Themata nea elliniki glossa 2015

ΓΤΜΝΑ΢ΙΟ Μάθημα :

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ημερομηνία :

18ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΕΙ΢ΗΓΗΣΗ΢ :

ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΤΠΟΣΡΟΥΙΕ΢ ΢ΦΟΛΙΚΟΤ ΕΣΟΤ΢ 2015-2016 ΓΡΑΠΣΗ ΕΞΕΣΑ΢Η ΘΕΜΑΣΑ Κείμενο Γιώργου Θεοτοκά Λεωνής Ἀπό τεσσάρω χρονῶ ζωγράφιζε, ἴσωςκαὶπιὸπρίν. Ἡ μεγάλη μανία του εἴτανε, ὅπουεὕρισκεμιὰἄσπρη κόλλα, νὰτὴ γεμίζει ζωγραφιές. Ὅταν εἴτανε πολύ μικρός ζωγράφιζε ὅλο μασκαράδες καὶ παιχνίδια. Ὕστερα βάλθηκε νὰ φτιάνει στρατιῶτες, παπάδες, ζῶα, σπίτια, βαπόρια. Σὰνἄρχιζε, δὲνἤξερε κι ὁ ἴδιος τί ἤθελενὰ κάμει, μὰσιγὰ-σιγὰ γινότανε μιὰὁλόκληρηἱστορία. Οἱζωγραφιὲςμιλοῦσαν, περπατοῦσαν, ἡ μιὰκαλοῦσετὴνἄλλη, εἴτανε σὰντὰ παραμύθια τῆςγιαγιᾶςποὺδὲνεἴχανε τελειωμό. Καμιὰφορὰἔφτιανε κι ἕνα γαϊδούρι ποὺπερπατοῦσεστὰ κεραμίδια ἑνὸςσπιτιοῦ ἤ μιὰχοντρὴ γυναίκα ποὺπετοῦσεστὸνοὐρανὸσὰν μπαλόνι –αὐτάγιὰνὰ γελάσει. Ὅταντὸν πήγαιναν σ' ἕνα ξένο σπίτι καὶἔκανεἀταξίες, τοῦἔδινανμιὰ κόλλα χαρτὶ κι ἕνα μολύβι, καὶτὸν κάθιζαν σὲμιὰγωνιὰκαὶ τότε πιὰδὲνἐνοχλοῦσε κανέναν. Στὸ δρόμο, πάλι, σὰνἔβλεπεἕνα μεγάλο ἄσπροτοῖχο, σταματοῦσεκαὶσυλλογιζότανε τί ὡραῖαποὺθὰ εἴτανε ἄνμποροῦσενὰτὸν γεμίσει ἀνθρώπουςκαὶ δέντρα καὶἱστορίες. Ὁ τοῖχοςτὸντραβοῦσε, ὁ Λεωνὴς γυρνοῦσεκαὶτὸνἔβλεπε, ἤθελενὰμποροῦσενὰτὸνἔπαιρνε μαζί του. Συλλογιζότανε τότε πὼςθὰἔπρεπενὰζωγραφιστοῦνὅλοιοἱτοῖχοιτῆς Πόλης, τὰ σπίτια, οἱἐκκλησίες, οἱ μαντρότοιχοι, τὰ τζαμιά, τὰ παλάτια, ὅλανὰζωγραφιστοῦνἀπὸ πάνω ἴσαμε κάτω καὶνὰεἶναι κάθε δρόμος σὰνἕναἀνοιχτό βιβλίο γεμάτο ὡραῖες, χρωματιστές εἰκόνες. Ἤξερεπὼςαὐτὸδὲνμποροῦσενὰ γίνει, μὰτοῦἄρεζενὰτὰ συλλογίζεται. [...] Ὕστεραἔπαιζε πολλή ὥραμὲτὰ μολυβένια στρατιωτάκια κι εἴτανε πάλι ὁλόκληρεςἱστορίες, πόλεμοι, πολιορκίες, κατασκοπίες, τουφεκισμοί. Στὸ τέλος γινότανε μεγάλη παρέ-λασημὲσημαῖες ἐπὶ κεφαλῆς, νικητές καὶ νικημένοι στὴνἴδια γραμμή. *...+ Ὁ Λεωνής εἶταν ὁ ἀρχιστράτηγος, εἶχετὸγενικὸ πρόσταγμα. Φοροῦσετὴν περικεφαλαία του καὶτὸ σπαθί του, ἔπαιζε τύμπανο κι ἔκανε κι αὐτὸς παρέλαση γύρω στὴν κάμαρα. Εἴτανε καὶ κάμποσα στρα-τιωτάκιαποὺτοὺςεἶχε πέσει τὸ κεφάλι τους κι ἔμπαιναν κι αὐτὰστὴγραμμὴ κιεἴτανε πολὺἀστεῖονὰτὰ βλέπεις νὰ κάνουν παρέλαση μὲ δίχως κεφάλι. Ὅλοἀστεῖα πράγματα συνέ-βαιναν. Ἄλλοτε πάλι ξεφύλλιζε τὸ μεγάλο βιβλίο μὲτὰ ποιήματα. Εἶταν ἕναχοντρὸ βιβλίο μὲ κόκκινο ξώφυλλο, στολισμένο μὲχρυσὰ σχέδια, ποὺ λεγότανε Ἀνθολογία. Μέσα 1 από 6

εἶχεδιάφορους ὑπότιτλους: θρησκευτικὰ ποιήματα, πατριωτικὰ, βακχικὰ, ερωτικά... Τὰθρησκευ-τικὰκαὶτὰπατριωτικὰ ὁ Λεωνὴς ἀπάνω - κάτω ἤξερε τί σήμαιναν. Τὰβακχικὰ ρώτησε καὶτοῦἐξήγησαν. Τὰἐρωτικὰ ρώτησε, μὰδὲντοῦἔδωσανκαθαρὲςἐξηγήσεις, μόνο κάτι μασημένα λόγια καὶ κοροϊδίες. Γι'αὐτὸ μιὰ μέρα πῆγεστὴγιαγιὰκαὶτῆςκαυχήθηκεπὼςἤξερεἕνασωρὸ ποιήματα καὶὅταν ἡ γιαγιὰ ρώτησε: “Τί ποιήματα;” ὁ Λεωνὴς ἀποκρίθηκε: “Ἐρωτικὰ ποιήματα”, κι αὐτὸτὸεἶπεἀπὸπονηριὰγιὰνὰ πάρει λόγια. Μὰ ἡ γιαγιὰ φόρεσε τὰ γυαλιά της, τὸν κοίταξε μὲςτὰ μάτια καὶτὸν ρώτησε: “Τὶθὰπεῖἐρωτικὰ ποιήματα;” κι ὁ Λεωνὴς δὲνἤξερεκαὶ καταντράπηκε ποὺπροδόθηκε ἔτσι ἡ πονηριά του. Τότε ἡ γιαγιὰτοῦεἶπε: “Νὰμὴντὸλὲςαὐτὸγιατὶδὲνεἶναιτῆςἡλικίας σου”. Ὁ Λεωνὴςπολὺστενοχωρέθηκε, δὲνεἴτανε τρόπος αὐτὸς, ὅλητὴνὥρανὰτοῦχτυποῦνετὸ ζήτημα τῆςἡλικίας. *...+ Ὁ παπποὺς εἴτανε ψηλὸςκαὶἴσιος, εἶχεὡραία μέση, τοῦἄρεζενὰ χορεύει ἑλληνικοὺς χορούς. Εἶχε γένια ἄσπρα κομμένα τετράγωνα. ΤὴνΚυριακὴφοροῦσε μαύρη ρεντιγκότα1καὶἡμίψηλο καπέλο καὶκρατοῦσεἕνα μεγάλο, βαρὺ μπαστούνι μὲἀσημένιο χέρι σὰνἐκεῖναποὺ συνήθιζαν οἱ δεσποτάδες. Τὸὄνομά του εἶταν ὁ γέρο Μπιλαρίκης, ἔτσιτὸνἔλεγανὅτανδὲνεἴτανε παρών. Τὰ παιδιά του εἴτανε τὰπαιδιὰτοῦ γέρο Μπιλαρίκη, μ' αὐτὸτὸν τίτλο τὰἤξερε ὁ κόσμος. Ὁ Λεωνὴς εἴτανε τὸἐγγονάκιτοῦ γέρο Μπιλαρίκη. Ὅλουςτοὺς σκίαζε ὁ παπποὺςκαὶτοὺς πρόσταζε. Εἶχετὶς καλές του καὶτὶς κακές του ὧρες. Ὅταν χωράτευε καὶγελοῦσε, ὅλος ὁ κόσμος εἴτανε χαρούμενος καὶ διασκέδαζε. Ὅτανεἴτανε κατσουφιασμένος, κανεὶςδὲνὕψωνετὴφωνὴτριγύρω του. Ἄν τύχαινε νὰπᾶς σπίτι του σὲ τέτοιες περιστάσεις, ἡ γιαγιὰσὲὑποδε-χότανεστὸ προαύλιο μὲ διάφορα γνεψίματα ποὺ σήμαιναν: “Μὴμιλᾶς δυνατά, μὴγελᾶς, μὴνκάνεις θόρυβο”. Καταλάβαινες καὶ συμμορφωνόσουν. Ἀνέβαινεςτὶς σκάλες στὴ μύτη τῶνποδιῶνκαὶ πρόσεχες μὴ βροντήσεις καμιά πόρτα. ΤὴνΚυριακὴτὸ μεσημέρι ἐρχότανε ὁ παπποὺς, τὸνἔπαιρνεστὰ γόνατά του καὶτραγουδούσανεμαζὶ κάτι ἀστεῖα τραγούδια. Ὁ παπποὺςτὸν γαργάλευε κι ὁ Λεωνὴς ξεφώνιζε. Ὕστερα ὁ παπποὺςἄρχιζε διάφορες σοβαρὲς συζητήσεις μὲτὰ πρόσωπα ποὺεἶτανἐκεῖ. Ὁ Λεωνὴς δὲν καταλάβαινε τίποτα, μὰ χαιρότανε ν' ἀκούει. Μαζευότανε σὲμιὰγωνιὰκαὶἄκουε. Ὁ Λεωνὴς ἀγαποῦσετὸνπαπποὺ. Το κείμενο προέρχεται από το μυθιστόρημα του Γ. Θεοτοκά «Λεωνής», Εκδόσεις «Εστία», ακολουθήθηκε η ορθογραφία της έκδοσης από την οποία επιλέχτηκε και είναι ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.

Ανδρικό επίσημο ένδυμα, σταυρωτό, κουμπωμένο, με μάκρος μέχρι τα γόνατα. Χώρα προέλευσής του είναι η Αγγλία. Άρχισε να φοριέται στην ηπειρωτική Ευρώπη από τον 18ο αιώνα.

1

2 από 6

ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΜΕΡΟ΢ Α ΟΜΑΔΑ Α 1. Σημείωσε Ναι δίπλα στις προτάσεις που συμφωνούν με το κείμενο και Όχι στις προτάσεις που δε συμφωνούν με το κείμενο.

(1) Ο Λεωνήςείχε δείξει από πολύ μικρός μια ιδιαίτερη κλίση στη ζωγραφική.

(2) Τα παραμύθια που άκουγε από τη γιαγιά, του έκαναν πολύ μεγάλη εντύπωση.

(3) Ο Λεωνής στενοχωριόταν όταν καταλάβαινε ότι τον θεωρούν μικρό.

(4) Ο παππούς είχε έναν χαρακτήρα διακριτικό, ήπιο και εσωστρεφή. Μονάδες 4 2. α. Ποια στοιχεία του κειμένου αποδεικνύουν την αστείρευτη φαντασία του μικρού Λεωνή; β. Να περιγράψετε το χαρακτήρα του παππού με βάση τα στοιχεία που σας δίνει το κείμενο. Μονάδες 6 ΟΜΑΔΑ Β 1. Να εντοπίσετε τα επίθετα στις παρακάτω φράσεις του κειμένου και στη συνέχεια να σχηματίσετε - με βάση τον παρακάτω πίνακα - μονολεκτικά και περιφραστικά τα παραθετικά τους, στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκονται: Ο παππούς είτανε ψηλός. Ο παππούς άρχιζε σοβαρές συζητήσεις...: Θετικός

Συγκριτικός Μονολεκτικό Περιφραστικό

Σχετικό Περιφραστικό

Υπερθετικός Απόλυτο Μονολεκτικό Περιφραστικό

Μονάδες 5 2. Να τοποθετήσετε το ρήμα του κειμένου «προδόθηκε» σε όλους τους χρόνους διατηρώντας την ίδια φωνή, το ίδιο πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό. Ενεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξακολουθητικός Μέλλοντας 3 από 6

Συνοπτικός Μέλλοντας ΣυντελεσμένοςΜέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

Μονάδες4 3. Να υπογραμμίσετε τους συνδέσμους στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου και να δηλώσετε σε ποιο είδος ανήκουν: Καμιά φορά έφτιανε κι ένα γαϊδούρι ή μια χοντρή γυναίκα. Όταν χωράτευε όλος ο κόσμος είτανε χαρούμενος. Ήξερε πως αυτό δεν μπορούσε να γίνει, μα του άρεζε... Μονάδες 6 ΟΜΑΔΑ Γ 1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου με βάση τα συστατικά τους (τη δομή τους). ΠΡΟΣΑ΢ΕΙ΢ (1) Τι ποιήματα; (2) Oτοίχος τον τραβούσε.

(3) Όλος ο κόσμος είτανε χαρούμενος.

απλή

ελλειπτική

επαυξημένη

Μονάδες 3 2. Να βρείτε τους χρονικούς και τους τοπικούς προσδιορισμούς στις παρακάτω φράσεις του κειμένου: Η μεγάλη μανία του ήταν, όπου έβρισκε μια άσπρη κόλλα, να τη γεμίζει ζωγραφιές. Καμιά φορά έφτιανε κι ένα γαϊδούρι που περπατούσε στα κεραμίδια ενός σπιτιού ή μια χοντρή γυναίκα που πετούσε στον ουρανό σαν μπαλόνι-αυτά για να γελάσει. Όταν τον πήγαιναν σ' ένα ξένο σπίτι, του έδιναν μια κόλλα χαρτί κι ένα μολύβι και δεν ενοχλούσε κανέναν. Μονάδες 3 3. Να μετατρέψετε στηνπαρακάτω περίοδο του κειμένου τη σύνταξη από παθητική σε ενεργητική: Θα έπρεπε να ζωγραφιστούν όλοι οι τοίχοι της Πόλης, τα σπίτια, οι εκκλησίες, οι μαντρότοιχοι, τα τζαμιά, τα παλάτια, όλα να ζωγραφιστούν από πάνω ίσαμε κάτω. Μονάδες2 4 από 6

4. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου να βρείτε τα ρήματα και να τα κατατάξετε σε μεταβατικά, αμετάβατα και συνδετικά. Στη συνέχεια να βρείτε τα αντικείμενα ή τα κατηγορούμενα. Του έδιναν μια κόλλα χαρτί κι ένα μολύβι. Εμπρός πήγαιναν οι εύζωνοι. Ο Λεωνής ήταν ο αρχιστράτηγος. Ρήματα Αμετάβατα

Αντικείμενο ή αντικείμενα

Κατηγορούμενο

Μεταβατικά ΢υνδετικά

Μονάδες3 5. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ στο τμήμα της περιόδου με τα έντονα γράμματα: Ο τοίχος τον τραβούσε, ο Λεωνής γυρνούσε και τον έβλεπε, ήθελε να μπορούσε να τον έπαιρνε μαζί του. Μονάδα 1 6. Να χωρίσετε τις παρακάτω περιόδους σε προτάσεις και να χαρακτηρίσετε το είδος της σύνδεσης (Παρατακτική σύνδεση, υποτακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα): Οι ζωγραφιές μιλούσαν, περπατούσαν, η μία καλούσε την άλλη. Του έδιναν μια κόλλα χαρτί και τον κάθιζαν σε μια γωνιά και τότε πια δεν ενοχλούσε κανέναν. Όταν είτανε κατσουφιασμένος, κανείς δεν ύψωνε τη φωνή τριγύρω του. Μονάδες 3 ΟΜΑΔΑ Δ 1. Να γράψετε μία αντώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου (οι λέξεις στο κείμενο είναι υπογραμμισμένες): χοντρό, βαρύ, σοβαρές, ἀγαποῦσε Μονάδες 4 2. Για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα συνώνυμο με βάση τη σημασία που έχει στο κείμενο (οι λέξεις στο κείμενο είναι τυπωμένες με έντονα γράμματα): συλλογιζότανε, καυχήθηκε, αποκρίθηκε, προδόθηκε Μονάδες 4

5 από 6

3. Στις παρακάτω φράσεις του κειμένου να εντοπίσετε ποιες είναι οι παρομοιώσεις και ποιες οι μεταφορές: Οι ζωγραφιές είτανε σαν τα παραμύθια της γιαγιάς που δεν είχανε τελειωμό. Ο τοίχος τον τραβούσε, ο Λεωνής γυρνούσε και τον έβλεπε. Συλλογιζότανε πως θα έπρεπε να ζωγραφιστούν όλοι οι τοίχοι της Πόλης, και να είναι κάθε δρόμος σαν ένα ανοιχτό βιβλίο γεμάτο ωραίες, χρωματιστές εικόνες. Ο Λεωνής πολύ στεναχωρέθηκε, δεν είτανε τρόπος αυτός, όλη την ώρα να του χτυπούνε το ζήτημα της ηλικίας. [...] Μονάδες 2 ΜΕΡΟ΢ Β Παραγωγή λόγου Ο Λεωνής είναι ένα μικρό παιδί που μεγαλώνει στην Κωνσταντινούπολη λίγο πριν ξεσπάσει ο Α παγκόσμιος πόλεμος. Το απόσπασμα δίνει κάποια στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο ζούσε ο Λεωνής, για τα ενδιαφέροντά του, για τη σχέση του με την οικογένειά του. Επηρεασμένος από το κείμενο αυτό, αποφασίζεις να γράψεις ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίοσυγκρίνεις τη ζωή και τα ενδιαφέροντα ενός παιδιού εκείνης της εποχής με τα αυτά ενός παιδιού της σημερινής εποχής. Το άρθρο σου θα πρέπει να αποτελείται απότουλάχιστον τρεις παραγράφους. Μονάδες 50

6 από 6