάς να στηρίζει την ύπαρξή της στην πατροκτονία των τυπικών αλλά και των ουσιαστικών δασκάλων της. Δηλαδή υπάρχουμε επειδή διαγράφουμε τους προηγούμενους. Κάτι τέτοιο, αυτός ο αισθητικός κανιβαλισμός, συχνά αποτελεί modus vivendi για τους καλλιτέχνες, τουλάχιστον για τους πιο ανασφαλείς από αυτούς. Προσωπικά μιλώντας, ξεκίνησα την καριέρα μου τη δεκαετία του ’80 παρατηρώντας και μελετώντας το πώς η γενιά του ’60 απομυθοποιούσε τη γενιά του ’30 και ιδιαίτερα τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Σπύρο Βασιλείου. Επρεπε να γνωρίσω τον Βλάση Κανιάρη, μαθητή και συνεργάτη του Τσαρούχη αλλά και του Μόραλη, για να συμφιλιωθώ με την ιδέα ότι η ελληνικότητα της γενιάς του ’30 δεν ήταν κατ’ ανάγκην αντίθετη με τον διεθνισμό της γενιάς του ’60. Πρόσφατα, ο Δημήτρης Αληθεινός, -ο οποίος μαζί με τον αδόκητα χαμένο Γιώργο Λάππα, το Νίκο Μπάϊκα, την Διοχάντη, τον Νίκο Αλεξίου, τον Γιώργο Ξένο και τον Αγγελο Παπαδημητρίου συγκροτεί την dream team της γενιάς μου-, οργάνωσε ως επιμελητής μια σειρά εκθέσεων σε έναν μικρό χώρο στην στουςκδξφάδξ΄
οδό Μηλιώνη, το «Οπλοστάσιο Τέχνης», μόνο και μόνο για να θυμίσει στους νεότερους μερικούς πολύ σημαντικούς προγόνους, άδικα λησμονημένους, όπως π. χ ο Γιώργος Τούγιας, ο Βασίλης Σκυλάκος και η Φούλα Σακέλλη. Για όλους αυτούς τους λόγους, αποτέλεσε για μένα μία πολύ ευχάριστη έκπληξη η έκθεση- πρόταση της Ελενας Μαρίνου η οποία συνομιλεί άμεσα με τους εικαστικούς της προγόνους και τα έργα τους, δημιουργώντας έτσι ένα καινούριο έργο, προϊόν μαθητείας αλλά και έμπνευσης, έρευνας αλλά και αναστοχασμού. Τίποτε πιο παρήγορο! Μία καλλιτέχνις του σήμερα που αναγνωρίζει ότι η γενιά του ’60 συγκροτεί ένα σώμα ιστορίας εκπροσωπώντας διεθνώς τον ελληνικό μοντερνισμό και που προσεγγίζει τη δημιουργία αυτής της γενιάς και αυτής της εποχής, όχι φολκλορικά ή επετειακά, δηλαδή μυθοποιητικά, αλλά με μια αυστηρή μέθοδο εργασίας. Τόσο για να συμπορευθεί όσο και να διαφοροποιηθεί. Κυρίως για να κατανοήσει. Αντιμετωπίζοντας τη τέχνη όχι ως συναισθηματικό παραλήρημα αλλά ως διαδικασία μεθόδου, μαθητείας και ένδον προβολής. Το ξαναλέμε: Κοιτώντας κανείς πίσω βλέπει καλύτερα μπροστά. Πιο συγκεκριμένα τα έργα της Ελενας Μαρίνου αποτελούν γοητευτικά υβρίδια που σχολιάζουν με τα όπλα του μοντερνισμού το σημερινό καθεστώς του μεταμοντέρνου. Προσωπικό της ύφος είναι η απάρνηση του προσωπικού ύφους, δηλαδή του ego του καλλιτέχνη, προς όφελος τόσο της ιστορίας όσο και της συλλογικής μας μνήμης η οποία πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί χωρίς παραμορφωτικούς φακούς. Τα έργα της είναι έξυπνα επειδή δεν είναι εξυπνακίστικα και είναι ευαίσθητα επειδή δεν υποκρίνονται καμία αυθεντία. Η έκθεση γενικότερα με τον διττό της χαρακτήρα, έτσι καθώς τα έργα της «μαθήτριας» τίθενται δίπλα στις συνθέσεις των «δασκάλων», είναι ταυτόχρονα παιδαγωγική και διασκεδαστική. Και μάλιστα με την αρχαία σημασία της λέξης «διασκέδαση». Διασκορπίζοντας φόβους και ανασφάλειες. Επαναξιοποιώντας παλαιότερους αλλά όχι γερασμένους κώδικες, αρχαία αλλά όχι άχρηστα κλειδιά. Εχουμε με την παρούσα έκθεση υλοποιημένο ένα μικρό μουσείο- γέφυρα με τη γενιά του ’60, αυτήν ακριβώς την κρίσιμη στιγμή της κρίσης τόσο του τόπου όσο και των
όσο και των μουσείων τα οποία όφειλε ο τόπος να δημιουργήσει αλλά ως αυτήν τη στιγμή αδυνατεί να πραγματοποιήσει. Η Ελενα Μαρίνου με την ενότητα των έργων «Κώδικες και Κλειδιά», προχωρά άμεσα σε μια συμφιλιωτική χειρονομία προς το παρελθόν της νεοελληνικής τέχνης, ενώ έμμεσα καταγγέλλει τη βλακώδη διαμάχη που σοβεί για δεκαετίες ανάμεσα στους (θεωρούμενους ως) κριτικούς και τους (θεωρούμενους ως) καλλιτέχνες. Οσοι επωμίζονται το βάρος της θεωρίας, καταγγέλλονται από την αντίπερα όχθη των σημαιοφόρων της καλλιτεχνικής πράξης, του αυθορμητισμού, του συναισθήματος κλπ. ως εγκεφαλικοί και απροσδιόνυσοι. Αυτό το θέατρο που θέλει τους θεωρητικούς και τους κριτικούς τέχνης a priori εχθρούς των καλλιτεχνών και του ταλέντου που μόνο αυτοί, σχεδόν μεταφυσικά, διαθέτουν, είναι και ξεπερασμένο και παλαιομοδίτικο. Αντίθετα, η Ελενα Μαρίνου, έχοντας μελετήσει το δοκίμιο του Οσκαρ Ουάιλντ «Ο κριτικός ως καλλιτέχνης», φοράει την τήβεννο του θεωρητικού, όχι για να κρύψει αλλά, αντιθέτως, για να αποκαλύψει τη λερωμένη και, παρ’ όλα αυτά, λαμπερή ποδιά του καλλιτέχνη. Και πράττει άριστα.
Μάνος Στεφανίδης 26/ 1/ 2016
Ναυσικά Πάστρα
“Αναλογικά” / Διάλογος με τη Ναυσικά Πάστρα, Ελενα Μαρίνου Ξυλομπογιά, μολύβι, ακρυλικό και ξύλα επικολλημένα σε ξύλο, 60Χ60cm, 2016
“Σχέσεις - Ρυθμοί”, Ναυσικά Πάστρα, 1988 Ξύλο Oregon pine, 141X20,25X9,09cm
Αλέξης Ακριθάκης
“Τσίκι - Τσίκι” / Διάλογος με τον Αλέξη Ακριθάκη, Ελενα Μαρίνου Ακρυλικά και μελάνι σε ξύλο, 60Χ60cm, 2013
“Χωρίς τίτλο”, Αλέξης Ακριθάκης, 1969 Μελάνι και gouache σε χαρτί, 50X68cm
Βλάσης Κανιάρης
“Χώρος στο Χώρο” / Διάλογος με τον Βλάση Κανιάρη, Ελενα Μαρίνου Χαρτί (πωλητήρια, ενοικιαστήρια), γυψόγαζα, ακρυλικά, συρματόπλεγμα σε ξύλο, 60Χ60cm, 2013
Χώρος μέσα στο χώρο”, Βλάσης Κανιάρης, 1960 Συρματόπλεγμα, γύψος, ύφασμα, ξύλο, 45X66X5cm
Νίκος Κεσσανλής
“Le grand geste blanc ” (Η μεγάλη λευκή χειρονομία) / Διάλογος με τον Νίκο Κεσσανλή, Ελενα Μαρίνου Ψηφιακή εκτύπωση σε ύφασμα, λάδια και ακρυλικά σε ξύλο, 60Χ60cm, 2013
“Καμμένη γη”, Νίκος Κεσσανλής, 1982 Μικτή τεχνική, 200X200cm
Δανιήλ Παναγόπουλος
“Το μαύρο κουτί” / Διάλογος με τον Δανιήλ, Ελενα Μαρίνου Χαρτί οντουλέ και ακρυλικά σε ξύλο, 60Χ60cm, 2013
“Χωρίς τίτλο”, Δανιήλ, 1974 Χαρακτικό, 70X53cm
(Δημήτρης) Μίμης Κοντός
“Roman Pictural 1968 ” / Διάλογος με τον Μίμη Κοντό, Ελενα Μαρίνου Μελάνι και μολύβι σε ξύλο, 60Χ60cm, 2013
“Παιχνίδι για μεγάλα παιδιά”, Μίμης Κοντός, 1965 13 ξύλινοι κύβοι ζωγραφισμένοι με μελάνι, 10X10X10cm έκαστος
Μιχάλης Κατζουράκης
“Χωρίς τίτλο” / Διάλογος με τον Μιχάλη Κατζουράκη, Ελενα Μαρίνου Ακρυλικό μελάνι, ακρυλικά, ακουαρέλλες, ξύλα, γυαλόχαρτο σε ξύλο, 60Χ60cm, 2014
“Παράθυρα Προσφυγικά 11”, Μιχάλης Κατζουράκης, 2009 Μικτή τεχνική, 70X52,5cm
Παντελής Ξαγοράρης
“Μετασχηματισμοί” / Διάλογος με τον Παντελή Ξαγοράρη, Ελενα Μαρίνου Video 02:00, 2013 (τεχνική επεξεργασία, Μπάμπης Βενετόπουλος) https://vimeo.com/96588915
“Χωρίς τίτλο”, Παντελής Ξαγοράρης, 1974 Ψηφιακή εκτύπωση σε χαρτί, 114X35cm
Κωνσταντίνος Ξενάκης
“Σημεία Κώδικες” / Διάλογος με τον Κωνσταντίνο Ξενάκη, Ελενα Μαρίνου Επιλογή και επεξεργασία tags, εκτύπωση σε χαρτί και επικόλληση σε ξύλο, 60X60, 2014
“Road’s Codes and symbols of organisation chart”, Κωνσταντίνος Ξενάκης, 1971 Gouache σε χαρτί, 89X60,5cm
Παύλος Διονυσόπουλος
“Prospectus massicotées ” / Διάλογος με τον Παύλο, Ελενα Μαρίνου Προσπέκτους δρόμου (flyers), τεχνική frottage, κατασκευή επικολλημένη σε μακετόχαρτο και σε ξύλο, 60X60, 2014
“Shirt”, Παύλος, 1970 Μικτή τεχνική, 87X61cm
“Tie”, Παύλος, 1970 Χαρτί, plexiglass
Κώστας Τσόκλης
“600 20 5 Κύβοι” I / Διάλογος με τον Κώστα Τσόκλη, Ελενα Μαρίνου Ακρυλικά και λάδια σε ξύλο, 60X60, 2014
“600 20 5 Κύβοι” II / Διάλογος με τον Κώστα Τσόκλη, Ελενα Μαρίνου Ξύλινη κατασκευή και ακρυλικά, 60X60X42, 2014
“Χωρίς τίτλο”, Κώστας Τσόκλης, 1970 Μικτή τεχνική, 40X82X12cm
Βιογραφικό Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των σπουδών μου στη Γραφιστική και Διακόσμηση Εσωτερικών χώρων του Α.Τ.Ε.Σ. (Αθηναϊκό Τεχνολογικό Επιμορφωτικό Σπουδαστήριο), από το 1990 έως το 1993, εργάστηκα ιδιωτικά στο χώρο της διαφήμισης ιδρύοντας Δημιουργικό γραφείο (’94-’03) και στη συνέχεια σε πολυεθνικές Διαφημιστικές εταιρίες (’03-’09). Το 2009 ξεκίνησα τις σπουδές μου στη Σχολή Καλών Τεχνών, στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το οποίο αποφοίτησα με άριστα το 2014, από το εργαστήριο του Ι. Φωκά. Το διάστημα 2014-2015, παρακολούθησα μαθήματα φιλοσοφίας, αισθητικής και φιλοσοφίας των μέσων, στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, με διδάσκοντες τον Τάκη Κουμπή και τον Δημήτρη Γκινοσάτη, μαθήματα τα οποία διδάσκονται στα πλαίσια των μεταπτυχιακών προγραμμάτων της σχολής. Την ίδια περίοδο, παρακολούθησα το πρώτο ακαδημαϊκό εξάμηνο του εργαστηρίου της Γυψοτεχνίας, με διδάσκοντα τον Μάρκο Γεωργιλάκη. Το 2015, συνέχισα τις σπουδές μου στο Ελληνο-Γαλλικό Μεταπτυχιακό πρόγραμμα της ΑΣΚΤ & Paris VIII, “Τέχνη, Εικονική πραγματικότητα και πολυχρηστικά συστήματα καλλιτεχνικής έκφρασης”. Ατομική Εκθεση: 2016, Γκαλερί Τεχνοχώρος, 11.2. - 4.3.2016, Αθήνα, Κείμενο και επιμέλεια Μάνος Στεφανίδης Συμμετοχή σε ομαδικέs εκθέσειs: 2016, Ανθρωπογραφές, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα (κατάλογος) 2016, 1η Art-Thessaloniki International Contemporary Art Fair, Open Art Lab Helexpo, Θεσσαλονίκη, Καλλιτεχνικός Διευθυντής Παντελής Τσάτσης, επιμέλεια Χάρης Σαββόπουλος 2015, TIAF LONDON 2015, Αγγλία 2015, Art-Athina 2015, Κλειστό γήπεδο Π. Φαλήρου (περίπτερο Β5, γκαλερί Τεχνοχώρος), Αθήνα (κατάλογος) 2015, Default5, Μουσείου Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα, Βόλος 2015, Preadexhibition, Γκαλερί Τεχνοχώρος & Φωτόλιο - Τύπικον, Αθήνα (κατάλογος), επιμέλεια Λουϊζα Καραπιδάκη 2014, In Art, Γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου, Θεσσαλονίκη 2014, The Rem-Brand Name project, Γκαλερί Τεχνοχώρος, Αθήνα
2014, New Babylon Revisited, Αθήνα (συμμετοχή στην ομάδα Enclosures of new Athens - υπεύθυνος ομάδας Oliver Schultz, University of Leuphana, Γερμανία) 2014, Default4, Μπενσουσάν Χαν, Θεσσαλονίκη 2014, Εκθεση αποφοίτων, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2013, Inspire Festival 2013 Metamorphosis, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη (κατάλογοs) (ιδιοκτησία Μουσείου) 2013, Rooms 2013 Kappatos Gallery, Αθήνα (κατάλογοs), επιμέλεια Χάρης Σαββόπουλος 2012, Transform 2012, Pandora’s Box, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονηs Τέχνηs, Θεσσαλονίκη 2012, 11th International Miniature Exhibition, Σερβία (κατάλογοs) 2011, Ulus Etching Exhibition, Σερβία (κατάλογοs) 2011, Beethoven meets Goya, Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών, Θεσσαλονίκη
Θερμές ευχαριστίες στους: Μιχάλη Κατζουράκη Κωνσταντίνο Ξενάκη Εμμανουήλ Μαυρομμάτη Φώφη Ακριθάκη Βαγγελιώ Κοντού Οικογένεια Κανιάρη Μουσείο Βορρέ Γιώργο Μπούτλα Πέτρο Δουμά - Χαλκούση για την υποστήριξη και διάθεση των έργων από τις συλλογές τους στη γκαλερί, για την πραγματοποίηση της έκθεσης. TECHNOHOROS art gallery Λεμπέση 4 - Ακρόπολη - Αθήνα www.technohoros.org / info@technohoros.org
Επιμέλεια: Μάνος Στεφανίδης, Ηλέκτρα Δουμά E-catalogue Design: Ελενα Μαρίνου Φωτογραφίες: Ελενα Μαρίνου Κείμενο: Μάνος Στεφανίδης
elenamarinou.weebly.com / marstael2004@yahoo.gr
PR Sponsors
Opening Sponsor
2016, Ελενα Μαρίνου Αναπαραγωγή ή χρήση όλου ή μέρους του περιεχομένου του παρόντος καταλόγου μπορεί να γίνει αναφέροντας την πηγή