ભીલી સાહિત્ય : એક અધ્યયન – હસુ યાજ્ઞિક by Ekatra Foundation

ºe˜e MkkrnÌfi : yuf yÊfifiLk : Mkt kkÀf : zkÏ. nMkw fikrøkf

ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷™t «ftrþ‚ …wM‚ftu

{tir÷f „úkÚttu : ¼t»tt - „wsht‚e (1) ¾uzƒúñt ‚t÷wft™e «t„ir‚ntrËf ËkMf]r‚ytu, 1992, Rr‚ntË ËkMf]r‚ (2) {the ÷tufÞtºtt, 2006, ytí{ð]¥ttk‚ ÷tufËtrníÞ-÷tufrðãt-÷tufËkMf]r‚™t „úkÚttu: ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™-rððu[™ (3) ÷e÷t {turhÞt, 1983 (¼e÷ «ýÞ ÷tuf„e‚tu) (4) Vq÷htk™e ÷tze, 1983 (÷ø™„e‚tu) (5) yhðÕ÷e …ntz™e ytMÚtt (÷tuf{kºttu y™u ¼e÷tu™e …whtfÚttytu), 1984 (6) zwk„he ¼e÷tu™t ŒurðÞtðt¤t™t yhu÷t : ™ð÷t¾ Œuðeytu y™u fh{ehtu (…whtfÚttytu), 1989 - …whMf]‚. (7) yhðÕ÷e÷tuf™e ðne ðt‚tu (…whtfÚttytu y™u ÷tuffÚttytu), 1992(8)zwk„he¼e÷ytrŒðtËeytu(Ë{tsrðãt),1992(9)¼e÷÷tuf{ntftÔÞ: htXtuh ðth‚t ({tir¾f {ntftÔÞ), 1992 (10) ‚tu¤ehtìýe™e ðth‚t (÷tuftÏÞt™), 1992 - …whMf]‚. (11) zwk„he ¼e÷tu™tu „wshtk™tu yhu÷tu ({tir¾f {ntftÔÞ), 1993 (12) ¼e÷ ÷tuftuíËð „tuh (ÄtŠ{f „e‚tu y™u …whtfÚttytu), 1994 (13) ¼e÷tu™t n„ y™u ð‚tk{ýtk (ÄtŠ{f „e‚tu), 1995 (14) htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t ({tir¾f {ntftÔÞ), 1995 (15) ¼e÷tu™wk ¼thÚt ({tir¾f {ntftÔÞ), 1997 - …whMf]‚. (16) ¼e÷ ÷tuftÏÞt™: Ër‚Þtu ¾t‚w y™u nt÷tu nqhtu (ytÏÞt™), 1999 (17) ¼e÷tu™tk ntu¤e„e‚tu (ÄtŠ{f „e‚tu), 1999 (18) ytrŒðtËe ytu¤¾ (Ë{tsrðãt), 1999 (19) ¼e÷ „e‚fÚtt : ¾q‚tk™tu htsðe y™u Œuðtu÷ „wÍhý, 2000 (20) ¼e÷ „e‚ðth‚t : Ztu÷t {tÁýe, 2001 (21) ¼e÷ fÚtt„e‚: nr…Þt Œu ntì¾÷e, 2002 (22) ¼e÷ fÚtt„e‚: ntu™tu÷ ntuxe, ¼e÷ ¼s™ ðth‚t : nt÷Œu ntu¤k„e y™u ™t„Íe Œ÷Íe, 2002 (23) Y…tkhtìýe™e ðth‚t (÷tuftÏÞt™), 2002 (24) |æèHæï¢ ÜUæ |ææÚƒ, 2002 (çã‹Îè ¨¢SÜUÚ‡æ) (25) ¼e÷ ¼s™ ðth‚t : ÷t÷w yrhŒt, 2003 (26) ¼e÷ ¼s™ðth‚t : htì{Œu, 2003 (27) ¼e÷ ¼s™ðth‚t : Í„Œu …h{th, 2005 (28) „tu…e[kŒ ¼hÚthe™e ðth‚t (÷tuftÏÞt™), 2005 (29) „tuh¾ðtýe (Ëk‚ ËtrníÞ, „tu…e[kŒ ¼hÚthe yk‚„o‚), 2005 (30) ftìƒrhÞt Xtftuh™e ðth‚t (…whtfÚtt), 2005 (31) Œuðht™e ðth‚t (…whtfÚtt), 2005 (32) nkËŒuð™e ðth‚t (…whtfÚtt, „tu…e[kŒ ¼hÚthe™e ðth‚t yk‚„o‚), 2005 (33) fƒehðtýe (Ëk‚ ËtrníÞ, „tu…e[kŒ ¼hÚthe™e ðth‚t yk‚„o‚), 2005 (34) {tu‚eËht™e ðth‚t (…whtfÚtt), 2007 (35) þtuÄËk…Œt (rððu[™), (36) „e‚ Ëk…Œt, 2008, (37) …tihtrýf ¼e÷ {ntftÔÞtu, 2009, (38) ytrŒðtËe ÷tuftÏÞt™tu, 2009, (39) ytrŒðtËe {ntftÔÞtu («ft~Þ).

Bhili-Sahitya : Ek Adhyayan : Ed. by Dr. Hasu Yajnik

Collected Critical Essays on Bhili Literature, edited by Dr. Bhagvandas Patel published by : Gurjari Tribal Foundation, Ambaji

´fk˛f : r˛ ˛tfh [qLke˜k˜ Úu˛e

yÊﬁ˚k ¯kwsohe xŸkﬁÁk˜ VkWLzu˛Lk, ytÁkkS

´⁄k{ yk ]r•k : ÚLﬁwykhe 2009

´Ìk : 500

k]c Mktœﬁk : 30+353=383

{q’ﬁ : Y. 225/-

˜uMkh ft kkuÕ, {wˇf : r¢ßk ¯k˙krVıMk

966, Lkkh˝ kwhk sqLkk ¯kk{, y{Àk kÀ-380013

VkuLk : (079) 27494393

u§kyu

UV WX

yh ’˜e knkzLke ´f]rÌk {Ze r˛æhk ˜e⁄ke h˚kkﬁu˜wt y{khwt

¯kk{ nzkÀ. Ákk§ k˝ yn™ s kMkkh ⁄kﬁwt. y˚khøkkLk k˝ yn™Lke

´k⁄kr{f ˛k§k{kt ´k Ìk ⁄kﬁwt. yk ÌkLkLke knkz-´f]rÌkLkk MktMfkh

”Àfi{kt Mkt¯k˙neLku fiw k M⁄kk{kt fiku¯k˚ku{ y⁄kuo {wtÁkE Lk¯khu s kLkwt

ÁkLfiwt. k˝ ÌkLk⁄ke su{ Àqh s kLkwt ÁkLfiwt Ìku{ ÌkLkLkwt ykfªko˝ yLku æU[k˝ ƒÌkwt [k’fiwt. ykÌ{kLkk ¯kw£ kh{ kqflfi M k{e 108 yætz ykLktÀ kh{ntMkLke úh˝k, {kÌkkr kÌkkLkkt ykÊfik¬Ì{f

ºsLkkuLkku khMkku yLku y˚kh ¯kw£ ©e eh[tÀºkE kt[k˜Lkk r˛˚k˝Lkk MktMfkhkuyu ”Àfi{kt Úuh kfz‚wt yLku ÌkLkLkk ë˜kufíLkwt ër˛ {Tí fh kLke W{Àk ºk Lkk⁄ke ër˛ ˛tfh [wLke˜k˜ Úu˛e, [urhxuÁk˜ xŸMxuí {t¯k˜{fiY k ƒkh˝ ffiwO. ÌkuLkk {kÊfi{⁄ke ÌkLkLkk ë˜kufíLkk WÌ⁄kkLk y⁄kuo ˛i˚kr˝f yLku ykä⁄kf r fkMkLke ´ ]r•kyku nk⁄k ƒhe. yk Mk{fi Àhr{fikLk º¯k kLkÀkMk kxu˜u M fit Mkt kkrÀÌk ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí, ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí, ëhkXkuh khÌkkí, ë¯kwshktLkku yhu˜kuí su kt kwMÌkfku ºuxY ku yk fikt. yk kwMÌkfkuLkk yÊfifiLk⁄ke su{Lkk æºu [ze Zku˜Lkk Ìkk˜u ë{kurhfiwtí LkkÂfik nÌkk yLku ¯keÌkku ¯kkfikt nÌkkt yu k ºe˜ ykrÀ kMkeykuLkk Mk• ˛e˜

MkkrnÌfiLkku krh[fi ⁄kfiku. ÌkLkLkwt yk Áknw {q’fi kLk ftXM⁄k ºe˜¯khkrMkfik MkkrnÌfiLku ¯kwshkÌk yLku Àu˛Lku ƒwLku ƒ YÁkY fhe yk k k zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜, ©e eh[tÀ kt[k˜ yLku Lk S zkºeLku y{khk xŸMxu MkÌkÌk Áku ªko Mkwƒe ˛kuƒ ]r•k (Vu˜ku˛e k) yk ke. ÌkuLkwt Mkkfkh M Y k yk ¯k˙t⁄kku Au. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yk yh ’˜e knkze ´Àu˛Lkwt r fx ˚ku kfkfio fheLku ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheí, ëhkÏ{Àu í, ëntMkÀu í, ës¯kÀu kh{khí, ëfkÏÁkrhfiku Xkfkuhí yLku ëÀu hkLke khÌkkí su kt ºe˜ ˜kufkœfikLkku Ìk⁄kk ë¯kkuhæ k˝eí yLku ëfÁkeh k˝eíLku ºe˜ ë˜kufí{kt⁄ke Mkt kkrÀÌk fhe (1) ¯kku ke[tÀ-

ºh⁄kheLke khÌkk ˛eªkof Ìk§u 500 ⁄ke ƒw k]cku{kt ¯k˙t⁄kM⁄k fhe yk ke. yk

W khktÌk eh[tÀ kt[k˜ yLku Lk S zkºeyu ¯khkrMkfik ykrÀ kMkeykuLku fuLˇ{kt hkæe (2) ¯khkrMkfik ˜kufkuÌMk : ¯kkuh (3) ¯khkrMkfikLkkt nku§e¯keÌkku (4) ¯khkrMkfikLke ne- kÌkku (5) yh ’˜eLkk ˜kufÀu ku (6) rÀ k§eLkkt ¯keÌkku yLku yhu˜k (7) ¯khkrMkfikLkk Àu hkLkkt ¯keÌkku (8) yh ’˜eLkkt ykiªkƒku yLku ˜kuf i„ku kwMÌkfku Mkt kkrÀÌk fhe yk fikt. ˜kufMkkrnÌfiLkwt Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLk-r u[Lk yLku nLk fhu Au yu k Mkt˛kuƒfku, r u[fku, knfkuLkwt ¯kkih fh k yk MktM⁄kk Au’˜kt k˝ ªkkuo⁄ke ër˛ {T yu kuzoí yk ku Au. ykLkk yLkwMktƒkLku {qƒoLfi MkkrnÌfifkh yLku œfikÌk ˜kufr „k r u[f zkÏ. nMkw fikrøkf, œfikÌk k kfkh yLku ëhæu k§íLkk sL{ÀkÌkk M . y{]Ìk˜k˜ ˛uX, ëæqÌkktLkku hkÕ e yLku Àu ku˜ ¯kwÕh˝í ¯keÌkf⁄kkLke ¯kkrfifk nh{ktÁkuLk æktx (¯kk{ kt⁄kk˜) ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí yLku ëhkXkuh khÌkkí su k {nkfk‘fikuLkk ¯kkfif- knf Lkk⁄kkºkE ¯k{kh (¯kk{ æuz k) yLku MkkihkªxŸLke MktÌk k˝eLkk Mkt˛kuƒf- knf zkÏ. rLkhtsLk hkflfi¯kw£ ër˛ {T yu kuzoí⁄ke r ºqrªkÌk ⁄kfik Au. ykrÀ kMke MkktMf]rÌkf-Mkk{krsf-Mkkrn¬Ìfif Mk• yLfi ÁknwsLk Mk{ks Mkwƒe ´Mkhu yLku ÌkuLkwt yÊfifiLk-yÊfik kLk ⁄kkfi yu k nuÌkw⁄ke r˛ ˛tfh [wLke˜k˜ Úu˛e, [urhxuÁk˜ xŸMxLke yuf ˛kæk su k ¯kwsohe xŸkfiÁk˜ VkWLzu˛LkLke ytÁkkS {wfk{u Au’˜k k˝ ªko⁄ke M⁄kk kLkk fh k{kt yk e Au. ykLkk yLkwMktƒkLku ÀktÌkkæuzÁk˙ÒkLkk ºe˜ ykrÀ kMke ˚ku k{kt Au’˜k k˝ Àkfifk Ìk k fhe Mkt˛kurƒÌkMkt kkrÀÌk fhu˜k ºe˜ MkkrnÌfiLkwt fiku¯fi {q’fiktfLk ⁄kkfi yLku Àu˛ yLku ÀwrLkfik{kt ƒw Lku ƒw ´Mkhu-´[kh kk{u yLku yÊfifiLk ⁄kkfi yu {kxu œfikÌk ˜kufr „kr ÀT yLku r u[f zkÏ. nMkw fikrøkfLku yk{t k k{kt yk‘fik. Ìkuykuyu ¯kwshkÌkLkk 30 sux˜k yk r ªkfiLkk ÌksTøkku kkMku ºe˜e MkkrnÌfiLkwt {q’fiktfLk fhk‘fiwt. yk {q’fiktfLk ëºe˜e MkkrnÌfi : yuf yÊfifiLkíLkk Lkk{u ´¯kx ⁄kkfi Au.yk {kxu ¯kwsohe xŸkfiÁk˜ VkWLzu˛Lk (ytÁkkS) zkÏ. nMkw fikrøkfLkwt ykºkhe Au. yk yÊfifiLk⁄ke ºkhÌkefi MktMf]rÌkLkwt ykrÀ{q§- yu e kq ofk˜eLk ºe˜ Mk«fiÌkkLkk Áknw{q’fi yt˛ku ´¯kx ⁄kfik Au su yt˛ku ºr ªfiLkk RrÌknkMk Mkt˛kuƒfkuLku ºkhÌkefi MktMf]rÌkLkk kwLk{qo’fiktfLk{kt Mknkfif ⁄k˛u. yu e ©ÿk Mkk⁄ku r h{wt Awt.

r˛ ˛tfh Úu˛e

´{wæ, ¯kwsohe xŸkﬁÁk˜ VkWLzu˛Lk, ytÁkkS

UV WX

´MÌkk Lkk

ykrÀ kMke MkkrnÌfiLkk yÊfifiLkLke Lk e rÀ˛k nMkw fikrøkf

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ nsw yksu k˝ {khu {Lk ftXkht khkLkk MkkrnÌfiLkk Mkt kkÀLk-y«fikMkLkwt MkwæÀ yk˘fio Au ! yu{˝u E. 1980 ⁄ke 2002Lkk fw˜ 22 ªko ˚ku kfkfio fhe ºe˜e MkkrnÌfiLke ftXM⁄k h[LkkykuLkwt 1500 ©‘fi yLku 36 ·~fi©k‘fi fuMkuxTMk{kt Ê rLk{wˇ˝-·~fiktfLk fhe su [k˜eMkuf ¯k˙t⁄kku Mkt kkrÀÌk fhe yk fik, Ìku yºqÌk kq Lku yrÓÌkefi Ìkku Au s, fu{ fu yk knu˜kt ¯kwshkÌk{kt, ºkhÌk{kt fu {khe Ú˝{kt Au Ìkux˜k yk ˚ku kLkk r Ô{kt, fkuE k˝ yuf Mkt˛kuƒfu, fkuE yuf s ÚrÌkLkk ftXMkkrnÌfi kh yk wt-ykx˜wt fkfio Lk⁄ke ffiwO. Ìku{ktfi Ìku ë¯kwshktLkku yhu˜kuí yLku ëhkXkuh khÌkkí yu Áku ˜kuf{nkfk‘fikuLkwt Mkt kkÀLk Ìk⁄kk ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí yLku ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí yu Áku {nk kwhkf⁄kkLkkt fw§Lkkt ˜kufkœfikLk Ìkku yk ˚ku kLkkt ¯kwshkÌku hku ku˜k [kh {nk Mke{kMÌktºku Au. y¯kkW hksM⁄kkLkLke ftX kht khkLke Ák¯kzk Ìkf⁄kk su e f]rÌkykuLkku irÔf MÌkhu y«fikMk ⁄kfiu˜ku yLku hk{kfi˝ yLku {nkºkhÌk su e ºkhÌkLke MktMf]rÌkLke º‘fi W k˜¬ÁƒykuLkkt

fux˜ktf ¯keÌkku yLku f⁄kkykuLkk {kÊﬁ{u ¯k˙k{e˝ yLku ykrÀ kMke ftX kht khkLkk

ÀMÌkk uSfh˝ yLkwªkt¯ku {wrˇÌk, Mkt kkrÀÌk Y k{kt W k˜Áƒ ÁkLku˜kt, khtÌkw yk

knu˜kt yLfi fkuE y«fikMkeyu hk{kfi˝ yLku {nkºkhÌk su e {nk kwhkf⁄kkLke

ykrÀ kMke ftX kht khk{kt ´[r˜Ìk Mkk„tÌk f⁄kk Mkt kkrÀÌk fhe Lk⁄ke. Vkƒh

Vk{e˜ Ákw’fuLkku hk{f⁄kk khLkku y«fikMk ¯k˙t⁄k fu fuLˇefi MkkrnÌfi yfkÀ{e rÀ’neyu hk{kfi˝ khLkk yktÌkhhkªxŸefi f˚kkLkk su krhMkt kÀku ffiko yLku ÌkuLkk ˛kuƒ k kkuLkkt su Mkt kkÀLkku ´¯kx ⁄kfikt Ìku y⁄k k Ìkku ëhk{f⁄kk fu r r ƒ ykfik{í su k ¯k˙t⁄kku kt[˛ku Ìkku M k¸ ⁄k˛u fu ¯kk{rzfik hk{kfi˝ yLku ykrÀ kMke hk{kfi˝ fu yk ÁktLkuu ˚ku kkuLkk {nkºkhÌk kh su Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLk ⁄kfikt Ìku{kt {wœfiÌ Ìkku yk f⁄kkykuLke r r ƒ xLkkyku kh su ˜kuf ´ knLkkt ¯keÌkku y¬MÌkÌ {kt nÌkkt fu ¯k„{kt su fux˜ef f⁄kkyku nÌke, ÌkuLkku s ykƒkh ˜u k{kt yk‘fiku Au. Ìfikt fkuE yuf y«fikMkeyu fkuE yuf rLkr˘Ìk ˚ku kLkk ftX´ knLku yuLkk Mk{¯k˙ Y k{kt Mkt kkrÀÌk fheLku yk fiku Lk⁄ke! zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ s yk ˚ku kLke MkrLLkc yLku MkhM ÌkeLke kq˝o f] kk kk{e nkufi yu e knu˜e ‘fi¬ıÌk

Au, su{Lku {krnÌkeÀkÌkk Ìkhefu yk kqhe kht khkLkk Ú˝fkh {Èfik yLku yk y«fikMkeyu kq˝o ©{ yLku rLkck⁄ke {Èfiwt yux˜wt Ê rLk{wrˇÌk ffiwO, yuLku r˜r kÁkÿ ffiwO yLku Mkt kkrÀÌk Y k{kt ´fkr˛Ìk ffiwO. Ákeswt yk y«fikMkeLkwt yLku yk r „kLkwt

k˝ MkÀTºk¯fi yu fu yu{Lku ykrÀ kMke r fkMk r ºk¯k yLku ¯kwshkÌk MkkrnÌfi yfkÀ{e, ¯kktƒeLk¯kh su e hkflfiLke Lku hkflfik©fie MktM⁄kkykuLke Mkt˛kuƒLk´fk˛Lk{kt fi⁄kk˛ıfi Mknkfi {§e yux˜wt s Lkn™ zkÏ. nrh ’˜º ºkfik˝e, ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§k, ´ku. zkÏ. r˛heªk kt[k˜, zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke su k r ÓkLkkuLkk {k¯koÀ˛oLk, yÊfifiLk, y ˜kufLk ¯kuhuLkku ˜kº {Èfiku.

E. 1980 ⁄ke 2000 Lkk Áku À˛fk{kt yk r „k˛kækLku ÁkeÚu {kuxku ˜kº yu {Èfiku fu ˜kufMkkrnÌfiLkk y«fikMkLku fiwrLk äMkxeyku{kt yktr˛f M⁄kkLk {Èfiwt Lku yLkuf Lk fiw kLk yÊfik kfku k˝ ˜kufMkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt r ˛uªk hMk ˜uÌkk yLku y«fikMk fhÌkk ⁄kfik. ¯kwshkÌk MkkrnÌfi yfkÀ{eyu

E.Mk. 1985{kt Mk˝k˜e {wfk{u ykrÀ kMke ˜kufkœfikLkku khLkku rLkÀ˛oLk Mkk⁄kuLkku {nkuÌMk ¯kwshkÌkLkk ´rÌkrLkrƒ MkkrnÌfifkhkuLkk MkkrLLkÊfi{kt fikusu˜ku. Ìku kAe

À˛ofLke {˝kh MktM⁄kk{kt Ìk⁄kk yk˝tÀ fkÏ˜us{kt k˝ zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkkt

Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLk khLkku MkrLkÀ˛oLk krhMkt kÀ fikusu˜ku Ìku{ s Ìku Mk{fiLkk {wœfi

{t ke ©e y{hÆMknºkE [kiƒheLkk MkkrLLkÊﬁ{kt æuzÁk˙ÒkLke ykxToMk fkÏ˜us{kt

k˝ MkrLkÀ˛oLk krhMkt kÀ ﬁkusu˜ku. yu kAe ´ku. zkÏ. ºku§kºkE kxu˜ yLku

´ku. zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke su k y«fikMke r ÓkLkkuyu ¯kwshkÌk MkkrnÌfi yfkÀ{e, ¯kktƒeLk¯khLkk {kÊfi{u zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkkt Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLk kh s

Mk˝k˜e {wfk{u k˝ rÀ MkLkku krhMkt kÀ fikuflfiku yLku yu{kt hsq ⁄kfiu˜kt Ìk⁄kk y¯kkW yLfi rLkr{•ku ˜ækfiu˜kt.zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk æuzÁk˙Òk

r MÌkkhLkk zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMke MkkrnÌﬁ khLkk y«ﬁkMk ˜uækuLkwt ë LkM hí

Y ku

´fk˛Lk ⁄kﬁwt; yLku yuLkk ·r¸{tÌk MkrLLkc Mkt kkÀf ´ku. zkÏ. Ák§ tÌk

ÚLkeyu Ìkku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ºe˜e MkkrnÌﬁLke su h[Lkkyku

Ákkfe hne sÌke nÌke, Ìku k˝ fiku¯fi y«fikMkeykuLku Mkkut ke. yk{ ë LkM hí

´¯kx ⁄kÌkkt ˜k¯fiwt fu º¯k kLkÀkMku ºe˜e MkkrnÌfi kh su fkfio ffiwO Au, Ìku khLkku

Mk{¯k˙À˛eo yu ku y«ﬁkMk¯k˙t⁄k ´¯kx ⁄kE ¯kﬁku Au, yLku n yk heÌku

º¯k kLkÀkMkLkk ºe˜e khLkkt fk{ khLkk y«ﬁkMk˜uækuLkku r ˛uªk fkuE Mkt[ﬁ fh kLkku hnu˛u Lkn™.

khtÌkw yk ƒkh˝k ækuxe kze. ë LkM hí Ìkku yksu Àwõº ÁkLke ¯kfiku Au Lku kwLk{woˇ˝Lke hkn swyu Au, Ìfikhu yu kAe k˝ ºe˜e MkkrnÌfiLke f]rÌkyku kh

r ˛uªk Lku r ˛uªk krhMkt kÀku ºkªkk Mkt˛kuƒLk-´fk˛Lk fuLˇ, zkuÀhk, LkfiLkMkqfikoLktÀ ˜kuf´rÌkckLk, {wtÁkE ¯kuhu MktM⁄kkyku Ókhk ⁄kÌkk hÃkk yLku yu rLkr{•ku r ˛uªk y«fikMk ⁄kÌkk s hÃkk yLku r r ƒ Mkk{rfifku{kt ´fkr˛Ìk ⁄kÌkk hÃkk. fnku fu º¯k kLkÀkMk ºe˜e MkkrnÌfiLkk kfikofi ÁkLke ¯kfik. r r ƒ fiwrLk äMkxeykuLkk fiw kLk yÊfik kfku yLku hMk ƒhk Ìkk Ak kku k˝ yu{.rV˜., keyu[.ze. su k y«fikMkrLkr{•ku ºe˜e MkkrnÌfi kh fk{ fhÌkk ⁄kfik. yk⁄ke ˜k¯fiwt fu ë LkM hí kAe k˝ ºe˜e MkkrnÌfi kh su fk{ ⁄kfiwt ÌkuLkku s Mkt[fi ´¯kx fh ku ÚuEyu. yk kAe k˝ r˛ ˛tfh [wLke˜k˜ Úu˛e [urhxuÁk˜ xŸMx, {wtÁkE Ókhk ˜kufMkkrnÌfiLkku krhMkt kÀ 2006{kt ytÁkkS {wfk{u hkæ k{kt yk‘fiku. Ìku{kt ºe˜e MkkrnÌfi khLkk ˜uæku r ÓkLkkuyu hsq fhu˜k. yk krhMkt kÀ Mk{fiu ©e r˛ ˛tfhºkE Úu˛eyu ˜uækuLkwt Mkt kkÀLk fh kLke RÂAk ´¯kx fhe. yk⁄ke ë LkM hí ´fk˛Lk kAe ⁄kfiu˜k Ìk{k{ krhMkt kÀkuLkk ºe˜e MkkrnÌfi khLkk y«fikMk ˜uæku ´rMkÿ fh kLkku rLk˝ofi ku k ÀhLkk krhMkt kÀ Mk{fiu ˜u k{kt yk‘fiku.

yuLkwt s krh˝k{ yk kLkk nk⁄k{kt Au Ìku ëºe˜e MkkrnÌfi : yuf yÊfifiLkí. yn™ fw˜ [ku keMk sux˜k y«fikMk ˜uækuLkku Mk{k u˛ ffikou Au. yk Ákƒk s ˜uæku

zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke Mkt kkrÀÌk ë LkM hí kAeLkk Au. yu{kt ykhtºu ºe˜ Mk{ks yLku MkkrnÌfiLke ºqr{fk khLkku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ r˜ræÌk MkwÀeƒo y«fikMk ˜uæ yLku yk ˜æLkkhLkku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk S Lk fkfio r ˛uLkku xqtfku yk˜uæ {qıfiku Au, su⁄ke ºe˜e MkkrnÌfiLku, yuLke fkuE k˝ f]rÌkLku kqhe heÌku Ú˝ k-Lkk˝ k {kxuLke W kfiku¯ke ·r¸ yLku Mkk{¯k˙e {§e hnu. {kuxk ºk¯kLkk

˜uæfkuyu yu{Lkk {q§ y«fikMk˜uæ{kt ëzkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌkí yu e M k¸Ìkk fhÌkkt ˛eªkof yk fikt Au. Ìfikt yk Mkt kkÀfu ëºe˜eí yu s hkœfiwt Au. yn™ su su f]rÌkyku yLku Ìku khLkk y«fikMk ˜uæku Au Ìku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk æuzÁk˙ÒkLkk zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeykuLke ftX kht khkLke f]rÌkyku

khLkk s Au Ìku⁄ke yuLkk {kxu {k k ëºe˜eí yu ku kfikofi M efkfikou Au.

yn™ yk ku˜ku ´⁄k{ y«ﬁkMk˜uæ ë ºe˜ Mk{ks yLku MkkrnÌﬁí ykrÀ kMke

MkkrnÌfiLke fkuE k˝ f]rÌkLkk y«fikMke {kxu æqÁk s sYhe yLku W kfiku¯ke Au. yZkh{e MkÀeLkk W•khkƒo{kt yuf Lk e, r ˛uªk yLku rsøkkMkkhMkLku W•kusu yu e k[Lk Mkk{¯k˙e Y ku s kr˘{{kt ftX kht khkLke f⁄kkyku yLku ¯keÌkf⁄kkykuLkkt

´fk˛LkLkku ykhtº ⁄kfiku yLku yk Mkk{¯k˙eLku yuLxe¬ı xe Ìkhefu yLku kAe⁄ke Vkuf˜kuh Ìkhefu yku§æ k{kt yk e Ìfikhu ëVkufíLkku y⁄ko ëxŸkfiÁk˜í yu ku ⁄kÌkku nÌkku. yuLkwt fkh˝ yu fu yk heÌku su Mkk{¯k˙e ·r¸{k yk e Ìku, Ìku Mk{fiLkk r˜ræÌk MkkrnÌfiLke Mk«fiÌkk yLku MktMf]rÌkLkkt ˜kÀu˜k M ef]Ìk ƒkuh˝ku⁄ke fux˜uf yt˛u {wıÌk nÌke yLku ´f]rÌkLke r ˛uªk LkSf nÌke. yu{kt {kLk Mk{ksLkk Mku us yLku ÁkÁkoh fiw¯kLkk yLkwº Lkwt k˝ yLkwMktƒkLk nÌkwt. yk⁄ke yk Mkk{¯k˙eLku ykrÀ kMke S LkLkwt ´rÌkrLkrƒÌ fhÌke M efkh k{kt yk e yLku ëVkufí Lkku yLkwÁktƒ ëxŸkEÁk˜í Mkk⁄ku hÃkku. khtÌkw su{ su{ r Ôºh{kt k˝ yk ´ ]r•k knkut[ k ˜k¯ke Ìku{ Ìku{ yk e ftX ´ knLke Mkk{¯k˙e {u§ kLkk r ˛uªk Lku r ˛uªk ´fiÌLkku ⁄k k ˜k¯fik yLku ¯k˙k{e˝ Ìk§ kÀe MktMf]rÌkLkk ´ kn{kt⁄ke s f⁄kkyku yLku ¯keÌkku {u§ kÌkkt ¯kfikt, fu{ fu, Ìfikt yk Ákƒe kht khkyku xfe hne nÌke.yk⁄ke s Ákesu ÌkÁkü ëVkufí yux˜u ë¯k˙k{e˝í yu ku y⁄ko s ·r¸{kt hÃkku yLku Ìku s r ˛uªk ‘fik kf ÁkLfiku. yk kAe s hr˛fiLk, rVLke˛ yLku ækMk Ìkku y{urhfLk Vkuf-˜kurhMxLkk ÊfikLk kh yk‘fiwt fu yn™ ëVkufí Lkku Mkknrsf y⁄ko

Ìkku ësu{Lkkt ºkªkk-Ákku˜e M kkºqªk˝, S Lk yLku s¯kÌkLku Úu kLkku-Ú˝ kLkkuyLkwº kLkku yrº¯k{ Mk{kLk Au yu yu⁄krLkf ¯k˙w kí-Au. yLku yu{kt {k k ykrÀ kMke fu ¯k˙k{e˝Lkku s Mk{k u˛ ⁄kÌkku Lk⁄ke; khtÌkw Lkk¯krhf yLku r˛r˚kÌkLkku k˝ Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. (r ˛uªk r ¯kÌk {kxu swyku : ë˜kufMkkrnÌfi : r ºk Lkk yLku ´fkh, nMkw fikrøkf, 2002, ¯kqsoh, y{Àk kÀ, k]. 14,20-21) yksLkk r˛r˚kÌk ¯koLkk k˝ zkÏfxh, yurLsrLkfih, r˛˚kf ¯kuuhuLkk su yu⁄krLkf

Mk{kLkÌkk ƒhk Ìkk Mkk{krsf yuf{ku Au, Ìku k˝ ëVkufí Au, Lku Ìku{Lku k˝

kkuÌkefwt yu ë˜kuhí Au yLku ÌkuLkwt Mkt¢{˝, r˛˚k˝Lkwt ´{k˝ ƒ kLku fkh˝u n {k k {kiræf s Lk hnuÌkkt r˜ræÌk k˝ ÁkLﬁwt Au. yk{ keÚ ÌkÁk¨u ëVkufíLkku

y⁄ko, su{Lke S Lk-s¯kÌkLku Úu kLke, Mk{s kLke yLku yu {kxuLke kht khkLke

Mk{kLkÌkk Au, yu ku Mkk{krsf yuf{, yu ku ⁄kkﬁ Au.

khtÌkw ¯kwshkÌkLkk {kuxk ºk¯kLkk ˜kufr „kr Àku Ìkk yksu k˝ ëVkufí yux˜u ¯k˙k{e˝ Ìk§ kÀku Mk{ks, yu ku s y⁄ko fhÌkk yk‘fik Au. yk⁄ke ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌk W khktÌk ykrÀ kMke Mk˙kuÌk{kt⁄ke k˝ su Mkk{¯k˙e {§e ÌkuLkku Mk{k u˛ k˝ ˜kufMkkrnÌfi{kt s fhu Au. khtÌkw ˜kufMkkrnÌfi {k§k {˝fk : 1 ⁄ke 14 Lke kkt[uf nÚh sux˜e ˜kuf´ knLke h[LkkykuLkwt r ªkfikLkwMkkhe kwLk:Mkt kkÀLk fhe, yu {ktnuLke ¯k˙k{e˝Mk˙kuÌkLke yLku ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke h[Lkkyku kh y«fikMk fhÌkkt yk ˜æLkkhLku ˜k¯fiwt fu yk r „k yLku r ªkfiLke r ˛uªk M k¸Ìkk {kxu ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌkLkk ftX´ knLkk MkkrnÌfiLku yLku ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLkk ftX´ knLkk MkkrnÌfiLku swÀk s ¯ko fu ´fkhLkk ¯k˝ k ÚuEyu yLku ë˜kufMkkrnÌfiíLkk Ák]nÌfkitMk{kt ykrÀ kMke ftX kht khkLkk MkkrnÌfiLku Mk{k e ˜u ÚuEyu Lkn™. ykLke Mkr ¯kÌk Lkkutƒ k˝ {U {khk y«fikMk{kt yk ke yLku ykrÀ kMke fneyu Aeyu Ìku ¯ko k˝ fu ku Mktfw˜ Au, ÌkuLke [[ko fhe yLku ëykrÀ kMke MkkrnÌfií yu ku M k¸Ìkk fhÌkku kfikofi ´fikus ku ÚuEyu, fu{ fu yk ƒkhkLku yuLke kkuÌkkLke yk¯k e yku§æ Au. (r ˛uªk r ¯kÌk {kxu swyku : 1. ¯kwshkÌke ˜kufMkkrnÌfi, zkÏ. nMkw fikrøkf, ¯kws.Mkk.y., 1995, k]. 444-445 khLke ˛ÁÀMkqr[Lkk MktÀºo, 2. ˜kufMkkrnÌfi : r ºk Lkk yLku ´fkh, zkÏ. nMkw fikrøkf, ¯kqsoh, y{Àk kÀ, 2002, k]. 245 yLku 3. ˜kufr „kr økkLk, zkÏ. nMkw fikrøkf, fiwrLk. ¯k˙t.rLk.ÁkkÏzo, y{Àk kÀ, 2001, ëykrÀ kMke ˜kufr „kí, k]. 151155)

{Êfifk˜eLk MkkrnÌfi, ˜kufMkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke MkkrnÌfi : yk k˝u

´fkhku MkkrnÌﬁLkk Ìkku Au s yux˜wt s Lkn™, k˝u Â[ sLﬁ-sLkf yLku ykÀkLk

´ÀkLkLkku MktÁktƒ Au. k˝uLkwt {kÊﬁ{ k˝e Au. k˝u k T{ﬁ Au. yk⁄ke Mk

Mkk{kLfi ƒkhk {kxu ëMkkrnÌfií yLku ˜kuf kht khkLkk, ˜kufr „k ytÌk¯koÌk MkkrnÌfi

{kxu ë k T{fií yu ku swÀku kfikofi sYhe, W kfiku¯ke fu Ìkkäff k˝ Lk⁄ke. ëMktMf]Ìk

k T{fií yu{ fnku, Ìkku yuLkku y⁄ko k˝ MktMf]Ìk MkkrnÌfi s ⁄kkfi ! r Ô{kt yLku

ºkhÌk{kt Ákƒu s Folk Literature yuu ku s kfikofi Au, fkuELku k˝, ıfiktfi, ıfikhufi ftX´ knLkk yLku r˜ræÌk Y k k˝ kk{u˜k MkkrnÌfi {kxu swÀk swÀk fkuE kfikofi k kfiko Lk⁄ke, yu e sYhÌk k˝ Lk⁄ke. ftX´ knLkk MkkrnÌfi {kxu Oral

Literature yu ku ´fiku¯k ⁄kkfi s Au. yLku ëykuh˜ r˜xhu[hí{kt k˝ Áku ´fkh Au su{kt yuf ´fkh r˜ræÌk ´ knLke ‘fi¬ıÌkf]Ìk h[LkkykuLkku su Au, su ftX´ knu k˝ yk¯k§ ƒu Au. yLku ÁkeÚu ´fkh su Mkk{¯k˙e rÁkLk‘fi¬ıÌkf]Ìk {LkkÌke kht khk¯kÌk h[LkkykuLkku Au suLkku MktÁktƒ Lore Mkk⁄ku Au. yk{, Folk

LiteratureLkku su rÁkLk‘ﬁ¬ıÌkf]Ìk {LkkÌkku kht khk¯kÌk h[LkkykuLkku ´fkh Au, Ìku{kt k˝ ykrÀ Mk˙kuÌk yLku Mkt´Mkkh˝ yLku ´ ÌkoLkLke ·r¸yu Áku kuxk ´fkhku

Au. 1. Rural ¯k˙k{e˝ yLku 2. Tribal ykrÀ kMke. yk{ Mk Mkk{kLfi ƒkhkLkwt r˜ræÌk yu MkkrnÌfi nkufi, {Êfifk§Lkwt ˜kufku Mk{˚k hsq ⁄kÌkwt MkkrnÌfi nkufi fu ˜kufMkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke MkkrnÌfi nkufi ñ [khu ´fkhku MkkrnÌfiLkk

Au. ÌkVk Ìk yux˜ku s Au fu r˜ræÌk fu ´r˛¸ fnu kÌkwt MkkrnÌfi ër „kí fu ëf˜kí Lkku flfikhu yLfi ë˜kufr „kí y⁄kkoÌkT Folk LoreLkku ´fkh Au. yk{ MkÚoÌkwt, Mk{fk˜eLk fu MkkB´Ìk yu MkkrnÌfi, {Êfifk˜eLk MkkrnÌfi, ˜kufMkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke MkkrnÌfi yk [khu fux˜uf yt˛u nuÌkw-M Y ku swÀkt kzu Au. yk⁄ke yuLkk y«fikMk yLku {q’fiktfLkLke kÿrÌk{kt k˝ fux˜kuf kkfikLkku ºuÀ Au. yk [khu yuf ´fkhLkk ‘fi¬ıÌkLkk Mk{r¸Lku W u˛Ìkk Mktºkªk˝ku Discourese Au. khtÌkw yu {kxuLkkt yu{Lkkt W kfh˝ku swÀkt Au.

MkkrnÌfi r u[LkLkk {kÊfi{u Ú˝e-{k˝e-Lkk˝e ˛fkfi Au. DiscoureseLkk ˛uªk su k˝ ´fkhku Au Ìku y«fikMk {kxu Au ër u[Lkí {kxu Lkn™. ë˜kuf¯keÌkíLkwt fu ëykœfikLkíLkwt ykƒwrLkf r u[LkLkk ƒkuh˝u {q’fiktfLk fh ˛ıfi Au, fux˜uf yt˛u W kfiku¯ke k˝ Au, khtÌkw Ìku kfiko Ìk Lk⁄ke. Ìfikt nuÌkw f]rÌk Ókhk ne ¯kfiu˜k Mk{fiLku, yuLke MktMf]rÌkLku, yuLkk Mk{ksLku kk{ kLkku Au. fu § f]rÌkrLkc r u[Lk

fu kAe suLku yirÌknkrMkf kÿrÌkLkwt r u[Lk k˝ fneyu Aeyu yu {q§{kt

knkut[ k{kt ækMk W kfiku¯ke Lk ÁkLku. {khwt ë{Êfifk˜eLk ¯kwshkÌke f⁄kkMkkrnÌfií (1988) su Àwõº Au, yuLke ´MÌkk Lkk{kt LkkutÊfiwt Au : ë´k[eLk-{Êfifk˜eLk f⁄kkykuLkku y«fikMk LkerÌkherÌk, y«fikMk yLku kÿrÌkLke ·r¸yu fux˜ef heÌku

swÀk s ´fkhLkku Au. MkkrnÌfiLku Ìkku§ kLkk r u[LkLkkt su Mk oMkk{kLfi ƒkuh˝ku {e{ktMkkyu Lke kÚ‘fikt Au, ÌkuLku s ykƒkhu yk kÀk⁄koLkku y«fikMk ⁄kE Lk ˛fu. yk ´fkhLkk MkkrnÌfiLkwt Mkt˛kuƒLk yLku {q’fiktfLk MkkrnÌfir u[LkLkk yksLkk

ƒkuh˝u fhe Lk ˛fkfi. yuLkwt {q’fiktfLk swÀk s ´fkhLkk y«fikMk {k¯ke ˜u Au. MkkrnÌfiy«fikMk yLku {Êfifk˜eLk f⁄kkMkkrnÌfiy«fikMk Ìk• Ìk: swÀkt Au. {Êfifk§Lkk MkkrnÌfiLke f]rÌkykuLkk y«fikMkLkku nuÌkw yLku Ìku y«fikMk {kxuLkkt kÿrÌk-·r¸ MkkrnÌfiLkk yÊfifiLk-yÊfik kLk-r u[Lk fhLkkh MknwLku nsw Mk{Úfikt Lk⁄ke. y ko[eLk yLku {Êfifk˜eLk MkkrnÌfi {k k Mk{fi⁄ke Lkn™, Ìk• ⁄ke k˝ rºLLk Au. y ko[eLk MkkrnÌfi{kt hMk{q’fi nkufi Ìku y«fikMk-r u[Lk Ìkkh u. {Êfifk§Lkk MkkrnÌfiLku, Ìku{kt k˝ r ˛uªk Ìkku f⁄kkMkkrnÌfiLku y«fikMk{q’fi Au. yLku yu {q’fi yktf kLkwt ˛kÜ, yuLke kÿrÌk, Ìku kkA§Lke ·r¸ yLku yu ÁkƒkLkk Mkh k§k⁄ke rMkÿ ⁄kÌke y«fikMk {kxuLke MkflsÌkk MkkrnÌfi r u[Lk⁄ke Ìk• Ìk: rºLLk Au. khtÌkw yk k˝u Ìfikt nsw k˝ {Êfifk§Lkk MkkrnÌfiLku MkkrnÌfiLkk Mk oM ef]Ìk {LkkÌkk ƒkuh˝u {q˜ kLkwt [k˜Ìkwt hÃkwt Au. yk⁄ke Lk⁄ke Ìkku f]rÌkLkwt {q§ºqÌk yk k˝u kk{e ˛fÌkk fu Lk⁄ke Ìkku ësu flfikt s heÌku nÌkwtí ÌkuLkwt yksLke ·r¸yu y«fikMk{q’fi kk{e ˛fÌkk ! ´k[eLk yLku {Êfifk˜eLk fux˜ef h[Lkkyku yu e sYh Au, suLku yk k˝u yksLkk {kLfi MkkrnÌfiƒkuh˝u Ú˝e-{k˝e ˛feyu. LkhÆMkn-{ehktLkkt kÀLku, yækLkk A kkLku yLku yu e fux˜ef yLfi Lke zu˜e h[LkkykuLku ykƒwrLkf ƒkuh˝u {q˜ eyu Ìkku ÌkuLku kk{ k{kt fu {q˜ k{kt fÀk[ kkfikLke ºq˜ ⁄kÌke Lk nkufi Ìkku yuLkwt fkh˝ yu f]rÌk{kt hnu˜wt Mkk or kf ´fkhLkwt f˜kÌk• Au. khtÌkw yu⁄ke ¯kÌkfiw¯ke f]rÌkykuLkk y«fikMkLkwt yu Mkk[wt k¯k˜wt kwh kh Lk⁄ke ⁄kÌkwt. yu{kt k˝ {Êfifk§Lke fkuE hkMk, ykœfikLk, ´Áktƒ fu k„kÌ{f ˜kuff⁄kkLku yk k˝u yk k˝e yksLke r u[LkLke Mk oMkk{kLfi r ºk Lkk yLku kÿrÌkLku ƒkuh˝Y ku hkæeLku Ìk kkMkeyu Aeyu, Ìfikhu y«fikMknuÌkw{kt kkfikLke ºq˜ fheyu Aeyu. {Êfifk§Lkkt su MkkrnÌfiM Y kkuLkku yksu yk k˝u y«fikMk fheyu Aeyu Ìku M Y k {q§ h[LkkLkku yt˛ Au. yksLkk fkuE k˝ fr Lke fr Ìkk fu kÌkkofkhLke xqtfe kÌkko yLku Lk ˜f⁄kk ÌkuLkk r˜ræÌk Y k{kt MkkrnÌfif]rÌk Ìkhefu

kq˝o nkufi Au Ìku heÌku Àwnku, A kku, kÀ, ykœfikLk, ´Áktƒ yLku {Lkkuhtsf ˜kuff⁄kk yuLkk r˜ræÌkY k{kt kq˝o Lk⁄ke. yu Ákƒkt ´fkhku-M Y kkuLkwt kq˝o Y k Ìkku yu su fk§u h[kfiwt yu fk§u yLku kAeLkk ÌkÁkü yuLkw ´fikursÌk Y k{kt ykr ªfh˝ ⁄kÌkwt Ìfikhu s ´¯kx ÁkLkÌkwt nÌkwt. rMkLkurhfiku, ht¯kºqr{-ykfk˛ k˝e-xe e khLkkt ºs kÌkkt LkkxfkuLke rM¢ x f˜kM Y kLkwt su{ kq˝o Y k Lk⁄ke, ykƒkhY k yt˛ Au. Ìku{ ´k[eLk-{Êfifk§Lkwt f⁄kkMkkrnÌfi Au Ìku yksLkk A kkfiu˜k Y k{kt kq˝o Lk⁄ke. yk⁄ke, yu{kt⁄ke yk k˝e yksLke MkkrnÌfir u[LkLke ·r¸Lku MktÌkkuªk yk kÌkwt fux˜wtf {§Ìkwt nkufi fu fkuE f]rÌk{kt yu ·r¸{kt⁄ke kkh QÌkh kLke ˚k{Ìkk nkufi Ìkku k˝ yu kÿrÌk W kfiku¯ke fu Mkk[e kwh kh ⁄kÌke Lk⁄ke.

ëfkuE k˝ Àu˛ yLku fkuE k˝ ºkªkkLke ´k[eLk-{Êfifk˜eLk MkkrnÌfiLke W k˜Áƒ h[Lkkyku Ìko{kLkLku Áku heÌku W kfiku¯ke ÁkLkÌke nkufi Au : hMk ·r¸yu yLku y«fikMk ·r¸yu. hMk ·r¸yu ykM k„ nkufi Ìku e {Êfifk˜eLk f]rÌkykuLkku y«fikMk k˝ fu § MkkrnÌfi{q’fiktfLkLkk ƒkuh˝u ⁄kkfi Ìku W kfiku¯ke Lk⁄ke. yuLkk y«fikMkLkku {q§ nuÌkw Ìkku s§ k ku ÚuEyu. kr˘{{kt ˛uıMkr kfihLke Lkkx‚h[LkkykuLkku y«fikMk su ƒkuh˝u yLku kÿrÌkyu ⁄kkfi Au, yu s ƒkuh˝ kÿrÌkyu ftE ëfuLxh ÁkheÕ xuE˜í Lkku y«fikMk fh k{kt yk Ìkku Lk⁄ke. {Êfifk˜eLk {kiræf kht khkLke yLku r˜ræÌk Y kLke f⁄kkykuLkk y«fikMkLke ·r¸ yLku yuLkwt ˛kÜ kr˘{{kt kq˝oY ku r fMfikt Au Ìfikhu yk k˝u Ìfikt nsw ykhtº k˝ MktÌkkuªk yk ku Ìku ku Lk⁄ke.í ( k]. V ⁄ke VII)

W kh su kÌk Áku À˛fk kq yk ˜æLkkhu {Êfifk˜eLk MkkrnÌfiLkk MktÀºuo fne Au Ìku s kÌk yksu Folk-literature yLku Tribal-literature {kxu fh e sYhe ˜k¯ku Au. Mkkrn¬Ìfif hMkÀ˛oLk-{q’fiktfLk-r u[Lk⁄ke ˜kufÌkk¬• f y«fikMk Folk -lorie study Ìkk¬• f heÌku rºLLk Au. khtÌkw yks Mkwƒe yk ºuÀ Áknw ykuAkLke ·r¸{kt hÃkku Au. ˜kufMkkrnÌfiLkwt r u[Lk k˝ ykhtº⁄ke yks Mkwƒe yk ´fkhLkk Mkkrn¬Ìfif ƒkuh˝u s ⁄kfiwt. {u k˝eLku Ìkku WLLkÌkº˙qLkku º˙{ ºkt¯k ku nÌkku yLku M {kLk ºq˜u˜e ´ÚLku yuLke Ìk§ kÀe MktMf]rÌkLke yku§æ yk keLku z kLke nÌke yux˜u yu{˝u ˜kuff⁄kkyku{kt hnu˜k MkktMf]rÌkf {q’fiLku Ìk⁄kk ˜kuf¯keÌk{kt hnu˜k Mkkrn¬Ìfif {q’fiLku r ˛uªk fuLˇ{kt hkœfikt. khtÌkw yu kkuÌku yk r „kLkk Mkk„tÌk W kkMkf nÌkk, Ìku⁄ke ëÀkÀkSLke kÌkkuí su k ˜kuff⁄kkLkk Mkt¯k˙n{kt Ìku{˝u xf su k ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLke kÿrÌkLkku rLkÀuo˛ yk fiku

yux˜wt s Lkn™ khtÌkw Mkwhwr[ yLku MktMf]rÌkLke ·r¸yu {q§ Mkk{¯k˙e{kt⁄ke fux˜wtf sÌkwt ffiwO yLku fux˜wtf Mkt{käsÌk ffiwO Ìku fiku¯fi Lk⁄ke, yu k˝ ÊfikLk{kt yk‘fiwt yLku

´MÌkk Lkk{kt Lkkutƒ fhe.

khtÌkw yk k˝u Auf yks Mkwƒe, yk ˜kufs˝MkLku, yu kAe f⁄kk nkufi fu ¯keÌk, Mkkrn¬Ìfif ƒkuh˝u s {q˜ Ìkkt yk‘fikt Aeyu. ˜kufMkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke

MkkrnÌfiLkk y«fikMkLkku {wœfi nuÌkw Ìkku Ìku Ókhk Ìku MktMf]rÌkfk§Lkk {q§ ƒÁkfkhLku

Mk{s kLkku yLku {k˝Mk yksLke MkktMf]rÌkf ¬M⁄krÌkyu fu e heÌku knkutÂfiku, Ìku kk{ kLkku Au. ffik ykƒkhku yLku ƒkh˝kykuyu {k˝MkLku S Lk s¯kÌkLku S ÌkkuÚ˝Ìkku ffikou, fu k-ffik-fux˜k ´ßku Mk{Mfikyku yuLkk ‘fi¬ıÌk¯kÌk yLku Mkk{krsf S Lk{kt nÌke yLku Ìku kkh fh k MkkrnÌfiLkk {kÊfi{u yu˝u fu e-fux˜e {⁄kk{˝ku fhe, ˛k{kt⁄ke yu˝u Ák§ {u§‘fiwt, ·r¸ {u§ e, S Lk yLk Mk{ksLku Ákktƒe hkœfiku, ‘fi¬ıÌk yLku Mk{r¸ Â[uLkk MktÁktƒLku r ˛uªk MkwæÀ yLku fkfioMkkƒf ÁkLkk‘fiku, kkuÌkkLkk Mk{fiLkkt r r ƒ hnMfikuLku yu f e heÌku kkBfiku : yk Ákƒwt Ú˝ kLkku Au. yuLkk MkktMf]rÌkf krh u˛ yLku kkuªk˝Lku Mkknrsf Y k{kt Ú˝ kLkwt, ƒÁkfÌkwt yLkwº kLkwt yk {kÊfi{ Au.

Lkk¯krhf Mk{ksLkk yuf{⁄ke su{ ¯k˙k{e˝ Mk{ks ıﬁktf fux˜kuf {q§ºqÌk

heÌku swÀku Au, ¯k˙tr⁄k {wıÌk Lku M Ìkt k Au, ´f]rÌkLke ƒkhu LkSf Au Ìku{ ¯k˙k{e˝ Mk{ks⁄ke ykrÀ kMke Mk{ks yu⁄ke k˝ r ˛uªk rºLLk yLk y¯k˙uMkh Au. yuLke kkMku uÀ kq yu e fux˜ef ƒkh˝kyku Au, yuLkku ykƒkh Au. Lkk¯krhf Mk{ksLku Ìkku ´k[eLk yLku {Êfifk§{kt k˝ fux˜wtf hkflfiA k yLku ƒ{oA kLkwt Mkth˚k˝ yk h˝ {§Ìkwt nÌkwt, su ¯k˙k{e˝Lku yux˜wt Mkw˜º Lk nÌkwt. yu⁄ke Ìfikt ÚrÌkøkkrÌkLkk

heÌkrh ks, YrZ, økkrÌk kt[ ¯kuhuLkwt [oM hÃkwt yLku fux˜wtf nfLkwt k˝ Lk {Èfiwt Ìfikt kkuÌkkLke heÌku ykÔkMkLk ˛kuÊfiwt. ykrÀ kMke kkMku Ìkku yk hkflfiMk•kkLkwt fkfiÀkLkk ˛kMkLkLkwt k˝ A k Lk nÌkwt. yu⁄ke ƒ{o, Mk{ks, ÚrÌkLkk ÁktƒLkku ¯kuhu Ókhk yu˝u ÚÌku s yk Mkth˚k˝ Qºwt ffiwO Lku yLku yu{kt⁄ke s [hkuÌkhw ([ZkE) yLku fw§ fu t˛Lkk˛Lkk uhLke kÿrÌk sL{e. Mkk{kLfi ƒkhkLkk r˜ræÌk hk{kfi˝{nkºkhÌk fu ¯k˙k{e˝ hk{kfi˝-{nkºkhÌk⁄ke k˝ ykrÀ kMke hk{kfi˝{nkºkhÌk swÀkt kzu Au ÌkuLkwt fkh˝ k˝ yk Mkk{krsf ¬M⁄krÌk Au. yu Mk{ksLku kkuÌkkLke heÌku, kkuÌkkLkk Mkktr f ÚrÌk¯kÌk Ák§⁄ke s kkuÌkkLkwt y¬MÌkÌ xfk kz‚wt Au Lku yu⁄ke s yu{Lkk Mk{ks{kt r r˛¸ yu e Mkk{krsf ÚrÌk¯kÌk

Mkt´økÌkk Au yLku ƒ{oLkwt, ºq k-º¯kÌk-ykuÕkykuLkwt [oM hÃkwt Au. zkÏ.

º¯k kLkÀkMk kxu˜u yu{Lkk yn™ yk ku˜k y«ﬁkMk ˜uæ{kt, yLﬁ ¯k˙t⁄kkuLke

´MÌkk Lkkyku{kt Ìk⁄kk ækMk Ìkku ykrÀ kMke MkkrnÌﬁLkkt Lkkhe kk kkuLkku y«ﬁkMk

fhÌkk Ìku{Lkk ykrÀ kMke, ÚLk kÀ yLku r˛¸ {nkfk‘ﬁku{kt Lkkheí ¯k˙t⁄k{kt ºe˜e

Mk{ksLke yk¯k e MktMf]rÌkLke su r ¯kÌku yku§æ yk ke Au, yuLku ykÌ{MkkÌkT ffiko ¯kh ykrÀ kMke MkkrnÌfiLkku y«fikMk yƒqhku s hnu Ìku{ Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk S Lk-fkﬁoLkku xqtfku ynu k˜ Au. Ìku k˝ ºe˜e

MkkrnÌfiLkk fkuE k˝ y«fikMke {kxu W kfiku¯ke Au. yk ˚ku k Lku yuLkkt kÀk⁄ko yu kt

Lk⁄ke su fu § Mkkrn¬Ìfif MkflsÌkk⁄ke kqhkt kk{e ˛fkfi. yuLkk Mk{ks yLku

MktMf]rÌkLkku kqhku krh[fi Lk nkufi Ìkku ºe˜e MkkrnÌfiLke fkuE f]rÌk kMÌkr f Y k{kt kk{ k{kt ıfiktf f˛wtf {n• Lkwt [qfe s kfi yu{ Au.

hk{kfi˝ yLku {nkºkhÌk ÁktLku ºkhÌkefi ƒ{o, MktMf]rÌk yLku MkkrnÌfikrÀ f˜kykuLke {wœfi hıÌk krnLke Au. ºkhÌkLke Ákƒe s {wœfi ºkªkkyku yLku ÌkuLke Ákku˜eykuLke r˜ræÌk yLku ftX yu ÁktLku kht khkyku{kt yk ÁktLku kwhkf⁄kkykuLke ‘fik kf yMkh Au yLku yuLkkt r r ƒ Y kkLÌkhku {§u Au. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yk ÁktLku kwhkf⁄kkykuLkkt æuzÁk˙ÒkLkk zwt¯khe ºe˜e ykrÀ kMkeyku{kt ´[r˜Ìk ˜kufkœfikLkku Au Ìku Mkt kkrÀÌk fhe yk fikt Au. r ˛uªk ´{k˝{kt yk Áku {nkf⁄kkyku kh s y«fikMk ⁄kfiku Au. yk ku y«fikMk {wœfiÌ Áku fuLˇrÁkLÀwykuLku ·r¸{kt hkæe ⁄kfiku Au. yu{kt knu˜wt ·r¸fuLˇ, {kuxk ºk¯kLkk y«fikMkeykuLkwt, yk ykrÀ kMke f⁄kkyku {wœfi ƒkhkLke M ef]Ìk f⁄kk⁄ke ykrÀ kMke hk{kfi˝ fu {nkºkhÌk ıfikt, fu e heÌku yLku fux˜u yt˛u swÀwt kz Au, ÌkuLke Ìk kkMk{kt furLˇÌk

⁄kfiu˜wt Au. Ìkku fux˜kf y«fikMkeykuyu eh[rhÌk{kt⁄ke {nkfk‘fi fu e heÌku rMkÿ

⁄kfikt Ìku {w kLku ·r¸{kt hkæeLku ykrÀ kMkeykuLkkt ˜kufkœfikLkLkk ´fkh-M Y kLku Mk{Ú kLkku ´fiÌLk ffikou Au. yk{ fhÌkkt fux˜kf y«fikMkeykuyu Mkkƒkh˝ ƒkhk⁄ke fux˜uf yt˛u swÀe kzÌke ºe˜e MktMf]rÌk yLku ƒ{oƒkh˝kykuLkk MktÀºoLku ·r¸{kt hkœfiku Au. yk{, r r ƒ ·r¸ yLku f˚kkLkk yk y«fikMkku ºe˜e hk{kfi˝ yLku ºe˜e {nkºkhÌkLku Mk{s kLke W kfiku¯ke ·r¸ kqhe kkzu Au - su y«fikMkeLku ºe˜e kwhkf⁄kkLkk r ˛uªk y«fikMkLke æu Lkk Au, Ìku{Lku ë LkM hí{kt k˝ yk r ªkfiLku ˜¯kÌkk y«fikMk˜uæku kt[ kLke ækMk º˜k{˝ Au. yn™ Mkt¯k˙rnÌk fhu˜k y«fikMkku{kt 3. hkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkku Mkk{krsf,

ƒkä{f MktÁktƒ (zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜) yLku 6. ºe˜e ºkh⁄kLkku ƒkä{f yLku

Mkk{krsf MktÀºo (zkÏ. nMkw fikrøkf) yk fikt Au Ìku yk ˜kfkœfikLkkuLke Mkk{krsf, ƒkä{f, MkktMf]rÌkf ºqr{fkLku M k¸ fhu Au. Mkk{kLfi ´ kn{kt hk{f⁄kk yLku {nkºkhÌkLkk kt[Lk-{LkLk-© ˝krÀfLkkt su rLkr{•kku Au, Ìku⁄ke ºe˜e f⁄kkLkkt

rLkr{•kku rºLLk Au, yu ækMk ˜˚k{kt ˜u k su Au. yk MktÁktrƒÌk ˚ku kLkk ykrÀ kMkeykuLke ƒ{oºk Lkk kh r ˛uªk yLku ‘fik kf yMkh kkx kqÚLke Au, Ìku yk f⁄kkykuLkk ‘fik Ìkof zÌkh kh Ìk⁄kk kk k kh fu e yMkh Qºe fhu Au, Ìku zkÏ. Lkk⁄kk˜k˜ ¯kkurn˜Lkk y«fikMk˜uæ{kt Mk·¸ktÌk À˛ko k{kt yk‘fiwt Au. zkÏ. Lke˜k ˛kn, zkÏ. Qs{ºkE kxu˜ yLku ´ku. su. yuMk. hkX kLkk y«fikMk˜uæku ºe˜e kwhkf⁄kkykuLkk ˜kufkœfikLkLkk M Y kLku Mk{s k{kt r ˛uªk W kfiku¯ke ÁkLku Au.

¯kku ke[tÀ yLku ºh⁄kheLke ºe˜e f⁄kk Mk oMkk{kLfi yu k ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌk{kt {§Ìke f⁄kkyku⁄ke ıfiktf fux˜uf yt˛u rºLLk Au, Ìku Mkk⁄ku s yk ºe˜e Mk˙kuÌkLke f⁄kk ºh⁄khe yLku ¯kku ke[tÀLke f⁄kkLku, yuLkk f⁄kkLkfLku Mkt kq˝o Y k{kt Mk{s k{kt æqÁk s {n• Lkku Vk§ku yk ku Au. yk f⁄kkykuLkk fux˜kf yt˛ku su Mkk{kLfi yu k ˜kufMkkrnÌfiLkk ´ kn{kt⁄ke ˜w Ìk ⁄kfikt Ìku yk Mk˙kuÌk{kt fux˜uf yt˛u ytfkuzkÁktƒ s§ kfik Au, suLke r ¯kÌku [[ko {U yLfi k fhe Au. (swyku ë LkM hí{kt yk yt¯kuLkku {khku ˜uæ, y⁄k k ¯k˙k{e˝ yLku ykrÀ kMke ftX kht khk, zkÏ. nMkw fikrøkf, ¯kqsoh, y{Àk kÀ, 2005, k]. 107 ⁄ke 121) yk f⁄kk r ˛u fLkw yk[kfioLkku yLku ´ku. s˛ tÌkºkELkk yu{ Áku y«fikMk ˜uæ yk fik Au. ´ku. zkÏ. s˛ tÌk ˛uæze k§kyu yk f⁄kkLkfLkwt k]⁄k¨h˝ fhe, ytÌku Wr[Ìk heÌku Áku {w k Ìkkh‘fik Au. yu{kt knu˜k {w ku ykrÀ kMke f⁄kk ¯kku ke[tÀ yLku ºh⁄kheLku {k{k ºk˝us À˛ko Au Ìku Au, yLku ÁkeÚu {w ku yk f⁄kk{kt yk Ìke Ákku˜Ìkk ¯kƒuzkLke f⁄kkLku {wœfi f⁄kk Mkk⁄ku ˛ku MktÁktƒ Au, Ìku Au. yk ÁkLLku yÌfitÌk {n• Lkk yLku r [kh Mkt˛kuƒLk {k¯kÌkk {w kyku Au. ıfikhuf fkuE yuf ÌkÁkü, fkuE yuf Mksof ´rÌkºk ƒhk Ìkku f⁄kkfkh, Áku f⁄kkykuLku yLku ÌkuLkkt kk kkuLku kkhM krhf heÌku Úuz k {kxu fkuE MktÁktƒLkwt W{uh˝ k˝ fhÌkku nkufi Au yLku kAe yu k s kk kMktÁktƒLke f⁄kk kht khk{k yk¯k§ ƒÌke hnu Au. ºh⁄khe yLku ¯kku ke[tÀ Â[uLkk MktÁktƒ{kt yk ÁkLfiwt Au. k„ kÌkkofkh ˛k{§u ÆMknkMkLk Ák ke˛eLke 32{e uÌkk§- k[e˛eLke ºqr{fkf⁄kk{kt yk˜uœfiwt Au Ìku

´{k˝u RLˇu kw k sfitÌkLku k]⁄ e kh ¯kÀoºY ku sL{ kLkku ˛k k yk fiku. sfitÌku

kkuÌkkLke MkÚ n§ e fh kLke RLˇLku r LktÌke fhe. RLˇu Ìku M efkhe yLku

˛k kLke MkÚ n§ e fhÌkkt s˝k‘fiwt fu k]⁄ e kh ¯kÀoº Ìkhefu sL{u˜ku sfitÌk rÀ Mku ¯kƒuzku hnu˛u yLku hkÌk ⁄kÌkkt Ìku kkuÌkkLk {q§Y k yLku Ài e ˛¬ıÌk ´kÛ fh˛u. sfitÌk ¯kƒuzk Ìkhefu ktÁkk Ìke{kt sLBfiku yLku hkÌku Àu Y k ÁkLke Ài e˛¬ıÌk⁄ke kktÁkkLkku fkux [˝k‘fiku yLku fitÁkk ÌkeLke hksfwt he Mkk⁄ku, kkuÌkkLke Áku Mkæeyku

Mkk⁄ku ˜¯Lk fﬁkO yLku ˛hÌk fhe fu kkuÌku hk ku Àu Y k ƒhu Au, yuLke kÌk fkuELku

Lk fh e. ¯kÀoºLke k˝u kÌLkeyku Mk¯kºko ÁkLke. hksfwt heLke {kÌkkLku ykLke Ú˝ ⁄kÌkkt kw keLku Mkk[e kÌk s˝k k hZ ˜eƒe. yk⁄ke hksfwt heLku Mkk[e kÌk fnu e kze. ˛hÌkLkku ºt¯k ⁄kÌkkt s Lk¯kh Àxk k ˜k¯ﬁwt, sﬁtÌkLku ˛k k{kt⁄ke {w¬ıÌk {§e. hksfwt he yLku ÌkuLke Áku Mkæeyku S Ák[k e ºk¯ke Aqxe yLku

Lk{kt yk©ﬁ ˜eƒku. hksfwt heLkk kuxu hkÚ ºh⁄khe sLﬁku. yuf MkæeLkk kuxu

hkÚ r ¢{ sLBﬁku yLku keSLkk kuxu ºkx˝fuhku ºq k sLBﬁku. ˛k{§u yk ku˜e yk f⁄kk⁄ke, ykrÀ kMke yLku ¯k˙k{e˝ kht khk{kt ºh⁄kheLku RLˇLkku kw k fu{ fnu k{kt yk Au, ÌkuLkku æw˜kMkku {§u Au. Ìku Mkk⁄ku s º¯k kLkÀkMk kxu˜u

Mkt kkrÀÌk fhu˜e ºh⁄khe-f⁄kk{kt su ¯kƒuzkLke f⁄kk Au, ÌkuLkku k˝ ytfkuzku {§u Au. ë LkM híLkk yk f⁄kk khLkk {khk ˜uæ{kt ¯kƒuzku ¯kku ke[tÀLkku kq oº nku kLke Mktºk Lkk À˛ko u˜e, ÌkuLku n u, yk ÁkeS r˜ræÌk kwhk kLku ykƒkhu Mkwƒkh e sYhe Au. yn™ M fitM k¸ Au fu ºh⁄khe RLˇLkk kw k sfitÌk⁄ke ⁄kfiu˜ku, RLˇLkku kki k Au. yk{, zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Mkt kkrÀÌk fhu˜e ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe f⁄kk{kt yk Ìke ¯kƒuzk ÌkhefuLkk º Lke f⁄kkLkk ytfkuzk {§e hnu Au. yn™ ÁkeS kÌk k˝ ˜˚k{kt ˜u k su e Au fu ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke ÁkeS f⁄kkykuLkk k˝ kqhf yt˛ku ˛k{§Lke k„ kÌkkoyku{kt {§u Au. ˛k{§Lkku {n• Lkku {krnÌkeMk˙kuÌk k˝ Ákkhkuxe f⁄kkLkku Au. yk⁄ke, ykrÀ kMke f⁄kkykuLkku {q§ yLkwÁktƒ Ákkhkuxe Mk˙kuÌk Mkk⁄ku Au, yu e Mktºk Lkk {U yLfi k yk ke Au, ÌkuLku k˝ yk⁄ke kwr¸ {§u Au. ºr ªfi{kt yk f⁄kkLkkt ÁkeÚ ˚ku kkuLkkt Y kkLÌkhku {§u Lku Ìku{kt ıfiktfi Úu yk ´fkhLkk kk k MktÁktƒLku yLkw{kuÀLk Lk {§u, Ìkku fkuEf f˚kkyu ºe˜e f⁄kk{kt fkuE yuf f⁄kfu kÌkkoLku r ˛uªk [wMÌk Lku hMk´À ÁkLkk k fhu˜wt W{uh˝ Au, yu{ fne ˛fkfi.

kÌkko flfikhu k˝ {Êfifk§u fu kAe ykƒwrLkf fk§u fkuE r r˛¸ nuÌkw⁄ke

Mkt kkrÀÌk ⁄kELku r˜ræÌk Y k{kt yk e Ìﬁkhu yu{kt kk k kk k Â[uLkk MktÁktƒ¯kÌk yLku ÁkeÚt W{uh˝ku ⁄kÌkkt s ¯kﬁkt Au. Auf uÀfk§u k˝ kwhwh k-W o˛e yLku

ﬁ{-ﬁ{e su e f⁄kkyku …¯ uÀLkk À˛{ {tz§{kt r r˛¸ nuÌkw⁄ke MkqıÌkÁkÿ ÁkLke fu nÚhku ˜kuff⁄kkyku k˝ ÚÌkff⁄kk Y ku ÁkwÿLkk kq oº Mkk⁄ku Mktf§kE fu

yMkkEÌk, r˛ ÀkMk, {ƒwMkqÀLk ‘fikMk, fw˛§˜kº, ¯k˝ krÌk fu ˛k{§ su k kÌkkofkhkuLku nk⁄ku Lk e s kÌkkoY ku k„{kt Ákktƒ k{kt yk e Ìfikhu {q§ f⁄kk{kt fux˜kf kk k¯kÌk yLku xLkk¯kÌk VuhVkhku ⁄kfik. yLku yk k VuhVkhku ffikt, fux˜k ⁄kfik ÌkuLkku ytÀks k˝ yk kt r r ƒ Y kkLÌkhkuLkk y«fikMkLku ytÌku {§e hnu Au. ·¸ktÌk yk keLku fneyu Ìkku {kLk yLku y MkhkLkk ú{Lkwt f⁄kkÆÁkÁk ˜ELku yuLkk r r ƒ fiwhku kefi yLku ºkhÌkefi f⁄kkyku yLku ÌkuLkkt Y kkLÌkhkuLkku y«fikMk fheyu, Ìkku r˜ræÌk Y k{kt k˝ {q§ f⁄kk Mk{fi, M⁄k§, f⁄kf, yk˜uæf ¯kuhuLkk ºuÀu ıfikt fux˜e ÁkÀ˜kE ÌkuLkku rLkÀuo˛ {§e hnu Au. fkuE ftX ´ knLkwt f⁄kkLkf fkuE yuf ÌkÁkü fkuE r r˛¸ nuÌkw⁄ke r˜ræÌk-Mkt kkrÀÌk M Y k{kt ⁄kkuzwt ÁkÀ˜kELku yk˜uækfi Ìfikh kAe k˝ su {q§ f⁄kk Au ÌkuLkwt ftXku kftX Mkt´Mkkh˝ Ìkku ⁄kÌkwt s hnu Au. yk⁄ke flfikhu yk e fkuE yuf f⁄kkLkk ftX kht khkLkk yLku r˜ræÌk Y kLkk f⁄kkLkfLkku Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMk fheyu Aeyu Ìfikhu yk ÁkkÁkÌk r ˛uªk

M k¸ ⁄kkfi Au. ¯kk{˝e [tzLke f⁄kk ëÚÌkff⁄kkíLkk keÚ ætzLkk Mktf’ k ¯ko{kt 257 {e f⁄kk Au, Ìku {q§ Ìkku, ëLkMkeÁk flfikhu ktfk nkufi Ìfikhu ºkut{kt⁄ke k˝ ºk˜k Lkef§uí yu kÌkLku ·¸ktÌk fhÌke ˜kuff⁄kk Au.ÚÌkf{kt ÌkuLkku W kfiku¯k ÁkwÿLkk ykÀkMk{wæ hkÚ ÌkhefuLke LfikfiÁkw¬ÿ À˛ko k ⁄kfiku. khtÌkw yk heÌku yk f⁄kk Lk k MktÀºuo Lk Y k kk{e Ìku kAe k˝ kLkkuÌke-f⁄kk Ìkhefu Ìkku ´ kn{kt hne yux˜wt s Lkn™ ¯kwshkÌk{kt k˝ yu ºk˜´Àu˛{kt fnu kÌke yk e yLku f⁄fi´ knu ˜kuff⁄kkLkwt {q§Y k yks Mkwƒe Ú§ e hkœfiwt. (r ¯kÌk {kxu swyku : Úuhk hÆMknLke ©uc ˜kuff⁄kkyku, Mkt. zkÏ. nMkw fikrøkf, ¯kqsoh, y{Àk kÀ, 2004, k]. 6 ´MÌkk Lkk Ìk⁄kk ëMkkzk k˝ rÀíLke kLkkuÌke k]. 88 ⁄ke 95) su{ [kuhkLkku t˛ ıfikhufi sÌkku Lk⁄ke, Ìku{ nkzuÌke ˜kuff⁄kkLkk f⁄kkLkfLkwt {q§Y k ıfikhufi ˜w Ìk ⁄kÌkwt Lk⁄ke. yu ıfiktf Ìkku ´ kn{kt ÌkhÌkwt nkufi Au. yk⁄ke s fkuE yuf f⁄kkLkk r r ƒ Y kkLÌkhkuLkku Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMk {q§ f⁄kk{kt ıfikt, fku˝u, ffik ÌkÁkü fux˜wt ÁkÀ˜k‘fiwt fu Lk W{ufiwO ÌkuLkku rLkÀuo˛ fhe ˛fuAu.

f⁄kkLkwt ´[r˜Ìk yLku ´ äÌkÌk yu Y k su{ r˜ræÌk kht khk{kt nuÌkwLkk

fkh˝u fux˜wtf ÁkÀ˜kfi Au, Ìku{ ıfikhuf fkuE f⁄kfLkk fkh˝u k˝ ftX ´ kn{kt ÁkÀ˜kÌkwt sÌkwt nkufi Au. ıfikhuf fkuE f⁄kf s yu ku hrMkf yLku rLkª˝kÌk nkufi fu ´[r˜Ìk f⁄kk{kt f˛wtf kkuÌkkLkwt W{uhu, ıfiktf f˛wtf ÁkÀ˜k u, ıfiktf ˛k{§Lke su{ Áku fu k˝ yu e swÀe swÀe f⁄kkykuLkk f⁄kkLkfkuLkk kq koƒo-W•khkƒoLkk yt˛kuLkwt s Úuzk˝ fheLku f⁄kkLkwt Lk s Y k {ktzu Au. yk⁄ke s ftX ´ kn{kt⁄ke fkuE yuf f⁄kf fu {krnÌkeÀkÌkk kkMku⁄ke Mkk{¯k˙e ˜uLkkh ˜kufr „kr Àu Ìku ˚ku kLkk yLku ˛ıfi nkufi Ìkku rºLLk ˚ku kkuLkk k˝ {krnÌkeÀkÌkkykuLkku k˝ Mkt kfo fheLku {wœfi fu {q§ {k§æwt {u§ kLkku ´fiÌLk fh ku ÚuEyu.

ºe˜e hk{kfi˝ fu {nkºkhÌkLkku k˝ flfikhu y«fikMk fheyu Ìfikhu yk kÌk ÁkhkÁkh ˜˚k{kt ˜u k su e Au. yn™ k˝ {wœfi yuf s yu k {krnÌkeÀkÌkk yLku ÌkuLkk yuf{Lkk Ókhk fnu kfiu˜e Mkk{¯k˙e Au. yk⁄ke Mktº Au fu yu{˝u fnu˜e hk{kfi˝ yLku {nkºkhÌkLke f⁄kk{kt su fux˜wtf Ìkk¬• f yLku {q§ºqÌk heÌku sqÀwt Au, Ìku {q§ sqLkk ºe˜e Mk˙ku kLkwt k˝ nkuE ˛fu Ìku{ fux˜wtf yu{kt fkuE yuf ÌkÁkü fkuE yuf f⁄kf- ]tÀ Ókhk yu{kt W{uhkfiu˜wt k˝ nkuE ˛fu. yk⁄ke yuf s f⁄kk fu f]rÌkLkk r r ƒ ftX ´ kn yLku r˜ræÌk ´ knLkku Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMk yrLk kfio Au. yu ⁄kkfi Ìkku s fkuE kMÌkr f Lku Mkk[k Ìkkh˝ kh knkut[e ˛fkfi.

´ku. s˛ tÌkºkE ˛uæze k§kyu ÁkeÚu {n• Lkku {w ku WXk‘fiku Au Ìku ¯kƒuzkLke f⁄kkLkku. f⁄kk{kt, f⁄kfu Ìkku {wœfi f⁄kk Mkk⁄kuLkku fkuE MktÁktƒ À˛ko‘fiku Lk⁄ke. y¯k§ M k¸Ìkk fhe Au Ìku{ {U k˝ {khk ëæuzÁk˙Òk ykrÀ kMke r MÌkkhLke {h˝ku•kh r rƒMkt˜¯Lk f⁄kkykuíLkk y«fikMk ˜uæ{kt À˛ko‘fiwt Au : (swyku, yusLk, k]. 116) khtÌkw yn™ [{Ìfkhe ¯kƒuzk yLku hksfw{kheLkwt ˛wt ⁄kfiwt, ÌkuLkku M k¸ rLkÀuo˛ Lk⁄ke. yu⁄ke yu Mkq k Aqxwt hne ¯kfiwt Au. [{Ìfkhe ¯kƒuzku MkS Lk ⁄kfiku yLku ˛uªk ykfiwªfi yu˝u {kLk Y k{kt kMkkh ffiwO, yu ku MkwæÀ ytÌk f§e ˛fkfi Au. khtÌkw f⁄kkLkku yk yt˛ Úu ºqr{fk-f⁄kkLkku nkufi Ìkku kÌk yux˜u⁄ke kqhe ⁄kfiu˜e Lk ¯k˝kfi. yuLkku ºh⁄khef⁄kk Mkk⁄kuLkku MktÁktƒ M⁄k kk ku s ÚuEyu. f⁄kkLkk Ákƒk s MktÀºkou ˜˚k{kt ˜uÌkkt {Lku yu ku Mktº ˜k¯ku Au fu yk [{Ìfkrhf ¯kƒuzku s ºh⁄khe Ìkhefu yLku hksfw{khe Æ k¯k§k Ìkhefu sLBfikt, yu {q§ kq˝o f⁄kk{kt nku ÚuEyu. yu ˛k{§Lke f⁄kk⁄ke M k¸ Lku rMkÿ ⁄kkfi Au.

keÚu {w ku k˝ ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§kyu fr LﬁkﬁLke ·r¸yu Qºku

fﬁkou Au. ¯kku ke[tÀLke ÁknuLk fu § MkkƒLkk{k¯ko æw’˜ku ⁄kkﬁ yu {kxu rLkÀkouªk yu k

krÌk yLku kw kLke ¢qh nÌﬁk fhu yu fu ? yk ´ß yÌﬁtÌk {n• Lkku yLku

r [kh k su ku Au. f⁄kkfkhLku {Lk Ìkku MkkƒLkk fh e nkuﬁ, Úu¯k ˜u ku nkuﬁ Ìkku

MktMkkh{kt yk ku ºku¯k yk k ku kzu Au, yu M⁄kkr kÌk fh kLkku Au. khtÌkw yu{kt ykir[Ìﬁ fux˜wt ? yk Lkn™ ÁkeS k˝ yu e fux˜ef f⁄kkyku Au su{kt yk ku ´ß

QXu Au. ´ku. ú{S kxu˜Lkk ˜kuff⁄kkLkk ëy{e˜kufí (Mkt˛kuƒf-Mkt kkÀf ú{S kxu˜, kkÔo ´fk˛Lk : 2007, k]. 196-198) Mkt¯k˙nLke ´MÌkk Lkk{kt {U ˜kuff⁄kk{kt rLkYr kÌk yk e y{kLk efi ¢qhÌkkLke {Lkku iøkkrLkf ºqr{fk Ìk kkMk kLkku

´ß WXk‘fiku s Au. Lk k y«fikMkeyu yk rÀ˛k{kt r [kh k su Au: fkuE WÂ[ ykÀ˛o fu ˙Ìk kk˜Lk {kxu {kLk e, Ìku k˝ {kÌkk,r kÌkk, ºkE fu ÁknuLk yk kt f]Ìfi yk[hu yLku yuLkwt yk˜uæLk ⁄kkfi, yu ˛wt Mkq[ Au ? ˙Ìk kk˜Lk {kxu {kÌkkr kÌkk kkuÌku s yuf {k k MktÌkkLkLkwt {k⁄kwt kZu yLku æktzu, kÌLkeLke hZ kqhe fh k ºkE rLkÀkouªk ÁknuLkLke nÌfik fhe [qtÀze ht¯ku yk kt yk˜uæLkku ˛wt Mkq[ Au ? {kLkrMkf kkMk ⁄kkfi yu kt f⁄kk - yk˜uæLkku{kt k˝ ˜kufkuLku ˛k⁄ke hMk kz‚ku ? yk Ákƒwt s Mkk{krsf-{Lkku iøkkrLkf ºqr{fk kh r [kheLku Mk{s k su Au. ës¯kÀu kh{khíLke f⁄kkMktÀºuo k˝, LkkLkku ºkE yLkuf fwf{kou fh k

AÌkkt fr LfikfiLke ·r¸yu yuLku sÌkku fh k{kt fu{ yk‘fiku, yu {w ku k˝ ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§kyu WXk‘fiku Au.

¯kku ke[tÀ, ºh⁄khe yLku s¯kÀu kh{kh : yk k˝u f⁄kkykuLke ˜kufMkkrnÌfiLkk Mk oMkk{kLfi yu k ´ kn {ktnuLkkt ¯keÌkku yLku f⁄kkykuLke su Mkk{¯k˙e {§u Au ÌkuLkku ºe˜e f⁄kk Mkk⁄kuLkku Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMk nk⁄k ƒh k su ku Au. yk k˝u f⁄kkykuLkku M Ìkt k Y k{kt, MktÁktrƒÌk f⁄kkLkk r r ƒ Y kkLÌkh Mkk⁄kuLkku y«fikMk fh k su ku Au. ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§kLkku y«fikMk ˜uæ, ë LkM hí Ìku{s ë¯k˙k{e˝ yLku ykrÀ kMke ftX kht khkí {ktnuLkku {h˝ku•kh r rƒyku Mkk⁄kuLkku ˜uæ Ìk⁄kk ëf⁄kk¯keÌkkuíLkk {khk Mkt kkÀLk{kt yk ku˜e ftfk§e ºkx˝Lke f⁄kk ¯kuhu kq fkfikouLkku W kfiku¯k fhe, yuLku ·r¸{kt hkæe keyu[.ze. fu yu{.rV˜. f˚kkLkk y«fikMk nk⁄k ƒhe ˛fkfi Ìku e y«fikMkku kfiku¯ke yk f⁄kk Au. s¯kÀu kh{kh yLku ftfk§e ºkx˝ r ˛uLke f⁄kkLkk ˜kuf kht khk{kt {wœfi Áku Mk˙kuÌk Au, Ìku Ákkhkuxe yLku [kh˝e. yk ÁkLLku ´ kn{kt ftfk§e ºkx˝ yLku

s¯kÀu kh{khLke f⁄kk yk˜uækE Au suLkk MktÀºkou y«ﬁkMkeLku {khk {˝fk 1

⁄ke 14 ykƒkrhÌk ë¯kwshkÌke ˜kufMkkrnÌﬁí{kt ëftfk§e ºkx˝í r ˛uLke

˛ÁÀMkqr[{kt⁄ke {§e hnu˛u. ©e. r˛ ÀkLkºkE ¯kZ eyu yk ku˜e ëyk˝tÀfh{k˝tÀíLke kÌk{kt (swyku : fr hks fnu - r˛ ÀkLk ¯kZ e, kkÔo, 2007, k]. 1 ⁄ke 13) À˛ko‘fiwt Au Ìku kt[Ìkkt Mk{Úfi Au fu rMkÿhks Mkku˜tfeLkk ÀhÁkkh{kt fkuE [kh˝ fr Lku ÁkÀ˜u ftfk§e Lkk{Lke ºkx˝Lkwt {n• ƒe ¯kfiwt nÌkwt Ìku⁄ke ÌkuLke Mkk⁄ku yk˝tÀ-fh{k˝tÀLke M kƒko ⁄kE. yk ÁkkÁkÌk Mkq[f Au. ftfk§e ºkx˝Lkku MktÀºo [kh˝e yLku Ákkhkuxe ÁkLLku Mk˙kuÌk{kt Au, khtÌkw yu{kt ·r¸ÆÁkÀwLkku Ìkk¬• f ºuÀ Au. Ákkhkuxe kht khk ´{k˝ ftfk§e [k{wtzkÀu eLkku y Ìkkh Au yLku Mkt. 1174 Lkk [i k {rnLkkLke kes yLku hr khu s¯kÀu yLku ÚzuS hk˝eyu {k⁄kkLkkt ÀkLk yk fikt, yu e f⁄kk Au. (swyku …Ìkw Mkt˜¯Lk ¯kwshkÌke ˜kufh[Lkk - Mkt. nMkw fikrøkf, ¯kws. Mkk. yfkÀ{e, {kt h[Lkk¢{ktf 241 yLku ë¯kwshkÌke ˜kufMkkrnÌfií nMkw fikrøkf, ¯kws.Mkk. yfkÀ{e, 1995, k]. 178) ºe˜e kht khk{kt k˝ ftfk§e [k{wtzkyu s ˜eƒu˜wt Y k Au. yk{ Ákkhkuxe Mk˙kuÌkLke s {kLfiÌkkLku ºe˜e{kt M ef]rÌk Lku yLkw{kuÀLk {§u Au. {U yLfi k LkkutÊfiwt Au fu æuzÁk˙ÒkLkk zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeykuLke ftX kht khkLkwt su MkkrnÌfi Au Ìku Ákkhkuxe Mk˙kuÌkLkwt Au. {khe yu ƒkh˝kLku ftfk§eLke f⁄kk{kt⁄ke k˝ yLkw{kuÀLk {§u Au. kAeLkk ¢{ktfLkk 11,12,13 ¯kuhuLkk y«fikMk˜uæku Au, Ìku ºe˜e º¬ıÌkMkkrnÌfiLkk Au. º¬ıÌkLkwt yn™ M Y k Au Ìku ú{˜˚k˝k º¬ıÌk⁄ke ⁄kkuzwt swÀwt Au. {q§ ykrÀ kMkeykuyu Ìkku Àu Àu eykuLku ¢qh yLku ºfitfh {kLfikt Au. yk k W¯k˙Àu -Àu eyku k˝ yu{Lkk ykhkƒfku {kxu Ìkku ëMkw{Lkkí yux˜u Mkkhkt, ´MkLLk {Lk k§kt yLku ër˛ í yux˜u f’fik˝Y k Au, yu ykfio…rªkykuyu ´ÁkkuÊfiwt Lku yu{kt⁄ke s ër˛ íLkwt yuf f’ kLk sLBfiwt, suLke r ¯kÌku [[ko {U {khk ë´k[eLk ƒ{kou yLku ¯kw ÌkMkkƒLkkí Ìk⁄kk ëÆnÀwƒ{oLkk ykƒkhMÌktºkuí{kt fhe Au. ºkhÌk{kt

MkÌke r r ƒ ykrÀ kMke ÚrÌkykuyu fk§¢{u ºkhÌkefi ykfioƒ{o, suLku yk k˝u Mkk{kLfi heÌku MkLkkÌkLk ƒ{o fu ÆnÀw ƒ{o fneyu Aeyu, ÌkuLkku M efkh ffikou. khtÌkw r Ô{kt su{ r r ƒ ´Úykuyu RM˜k{ yLku ræ˙MÌke ƒ{o M efkfiko kAe k˝ yu{Lke {q§ºqÌk ƒ{o ykM⁄kkyku Religious Folk belief fkfi{ hne (suLke r ¯kÌk {khk r ÔLkk ´k[eLk ƒ{kou yLku ¯kw Ìk MkkƒLkkí{kt Au) Ìku{ ºkhÌkLkk

r r ƒ hkﬂﬁkuLke ykrÀ kMke ´Úykuyu k˝ fk§¢{u ÆnÀwƒ{ yLku ÌkuLkk

Àu Àu eykuLkku M efkh fﬁkou, AÌkkt yu{Lke su {q§ºqÌk ƒ{or ºk Lkk nÌke Ìku Ìkku

Z {q§ s hne Au, yuLke s yMkh ykrÀ kMkeykuLke r r ƒ ºkhÌkefi ÚrÌkykuLkk ˜kufLkkx‚kuLkk Y k{kt fu f⁄fi k ¯kufi Y k{kt hsq ⁄kÌkkt hk{kfi˝ yLku {nkºkhÌk{kt ÚuE ˛fkfi Au. ykLke r ˛À [[ko zkÏ. fr k˜k kÌMfikfiLku Ìku{Lkk Lku˛Lk˜ Ákwf xŸMx, R¬Lzfik ´fkr˛Ìk Traditional Indian Theatre : Multiple Streems (1996) suLkwt ¯kwshkÌke ë kht khk¯kÌk ºkhÌkefi Lkkx‚ht¯k : Áknwr ƒ

´ knkuí (yLkw kÀf ´f]rÌk f~fi k, 1996) yu Lkk{u ffiwO Au Ìku ækMk Úu ÚuEyu. ˜kufr „kfefi y«fikMk fu § Mkkrn¬Ìfif y«fikMk Lk⁄ke khtÌkw MkkrnÌfi, Lk]Ìfi, Lkkxf, Mkt¯keÌk su e ˜kuff˜kykuLkk {kÊfi{u Ìk Ìku ´Ú yLku ÌkuLke MktMf]rÌk yLku S LkLke {wœfi ƒkh˝kykuLkku y«fikMk Au. fkuE yuf rLkr˘Ìk ºqr{, ºkªkk, MktMf]rÌkLkk ´Àu˛-yk h˝{kt MkÌke ´ÚLkk Ák]nÌ{kLkMk yLku Ìku{Lkk ”ÀfiLkk ƒÁkfkhLkk Mkk˚kkÌfkh {kxuLkku y«fikMk Au. yk⁄ke flfikt Mkwƒe Ìku{Lke ƒ{oMkt˜¯Lk {kLfiÌkkLkk yLku Mk«fiÌkk yLku MktMf]rÌkLkkt {q§ Mkwƒe sE Lk ˛feyu Ìfikt Mkwƒe yu{Lke ˜kufr „kLku fi⁄kk⁄ko Y k{kt ıfikhufi kk{e Lk ˛feyu. yk⁄ke s Ìkku ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLk{kt {q§ ´Ú, yuLke ÚrÌk, yuLkku RrÌknkMk, yuLke ƒ{o©ÿk, yu{Lkku ´Àu˛, ‘fi Mkkfi, ykä⁄kf-Mkk{krsf ¬M⁄krÌk, S Lk s¯kÌkLku Úu kÚ˝ k-{k˝ kLke yu{Lke ·r¸, yu {kxuLke YZ yu e kht khk ¯kuhuLkk üzk˝{kt s kLkwt yrLk kfio Au. §e, yk ´fkhLkk ë˜kuhíLkku flfikhu MkkrnÌfi ´ kn´fkh-M Y k ¯kuhuLkk Mkkrn¬Ìfif W kfh˝kuLku ykƒkhu k˝ y«fikMk fheyu Ìfikhu yuf kÌk Ìkku MkkrnÌfiLkk yLku ˜kufMkkrnÌfiLkk y«fikMkeykuyu ækMk ÊfikLk{kt hkæ k su e yu Au fu hk{kfi˝ fu {nkºkhÌkLke Mk{fi Mk{fiLke su r˜ræÌk fu ftX´ knLke h[Lkkyku Au Ìku s ftE yk e kwhkf⁄kkykuLkk yuf{k k, ytrÌk{ yLku ykƒkhY k ykr ªfh˝ku Lk⁄ke. hk{f⁄kk, f]ª˝f⁄kk, kktz f⁄kk ¯kuhuLkkt r˜ræÌkY k Áktƒkfikt yu knu˜kt yLku kAe k˝ yk {nkf⁄kkyku, kwhkf⁄kkyku, k˝e fu ºkªkk rMk kfiLkkt k˝ {kÊfi{ku{kt, Lk]Ìfi{kt, Lkkxf{kt, r˛’ k{kt, r[ k{kt, kxLkk yk˜uæLk{kt, kqÌk§eæu˜{kt yu{ yLkuf {kÊfi{ku, ´fkhku yLku M Y kku{kt, ‘fi¬ıÌk¯kÌk yLku Mkktr f Y k{kt ykr ªf]Ìk ⁄kÌke nÌke. kr’{fe hk{kfi˝{kt k˝ yu ku Mkeƒku rLkÀuo˛ Au fu yk f⁄kk ¯kkLkLkk Y k{kt ´MÌkwÌk ⁄kÌke nÌke. ftX¯kÌk fu r˜ræÌk yu f]rÌkY k Ìkku yLkuf {ktnuLkwt yuf Y k Au. yk⁄ke flfikhu k˝ yk e fkuE k˝ kwhkf⁄kkLkwt, yuLkkt ´r˛¸ r˜ræÌk Y kLkwt fu kAe ftX kht khkLkk Y kLkwt

yÊfifiLk fheyu Ìfikhu yk f⁄kkyku Ìku Ìku ˚ku k{kt yLfi {kÊfi{ku{kt k˝ ıfikhu

ıﬁkhu, fu e heÌku hsq ⁄kÌke nÌke yuLkku y«ﬁkMk fh k ÚuEyu. yk k r r ƒ

´fkh yLku M Y kkuLkkt ykr ªfh˝kuLkkt s fux˜ktf Ìk• ku k˝e fu ºkªkkLkk {kÊfi{u MktfikursÌk ⁄kkfi Au yLku Ìku kAe Ìku f]rÌkLk Y k kk{u Au.

Mkt[fiLkk W•khkƒo{kt ºe˜ef⁄kk yLku ¯keÌk r ˛uLkk y«fikMk˜uæku yk fik

Au. ftX´ knLkk ë˜kuhí Y k k˝ su f⁄kkyku yLku ¯keÌkku Au ÌkuLkku y«ﬁkMk yks

Mkwƒe yk k˝u Mkkrn¬Ìfif ƒkuh˝u s fhÌkk yk‘fik Aeyu. yk⁄ke fkuE f]rÌk f⁄kkLke nkufi Ìkku Ìku{kt f⁄kkLkf, Mktf˜Lk, kk kk˜uæLk, Mkt kÀ, ˝oLk, S LkÀ˛oLk fu nuÌkw ¯kuhuLku ·r¸{kt hkæeyu Aeyu. yk yrº¯k{ ækuxk Ìkku Lk⁄ke, khtÌkw yƒqhku

Au. ykLkwt M Y k rzMfkuMkoLkwt Au yLku Ìku kr[f Y k{kt hsq ⁄kkfi Au. ˜kufÌkk¬• f y«fikMkLkwt {n• Lkwt yt¯k f⁄kkLkfLkwt k]⁄k¨h˝ fhe ÌkuLkkt xfku Ìkkh kLkwt Au yLku yk f⁄kk{kt yk¯k§Lke fE fux˜e f⁄kkykuLkk kq koƒo-W•khkƒoLkku ´fiku¯k ⁄kfiku

Au, yu{kt ´fikuÚfiu˜kt xfku yk¯k§Lke fE fE, fux˜e f⁄kkyku{kt {§u Au, ºkªkk-Mk{fi-Mk{ks-f⁄kk¯kÌk r r˛¸ sYhÌk ¯kuhu {kxu yu{kt ffik ffik, fu k - fux˜k VuhVkhku ⁄kfik Au yLku yk f⁄kkLkwt {q§ ıfikt Au, su Mkk{krsf yuf{{kt yu fnu kfi Au ÌkuLkk S Lk fu …Ìkw¢{{kt yuLkwt fkfio Function ˛wt Au ¯kuhu

Ìk kkMk sYhe Au. yk {kxuLkwt M efkﬁo ykÀ˛o Y k yk k˝u zkÏ. n. [q.

ºkfik˝eLkk ë{ÀLk {kunLkkíLkk Mkt kkÀLk{kt, ë˛kuƒ yLk M kÊfikfií Ìk⁄kk

ë˜kuff⁄kkLkkt fw§ yLku {q§í ¯kuhu{kt Úu k {§u Au. yk ˜æLkkhu k˝ {kuxkºk¯kLke ºe˜ef⁄kkykuLkkt f⁄kkLkfLkkt k]⁄k¨h˝ fheLku yuLkk xfku Ìkkh‘fik Au yLku Ìku ıfikt Úu k {§u Au ÌkuLke ykAe [[ko fhe Au. khtÌkw yk {kh fk{ k˝ {k k ´khtrºf Au yLku nuÌkw yk ´fkhLkk y«fikMkLkwt krhY k kqhwt kkz kLkku Au. r ˛uªk y«fikMk fheLku yk f⁄kk xfkuLke fikÀe r ˛uªk ˛kÜefi yLku Mkt kq˝o fhe, yLfi fE fE f⁄kkyku{kt yk xfku ´fikuÚfikt Au, ÌkuLke [[ko fhe ytÌku Mxe⁄k ⁄kku{MkLke {kuxeV RLzuıMkLkk ¢{ktf ´{k˝u ÌkuLkku Mk{k u˛ ıfikt ⁄kkfi Au, yu Ákƒwt yu{kt nsw Ákkfe hnu Au.

k]⁄k¨h˝kÌ{f xfk©fie y«fikMk {k k kq˝o Lk⁄ke, f⁄kkLkkt kk kku, yu{Lkkt yk˜uæLk ¯kuhu Ókhk Ìk⁄kk yu f⁄kk kkA§Lkk nuÌkw Ókhk Ìku f⁄kk Mk{ksLkk ffik yt¯kLku fu e heÌku ys k§u Au, fE Mkk{krsf krh¬M⁄krÌk{kt⁄ke yuLke f⁄kkMk]r¸ Qºe ⁄kkfi Au yLku fkuE Mk{MfikLku k[k yk k k{kt fu yuLku n˜ fh k{kt f⁄kkLkwt

fkﬁo Function ˛wt Au, fE yu e Mkk{krsf krh¬M⁄krÌk fu {Lkku iøkkrLkfÌkk{kt⁄ke

f⁄kkLkwt Y k ykr ªf]Ìk ⁄kﬁwt Au, Ìku Mkk{krsf r r˛¸ yuf{Lku yk f⁄kk Ókhk

S LkLku Mk{s k{kt ıﬁkt W kﬁkur¯kÌkk yLku W kfkhfÌkk rMkÿ ⁄kE Au, yuLke

kkA§ fE ´kÀur˛f, ÚrÌk¯kÌk, ykä⁄kf fu Mkk{krsf krh¬M⁄krÌk yLku yLﬁ

krhÁk§ ´ Ìkof ÁkLfikt Au, y{wf f⁄kkLku ˜¯Lk su k Mkk{krsf {kt¯kr˜f WÌMk ku{kt Ìkku y{wfLku ytÌfiurc r rƒyku{kt s M⁄kkLk ˛k {kxu {Èfiwt Au : yk k yk k yLkuf ´ßku WXk e Ìku MktÀºuo r [kh˝k ⁄k e ÚuEyu. ºkªkk˛kÜefi

yÊfifiLk k˝ yuLkwt {n• Lkwt kkMkwt Au. yÌfikhu Ìkku yk k˝e kkMku f⁄kkLkk yLku

¯keÌkLkk su y«fikMkku Au Ìku {wœfiÌ Ìkku Mkkrn¬Ìfif ƒkuh˝u s ⁄kfiu˜e Ìk kkMk yLku

yuLkkt {q’fiktfLkLkk Au. khtÌkw yk{kt⁄ke s yk r „k˛kækLkk fi⁄kkur[Ìk y«fikMkLkkt {q§ Áktƒk˛u yu e y ku˚kk Ú¯ku Au. yk ˜æLkkhLkk ºe˜ef⁄kkLkkt fw§{q§ yLku xfkuLke [[ko yk heÌku y«fikMkeykuLku W kfiku¯ke ⁄k˛u. zkÏ. {Lkkus hk §Lkku y«fikMk˜uæ irÔf ˚ku kLkk ˜kuffk‘fiLkk M Y k yLku ¯krÌkr rƒLkku yk˜uæ yk ku Au. Mkw©e Mkw˜ºk Àu kwhfhu {Lkku iøkkrLkf yLku Mkk{krsf MktÀºuo kk kLku Ú˝ k Lkk˝ kLkku Lk ku s MkhMk yrº¯k{ y kLkk‘fiku Au. zkÏ. sfikLktÀ Úu˛e, zkÏ. kh{ kkXf, ´ku. yhw˝ k u˜k, ´ku. nhuLˇ ºË, yk. eh[tÀ kt[k˜, yk. fLkw yk[kfio su k MkrLLkc y«fikMkeykuyu k˝ ºe˜ef⁄kkLkk r r ƒ yt¯kku kh ´fk˛ kkz‚ku Au, Ìkku zkÏ. Lke˜k ˛kn yLku zkÏ. rMk˜kMk kxur˜fik su k Lk fiw kLk y«fikMkeyku yk Lk e r „k˛kækLku {Èfik Ìku yuLkk Wflfl § ºr ªfiLke yk˛k Áktƒk Au. ºe˜e MkkrnÌfi yLku Mk{ksLke fu hk{f⁄kkLke Mkk{krsf ºqr{fk r ˛uLkk zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk ˜uæku su{ yk r r˛¸ MkkrnÌfi´fkhLku Mk{s k{k [k e Y k Au Ìku s M⁄kkLk Lku {n• º¯k kLkÀkMkLke ë˜kuffik kkíLkwt k˝ Au. ºe˜e MkkrnÌfiLku, yux˜u fu æuzÁk˙Òk r MÌkkhLkk zwt¯khe ykrÀ kMkeykuLke ftX kth khkLkk zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk MkkrnÌfiLku Mk{s n˛u Ìkku yk

Ákƒe s Mkt kÀk Mkw˜º fhk e yk kLkkh ˜kufr „kr ÀTLku, yuLkk ºe˜kuLkk Mk{ks yLku MkkrnÌﬁ ´ÌﬁuLkk ˜¯kk Lku k˝ LkSf⁄ke Ú˝ ku s kz˛u. º¯k kLkÀkMk{kt

Mkt˛kuƒf W khktÌk su Mkt uÀLk˛e˜ Lku Mkw˛e˜ Mksof kz‚ku Au Ìku yu{Lke ë˜kufﬁk kkí{kt

´ÌkeÌk ⁄kkﬁ Au.

ºe˜e MkkrnÌﬁLkk {kuxk ºk¯kLkk y«ﬁkMkeyku, su{kt⁄ke nwt k˝ ÁkfkÌk

Lk⁄ke s, zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yk ku˜e r˛¸ ¯kwshkÌke k„ktÌkhLkku s ykƒkh ˜u Au, {q§ ºe˜e kkXLkku Lkn™. ykLkwt krh˝k{ yu yk‘fiwt fu {q§ kkXLkk ¯k„ fu k„Lkku y«fikMk ºk¯fiu s ⁄kfiku. yuf ˜uæ{kt {U LkkutÊfiwt Au fu {q§ ºe˜e kkXLkku, yuLke ºkªkk, AtÀ, ˜fi ¯kuhuLkku k˝ y«fikMk ⁄k ku ÚuEyu. yk {kuxk ºk¯kLke Ìkku hk¯kkÌ{f ¯k„Lke ë kÕLkí f]rÌkyku Au. ıfiktf ıfiktf Àkunk-[ku kkE su k AtÀLke Aktx kfzkfi Au; khtÌkw yuLkku fkuEyu M ÌkL k y«fikMk ffikou s Lk⁄ke. ykLktÀLke kÌk yu Au fu yk yt¯kuLke kÌk knu˜e s æÌk ´ku. s˛ tÌk

˛uæze k§kyu fhe Au yLku s˝k‘fiwt Au fu yu r r˛¸ ˜fi{k Ákku˜kfi Au fu ¯k kfi Au, khtÌkw yn™ {kuxk ºk¯ku Ìkku ¯k„ s ´fikuÚfiwt Au. ´ku. s˛ tÌkºkELk yk Ìkkh˝ Mkk[wt Au yux˜wt s Lkn™ khtÌkw AtÀLkk Ú˝fkh yu k y«fikMkeyu, yk ºe˜e f]rÌkykuLkk {q§ kkXLke ºkªkkLkwt k]⁄k¨h˝ fhe yuLkk ˜fiLku Ìk⁄kk ıfiktf ıfiktf ´ÂALLk Y k{kt k˝ ´fikuÚÌkk Àkunk-[ku kkELkk yt¯k fu yt˛Lkku y«fikMk fh ku ÚuEyu. fux˜ef k¬¯{ÌkkLkkt k˝ ˜˚k˝ku yk ºe˜e f]rÌkyku{kt Au yLku zkÏ. Lke˜k ˛kn su k yLkw kÀfu yt¯k˙uS{kt k˝ ÁkhkÁkh W kMkk‘fikt Au. yk heÌku yk f]rÌkykuLkk Mkktr¯krÌkf y«fikMkLke ´kfikusLkk k˝ nk⁄k ƒheLku yu{kt ¯k kÌke h[LkkykuLkk M h-Ìkk˜Lkkt M hktfLk fheLku yu{kt {wœfi ffik, fux˜k, hk¯k, ƒqLk ¯kuhuLkku W kfiku¯k ⁄kfiku Au Ìku Ìkkh ÚuEyu. {U {khk Mkt¯keÌk¯kwhw ©e. ´ e˝ÆMkn ÚzuÚLke Mknkfi ˜ELku fux˜ef h[LkkykuLkwt M hktfLk fhu˜wt Ìfikhu ÊfikLk{kt yk‘fiwt fu yk h[Lkkyku{kt Ákknw’fi hk¯k Mkkht¯kLkwt s Au yLk Ìkk˜Lke ·r¸yu fuh k, Àe k[tze ¯kuhu ¯k kfi Au. yk{ ºkªkkfefi yLku Mkktr¯krÌkf ·r¸yu y«fikMk ⁄kkfi yu k˝ ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLke Mkk[e rÀ˛kLkwt ´fik˝ fne ˛fkfi.

ºe˜e f⁄kkyku W khktÌk zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt Ákeswt {n• ´ÀkLk ºe˜kuLkkt S Lk yLku …ÌkwLkkt [¢ku Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜k ¯keÌkkuLkk Mkt kkÀLk{kt k˝ Au. f⁄kkLke su{ yk ¯keÌkku k˝, ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌkLkkt ˜kuf¯keÌk⁄ke {k k Ákku˜e⁄ke s Lkn™ khtÌkw S Lk ´ÌfiuLkk yrº¯k{ fu ·r¸fku˝⁄ke fux˜uf yt˛u swÀkt kzu Au. Úu fu su{ ºe˜e f⁄kkyku kh Au Ìku{ ºe˜e¯keÌkku kh-yuLkkt-M Y k-´fkh, {k§ækt, R{us ¯kuhu kh ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌkLkkt ˜kufMkkrnÌfiLke ykÀkLk´ÀkLkkÌ{f yMkh Au. yk{ nku s yuf ´fkhLke kMÌkr fÌkk yLku M ºkr fÌkk Au. ºe˜ku k˝ ytÌku Ìkku ¯kwshkÌkLkk s yuf MkktMf]rÌkf A k{kt s Mk{kr ¸ ⁄kÌkku yuf{ Au. yk⁄ke rf˛kuhfk§Lke yLkwhk¯k{q˜f Mkt uÀLk{k fu ˜¯LkkrÀ su k

MktMfkhr rƒykuLkkt ¯keÌkku{kt fu …ÌkwMkt˜¯Lk Qä{¯keÌkku fu yuLkk nku§eLkkt ¯keÌkku

¯kuhuLkk ´fkhku kh ¯k˙k{e˝ krh u˛Lkkt ˜kuf¯keÌkkuLke fux˜ef M k¸ Lku ´¯kx fu fux˜ef ´ÂALLk yu e yMkh k˝ Au s. ykæhu ºe˜kuLkku Mk{ks k˝ f]rªk yLku

yLfi ‘fi Mkkfi rLkr{•ku ¯k˙k{e˝ Mk{ks Mkk⁄ku Mkeƒku s MkÁktƒ ƒhk s Au.

yu⁄ke ¯k˙k{e˝˚ku k{kt k˝ su MktMfkh¯keÌkku fu …Ìkw¯keÌkku su k ´fkhku ¯k kÌkk nkufi yuLke Mkeƒe yMkh ºe˜e¯keÌkku kh kzu s. yLku yu s Lfikfiu ºe˜ku{kt ¯k kÌkkt ¯keÌkku yLku Ìku{Lkkt f⁄kk¯keÌkkuLke yMkh k˝ ¯k˙k{e˝ ˚ku kLkkt ¯keÌkku kh kze s Au. kLLkk˜k˜ kxu˜Lke ë{§u˜k S í Ìku{s yLfi f]rÌkyku kh ºe˜e Mk˙kuÌkLkku k˝ su ‘fik kf ´ºk Au, Ìku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Ìku{Lkk yuf ˜uæ{kt Mk·¸ktÌk À˛ko‘fiku k˝ Au. (swyku ë LkM hí Mkt. zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke, ¯kws.Mkk.y. ¯kktƒeLk¯kh, E.Mk. 2004, k]. 55-66 )

yk{ ºe˜e¯keÌkku k˝ yu{Lke fux˜ef yk¯k e ˜k˚kr˝fÌkkyku, ‘fik Ìkoff⁄kkyku Mkk⁄ku ¯k˙k{e˝ ˜kuf¯keÌkLke Mkk⁄ku yLkwÁktƒ ƒhk Au. ºe˜e¯keÌkkuLke ‘fik Ìkof yLku yk¯k e ˜k˚kr˝fÌkkyku fE Au, Ìku fkuEf ¯k˙k{e˝ Mk˙kuÌkLkkt ˜kuf¯keÌkkuLkku ºe˜e¯keÌkku Mkk⁄ku MkkBfi{q˜f y«fikMk fheLku, Ìku Ìkkh e ÁkÌkk e M k¸ fh wtÚuEyu.

MkkB´Ìk MkkrnÌfiLkkt Lk ˜f⁄kk, xqtfe kÌkko, Lkkxf yLku yufktfe su kt f⁄kk©fie M Y kkuLkk {q’fiktfLk-r u[Lk⁄ke ˜kuf´ knLke f]rÌkykuLkk ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLkk nuÌkw yLku kÿrÌk su{ Ìkk¬• f heÌku rºLLk Au, suLke W kh r ¯kÌku [[ko fhu˜e Au, Ìku{ MkkrnÌfi¯keÌk fu fk‘fiLkk r u[Lk⁄ke ˜kuf¯keÌkkuLkkt y«fikMkLkkt nuÌkw- kÿrÌk rºLLk nku kt ÚuEyu. khtÌkw ¬M⁄krÌk su ˜kuff⁄kk{kt Au Ìku s ˜kuf¯keÌk{kt k˝ Au. yu{kt k˝ yk k˝e {kuxkºk¯kLke Ìk kkMk{kt Mkkrn¬Ìfif r u[LkLkkt ƒkuh˝ku yLku kÿrÌkLkku s ykƒkh ˜E ÌkuLkk AtÀ, ˜fi, y˜tfkh yLku ´fkh fu M Y kLku s ˜˚k{kt ˜Eyu Aeyu. ˜kuff⁄kkLke yÊfifiLkLke kÿrÌk Ìkku r Ô˚ku ku {kuxeV, MxkuhexkE k, Mxkuhe{kuxeV su e f⁄kkLkf k]⁄k¨h˝Lke ˛kÜefi kÿrÌkLku fkh˝u ftEf r fMke Au yLku Mkkrn¬Ìfif r u[Lk⁄ke swÀe kze Au. khtÌkw ˜kuf¯keÌk ˚ku ku Ìkku r Ô˚ku ku k˝ nsw fkuE Mk oM ef]Ìk ˛kÜefi kÿrÌk ˛kuƒkE Lk⁄ke. f⁄kk MktÀºuo su {k§æktLku ykƒkhu Types rLkr˘Ìk ⁄kE yLkuu ÌkuLke Index y¬MÌkÌ {kt yk e Ìku{ nsw ˜kuf¯keÌkkuLkkt YZ {k§ækt rLkr˘Ìk ⁄kfikt Lk⁄ke Lku yuLke fkuE Index Ìkifikh ⁄kE ˛fe Lk⁄ke. yk{ AÌkkt Folkloristics Lku fkh˝u ˜kuf¯keÌkLkkt

Mkkrn¬Ìfif ¯keÌk⁄ke ‘fik Ìkof yu kt fux˜ktf ˜˚k˝ku rLkr˘Ìk ⁄kfikt Au. (swyku ˜kufr „kr økkLk, zkÏ. nMkw fikrøkf, fiwrLk. ¯k˙t⁄k, rLk. Ákkuzo, y{Àk kÀ, 2001, k]. 69 ⁄ke 102) yuLku ·r¸{kt hkæeLku ˜kuf´ knLke ¯keÌkh[LkkLkku y«fikMk

⁄kE ˛fu. yn™ ºe˜e …Ìkw¯keÌkku MktÀºuo ©e. eh[tÀ kt[k˜, nku§e ¯keÌk r ˛u

zkÏ. sﬁkLktÀ Úu˛eLkk ˜uæku yk ﬁk Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Ìku{Lkk ºe˜ MkkrnÌﬁLkk Mkt˛kuƒLk ˜uæku

ë˛kuƒMkt kÀkí{kt yk fik Au ÌkuLkk khLkku zkÏ. rMk˜kMk kxur˜fikLkku ˜uæ, ë˜kuffik kkí

khLkku yk. ©e fLkw yk[kﬁoLkku ˜uæ yn™ yk ﬁku Au. ëykrÀ kMke yku§æí Ìkku

ºe˜e MkkrnÌfiLkk fkuE k˝ y«fikMke {kxu W kfiku¯ke yLk sYhe {krnÌke kqhe

kkzu Au. Ìku khLkwt zkÏ. ºk u˛ suX kLkwt y ˜kufLk yk ﬁwt Au. ©e nhuLˇ ºË Ìkku

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk fkﬁoLkk ykrÀ⁄ke Ìku ytÌk MkwƒeLkk Mkk˚ke yLku Mkk⁄ke

Au. yu{˝u ﬁ⁄kk⁄ko heÌku s Mkt˛kuƒf Ìkhefu s r ˛uªk Ú˝eÌkk º¯k kLkÀkMkLku

ëMksofí k˝ fÃkk Au. yu Mkt uÀLk˛e˜ fr Au s yuLke ÁkkÌk{e Ìkku º¯k kLkÀkMku r „k keX{kt ëyuf˜‘fií ˜œfiwt Ìfikh⁄ke s nÌke ! ë˜kuffik kkí yu Mk”Àfie Mkt uÀLk˛e˜ Mksof Mkt˛kuƒfLke fik kk Au, suLkwt W•k{ r u[Lk ´ku. s˛ tÌk

˛uæze k§kyu fﬁwO Au.

ë LkM hí kAe k˝ zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ºe˜e MkkrnÌfi kh su krhMkt kÀku ⁄kfik yLku yu rLkr{•ku su y«fikMk kq˝ ıÌk‘fi-yLkwªkt¯ku y«fikMk ˜uæku {Èfik Ìk⁄kk yu rMk kfi k˝ yk yt¯ku yk MkkrnÌfiLkwt su ˜ækfiwt, Mkk{rfifku{kt ´¯kx ⁄kfiwt yuLkwt Mkt kkÀLk Mkkut k k ÁkÀ˜ Ìk⁄kk yk ¯k˙t⁄kLkwt ´fk˛Lk fh k ÁkÀ˜ ©er˛ ˛tfh [wLke˜k˜ [urhxuÁk˜ xŸMx, {wtÁkE, ÌkuLkk yÊfi˚k r˛ ˛tfhºkE yLku Mkki Mk«fikuLkku ”Àfi kq of ykºkh {kLkwt Awt. yn™ ´MÌkk Lkk{kt ⁄kkuzwt ˜tÁkk˝⁄ke yLku yÊfik kfefi r˛˚k˝Lke ·r¸yu ˜œfi Au. ykLkwt fkh˝ yu Au fu Àu˛ yLku ÀwrLkfikLkeu r r ƒ fiwrLk.{kt yk rÀ˛kLkku y«fikMk u¯k kfzÌkku Úfi Au, Lk fiw kLk yÊfik kfku yLku Ìku{Lkk Ak kku k˝ yk Lk k r „k˚ku k{kt yk Ìkk Úfi Au, Ìku{Lku {U r ˛uªk ˜˚k{kt hkœfik Au.

Ìkk. 25-05-2008

1, k»k Ìke Ákt¯k˜ku, ºkr Lk Mfq˜ Mkk{u, ⁄k˜Ìkus, y{Àk kÀ-380059 VkuLk : (079) 26853624

UV WX yLkw¢{r˝fk

1. ºe˜ Mk{ks yLku MkkrnÌﬁ zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜1

2. º¯k kLkÀkMk kxu˜ : S Lk yLku fkﬁo zkÏ. nMkw ﬁkrøkf16

3. ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkku Mkk{krsf, ƒkä{f, yirÌknkrMkf MktÀºo zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜23

4. ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí r r ƒ ykﬁk{ku{kt zkÏ. Lke˜k ˛kn43

5. ëhkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkkí ˜kuf{nkfk‘ﬁ ´k. su.yuMk.hkX k55

6. ºe˜e ºkh⁄kLkku ƒkä{f yLku Mkk{krsf MktÀºo zkÏ. nMkw ﬁkrøkf59

7. ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ˜kuf{nkfk‘ﬁ{kt

º¬ıÌk yLku kt⁄k kht khk

8. {nkºkhÌk fe r ˜˚k˝ ykrÀÚrÌk

˜kufkœﬁkLk kht khk

9. ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk yLku

ÁkeÚt kkt[ ˜kufkœﬁkLkku

zkÏ.Lkk⁄kk˜k˜ ¯kkurn˜71

zkÏ. Qs{ºkE kxu˜88

zkÏ. s˛ tÌk ˛uæze k˜k95

10. ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheí kÌkkoLke ˜k˚kr˝fÌkkyku ©e fLkw yk[kﬁo110

11. ºe˜e MkkrnÌfi{kt º¬ıÌkMkkrnÌfi zkÏ. nMkw fikrøkf122

12. ºe˜e º¬ıÌkMkkrnÌfi zkÏ. rLkhtsLk hkflfi¯kw£131

13. ºe˜e ˜kuıﬁkœﬁkLkku yLku ´r˛¸ r˜ræÌk ƒkhkLke ©ef]ª˝ ´k. ºkr fk kkhuæ139

14. ë{kuÌke[hkLke khÌkkí ƒkä{f, Mkk{krsf yLku MkkrnÌﬁf MktÀºuo

zkÏ. Àe kf ke. kxu˜147

15. ºe˜f⁄kkLkkt fw§{q§ zkÏ. nMkw ﬁkrøkf163

16. ºe˜e f⁄kkLkkt f⁄kk xfku zkÏ. nMkw ﬁkrøkf178

17. Áku ˜kuf{nkfk‘ﬁku zkÏ. {Lkkus hk ˜190

18. ëhkXkuh khÌkkí r ˛u zkÏ. nMkw ﬁkrøkf198

19. ëhkXkuh khÌkkíLke Ìku{k : {Lkwªﬁ M ºk Lke æqxÌke fze Mkw˜ºk Àu kwhfh236

20. ëzwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeykuí yLku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lke ºqr{fk r ˛u. zkÏ. rMk kMk kxur˜ﬁk240

21. ºe˜e MkkrnÌﬁLkk Mkt kkÀLk-Mkt˛kuƒLk˚ku ku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt ´ÀkLk zkÏ. kh{ kkXf245

22. ºe˜e MkkrnÌﬁ : RrÌknkMk ˜uæLkLkk

{kÊﬁ{ Ìkhefu ´ku. y£˝ k u˜k251

23. zwt¯khe ºe˜e …Ìkw¯keÌkku ©e eh[tÀ kt[k˜266

24. ºe˜e nku§e¯keÌkku zkÏ. sﬁkLktÀ Úu˛e287

25. ëykrÀ kMke yku§æí r ˛u zkÏ. ºk u˛ suX k296

26. ë LkM hí r ˛u zkÏ. y£˝ f¨z301

27. ˜kufﬁk kkLkwt y˚khÌke⁄ko zkÏ. nMkw ﬁkrøkf312

28. zkÏ. º¯k kLkÀkMk f]Ìk ë{khe ˜kufﬁk kkí ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k˜k319

29. yLkwº kuLke ykLktÀf⁄kk zkÏ. r˛˜kMk kxur˜ﬁk325

30. {kiræf MktMf]rÌkLke y˚kh MktMf]rÌkLku x kk˜ ´ku. fkLkS kxu˜328

31. ykrÀ kMke ´ÚLke Õktæe fhk Ìkwt kwMÌkf : {khe ˜kufﬁk kk À˛h⁄k kxu˜331

32. ë˜kufﬁk kkí Mktr ÌkTLkwt Lk LkeÌk : ë˛kuƒMkt kÀkí ©e fLkw yk[kﬁo334

33. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt MkkrnÌﬁMksoLk ©e nhuLˇ ´. ºË343

34. üze rLkMkÁkÌkLke Mkt kÀk ë˛kuƒMkt kÀkí zkÏ. rMk˜kMk kxur˜ﬁk348

UV WX 1

¼e÷Ë{ts y™u ËtrníÞ

ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷

«tM‚trðf

Ëtk«‚ ËkMf]r‚-Ë{ts Võ‚ ð‚o{t™ Ë{Þ™tu ÔÞðnth y™u ®[‚™™e «Útt s ™Úte, ‚u …hk…ht …ý Au. yt …hk…ht{tk ½ýwk ƒÄwk «t[e™ Ë[ðtÞu÷wk ntuÞ Au. yt Ë[ðtÞu÷t sq™t yðþu»ttu …tu‚t™t Þw„™tu-‚u Ë{Þ™e ËkMf]r‚Ë{ts™tu Rr‚ntË «„x fhu Au. ft¤™t «ðtn{tk xfu÷tk ftuE …ý Ë{ts™tk ÄtŠ{f-Ët{trsf rðrÄ-rðÄt™tu, {tir¾f ËtrníÞY…u ÂMÚth hnu÷t yðþu»ttu y™u ytsrŒ™ ËwÄe [t÷e ytð‚e …hk…rh‚ Sð™-her‚ ‚Útt {t™ðu W…Þtu„{tk ÷eÄu÷e ¼tir‚f Ët{„úe ftuE …ý ËkMf]r‚-Ë{ts™e Ëkh[™t™e ÔÞtÏÞt™tk {qÕÞðt™ ËtÄ™tu Au. yt Ë[ðtE hnu÷t yðþu»ttu™wk yLðu»tý fh‚tk fh‚tk yt…ýu su ‚u ËkMf]r‚Ë{ts™t {q¤ ËwÄe …ntU[e þfeyu. {t™ð ËkMf]r‚-Ë{ts™e Wí¢tÂL‚™t ft¤¾kz™u yÇÞtËeytu îtht ºtý Þw„tu{tk rð¼tsðt{tk ytÔÞtu Au. ythk¼™t Ë{Þ¾kz™u ‘«t„ir‚ntrËfÞw„’ fnuðt{tk ytðu Au. yt …Ae™t Ë{Þ™u ‘ytrŒ yir‚ntrËfÞw„’ y™u ykr‚{

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yux÷u fu yíÞth ËwÄe™t ft¤™u ‘yir‚ntrËfÞw„’ fnuðt{tk ytðu Au. {t™ð yr¼ÔÞÂõ‚ {txu sYhe ÷u¾™f¤t™t rðftË …qðuo™tu Ë{Þ ‚u ‘«t„ir‚ntrËfÞw„.’ ¼th‚{tk «t„ir‚ntrËf Þw„™tu «thk¼ ƒu ÷t¾ ð»to …qðuoÚte ÚtÞu÷tu „ýtÞ Au, …ý ‚u™tu ykr‚{ Ë{Þ¾kz fu su™u ‘™ð…t»ttýÞw„’ fu ‘÷½w…t»ttýÞw„’ fnuðt{tk ytðu Au ‚u Võ‚ A nòhÚte [th nòh ð»to …qðoft÷e™ „ýtÞ Au. ynª yt…ýtu W…¢{ …qðuo ytð‚o™t ™t{u ytu¤¾t‚t y™u yíÞthu

W¥th-…qðo rŒþt ‚hV yhðÕ÷e …ntz ËwÄe rðM‚hu÷t W¥th „wsht‚™t ¾uzƒúñt y™u Œtk‚t ‚t÷wft{tkÚte «tÃ‚ ytrŒ {t™ð fu «t„ir‚ntrËf {t™ð™tk …t»ttý ytuòhtu, „wVtr[ºttu ‚Útt ynª ðË‚t ¼e÷ ytrŒðtËeytu™e ð‚o{t™

Sð™her‚{tkÚte r™Ë]‚ Út‚t {tir¾f ËtrníÞ y™u r÷r¾‚ yir‚ntrËf …whtðt™t ytÄthu ¼e÷Ë{ts y™u ËtrníÞ™e ¼qr{ft M…ü fhðt™tu Au. «tr„r‚ntË{tk ¼e÷Ë{ts

¼e÷Ë{ts™tu «tr„r‚ntË òýðt {txu yt ËkþtuÄfu Œwr™Þt™t yr‚«t[e™ …ntz yhðÕ÷e™e nth{t¤tytu™e ‚¤uxeytu y™u ynªÚte ™ef¤‚e rnhÛÞ„¼to, ¼e{tûte, ftuËkƒe, Œwft¤e y™u Ëtƒh{‚e suðe {t‚]Ërh‚tytu™e ¼u¾ztu …h yuf nòh rf÷tu{exh™e …ŒÞtºtt fhe, ytrŒ{t™ð™e 110 ðËtn‚tu, 2500 …t»ttý ytuòhtu, 16 …t»ttý Ë{trÄytu ‚Útt 3 r[ºt {krz‚ „wVtytu «tÃ‚ fhe Au. yt ¼tir‚f Ët{„úe™t ytÄthu A nòhÚte ythk¼e rË¥tuh nòh ð»to …qðoft÷e™ «t„ir‚ntrËf Ë{ts «ftþ{tk ytÔÞtu Au. yt™t ytÄthu yt þtuÄtÚteoyu ytrŒ{t™ð y™u ytrŒðtËe™tu …qðoft÷e™ ËkƒkÄ ‚…tMÞtu Au y™u ‘¾uzƒúñt ‚t÷wft™e «t„ir‚ntrËf ËkMf]r‚ytu’1 …wM‚f ÷ÏÞwk Au. …tk[ nòh ð»to …nu÷tk ™ð…t»ttýÞw„{tk ¼th‚eÞ W…¾kz W…h ‘¼e÷’ «ò ðË‚e n‚e. ðuŒtu{tk yt «òr‚™tu WÕ÷u¾ ‘r™»ttŒ’ ™t{Úte ÚtÞtu Au. r™»ttŒ yu s yts™t ¼e÷ yu{ htuƒxo þuVh2 y™u ze.ze. ftuËtBƒe3 áZ‚t…qðof {t™u Au. «òr‚™t yíÞth™t yÇÞtËeytu …ý ¼e÷tu™u ‘ytrŒ ytø™uÞ’ fu ‘ytrŒ r™»ttŒ’ fnu Au. yt ytrŒðtËeytu s ¼th‚™t {q¤ r™ðtËe Au. ÷„¼„ 3250-2750 E.…q.{tk ®ËÄw ¾eý™e ËðtO„ ËÇÞ‚t™tu rðftË ÚtÞtu n‚tu. ynªÚte {¤u÷t {t™ð-ntz®…shtu™t yðþu»ttu™e ‚…tË …hÚte òýðt {éÞwk Au fu ¼th‚eÞ W…¾kz™t ºteò ¼t„ …h rðM‚hu÷e

yr‚rðfrË‚ yt ®ËÄw ¾eý™e ™„h ËkMf]r‚{tk ÿrðz, r™»ttŒ y™u rfht‚ «òr‚ytu ðË‚e n‚e. ytÚte ËtÄth y™w{t™ ÚtE þfu Au fu ®ËÄw ËÇÞ‚t™t rðftË{tk ™ð…t»ttýÞw„™t f]»tf ¼e÷Ë{ts™tu …ý {n¥ð™tu Vt¤tu nþu.

{tir¾f ËtrníÞ{tk …qðoft÷e™ ¼e÷Ë{ts

¼e÷Ë{ts{tk ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e™wk y™wct™, Äq¤t™t …tx™wk y™wct™, Œuðht™t ht‚es„t™wk y™wct™ suðtk ÄtŠ{f y™wct™ Ë{Þu ¼tu…t fu ËtÄw îtht Ë]rü™e Wí…r¥tfÚtt™t {kºttu „tðt{tk ytðu Au. Ët{„t™™u {¤‚e yt fÚtt{tk …e…¤ h¾e (r…Ã…÷tŒ Ér»t), Äq{ h¾e (ÄtiBÞ, Äti{ Ér»t), „tu‚{ h¾e („ti‚{ Ér»t) ð„uhu Ér»t™t WÕ÷u¾ ytðu Au. yt rðrÄ-rðÄt™tu y™u {tir¾f fÚttytu™wk …„uhwk Auf ‚t{ú-…t»ttýft¤™e ËkMf]r‚; ytþhu ºtý nòhÚte A nòh ð»to …qðoft÷e™ Ë{ts ËwÄe sðt Ëk¼ð Au. ¼e÷tu{tk «[r÷‚ „tuh™t WíËð «Ëk„u fhðt{tk ytð‚e ‘®÷„…qò’, Œuðht™e {qŠ‚ytu MÚtt…‚e ðu¤tyu fhðt{tk ytð‚e ‘Ë…o …qò’ y™u {tuxe LÞt‚™e Ë{trÃ‚ Ë{Þu fhðt{tk ytð‚e ‘ð]ût…qò’™tk {q¤ ‚t{ú-…t»ttýft¤™e ËkMf]r‚Úte …ý yt„¤ sðt Ëk¼ð Au.4

Rr‚ntË{tk ¼e÷Ë{ts

r÷r¾‚ Rr‚ntË ‚…tË‚tk òýðt {¤u Au fu Ë™T 525 (Ëk. 580){tk Þð™tu™t nw{÷tÚte rËËturŒÞt ðkþ™tu hts…q‚ htò þe÷trŒíÞ {htÞtu y™u ð÷¼e…wh™tu ™tþ ÚtÞtu íÞthu Ezh rðM‚th{tk {tkzr÷f ™t{u ¼e÷ htò hts fh‚tu n‚tu. yt W…htk‚ Ëk. 1250 Úte Ëk. 1302 ËwÄe Ezh™e „tŒe …h ¼e÷ htò ntÚte Ëtuz y™u ‚u™t …wºt þt{r¤Þt Ëtuzu hts fÞto™t r÷r¾‚ yir‚ntrËf WÕ÷u¾tu ‘Ezh htßÞ™tu Rr‚ntË’ …wM‚f{tkÚte «tÃ‚ ÚttÞ Au. ¼e÷tu™wk yuf {n¥ð™wk htßÞ ytþtð÷ yts™t y{ŒtðtŒ rðM‚th{tk ytþhu ytX{e ËŒeÚte yr„Þth{e ËŒe ËwÄe n‚wk. {nthtýt «‚t…™e Ëu™t{tk …qòu ¼e÷ Ëh Ëu™t…r‚ n‚tu y™u ‚u™t {t„oŒþo™{tk {tu„÷tu™u …htM‚ fhðt{tk ¼e÷ Ë{tsu ™tUÄ™eÞ Þtu„Œt™ ytÃÞwk n‚wk.

¾uzƒúñt-Œtk‚t y™u htsMÚtt™™t ftuxzt ûtuºt™t ¼e÷tu hts…q‚tu{tk «[r÷‚ htXtuz, …h{th, Ëtu÷kfe suðtk „tuºttu Ähtðu Au y™u ‚uytu{tk hts…q‚tu™e {tVf MÚttr™f ÷tuftu …h Ë¥tt ¼tu„ððt™e …hk…ht Œuþ ytÍtŒ ÚtÞtu íÞtk ËwÄe

[t÷w hne Au. Rr‚ntË{tk WÕ÷ur¾‚ yt nfef‚tu ¼e÷tu™e Wå[ htsfeÞËt{trsf fûtt Œþtoðu Au. ¼th‚eÞ ËkMf]r‚™u ¼e÷Ë{ts™wk Þtu„Œt™

„wsht‚™t W¥th, …qðo y™u ¼th‚™t {æÞ W…¾kz{tk ðË‚t yt ÷tuftuyu s ynª ™ð…t»ttýÞw„™e ËÇÞ‚t™tu rðftË fÞtuo Au. yt ËÇÞ‚tyu s ytrŒÞw„Úte ¼th‚eÞ ËkMf]r‚™t r™{toý{tk {n¥ð™tu Vt¤tu ytÃÞtu Au. “ðM‚w™e „ý‚he ftuze (20)™t yuf{Úte fhðe; ÷ø™ ‚Útt ÄtŠ{f rðrÄytu{tk n¤Œh y™u ®ËŒqh™tu W…Þtu„; òŒw y™u xtuýt{tk rðïtË; ð]ût, Ë…o y™u ®÷„™e …qò; {]íÞw …Ae ytí{t™wk yÂM‚íð y™u ytí{t™tu ƒeS Þtur™{tk sL{ Äthý fhðtu ð„uhu ƒtƒ‚tu …h yM…ü rð[th; fq{o ð„uhu yð‚th fÚttytu; Ë]rü-h[™t ƒtƒ‚™e y™uf fÂÕ…‚ fÚttytu (su{tk™t fux÷tf rð[thtu ÉøðuŒ™t ™tËŒeÞ Ëqõ‚ ËtÚtu {¤‚t ytðu Au); $zt{tkÚte rðï h[™t suðe fÚttytu r™»ttŒ fu ¼e÷tu™e ¼ux Au. yu fÚttytu …tA¤Úte …tihtrýf ®nŒwÄ{o{tk y…™tðe ÷uðt{tk ytðe y™u ‚u fux÷tf …rhð‚o™ ËtÚtu …tihtrýf fÚttytu ƒ™e „E.”5 yt fÚttytu™tk {q¤ yt ËkþtuÄf îtht Ëk…trŒ‚ ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’, ‘¼thÚt’, ‘htXtuhðth‚t’, ‘„wshtk™tu yhu÷tu’, ‘Œuðht™e ðth‚t’, ‘ftìƒrhÞt™e ðth‚t’ suðtk ¼e÷tu™tk {tir¾f …hk…ht™tk {ntftÔÞtu y™ ytÏÞt™tu{tk ytsu …ý òuE þftÞ Au. ytÞtuo™u ÿrðz, …wr÷™, r™»ttŒ fu ¼e÷ suðe ytÞuo‚h ËkMfthe «ò …tËuÚte su ðthËtu {éÞtu n‚tu ‚u rnLŒwÄ{o™tu ÄtŠ{f, Ët{trsf y™u ËtkMf]r‚f …tÞtu „ýtÞ Au. ð‚o{t™ ®nŒwÄ{o™wk MðY… {wÏÞíðu ytÞo y™u ÿrðz, r™»ttŒ fu ¼e÷ suðe ytÞuo‚h ËkMf]r‚ytu™t r{÷™ y™u Þtu„Œt™™w {k„÷ŒtÞe …rh{tý Au. ¼th‚eÞ ËkMf]r‚ yux÷u ytÞo ËkMf]r‚ yuðwk Ë{efhý …qh‚t «{týtu™t y¼tð{tk {tkze ™nª þftÞ. “¼th‚eÞ ËÇÞ‚t fuð¤ ™tìrzof ytÞo òr‚™e, fw÷e™ ÷tuftu™e s ËkMf]r‚ ™Úte. yu ‚tu yuftŒ …íÚth MÚtt…e™u yu™t …h ®ËŒqh [tu…ze yu™e …qò fh™tht ÷tuftuÚte {tkze™u, yîi‚™e {n¥t{ y™w¼qr‚ ËwÄe™tk ðirðæÞtuÚte …tu‚t™t Sð™{tk hk„ ¼h™th y™u ¼th‚¼qr{™u hk„{Þe, rð[th{Þe, „r‚{Þe ƒ™tð‚e rðrðÄ «òytu™e ËrnÞthe ËkMf]r‚ Au.”6 ®nŒwÄ{o™wk yt Ë{LðÞe Y…, «t„ir‚ntrËf ËÇÞ‚tÚte ythk¼e ‚t{ú-…t»ttý, yir‚ntrËf y™u Mð‚kºt ¼th‚™e ð‚o{t™ ËÇÞ‚t ËwÄe yr¼L™ hÌtwk Au.

ynª ¾uzƒúñt y™u Œtk‚t ûtuºt{tkÚte ¼e÷Ë{ts y™u ËtrníÞ rðþu su {trn‚e

ËkþturÄ‚-Ëkfr÷‚ fhe Au, ‚u™u ‚…tË‚tk …ý yt ƒtƒ‚™tu ÏÞt÷ Ënusu ytðuAu.

Ëtk«‚ ¼e÷Ë{ts

Ëtk«‚ ¼e÷ ytrŒðtËe Ë{ts ytrŒ-…qðos™t ðkþ{tkÚte rðftË …t{e, fwxwkƒ-fw¤-„tuºttu y™u rðfurLÿ‚ „t{tu{tk rðM‚hu Au. ytÚte s{e™, sk„÷ y™u …týe™t Ëútu‚tu™e {tr÷fe ÔÞÂõ‚„‚ ntu‚e ™Úte …hk‚w …qht Ë{ts™e ntuÞ Au. …qðoòu ‚hV ËL{t™™e ¼tð™t ntuðtÚte s{e™ …h ðze÷tu™tu ËL{t™eÞ yrÄfth ntuÞ Au. ‚u ðkþ™t Œhuf ËÇÞ™u Ë{t™ ðnU[ýe fhu Au. ‚u™u Ëk…r¥t …h

ËL{t™eÞ yrÄfth ntuÞ Au …ý Ë¥tt ntu‚e ™Úte. ytÚte ytðe ðrhc ÔÞÂõ‚ Ë{ts™e Ëk…r¥t …h fh ™t¾e þf‚e ™Úte ‚u{s ðu[e …ý þf‚e ™Úte. …qðos«u{, …qðos…qò y™u …qðos «íÞu ËL{t™™e ¼tð™t ntuðtÚte …qðoòu™e Äh‚e™tu …tf y™u Äh‚e ðu[e þft‚e ™Úte. Ë{qn{tk ‚u™tu W…Þtu„ ÚtE þfu Au. yufƒeò™u ¼ux yt…e þftÞ Au yÚtðt ðM‚w îtht rðr™{Þ ÚtE þfu Au. yt{, MÚtt™, „t{ fu Œuþ™tu {tr÷f Ë{„ú ðkþ, òr‚ fu Ë{ts ntuÞ Au; y™u ‚u{tkÚte ytŠÚtf fu Ët{trsf M‚h¼uŒ rð™t™tu yuf Ë{t™ ‘÷tuf’ ytrð¼toð …t{u Au.

÷tuf yt ÷tuf™wk „tihð fh‚tk {nt¼th‚{tk ÔÞtË fnu Au : Ðíy²ÿæÎàæèü

HæïÜUæÝæ¢ ¨±üÎàæèü |æ±ï‹„Ú: (©læïxæ Ð±ü 43-36, ÐêÝæ) «íÞûtŒþeo ÷tuf s Ë{„ú rðï™u Ëðo «fthu Œu¾ðtðt¤tu ntuÞ Au; y™u su ‘÷tuf’™u òýu Au ‚u Ëðo™u òýu Au. [týõÞ ‘yÚtoþt†’{tk htò {txu ÷tufË¥tt™ Ëðo¿t‚t (&÷tuf 242) fnu Au y™u yt„¤ M…ü he‚u fnu Au : àææ›ùçÐ HæïÜU¥¿ææï }æê¶ü„éË²J (543) yÚtto‚T þt†™wk ¿tt™ ntuÞ …hk‚w òu ÷tuftu rðþu y¿tt™ ntuÞ ‚tu ‚u (htò …ý) {q¾o suðtu Au.7 yt ‘÷tuf’™u ¼th‚eÞ Sð™Œþo™ ËŒt ðÄo{t™, ™e‚ ™ðtk Y… Äh‚t, Ëk…qýo Sð™{tk ÔÞtÃ‚ y™u Sð™™t ËSð yk„ ‚hefu Mðefthu Au. …rù{™e {t™ð™]ðkþ y™u Ë{tsþt†eÞ ƒútÌt árü ÷tuf™e ytk‚rhf „r‚þe÷ y™u …rhð‚o™þe÷ Qòo™u òuE þfe ™Úte. ÷tuf y™u rþü Ë{ts{tk rðËkðtŒ ™Úte ËkðtŒ s Au. „e‚tfth ÞtuøÞ s fnu Au : ¥„æïùçS}æ HæïÜïU ±ïÎï ™ Ðíç™„: ÐéL¯æïœæ}æ: (15-18). ‘÷tuf’

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

y™u ‘rþütu’™tu Þw„tuÚte [tÕÞtu ytð‚tu yt ‘ytk‚hËkƒkÄ’ Au. {txu ƒk™u™wk ËtrníÞ yu Ë‚‚ ËtÞwßÞ ËtÄ‚e ytk‚rhf «r¢Þt Au. yr¼™ð „wÃ‚ suðt {nt™ rËØtL‚fthu …ý fÌtwk Au fu “su fkE ‘÷tuf’{tk Au ‚u™tu ‘þt†’{tk …rh»fth ÚttÞ Au, ‚u™u ÔÞðÂMÚt‚ fhðt{tk ytðu Au.”8

‘÷tuf’™tu …ÞtoÞðt[e þçŒ ‘s™’ r«ÞŒþeo yþtuf™t Ët‚{t y™u ytX{t rþ÷t÷u¾{tk MÚtt™ …tBÞtu Au ßÞtk Ë{útx MðÞk s™…ŒðtËeytu™tu Ëk…fo fhðt ™ef¤u Au. yt{ rþü fnuðt‚t htò {nthtò ‘÷tuf’{tk „Þt Au ‚tu ‘÷tuf’ …ý hts«tËtŒtu-htsf[uheytu{tk «ðu~Þtu Au y™u rþü htsfrðytu ‚u{tkÚte …tu»tý {u¤ðe …wü ÚtÞt Au. ynª ‘÷tuf’ þçŒ™t Rr‚ntË WÕ÷u¾ðt™tu WÆuþ yux÷tu s Au fu yt…ýu yt…ýt r÷r¾‚, rþü ËtrníÞ™u Ë{]Ø y™u ft¤sÞe ƒ™tððwk nþu ‚tu ÷tuf-ytrŒðtËe ÷tuf y™u ‚u™t {tir¾f ËtrníÞ™u Wðu¾ðwk …hðzþu ™nª; ‚u™u ‚u™t ËðtO„Y…{tk …t{ðwk …zþu.

‘÷tuf’ þçŒ r÷r¾‚Y…u ¼÷u ÉøðuŒ™t …whw»tËqõ‚{tkÚte «tÃ‚ Út‚tu ntuÞ …ý ‚u™tk {q¤ ‚tu ðuŒtuÚteÞu …nu÷tk …]Úðe ËtÚtu [tUxu÷tk Au y™u ‚u™e þt¾t«þt¾t yts-rŒ™ ËwÄe ð™tu, „út{tu y™u ™„htu - ŒqhŒqh ËwÄe Vu÷tÞu÷e Au. ‘ðuŒ’™u ‘rþütu’™wk ËtrníÞ ¼÷u {tLÞwk ntuÞ …ý ‚u{tk ytð‚tk Þ{-Þ{e, …whwhðtWðoþe suðtk ËkðtŒ Ëqõ‚tu, ™tËŒeÞ Ëqõ‚{tk ytð‚e Ë]rü-h[™t™e fÚtt y™u ÄtŠ{f y™wct™tu ‘÷tuf’{tkÚte s «ðu~Þtk Au y™u ‚u{™e þt¾t-«þt¾t™tk Œþo™ ytsu …ý yt ËkþtuÄf îtht Ëk…trŒ‚ htXtuhðth‚t, Ähý ™k {™¾t yð‚th™e ðth‚t, Œuðht™e ðth‚t y™u ftìƒrhÞt Xtftuh™t ÄtŠ{f y™wct™{tk ÚttÞAu. ‘÷tufrðãt’ fu ‘ytrŒðtËe ÷tufrðãt’ ‚tu ‘÷tuf’™t WŒT¼ð ËtÚtu …wü Út‚e ytð‚e y™u y™uf þt¾t«þt¾t ËtÚtu ðnu‚e {wÏÞ {ntÄtht Au. ‚u s ‘÷tuf’ y™u ‘rþü’™wk ‘Sð™t{]‚’ fu ‘Sð™hËtÞý’ Au. yt…ýu òu «tŒurþf f]r‚ytu Wðoþe, ft{tÞ™e, …Œ{tð‚, {t™ðe™e ¼ðtE fu ht»xÙeÞ {ntftÔÞtu ht{tÞý, {nt¼th‚, ht{[rh‚ {t™Ë fu ytk‚hht»xÙeÞ {ntftÔÞtu Rr÷Þz, ytìrzËe suðt r[hkSð ËtrníÞ™wk Ëso™ fhðwk nþu ‚tu ‘÷tuf’ y™u ‚u™e ‘rðãt’ ËtÚtu yrð™t¼tðu òuztÞu÷t ‘Œk‚ðuŒ’ Ë{t ÷tufËtrníÞ y™ ¼e÷Ë{ts{tk «[r÷‚ ‘¼thÚt’, ‘htì{-Ëe‚{t’, ‘htXtuhðth‚t’, ‘„wshtk™tu yhu÷tu’ suðtk ÷tuf{ntftÔÞtu ËtÚtu ËtÞwßÞ ËtæÞt rð™t …t÷ðu ‚u{ ™Úte.

÷tufËtrníÞ™tu ðtnf

÷tufËtrníÞ™tu ðtnf ntuÞ; ‚u™tu ðiÞÂõ‚f Ësof ™ ntuÞ. ntuÞ ‚tu …ý ‚u ‘ÔÞÂõ‚’ {xe ‘Ë{ts’ ƒ™e „Þtu ntuÞ Au. ‚u su ‚u Ë{ts™e Ët{trsf y™u ÄtŠ{f …hk…ht™u {t™Ë{tk ÷E™u Sðu Au. yt …hk…ht ËtÚtu ‚u™e «„tZ ÄtŠ{f ytMÚtt òuztÞu÷e ntuÞ Au. É‚w[¢ ËtÚtu ytð‚t Ë{ts™t ÞtuøÞ ÄtŠ{fËt{trsf …ðo-«Ëk„u ÷tufË{wŒtÞ ðå[u ‚u™t {t™Ë{tk ÂMÚt‚ …hk…ht{tkÚte rðË]‚ ÚtE fkXMÚt ËtrníÞ f¤t{ÞY… Äthý fhu Au.

¼e÷ {tir¾f Ëk…Œt

1980 Úte yts rŒ™ ËwÄe y™uf ðtnf-{trn‚eŒt‚t yt ËkþtuÄf™t ÷tufðtýe {tÚtu ytþeðtoŒ™t ntÚt ŒE {™ {qfe™u ðhMÞt Au; y™u ‚u{™e ÷tufðtýe yûthY… …t{e 35 „úkÚttu{tk «„xe Au : (1) yhðÕ÷e …ntz™e ytMÚtt, 1984 (2) zwk„he ¼e÷tu™t ŒurðÞtðt¤t™t yhu÷t : ™ð÷t¾ Œuðeytu y™u fh{ehtu, 1987 (3) yhðÕ÷e ÷tuf™e ðne-ðt‚tu, 1992 (4) zwk„he ¼e÷ ytrŒðtËeytu, 1992 (5) ¼e÷ ÷tuf {ntftÔÞ : htXtuh ðth‚t, 1992 (6) „wshtk™tu yhu÷tu, 1993 (7) ‚tu¤ehtìýe™e ðth‚t, 1993 (8) htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t, 1995 (9) ¼e÷tu™wk ¼thÚt, 1997 (10) ¼e÷ ÷tuftÏÞt™ : Ër‚Þtu ¾t‚w y™u nt÷tunqhtu, 1999 (11) ytrŒðtËe ytu¤¾, 1999 (12) ¼e÷ „e‚fÚtt : ¾q‚tk™tu htsðe y™u Œuðtu÷ „wÍhý, 2000 (13) ¼e÷ „e‚ðth‚t : Ztu÷t {thwýe, 2001 (14) ¼e÷ fÚtt„e‚ : nr…ÞtŒu ntì¾÷e, 2002 (15) ¼e÷ fÚtt„e‚ : ntu™tu÷ ntuxe, ¼e÷¼s™ðth‚t : nt÷Œu ntu¤k„e y™u ™t„ÍeŒ÷Íe, 2002 (16) Y…tkhtìýe™e ðth‚t, 2002 (17) |æèHæï ÜUæ |ææÚƒ, 2002 (18) ¼e÷ ¼s™ðth‚t : ÷t÷w yrhŒt, 2003 (19) ¼e÷ ¼s™ðth‚t : ht{Œu, 2003 (20) ¼e÷ ¼s™ðth‚t : Í„Œu …h{th, 2005 (21) „tu…e[kŒ ¼hÚthe™e ðth‚t, 2005 (22) ftìƒrhÞt Xtftuh™e ðth‚t, 2005 (23) Œuðht™e ðth‚t, 2005 (24) „tuh¾ðtýe, 2005 (25) fh{eht Íeðht™e ðth‚t, (26) fƒehðtýe, 2005 (27) {tu‚eËht™e ðth‚t, 2007 (28) {tuhËk„ htÍt™e ðth‚t («ft~Þ) (29) ¼e÷tu™e ftìýeytu («ft~Þ) {txu Y…t¼tE „{th, Sðt¼tE „{th, ðò¼tE „{th, nh{tkƒnu™ ¾tkx, ™ðS¼tE ¾tkx, Œuðt¼tE ¾tkx, „wsht¼tE „{th,

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ðM‚t¼tE „{th, „k„tƒu™ ¾ih, Œeðtƒu™ ƒwƒrzÞt y™u yLÞ fux÷tÞu {trn‚eŒt‚tytuyu …tu‚t™t ÓŒÞ™tk f…tx ¾tuÕÞtk Au. (30) ÷e÷t {turhÞt, 1983 (31) Vq÷htk™e ÷tze, 1983 (32) ¼e÷ ÷tuftuíËð : „tuh, 1994 (33) ¼e÷tu™t n„ y™u ð‚tk{ýtk, 1995 (34) ¼e÷tu™tk ntu¤e„e‚tu, 1999 suðt ÄtŠ{f-Ët{trsf …ðo «Ëk„tu™tk „e‚tu™t Ëk…tŒ™ {txu ‚tu ftuxzt, òuxtËý, {[ftuzt, Ät{ýðtË, …kÚtt÷, ËtkZwËe, ƒnurzÞt, ¾uzðt, ®n„rxÞt, {t÷ðtË, rŒøÚt¤e suðtk „t{™tk „t{ {™ {qfe™u ðhMÞtkAu. yt {trn‚tŒt‚tytu rðþu yt ÷tufrðãtrðŒu ‚u{™t ‚tsu‚h{tk «rËØ …wM‚f {the ÷tufÞtºtt, 2006{tk rð„‚u ÷ÏÞwk Au. yt ÷tufËk…Œt™t rððu[™Y… þtuÄËk…Œt, 2008 …wM‚f ÷ÏÞwk Au.

{u½÷ ht‚tu, Xkze nqkVt¤e ht‚tu y™u Wf¤tx¼hu÷e ht‚tu{tk ‚uytu™e ™tr¼{tkÚte «„xu÷t yt rŒÔÞ Mðhtu É‚w[¢ y™u Sð™[¢ «{týu 1500 ©tÔÞ (ytìrzÞtu) y™u 50 á~Þ-©tÔÞ (rðrzÞtu) fuËux{tk ÔÞt…u÷t Au.

{tir¾f ËtrníÞ™tk MðY…tu y™uf Þw„tu™tu Rr‚ntË Ët[ðe™u ƒuXu÷e y™u Ëk„e‚™tk rðrðÄY…tu Äthý fhe þ‚þ‚ Äthtyu ðnu‚e yt ‘fkXðuŒ’ suðe ÷tuf„k„t™tk ÷tuft™wY… rðrðÄ MðY…tu Au : Sð™[¢™t ËkŒ¼o{tk rð[th‚tk ƒtÕÞtðMÚtt™tu ‘E÷tu’ (nt÷hzwk), ‚hwýtðMÚtt™tk „turXÞt («u{e) rð»tÞf «ýÞ„e‚tu, ÞwðtðMÚtt™tk ÷ø™ y™u {u¤t™tk „e‚tu, «tiZtðMÚtt™tk ‚u¤¾e™tk „e‚tu, {]íÞw Ë{Þ™tk ‘hwk„tk’ ({hrËÞt), {hýtu¥th Ë{trÄ™t ÷tuf{kºttu y™u ÷Þtí{f „ã{tk fnuðt‚e Ë]rüËso™ rð»tÞf …whtfÚttytu (r{ÚË); É‚w[¢ «{týu ytð‚tk …ðo-«Ëk„tu™t „úe»{™e „tuh y™u n„™tk „e‚tu, ytËtu {tË™t rŒðt¤e™t yhu÷t, ¼tŒhðt-{nt {tË{tk {tkzðt{tk ytð‚t {nt{t„eo suðt [tuÏ¾t y™u ftìƒrhÞt Xtftuh™t {u÷t …tx Ë{Þu fhðt{tk ytð‚tk ÄtŠ{f y™wct™tu{tk ¼s™™t Zt¤ …h „tðt{tk ytð‚tk ¼thÚt (…tkzððth‚t), htì{-Ëe‚{t (ht{ðth‚t), htXtuhðth‚t suðtk {tir¾f {ntftÔÞtu y™u Y…thtýe, ‚tu¤ehtýe, Ër‚Þtu ¾t‚w, ÷t÷w yrhŒt, nt÷tunqhtu, ftìƒrhÞtu Xtftuh, Œuðht™tu Xtftuh suðtk ÷tuftÏÞt™tu ËðtO„Y…{tk …nu÷eðth „wsht‚e ÷tufËtrníÞ ûtuºtu «ðu~Þtk Au.

Œuþ y™u Œwr™Þt™u ƒ‚tðe þfeyu yuðtk htXtuhðth‚t, „wshtk™tu yhu÷tu,

¼thÚt, htì{Ëe‚{t™e ðth‚t™wk ®nŒe¼t»te «Œuþ™tk ‘÷turhfe’ y™u ‘[i™t™e’, htsMÚtt™™tk ‘…tƒqS’, ‘ƒ„ztð‚’, ‚u÷w„w™wk ‘…Õ™tzwk’ y™u ‚r{¤™wk ‘yÛýL{th’ suðtk ytk‚h¼th‚eÞ ÷tuf{ntftÔÞtu ËtÚtu ‚w÷™tí{f yæÞÞ™ ÚtE þfu. yt™e …nu÷ Y…u rs¿ttËt …xu÷u ‘xæé…Úæ¢Ýæï ¥ÚïHæï ¥æñÚ ÏæxæÇGæ±„ Îï±ÝæÚæ²‡æ ÜUæ „éHÝæy}æÜU ¥Š²²Ý’ ™t{u ®nŒe{tk þtuÄr™ƒkÄ ÷ÏÞtu Au. suÚte „wsht‚e™tk ÷tuf{ntftÔÞtu™tk ÷ûtý ‚thððt™wk Ëw÷¼ ƒLÞwk Au. {tir¾f ËtrníÞ™tk rðÄtÞf …rhƒ¤tu ¼e÷ ytrŒðtËeytu™wk {tir¾f ËtrníÞ; Ë{ft÷e™ ðiÞÂõ‚f rþü

ËtrníÞ™e su{ Sð™Úte r¼L™ ™Úte. yu{™wk ÷tufËtrníÞ Ëtk«‚ Sð™™wk yr¼L™ yk„ Au. ð‚o{t™ Sð™her‚{tkÚte «„x‚wk ËnÞtu„e-Ën¼t„eË{‚tðtŒe Sð™Œþo™ yu{™t {tir¾f ËtrníÞ™wk «{w¾ rðÄtÞf …rhƒ¤ Au.

¼e÷ Ë{ts Ënfth y™u Ën¼tr„‚t™t …tÞt …h h[tÞu÷tu ntuðtÚte Sð™her‚™t «íÞuf r¢Þt-f÷t…tu{tk ËnÞtu„ y™u ¼t„eŒthe™tk Œþo™ ÚttÞ Au. yt Ë{ts{tk sL{Úte ythk¼e {]íÞw ËwÄe™e Ët{trsf-ÄtŠ{f «ð]r¥tytu Ë{qn{tk yuf ƒeò™t Ënfth y™u Ën¼tr„‚t{tk fhðt{tk ytðu Au. ËrnÞthtk ŒuðŒuðeytu™e ËL{w¾ „e‚tu-{ntftÔÞtu Ë{qn{tk „tÞ Au; ™]íÞtu Ë{qn{tk fhu Au; ‚Útt Ën¼tr„‚t{tk ÄtŠ{f y™wct™tu y™u Ët{trsf rðrÄrðÄt™tu fhu Au. Ët{trsf-ÄtŠ{f «ð]r¥tytu{tk ytƒt÷-ð]Ø, †e-…whw»ttu™t ËnÞtu„ y™u ¼t„eŒthe ½r™c ntuÞ Au. ytÚte ËrnÞthtk Œuð-Œuðeytu™e ËL{w¾ «f]r‚, …þw y™u {týËtu-Ëti™wk Ët{qrnf fÕÞtý ðtkåAu Au. ytrŒðtËe Ë{tsSð™{tk Ët{trsf-ytŠÚtf Ÿ[-™e[™tk M‚h fu ®÷„ ¼uŒ ntu‚tu ™Úte. yt Ë{t™‚t y™u Ë{‚tðtŒe Ë{ts Au. (…ý nðu yLÞ „út{ y™u ™„h Ë{ts™t Ëk…fo™u ÷eÄu yt Sð™{qÕÞtu ƒŒ÷tðt ÷tøÞtk Au). ð‚o{t™ ¼e÷Ë{ts r…‚]Ë¥ttf, r…‚]ðkþe y™u r…‚]MÚtt™e ntuðt A‚tk †e yLÞ „út{ y™u ™„heÞ Ë{ts™e ‚w÷™t{tk ðÄw Mð‚kºt Au. Ë{ts{tk ‚u™wk MÚtt™ Ÿ[wk Au. …wºt fu …wºte™t sL{ Ë{Þu ®÷„¼uŒ rð™t Ët{qrnf he‚u sL{tuíËð {týðt{tk ytðu Au. fLÞt™t ÷ø™ …nu÷tk™t ò‚eÞ ËkƒkÄtu æÞt™{tk ÷uðt{tk ytð‚t ™Úte. ÷ø™tu ðh-fLÞt™e …ËkŒ„eÚte ÚttÞ Au. …hrý‚ †e™t r…‚t™wk „tuºt ËtËhe{tk …ý [t÷w hnu Au. ƒnw…í™eíð™tu rhðts ntuðtÚte s{e™-òÞ„™e ðnU[ýe …í™eytu «{týu ÚttÞ Au. rðÄðt ÚtÞu÷e †e …rhðth™e

Ëk{r‚Úte {q¤ …r‚™t ½uh ƒeòu …r‚ ÷tðe þfu Au y™u …rhðth{tk ytŠÚtf y™u Ët{trsf yrÄfth «tÃ‚ fhe þfu Au. {]íÞw …Ae {t‚t™tk yÂMÚt (Vq÷) fwk¼{tk {qfe ½h{tk ‘rn‚Œuðe’™e MÚtt…™t fhu Au. su …rhðth{tk rn‚hûtf {t‚]Œuðe™wk MÚtt™ ÷u Au. {nt{t„eo …tx™t ÄtŠ{f y™wct™ Ë{Þu †e „wÁ™t MÚtt™u ntuÞ Au y™u ‚u™tu ytŒuþ {t™ðt{tk ytðu Au. ¼e÷Ë{ts{tk ð‚o{t™{tk «[r÷‚ yt y™u ytðe ƒeS y™uf Ët{trsf-ÄtŠ{f ƒtƒ‚tu ‚u{™e …qðoft÷e™ {t‚]Ë¥ttf Ë{tsÔÞðMÚtt y™u Sð™her‚™u «„x fhu Au. W…htk‚ yt Ët{trsf-ÄtŠ{f ƒtƒ‚tu ‚u{™t Ëtk«‚{tk „ðt‚tk ¼thÚt, htì{-Ëe‚{t, htXtuhðth‚t, „wshtk™tu yhu÷tu suðtk ÷tuf{ntftÔÞtu y™u ‚tu¤ehtìýe, Y…tkhtìýe, Œuðht™e ðth‚t, ftìƒrhÞt™e ðth‚t suðtk ÷tuftÏÞt™tu™t rðÄtÞf …rhƒ¤tu fu Ëso™-Ëútu‚ Au.

¥æÐ }ææ„Ú:, ÉøðuŒ{tk {t‚tytu™e ƒnw÷‚t Au. ‚uðe s he‚u ¼e÷tu™t Œuðht™e ðth‚t{tk ™ð÷t¾ Œuðeytu™e fÕ…™t Au. ÉøðuŒ{tk ðŠý‚ ‘yrŒr‚’Úte ðÄthu ¼ÔÞ y™u rðþŒ ytrŒ{t‚t™e fÕ…™t yLÞºt ™Úte, su ¼e÷tu™e ykƒtðŒuðe ËtÚtu ËðoÚtt Ëtá~Þ‚t Ähtðu Au. ÉøðuŒft÷e™ Ë{ts{tk yt {t‚]Ë¥ttf-{t‚]ðkþe «Útt ¼e÷ fu r™»ttŒ suðe ytÞuo‚h òr‚ytu{tkÚte «ðuþe ntuðt™e þõÞ‚t Au. yt s Sð™her‚{tkÚte ytrð¼toð …t{u÷tu {nt{t„o ¼e÷tu™t ËtB«‚ Sð™{tk «[r÷‚ Au. yt {nt{t„eo Sð™Œþo™u †e™u†eþÂõ‚™u y™LÞ „tihð ytÃÞwk Au. «tfT-ðirŒf y™u ðirŒfÞw„™t Œuðe-Œuð‚t «f]r‚™e r¼L™ r¼L™ þÂõ‚ytu™tk {q‚oY… n‚tk. «f]r‚ {ntþÂõ‚™t Y…{tk þtË™ fh‚e òuE þftÞ Au. ƒúñMðY…t ËðoÔÞtr…™e þÂõ‚™u Ë{M‚ rðï y™u r¢Þtytu™wk {q¤ {t™ðt{tk ytÔÞwk Au. yt s Œtþor™f rð[thÄtht™t ytÄthu ¼thÚt, htì{Ëe‚{t y™u Œuðht suðtk ÷tuf{ntftÔÞtu-÷tuftÏÞt™tu™tk ÿti…Œe (ÄtuVtk), fwk‚e (fw‚{t), Ëw¼ÿt (ntuŒhtk), Ëe‚t (Ëe‚{t), fifuÞe (fft…Œ{ýe), ykƒtð (ykƒt), Ëwkz ([t{wkzt), Wr{Þt (yr{Þt) suðtk ytusMðe †e-[rhºttu™wk r™{toý ÚtÞwk Au, y™u yt Œtþor™f rð[thÄthtytu™u …tu‚t{tk Ë{tðe™u [t÷‚t {nt{t„o™t Œþo™™tu {t‚]Ë¥ttf Sð™her‚ y™u þtõ‚Ä{o™t þÂõ‚ðtŒ ËtÚtu «„tZ ËkƒkÄ Au. ‘¼thÚt’{tk htsfeÞ, ÄtŠ{f y™u Ët{trsf Ë¥tt fwk‚e-ÿti…Œe suðe fthtuƒthfwþ¤ †eytu™t ntÚt{tk Au. †eytu ynª htsfeÞ, ÄtŠ{f y™u Ët{trsf

ÔÞÂõ‚íð ËtÚtu ËþÂõ‚fhý ËtÚtu «„x ÚttÞ Au. ‚uytu …ý …whw»ttu™u yt‚krf‚ ™Úte fh‚e; …hk‚w ßÞtk …ý …whw»ttu ¼q÷ fhu Au íÞtk htsfeÞ, Ët{trsf y™u ÄtŠ{f Sð™™e {t„oŒþof ƒ™u Au. yt yÚto{tk ¼thÚt †e Sð™™t y™uf Mð‚kºt MðY…tu™u «„x fh‚wk y™u †e™t ÔÞÂõ‚íð™wk „tihð„t™ fh‚wk ¼th‚eÞ {tir¾f ËtrníÞ™wk rðh÷ ÷tuf{ntftÔÞ Au. y™u ‚u{tk ÔÞkrs‚ …hk…rh‚ ÷tufÄ{eo{nt{t„eo-Ë{‚tðtŒe Sð™Œþo™Úte yts™tu Œr÷‚ y™u ™theðtŒe Ësof-

Œtþor™f …tu‚t™tk ™ðtk-‚tòk Sð™{qÕÞtu h[e þfu Au.

{tir¾f {ntftÔÞtu™t ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™™tu ythk¼ rðï{tk {tir¾f {ntftÔÞtu™t ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™-yÇÞtË™tu ythk¼ E.Ë. 1835{tk rV™÷uLz™t ËkþtuÄf yur÷ÞtË ÷tuLhtux™t ht»xÙeÞ ÷tuf{ntftÔÞ ‘ft÷uðt÷t’™t Ëk…tŒ™Úte ÚttÞ Au. „wsht‚{tk yt ÷tufrðãtrðŒu 1983 Úte 1987™t Ë{Þ¾kz{tk 750 ytìrzÞtu fuËux y™u 22 rðrzÞtu fuËux ykrf‚ fhe™u (1) ¼e÷ ÷tuf{ntftÔÞ : htXtuhðth‚t (2) zwk„he ¼e÷tu™tu „wshtk™tu yhu÷tu (3) htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t y™u (4) ¼e÷tu™wk ¼thÚt suðtk [th ¼e÷ {tir¾f {ntftÔÞtu Ëk…trŒ‚ – «rËØ fhe {w¾ …hk…ht™t {ntftÔÞ™t ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™ y™u yÇÞtË™tu …tÞtu ™tÏÞtu.

{tir¾f ËtrníÞ™wk rðM‚hý yt ËkþtuÄf™e ÷tufÞtºtt™t V¤Y… Ëk…trŒ‚ {tir¾f ËtrníÞ™t yt™kŒ™e At÷ftu nrhðÕ÷¼ ¼tÞtýe, rþhe»t …k[t÷, sþðk‚ þu¾zeðt¤t, h{ý÷t÷ {nu‚t, f™w¼tE ò™e, þtÂL‚¼tE yt[tÞo, ft™S …xu÷, ÷t¼þkfh Xtfh, r™hks™ htßÞ„whw, h½wðeh [tiÄhe, ƒ¤ðk‚ ò™e, sÞt™kŒ òuþe, nheLÿ Œðu, {nuLÿ ¼t™tð‚ (htsMÚtt™), s„Œeþ „tuzƒtu÷u ({ntht»xÙ), su.ze.ÂM{Út (furBƒús Þwr™ðŠËxe, Þw.fu.), „úu.ze. yuÕ÷uË ({uhe÷uLz ftì÷us, y{urhft) ð„uhu rðît™tu y™u ËtrníÞfthtu™u ðt„e Au y™u ÞtuøÞ MÚtt™u yu™u ÷¾e-ðýoðe™u yt yt™kŒ ðnUåÞtu Au. yt rððu[™÷u¾tu™wk Ëk…tŒ™ ƒ¤ðk‚ ò™eyu fÞwO Au y™u „wsht‚ ËtrníÞ yftŒ{eyu ‘ð™Mðh’ ™t{u «rËØ fÞwO Au. nËw Þtr¿tfu ‘„út{eý y™u ytrŒðtËe fkX…hk…ht’ (©e {u½týe y™u ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷f]‚ Ëk…tŒ™ ËkŒ¼uo) …wM‚f ÷¾e ËtrníÞ™tu ‚w÷™tí{f yÇÞtË fÞtuo Au. yt W…htk‚ yu{ýu ‘Study in The Tribal Literature of Gujarat’ Ed. by Bhagvandas Patel yk„úuS …wM‚f ÷ÏÞwk Au. …rhýt{u ¼e÷ {tir¾f

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ËtrníÞ™tu Ë¥ðþe÷ Mðh „wsht‚, Œuþ y™u Œwr™Þt{tk ƒ¤ðt™ ƒLÞtu Au. ytrŒðtËe ËtrníÞ™wk Œtunh Ë‚‚ [t÷‚wk s hÌtwk Au. ztì. nËw Þtr¿tf îtht Ëk…trŒ‚ ‘¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™’ «rËØ ÚtE hÌtwk Au.

ztì. {]Œw÷t …thefu fhu÷tu ‘¼e÷tu™wk ¼thÚt’™tu ®nŒe y™wðtŒ fuLÿeÞ

ËtrníÞ yftŒ{e, rŒÕneyu «rËØ fÞtuo Au; y™u ‘¼e÷e ƒtu÷e’™u ¼t»tt™tu Œhßòu yt…e yt ÷tufrðãtrðŒT™u ‘¼t»tt ËB{t™’ yŠ…‚ fÞw Au. ËíÞ [i‚LÞ ¼e÷tu™wk ¼thÚt™wk {÷Þt÷{ ¼t»tt{tk y™wðtŒ fhe hÌtt Au. Ëtiht»xÙ Þwr™ðŠËxeyu {tir¾f …hk…ht™t ËtrníÞ{tk ytrŒðtËe Ätht™u MÚtt™ ytÃÞwk Au y™u Œuþ™e ðrhc W…trÄ ytE.yu.yuË.™t yÇÞtË¢{{tk W¥th „wsht‚™wk ytrŒðtËe

ËtrníÞ yÇÞtË™tu rð»tÞ ƒLÞwk Au. Œuþ{tk yu{.rV÷. y™u …eyu[.ze.™e …Œðe {txu Wå[ yÇÞtË fh‚t rðãtÚteoytu™wk æÞt™ ¼e÷ {tir¾f ËtrníÞ …h „Þwk Au. þtÂL‚¼tE yt[tÞo, yu{™t ‘ËtƒhftkXt™e ¼e÷e ðt‚toytu’ …wM‚f{tk ¼e÷e ƒtu÷e™u ‘r÷r…{tk ÷¾ðt™tu «Þí™ fÞtuo Au, y™u yt ËkþtuÄf™tk Ëk…trŒ‚ fhu÷tk …wM‚ftu{tkÚte {tuxt¼t„™t þçŒtu™tu W…Þtu„ fhe ‘¼e÷e-„wsht‚e þçŒftuþ’ håÞtu Au ‚Útt ‚u™wk «ftþ™ „wsht‚e ËtrníÞ …rh»tŒu fÞ Au.

¾uzƒúñt ‚t÷wft™t ™tÚtt¼tE „{th, ™ðS ¾tkx, nh{tk ytE,

Sðt¼tE „{th, „wsht¼tE „{th, ðò¼tE „{th RíÞtrŒ yt ËkþtuÄf™e árüyu {tir¾f …hk…ht™t {nt™ ðtnf-„tÞf-¿tt‚t Au. yu{™e {tir¾f f¤t™tk r™Œþo™ £tLË, Rø÷Uz, ƒuÂÕsÞ{, RÍhtÞ÷ ð„uhu Þwhtu…™t Œuþtu{tk ÞtuòÞtk Au. yu{ýu „tÞu÷tk ‘¼thÚt’ ‘htXtuhðth‚t’, ‘htì{Ëe‚{t™e ðth‚t’, ‘„wshtk™tu yhu÷tu’ suðtk {ntftÔÞtu yk„úuS{tk y™wðtŒ …t{e ytìõËVzo Þwr™ðŠËxe™t «uË (Þw.fu.) ËwÄe …ntUåÞtk Au. {tuEs hËeðt÷t ¼e÷ {tir¾f ËtrníÞ™e £uL[ ¼t»tt{tk yuLÚttu÷tìS ƒ™tðe hÌtt Au. ztì. „ýuþ Œuðey ƒ™tðu÷e ‘Printed Words’ ytrŒðtËe ËtrníÞ™e yuLÚttu÷tìS{tk™t ¼e÷ {ntftÔÞtu™t ykþ rðï™e Þwr™ðŠËxeytu{tk yÇÞtË™tu rð»tÞ ƒLÞt Au. ytÚte ytrŒðtËe yftŒ{e{tk Œuþ y™u Œwr™Þt™e Þwr™ðŠËxeytu{tkÚte yt rð»tÞ™t ‚sT¿ttu ËkþtuÄ™ yÚtuo ytðe hÌtt Au. ztì. „ýuþ Œuðe îtht MÚttr…‚; „wsht‚™u „tihð y…tð‚e ht»xÙ™e yuf{tºt ytrŒðtËe yftŒ{e™t f{oþe÷ {t™ŒT r™Þt{f ‚hefu™t yt ËkþtuÄf™t 5 ð»to™t ftÞoft¤ Œhr{Þt™ 1000 ytrŒðtËe f{oþe÷tu™t ËnÞtu„Úte 800

„t{tu™t ytrŒðtËe Ë{tsyu Mð-þÂõ‚ ËtÚtu «„xe rðftË ËtÄðt y™u Œuþ™t yLÞ Ë{tòu Ët{u …tu‚t™e yÂM{‚t MÚtt…ðt Ët{qrnf he‚u …whw»ttÚto ytŒÞtuoAu.

Ë{ts rðftË™wk yt {ntyr¼Þt™ …rhýt{÷ûte ƒ™tððt ytrŒðtËe Þwðt™tuyu „wsht‚, {æÞ«Œuþ y™u htsMÚtt™™t Ëe{tð‚eo «Œuþ{tk 15 „út{rðftË fuLÿtu™e MÚtt…™t fhe Au. yt „út{rðftË fuLÿtuyu yíÞth ËwÄe 500 ƒ[‚ {kz¤tu (¼kztu¤ 6 r{r÷Þ™ Yr…Þt), 65 s¤{kz¤eytu, 92 y™ts ƒUftu, 64 yðirÄf þt¤tytu (3000 ƒt¤ftu™u «tÚtr{f rþûtý yt…e Ëhfthe þt¤tytu{tk Œt¾÷ fÞtO) y™u 100 „út{ ythtuøÞ fuLÿtu (31000 ŒŒeoytuyu Œðt™tu ÷t¼ «tÃ‚ fÞtuo Au) MÚttÃÞtk Au.

«íÞût Sð™ ËtÚtu òuztÞu÷tk yt „út{rðftË fuLÿtu yu yuftŒ{e™wk ÓŒÞ Au; yu™e y™uf «ð]r¥tytu™e Qòo Au.

Œuþ™t ytrŒðtËeytu™u yuf {k[ …h yufXt fhðt y™u yLÞ Ë{tòu

Ët{u …tu‚t™wk yÂM‚íð MÚtt…ðt swŒe swŒe 11 ytrŒðtËe ¼t»tt{tk «„x Út‚wk ‘Ztu÷’ ™t{™wk Ët{rÞf ytrŒðtËe Þwðt™tu s [÷tðu Au.

rð[h‚e òr‚ytuyu …tu‚t™e ËtkMf]r‚f ytu¤¾ „w{tðe Au; yu{™u

Rr‚ntË yt…e Œuþ™t ™t„rhf ‚hefu …w™: MÚtt…ðt™wk ftÞo ‘ƒqÄ™’ ™t{™wk Ët{rÞf fhu Au.

‘ƒtu÷’ ™t{™t ƒt÷ Ët{rÞf{tk r[ºtY…u, frð‚tY…u, ðth‚tY…u ƒt¤ftu™u su he‚u ƒtu÷ðwk ntuÞ yu he‚u ƒtu÷e™u Ëso™tí{f he‚u yr¼ÔÞõ‚ ÚttÞAu.

‘ðt[t’ Ëk„únt÷Þ{tk ðtýe îtht …qhtu ytrŒðtËe Ë{ts ÔÞõ‚ ÚttÞ Au. ‚u™u Ëk÷ø™ ‘f÷tfth ftÞoþt¤t’{tk r™hûth ytrŒðtËe f÷tfthtu ™]íÞ, ™txâ, „e‚, Ëk„e‚, fÚtt suðe ytkr„f y™u {tir¾f ÷r÷‚f÷t îtht yr¼ÔÞõ‚ ÚttÞ Au. ytrŒðtËe Þwðt™tu …tu‚t™t …hk…rh‚ {tir¾f ËtrníÞ, Rr‚ntË y™u ÷tuf¿tt™ îtht rðïftuþ™e h[™t fhe …tu‚t™e ytu¤¾ y™u yÂM{‚t …w™: MÚtt…ðt {Úte hÌtt Au. yt W…htk‚ „úkÚtt÷Þ™tk 20,000 …wM‚ftu ËtÚtu ËtkMf]r‚f Ëk…r¥t™t 1000 ¼tir‚f ™{q™t, 2000 ytìrzÞtu fuËux (‚u{tk yt ËkþtuÄf™e 1500 fuËux) y™u 150 rðrzÞtu fuËux (‚u{tk yt ËkþtuÄf™e 50 fuËux) …h ykrf‚

…tu‚t™t {nt{q÷t ËtkMf]r‚f ðthËt™t s‚™ îtht Œuþ y™u Œwr™Þt™t rðît™tu™t yt„t{e ËkþtuÄ™ {txu ytÄth yt…e hÌtt Au. ytrŒðtËe yftŒ{eyu Œuþ y™u Œwr™Þt™t rðît™tu™u yt{kºte ytrŒðtËe ËkMf]r‚-Ë{ts, ËtrníÞ-f÷t, Rr‚ntË, ÷tuf¿tt™, ¾u‚e, „út{ rðftË ð„uhu rð»tÞtu …h 200 …rhËkðtŒ ÞtußÞt Au. {ntí{t „tkÄe ytk‚hht»xÙeÞ rnLŒe Þwr™ðŠËxe, rŒÕne™t ËnÞtu„Úte yftŒ{e yu{.yu., yu{.rV÷. y™u …eyu[.ze.™t yÇÞtË¢{ [÷tðu Au. ft™S …xu÷, rð¢{ [tiÄhe y™u ztÌtt¼tE ðtZw™t ËkÞtus™{tk Œh ð»tuo f÷uïhe (W¥th „wsht‚) …Œ{ zwk„he y™u Ët…w‚tht (Œrûtý „wsht‚){tk ytrŒðtËeytu ÷tuf{u¤t ÞtuS rðþt¤ {t™ðË{wŒtÞ ðå[u ™]íÞtu, „e‚tu, {ntftÔÞtu, ™txâtu suðe …hk…rh‚ ÷tufËk…Œt «M‚w‚ fhe yLÞ Ë{ts Ët{u …tu‚t™e ËtkMf]r‚f ytu¤¾ Q¼e fhe Mð-þÂõ‚ Ët{u Ët{qrnfY…u «„xe Œuþ™u ƒ¤ðt™ ƒ™tððt yt„¤ ytðe hÌtt Au. ytrŒðtËe yftŒ{e™wk Sð™Œþo™ ytrŒðtËe yftŒ{e™t Sð™Œþo™™t fuLÿ{tk ‘ytrŒðtËe Ë{tsSð™’ hÌtwk Au. yftŒ{e ‚u™u …tu‚t™tk {qr¤Þtk-…hk…htÚte y÷„ fÞto rð™t ‚u™t «tf]r‚f …Þtoðhý™t ËkŒ¼o{tk ‚u™wk ÷tuf¿tt™ y™u Sð™-…Ør‚™u Ëwhrût‚ ht¾e, ytÄwr™f ðirïf ¿tt™ y™u Sð™her‚ytu™u ‚…tËe, Ë{ts™u ÞtuøÞ ÷t„u ‚tu rðr™Þtu„ fhe rðfËtððt-ËŒt ðÄo{t™ ht¾ðt {t„u Au, y™u rðï™u yuf ™ðwk ðifÂÕ…f Sð™Œþo™-Sð™her‚ yt…ðt RåAu Au. su™t ytÄthu yt Sð™ Au yu …]Úðe™u ‚kŒwhM‚ ht¾ðt™wk ¿tt™ ytrŒðtËe …tËu Au. {t™ðÚte …]Úðe-«f]r‚ y™u ÔÞÂõ‚Úte Ë{ts y„íÞ™tu Au; yu Sð™Œþo™ ytrŒðtËe™wk Au. …rù{™e Sð™her‚ y™u Sð™Œþo™ «{týu Sð™ ƒ™tð™thtk ‚¥ðtu-…]Úðe s¤, ðtÞw, yÂø™ y™u ytftþ™t r™{o{ ™tþ™u s rðftË™wk ™t{ yt…ðt{tk ytðe hÌtwk Au. …rù{™e yt ðiÞÂõ‚f ÷tu¼™e ½u÷At ‘ðirïfefhý’ y™u ‘WŒthefhý’™t Ëtunt{ýt ™t{u rðï™t ¾qýu ¾qýt{tk «ðuþe ð™Ëk…r¥t y™u s¤Ëútu‚tu™u þtu»te, ƒòh{tk ®f{‚ Q¼e fhe, …]Úðe™u hý{tk …÷xe hne Au. ytðt f…ht Ëkòu„tu{tk …]Úðe-«f]r‚™wk s‚™ fh‚wk, Ëti™wk {k„¤ RåA‚wk, sYh …qh‚wk s fwŒh‚e Ëútu‚™tu

W…Þtu„ fh‚wk, Ët{trsf M‚h-¼uŒ rð™t™wk Ë{‚tðtŒe ytrŒðtËe Ë{tsSð™ s ðiÞÂõ‚f rð½t‚f {qÕÞtuÚte ½uhtÞu÷t rðï™u ðifÂÕ…f Sð™her‚ yt…e þfþu. ðiÞÂõ‚f W…¼tu„ðtŒÚte ºtM‚ {t™ðò‚ ytrŒðtËe …hk…rh‚ rðãt¿tt™-Sð™her‚-Sð™Œþo™™tu yt©Þ ÷E™u …tu‚t™t ™ðt Ë{‚tðtŒe¼tððtŒe Ë{ts™wk r™{toý fhe þfþu. ‚uÚte, yíÞthu ‚tu yuf {tºt Sð™ŒtrÞ™e ytrŒðtËe ËÇÞ‚t s rðï™wk ytïtË™ Au. yt yÚto{tk yftŒ{e rðï™t ftuE …ý {t™ð™e Au; ytrŒðtËe yftŒ{e yt…ýe Au; yt…ýt Ëti™e Au. ynª yt…ýu „wsht‚e ËtrníÞ …rh»tŒ™t {k[ …hÚte ht»xÙeÞ {ntfrð ht{Äthe®Ën rŒ™fh™t þçŒ ÞtŒ fheyu, “ËÇÞ‚t ßÞthu yíÞk‚ ËÇÞ ƒ™e

òÞ Au íÞthu ‚u ™…wkËf ÚtE òÞ Au. y™u ßÞthu ßÞthu ËÇÞ‚t ™…wkËf yÚtðt ƒe{th ÚtE Au, íÞthu ËtrníÞ þi÷e{tk Sððt ÷t[th ÚtÞwk Au. ðM‚w‚: ytsu ËÇÞ‚t™e yt ™…wkËf‚t{tk ËtrníÞ yt «fth™e r™Þr‚{tk Sððt {txu ƒtæÞ ÚtÞu÷wk ÷t„u Au. y™u yt…ýu yt ™…wkËf ÚtÞu÷e ËÇÞ‚t{t Sð‚t ƒe{th ËtrníÞ™u {t…Œkz {t™e™u ÷tufËtrníÞ™e Sðk‚ …hk…ht™u ™„ÛÞ Ë{S™u ™fthe

hÌtt Aeyu yÚtðt ‚u™u {tºt „útBÞ Ë{S™u W…uûtt™t „‚o{tk Äfu÷e hÌtt Aeyu.”9

304, r{rÚt÷t, rðßÞt ƒUf™e W…h, sSË ƒk„÷t [th hM‚t, ƒtuzfŒuð, y{ŒtðtŒ-380015 Vtu™ : (079) 26871604

ËkŒ¼o

1. ¾uzƒúñt ‚t÷wft™e «t„ir‚ntrËf ËkMf]r‚ytu, ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷, «ftþf, „qsht‚ rðãt…eX, {t[o, 1992

2. yuLÚttu„útVe ytìV yuÂLþyuLx RÂLzÞt, htìƒxo htuVh, …]. 21

3. Ðíæ™èÝ |ææÚ„ ÜUè ¨¢SÜëUç„ ¥æñÚ ¨|²„æ, Çè.Çè. ÜUæï¨æ}Ïæè, Ðë. 66

4. ytrŒðtËe ytu¤¾, ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷, …]. 187

5. ¿tt™„k„tuºte „úkÚt-©uýe-22, ¼th‚Œþo™-1, «ðeý[kÿ r[. …he¾, …].1

6. ¿tt™ „k„tuºte „úkÚt-©uýe-22, ¼th‚Œþo™-1, «ðeý[kÿ r[. …he¾, …].5

7. ÷tufrðãtrð¿tt™, ztì. nËw Þtr¿tf, …]. 11

8. }æÇG§ü-2000, ‘HæïÜU’ ÜïU Ðíç„ Îæï ç|æóæ ÎëçC²æ¡... ÜU}æHïàæ Îœæ ç~æÐæÆè, Ðë.2.

9. xæÉG±æHè HæïÜUxæè„, xææïô±Î ™æ„ÜU, Ðë. 1, ¨æçãy² ¥ÜUæÎï}æè, çÎÌè

UV WX 2

º¯k kLkÀkMk kxu˜

S Lk yLku fkﬁo : xqtfku yk˜uæ nMkw ﬁkrøkf

æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMke ftXM⁄k MkkrnÌfiLku 1500 sux˜e fuMkuxTMk{kt Ê rLk{wrˇÌk fhe, Ìku MkkrnÌfiLkwt kkt keMkuf sux˜k ¯k˙t⁄kku{kt Mkt kkÀLk fh kLkwt zkÏ. º¯k kLkÀkMk fwÁkuhÀkMk kxu˜Lkwt fkfio ¯kwshkÌk fu ºkhÌk W khktÌk r Ô˚ku ku k˝ Lkkutƒ kk k Au. yu{Lkku sL{ MkkÁkhfktXkLkk Æn{ÌkLk¯kh Ìkk˜wfkLkk Ú{§k ¯kk{{kt æuzqÌk-fwxwtÁk{kt 19 Lk uBÁkh, 1943 {kt {uLkkÁknuLkLke fqæu ⁄kfiku. E. 1967 {kt ÆnÀe-¯kwshkÌke Mkk⁄ku Áke.yu., E.1970 {kt ÆnÀe ºq¯kku§ Mkk⁄ku Áke.yuzT., E. 1972{k ÆnÀe-MktMf]Ìk Mkk⁄ku yu{.yu. yLku E. 1984{kt ëºe˜ku{kt ¯k kÌkk yhu˜kí kh yu{.rV˜. Ìk⁄kk E.1990{kt ëæuzÁk˙Òk Ìkk˜wfkLke ´k¯kirÌknkrMkf MktMf]rÌkykuí kh keyu[.ze. ⁄kfik. E. 1970 ⁄ke 1994 Mkwƒe æuzÁk˙Òk{kt r˛˚kf Ìkhefu fkfi ffiwO. E. 1963{kt ÌkkhkÁknuLk Mkk⁄ku ˜¯Lk¯k˙tr⁄k⁄ke Úuzkfik yLku yLku zkÏ. rsøkkMkk yLku zkÏ. Ú¯k]rÌk yu{ Áku kw keyku Ìk⁄kk kw k yr{Ìk yu{ k˝ MktÌkkLkku ⁄kfikt.

f]rªkfkh krh khLkku yuf ºkªkkr˛˚kf ykrÀ kMke{kt ºÈﬁku

yLku ´u{kÀh kq˝o r ÔkMk Mkt kkrÀÌk fhe, yu ˜kufkuLke {kiræf kht khkLkwt Mk{¯k˙Y k{kt

˛kÜeﬁ Mkt kkÀLk fhe ˛ıﬁku, yuLke kkA§ yuf Mkq[f xLkk ÁkLku˜e. º¯k kLkÀkMku

ºe˜ fiw f-fiw ÌkeykuLku {MÌke⁄ke Õq{Ìkkt yLku ¯kkÌkkt MkktºÈfikt yLku ykrÀ kMke ºe˜e ºkªkkLkk Ú˝fkh kkMku⁄ke ú{¯keÌkLke yuf kt¬ıÌk ës§qfku {u˜e ÀuÕuí˜k, yu˝u s§qfuLke s§qfu kkMke yk ë˜k! í y⁄kkoÌkT ën r´fiÌk{, Ìkwt À ko˝ {qfe Àusu, ÌkuLkk khk äÌkÌk rfh˝u nwt Ìkkhe kkMku kkAe yk e˛ !í Mkktº§e yrººqÌk ⁄kfik. yu{Lku ˜k¯fiwt fu yu{Lkk yuf ¯keÌk{kt yk wt-ykx˜wt Mkk{⁄fio nkufi Ìkku yu{Lke Ákku˜eLku ˛eæeLku k˝ ykrÀ kMke MkkrnÌfi Mk{s ÚuEyu. yk ºkªkk-Ákku˜e ˛eæ e, ykrÀ kMkeyku{kt º§ yLku yu{Lkkt ht¯kÀ˛eo ˜kuf¯keÌkku W khktÌk ¯kw Ìk {t kku yLku MkwÀeƒo ˜kufkœfikLkkuLkk kkX {u§ k, yu fux˜wt {w~fu˜ Au Ìku Ìkku yk ˚ku k{kt fkfio fhLkkh s Mk{S ˛fu ! khtÌkw kkuÌkkLke ytÌkht¯k ¯kqZ ˛¬ıÌk yLku yu {kxuLke ˜¯kLkeLku fkh˝u º¯k kLkÀkMk kq˝o MkV§ ÁkLfik. ˛k§kLkwt fk{ kq˝o fhe, 17 {kE˜Lkku zwt¯khk§ ´ kMk fhe, fu § [˝k-Àkr§fik kh ykæe hkÌk æU[e fkZeLku yu{˝u E. 1980 ⁄ke 2002 Mkwƒe fw˜ 22 ªko ˚ku kfkfio ffiwO yLku ºe˜kuLkk

Mkk{krsf-ƒkä{f k oLke ftXM⁄k h[Lkkyku 1500 ©k‘fi yLku 35 ·~fi©k‘fi fuMkuxTMk{kt WÌkkhe ˜eƒe. ´k¯kirÌknkrMkf fk§Lke Mkkuyuf {kLk MkknÌkku yu{˝u ˛kuƒe yLku 1500 kkªkk˝ ykuÚhku, 110 MkknÌkku, 16 kkªkk˝ Mk{krƒyku yLku 5 r[ k¯kwVkyku ˛kuÊfikt. rMk•kuh nÚh ªko kq oLkk {kLk S Lk yLku ´k[eLk MktMf]rÌkyku khLkwt Mkt˛kuƒLk ëæuzÁk˙Òk Ìkk˜wfkLke ´k¯kirÌknkrMkf MktMf]rÌkykuí (E. 1992) ˛eªkofu ¯k˙t⁄kY k kkBfiwt.

º¯k kLkÀkMkLkku ykrÀ kMke ˚ku kLkku y«fikMk tÊfi Lk⁄ke hÃkku. ykrÀ kMkeyku yLku yu{Lke MktMf]rÌkLkk Mkt kfo-y«fikMkLku f{orLkc ÁkLke fk{u ˜¯kkz‚ku Au. E. 1994 ⁄ke 2000{kt yu{˝u ykrÀ kMkeykuLkku MktÁktƒ-yLkwÁktƒ Mkk{kLfi ƒkhk Mkk⁄ku Áktƒkfi Ìku {kxu ykrÀ kMke MkkrnÌfi yLku M fefi MksofÌkk, ÁktLkuLkku Mk{L fi fhe yk Mk{ks ÀkY su k ‘fiMkLkku⁄ke, uhºk Lkk yLku ˜qtxVkx⁄ke, zkf˝ su e ytƒ©ÿk⁄ke {wıÌk ÁkLku, r˛˚k˝Lkku ´[kh-´Mkkh ⁄kkfi, Ìku {kxu fkfio ffiwO. yk ´fkhLkk ˜kufr˛˚k˝ {kxu Ìku{˝u ykrÀ kMke MkkrnÌfiLke f⁄kkyku yLku Lkkx‚Y kkuLkku r rLkfiku¯k ffikou Ìku Mkk⁄ku s M fefi MksofÌkk fk{u ˜¯kkze ëQ˜xe ¯kt¯kkí, ëyuf kuMk yuÌkhwtí, ësuMk˜-Ìkkuh˜í, ëº˝Ìkh ÌkeS yktæí su kt Lkkxfku ˜œfikt yLku ykrÀ kMkeyku kkMku s ºs k‘fikt. ykLku krh˝k{u ÀkY Akuz‚ku nkufi yLku ytƒ©ÿkLku rÌk˜ktsr˜ yk ke nkufi yu k ë˜k˜ kk ze k§kí Mkwr˛r˚kÌk Mkwƒkhf ykrÀ kMkeykuLkku

f{orLkc ¯ko y¬MÌkÌ {kt yk‘fiku. r˛˚kf Ìkhefu rLk ]•k ⁄kfik kAe kkt[ ªko {kxu yu{˝u Ìkus¯kZ{kt M⁄k kkfiu˜e ¯kwshkÌkLke ´⁄k{ yLku yuf {k k ykrÀ kMke yufuzu{e{kt {kLkÀT rLkfik{f Ìkhefu Mku k yk ke.

º¯k kLkÀkMku Mkt kkrÀÌk fhu˜k ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt ¯keÌkku, ¯keÌkf⁄kkyku, f⁄kk¯keÌkku, ˜kufkœfikLkku, ˜kuf{nkfk‘fiku, ˜kuff⁄kkyku, kwhkf⁄kkyku yLku ¯kw Ìk Ìkt k{t kLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. yu{˝u Mkt kkrÀÌk fhu˜kt ¯keÌkkuLke fw˜ Mktœfik nÚhuf ⁄k k Úfi Au. ºe˜kuLkk S Lk yLku …Ìkw[¢ Mkk⁄ku ˝kfiu˜k ykrÀ kMkeykuLkkt ¯keÌkkuLkk Mkt[fiku{kt (˜e˜k {kurhfik (1983) 2. Vq˜hktLke ˜kze (1983), 3. ºe˜ ˜kufkuÌMk : ¯kkuh (1994), 4. ºe˜kuLkkt n¯k yLk Ìkk{˝kt (1995), 6. ºe˜kuLkkt nku§e¯keÌkku (1999) yLku 7. ë{kuÌkeMkhkLkkt ¯keÌkkuíLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. kwhkf⁄kk yLku ƒkä{fr rƒLkkt ¯keÌkku{kt ëÀ hkLke khÌkkí (2005) yLku ëfkuÁkrhfik XkfkuhLke khÌkkí (2005)Lkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. ë˜e˜k {kurhfikí, ´˝fihk¯k yLku r hn uÀLkkLkkt 102 ¯keÌkkuLkku Mkt¯k˙n Au. ºe˜ku{kt ˜¯Lk kq ú{ Mk{ks{kLfi M ef]Ìk kht khk Au. khtÌkw nktzeyu [zeLku

htƒkfiu˜e æe[ze fkuELkk ºk˝k{kt kzu Ìfikh kAe r khMkkE Au ÌkuLke s Au, yu [wMÌk ÁktƒLk Au. ıfikhuf yu ÁkLku fu kMktÀ fhu˜k ¯kkurXfik Mkk⁄ku ˜¯Lk Lk ⁄kkfi ! yk fkh˝u s ºe˜kuLkk MkkrnÌfi{kt r hn ¯keÌkkuLkwt ´{k˝ {kuxwt Au yLku ¯keÌkku{kt ÀkB kÌfi ˜¯kº¯k ¯kuhnksh Au ! AÌkkt r{˜Lk yLku r hnLkk ºk yn™ ´r˛¸

r˜ræÌk MkkrnÌfi⁄ke ıfiktf Ìk Lk swÀk, Lk k, ÌkkÚ yLku {{oM k˛eo Au. ¯kkLkkh ]tÀ yk ¯keÌk fku˝u ffik MktÀºuo hÂfiwt Ìku Ú˝Ìkwt nkufi Au. yk k˝u ˜kuf´ knLke ftXM⁄k h[LkkykuLkwt fÌk]oÌ ë˜kufí kh {qfeyu Aeyu Ìfikhu ˜kufr „kfefi y«fikMkLke ·r¸yu {n• Lke LkkutƒLkefi ÁkkÁkÌk yu Au fu ¯kkLkkh ˜kuf yLku ykrÀ kMke ]tÀ fkuE Lk wt, Ìkkswt ¯keÌk ¯kkÌkwt nkufi Au Ìfikhu ¯keÌkLkk h[LkkhLku yLku ¯keÌk h[ kLkk fkh˝ MktÀºkorÀLku Ú˝Ìkwt nkufi Au.

ºe˜kuLkkt ¯keÌkkuLkku MktMf]Ìk-´kf]ÌkkrÀ {wıÌkfku yLku fr Mk{fiku Mkk⁄kuLkku yLkwÁktƒ k˝ Ú˝ k su ku Au. MktMf]Ìk-´kf]ÌkkrÀ{kt {kLfiÌkk Au fu LkkrfifkLkk hk¯kfiwıÌk kÀńkhu y˛kuf kw¬ª kÌk ⁄kkfi Au. yn™ yuf Lkkrfifk fnu Au; ëyk kw ÁkuXkt yuÌk˝ hkuEhku Vq˜U˝ku hu !í y⁄kkoÌkT ëyk k˝u ykLke Lke[u ÁkuXkt yux˜u s hkurnzku kw¬ª kÌk ⁄kfiku !í

ëVq˜hktLke ˜kzeí 103 ˜¯Lk¯keÌkkuLkku Mkt[ﬁ Au. ëºe˜kuLkkt n¯k yLku Ìkk{˝ktí

Ákkƒk-{kLkÌkkLkk ¯keÌkkuLkku Ìk⁄kk ¯keÌkf⁄kkykuLkku Mkt[fi Au. yLfiLku kh˝u˜e Úu ¯kkurXfik Mkk⁄kuLkku MktÁktƒ [k˜w hkæu Ìkku krÌk kkuÌkkLke kÌLkeLkk kq ú{eLkwt æqLk fhu

Au Lku ÌkuLke kAe ¯keÌkf⁄kk h[kﬁ Au. nku§e Ìkku ykrÀ kMkeykuLkku {kuxk{kt {kuxku WÌMk . ykrÀ kMkeykuLkwt Mk{ksS Lk ´f]rÌkLke Mkk⁄ku Úuzkﬁu˜wt Au. Vk¯k˝ MkwÀ

kkt[{⁄ke Auf kqLk{ Mkwƒe Z{Mk§eyk Zku˜ Mkk⁄ku nku§eLkkt ¯keÌkku ¯k kfi Au yLku Õhæw, fk⁄kkuze ¯kuhuLkk u˛Lke Mkk⁄ku MkLk]Ìfi ¯k kÌkkt 41 ¯keÌkkuLkku Mkt[fi ëºe˜kuLkkt nku§e¯keÌkkuí{kt Au.

ÁkeÚ ´fkh{kt f⁄kk, f⁄kk¯keÌk, ¯keÌkf⁄kk, kÕLk(ºsLk) khÌkk ¯kuhuLkku Mk{k u˛ ⁄kkﬁ Au. ëyh ’˜eLke ne kÌkkuí (1992) {kt ykMkku yLku fkhÌkf

{kMk{kt fnu kÌke kwhkf⁄kkyku {§u Au. ¯k„Lkk r r˛¸ ˜fi, f⁄kkLke fnu˝e yLku kwhkf⁄kkfefi y«fikMkLke yæqx Mkk{¯k˙e yn™ {§u Au. ëzwt¯khe ºe˜kuLkk Àur fik k§kLkk yhu˜k : Lk ˜kæ Àu eyku yLkuf h{ehkuí (1989) k˝ ´k[eLkÌk{ kwhkf⁄kkykuLkwt ÀMÌkk uSfh˝ Au. ëyh ’˜e knkzLke ykM⁄kkí. (1984) ¯kw Ìk ˜kufr „kLkwt ÀMÌkk uSfh˝ Au. rMk¢ux˜kuhLke fkuELku ıfikhufi Lk⁄ke {§e yu e Mkk{¯k˙e º¯k kLkÀkMku ºe˜ku kkMku⁄ke {u§ e Au. ¯kwshkÌk{kt eMk{e MkÀeLkk ytrÌk{ À˛fk{kt r r ƒ ÚrÌkøkkrÌkLke kkx kqÚLke f⁄kkyku, yuLkkt r rƒr ƒkLk, {t kku yLku ºsLkku kh Lk Ìkkswt Mkkhwt fk{ ⁄kfiwt, º¯k kLkÀkMku ëÌkku§ehkÏ˝eLke

khÌkkí (1992), ëY kkthkÏ˝eLke khÌkkí (2002) yk fikt. yk⁄ke ˜kufMkkrnÌfiLke yk f⁄kkykuLkk yLkuf ˜w Ìk yLku r˛r⁄k˜ f⁄kkyt˛ku kq˝o Y k{kt ÊfikLk{kt yk‘fik yLku yk ´fkhLke f⁄kkyku k˝ Áku ÚrÌk Â[uLkk Mkt ªk yLku Mk{L fiLkwt r˜ræÌk ÀMÌkk uS Y k yk ku Au, Ìku Ìk⁄fi ´¯kx ⁄kfiwt.1 {u k˝eyu yk ku˜e ykuZk-nku⁄k˜Lke f⁄kk{kt yk Ìkk yuf˜{’˜Lkk f⁄kkLkfLkwt k˝ f⁄kk[wMÌk Y k º¯k kLkÀkMku yk ku˜e [k{wtzkf⁄kk{kt {§u Au. ˜kufMkkrnÌfi, Ákkhkuxe MkkrnÌfi yLku ykrÀ kMke MkkrnÌfi Â[uLkku su yLkwÁktƒ Au, Ìku º¯k kLkÀkMkLkkt f⁄kkMk kkÀLkku MkwM k¸ fhe yk ku Au. ëhku{ MkeÌk{kLke khÌkkí (1995) yLku ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí (1997), suLkwt ÆnÀe{kt ºkªkkLÌkh k˝ ⁄kfiwt Au, ºe˜ku{kt ´[r˜Ìk hk{f⁄kk yLku kktz f⁄kkLkwt Mk{⁄ko ÀMÌkk uSfh˝ Au. ºe˜e MktMf]rÌkLkk yMk˜e [nuhkLke yku§æ yk f⁄kkyku{kt Au. ºe˜e hk{kfi˝{kt MkeÌkkLke y¬¯Lk khe˚kk Lk⁄ke. ºe˜e ºkh⁄k k˝ ´[r˜Ìk {nkºkhÌk⁄ke r r ƒ M⁄kkLku sqÀwt kzu Au. zkÏ. ºku§kºkE kxu˜ ˜æu Au : ënku{hLku fu fkr˜ÀkMkLku k˝ yÀuækE yk yu e W k{k yk ºe˜e {nkfk‘fi{kt [{fe Úfi Au.í2

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

´r˛¸ {nkfk‘fi, yƒo-Mkkrn¬Ìfif {nkfk‘fi yLku ˜kuf{nkfk‘fiLkk kkhM krhf yLkwÁktƒLkk y«fikMkLke ·r¸yu ëhkXkuh khÌkkí (1992) yLku ëzwt¯khe ºe˜kuLkku ¯kwshktLkku yhu˜kuí (1993) ˜kufr „kfefi ˚ku kLke yÀTºwÌk Ìku{s yºqÌk kq xLkk Au. ºe˜ku{kt fnu kfi Au : uh Ìkku WƒuE k˝ ækÌke Lk⁄ke ! yk kt uh yLku yu{kt⁄ke sL{Ìkk Mk oLkk˛Lke f⁄kk ëhkXkuh khÌkkí Au. uheLkwt {k⁄kwt kZe, {]ÌkfLke Mk{krƒ kh hwrƒhkrºªkuf fhe yk f⁄kk ¯k kfi Au Ìku zkÏ. n.[q. ºkfik˝e3 fnuu Au Ìku{ hksM⁄kkLke kkÁkqS-f⁄kkLkwt ºe˜e Y kkLÌkh Au. f⁄kk Ìkhefu yk f]rÌk yux˜e hku[f Au fu zkÏ. r˛heªk kt[k˜ ˜æu Au Ìku{ 4ëhkXkuh khÌkk yk k˝Lku MkÀeyku⁄ke [k˜e yk u˜e hk{kfi˝-{nkºkhÌk-f⁄kkMkrhÌMkk¯khLke kth khk

fikÀ y kk u. [xkfuÀkh, {LkkuhtsLkkÌ{f, ë kAe ˛wt ⁄kfiwtí kqA kLkwt nt{u˛kt {Lk ⁄kfik fhu, yu e yk hkXkuh khÌkk s¯k´rMkÿ hku{kLMkLke nhku§{kt yk e ˛fu yu e Au. yk f⁄kkLkwt zkÏ. Lke˜k ˛knu fhu˜wt Ìk⁄kk zkÏ. ysfi Àktzufhu fhu˜wt ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kíLkwt yt¯k˙uS ºkªkkLÌkh Ìk⁄kk zkÏ. ¯k˝u˛ Àu ey Ìkifikh fhu˜e ykrÀ kMke

MkkrnÌﬁLke yuL⁄kku˜kuS- ëPainted wordsí yLku {kuEÕ hMke k˜kyu Ìkiﬁkh fhu˜e

ºe˜e MkkrnÌfiLke £U[ yuL⁄kku˜kuS ku¯k eLk, ykÏıMkVz Ìk⁄kk ykurhyuLx ˜kÏ¯k{uLk Ókhk ´fkr˛Ìk ⁄kÌkkt yktÌkhhkªxŸefi y«fikMkLkk MÌkhu knkutÂfiwt Au.

ë¯kwshktLkku yhu˜kuí ´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§k fnu Au5 Ìku{ ºe˜kuLkk MkktMf]rÌkf

S LkLkwt yrºLLk yt¯k Au. ÀkY yLku ÜeLku fkh˝u ⁄kÌkkt ﬁwÿ yLku t˛Lkk˛Lke

‘ﬁ⁄kkLke yk f⁄kk Au. yZkh{e MkÀe⁄ke ˜kuf{nkfk‘ﬁLkk ftX kkXLke kht khk r Ô{kt

˜w Ìk ⁄kE Au, yu e º˙{˝kLkwt º¯k kLkÀkMk kxu˜u ktÀh rÀ Mk Mkwƒe [k˜Ìke yk f⁄kkLkwt, eMk{e MkÀeLkk ytÌk ºk¯ku Ê rLk{wˇ˝ yLku Mkt kkÀLk fheLku, rLkhMkLk fﬁwO Au. r˜x˜ xŸurz˛Lk{kt k˝ yuf eh¯kk⁄kk ˜kuf{nkfk‘ﬁkuLkwt Y k fu e heÌku ˜u yLku

ƒkä{fr rƒ Mkk⁄ku Mktf§kÌke f⁄kkLkku kkX rLkfiÌk˛kÁÀe fu e heÌku ÁkLku Lku ¬M⁄kh ⁄kkfi, yuLkwt S Ìkwt-Ú¯kÌkwt ·¸ktÌk k˝ yk f⁄kk kqh kkzu Au.6 f⁄kkyku fu § fk§rLk¯ko{f {LkkuhtsLk Lk⁄ke, khtÌkw ëÌkku§e-hkÏ˝eíLkk MktÀºuo ´ku. ˜kº˛tfh Xkfhí fnu Au Ìku{ ëüzk ykÊfik¬Ì{f ({uxkrVrÕf˜) r ªkfiLke yuf hMk§Ìke AÌkkt ˛ktÌk hMk{kt krh˝{Ìke khÌkk Au.í, Ìku yLfi f⁄kkykuLku k˝ ˜k¯kw kzu Au. Mkt kkrÀÌk ⁄kfiu˜e ˜¯kº¯k ´Ìfiuf f⁄kk ºe˜kuLkk ˜¯Lk yLku ytÌfiurc su k S Lk[¢Lkk MktMfkh Mkk⁄ku y⁄k k kkx kqÚ su k fkuE r rƒr ƒkLk Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e Au. ºe˜kuLke ˜¯Lkr rƒ Mkk⁄ku yLkuf ¯keÌkf⁄kkyku Mktf§kfiu˜e Au Ìku{kt ëZku˜k

{khw˝eí (2001) æqÌkktLkku hkÕ e yLku Àu ku˜ ¯kwÕh˝í (2000) Ìk⁄kk ënkuLkku˜ nkuheí (2002)Lkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. {h˝ku•kh r rƒ Ìk⁄kk nqhku {ktze Mk{krƒ h[kfi Ìfikhu ¯k kÌke f⁄kkyku{kt ës¯kÀu kh{khí (2005), ënr kfikÀuí (2002), ëMkkuLk˜ MkkuZeí, ëntMkÀu í (2005), ë˜k˜w yheÀkí (2003), ënk˜Àu nku§t¯keí (2002) fnu kfi yLku ¯k kfi Au. hk{Àu - kt⁄k yLku Lkk⁄k kt⁄k Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e f⁄kkyku ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheí (2005), ëhk{Àu í (2003), ë¯kkuhæ k˝e yLku fÁkeh k˝eí (2005) k˝ º¯k kLkÀkMku Mkt kkrÀÌk fhe Au. yk ÁktLkuLke k˝eykuLkk y«fikMk {kxu Ìku{s ¯kwshkÌkLkk ¯k˙k{e˝ ftX´ knLkk Mk˙kuÌk{kt {§Ìke ÌkuLke f⁄kkykuLkk r˛r⁄k˜ fu ˜w Ìk yt˛ Ú˝ k{kt yk Mkt kkÀLkku yrLk kfio W kfiku¯kLkk Au.

kkuÌkkLkk yk ˚ku kLkk y«fikMkLku ytfu fhÌkkt º¯k kLkÀkMku su fux˜kf Mkt[fiku yk fik Ìku{kt ëykrÀ kMke yku§æí (1999), ëzwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeykuí, (1992) ë˛kuƒMkt kÀkí (2007) {wœfi Au.

º¯k kLkÀkMk yk ˚ku k{kt ˛k⁄ke Úuzkfik yLku fkuELku k˝ LknkuÌke {§e yux˜e Mkk{¯k˙e yLku yux˜e rMk¬ÿ yu{Lku fu{ {Èfikt yuLkku, Ìk⁄kk yu{Lkk{kt hnu˜e MksofÌkkLkku rnMkkÁk ë˜kuffik kkí (2006) yk ku Au. ˜uæfu yu{kt kkuÌkkLkk ˛i˛ fk§Lkku su M{h˝˜uæ yk fiku Au, Ìku Ìku{Lke {kLk efi Mkt uÀLkk fux˜e Mkk[wf˜e yLku WÌfx Au, Ìku À˛ko Au. yn™ ˜uæf kkuÌku ˜kuf Mkk⁄ku fu{ Úuzkfik Ìku yk˜uæu

Au, Ìku{kt ëfik kkí Mkq[f ÁkLke Au: {u k˝e su k yk ˚ku kLkk ƒwhtƒhLku kqhk ktÂfik r [kfiko knu˜kt s ykÌ{kLke s fkuE ykøkk {k⁄ku [zk e º¯k kLkÀkMk ºe˜{fi ÁkLke ¯kfik. fkuE yuf s ˚ku k{kt, fkuE k˝ MktM⁄kkLke ´Ìfi˚k Mknkfi ¯kh fkuE ‘fi¬ıÌk

ykÌ{ÀÁkk˝u Lku MkqÕu yk wt-ykx˜wt fk{ fhu Lku LkMkeÁkÀkh zqÁkfe {khLkkhLke su{ ´Ìfiuf ¯kkuÌkk{kt-zqÁkfe{kt {nk{q˜wt {kuÌke ˛kuƒe ˜k ÌkuLku hkªxŸefi, yktÌkhhkªxŸefi ˚ku ku Lkk{Lkk Lku yu kuzoÕ {§u, yu Mkknrsf Au. hkªxŸefi MÌkhu {§u˜k yu kuzToÕ{kt ºkªkkMkL{kLk (1998) fuLˇefi MkkrnÌfi yfkÀ{e rÀ’ne, hk{ ]˚k ÁkuLke kwhe sL{˛ÌkkÁÀe MkL{kLk kkr˝ kÌk (2002), ºkhÌk yuıMku˜LMk yu kuzo (2002) rÀ’ne, Lk kMke f˜kMkkrnÌfi (2002) yræ˜ ºkhÌkefi MkkrnÌfi krhªkÀ yLku hkflfif˚kkyu {§u˜k ƒ xŸkRÁk˜ r˜xhu[h yuLz ˜uL¯k us, ºkªkk Mkt˛kuƒLk fuLˇ, zkuÀhk (1990), ¯kuhuLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. hkªxŸefi f˚kkyu Ìku{Lku Vu˜kur˛ k {§e Au Ìku{kt {kLk Mkt˛kuƒLk r fkMk {t kk˜fi yLku fu.fu. rÁkh˜k VkWLzu˛Lk-

(rÀ’ne)Lkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. hkflfif˚kkyu LkfiLk MkqfikoLktÀ ˜kuf´rÌkckLk, {wtÁkE yLku yuMk.Mke. Úu˛e [uhexuÁk˜ xŸMx, {wtÁkE Ókhk Vu˜kur˛ k {§e Au. r r ƒ hkªxŸefi, yktÌkhhkªxŸefi krhªkÀku{kt ºk¯k ˜eƒku. $¯˜utz, £kLMk, Áku¬’sfi{, nkÏ˜uLz, M kuLk, ÚuzoLk, EÕhkfiu˜, [ufkuM˜ku urffik ¯kuhu{kt ykrÀ kMke f˜kfkhku Mkk⁄ku

MkrLkÀ˛oLk ‘fikœfikLkku fikuflfikt. 1997, 1998{kt Ìkuyku ¯kwshkÌke MkkrnÌfi krhªkÀLkk r u[Lk r ºk¯kLkk yÊfi˚k hne [qıfik Au. zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke fiku¯fi s fnu Au; ëº¯k kLkÀkMkLkk fk{ su yLku sux˜wt fk{ yLfi ´ktÌk{kt fkuEyu ffiwO

n˛u fu fu{ yu yt¯ku {Lku ˛tfk Au.í yk¯k§ yu{˝u fiku¯fi s ˜œfiwt Au : ër Ó•kkLkku, Lkæ˛eæ Ú˝fkheLkku fkuE {kuºku {k⁄ku hkœfik ¯kh yuf r˛˚kf økkLkku kkMkLkk, MktrLkck yLku rLkºuo§ r „kérÌk⁄ke MkkrnÌfi-Mkt˛kuƒLk˚ku ku r¢fik˛e˜ hneLku fu kt M⁄kkLk-{kLk ´k Ìk fhe ˛fu yuLkwt r Ô Mk{˚k {qf k {kxuLkwt WÀknh˝ Au º¯k kLkÀkMk. yu heÌku º¯k kLkÀkMk kxu˜ yu ¯kwshkÌkLkwt ºkhÌkLku-r ÔLku ´ÀkLk

Au.10

MktÀºo

1. LkM h,Mkt. zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke, ¯kws.Mkk.y.¯kktƒeLk¯kh, 2005, k]. 300

2. yusLk, k]. 553

3.yusLk, k]. 188

4.yusLk, k]. 158

5.yusLk, k]. 241

6.yusLk, k]. 195

7.yusLk, k]. 570

8. yusLk k]. 410-469

9. yusLk, k]. 10

10. yusLk, k]. 26

UV WX 3

ðth‚t’™tu

Ët{trsf, ÄtŠ{f y™u yir‚ntrËf ËkŒ¼o ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷

¼e÷ rðM‚th{tk ht{fÚtt É‚w[¢ «{týu ytð‚t

ƒu swŒt swŒt {tË{tk „tðt{tk y™u fnuðt{tk ytðu Au. yuf ‚tu ¼tŒhðt {tË{tk Äq¤t™tu …tx1 {tkz‚e ðu¤tyu ht{fÚtt „tðt{tk y™u fnuðt{tk ytðu Au ßÞthu {nt{tË{tk ftìƒrhÞt Xtftuh™e ‘ftu¤e’ (Ítk{tu)™t «Ëk„u Ëtk„tu (½uhÚte ™t™wk Útt¤e suðwk [{oðtã) …h ht{fÚtt ™]íÞ ËtÚtu Võ‚ „tðt{tk ytðu Au. ƒk™u «Ëk„tu ¼e÷tu™t ÄtŠ{f y™wct™ ËtÚtu òuztÞu÷t Au. Äq¤t™tu …tx ‚uytu™wk [tuÏ¾wk y™u …rðºt y™wct™ Au ßÞthu ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e ‚uytu™wk {u÷wk y™wct™ Au. …rhýt{u ƒk™u «Ëk„u „ðt‚e ht{fÚtt™wk ÄtŠ{f ðt‚tðhý ™tu¾wk - ™tu¾wk ntuÞ Au. ynª Võ‚ yt…ýtu W…¢{ {nt {tË{tk ftìƒrhÞt™e ftu¤e ð¾‚u ht{fÚtt fuðt ÄtŠ{f ðt‚tðhý ðå[u „ðtÞ Au ‚u™e {trn‚e yt…ðt …qh‚tu s Au. ¼e÷tu™t ¼tu…t ftìƒrhÞt Xtftuh™e2 ftu¤e™t y™wËkÄt™u yuf fÚtt fnu Au : …t‚t¤{tk „Þu÷tu ‘ðUfwx…he’™tu ½tuztu ‘ftìƒrhÞt

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Xtftuh’ ƒ™u Au. …t‚t¤{tk ‚u™e W…tË™t ðtËwrf™t„ (ðtËk„™t„) fh‚tu n‚tu.

…È™t„rýÞtu ðtÞhtu Ztu¤‚e n‚e. …t‚t¤{tk Ëtu™t™e s{e™ n‚e.

s¤wfth ¼„ðt™ y™u Wr{Þtyu ËtÚtu {¤e þr™ðthu Äh‚e™e h[™t fhe n‚e. yt rŒðËu ‘ƒes’ (ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e) …uŒt ÚtE. ftìƒrhÞt

Xtftuh™e yt ‘ftu¤e’ ËtiÚte …nu÷tk ðtËwrf ™t„u …È™t„rýÞtu™t ËtÚt{tk fhe. þr™ðthu ðtËwrf™t ½uh …t‚t¤{tk ftu¤e™tu ‘òk{tu’ (WíËð) òøÞtu. …ð™ (…whw… Œuþ™tu …ð™Œuð), RLÿ (yukŒh) y™u s¤òu„ýe …t‚t¤{tk yt ò{tu òuðt ytðu Au.

«ðuþîth{tk ò{t™wk hûtý fh‚e AÔðeË ™t„rýÞtu ‚uytu™u htufu Au. ‚uytu ‘™q„htk’ („whw rð™t™tk) ntuðtÚte ftìƒrhÞt™t …txÚte Úttuzuf Œqh ƒuËtzuAu. ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e ‘Ífe’ Au. ‘„‚’ (Ë¼t) ¼htE Au. ftu¤e™e rðrÄ [t÷u Au. ƒútñ {wnq‚o ÚtÞwk Au. htkÄu÷t [tu¾t(ynwhe)™t {uhw - Ëw{uhw ({uhrË{uh) y™u Äq™t„h …ðo‚tu™e h[™t fhðt{tk ytðe Au. …ntztu …h y{h ßÞtu‚ s÷u Au. „whw[u÷t ƒ™tððt™tu Ë{Þ ÚtÞtu Au. ‘™q„htk’™u ‘nq„htk’ („whwðt¤tk)

ƒ™tððt{tk ytðe hÌttk Au. s¤òu„ýe fnu Au, “nwk ™q„he Awk; {™u [u÷e ƒ™tðtu.” yt Ë{Þu ðtËwrf™t„ ztƒt s{ýt ft™ Vqkfe, ƒtnw{tkÚte ¼M{ftkfý Œt¾÷ fhe, {tÚtt …h ntÚt {qfe, ytþeðtoŒ yt…e s¤òu„ýe™u [u÷e ƒ™tðu Au. yt …Ae ƒt¤tu ðtËwrf {t‚t …Œ{ýe™u …qAu Au, “{t‚t, {U s¤òu„ýe™u [u÷e fhe Au; [u÷e™u þtk Œt™ yt…ðtk …zþu ?” {t‚t fnu Au, “ftu¤e™e [u÷e ‚tu yt…ýe Œefhe ÚtE. ‚uýe™u …qh‚tk Œt™ yt…ðtk …zu. Œefhe™u s¤…r‚ ½tuztu, …tztuh „tÞ, ðtAhzwk, þk¾ y™u Ít÷h Œt™{tk yt…tu.” ðtËwrf {txe™tu s¤…r‚ ½tuztu, …tztuh „tÞ, þk¾ y™u Ít÷h yt…‚tk fnu Au, “ƒtE, ‚wk Ë‚sw„{tk s¤ W…h h{su y™u f¤sw„{tk {™¾e yð‚th ËtÚtu [t÷su.”

ðtËwrf Vhe™u rð[thu Au, “yuf÷e [u÷e ‚tu ¾tuxe …zu, [u÷tu …ý fhðtu …zu.” RLÿ ™q„htu n‚tu. RLÿ™u [u÷tu fhe™u {t‚t™u …qA Au, “{t‚t, {U RLÿ™u [u÷tu fÞtuo Au. ‚u™u þtk Œt™ yt…ðtk …zþu ?” {t‚t fn Au, “ƒuxt, yt¾e ht‚ ‚wk fux÷tk [u÷tk fÞto fheþ ?” …ý nðu Ë‚ [qfu ‚tu Q¼tu ËwftEþ ! ELÿ nðu ‚tu yt…ýtu ƒuxtu ÚtÞtu. ‚u™u …ý Œt™ yt….” ðtËwrf RLÿ™u „ts - ðes y™u y{hŒeðtu (Ëqhs) yt…u Au. …Ae fnu Au, “‚wk …ð™ („tu‚{h¾e, ðkxtu¤) ËtÚtu ytftþ{tk [zeþ íÞthu ft¤e ðtŒ¤e …uŒt Útþu; ‚uh ðes¤eytu …uŒt Útþu. ‚wk ft¤e ðtŒ¤e ËtÚtu h{‚ {tkzsu y™u [th

{tË ËwÄe [th ¾kz{tk ðhËsu. …ý ƒuxt, [th {tËÚte yt„¤ ðÄeþ ™nª. ™nª ‚tu ‚uh{t …t‚t¤{tk ‚thtu ¼us ytðþu y™u y{u …t‚t¤{tk xfe þfeþwk ™nª.”

RLÿ fnu Au, “„whw, nwk ‚{™u ð[™ yt…wk Awk fu [th {tËÚte yt„¤ ðÄeþ ™nª. [th {tËu {thwk òuh ½xe sþu.”

‘nq„htk’ ƒ™e™u s¤òu„ýe, …ð™ y™u RLÿ …]Úðe …h ytðu Au. RLÿ y{hŒeðtu (ËqÞo) …]Úðe …h {qfu Au. …]Úðe …h «ftþ Vu÷tÞ Au. …t‚t¤{tk ykÄthwk ÚtÞwk Au. ftìƒrhÞt Xtftuh™u …t‚t¤{tk „tuX‚w ™Úte. ytÚte ‚u Ëtu™t-Y…t™tk …„rÚtÞtk [ze™u ‘ŒurðÞtðt¤t’{tk ytðu Au. yt Ë{Þu Ëti …nu÷tk …tk[ …tkzðtuyu ‚u™e W…tË™t fhe n‚e.

‘ŒurðÞtðt¤tu’ …qhtu ÚtÞt …Ae ‘{™¾eðt¤tu’ ytðu Au. ‚tkƒt, r…¥t¤ y™u ÷tuZt™tk …„rÚtÞtk [ze™u ftìƒrhÞtu Xtftuh ‘{™¾eyð‚th’{tk ytðu Au. yt Ë{ÞÚte ¼e÷tu ‚u™e W…tË™t fhu Au. {nt yu zwk„he ¼e÷tu™t ftìƒrhÞt Xtftuh y™u Œuðht™t Xtftuh™e {qŠ‚ytu ÷tðe™u ‚u™e MÚtt…™t fhðt™tu y™u ‚uytu™u rðrðÄ ¼tu„ Ähtððt™tu {rn™tu Au. su ÷tuftu [tuhe fhu fu nht{™wk ÷qkxe ÷u ‚u™u ftìƒrhÞtu Xtftuh ð¤„u Au, y™u ‚u{™tk …þwytu y™u Ë„tk-ËkƒkÄeytu™u {the™u ¼thu ™wfËt™ fhu Au. …rhýt{u ‚u™tu W…tËf ¼tu…tu [tuh™e …tA¤ [tuhe …tAe ðt¤ðt ftìƒrhÞtu Xtftuh {qfu Au.3 ftìƒrhÞt Xtftuh™u WXtz‚e ð¾‚u ¼tu…tu «tÚtu Au, ‘‘nu {tht ftìƒrhÞt Xtftuh {U ‚the ¾he Ëuðt fhe ntuÞ ‚tu [tuhtE „Þu÷tu {t÷ …tAtu ðt¤e™u ‚tht

MÚtt™fu …tAtu ytðsu.’’ yt …Ae ftìƒrhÞtu Xtftuh [tuh™e …tA¤ òÞ Au, y™u ‚u™t ½h™t …þwytu™u ƒe{th …tze™u {thðt {tkzu Au. ytÚte …ý [tuh™u ¾ƒh ™ …zu ‚tu ‚u™t ½h{tk {týËtu™u ƒe{th …tze™u {thðt ÷t„u Au. y™uf Œðtytu fhðt

A‚tk {týË Ëtòk ™ ÚttÞ ‚tu [tuh™u ¾ƒh …zu Au fu ftuEyu ftìƒrhÞtu Xtftuh ‚u™e …tA¤ WXtzâtu Au. ytÚte ¼Þ™tu {tÞtuo ‚u Ë{ts Ët{u [tuhe™tu {t÷ fƒq÷ fhu

Au. ¼tu…t™e yt¿ttÚte fwxwkƒ™e ƒe{the Œqh fhðt ‘ftìƒrhÞt Xtftuh™tu …tx’ …qhu Au. yt rðrÄ™u ftìƒrhÞt …tx™e ‘ftu¤e’ fnuðt{tk ytðu Au. yt rðrÄ{tk …t÷™…wh fu WŒÞ…whÚte ‘ftìƒrhÞt Xtftuh’™e r…¥t¤™e {qŠ‚ytu ÷tððt{tk ytðu Au. ßÞthu ftuE …ý W…tÞu fwxwkƒ™wk Œw:¾ Œqh Út‚wk ™ ntuÞ ‚tu ¼tu…t™u ƒtu÷tððt{tk ytðu Au. òu ¼tu…tu Äqýe™u fnu fu yt Œw:¾ ftìƒrhÞt Xtftuhu Q¼wk fÞwO Au, y™u ‚u™e ½h{tk MÚtt…™t fhðtÚte {xe sþu ‚tu {nt{tË{tk ftìƒrhÞt …tx™e ‘ftu¤e’ fhe™u Xtftuh™u ½h{tk MÚtt…ðt{tk ytðu Au. yt Ë{Þu ¼q‚ft¤{tk ‘htì{-Ëe‚{t™e

ftuE [tuhe suðtu „w™tu ÚtÞtu ntuÞ ‚u fƒq÷e™u [tuhe™tu {t÷ …tAtu yt…ðt{tk ytðuAu.

ftìƒrhÞt Xtftuh™e {qŠ‚ytu ÷tððe

‘ftu¤e’ fhðt {txu ËtiÚte …nu÷tk ftìƒrhÞt Xtftuh™e r…¥t¤™e {qŠ‚ytu ÷tððe …zu Au. yt {txu ËtiÚte …nu÷tk fwxwkƒes™tu™u ¼u„t fhðt{tk ytðu Au. yt Ë{Þu ‘Ëtk„tu’™t ¼tu…t™u yt{kºtðt{tk ytðu Au. ¼tu…tu Äqýe™u fnu ‚u rŒðËu ½h™t {wÏÞ {týËtu y™u †eytu ‚Útt ™Sf™t fwxwkƒe ¼tEyt ftìƒrhÞt Xtftuh™e {qŠ‚ytu ÷uðt òÞ Au. ‘Ëtk„tu’, ‘Ít÷h’, ‘‚tr¤Þt’, ‘þk¾’ y™u ‘nthk„e’ suðtk ‘Ëtk„tu’ ™t …tx™tk ðt®sºttu …ý ËtÚtu ÷E òÞ Au. ‚uytu™e ËtÚtu …txðe ¼tu…tu ntuÞ Au. ¼tu…t …tËu {tuh…ªA™tu {qXtu y™u Œtuht-Ät„t™e yuf ÷t÷ Ítu¤e ntuÞ

Au. yt W…htk‚ ÷t÷ hk„™wk yuf fu ƒu {exh ÷tkƒwk-…ntu¤wk huþ{e ft…z …ý ËtÚtu

÷u Au. Úttuztk ð»ttuo …nu÷tk zwk„he ¼e÷tu …„u [t÷e™ WŒÞ…wh fu …t÷™…wh ËwÄe s‚t …hk‚w yíÞthu ‚tu ƒË™tu yt©Þ ÷u Au. Úttuztk ð»ttuo …nu÷tk hM‚t{tk ò‚u htkÄe™u ¾t‚t yíÞthu ‚tu ÷tìs™wk …ý ¾tÞ Au.

{q¤ MÚt¤u …ntUåÞt …Ae fkËtht™e Œwft™u {qŠ‚ytu ™¬e fhu Au. Úttuztk ð»ttuo …nu÷tk …tk[ Yr…Þu yuf {qŠ‚ {¤‚e ™Úte. yíÞthu [t÷eËÚte …[tË Yr…Þt ÚttÞ Au.

ßÞthu ftìƒrhÞt Xtftuh™e {qŠ‚ytu fkËtht™t íÞtkÚte W…tzðt{tk ytðu Au, íÞthu Ëtk„tu™tk ¼s™tu „tðt{tk ytðu Au. ©eV¤ ðÄuhðt{tk ytðu Au, y™u þk¾ ‚Útt Ít÷h ð„tzðt{tk ytðu Au. ¼tu…tu Äqýe™u yt¿tt yt…u íÞthu yt ƒÄe {qŠ‚ytu™u ÷t÷ f…zt{tk ðªxe™u Ítu¤e ƒ™tððt{tk ytðu Au. ßÞtk ËwÄe ‘…tx’™wk MÚtt…™ ™ ÚttÞ íÞtk ËwÄe yt {qŠ‚ytu™u s{e™ …h {qfðt{tk ytð‚e ™Úte. hM‚t{tk ytð‚tk „t{tu{tk „t{™e ftuE ƒnu™-Œefhe …hýtðe ntuÞ ‚u ‘fwkðtËe’™t „t{{tkÚte …Ëth Útðt{tk ytðu ‚tu yt ƒnu™ fu Œefhe yt {qŠ‚ytu y™u r…Þh …ûtðt¤tytu™wk ‘ntì{uhwk’ (Ët{iÞwk) fhu Au. yt «Ëk„u ƒfht™wk ƒr÷Œt™ yt…ðt{tk ytðu Au, y™u ‚u™t ÷tuneÚte htkrxÞt Xtftuh ‘ƒtðeËe’™u [tkÕ÷t fhðt{tk ytðu Au. htkxt …„ðt¤t ½tuzt …h ƒuXu÷tu ntuðt™t fthý ftìƒrhÞt Xtftuh™u ‘htìrxÞtu Xtftuh’ …ý fnuðt{tk ytðu Au. íÞth …Ae yt Xtftuh™e Ítu¤e™u, Ëtk„tu™tk ¼s™tu „t‚tk „t‚tk …tk[ ½h ËwÄe Vuhððt{tk ytðu Au. ½hðt¤tk {týËtu

©Øt ËtÚtu ©eV¤ ðÄuhe™u [tu¾t y™u ®ËŒqhÚte {qŠ‚ytu™u …qsu Au. {qŠ‚ytuðt¤t {týËtu™u …ý [tkÕ÷t fhe™u ytðfthu Au. ht‚™t Ë{Þu ytswƒtsw™t ½hðt¤t htux÷t ÷tðu Au. yt htux÷t y™u ƒfht™wk htkÄu÷wk {tkË Xtftuh ƒtðS’™tu «ËtŒ {t™e™u ythtu„u Au. „t{{tk yufXtk ÚtÞu÷tk {týËtu {tuze ht‚ ËwÄe ‘Ëtk„tu’™tk ¼s™tu y™u ™]íÞtu™e h{Íx ƒtu÷tðu Au. †e, …whw»ttu y™u ƒt¤ftu ‘Ëtk„tu’™tk ¼s™tu ËtÚtu ™t[u Au. „t{ ¼ýe

ftìƒrhÞt Xtftuh™u ÷E™u s‚tk hM‚t{tk ytð‚tk …tk[ „t{tu{tk Ët{iÞwk fhðt{tk ytðu Au. ftìƒrhÞt Xtftuh™e {qŠ‚ytu ÷E™u …tu‚t™t „t{{tk «ðuþ‚tk s „t{s™tu îtht ‚uytu™wk ‘Ët{iÞwkk’ fhðt{tk ytðu Au. {qŠ‚ytu ËL{w¾ ½e™tu Œeðtu fhe™u [tu¾t y™u fkfwÚte ðÄtððt{tk ytðu Au. yk‚u ©eV¤ y™u ƒfhtu ðÄuhe™u {qŠ‚ytu™u [tkÕ÷t fhðt{tk ytðu Au. ƒfht™t ÷tune™tu [tkÕ÷tu ËtiÚte …nu÷tk htìrxÞt Xtftuh (ftìƒrhÞt Xtftuh)™u fhðt{tk ytðu Au. yt …Ae Œuðtu™e Ítu¤e ÷E™u „t{{tk Vhðt{tk ytðu Au. ¼e÷tu ½ýe s ©Øt ËtÚtu htìrxÞt Xtftuh™u ®ËŒqh - [tu¾tÚte …qsu Au, y™u ©eV¤ ðÄuhu Au. Auðxu Ítu¤e™u ½uh ÷tðe™ Ÿ[u ¾ªxeyu ¼htðu Au. ßÞtk ËwÄe ‚uytu™e MÚtt…™t ™t ÚttÞ íÞtk ËwÄe Ítu¤e™u Ÿ[u ¼htÞu÷e ht¾ðt{tk ytðu Au.

ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e

¼tu…tu fnu ‚u rŒðËu htìrxÞt Xtftuh™e ftu¤e fhðt{tk ytðu Au. ftu¤e fhðt {txu Ët{tLÞ he‚u þr™, hrð fu {k„¤ðth™e ht‚ …ËkŒ fhðt{tk ytðu Au. yt ht‚u ƒeò „t{tu{tk ðtÞf {u÷e™u ftìƒrhÞt Xtftuh™e {qŠ‚ytu™t …tk[ …t÷¾t ƒtu÷tððt{tk ytðu Au. fwxwkƒes™tu, Ë„tk-ËkƒkÄeytu y™ ¼tu…tytu™u …ý yt{kºtý yt…ðt{tk ytðu Au. yuf …tztu, ƒu {ý [tu¾t, fkfw, ™tr¤Þuh, y„hƒ¥te, fwkðthe {txe, fwkðthe „tÞ™wk Atý ð„uhu ðM‚wytu y„tWÚte yufXe fhðt{tk ytðuAu.

ht‚™t Ë{Þu ftu¤e{tk ¼t„ ÷uðt y™uf {týËtu yufXtk ÚttÞ Au. yt Ë{Þu Ëtk„tu, Ëthk„e, ðtkË¤e y™u {kSht™e Ëk„‚Úte ¼s™tu „tðt{tk ytðu Au. yt ¼s™tu{tk ËtiÚte …nu÷tk ftìƒrhÞt Xtftuh™e M‚wr‚ „tE ‚u™e yth‚e „tðt{tk ytðu Au. íÞth …Ae s Ëtk„tu™tk ƒeòk ¼s™tu „tðt{tk ytðu Au. Ëtk„tu, Ëthk„e y™u ðtkË¤e …whw»ttu ð„tzu Au ßÞthu {kSht™e {ŒŒÚte †eytu Ëk„e‚{tk Ëqh …whtðu Au. Ëk„e‚™t Mðhtu y™u ¼s™tu™t yðts™e ËtÚtu ËtÚtu †e-…whw»ttu y™u ƒt¤ftu ™t[ðt ÷t„u Au. yt ¼s™tu™tu ÷Þ rðrþü ntuÞ Au. …rhýt{ ¼tu…tytu Äqýðt ‘htì{-Ëe‚{t™e

{tkzu Au. ðå[u ðå[u þk¾½tu»t y™u Ít÷h™tu yðts ¼hu Au, y™u ntftuxt…zftht™e ðå[u ytðuþ{tk ytðu÷t ¼tu…tytu™tu Äqýðt™tu ðu„ ðÄu Au. …rhýt{u yuf ytrŒ{ ðt‚tðhý ðå[u ð™ðtËeytu™tu Ët{qrnf yt™kŒ …ntze «Œuþ{tk ÔÞt…e òÞ Au.

{tuze ht‚u ftìƒrhÞt Xtftuh™e „tŒe ƒ™tððt{tk ytðu Au. fwkðthe „tÞ™wk Atý y™u ßÞtk n¤™wk Výwk ™ yzâwk ntuÞ yuðe fwkðthe {txe ÷tðe ¾tu÷ht™tu yuf ¾qýtu ÷ª…ðt{tk ytðu Au. yt MÚtt™™u ftìƒrhÞt Xtftuh™e „tŒe fnuðt{tk ytðu

Au. ðnu÷e Ëðthu [th ðtøÞt™t Ëw{thu {qŠ‚ytu™u Atý-{txeÚte ÷ª…u÷e „tŒe …h ÷tððt{tk ytðu Au y™u íÞtk …Ähtððt{tk ytðu Au. r…¥t¤™e yt {qŠ‚ytu{tk ftìƒrhÞtu Xtftuh, Œuðe, ¼uhð ð„uhu {wÏÞ Œuð-Œuðeytu ntuÞ Au. yt rËðtÞ yufƒu r…¥t¤™t ½tuzt ntuÞ Au.

ƒútñ {wnq‚o{tk ftìƒrhÞt™e ËL{w¾ Ët{t™t ŒtýtÚte ÷t÷ f…zt …h Äq¤t™t …tx™t suðt {kz¤™e h[™t fhðt{tk ytðu Au. …ý yt Ë{Þu ‘ƒes {kºttu’ suðt {kºttu ƒtu÷ðt{tk ytð‚t ™Úte.

yt {kz¤™e ËL{w¾ htkÄu÷t [tu¾t(ynwhe)™t {uhw-Ëw{uhw ({uh-Ëw{uh) y™u Äq™t„h …ðo‚tu™e h[™t fhðt{tk ytðu Au. …ðo‚tu …h MÚtt™ MÚtt™ …h fturzÞtk suðtk ‘¾t{ýtk’ (¾tzt) fhe [tuÏ¾wk ½e …qhe y™uf ßÞtu‚tu Ë¤„tððt{tk ytðu Au. …÷tþ (¾t¾htu)™t …t™™e ðå[uÚte ‘Œªx’ Ë{u‚ ™Ë ftZe ‚u™u Ëq‚h™tu Œtuhtu ƒtkÄe ¼M{ftkfý™e h[™t fhðt{tk ytðu Au. yt Ë{Þu ‘ftìƒrhÞtu’, ‘Y…tkhtìýe’, ‘‚tu¤ehtìkýe’, ‘nhË™htÍt’, ‘Ër‚Þtu ËŒý’ ‘Ër‚Þtu¾t‚w’, ‘nrhytu{htÍt’, suðe Ëtk„ fÚttytu „tðt{tk ytðu Au. ythk¼Úte yt fÚttytu ƒuËe™u „tðt{tk ytðu Au. …tzt™e ƒr÷™tu Ë{Þ ™Sf ytðu Au ‚u{ ‚u{ ¼tu…t ytus…qýo ytðuþ y™w¼ðu Au y™u ‘¼thÚt’ y™u ‘htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t’{tkÚte Ëe‚tnhýÚte ythk¼e htðýðÄ y™u y{hßÞtu‚™e ‘ðehhË «Ät™ …tk¾zeytu Ëtk„tu …h „tðt ÷t„u Au, y™u ƒtfe™tu ÷tufË{wŒtÞ ðtkË¤e, Ëthk„e, {kSht suðtk ÷tufðtãtu îtht Ëk„‚ yt…e ht„ …whtðu Au : yu’÷t ftìkÞ Útt¤eytu{t …tuÍ™ ÷uÞ hu, ÷¾{ý Ë‚e Ítu ntu...ntu...nky..nk... yu’÷t htÍt htðý™tk {U÷tk hu, ÷¾{ý Ë‚e Ítu ntu...ntu...nky..nk...

yu’÷t ftìkÞ …tuÍr™Þtk™ yt÷tk hu, ÷¾{ý Ë‚e Ítu ntu...ntu...nky..nk...

yt …Ae htðýðÄ™e ytus…qýo …tk¾ze „tðt{tk ytðu Au y™u

÷tufË{wŒtÞ Q¼tu ÚtE™u Ëtk„tu™t ™]íÞ{tk òuztÞ Au y™u …„™t Útuft™tu ðu„ ðÄu

Au. htðýðÄ …Ae ƒtðt™t ðuþ{tk hnu÷t n™w{t™ {qŠA‚ ÷û{ý {txu y{hßÞtu‚ ÷uðt {uh-rË{uh …ðo‚ ‚hV Œtux {qfu Au y™u [tu¾t™tu …ntz ythtu„ðt {tkzu Au. ™]íÞ, Ëk„e‚ y™u ƒtðt Y…u hnu÷t n™w{t™™t ðuþÚte ftìƒrhÞt™t ¼tu…t ðÄw ™u ðÄw ytðuþ y™w¼ðu Au. òuh-òuhÚte …tu‚t™e …eX…h ÷tuZt™e Ëtkf¤ y™u ‘„whwÍ’ (÷tuZt™t ftkxtðt¤wk „Œt suðwk ËtÄ™) {thu Au. yu{™t{tk ftìƒrhÞt Xtftuh™wk yð‚hý ÚtÞwk ntuÞ ‚uðwk {t™u Au. …rhýt{u ƒtnw y™u ƒ„÷ ðå[uÚte ¼M{ftkfý ftZe™u [u÷t-[u÷e ƒ™tðu Au. Œhuf [u÷tu yÚtðt [u÷e XtftuhS ËL{w¾ yuf yuf ™tr¤Þuh ðÄuhu Au. yt Ë{Þu ¼tu…t ƒe{th {týË™u {tÚtu ‘‚t…’ ŒE ytþeðtoŒ yt…u Au. yt …Ae Ëtk„tu …h ƒr÷ ¼s™tu „tðt{tk ytðu Au. ™]íÞ™e „r‚ ðÄw ‚eðú ƒ™u Au. ÷tuftu™tk {™ ytrŒ{ yt™kŒÚte ™t[ðt ÷t„u Au. «t‚:ft¤u ËqÞo™tk Vqx‚tk «Út{ rfhýtu™e ðå[u yuftŒ ƒu ð»to™t …tzt™u …tx™e ËL{w¾ ÷tððt{tk ytðu Au. ¼tu…t Äqýu Au y™u ƒr÷ ¼s™tu „tðt™tu ðu„ ðÄ Au :

ftìƒrhÞtu nU Œuð

Ëxf‚e ™¤eytu™t Ë÷t ÷uðýtðt¤tu...

htì{ Ítu..ntu... (2)

…tzt™u ®ËŒqh™wk r‚÷f fhðt{tk ytðu Au y™u ftìƒrhÞt™e {qŠ‚ytu ÷tuneÚte ™ðztððt{tk ytðu Au. ƒfht-…tzt™t ƒr÷™u ÷eÄu ftìƒrhÞt …tx™u {u÷tu …tx fnuðt{tk ytðu Au.

¼e÷tu r{© ytnthe ntuðtÚte rþÞt¤t™e Xkze É‚w{tk {u÷t y™wct™ þtherhf …tu»tý yt…u Au y™u ™]íÞ¼s™ ‚uytu™u rð»t{ É‚ Ët{u ÍÍq{ðt™wk ƒ¤ yt…u Au.

Äq¤t™tu …tx y™u ftìƒrhÞt™e ftu¤e ð¾‚u „ðt‚e y™u fnuðt‚e ht{fÚtt™wk Y…

yt„¤ ™tUæÞwk Au yu «{týu ¼e÷ rðM‚th{tk ht{fÚtt ƒu y÷„-y÷„ {tË, ¼tŒhðtu y™u ytËtu {tË{tk r¼Òt r¼Òt «Ëk„tuyu „tðt{tk ytðu Au. yt ‘htì{-Ëe‚{t™e

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

rðM‚th™e ht{fÚtt™e {q¤ ½x™tytu yuf ntuðt A‚tk {tË y™u «Ëk„ ƒŒ÷t‚tk ‚íft÷e™ ÄtŠ{f ðt‚tðhý …ý ƒŒ÷tÞ Au. suÚte ÷tufË{wŒtÞ™e {™:ÂMÚtr‚{tk …ý …rhð‚o™ ytðu Au. ¼tŒhðt {tË{tk ™Œe-™t¤tk s¤Úte Q¼htÞ Au. Ëtht …tfÚte ÷tuftu …ý Ëk‚]Ã‚ ÚttÞ Au. yt ƒÄe Ë{]rØ …h{tí{t y™u fwŒh‚™e yËe{ f]…t™u ÷eÄu ytðe ntuðt™t fthýu ‚uytu™tk Ët{qrnf {™ f]‚¿t¼tðÚte ¼htE òÞ Au. Äe{u Äe{u ð™ «tk‚htu{tk yæÞtí{ y™u ¼Âõ‚™wk ðt‚tðhý Vu÷tÞ Au. …rhýt{u ¼e÷tu fwxwkƒ™e Ëw¾tfthe {txu ¼tŒhðt {tË{tk Äq¤t™tu …tx …qhu Au. {nt {tË™e Xkze É‚w{tk ftuE ¾tË ÔÞÂõ‚Úte ÚtÞu÷t yLÞ ÔÞÂõ‚™t y…htÄ™t r™ðthý yÚtuo y™u ftìƒrhÞt™t ftu…Úte ƒ[ðt {txu Ëtk„tu fu ftìƒrhÞt™tu …tx …qhu Au. yt{ Äq¤t™t …tx ËtÚtu Äq¤t™t Xtftuh fu …h{tí{t ‚hV™t f]‚¿t ¼tð y™u ¼Âõ‚ òuztÞu÷tk ntuÞ Au. ßÞthu ftìƒrhÞt™t …tx ËtÚtu ÔÞÂõ‚ fu fwxwkƒ™tu ¼Þ y™u ftìƒrhÞt Xtftuh™tu ftu… òuztÞ÷tu ntuÞ Au. …rhýt{u ƒk™u «Ëk„tuyu ht{fÚtt™t ðtnftu …ý y÷„ y÷„ ntuÞ Au. Äq¤t™t …tx™t y™wct™ «Ëk„u ht{fÚtt ‚kƒqh y™u {kSht™e Ëk„‚Úte ¼e÷ ËtÄw îtht „ðtÞ Au y™u fÚttÞ Au ßÞthu ftìƒrhÞt™t …tx™t «Ëk„u ht{fÚtt Ëtk„, Ëthk„e, ðtkË¤e y™u {kSht™e Ëk„‚{tk ¼tu…t îtht Võ‚ „tðt{tk s ytðu Au, fÚtðt{tk ytð‚e ™Úte.

Äq¤t™tu Xtftuh yu [tuÏ¾tu Œuð Au ßÞthu ftìƒrhÞtu Xtftuh yu {u÷tu Œuð Au. ytÚte ƒk™u™e W…tË™t …Ør‚ …ý r¼Òt r¼Òt «fth™e ntuÞ Au. Äq¤t™t …tx™t y™wct™ Ë{Þu Äq¤t™t Xtftuh™u „tu¤, ½ô™tu ÷tux y™u ½e{tkÚte ƒ™tðu÷wk [qh{wk ƒes™t {kºttuå[th ËtÚtu [ztððt{tk ytðu Au. ßÞthu ftìƒrhÞt Xtftuh™u htkÄu÷t [tu¾t ËtÚtu …tzt y™u ƒfht™e ƒr÷ [ztððt{tk ytðu Au. yt rðrÄ Ë{Þu {kºttuå[th Út‚tu ™Úte.

Äq¤t™t …tx™t …rðºt y™wct™ «Ëk„u ŒtY y™u {tkË ythtu„ðt™tu r™»tuÄ ntuÞ Au ßÞthu ftìƒrhÞt™t {u÷t y™wct™{tk ŒtY y™u {tkË AqxÚte ð…htÞ Au. yuf s Ë{ts™t ÷tufË{wŒtÞ™wk r[¥t ƒk™u ™tu¾t ™tu¾t «Ëk„tuyu swŒe swŒe {™:ÂMÚtr‚ Ähtðu Au. ytÚte ƒk™u «Ëk„u „ðt‚e fkXMÚt ht{fÚtt™e hsqyt‚ y™u MðY…{tk ½ýtu ‚Vtð‚ ntuÞ Au. Äq¤t™t …tx™t …rðºt y™wct™ «Ëk„u ©tu‚tytu™tk r[¥t þtL‚ hËÚte ‚hƒtu¤ ƒ™uAu ßÞthu ftìƒrhÞt Xtftuh™t y™wct™ «Ëk„u ©tu‚tytu™tk r[¥t ytusÚte ¼hu÷tk ntuÞ Au.

Äq¤t™t …tx Ë{Þu ¼Âõ‚™wk ðt‚tðhý ntuðtÚte ‚kƒqh …h s ht{fÚtt

„ðtÞ Au ‚u ¾tË fhe™u ƒuXrfÞt ¼s™ ‚hefu rð÷krƒ‚ Mðhu „ðtÞ Au. ËtÄw fu ƒtrýÞt (htr„Þt)™t {tÚtu Œuð Q‚h‚tu ™ ntuðtÚte ‚uytu ¾tË fhe™u ht{™t …qðo Sð™™t «Ëk„tu™u þtL‚ r[¥tu rðM‚the™u „tÞ Au. …rhýt{u ¼s™™t Mðhtu

™tr¼{tkÚte Vqx‚t ÷t„u Au.

ßÞthu ftìƒrhÞt …tx™e ftu¤e ð¾‚u ht{fÚtt ¼tu…tytu™t ytðuþ{tkÚte sL{u Au. ŒtY yt ytðuþ™u ðÄw …tu»tu Au y™u ytðuþ ¢tuÄ y™u Œ…o{tk ƒŒ÷tÞ Au. Ëtk„ suðtk [{o ðtãtu, Ëthk„e suðtk ‚k‚wðtãtu, ðtkË¤e y™u þk¾ suðtk Ëwr»thðtãtu™e Ëk„‚ yt ¢tuÄ y™u ytðuþ™u ðÄw ËntÞf y™ …tu»tf ƒ™u Au, y™u ™]íÞ™t Útuft™u ðÄw ƒ¤ yt…u Au. yt{ ÷tufðtãtu™e Ëk„‚Úte ht{fÚtt ™]íÞ ËtÚtu ÿw‚ Mðhtu Äthý fhu Au. yt fÚtt Íz…e y™u ytðuþ…qýo ntuðtÚte Ëe‚tnhý, htðýðÄ y™u y{hßÞtu‚™t «Ëk„tu™e ËtÚtu ËtÚtu ht{™t W¥th Sð™™t ðehhË Ë¼h «Ëk„tu ytus…qýo Mðhtu{tk „tðt{tk ytðu Au. yt «Ëk„tu™u ƒútñ {wnq‚o{tk fhðt{tk ytð‚e rðrÄytu ðÄ ËntÞf ™eðzu Au. htkÄu÷t [tu¾t (ynwhe)™t {uhw-Ëw{uhw ({uh-rË{uh) y™u Äq™t„h …ðo‚tu™e h[™t, …ntztu …h fturzÞt suðt ¾t{ýtk (¾tzt) fhe ½e ¼he y™uf ßÞtu‚tu™e h[™t, htðýðÄ™e ËtÚtu {qŠA‚ ÷û{ý {txu y{hßÞtu‚ ÷uðt s‚t ƒtðt™t ðuþ{tk hnu÷t n™w{t™™e {uh-rË{uh ‚hV Œtux {qfðe y™u htkÄu÷t [tu¾t™tu …ntz ythtu„ðtu, ¼M{ftkfýÚte ƒtnw Vtze™u [u÷t - [u÷e ƒ™tððtk, ©eV¤ ðÄuhðtk yt ËtÚtu Ëtk„, Ëthk„e, ðtkË¤e, {kSht™e Ëk„‚ y™u þk¾½tu»t ¼hðtu, ¼tu…t™t Œun{tk ytrÄ¼tir‚f ‚¥ð-ftìƒrhÞt™wk yð‚hý Útðwk y™u …eX …h „wÁs y™u Ëtkf¤tu {thðe - ytðt rðþu»t ÄtŠ{f ðt‚tðhý ðå[u ht{fÚtt yuf ÷tûtrýf ™txâtí{f Y… Äthý fhu Au y™u ™]íÞ y™u Ëk„e‚Úte ‚u™e hsqyt‚ ðÄw ÿw‚ y™u ƒ¤ðt™ ƒ™u Au. „wsht‚™t ¾uzƒúñt- Œt‚t ‚t÷wft™t ¼e÷ ytrŒðtËe y™u ¼th‚ð»to™t yLÞ ytrŒðtËeytu™e ht{fÚtt™wk Ëtá~Þ

„wsht‚™t ¾uzƒúñt y™u Œtk‚t ‚t÷wft{tk ðË‚t zwk„he ¼e÷ ytrŒðtËeytu{tk fkXMÚtY…u «[r÷‚ htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t™e su{ ¼th‚™t yLÞ htßÞtu{tk ðË‚t ytrŒðtËeytu{tk ht{fÚtt «[r÷‚ nþu …ý ¼th‚™e yt yíÞL‚ «t[e™ «òr‚ytu™e fkXMÚt …hk…ht™e ht{fÚtt yk„u ftuEyu Ë½™ ûtuºtftÞo fhe r÷r¾‚ Y… ytÃÞwk ™ ntuðtÚte yuf Ë¤k„ ht{fÚtt «tÃ‚ Út‚e ™Úte. yt{ A‚tk

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

¼th‚™t yLÞ htßÞtu{tk ytrŒðtËeytu yk„u ÚtÞu÷tk fux÷tkf Ë{tsþt†eÞ y™u ™]ðkþþt†eÞ ËkþtuÄ™tu™t y™wËkÄt™u ¾… …qh‚t M…þoðt{tk ytðu÷t fkXMÚt …hk…ht™t ËtrníÞ y™u ht{fÚtt yk„u™t ÚtÞu÷t «feýo ÷u¾tu™t ytÄthu yt…ýu òýe þfeyu Aeyu fu yt rðM‚th™e ¼e÷e ht{fÚtt™e su{ s ¼th‚™t yLÞ htßÞtu{tk ðË‚e fux÷ef ytrŒðtËe «òytu{tk …ý …hk…rh‚ fkXMÚt ht{fÚtt™t «Ëk„tu Ë{t™ he‚u «[r÷‚ Au.4

Ëe‚t™e þtuÄ fh‚e ð¾‚u r¾Ëftu÷eyu ht{™u Ëe‚t™e ¼t¤ yt…e ytÚte ht{u ‚u™t þheh …h ytþeðtoŒ Y…u ytk„¤eytuÚte Ëtu™t suðe hu¾tytu fhe. yt «Ëk„ „wsht‚™t ¼e÷tu™e su{ s rƒnth™t rƒntuoh, ƒk„t¤™t ËkÚtt÷ y™u Atuxt ™t„…wh™t yËwh ytrŒðtËe{tk Ë{t™ ½x™t Y…u «[r÷‚ Au. ƒ„÷tyu Ëe‚t™e ¼t¤ ™nª yt…‚tk ht{ y™u ÷û{ý™tu r‚hMfth fÞtuo ytÚte „wMËu ÚtÞu÷t ht{u ‚u™e ztuf ¾U[e™u ÷tkƒe fhe. ¼e÷e ht{fÚtt{tk ƒ„÷t™t MÚtt™u ytð¤ y™u ¾txe ™Uƒtu ([tu{tËt{tk Út‚e yuf sk„÷e ðu÷) Au. ‚uytu …ý ht{™u yt…u÷t W…t÷k¼™t fthýu ÷ø™ Ë{Þu s fh{tE sðt™tu þt… …tBÞtk.

n™w{t™ Ë{wÿ™e {æÞ{tk ht{ îtht [÷tðu÷t ƒtý …h rð©t{ fhe™u ÷kft …ntU[u Au. yt ½x™t ¼e÷tu™e su{ rƒntuoh y™u ËkÚtt÷ ytrŒðtËeytu{tk …ý «[r÷‚ Au.

÷û{ý îtht htðý™u {thðt™e ½x™t ¼e÷ y™u rƒntuoh ytrŒðtËeytu{tk

«[r÷‚ Au. htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t «{týu htðý™tu Sð Ëqhs™t hÚt{tk hnu÷t ¼{ht{tk n‚tu. ÷û{ý Qf¤‚t ‚u÷{tk ¼{htu …tze™u htðý™u {thu Au ßÞthu rƒntuoh ytrŒðtËeytu™e ½x™t «{týu htðý™tu Sð ‚u™t {nu÷{tk hnu÷e yuf {ksq»tt{tk n‚tu. ÷û{ý y™u n™w{t™ ƒk™u ËtÚtu {¤e™u {ksq»tt ¾tu÷e™u htðý™t Sð™u {wõ‚ fhe htðý™tu ðÄ fhu Au.

ðirŒf ËtrníÞ{tk ðŠý‚ Ëe‚t™e su{ {æÞ «Œuþ™e ƒi„t y™u ¼qr{Þt y™u „wsht‚™t ¾uzƒúñt y™u Œtk‚t ‚t÷wft™t ¼e÷ ytrŒðtËeytu™e Ëe‚t f]r»t™e yrÄctºte Œuðe ËtÚtu ËkƒkÄ Ähtðu Au. ƒi„t y™ ¼qr{Þt ytrŒðtËeytu™e fÚtt «{týu Ëe‚t™u A ytk„¤eytu n‚e. yuf ft…e™u s{e™{tk htu…e. ‚u™tu ðtkË ÚtÞtu. ‚u™e „tkXtu (ftkz){tk ƒÄt «fth™tk ƒes n‚tk. yt rðM‚th™e ht{fÚtt «{týu Ëe‚t r…‚t …tËuÚte fLÞtŒt™{tk Võ‚ Vq÷-Atuz™tk ƒes™e s {t„ýe fhu Au, su ð™{tk htu…e ‘nrhÞtu’ ƒt„ ƒ™tðu Au.

rƒntuoh ytrŒðtËeytu™e ht{fÚtt «{týu htðý™t ƒ¤tífthÚte ƒ[ðt Ëe‚tyu òŒwÚte …tu‚t™t þheh …h VtuÕ÷t Wí…Òt fÞto. ßÞthu ¼e÷e fÚtt «{týu

Ëe‚t ƒ¤tífthÚte ƒ[ðt y™u Ë‚eíð ò¤ððt ™tr¼ ËwÄe …ÚÚth „tuXðe ‚u{tk Ë{tÞ Au.

¼e÷tu™e htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t™e su{ ƒi„t y™u ¼qr{Þt ytrŒðtËeytu™t n™w{t™ rþð™t ðeÞoÚte Wí…Òt ÚtÞt n‚t.

ðtÕ{erf ht{tÞý y™u ¼e÷e ht{fÚtt™wk Ëtá~Þ r÷r¾‚ …hk…ht™e ËtiÚte «t[e™ ðtÕ{erf ht{tÞý y™u y™uf ð»ttuoÚte fkXMÚt Y…u Ë[ðtÞu÷e ¼e÷tu™e htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t™e ½ýt ƒÄt «Ëk„tu™e Ë{t™‚t ytk¾u Qze™u ð¤„u yuðe Au.

htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t{tk ythk¼u ytð‚e RLÿ y™u „ti‚{™e …tk¾ze™e su{ ðtÕ{efeÞ ƒt÷ftkz y™u W¥thftkz{tk ynÕÞt™e Wí…r¥t ‚Útt RLÿ y™u „ti‚{™t rð»tÞ{tk yuf ð]¥ttk‚ «tÃ‚ ÚttÞ Au.

ƒúñtyu ƒeòk «týeytu™tk Ëðo ©uc yk„ ÷E™u yuf yuðe †e™wk r™{toý fÞwO su{tk n÷(fw\…‚t)™tu Ëk…qýo y¼tð n‚tu. ytÚte ‚u™wk ™t{ ynÕÞt htÏÞwk. ¼e÷e ht{fÚtt™e …tk¾ze{tk ynÕÞt™u ‘nr÷ÞtŒu htìýe’ fne Au. yt W…htk‚ ‚u™tu ‘ËíÞ™e htýe’ ‚hefu …ý WÕ÷u¾ ÚtÞtu Au. su þçŒ ‚u™e r™{o¤‚t™tu Ëq[f Au. RLÿ™e ynÕÞt™u «tÃ‚ fhðt™e yr¼÷t»tt y™u h[u÷t ‚hfx™e fÚtt ƒk™u{tk Ë{t™ ½x™tY…u yt„¤ [t÷u Au. ðtÕ{erf™t ƒt÷ftkz™t ð]¥ttk‚{tk yÂø™ suðt ‚usMðe (ŒeÃÞ{t™k Eð y™÷k.) „ti‚{ RLÿ™u ™…wkËf ƒ™tðt™tu þt… yt…u Au - yt þt…Úte RLÿ™wk ð]»tý ¼qr{ …h …zâwk (Ë„o - 48)5 ¼e÷e ht{fÚtt™t ðýo™ «{týu s{e™{tk Ÿzu Q‚h‚t RLÿ™u „ti‚{ y„™ …Auze Ít…xu Au. ‚u™e ƒÄe RrLÿÞtu ƒ¤e òÞ Au. ‚u ft¤tu …ze òÞ Au. ßÞtk RLÿ …zâtu Au íÞtk ‚u™e yt„¤™e RLÿe („wÃ‚tk„) Œqsu Au. òh f{o fhðt ƒŒ÷ ynª RLÿ fu nr÷ÞtŒu Ér»t™tu þt… …t{‚tk ™Úte. RLÿ™u …ý Œtðtu (…tfu÷t y™ts™tu [tuÚt ¼t„) ÷E™u „ti‚{ {wõ‚ fhu Au. ynª ynÕÞt WØth™tu «Ëk„ yux÷t {txu ™Úte fu ¼e÷e fÚtt{tk ht{™u ûtrºtÞ ðeh fw{th rËðtÞ rð»ýw™t yð‚th ‚hefu {t™ðt{tk ytÔÞt ™Úte. ðtÕ{erf™t ƒt÷ftkz™t h[™tft¤ ËwÄe ht{™u …ý rð»ýw™t yð‚th {t™ðt{tk ytÔÞt ™Úte. ‘htì{-Ëe‚{t™e

ƒk™u ht{fÚtt ht{ ÷û{ý™tk ƒt¤…ý, Ä™wŠðãt fu ƒt¤÷e÷t yk„u

÷„¼„ {ti™ Au.

ðtÕ{erf ht{tÞý™t yhÛÞ ftkz{tk ÷û{ý™u M…ü þçŒtu{tk yrððtrn‚ fÌttu Au.6 ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’{tk yt yrððtrn‚ ÷û{ýu 12 ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo™wk …t÷™ fÞwO n‚wk. {txu ‚u htðý™u {thðt Ë{Út ƒLÞtu n‚tu.

ƒk™u ht{fÚtt{tk Ëe‚t MðÞkðh y™u Ä™w¼O„™t «Ëk„tu «tÃ‚ ÚttÞ Au.

ðtÕ{erf ht{tÞý™t W¥thftkz (Ë„o-17){tk ðuŒð‚e™e fÚtt y™u ¼e÷e™e …Èò Ëe‚{t y™u ŒË{t„ún™e htðý ËtÚtu ðuh ÷uðt™e fÚtt{tk Ë{t™‚tAu.

yfk…™ htðý™e …tËu sE™u ht{ îtht ¾h htûtË™t ðÄ™t Ë{t[th Ëk¼¤tðu Au, y™u Ëe‚t™t ËtIŒÞo™e «þkËt fhe ‚u™wk nhý fhðt {txu «uhu Au. yt ft{ ¼e÷e fÚtt{tk ŒË{tu „ún fhu Au.

¼e÷e ht{fÚtt™e su{ ‘ytrŒ ht{tÞý’7{tk þq…oý¾t™t rðY…ý™tu «Ëk„ ™Úte.

htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t™e su{ ytrŒ ht{tÞÞý{tk Ëe‚t-÷û{ý ËkƒkÄ yíÞL‚ …qßÞ ¼tð rËðtÞ™t Mðt¼trðf {t™ðeÞ ËkƒkÄtu Au. ƒk™u{tk ht{÷û{ý y™u Ëe‚t r™:Ëkftu[ ðt‚[e‚ ‚Útt ÔÞðnth fhu Au. yhÛÞftkz{tk yuf MÚtt™u ht{ ÷û{ý™u yt¿tt fhu Au fu ‚u Ëe‚t™u Ÿ[fe ™tð …h [ztðu (Ëe‚tk [thtu…ÞtLðûtk …rh„]Ìt {™ÂMð™eÞT).

¼e÷e ht{fÚtt™e su{ ytrŒ ht{tÞý{tk …k[ðxe (¼e÷e fÚtt{tk ð™™tu s WÕ÷u¾ Au, …k[ðxe™tu ™Úte){tk yuf s …ýoþt÷t ƒ™tððt™tu WÕ÷u¾ Au; su{tk ºtýu ËtÚtu r™ðtË fhu Au.

Ëe‚tnhý Ë{Þ™wk ðt‚tðhý ƒk™u fÚtt{tk Ëh¾wk Au. ƒk™u fÚtt{tk ÷û{ý Ëe‚t™t yuf s «fth™t fxw þçŒtu Ëtk¼¤e™u ht{™e ËntÞ‚t fhðt òÞ Au. ynª ht{-÷û{ý y™u n™w{t™™e ÞurhÞt ðt™ht ËtÚtu™e ÷ztE ht{ðtr÷ ÞwØ™e ÞtŒ yt…u Au. ht{-ðtr÷ ÞwØ yu ÞurhÞt-ðt™ht y™u n™w{t™™e ÷ztE™wk rðfrË‚ Y… ÷t„u Au. Ëw„úeð™t [rhºt™wk ynª n™w{t™{tk y™u ðtr÷™t [rhºt™wk ynª ÞurhÞt ðt™ht{tk Y…tk‚h ÚtÞwk ntuðt™e Ëk¼tð™t Au.

ƒk™u ht{fÚtt{tk n™w{t™™e Ëe‚t þtuÄ™t y™wËkÄt™u Ëh¾w ðýo™ «tÃ‚

ÚttÞ Au. ðtÕ{erf ht{tÞý{tk n™w{t™u {wÏÞ htûtËtu™t {nu÷tu{tk ‚Útt htðý™t yL‚:…wh{tk Ëe‚t™e r™»V¤ þtuÄ fhe n‚e. (Ë„o- 6, 10,11). ¼e÷e fÚtt «{týu n™w{t™ htðý™t ðtŒ¤ {nu÷™tu ¾qýu ¾qýtu, y„tËe-y„tËe y™u ƒthe-ƒthe òuE ð¤u Au …ý ftuE MÚtt™u ‚u™u Ëe‚t Œu¾t‚e ™Úte. Ëe‚t™e þtuÄ {txu yuf {nu÷Úte ƒeò {nu÷u y™u ƒeò {nu÷Úte ºteò {nu÷u ¼xfe ¼xfe™u Úttfu Au.

ƒk™u ht{fÚtt{tk {wrÿft y…oý y™u ÷kftŒn™™t ðýo™{tk ¾tË ‚Vtð‚ ™Úte.

¼e÷e ht{tÞý™e su{ ytrŒ ht{tÞý …ý {kŒtuŒhe rð÷t…, Ëe‚t™e yÂø™…heûtt y™u …w»…f rð{t™™e ½x™t {txu {ti™ Au. yu. ðuƒh suðt rðît™tu yt ½x™tytu™u …tA¤Úte W{uhu÷e {t™u Au. ðtÕ{erf f]‚ yt {q¤ Ëútu‚{tk Ëe‚tíÞt„™tu fhwý «Ëk„ ™ntu‚tu. ht{fÚtt Ëw¾tL‚ n‚e. ¼e÷e ht{fÚtt{tk ht{ Ëu™t ðifwkX…whe{tkÚte ytðu÷t Œzt …h ƒuËe™u ÷kft{tk ytðu Au, y™u s‚e ð¾‚u ‘s¤™tu òuÄtu’ (n™w{t™ …wºt) …tu‚t™e …eX …h ƒuËtze ht{™e Ëu™t™u Ë{wÿ …th fhtðu Au.

¼e÷e ht{fÚtt{tk Ëe‚t™tu íÞt„ yÞtuæÞt{tk ytÔÞt …Ae {t‚t ftiþÕÞt y™u Ëe‚t(ËtËw-ðnw)™t ‘frsÞt’™t fthýu ÚttÞ Au. {t‚t™t ytŒuþÚte ht{ Ëe‚t™tu íÞt„ fhu Au, y™u ÷û{ý ‚u™u ð™{tk {qfe ytðu Au. ðt½ ð¤e ‚u™u Ët‚ Ér»t (ËÃ‚Š»t)™e Äqýeyu {qfe ytðu Au. ht{ Ëe‚t™e þtuÄ ð™{tk ƒu ½tuzt {tuf÷e™u fhu Au. ht{tÞý™t W¥thftkz{tk ðŠý‚ yï{uÄ™tu «Ëk„ ¼e÷e fÚtt™t ƒu ½tuzt™t «Ëk„{tkÚte rðftË …tBÞtu ntuÞ ‚uðe þõÞ‚t Au. yt ƒu ½tuzt™t «Ëk„™t yk‚u ht{™wk …tu‚t™t …rhðth ËtÚtu …w™Š{÷™ ÚttÞ Au y™u Ëe‚t ÷tufË{wŒtÞ ËtÚtu ð™{tkÚte ftÞ{ {txu ðts‚u„ts‚u „]n«ðuþ fhu Au. ynª ‚tzft, {kÚtht, þq…oý¾t, rðïtr{ºt, ðtr÷, Ëw„úeð, yk„Œ, {the[, Ëwƒtnw, yfk…™, {u½™tŒ suðt þÂõ‚þt¤e [rhºttu™e rðrþü Ë]rü™tu y¼tð Au. ynª sxtÞw y™u htðý fu ht{ - htðý™t ÞwØ™wk frð fÕ…™t «[wh ¼Þt™f y™u yŒT¼w‚ ðýo™ ™Úte. ™Úte ‚tu ŒþhÚt™tu …wºturü Þ¿t fu ™Úte ‚tu ht{™tu yï{uÄ Þ¿t.

…hð‚eo ht{fÚtt y™u ¼e÷e ht{fÚtt™wk Ëtá~Þ

ðtÕ{erf ht{tÞý™e su{ - …qðo-yÂø™ yurþÞt ËwÄe rðM‚hu÷e ‚u™e

r÷r¾‚ …hk…ht™e ht{tÞýtu{tk …ý ¼e÷e ht{fÚtt™t fux÷tf «Ëk„tu™wk Ëtá~Þ

òuE þftÞ Au.

ÚttE÷uLz™e ‘ht{rfÞu™’ y™u ‘Ëuheht{‘™t …tu‚t™t …tX{t …Èò Ëe‚t™u htðý …È …h ƒuXu÷e swyu Au y™u …tu‚t™t íÞtk ÷E òÞ Au. yuf ÷ûtý¿t {kºte ‚u™u ËtðÄ fhu Au fu ‚u fLÞt ‚u™t {]íÞw™wk fthý ƒ™þu. yt Ëtk¼¤e™u htðý ‚u™u Ë{wÿ{tk VUftðe Œu Au. fLÞt ƒ[e òÞ Au y™u s™f™u «tÃ‚ ÚttÞ Au.

ynª òuþeytu htðý™t Ëe‚t ËtÚtu ‘½hðtËtu’™wk ¼rð»Þ fÚt™ fhu Au. ytÚte htðý ‚u™u {the ™t¾ðt™tu ytŒuþ yt…u Au. …ý Ëir™ftu ‚u™u …thýt

Ë{u‚ s ™Œe{tk ðnuðztðu Au; su s™f™u «tÃ‚ ÚttÞ Au.

16{e þ‚tçŒe{tk h[tÞu÷t yuf™tÚt™t ¼tðtÚto ht{tÞý™t yhÛÞftkz™t ytX{t yæÞtÞ «{týu ht{ ftuE yuf rŒðËu Ëe‚t™u ÷û{ý™e hûtt{tk Atuze™u ƒnth „Þt n‚t. Ëe‚t™u r™ÿt ytðe òÞ Au. yt Ë{Þu Ëe‚t™tk f…ztk yM‚-

ÔÞÞM‚ ÚtE òÞ Au. suÚte ‚u™wk þheh y™tð]¥t ÚtE òÞ Au. ËtÄ™t{tk ÷e™ ÷û{ýu ‚u ‚hV æÞt™ s ytÃÞwk ™nª. …tAt Vhu÷t ht{ ÷û{ý™u …qAu Au, ‘‘†e™wk Y… òuE™u ftu™wk {™ ÂMÚth hne þfu ?’’ ÷û{ý W¥th yt…u Au, ‘‘ht{¼õ‚™wk {™ yt™tÚte «¼trð‚ Út‚wk ™Úte.’’

¼e÷e ht{fÚtt «{týu ht{ ßÞthu ð™V¤ ÷uðt {txu òÞ Au íÞthu {Ze ƒ™tð‚tk ©r{‚ ÚtÞu÷tk Ëe‚t y™u ÷û{ý þheh …h Ët„ …t™ ytuZe™u Ëqyu Au. ƒk™u ¼hr™ÿt{tk …tuZâtk Au. …qðo rŒþt™tu …ð™ ðtÞ Au y™u Ët„ …t™ Qze sðt™t fthýu ƒk™u y™tð]¥t ÚtE òÞ Au. ht{ ytðu Au. ht{™t …„hðÚte Ëe‚t Íƒfe™u ò„u Au y™u ht{ ÷û{ý™u {thðt ÄËu Au. [‚wh Ëe‚t ht{™u þtL‚ …tz‚tk fnu Au, “‚wk yuf ntÚtu ‚t¤e …tz y™u yuf ÷tfz yt„ …tz. ht{ yuf ntÚtu ‚t¤e …tzðt™tu y™u yuf ÷tfzu yt„ …tzðt™tu ð]Útt «Þí™ fhu Au. Ëe‚t ‚u™u ¿tt™™e ðtýe Ë{òð‚tk fnu Au, “ht{, yuf ntÚtu ‚t¤e ™nª …zu; yuf ÷tfzu yt„ ™nª …zu; ‚u{ yuf þhehÚte fkE ™nª ÚttÞ !”

‘{ihtðý [rh‚{T’ «{týu ÷kftŒn™ …Ae Ë{wÿ{tk M™t™ fh‚t n™w{t™™tu MðuŒ …eðtÚte {tA÷e „¼oð‚e ÚtE y™u yt he‚u n™w{t™™u yuf …wºt Wí…Òt ÚtÞtu. ytðe ½x™t ¼e÷e ht{fÚtt{tk Ë{wÿ ytu¤k„‚tk ƒ™u Au. {ÄŒrhÞu n™w{t™ Úttfu Au íÞthu ht{™t Atuzu÷t ƒtý …h rð©t{ fhu Au. yt Ë{Þu ‚uytu™e RLÿe ‘¾÷u’ Au y™u ðeÞo Ë{wÿ{tk …zu Au. Ë{wÿ{tk …zu÷ ðeÞo yuf {tA÷e „¤e òÞ Au y™u ‚u™tu s¤™tu ÞtuØtu sL{u Au. ‘{ihtðý [rh‚{T’{tk ‚u {íMÞhts ‚hefu

‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’™tu Ët{trsf, ÄtŠ{f

ytu¤¾tÞ Au.

fÚtt ËrhíËt„h (Ëtu{Œuð f]‚ 11{e þ‚tçŒe), ht{rfÞu™ (ÚttR÷UzrþÞt{ ht{tÞý, 17{e þ‚tçŒe) y™u fkXMÚt …hk…ht™e ¼e÷e ht{tÞý{tk …thýt{tk ƒt¤f™u ™nª òuðtÚte Ér»tyu fwþ ™t{™t ½tË{tkÚte {kºttu îtht ƒt¤f Wí…Òt fhðt™e ½x™t ytðu Au. yt ƒt¤f Ësoðt™e Ë{t™ ½x™t{tk fÚttËrhíËt„h{tk ðtÕ{erf™tu WÕ÷u¾ Au ßÞthu ¼e÷e{tk Ët‚ Ér»t (ËÃ‚Š»t)™tu

WÕ÷u¾ Au.

[tiŒ{e þ‚tçŒe{tk h[tÞu÷t “rþð{nt…whtý”™e þ‚ÁÿËkrn‚t (yæÞtÞ - 20) «{týu rð»ýw™u {turn™e™t Y…{tk òuE™u rþð™wk ðeÞo…‚™ ÚtÞwk. ËÃ‚Š»tyu yt ðeÞo™u „ti‚{…wºte yks™t™t ft™{tk Œt¾÷ fÞwO suÚte yks™tyu n™w{t™™u sL{ ytÃÞtu. ytðe s ½x™t ynª ¼„ðt™ y™u rþð, …tk¾ze-2{tk ƒk™u …]Úðe™e «Œrûtýt fhu Au íÞthu yuf ƒeò™e …heûtt ÷u‚tk ƒ™u Au. ¼„ðt™ ËwkŒh †e™wk Y… ÷u Au. ‘yzÄe …]Úðe™t Y…’ suðe †e™u ð™{tk yuf÷e òuE™u ft{tËõ‚ rþð ‚u™u ðhu Au. ðÞto …Ae ntÚt{tk Íe÷u÷wk ðeÞo rþð [u÷e ƒ™tððt™t ƒnt™u yks™t™t ft™{tk ½t÷u Au. ytÚte n™w{t™™tu sL{ ÚttÞ Au. ¼e÷e ht{fÚtt™tu yir‚ntrËf ËkŒ¼o yt{ „wsht‚{tkÚte fkXMÚt …hk…ht™e Ëðo «Út{ ¼e÷ ytrŒðtËeytu™e ht{fÚtt™tu ËkþturÄ‚ …tX «tÃ‚ ÚttÞ Au íÞthu y™u ‚u™w ¼th‚™tk yLÞ htßÞtu{tk ðË‚t ytrŒðtËeytu™e fkXMÚt …hk…ht™e ht{fÚtt™t {¤‚t fux÷tf «Ëk„tu fu ½x™tytu ËtÚtu ‚Útt r÷r¾‚ …hk…ht™e ðtÕ{erf ht{tÞý y™ …hð‚eo r÷r¾‚ Ët{„úe ËtÚtu ‚w÷™tí{f rðnk„tð÷tuf™ fheyu Aeyu íÞthu ¼e÷e ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’™t ½ýt ƒÄt «Ëk„tu y™u ½x™tytu™wk Ëtá~Þ ¼th‚Úte {tkze - …qðoyÂø™ yurþÞt ËwÄe Vu÷tÞu÷e ht{fÚttytu{tk …ý òuE þftÞ Au. ¼e÷, ËkÚtt÷, ƒi„t, ¼qr{Þt y™u yËwh suðe ¼th‚{tk ðË‚e yíÞL‚ «t[e™ ytrŒðtËe «òr‚ytu{tk «[r÷‚ fkXMÚt …hk…ht™e ht{fÚtt yk„u yÕ… «{tý{tk ÚtÞu÷tk ËkþtuÄ™tu …ý yux÷tu ‚tu ËtÄth r™Œuoþ yt…u Au fu ðtÕ{erfyu E.…qðuo. ƒeS-ºteS ËŒe{tk h[u÷e r÷r¾‚ …hk…ht™e ht{tÞý …nu÷tk …ý ht{fÚtt yk„u ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’ suðtk ƒeòk fkXMÚt …hk…ht™tk ÷tuftÏÞt™tu y™u ÷tuf{ntftÔÞtu ¼th‚™t swŒt swŒt «Œuþtu{tk «[r÷‚ n‚tk.8 yt ytÏÞt™tu fu ÷tuf{ntftÔÞtu nS ËwÄe ytrŒðtËe™t yts™t Sðt‚t Sð™™tk {u÷tk-[tuÏ¾tk ÄtŠ{f y™wct™tu y™u rðrÄ-rðÄt™tu ËtÚtu òuztÞu÷tk ntuðtÚte {kºttu™e su{ ‚uytu™t

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

MðY…{tk ¾tË …rhð‚o™ ytÔÞwk ™nª ntuÞ. ðtÕ{erf™t ytrŒ ht{tÞý™e y™u ¼e÷e ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’™t ½ýt - ƒÄt «Ëk„tu y™u ½x™tytu™e Ë{t™‚t™t ytÄthu y™w{t™ fhe þfeyu fu ‚uytu ÷tuf{tk «[r÷‚ fkXMÚt …hk…ht™tk ht{ rð»tÞf y™u RLÿ y™u „ti‚{ suðtk ytÏÞt™tu y™u {ntftÔÞtuÚte …rhr[‚ nþu y™u ‚uytuyu …tu‚t™e r÷r¾‚ …hk…ht™e ytrŒ ht{tÞý{tk ½ýe -ƒÄe ½x™tytu™tu rðr™Þtu„ fÞtuo nþu. ht{tÞý™t ŒrûtýtíÞ …tX{tk yuðtu WÕ÷u¾ fhðt{tk ytÔÞtu

Au fu ™thŒ …tËu fÚttðM‚w Ëtk¼¤e™u ðtÕ{erfyu ht{fÚtt™wk ËkþtuÄ™ (yLðu»tý) fÞwO (ÔÞõ‚{Lðu»t‚u ¼qÞtu ÞŒT ð]¥t{). ƒt÷ftkz™t [‚wÚto Ë„o™t ytÄthu ƒwÕfu ™tUÄu Au fu “ðtÕ{erf™wk ytrŒ ht{tÞý fwþeð÷tu („tÞftu) îtht …nu÷tk s™‚t{tk ÷tufr«Þ‚t «tÃ‚ fhðt ÷tøÞwk y™u …tA¤Úte hts-Œhƒthtu{tk ‚u™tu «ðuþ ÚtÞtu’’.9 yt ƒtƒ‚ …ý ‚u Ë{Þu «[r÷‚ fkXMÚt …hk…ht™e ht{fÚtt y™ yLÞ ÷tuftÏÞt™tu ‚hV yk„wr÷r™Œuoþ fhu Au.

ytþhu 2500 ð»to y„tW ÷¾tÞu÷t yt „úkÚt{tk yts rŒ™ ËwÄe (Auf {tuhtrh ƒt…w™e ht{tÞý ËwÄe) y™uf ËwÄtht-ðÄtht ÚtÞu÷t Au. ËÞtShtð „tÞfðtz Þwr™ðŠËxe™u ðtÕ{erf ht{tÞý™t {q¤…tX™u ËkþturÄ‚ fhðt {txu su sq™t{tk sq™e …tuÚte {¤e Au ‚u y™u ht{tÞý™t {q¤ „úkÚt ðå[u …kŒhËtu ðhË™tu „t¤tu Au.10 ytðt Ëkòu„tu{tk y™uf ð»ttuoÚte Sð™e {tVf s‚™ fhu÷e ‘htì{Ëe‚{t™e ðth‚t’™wk {qÕÞ y™uf „ýwk ðÄe òÞ Au y™u ¼rð»Þ{tk ht{fÚtt™t {q¤„t{e ËkþtuÄ™™e r™rù‚ rŒþt ƒ™e þfu ‚u{ Au.

y™uf ð»ttuoÚte ¼e÷tu™tk {u÷tk-[tuÏ¾tk y™wct™tu ËtÚt òuztÞu÷e ¼e÷e ht{fÚtt fux÷e …qðoft÷e™ nþu ‚u ‚tu yt yk„u ðÄw ËkþtuÄ™tu s fne þfu. yt{ A‚tk ynª ðŠý‚ fux÷ef ½x™tytu-fÚttytu, fux÷ef «t[e™ ½x™tytu ËtÚtu òuztÞu÷tk ™t{tu y™u ÄtŠ{f y™wct™tu™tk rðrÄ-rðÄt™tu yt fÚtt «t[e™ ntuðt™t r™Œuoþtu yt…u Au. ytÞtuo ytÔÞt (òu fu ‚uytu™t yt„{™™t ™¬h …wht‚tÂ¥ðf …whtðt …whtðM‚wrðŒtu™u «tÃ‚ ÚtÞt ™Úte)‚u …nu÷tk ¼th‚ð»to{t ¾u‚e «[r÷‚ n‚e. ytÚte ytÞtuo {txu su MÚtt™ „tu…t÷™™wk n‚wk ‚u MÚtt™ ynª™t {q¤ r™ðtËeytu {txu ¾u‚e™wk n‚wk. …whtðM‚wrðŒtu™wk {t™ðwk Au fu 10 Úte 8 nòh ð»to …nu÷tk ¼th‚{tk ‘r™»ttŒ’ «ò ðË‚e n‚e. ze.ze. ftuËtBƒe ‘r™»ttŒ’ ™u s ‘¼e÷’ «òr‚ {t™u Au. ¼th‚eÞ ËÇÞ‚t™t rðftË{tk yt ytrŒ-¼e÷ ÷tuftu™tu ™tUÄ…tºt Vt¤tu Au. [tuÏ¾t, f…tË y™u ™t„hðu÷™t …t™™e ¾u‚e, Ëw‚htW f…ztk ðýðtk,

ftuze (20)™t rnËtƒÚte „ý‚he fhðe ð„uhu ƒtƒ‚tu yt ¼e÷ ËkMf]r‚™wk s

«Œt™ {™tÞ Au.

¼e÷tu™e 10 nòh ð»to …qðoft÷e™ ÄtŠ{f …qò-rðrÄytu y™u yt Ë{Þu „tðt{tk y™u fÚtðt{tk ytð‚e ‘…]Úðe™e Wí…r¥t fÚtt’, fq{o-{åA suðe ‘yð‚thfÚtt’ ‘„tu‚{h¾e ™k RLŒh™e fÚtt’ suðe f]r»t ËtÚtu ËkƒkÄ Ähtð‚e fÚttytu™tu «¼tð ‚uytu™t Ë{trsf y™u ÄtŠ{f Sð™{tk yíÞthu …ý yux÷tu s

«ƒ¤ Au.

¼e÷tu™e ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’{tk ytð‚tk fux÷tkf ™t{ rðþu rð[thðt{tk ytðu ‚tu …ý ‚uytu™wk …„uhwk Auf ðirŒf - «tfT - ðirŒf Þw„ ËwÄe òÞAu.

¼e÷e fÚtt{tk ‘RLÿ’ þçŒ (RLŒh, yukŒh) ‘{u½’™t yÚto{t «ÞtuòÞtu Au. ðuŒtu{tk …ý ELÿ™tu yuf yÚto ‘‘„so™t Ërn‚ ðhËtŒ Y…u …]Úðe …h ytð™th” ÚttÞ Au.11 ¼e÷e{tk ‘„tu‚{ h¾e’12 („ti‚{ Ér»t) ‘ðkxtu¤’™t …ÞtoÞÞ ‚hefu ð…htÞ Au. yt W…htk‚ ‘h¾e’™tu yuf yÚto ‘hûtf’ …ý ÚttÞ Au. ‘„tu‚{ h¾e’ ytsu …ý f]r»t™t hûtfŒuð ‚hefu …qòÞ Au. ‘„tu‚{ h¾e’™e fÚtt ©ðý™t yt™kŒ {txu s ™Úte …ý y™ts ÷u‚e ð¾‚u ¾¤t{tk „tu‚{ h¾e™e …qò ™nª fhðt{tk ytðu ‚tu ‚u ðkxtu¤ Y…u ytðe™u ¾¤t™w ƒÄwk y™ts WXtðe sþu ‚uðe ytsu …ý ‚uytu™e «ƒ¤ {tLÞ‚t Au. ytÚte ßÞthu y™ts ÷uðt{tk ytðu Au íÞthu ¾¤t{tk {txe™e h¾e™e {qŠ‚ ƒ™tððt{tk ytðu Au. ‚u™u [qh{t™wk ™iðuã [Ztððt{tk ytðu Au, y™u ht‚™t Ë{Þu h¾e y™ts™wk hûtý fhu yux÷t {txu ðtkË™e ™t™e ft{Xe y™u ƒu ºtý ‚eh {qfðt{tk ytðu Au. suÚte „tu‚{ h¾e [tuhtuÚte y™ts™wk hûtý fhe þfu. ‚u™e {txe™e {qŠ‚ …tËu «‚ef Y…u ƒu-ºtý {txe™e ™t™e ftuXeytu …ý {qfðt{tk ytðu Au. ¼e÷tu yuð …ý {t™u Au fu ™iðuãÚte ¾wþ ÚtÞu÷tu „tu‚{ h¾e (ðkxtu¤) y™ts™e ƒÄe ftuXeytu ¼he Œuþu.

ðuŒtu{tk Ëe‚t™u f]r»t™e yrÄctºte Œuðe „ýðt{tk ytðe Au. ‘htì{Ëe‚{t™e ðth‚t’{tk Ëe‚t f]»tftu™u Ëk‚]Ã‚ fh‚e yÒt…qýto™wk ft{ fhu Au. fLÞtŒt™{tk …ý ‚u Võ‚ Äh‚e …h ‘nrhÞtu ƒt„’ ƒ™tððt r…‚t …tËu Vq÷-Atuz™tk ƒes™e {t„ýe fhu Au.

ðirŒf-«tfT-ðirŒf Þw„™e su{ ¼e÷tu™t Œuðtu™tu rðftË …ý «f]r‚™t ‚¥ðtu{tkÚte ÚtÞtu Au.

yt„¤ ðýoðt{tk ytðe Au yu{ ftìƒrhÞt™e fÚtt{tk ytð‚t ftu¤e -

ƒes™t y™wct™™t WíËð{tk ËtiÚte …nu÷tk ¼t„ ÷u™th …ý RLÿ, s¤òu„ýe, ðtËwrf™t„, …È™t„ýeytu y™u …ð™Œuð suðtk «tf]r‚f ‚¥ðt s n‚tk. ‘htì{Ëe‚{t™e ðth‚t’{tk ytð‚t RLÿ y™u „ti‚{™t îLî ÞwØ™wk ðýo™ …ý W„ú ðkxtu¤ suðwk s Au.

ðirŒf ËtrníÞ{tk ytÏÞt™, Rr‚ntË ‚Útt …whtý «tÃ‚ ÚttÞ Au. ÄtŠ{f ËkMfthtu ‚Útt Þ¿ttu™t yðËhu ‘yir‚ntrËf’ ‚Útt ‘…tihtrýf’ yt ytÏÞt™tu fnu‚t n‚t. yt ytÏÞt™tu™t „ã™e ËtÚtu su …ã fnuðt‚wk ‚u™u „tÚtt fnuðt{tk ytð‚e. yt „tÚtt ËtrníÞ™t h[rÞ‚t ‚Útt hûtf Ëq‚ n‚t. yt W…htk‚ ƒeò yLÞ „tÞftu (fwþeð÷) ÷tuf{tk yt „tÚtt y™u „e‚tu™tu «[th fh‚t n‚t.13 zwk„he ¼e÷tu™tk {u÷tk - [tuÏ¾tk ÄtŠ{f y™wct™tu{tk {kºttu y™u ytÏÞt™tu fnuðt™wk fu „tðt™wk ft{ ðirŒf Þw„™t yir‚ntrËf y™u …tihtrýftu™e su{ ‚uytu™t ËtÄ (ËtÄw) y™u ¼tu…t (¼qðt) fhu Au.

¼th‚{tk ðirŒf Ä{o ƒ™e „Þtu. ðuŒtuyu Ä{o™wk rþü Y… «M‚w‚ fÞwO. ðuŒ yuf ð„o{tk ƒkÄtE „Þt. ÷tirff {kºttu y™u …whtfÕ…™ fÚttytu (r{Út) …tu‚t™wk

Mð‚kºt yÂM‚íð ò¤ðe hÌttk y™u ‚u yuðt {t™ðË{qn™t ntÚt{tk hÌttk su

ËtÄthý he‚u rþü fnuðt‚t ËÇÞ ð„oÚte Œqh y™u y÷„ hÌtt. yt ÷tirff

ÄtŠ{f y™wct™tu™tk rðrÄ - rðÄt™tu, ÷tirff {kºttu y™u fÚttytu™e Útt…ý su{ýu

Ëk¼t¤e y™u ðn™ fhe ‚uytu zwk„he ¼e÷tu{tk ËtÄ y™u ¼tu…t fnuðtÞt. yt

ÄtŠ{f y™wct™ fhtð™tht ‚Útt „qZ þÂõ‚ytu™e yËhtu {kºttu îtht Œqh fh™tht ytðt ËtÄw y™u ¼tu…t …tu‚t™e ytswƒtsw ™tUÄ…tºt yuðt {t™ðË{ts ËtÚtu «„tZ he‚u Ëkf¤tÞu÷t ntuÞ Au y™u y™uf ÄtŠ{f y™wct™tu™t f‚to ntuÞ Au. zwk„he ¼e÷tu{tk «[r÷‚ ftìƒrhÞt Xtftuh™e ftu¤e™wk y™wct™, Äq¤t™t …tx™wk y™wct™, Œuðht™t ht‚es„t™wk y™wct™ suðtk ÄtŠ{f y™wct™tu ð¾‚u ‚tò yk„tht Útt…¤t™e ðuŒe …h {qfe™u ÷tux, [tu¾t fu [qh{t™tu ntu{ (s„™) fhðt™e …hk…rh‚ rðrÄ Au. yt Ë{Þu ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’, ‘…]Úðe™e Wí…r¥t’, ‘RLÿ y™u „ti‚{’ ð„uhu fÚttytu „tðt{tk y™u ÷Þtí{f „ã{tk fnuðt{tk ytðu Au. yt fÚttytu{tk ytð‚t r…Ã…÷tŒ Ér»t (…e…¤ h¾e) ÄtiBÞ Ér»t (Äq{ h¾e), ËÃ‚Š»t (Ët‚ Yr¾Þt) ð„uhu Ér»t™t WÕ÷u¾tu ytðu Au. yt rðrÄrðÄt™tu™wk …„uhwk Auf ‚t{út~{ft¤™e ËkMf]r‚, ytþhu ºtý nòhÚte A nòh ð»to ËwÄe™t Ë{Þ¾kz™e ËkMf]r‚ ËwÄe sðt Ëk¼ð Au. „tuh™t WíËð «Ëk„u fhðt{tk ytð‚e ‘®÷„…qò’, Œuðht™e {qŠ‚ytu MÚtt…‚e ð¾‚u fhðt{t ytð‚e ‘Ë…o…qò’

‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’™tu Ët{trsf, ÄtŠ{f y™u yir‚ntrËf

y™u {tuxe LÞt‚™e Ë{tÂÃ‚ Ë{Þu fhðt{tk ytð‚e ‘ð]ût…qò’™tk {q¤ ‚t{út~{ft¤™e ËkMf]r‚Úte …ý yt„¤ sðt Ëk¼ð Au. ‘÷tufrðãt’ ‘÷tuf’™t WŒT¼ð ËtÚtu …wü Út‚e ytð‚e y™u y™uf þt¾t - «þt¾t ËtÚtu ðnu‚e {wÏÞ {ntÄtht Au. ‚u s ‘÷tuf’ y™ ‘rþü’™wk ‘Sð™t{]‚’ fu ‘Sð™hËtÞý’ Au. yt…ýe ¿tt™ ytí{Ët‚T fhðt™e «t[e™ …Ør‚ ‘©wr‚’ y™u ‘M{]r‚’™e Au. yt yÚto{tk ‘ðuŒtu’™u …ý ‘©wr‚’ fnu÷t Au. ‚tu …Ae fkXMÚt …hk…htÚte r÷r¾‚ …hk…ht «¼trð‚ ÚttÞ yu Mðt¼trðf ƒe™t Au. ytðt Ëkòu„tu{tk ¼e÷tu{tk «[r÷‚ ‘htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t’ ‚u™t yir‚ntrËf ËkŒ¼o{tk ðtÕ{erfÚte …ý …qðoft÷e™ ntuðt™e þõÞ‚t™u ™fthe þftÞ ™nª. ð¤e yt ht{fÚtt ðth‚t©ðý, ™]íÞ fu Ëk„e‚™tu yt™kŒ «tÃ‚ fhðt™ ËtÄ™ {tºt s ™Úte …ý …qðoft¤Úte yts rŒ™ ËwÄe ¼th‚ ð»to™e yuf «t[e™ «òr‚ ËtÚtu yrð™t¼tðu òuztÞu÷e ÄtŠ{f Sð™her‚ Au. {txu ‚tu ‚u ¼rð»Þ™t ht{fÚtt™t {q¤„t{e y™u ‚÷M…þeo ËkþtuÄ™™e yuf ™ðe y™u ™¬h rŒþt W½tze yt…u Au. ‘htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t’™e ¼qr{ft, 1995 …tŒxe…

1. Äq¤t™t …tx™e {trn‚e yt ÷¾™thu ‚u™t …wM‚f ‘‚tu¤e htìýe™e ðth‚t’{tk rð„‚u yt…e Au.

2. Äq¤t™tu Xtftuh y™u ftìƒrhÞt Xtftuh™e Wí…r¥tfÚtt ‘‚tu¤e htìýe™e ðth‚t’{tk rð„‚u yt…ðt{tk ytðe Au.

3. Œuðht™tu Xtftuh, Äq¤t™t …tx™tu Xtftuh, „wýftu („ý…r‚) y™u {týuf™tÚt suðt yu{™t [tuÏ¾t Œuð Au, ßÞthu ftìƒrhÞtu Xtftuh, {t‚t, ‚wkƒhts y™u ¼tk¾hŒuð suðt ‚uytu™t {u÷t Œuðtu Au.

4. ht{fÚtt (Wí…r¥t ytih rðftË) VtÄh ftr{÷ ƒwÕfu, …]. 225-226

5. ht{fÚtt (Wí…r¥t ytih rðftË) ftr{÷ ƒwÕfu, …]. 300

6.ht{fÚtt (Wí…r¥t ytih rðftË) ftr{÷ ƒwÕfu, …]. 343

7. ƒt÷ftkz y™u W¥thftkz rËðtÞ™e ht{fÚtt™u rðît™tuyu ‘ytrŒ ht{tÞý’ ™t{ ytÃÞwk Au. su ðtÕ{erfyu MðÞk håÞwk ntuðt™wk {™tÞ Au.

8. ytrŒðtËe rËðtÞ™t „wsht‚™t yLÞ Ë{tòu{tk «[r÷‚ fkXMÚt …hk…ht™e ht{fÚtt™tu ‚÷M…þeo y™u {q¤„t{e yÇÞtË ztì. nËw Þtr¿tfu “÷tuf„e‚tu{tk ht{[rh‚ y™u …tkzðfÚtt” ™t{™t ‚uytu™t Ëk…trŒ‚ …wM‚f{tk fÞtuo Au.

9. ht{fÚtt (Wí…r¥t ytih rðftË) ƒwÕfu, …]. 134

10. ht{tÞý™e yk‚hÞtºtt, ™„e™ŒtË Ëk½ðe, «Út{ ytð]r¥t sq™, 1986, …]. 37

11.¼„ðÿtu{kz¤

12. þ‚…Út ƒútñýÚte {tkze™u ðirŒf ËtrníÞ™t y™uf „úkÚttu{tk RLÿ, „ti‚{ y™u ynÕÞt™t ð]¥ttk‚™tk ƒes «tÃ‚ ÚttÞ Au. (ðurŒf RLzuõË-{ufzt™÷ - feÚt).

13. ht{fÚtt (Wí…r¥t ytih rðftË) ƒwÕfu, …]. 133 42 ¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ëhkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkkí r r ƒ ykﬁk{ku{kt

Lke˜k ˛kn

hk{f⁄kk-hk{[rh k kh ykƒkrhÌk f⁄kkLkfkuLkwt yk˛hu

Áku nÚh ªko⁄ke Mk{¯k˙ ºkhÌkefi W kætz{kt ˜uæLk, ytfLk, {t[Lk yLku kt[Lk ⁄kÌkwt yk‘fiwt Au. Àu˛e yLku {k¯keo, ykªko yLku yLkkªko ´˝k˜eyku{kt r r ƒ ºkªkkyku yLku Ákku˜eyku{k ¯k„ yLku k„ M Y ku MkUfzkuLke Mktœfik{kt hk{f⁄kkyku ÌkuLkk r r ƒ

]•kktÌkku yLku kkXktÌkhku Mkk⁄ku W k˜Áƒ Au. Vkƒh fkr{˜ Ákw’fuyu hk{kﬁ˝Lkkt yk˛hu 107 sux˜kt

Y kktÌkh˝kuLke r ¯kÌku [[ko fhe Au.1 r ÓkLkkuLkk {ÌkkLkwMkkh hk{f⁄kk ¯kk⁄kkyku yLku ykœﬁkLkku su e kht khkyku{k ˜¯kº¯k

E.Mk. kq uo. [ku⁄ke ⁄ke AÍe MkÀe⁄ke ´[r˜Ìk nÌke su k’{erfyu

E.Mk. kq 300 Lke ykMk kkMk ë´Áktƒ fk‘fií Y ku ¯k˙t⁄kM⁄k fhe (Ákw’fu : 1950). Ìfikh⁄ke {ktzeLku yks kfiOÌk hk{f⁄kk fiw¯ku fiw¯ku r r ƒ M Y ku kwLk:f⁄kLk kk{Ìke hne Au. Mk{¯k˙ r Ô{kt ºk¯fiu s fkuE f⁄kkLkf yk heÌku ykx˜k ªkkou Mkwƒe ˜kufMkkrnÌfi, ykrÀ kMke MkkrnÌfi, ¯k˙k{ MkkrnÌfi, Lk¯kh MkkrnÌfi yu{ Ákƒk s V˜fku kh ´[r˜Ìk hÃkwt n˛u. W’˜uæLkefi Au fu Ákw’fuLkk

ytÀkrsÌk yktfzk fhÌkkt yLkuf ¯k˝e {kuxe Mktœfik{kt hk{f⁄kkLkk ]•kktÌkkuLkwt y¬MÌkÌ n˛u. su{ktLkkt fux˜kf M{]rÌk{kt⁄ke yLku k]⁄ eLkk kx kh⁄ke r ˜kE k˝ ¯kfikt n˛u. Ákw’fuLkk ¯k˙t⁄k{kt Lkkutƒkfiu˜e Lk nkufi khtÌkw ´k[eLkfk§⁄ke y¬MÌkÌ {kt nkufi Ìku e yLkuf hk{f⁄kkyku r r ƒ ykrÀ kMke ºkªkkyku{kt yksu k˝ ƒÁkfu Au. ¯kkutz, rÁkhnkuh, Áki¯kk, {wtzk, ºe˜, Mkkt⁄kk˜, fwtf˝k, ºqr{fik, yMkqh su e ´k[eLkÌk{ ´ÚykuLkk ftXM⁄k MkkrnÌfi{kt hk{f⁄kkLkkt Y kktÌkh˝ku {§e yk Au. su{kt ¯kwshkÌkLkk zwt¯khe ºe˜kuLke ëhkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkkí fÀkr[Ìk Mk§t¯k kwMÌkfY ku ´¯kx ⁄kLkkh ´⁄k{ hk{kfi˝Lkwt ©ufi {u§ k yrƒfkhe Au.

º¯k kLkÀkMk kxu˜u ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk-ÀktÌkk Ìkk˜wfk yLku yh ’˜e knkzLke LkkLke-{kuxe nkh{k§kykuLke Ìk§uxe{kt yfurLˇÌk heÌku Õqt kzkt ÁkLkk e Mk kx fhÌkk ºe˜ ykrÀ kMkeykuLke ftXM⁄k kht khkLke hk{f⁄kkLkwt E.Mk. 1984

⁄ke 1987 Àhr{fikLk Mkt˛kuƒLk Mkt kkÀLk ffiwO. [kh ªkoLkk yk Mk{fiætz Àhr{fikLk Ìku{˝u r r ƒ Mkkƒw-¯kkfifkuLkku Mkt kfo fheLku yk ë khÌkkíLkk r r ƒ ´Mkt¯kku ÌkuLkk kkXktÌkhku Mkk⁄ku 300 sux˜e ©k‘fi fuMkux kh Ê rLk{wrˇÌk ffiko, yux˜wt s Lkn™ ºe˜ ÚrÌkLkk fux˜kf ƒw {krnÌkeÀkÌkk Mkk⁄ku ÁkuMke, Mk{¯k˙ f⁄kkLkfLkwt kwLk:y ˜kufLk fhe ´{k˝ºqÌkÌkkLke [fkMk˝e fhe E.Mk. 1995{kt ëºe˜e ˜kufkœfikLk hkÏ{MkeÌk{kLke khÌkkí Lkk{⁄ke kwMÌkf Àunu ´¯kx fhe. f⁄kkLkfLkk ˚ku k ‘fik kLku ÚuÌkkt, yk f⁄kkLku ºe˜e {nkfk‘fi fnu e ƒw Wr[Ìk hnu˛u. W khkuıÌk ºe˜e {nkfk‘fi, su ºe˜ku{kt ë kÕLk khÌkkí (ºsLk khÌkk) Ìkhefu yku§ækfi Au, ÌkuLkk f⁄kkLkf yLku krhú˚fiLke ·r¸yu ykªko ´˝k˜eLke f⁄kkyku fhÌkkt yLkuf heÌku rºLLk Au. yk f⁄kkLkwt hk{kfi˝ kkhkfi˝Lke {kVf Mk§t¯k kXLk-f⁄kLk ⁄kÌkwt Lk⁄ke khtÌkw swÀk swÀk ƒkä{f-Mkk{krsf ´Mkt¯kkuyu ÌkuLkk y˜¯k-y˜¯k kkX‚kt˛ku ¯kk k-ºs k{kt yk Au. ´k[eLkÌkkLke ·r¸yu ÚuÌkkt Mktº Au fu yk f⁄kk ë˜kufí {kt⁄ke uÀku{kt ¯kE Au yLku ÌkuLkk {q§{kt RLˇ, y¬¯Lk, {hwÌk su k ´kf]rÌkf Ìk• kuLke kwhkf⁄kkyku Au.2 º¯k kLkÀkMk s˝k Au fu {kiræf {nkfk‘fiLkk ˝k ¯kw˝ku yLku h[Lkkr LfikMkLke ˝e Mkq˚{ ÁkkÁkÌkku su MkkrnrÌfif {nkfk‘fiLke ˜k˚kr˝fÌkk ¯k˝kfi Au Ìku æhuæh Ìkku ë˜kufíLke kht khk{kt⁄ke s y kLkk e Au.3 ë˜kufíLke ftXM⁄k kht khk{kt su ¬M⁄kh ⁄kE rMkÿ ⁄kE [qıfiwt Au Ìku{kt⁄ke ºkhÌkLkk ëyur kf ykuV ¯k˙ku⁄kí yLku ëı˜krMkf yur kfí sLBfikt Au. yk {kiræf {nkfk‘fikuLkk ykƒkhykuÌk{kt⁄ke s fk§¢{u k’{erf, ‘fikMk, nku{h ¯kuhuLkk

fiw¯kÁkkuƒƒ{eo yLku Mk{⁄ko r˛¸ {nkfk‘fiku rMkÿ ⁄kfikt Au.5 yk ·r¸yu ÚuÌkk ëhkÏ{MkeÌk{kLke khÌkkí ykrÀ kMke MkkrnÌfiLke ftXM⁄k kht khkLke f]rÌk Au suLkku y«fikMk fu {q’fiktfLk yu MktÀºuo s ⁄k kt ÚuEyu khtÌkw f]rÌkLkwt yktÌkrhf Mkk{⁄fio ÚuÌkkt ÌkuLku kk˘kÌfi r u[LkLke yuh˝ kh {qfe ⁄kkuzku r [kh r ˜kMk fh kLke ˜k˜[ ⁄kE yk Au.

kk˘kÌfi Mkth[Lkk kÀLkku œfik˜ fiw¯{f r hkuƒkºkMk (binary opposition) kh ykƒkrhÌk Au. ÌkuLkk ´{wæ fiw¯{f ëM í yLku ë khíLku ykƒkhu f]rÌkLkwt r &˜uªk˝ hMk´À Ìkkh˝ kh Àkuhe Úfi Au. W k˜f ·r¸yu ykrÀ kMke hk{f⁄kk r˛¸ MkkrnÌfiLke hk{f⁄kkLkwt r ætzLk (subvert) fhu Au. su{ fu f⁄kk ´khtºu r˛ yLku r ª˝wLku {kLk Mkns fk{uÂAk ´¯kx fhÌkkt À˛ko kfik Au. RLˇ yLku ¯kkiÌk{ …rªkLkk ÓtÓ{kt ¯kkiÌk{…rªk ƒw Mk˚k{ kwh kh ⁄kkfi Au. f⁄kk{kt hk{ fhÌkkt ˜˚{˝ ƒw Mkk{⁄fio ƒhk Au. hk{{kt

Ài e Lkn™ khtÌkw {kLk efi ¯kw˝ku ´kƒkLfi ƒhk Au flfikhu MkeÌkk Ài e ˛¬ıÌk

ƒhk Ìke À˛ko kE Au. Ákk§ k˝{kt Ìku yuf kxfe [qh{k{kt⁄ke yLkuf æuzwMkk⁄keykuLku

s{kzu Au. ÌkuLke [qtÀzeLkk Auzu Ákkh æuzqÌkku suLku Lk æMkuze ˛f‚k Ìku sLkÀkh r˛

ƒLkwªﬁ ºhk eLku ¯kzk{kt⁄ke {k˝uf[kuf Mkwƒe ZMkzkE yk Au AÌkkt ÌkuLku ÌkuLkku

ykºkMk Mkwÿkt ⁄kÌkku Lk⁄ke. f⁄kk{ktLkk ˜¯kº¯k Ákƒkt s Lkkhe kk kku Mk˛ıÌk Au. yk{ r˛¸f]rÌkykuLkk ykÀ˛o yLku {nkLk [rh kku ƒhk Ìkk kk kku fhÌkkt Ìku{Lkk

ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí{ktLkkt ´rÌkY kku Ìk Lk r kheÌk fu rºLLk ˜˚k˝ku ƒhk uAu.

Úu fu yk¯k§ [[kofiwt Au Ìku{ f]rÌkLkk h[Lkkfk§Lku ·r¸{kt hkæÌkkt fne ˛fkfi fu æhuæh Ìkku ykrÀ kMke ]•kktÌkLkwt ë khí yux˜u fu r˛¸ ]•kktÌkku ykrÀ kMkeykuLke f⁄kkykuLkwt r ætzLk fhu Au. suLke kkA§Lkk fkh˝{kt s kLkwt yk Ìkfu r ªkfiktÌkh ¯k˝k˛u yLku yk MktÁktƒe [[koLkku yk ˜uæ{kt yLfi k Mk{k u˛ ⁄kfiu˜ Au. khtÌkw yks krhú˚fi{kt {nkºkhÌkLke f⁄kk kh ·r¸ kkÌk fheyu Ìkku yfiku¯fi Lkn™ ¯k˝kfi.

{nkºkhÌkLke f⁄kk ftXM⁄k yLku r˜ræÌk ]•kkuLkwt MktfikusLk Au. uÀ‘fikMk Ókhk fnu kÌke f⁄kkLku ¯k˝u˛S r˜r kÁkÿ fhu Au. yn™ f⁄kLk yLku ˜uæLkLkwt MkwtÀh MktÌkw˜Lk ⁄kfiwt Au. {nkºkhÌk-hk{kfi˝ fk§ kfiOÌk ftX‚ yLku r˜ræÌk kht khkyku Â[u ykÀkLk-´ÀkLk Ìku{s Mk{kfikusLk ⁄kÌkwt yk‘fiwt Au suLkwt k¯kuhwt Auf fkr˜ÀkMkLkk

Mk{ﬁ Mkwƒe ˜tÁkkÌkwt Úu k {§u Au. ëyrºøkkLk ˛kfwtÌk˜í{kt MktMf]Ìk yLku ´kf]Ìk ÁktLku

ºkªkkyku ´ﬁkuÚE Au.

Úu fu hk{f⁄kkLkk MktÀºuo Àu˛e{k¯keo fu ykªko-yLkkªko{kt⁄ke fku˝u, ıfikhu ffik ´fikusLk⁄ke fE hk{f⁄kkLkk ´Mkt¯kku y kLkk‘fik Ìku fnu {w~fu˜ Au. khtÌkw yk ku y«fikMk ´ÚykuLkk M⁄kkLkktÌkh yLku r fkMkLkk RrÌknkMkLku Mk{s k{kt y ~fi W kfkhf Lke zu. WÀknh˝Y ku, Àr˚k˝ ¯kwshkÌkLkk zkt¯k r MÌkkhLkk fwtf˝k ykrÀ kMkeyku{kt {LkkuhtsLkLkk nuÌkw⁄ke ¯k kÌke ëfwtf˝k hk{f⁄kkí Lkk{u yku§ækÌkwt hk{f⁄kkLkwt ]•kktÌk r {˜MkqheLke ë kki{k[rhykí Lkk{f siLk hk{f⁄kk Mkk⁄ku {k k kk kkuLkk Lkk{Vuh Mkk⁄ku ˝wt MkkBfi ƒhk Au. ækMk fheLku ˛q k˝oækLkk kw kLkku ˜˚{˝Lkk nMÌku ykf¬M{f ƒLkku ´Mkt¯k ÁktLku ]•kktÌkku{kt yk˘fiosLkf heÌku Mkhæku Au. yk ´Mkt¯k ⁄kkuzku swÀe heÌku k’{erf f]Ìk hk{kfi˝Lkk W•khfktz{kt hsq ⁄kfiku Au. su{kt hk{Lkk nk⁄ku ˛tÁkqf ƒ ⁄kfikLkku W’˜uæ Au. yk{ fE ´Úyu ıfikhu yLku ffik Mk˙kuÌk{kt⁄ke ˛wt ¯k˙n˝ ffiwO Ìku MktÀºoLke MkktMf]rÌkf ´ÌfifiLkLke ´r¢fik ¯knLk y«fikMk {k¯ke ˜u Au. {k k ëfwtf˝k hk{f⁄kkíLkk ´Mkt¯kku, ºkªkk yLku Áktƒkh˝Lku ykƒkhu fwtf˝k ykrÀ kMkeykuLkk RrÌknkMk, Mk{ks yLku MktMf]rÌk r ªku ˝wt Ú˝e ˛fkfi. Ìku s ëhkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkkí yLku yLfi hk{f⁄kkyku ÁkkÁkÌku k˝ fne ˛fkfi. yk⁄ke s kr˘{e r u[LkLkk {k kÀtzku yk f]rÌk MktÀºu Q˝k QÌkhÌkk s˝kfi Au. yk Ìkfu hk{f⁄kkLke Ìkw˜Lkk f’ k ]˚k Mkk⁄ku fheyu Ìkku yrÌk˛fiku¬ıÌk Lkn™ ⁄kkfi. f’ k ]˚kLke {kVf hk{f⁄kk k˝ MknwLku {Lk ktrAÌk V§ yk kÌke hne Au. ºkhÌkefi W kætzLke r r ƒ ´Úyku, ƒ{o, Mkt´Àkfiku W kÚrÌkyku Mknw kkuÌkkLkk ƒkä{f, Mkk{krsf, MkktMf]rÌkf fu {LkkuhtsLkLku ˜¯kÌkkt ´fikusLkku rMkÿ fh k hk{f⁄kkLkku yLkwfq§Ìkk ´{k˝u krh‘fifi fhÌkkt yk‘fikt Au. AÌkkt f⁄kkLkk {wœfi f⁄kkLkfLku ækMk nkrLk Lk⁄ke knkut[kze ˛ıfikt. hk{kfi˝-{nkºkhÌkLkk yk kt ÁknwMktœfif Y kktÌkh˝ku{kt r r ƒ r „k˛kækyku {kxu Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMkLke r kw˜ Mkk{¯k˙e kzu˜e Au. Úu fu yn™ yu k˝ W’˜uæLkefi Au fu kr˘{Lkk Lk] t˛-Lk]ÚrÌk r ÓkLkkuLke {kVf ºkhÌkefi ´˝k˜eLkk MkkrnÌfiLkwt ëdividesí yux˜u fu ëºuÀíLkk ykƒkhu {q’fiktfLk fh yLkwr[Ìk hnu˛u. fkh˝ fu ºkhÌkefi ´˝k˜eLkk MktÀºo{kt ëºuÀíLke r ºk Lkk y˜¯k Au. ºÌk]onrhyu ºuÀ-yºuÀLke [[ko fhe Au khtÌkw Ìk kr˘{Lkk ëM í yLku ë khíLkk fiw¯{fLkk y⁄ko{kt Lkn™.

ºkhÌk{kt MktMf]rÌk-´f]rÌkLkk œfik˜ku khM kh r hkuƒkºkMke Lkn™ khtÌkw kqhf hÃkk Au. ºe˜kuLkk ftXM⁄k MkkrnÌfi{kt yk k Mk{L fifkrhÌkkLkkt yLkuf WÀknh˝ku

Mkkt kzu Au.

ºe˜e hk{f⁄kk{kt MkeÌkkLkk nh˝ ÁkkÀ ‘ﬁr⁄kÌk hk{ ˜˚{˝ MkrnÌk

MkeÌkkLke ˛kuƒ{kt Lkef§u Au Ìﬁkhu yuf ræMkfku˜e Ìku{Lku ë{k{kí fneLku MktÁkkuƒu Au.

¯kwshkÌkLkk ¯k˙k{ r MÌkkhku{kt ë{k{kí yux˜u {kLkk ºkELkku s y⁄ko y kur˚kÌk

Lk⁄ke. yksu k˝ krhr[Ìk ‘ﬁ¬ıÌkLku ë{k{kí fu ëfkfkí Ìkhefu MktÁkkuƒ k{kt yk

Au. yu ræMkfku˜e ë{k{k ºqœfik ⁄kfik n˛uí Ìku k œfik˜u {nwzkLkk ]˚k kh⁄ke Vq˜ku

ÌkkuzeLku VUfÌkkt fnu Au fu ëVqtfeLku ækÚu Lkn™Ìkh Ák§˛ku.í ræMkfku˜eLkwt yk

{kLk Mkns ˜kirff ÌkoLk ´f]rÌk yLku {kLk Â[uLkku MkuÌkw h[u Au. yk ´Mkt¯k

˛ÁkheLkk ´Mkt¯kLke ﬁkÀ yk ku Au. yn™ {nwzkLkkt ]˚kku yLku Vq˜kuLkku W’˜uæ k˝

ÊﬁkLkkfªkof Au. ykrÀ kMke ´Ú{kt ë{nwzkíLkkt ]˚kLkw yrÌk {n• nkuﬁ Au. yk

Mk{¯k˙ ´Mkt¯k f⁄kkLku Mkk osrLkfÌkk (general) {kt⁄ke r r˛¸Ìkk (particular)

ÌkhV ˜E Úﬁ Au.

ræMkfku˜eLke {kVf nLkw{kLk k˝ hk{ yLku ˜˚{˝Lku ë{k{kí yLku

MkeÌkkLku ë{k{eí fneLku MktÁkkuƒu Au. yk f⁄kk{kt nLkw{kLk r˛ yLku ytsLkeLkwt

MktÌkkLk Au. yk ·r¸yu ÌkuLkwt kLkhM Y k ´ßk⁄ko æzk fhu Au. k˝ Ìku k’{erf hk{kﬁ˝Lkk nLkw{kLkLkk kk kLke {kVf Lk kMke Au yLk yÌkw˜ Ák§ ƒhk Au.

´MÌkwÌk ykrÀ kMke f⁄kk{kt {k k nLkw{kLkLkwt kk k s yrÌk {kLk eﬁ ˛¬ıÌk ƒhk

Au. yLfi kk kku {kLk Mkns LkÁk§kE yLku Mkk{⁄fio k§k À˛ko kfikt Au. ë khÌkkí{ktLkku ˜tfkÀnLk ÁkkÀLkku ´Mkt¯k k˝ {kLk -´f]rÌk MktÁktƒkuLku WÚ¯kh fhu

Au. ˜tfkÀnLk ÁkkÀ nLkw{kLk kwÂA yku˜ k Mk{wˇ ÌkhV ´ﬁk˝ fhu Au Ìﬁkhu

Mkk¯kh kkA§Lku kkA§ nxÌkku Úﬁ Au. nLkw{kLk Ókhk fkh˝ kqAÌkkt Ìku s˝k

Au fu kwÂALke yk¯kLkk Àkn⁄ke {¯kh-{kA˜kt yLku yLﬁ S ku Ák§e s kLkk zh⁄ke Ìku æMke hÃkku nÌkku. yk k ´Mkt¯kku ´f]rÌk- kwhwªk, fwÀhÌk-MktMf]rÌkLkk ºuÀ Lkn™ k˝ Mk{L ﬁLku kwr¸ yk ku Au.

Mkth[Lkk kÀ kh⁄ke r rLkä{rÌk kÀLke yuh˝ kh ë khÌkkí [fkMkÌkkt yn™ k˝ yu æhe QÌkhu Au. r rLkä{rÌk kÀLke ƒkhk{kt MkkrnÌfif]rÌkLkk r u[LkLku zwt¯k§eLkk kz§ku Mkk⁄ku Mkhæk k{kt yk Au. zwt¯k§eLkk yuf kAe yuf MÌkhku Àqh ⁄kÌkkt ytÌku ftE s Lk Ák[u Ìku{ {Lkkfi Au fu Mkkrn¬Ìfif f]rÌkLke ytÀhLkwt s fkuE krhÁk§ ÌkuLkk Ê tMk {kxu s kÁkÀkh ÁkLku Au. flfikhu ºe˜e ˜kuf{nkfk‘fiLkku h[Lkkr LfikMk s y˜¯k Au. yn™ ´Ìfiuf ´fh˝Lku kwª kLke kktæze Mkk⁄ku

Mkhæk k{kt yk Au. su{ su{ kktæzeyku æq˜Ìke Úﬁ Ìku{ f⁄kk r fkMk kk{Ìke

Úfi yLku ytÌku f]rÌk kq˝o r frMkÌk kwª kY ku ´¯kx ⁄kkfi Au. ¯kkfif-Mkkƒw M⁄k§fk§Lke {fikoÀk{kt ë kktæzeykuíLku ƒÌkk ykuAk ˜tÁkk˝⁄ke hsq fhu Au AÌkkt f⁄kk{kt ıfiktfiu ıfikhufi hMk kwrx s˝kÌke Lk⁄ke. ë khÌkkíLkku yku¯k˝ keMk kktæzeLkku

h[Lkkr LﬁkMk ÌkuLku yLkwMkth[Lkk kÀLkk r furLˇÌk ⁄kE Ê tMk ⁄k kLkk ºﬁ Mkk{u xfk e hkæ k Mk˚k{ Au.

yk{ k˝, yk MkkrnÌfi ‘fi¬ıÌk¯kÌk Lkn™ k˝ Mk{¯k˙ ´ÚLk Mkrnfikhwt

MkkrnÌfi Au. {wœfi ¯kkfif W khktÌk Ákkr˝fik yLku nkutfkrhfik Ìkhefu yku§ækÌkk ÌkuLkk

Mkn¯kkﬁfku Ìku{s ©kuÌkkyku k˝ f⁄kkLke ºs ˝e{kt yLk yk¯k§ ƒ kk k{kt

Mknºk¯ke ÁkLku Au. f⁄kf yLku ©kuÌkkyku f⁄kkLkk f⁄kkLkf⁄ke Mkw{krnÌk¯kkh nku kLku fkh˝u f⁄kk fkuE r ˚ku k ¯kh s M{]rÌk{kt⁄ke ˛ÁÀÀunu Áknkh yk Au. Mk{¯k˙ ´ÚLke Mkk{qrnf M{]rÌk{kt Mk[ kﬁu˜wt yk MkkrnÌﬁ hku˜kt Ákk⁄koMkLkk ëMksofLkk

{]Ìﬁwí (death of the author) Lkk œﬁk˜Lku kwLk:Æ[ÌkLkLke f˚kkyu ˜E s k

Mk{⁄ko Au. Ìkku Lkkhe kÀe r u[fku {kxu ykrÀ kMke MkkrnÌﬁ ër¢rxıMk ze˜kExí kwh kh ⁄k˛u.

r˛¸ MkkrnÌﬁLkk Lkkhe kk kk˜uæLk⁄ke r hwÿ, ykrÀ kMke MkkrnÌﬁLkkt

Lkkhe kk kku YZ kk kku Lk hnuÌkkt, kkuÌkkLke y˜¯k Ak k fu yku§æ ƒhk Au. yk

MkkrnÌfi Mkk⁄ku Mkt˜¯Lk Mkk{krsf, ƒkä{f r rƒ-r ƒkLkku⁄ke k˝ Vr˜Ìk ⁄kkfi Au fu yksLkk r kÌk]Mk•kkf ykrÀ kMke Mk{ksLkkt {q§ {kÌk]Mk•kkf fwxwtÁk ‘fi M⁄kk{kt Au.6

ë khÌkkí{kt MkeÌkk yfikurLkÚ Au. kwhkf⁄kkyku{kt Ài e fu EÔhefi yt˛ku ƒhk Ìkk Lkkfif-LkkrfifkykuLkku sL{ {kÌkk-r kÌkkLkk Mk{k¯k{ ¯kh ⁄kÌkku À˛ko kfi Au. ˝e kh yk kt kk kku ´f]rÌk yLku {kLk ku Ókhk WAuh kk{Ìkkt nkufi Au. su À˛ko Au fu Ìkuyku fkuE yuf fwwxwtÁkLkkt Lkn™ khtÌkw fkuE ækMk nuÌkw rMkÿ fh k y Ìkhu˜kt Au yLku Mk{¯k˙ Mk{ks fu ´ÚLkkt MktÌkkLkku Au. su{ fu ëyur kf ykuV kkÁkwSí{kt kkÁkwSLke k ˝ Ókhk, ˛fwtÌk˜kLke f⁄kk{kt ˛fwtÌk˜kLke ˛fwtÌk k˚keyku Ókhk Mktºk§ ˜u kE nÌke. ë khÌkkí{kt MkeÌkk yLku nLkw{kLk yfikurLks Au. ffk kÀ{˝e yLku r ª˝wLkk efikO˛ Ókhk MkeÌkk yLku r˛ Lkk efikO˛ yLku ytsLke Ókhk nLkw{kLkLkku sL{ ⁄kfiku Au. yk{ MkeÌkk hk{Lke y kh{k yLku r ª˝wLkwt MktÌkkLk Au. ÌkuLkku sL{ hk ˝Lku uh yLku WAuh sLkfLku Ìfikt ⁄kkfi Au. ë khÌkkíLke MkeÌkk kht khk¯kÌk krÌk ˙Ìkk Lkkhe yLku Àw:æ kzu Ìfikhu yktMkw MkkhÌke ykÀ˛o Üe Ìkhefu

r[ k˝ Lk⁄ke kk{e. ´Mk¯k yk‘ﬁu Ìku hk{Lku Mk˜kn yLk X kfku k˝ yk ku Au. yuf

´Mkt¯ku rLk oÜ MkqÌku˜k ˜˚{˝ yLku MkeÌkk kh ˛tfk⁄ke ´uhkELku hk{ ˜˚{˝Lkku ƒ

fh k Ìkifikh ⁄kkfi Au Ìfikhu MkeÌkk ÌkuLku ëyuf nk⁄ku Ìkk˜e Lk kzu, yLku yuf ˜kfze⁄ke y¬¯Lk WÌ kLLk Lk ⁄kkfií Ìku k ·¸ktÌkku Ókhk ˛tfkrLk{qo§ fhu Au.

ë khÌkkí {ktLke MkeÌkkLku ´ÌkefkÌ{f heÌku ƒhÌke fu yLLk´ÀkLk fhÌke Àu e Ìkhefu k˝ ˜E ˛fkﬁ. sLkfhkÚLkk æuÌkh{kt fk{ fhÌkk æuzwykuLku Ìku {k k yuf kxfe [qh{wt [ku§e ºh kux s{kzu Au. yk xLkk {nkºkhÌk{ktLkk ˇki kÀeLkk

y˚kfi kk kLke fikÀ yk ku Au. hk{ Mkk⁄kuLkk r kn Mk{fi MkeÌkk fLfikÀkLk{kt VqÃkuzLkkt Ákes {kt¯ku Au yLku yk¯k§ sÌkkt LkMktMkkhfk§ Àhr{fikLk Ìku Ákes hku keLku

Lk{Êﬁu ënrhﬁku Ákk¯kí h[u Au. W khkuıÌk ÁktLku ´Mkt¯kku Áku ÁkkÁkÌkkuLkku rLkÀuo˛ fhuAu.

fLfikÀkLk Mk{fiu Ákes {kt¯k kt yLku hks kw ke nku k AÌkkt f]ªkfkuLkwt kk˜Lk fh yu f]rªk´ƒkLk MktMf]rÌk ÌkhV yt¯kw˜erLkÀuo˛ fhu Au. zwt¯khe ºe˜kuLke Ìko{kLk ykä⁄kf yLku Mkk{krsf krh¬M⁄krÌk Mkk⁄ku yk ÁkkÁkÌk Mkw{u§ MkkƒÌke Lk⁄ke. yk ºe˜ku {q§ fkuE ˚kk kƒ{eo f]ªkf ´Ú nkufi Ìku{ {kLk kLku yk⁄ke fkh˝ {§u Au. (fikrøkf : 14-19) yk {kLfiÌkkLku Áki¯kk yLku ºqr{fik ykrÀ kMkeykuLke hk{f⁄kk

Y kktÌkh˝ku kwr¸ yk ku Au. Ìku{Lke f⁄kkLkwMkkh MkeÌkkLku A yt¯kw˜eyku nÌke. Ìku{kt⁄ke yuf yt¯kw˜e fk keLku ƒhÌke{kt hku kÌkkt Ìku{kt⁄ke ktMkLkwt ]˚k Q¯ku Au. suLke ¯kktXku yLku Mkktƒkyku{kt⁄ke k]⁄ e khLke Ákƒe s LkM krÌkykuLkkt Ákes Lke ksu Au. ëhkÏ{MkeÌk{kLke khÌkkí{ktLkk $Àh, ¯kkiÌk{Yæe ¯kuhuLkku MktÁktƒ k˝ {u yLku f]rªkLkk h˚kf Àu ku Mkk⁄ku Au Ìku k˝ Mkq[f Au ( kxu˜ : k06) yu s heÌku sqE, fl ˜e, {ku¯khku, fu zku, fuÌkfe su k VqÃkuzLkkt Lkk{ f⁄kkLkf{kt M⁄kkrLkf ht¯kku W{uhu Au. ë khÌkkí Ìku{s yk ´ÚLkkt yLfi ˜kuf{nkfk‘fiku yLku ˜kufkœfikLkku kkX‚kt˛kuLkwt kkx kqÚLke r rƒ Àhr{fikLk ¯kkLk- kXLk fh k{kt yk Au. yk kkx kqÚ {nk{k¯keoykuLke ´k[eLk ´˝k˜eLkku rnMMkku Au su ÁkkÁkÌk zwt¯khe ºe˜kuLkkt fw§ yLku {q§ ÆMkƒwæe˝ Mk«fiÌkk sux˜kt ´k[eLk nku kLkwt rLkäÀ¸ fhu Au.

æhuæh Ìkku ykrÀ kMkeykuLkk Àeƒof⁄kkLkfku Áknwƒk ´krÀr˛fÌkk yLku yktÌkÀuor˛Ìkk (trans-national) yu{ ÁktLkuLkkt ˜˚k˝ku ƒhk Au. ÌkuykuLke ´kÀur˛fÌkk su Ìku r MÌkkhLkk ºki¯kkur˜f yk˜uæLkku, …Ìkwyku, LkM krÌk yLku ´k˝es¯kÌkLkkt ˝oLkku Ìku{s Mkk{wÀkrﬁf heÌk-rh kÚu, YrZyku yLku Mkk{krsf MktÁktƒku Ókhk

‘fiıÌk ⁄kkfi Au. ÌkÀTW khktÌk, ykrÀ kMke ftXM⁄k MkkrnÌfi hkuÆsÀk S LkLke x{k§ yLku xLkk¢{{kt⁄ke WÀTº Ìkwt nkufi Au yLku yk yLkwº ku ÚrÌk, r MÌkkh, ºkªkkLkk

ÌkVk Ìk⁄ke kh nkufi Au. yk⁄ke s ºki¯kkur˜f yLku ºkªkkfefi ir Êfi AÌkkt

ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt fux˜wtf MkkBfi QzeLku yktæu §¯ku Au. fu. yfi kk kLkefhLkk

{ÌkkLkwMkkh yktÌkÀuo˛eﬁÌkk fhÌkkt M⁄kkrLkf xfku yk kt f⁄kkLkfkuLku MkkitÀﬁorLkc ÁkLkk Au. fkh˝ fu yk kt M⁄kkrLkf Ìk• ku s f⁄kkLkfLku ´{k˝ºqÌkÌkk Ák˚ku Au. kLkefhLke

{kLﬁÌkk Au fu ëë[ku¨Mk Mkk{krsf krh u˛ (f⁄kkLkfLku) kMÌkr fÌkkLkku yku k yk ku Au. (ºkªkktÌkh yLku fkitMk {khk) ( kLkefh : 121) yk{ yktÌkÀuo˛eﬁ f⁄kk MÌkw M⁄kkrLkf ht¯k kqh˝eLku fkh˝u ÚrÌkr ˛uªk f Mk{qnr ˛uªk ÁkLku Au.

ykrÀ kMke MkkrnÌﬁLke yLkuf yuf ˜k˚kr˝fÌkk ëMk{ﬁí Lk §kux kLke

k˝ hne Au.

Ìku{Lkk {Ìku Ìku{Lkk kq oÚu, Àu ku yLku {]Ìkf ˛qh ehku LkÔh Àunu Ìku{Lke Â[u s hnu Au yk⁄ke yk MkkrnÌﬁ{kt ºqÌkfk§ yLku Ìko{kLk Â[uLke huækyku

yM k¸ yLku ƒqtƒ§e hnu Au; yLku fkuE [ku¨Mk yirÌknkrMkf xLkk¢{ s§ kÌkku Lk⁄ke. yk⁄ke s hk{, ˜˚{˝, kktz ku, f]ª˝, ¯kuhu kk kku Ài e Lkn™ khtÌkw {kLk efi ƒw ˜k¯ku Au. yk k {kLk efiÌkkLkk ºk ku ë khÌkkíLkk MkeÌkkÌfik¯kLkk ´Mkt¯ku ƒw M k¸ ⁄kkfi Au.

ë khÌkkí yLkwMkkh MkeÌkkLkk Ìﬁk¯kLkk {q§{kt MkkMkw- nw Â[uLkku f˜n

hnu˜ku Au. fki˛’fik MkeÌkkLkk [krh fi kh MktÀun ˜k Ìkkt Ìku ÁkkÁkÌku Ìku ÁktLku Â[u r kÀ ⁄kÌkkt, {kÌkkLkk fnu k⁄ke hk{ MkeÌkkLkku Ìfik¯k fhu Au. yk f⁄kk{kt MkeÌkkLke y¬¯Lk khe˚kk ⁄kÌke Lk⁄ke khtÌkw f⁄kk ´khtºu À˛h⁄kLku yk e fMkkuxeLkku Mkk{Lkku fh ku kzu Au. f⁄kkLkwMkkh yuf kh À˛h⁄k ÌkuLkk kh{ r{ k kkÌkk§˜kuf Lkhu˛ kMkwrfLkk¯kLku Ìfikt ÌkuLke yLkw k¬M⁄krÌk{kt Úfi Au Ìfikhu ÌkuLke kËhk˝e f¨k kÀ{˝e (fifufie)Lku Ákktrzfik Lkk¯k Mkk⁄ku ú{{¯Lk swyu Au. ºfiºeÌk fifufie M Ák[k ´fiw¬ıÌkY ku À˛h⁄k kh y˛kuºLkefi ÌkoLk ffikoLkwt yk§ {qfu Au. krh˝k{u À˛h⁄kLku kt[Lkk fnu k {wsÁk ëƒesí Ókhk (y¬¯Lk khe˚kk) kkuÌkkLke rLkÀkouªkÌkk kwh kh fh e kzu Au. W’˜uæLkefi Au fu fkuE k˝ f⁄kk{kt kwhwªkLku yk heÌku kr kÌkkLke MkkrÁkÌke Àu e kzu Ìku fl ’˜u s Úu k {§u Au. yk ku s yLfi ´Mkt¯k ¯kkutz hk{f⁄kk{kt Au. ¯kkutz f⁄kk{kt ˜˚{˝Lku yk§{wıÌk ⁄k k yLku ˛wÿ [krh fi MkkrÁkÌk fh k y¬¯Lk khe˚kk yk k e kzu Au.

ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí{kt kwLk: ´ u˛ fheyu Ìkku W khkuıÌk ´Mkt¯ku

À˛h⁄kLkku Lfikfi Ìkku§ k {kuhe, {f k˝k, zkurzfik yLku [kink˝ MkhÀkhkuLku yk{t ku

Au. yk Ákƒk Ìku ´Àu˛Lkk hne˛ku nku kLku LkkÌku ´kÀur˛fÌkkLkwt WÀknh˝ kqhwt kkzuAu.

ƒw{kt À˛h⁄k, hk{, ˜˚{˝, hk ˝, sLkf fu yLﬁ kk kku yÔkYZ fu

h⁄kkYZ ⁄kÌkkt À˛ko kﬁkt Lk⁄ke, Úu fu f⁄kk{kt Ák§À ¯kkzkLkku W’˜uæ y ~ﬁ {§u Au. k˝ Áknwƒk hkÚ yLku ´Ú k¯k kk§k s ´ kMkku æuzu Au. yn™ ºki¯kkur˜f ytÌkh

Mker{Ìk ÁkLke Úfi Au. Ìku s heÌku MkeÌkk M fit hLkk ´Mkt¯k Àhr{fikLk Lk kMk

kk{u˜k hk{-˜˚{˝ Wfhzk kh ÁkuMkeLku M fit h rLknk§Ìkk À˛ko kfik Au. flfikhu fwtf˝kf⁄kk{kt yk ´Mkt¯ku Lke[k Lk{eLku Õh˝k{kt⁄ke {wæ⁄ke kk˝e keÌke æÌku

ÌkuykuLku fkuE {kuxku ´Mkt¯k nku kLkku œfik˜ yk Au yLku Ìku rÀ˛k{kt ´fik˝ fhu Au Ìku ku W’˜uæ Au. ë khÌkkí{kt MkeÌkk M fit h ÁkkÀ MkeÌkk hk{Lku fwrxh ÁkLkk k Mk{Ú Au yLku Ìkuyku fq ku ¯kk§u Au. su xLkk Ìko{kLk{kt zwt¯khe ºe˜kuLke kk˝e {u§ kLke r fx Mk{MfikLkwt ´rÌkÆÁkÁk Au. ë khÌkkíLkk ytÌk hk{-MkeÌkkLkk kwLk:r{˜Lk⁄ke ⁄kkfi Au khtÌkw Ìkuyku hks¯kkÀeYZ ⁄kÌkk Lk⁄ke. ytrÌk{ ´fh˝{kt hk{ yLku ˜˚{˝ s¯kÌkLkk Àw:ræfikykuLke ºk§ fkZ k s¯kLke krh¢{k fh k Lkef§e kzu Au.

yk f]rÌkLkku ºkªkkLke ·r¸yu r [kh fhÌkkt knu˜kt ykrÀ kMke ºkªkkykuLke

hk{f⁄kkykuLkwt r nt¯kk ˜kufLk fh yrLk kfio Au. yk ¯koLke {kuxkºk¯kLke hk{f⁄kkyku yuf Mk§t¯k f⁄kkLkf ƒhk Ìke yuf Üe (monochrome) f⁄kk Lk⁄ke khtÌkw ´Mkt¯k ´[qh r˛r⁄k˜ ¯kqt⁄k˝e k§e, Áknwƒk ¯k„- k„Lkk fi⁄kk⁄ko MktfikusLk k§e f⁄kkyku Au yLku rLkY k˝ r økkLkLke ·r¸yu r˛¸ ´˝k˜eLke hk{f⁄kkyku fhÌkkt r r˛¸ Au. yk f⁄kkyku{kt hk{ yfikuÊfik⁄ke ˛Y fhe ºkhÌk ªkoLkk r r ƒ ºq-ºk¯kkuLkwt º˙{˝ fhÌkkt Mkqfio t˛e, h wfq§ Àe kf hks kw k Lk⁄ke. fu ykrÀ kMke f⁄kkLkfku h wfq§Lkku RrÌknkMk fu t˛k k§e yk kÌkkt fk‘fiku Lk⁄ke. yk f⁄kkyku ´kÀur˛f Aktx yLku ir Êfi ƒhk Ìke f]rÌkyku Au. su{kt ú{, uh, ¢kuƒ, Óuªk fu fw˜krº{kLkLkk ºk ku y˜tfkrhf fu [{Ìf]rÌkfiwıÌk ºkªkk{kt yk˜uækfik Lk⁄ke, khtÌkw ˜kufS LkLku M k˛oÌke, ˜kuf{kLkMkLku ¯k˙kÃk yu e Mkh§ khtÌkw Mk[kux ºkªkk ´fikuÚÌke Úu k {§u Au.

ykrÀ kMke ]•kktÌkku{kt hk{ yLku hk ˝Lkku MkeÌkk ´ÌﬁuLkku yLkwhk¯k fuLˇ Ìkeo hÃkku Au. khtÌkw hk ˝ fkuE æ˜Lkkﬁf fu Àqªk˝kuLku {qäÌk{tÌk fhÌkk kk k Ìkhefu Lkn™

k˝ ´rÌkLkkfif Ìkhefu W kMku Au. hk{ fuLˇM⁄kkLku⁄ke ÂfiwÌk ⁄kfik Au yLku ÌkuLkwt M⁄kkLk MkeÌkk, ˜˚{˝ yLku hk ˝ ƒÌkk-ykuAk ´{k˝{kt ˜u Au. ¯kkutz hk{kfi˝{kt ˜˚{˝Lkk [krh fiLkwt f⁄kkLkkfifLke {kVf Ák§ •kh yk˜uæLk ⁄kfiwt Au. Ìkku fwtf˝kf⁄kk{kt ˜˚{˝ yLku hk ˝Lku fuLˇ ykMk kkMkLkku {kuxku rnMMkku ´k Ìk ⁄kfiku Au. yk f⁄kk{kt hk{ Lkn™ khtÌkw ˜˚{˝ MkeÌkk M fit hLke ˛hÌkku kqhe fhu Au k˝ kkuÌku yLkws nku k⁄ke hk{Lku h{k§k ykhku k k MkeÌkkLku fn Au. yu s heÌku ëhkÏ{MkeÌk{kLke khÌkkí{kt hk ˝ ƒLkwt ©ufi ˜˚{˝ {u§ Au. rÁkhnkuh hk{f⁄kk{kt k˝ yk s ÁkLku Au. ºkªkkLke ·r¸yu y«fikMk fhÌkkt yk f]rÌk{kt fux˜ktf ˛i˜e¯kÌk ˜˚k˝ku Lkshu [zu Au, su {k k hk{f⁄kk{kt s Lkn™ k˝ ftXM⁄k kht khkLke Ákƒe s zwt¯kheºe˜e MkkrnÌfif]rÌkyku {kxu Mk oMkk{kLfi Au. su{fu ëy˛ktÌk {Lk nkufi Ìfikhu MkqÌkkt-Ú¯kÌkkt hk ke kMkkh fh eí su e krh¬M⁄krÌk {kxu ëysh- sh hkÌk fkZ eí, Üe kk kku Ókhk ˛˝¯kkh MksÌke æÌku ëfuz ´{k˝u [r˝fiku knuh ku, Àun ´{k˝u Mkk§w ykuZ kuí ¯kuhu ˝oLkku Mk kh kz k {kxu ëfh{kt W¯kku nkuh{kuLk kkÏ˝í su k kıfi ´fik¯kku ⁄kÌkk Úu k {§u Au. ÌkÀTW khktÌk fux˜ktf YZ ˝oLkku, su{ fu ke k§ku nt{u˛kt ë kkhMk ke k§kuí s nkufi, Ákk¯k ënrhfiku Ákk¯kí, [kuf ë{k˝uf[kufí yLku kku§ ëMkqhs kku§í s nkufi. fkuE k˝ kk k ¯kk{ AkuzeLku sÌke æÌku ëLkh h ¯kZ swykhí fnu˛u yLku Ì hk⁄ke fu ÀkuzeLku s k {kxu ëƒƒ{kxku fu ÌkÀ{kxkuí ˛ÁÀ s khk˛u. kht khk¯kÌk YZ ˝oLkku{kt ë˜ktÁke Vk§u Akuxu k¯k˜uí, ë ker§fikt khkuZí, ëÌkqÀ§e ÌkqÀ§e huÌke Wz eí ¯kuhu ´fiku¯kku Úu k {§u Au. fnu Ìkku{kt ëMk kkr¯kfikLke Õe k yLku y kkr¯kfikLkk k¯kí fu ëÁkk khk kkzu kkzk ˜hu, æk khkLkku æku Lkunhuí su e fnu Ìkku kwLkhk ä Ìk ⁄kÌke hnu Au. yu e s heÌku yk f⁄kkLkf{kt yLfi ´[r˜Ìk f⁄kkykuLkkt kwhkf’ kLkku fu f⁄kkÌk• ku ´ u˛u˜kt Úu k {§u Au. su{fu hk ˝Lkk MkirLkfku Ókhk MkeÌkkLku kkh˝k MkrnÌk LkÀe{kt ÌkhÌke {qf kLkku ´Mkt¯k f˝oLke f⁄kkLke fikÀ yk ku Au. À˛h⁄kLku ˜kuætzLkk ¯kku§k{kt ÁkuMkkze [khuÁkksw⁄ke ¯kku§ku ¯kh{ fh kLke ÁkeLkk ńT˜kÀ f⁄kkLke rLkfx Au. ˜tfk{kt hk ˝Lkk {]ÌfiwLkku ºuÀ ˜u k sÌkku ˜˚{˝ {tÀkuÀheLkkt Üku ƒkh˝ fhu Au su ˜kufMkkrnÌfiLkwt r r˛¸ ˜˚k˝ Au. sLkf hkÚ nku k AÌkkt f]rªkfkhLkkt ˜˚k˝ku ƒw ƒhk Au yLku MkeÌkkLke ÚLk{kt yk u˜k ÚLkifikykuLku ]˚k Lke[u WÌkkhku yk ke hkux˜kLkwt ºkusLk kehMku Au. su ÁkkÁkÌk ˜kufMkkrnÌfi Mkk⁄ku ƒw {u§ ækfi

Au. yk s ´{k˝u © ˝Lkk ˛k kLku r{⁄fik fh k À˛h⁄k ÌkehLku k⁄⁄kh kh Mke, ÌkuLke hs Mk{wˇ{kt nu zk Au khtÌkw yuf LkkLkku xwfzku hne Úfi Au su {ÌMfiLkk kux{kt sÌkkt, Ìku{kt⁄ke ÁkLku˜k yM kkLku fkh˝u À˛h⁄kLkwt {]Ìfiw ⁄k yu ykæe xLkk fikÀ kM⁄k§e yLku f]ª˝Lkk Àunr ˜fiLku M{]rÌk kh ˜k Au.

W k˜Áƒ f⁄kk{kt M⁄k§ Lkk{Lku ˜¯kÌkk fux˜kf nfefÌk Àkuªk Au. su{ fu yfikuÊfik, r{r⁄k˜k yLku ˜tfk k˝u M⁄k§ kkMku ¯kt¯kk LkÀe nku kLkku W’˜uæ Au k˝ yk ˚krÌk Lksh ytÀks fhe ˛fkfi Ìku e Au. khtÌkw ºkªkk ´ºk Lku ˜¯kÌkwt yLfi yuf ˜˚k˝ W’˜uæLkefi Au.

f⁄kkfkh MkkƒwLke Lk e kuZe kh Ìko{kLk Mk{ﬁ yLku ¯kwshkÌke ºkªkkLkku

´ºk M k¸ k˝u Úu k {§u Au. ·¸ktÌkY ku, kw k- kw kkrÀLkk sL{ Mk{ﬁu ækhuf, fku khkt, æktz nU[ e. yu s heÌku ¯kwshkÌke ºkªkk{k YZ ⁄kﬁu˜k fux˜kf yt¯k˙uS

˛ÁÀku ºe˜e ºkªkk{kt k˝ ´ u˛u˜k Úu k {§u Au. : ëëyk k˝t Mkhkt Mk kkfiktLk ykuzoh fhuí (111) yu s heÌku y¯kkW À˛ko‘fiwt Au Ìku{ MkeÌkk M fit h ´Mkt¯ku hk{ yLku ˜˚{˝ …rªkfw{khkuLkk u˛{kt Wfhzk kh ÁkuMkeLku Àqh-MkwÀqh⁄ke yk Ìkk yk{tr kÌkkuLku rLknk§u Au Ìku ·~fi{kt ëfkuE nk⁄ke Mk kheyu, fkuE MkkEf˜ kh, {kuxh MkkEf˜ kh, Ìkku fkuE {kuxh{kt ÁkuMkeLku yk‘fikLkwt ˝oLk Au. §e rLk:MktÌkkLk hk ˝Lku Ákk§feY ku MkeÌkk {§u Au Ìfikhu ëykuxku{urxfí MktÌkkLk ´kr Ìk ⁄kE yu ku

˛ÁÀ ´fikuÚfiku Au. yLfi yuf Qze Lku yktæu §¯ku Ìku ku ´fiku¯k ëy’˜k S ÌkkíLkku

Au. ºe˜f⁄kkLkk f⁄kLk Àhr{fikLk ëS Ìkkí ëº˜kEí su k ˛ÁÀku nkUfkrhfikyku Ókhk Ákku˜kfi Au k˝ yn™ ëy’˜kí ˛ÁÀLkwt W{uh˝ yu r MÌkkh{kt {w¬M˜{kuLke nkshe yLku Ìku{Lke Mkk⁄kuLkk Mkk{krsf ykÀkLk-´ÀkLkLkku MktfuÌk yk ku Au.

Mktr˚k Ìk{kt, ëhku{ MkeÌk{kLke khÌkkíLku r r ƒ ykfik{ku{kt {qfe y ˜kufÌkkt fne ˛fkfi fu yk hk{f⁄kkLkwt rÁkLk-ykrÀ kMke f⁄kkLkf ëMktMf]Ìkfh˝íLke ´r¢fik⁄ke fu r˛¸ ´˝k˜eyku⁄ke kh hne ykrÀ kMkefh˝ kkBfiwt Au, yLku ykrÀ kMke yLku rÁkLk-ykrÀ kMke MkkrnÌfi Â[u y«fikMkLke ·r¸yu MkuÌkw h[e yk ku Au.

kkÀxe k

1. swyku : Ákw’fu, fkr{˜, ëhk{f⁄kk : WÌ kr•k ykih r fkMk; rnLÀe krhªkÀ r Ôr „k˜ﬁ, ´ﬁk¯k, 1950

2. swyku kxu˜, º¯k kLkÀkMk (Mkt.) ëëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíí, ¯kwshkÌk

MkkrnÌﬁ yfkÀ{e, ¯kktƒeLk¯kh; 1995, k]cku 491-508

3. swyku yusLk

4. swyku fikrøkf, nMkw. ëë˜kuf MkkrnÌfi : r ºk Lkk yLku ´fkhíí, ¯kqsoh ¯k˙t⁄k hÌLk fkfiko˜fi, y{Àk kÀ : 2002. k]cku 256-257

5. swyku kxu˜, º¯k kLkÀkMk. ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí k]c 491-508

6. swyku yusLk.

MktÀºkou

Ákw’fu, fkr{˜, ëhk{f⁄kk WÌ kr•k yLku r fkMk. rnLÀe krhªkÀ r Ô r „k˜ﬁ, ´ﬁk¯k : 1950

ñ ﬁkrøkf, nMkw. ºqr{fk, ëºe˜ukLkwt ºkh⁄kí. º¯k kLkÀkMk kxu˜ (Mkt) ˛uX fu.xe.nkEMfq˜, æuzÁk˙Òk, 1997. k]. 15-17

ñ kxu˜, º¯k kLkÀkMk (Mkt.) ºe˜e ˜kufkœﬁkLk ëhku{ MkeÌk{kLke khÌkkí, ¯kwshkÌk

MkkrnÌﬁ yfkÀ{e, ¯kktƒeLk¯kh : 1995. k]c 506

kLkefh, fu. yﬁ kk.ëëR¬LzyLk Lkhuxku˜kÏSíí, $rÀhk ¯kktƒe Lku˛Lk˜ MkuLxh

Vkuh ƒ ykxTMko, rÀ’ne : 2003, k]ªX 121. ©e sMkk˝e ykxToMk yuLz fku{Mko fku˜us, hksfkux.

ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí : ˜kuf{nkfk‘ﬁ

´k. su. yuMk. hkX k

ºkhÌkefi ˜kufMkkrnÌfi yu ˜kufkuLkwt yk¯k MkkrnÌfi

Au, su{kt su Ìku ÚrÌkLkk r ˛uªk ´fkhLkk ftXM⁄k MkkrnÌfiLku ˛ÁÀÁkÿ fhe MkkrnÌfiLkwt M Y k y kkfi Au. yu e s heÌku ºe˜e ˜kufMkkrnÌfi k˝ ºe˜kuLkwt yk¯k MkkrnÌfi Au. W•kh ¯kwshkÌk yLku hksM⁄kkLkLkku Mke{k Ìkeo ´Àu˛ yux˜u f ÀktÌkk (rs. ÁkLkkMkfktXk), æuzÁk˙Òk, r sfiLk¯kh (rs. MkkÁkhfktXk) Ìkk˜wfk{kt MkÌke zwt¯khe ºe˜ ÚrÌkLkk ˜kufku{kt yk e s yuf ftXM⁄k MkwÀeƒo ˜ktÁke kht khk ªkkou⁄ke [k˜e yk e Au suLkwt Mkt kkÀLk zkÏ.º¯k kLkÀkMk kxu˜ fux˜kfiu ªkoLkk frXLk krh©{ ⁄kfe ffiwO. suLkwt ´{k˝ yk k˝Lku ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí, ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí, ëhkXkuh khÌkkí, ë¯kwshktLkku yhu˜kuí, ë¯kku ke[tÀ ºh⁄kheLke khÌkkí, ëÌkku§ehkÏ˝eLke khÌkkí, ëY kkthkÏ˝eLke khÌkkí su kt ˜kuf{nkfk‘fiku M Y ku Ú k {§u Au. yk ˜kuf{nkfk‘fiku{kt ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkw ºe˜e ˜kufS Lk{kt yÌfitÌk {n• Au. ëhk{f⁄kk yuf Ákes yLkufí M Y ku r ÔLkk yLkuf Àu˛ku{kt hk{f⁄kkLkku ´[kh ⁄kE hÃkku Au, Ìfikhu Áknkh⁄ke Mkeƒe-MkkÀe, yº˝, ë¯kP khí ÀuækÌke yk

´Ú kkMku k˝ yuf ftXM⁄k hk{f⁄kk Au. zwt¯khe ºe˜ku{kt ftXM⁄k hk{f⁄kk …Ìkw[¢

´{k˝u Qs kÌkk ƒkä{f Áku ´Mkt¯kkuyu s ¯k kﬁ Au yLku fnu kﬁ Au. ªkoLkk yk

Áku {kuxk ƒkä{f ´Mkt¯kku{kt ëƒq§kLkku kkxí yLku ëfkÏÁkrhﬁk XkfkuhLke fku§eíLkku

Mk{k u˛ ⁄kkﬁ Au. ºkÀh k {rnLkk{kt Qs kÌkku ëƒq§kLkk kkxí kr k nkuE, yk

Mk{ﬁu hk{f⁄kk{kt⁄ke º¬ıÌk kq˝o kktæzeyku s ¯kk k{k yk Au Ìk⁄kk {nk {rnLkk{kt

Qs kÌkk ëfkuÁkrhfik XkfkuhLke fku§eí y kr k nkuE, yk ´Mkt¯ku k˛w-Ákr˜ su k ´Mkt¯ku ˛qhkÌkLk ÁkÌkk k {kxu ehhMk kq˝o ykus{fie ´Mkt¯k, su kt fu MkeÌkknh˝ hk ˝ ƒ, y{hflfikuÌk ¯kuhu ¯k kfi Au. yk ÁktLku ƒkä{f ´Mkt¯kku ºe˜kuLkk S Lk{kt ƒkä{f ©ÿkºk Lkk ´Mkt¯kku Au. ykrÀ kMke Mk{ks{kt ƒkä{f kÿrÌkyku⁄ke Úuzkfiu˜ ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkku f⁄kkMkkh r ˛k§ kx{kt r æhkfiu˜ zwt¯khe ºe˜ku{kt yÀTºwÌk f’ kLkkyku, hku{kt[f {kir˜f Æ[ÌkLk ˛¬ıÌkyku Ìk⁄kk {kLfiÌkkykuLkk fkh˝u hku[fÌkk WÌ kLLk fhu

Au. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ ˜w Ìk ⁄kÌke yk Mk{]ÿ kh khkLku ˛ÁÀÁkÿ fhe yuf {nkLk fkfio ffiwO Au. yk ˜kuf{nkfk‘fiLkk ykhtº{kt RLˇ-¯kkiÌk{ ´Mkt¯k, º¯k kLk r˛ khe˚kk - ´Mkt¯k, MkeÌkk-nLkw{kLk WÌ kr•k-´Mkt¯k ¯kuhu ´Mkt¯kku hku[f Au. yk f⁄kk{kt hk{ yuf Mkk{kLfi {kLk Lkk Y k{kt s r[r kÌk Au. hk{ r ª˝wLkku y Ìkkh nku k AÌkkt sLkS Lk Mkk⁄ku yk[h˝⁄ke Úuzkfiu˜ Au. hk{ Mkk{kLfi {kLk eLke su{ Lkhk¯k{Lk Mk{fiu knu˜e hk keyu ëzkf˝-Mkkf˝Lke u§k ⁄kE Auí fne ˜˚{˝Lke Mkk⁄ku zhÌkk Úu k {§u Au. yux˜wt s Lkn™, Lk kMk Mk{fiu MkeÌkk-M fit h{kt ºk¯k ˜uÌke æÌku Àqh Wfhzk W kh ÁkuMk hk{Lke Mkk{kLfiÌkk Mkq[ Au. MkeÌkkLku ´k Ìk ffiko kAe fq ku ækuÀ ku Ìk⁄kk Ák¯ke[ku ÁkLkk ku yu ¯k˙k{e˝ MktMf]rÌkLkwt WÀknh˝ Au. W kfiwoıÌk ´Mkt¯kku ºe˜kuLke S Lk˛i˜eLkwt ´{k˝ Au.

MkeÌkkLkk [rh k{kt ºe˜e ´ÚrÌk ˛¬ıÌk M Y kLkkt À˛oLk fhu Au, suLkwt

´{k˝ ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí {kt ÚuE ˛fkfi Au. ëhkÏ{ ˜Mk{˝í ætz{kt 12 Úuze Ák§À yLku 12 æuzqÌkkuLkk yLkuf ´fiÌLkku fh k AÌkkt k˝ Lk n˜e ˛fLkkh ƒLkwªfi MkeÌkkLke MkkzeLkk Auzu ºhkE {k˝uf[kuf Mkwƒe yk Au. MkeÌkk ÌkuLku {k˝uf[kuf{kt {qfu Au. ˜tfk{kt MkeÌkk kkuÌkkLkk [krh fiLke h˚kk f{h MkwƒeLkk ˛hehLku k⁄⁄khku{kt Aw kk eLku fhu Au. hk ˝r sfi kAe MkeÌkk knu˜e kh flfikhu yfikuÊfik{kt yk Au Ìfikhu fki˛’fik Mkk⁄ku Mkt ªko ⁄kkfi Au. yn™ MkeÌkkLkk [rh k{kt {kLk efi

ºk LkkLkwt À˛oLk ⁄kkﬁ Au. yk Mkt ªko ¯k˙k{e˝ MktMf]rÌkLkwt S Ìkwt WÀknh˝ fne

˛fkfi. MkeÌkkLkwt ºkÌk ˜ELku æuÌkh s Mkk{kLfiÌk: ¯k˙k{e˝ LkkheLkwt WÀknh˝ Au. fki˛’fikLkk fnu k⁄ke hk{ MkeÌkkLkku Ìfik¯k fhu Au yLk Vhe ˜ -fw˛ {kuxk ⁄kÌkkt MkeÌkk yfikuÊfik{kt k˝ yk Au. ytÌk{kt s¯kÌkLkk f’fik˝k⁄kuo hk{ ˜˚{˝ Mkk⁄ku

MktMkkh Akuze Lkef§e k˝ kzu Au.

À˛h⁄k- kMkwrf ´Mkt¯k, ºtsLke, {fhÊ s Ókhk MkuÌkw ÁkLkk ku, nLkw{kLk Ókhk ˜tfk Akuze kh˜tfk{kt s wt, yk §, ækxe LkUÁkku yLku ræMkfku˜e, ÀMk{ku ¯k˙n, nÚ{ yLku À˛h⁄k hkÚ, À˛h⁄k hkÚLkwt {]ÌfiwLkwt fkh˝ su k ´Mkt¯kku r˛¸ hk{f⁄kk MkkrnÌfi⁄ke rÁk˜fw˜ rºLLk kzu Au. hk ˝Lke nÌfik hk{ Ókhk ⁄kÌke Lk⁄ke, khtÌkw ˜˚{˝ Ókhk ⁄kkfi Au. ˜˚{˝Lkwt ƒkuÁke kkMku s wt, {tÀkuÀheLkkt Üku ´k Ìk fh kt, {tÀkuÀheLkk u˛{kt hk ˝Lkk {]ÌfiwLkwt fkh˝ Ú˝ yLku ytÌk{kt MkqfioLkk h⁄k{kt Aw kkfiu˜ º{hkLku ™ƒe hk ˝Lkk {]ÌfiwLkwt fkh˝ ÁkLk ¯kuhu ˜kuf{kLfiÌkk s fne ˛fkfi. kÌLkeLkk r fiku¯k{kt nLkw{kLkLkwt Àw:æe ⁄k k˝ ˜kuf{kLfiÌkk s fne ˛fkfi. fiurhfik kLkh Ókhk nLkw{kLkLke kÌLkeLkwt y knh˝ fh wt, hk ˝ Ókhk

MkeÌkkLkwt y knh˝ fh wt, nLkw{kLk yLku hk{ (yLkw¢{u-ºk˝us yLku {k{k)Lkwt

fiku¯k Mk{fiu {§ wt, yufÁkeÚLku Mkk⁄k Mknfkh yk k kLkwt [Lk yk k ¯kuhu xLkkyku{kt M k¸ krh ÌkoLk ÚuE ˛fkfi Au. Mkw¯k˙e , k˜e, ˛q ko˝æk su kt [rh kkuLkku yºk Úu k {§u Au.

ëfki˛’fikí ætz{kt MkeÌkk yLku fki˛’fikLkkt [rh k Mkk{krsf ÁktƒLk Mkk⁄ku ÚuzkELku ë{I-{I, Ìkq-Ìkqí fhÌke Úu k {§u Au. yk xLkkLkwt ˝oLk rÁk˜fw˜ y˜¯kÌkk Mkq[ Au.yk ´Mkt¯k{kt nkMfihMkLkwt ´{k˝ Úu k {§u Au. yk ´Mkt¯k{kt s Lkkhe ¯kw˝ku r ˛u k˝ ÁktLku [rh kku Â[u MkwtÀh [[ko ⁄kE Au. yk §, ækxe LkUÁkkuLku hk{ Ókhk ˛k k yk k ku, ræMkfku˜eLku yk˛e koÀ yk ke hk{ Ókhk ÌkuLkk ˛heh W kh nk⁄k Vuh ku, suLkk⁄ke ˛heh W kh MkkuLkkLkwt f [ ÁkLk yLku ræMkfku˜eLke r LktÌke⁄ke MkkuLkwt kkAwt ˜E ˜u ¯kuhu xLkk ˝oLk{kt ˜kuf{kLfiÌkkLkkt À˛oLk ⁄kkfi Au. yk ˜kuf{kLfiÌkk ºe˜e ˜kufS LkLku ƒkä{f yLku Mkk{krsf k kouyu LkSf ˜k Au. yk yÀTºwÌk f’ kLkkyku, {kir˜f Æ[ÌkLk ºe˜e S Lk kÿrÌkLku Lk Y k yk ku Au.

r˛¸ MkkrnÌfi{kt yk Lkkhkt Ákƒkt s [rh kku r˛¸ Mk{ksLku yLkwY k {fikoÀk kq˝o Au, flfikhu ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkkt Ákƒkt s kk kku WÂ[ fkurxLkkt nku k AÌkkt k˝ ÚÌkefi kht khk yLkwMkkh Mkk{kLfi Au. yk h[Lkk ºe˜e MktMf]rÌkLkwt

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

S Ìkwt WÀknh˝ kqhwt kkzu Au.

˜kufMkkrnÌﬁ{kt yk Lkkhe Ákƒe s xLkkykuLkku MktÁktƒ su Ìku MkkrnÌﬁ{kt

˝o kﬁu˜ su Ìku ÚrÌkLkk ˜kufku kqhÌkwt s MktÁktƒ ƒhk Au. ëhkÏ{ MkeÌk{kLke

khÌkkí{kt W’˜uræÌk Ákƒe s xLkkykuLkku MktÁktƒ yn™ MkÌke zwt¯khe ºe˜ ÚrÌkLkk

˜kufku Mkk⁄ku ¯k˝k e ˛fkﬁ. fkh˝ fu hk{ Mkk{krsf ·r¸y ºe˜e Mkk{krsf S Lk kÿrÌk Mkk⁄ku Úuzkﬁu˜ [rh k Au. MkeÌkk-˜˚{˝ ¯kuhu [rh kku k˝ yk

ÚrÌkLkk MktMfkhku, herÌk-LkerÌkﬁkuLku yLkwMkheLku s fk{ fhu Au. ykxToMk-fku{Mko fkÏ˜us, æuzÁk˙Òk-383255 rs. MkkÁkhfktXk

ëºe˜e ºkh⁄kíLkku

ƒkä{f yLku Mkk{krsf MktÀºo zkÏ. nMkw ﬁkrøkf

{wœﬁ W k¢{ yn™ ºe˜e {nkºkhÌkLkku ƒkä{f yLku

Mkk{krsf MktÀºo Ìk kkMk kLkku, [[o kLkku Au. ºe˜e {nkºkhÌk r˜ræÌk Y k{kt zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Ókhk Mkt kkrÀÌk ⁄kfiwt Au, Ìku⁄ke ÌkuLkk kkXLku ykƒkhu s yk Áku MktÀºkou Ìk kkMk kLkk hnu Au. yk⁄ke, yu{ fne ˛fkfi fu su f]rÌkLkku r˜ræÌk Y k{kt kkX rLkr˘Ìk ⁄kfiu˜ku Au, Ìku MktÀºuo s ÌkuLkk ƒkä{f yLku Mkk{krsf ÁktLku yt¯kku Ìk kkMk kLkku, yLku yu heÌku f]rÌkrLkc r r˛¸ ·r¸yu fh kLkk y«fikMkLkku yn™ nuÌkw Au. Úu fu zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yuf MkrLLkc y«fikMke Ìkhefu, yk f]rÌkLkk Mkt kkÀLkLke ºqr{fk{kt Ìk⁄kk yLfi k Ìku{Lkkt ëºe˜ Mk{ks yLku MkkrnÌfií Ìk⁄kk ëëëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkíLkku Mkk{krsf, ƒkä{f, yirÌknkrMkf MktÀºoíí su k fux˜kf ˜uæku{kt yLku ºe˜e MkkrnÌfiLkkt Lkkhe kk kku r ˛uLkk Ìku{Lkk y«fikMk kq˝o ¯k˙t⁄k{kt, {nkºkhÌkLkk MktÀºuo yk ÁktLku yt¯kkuLke [[ko fhu˜e s Au. Ìku{kt Mkk{kLfi ¯kwshkÌke MkktMf]rÌkf ƒkhk⁄ke ºe˜e ykrÀ kMke ƒkhkLkk ƒ{o yLku Mk{ks r ˛uLkk yrº¯k{ku, œfik˜ku ıfikt Mk{kLk Lku

ıfikt ‘fik Ìkof Au, ÌkuLke [[ko fhu˜e Au. yk W khktÌk k˝ zkÏ. Lkk⁄kk˜k˜ ¯kkurn˜ r˜ræÌk ëºe˜kuLkwt ºkh⁄k{kt º¬ıÌk yLku kt⁄k kht khkí {kt, zkÏ. rLkhtsLk hkflfi¯kwhw r˜ræÌk ëº¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ykrÀ kMke MkkrnÌfiLku ykƒkhu zwt¯khe ºe˜e º¬ıÌk MkkrnÌfi{kt Ìk⁄kk zkÏ. Qs{ºkE kxu˜ r˜ræÌk ë{nkºkhÌkLke r ˜˚k˝

ykrÀ kMke ˜kufkœfikLk kht khkí su k r r ƒ y«fikMkeykuLkk ıÌk‘fiY k ˜uæku{kt k˝ ykrÀ kMkeykuLke ƒ{o kht khk r ˛u r r ƒ ·r¸yu [[ko ⁄kE Au. yk Ákku˜Lkkh˜æLkkh Ókhk k˝ zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ºe˜e ºkh⁄kLke y«fikMk

ºqr{fk{kt ´r˛¸ r˜ræÌk MktMf]Ìk {nkºkhÌkLke f⁄kk⁄ke, ykrÀ kMkeykuLke yk f⁄kk ıfikt, fux˜e swÀe kzu Au ÌkuLke MkwÀeƒo [[ko ⁄kE Au. yk{ su Mkt kkrÀÌkf]rÌk yLku yuLkku rLkr˘Ìk ˛kÁÀe su r˜ræÌk kkX yk k˝Lku {§u Au yLku yuLkkt ƒ{o yLku Mk{ksLkkt {wœfi Áku yt¯kku r ˛u su ftE fnu kfiwt-˜ækfi Au, yux˜e W k˜Áƒ Mkk{¯k˙e yLku yk r ªkfiLku ˜¯kÌke {khe kkuÌkkLke fux˜ef Ú˝fkhe yLku {kLfiÌkkyku fu ƒkh˝kykuLku ykƒkhu {khu yn™ ºe˜e ºkh⁄kLkk Áku yt¯kkuLke [[kor [kh˝k fh kLkeAu.

ykx˜e ºqr{fk kAe k˝ {khu {khk yk y«fikMkLke kÌk {ktzÌkkt knu˜kt ƒkä{f MktÀºo yLku Mkk{krsf MktÀºo⁄ke {Lku yrºúÌk ˛wt Au, ÌkuLke M k¸Ìkk k˝ fh e ÚuEyu. ƒkä{f MktÀºo{kt {khe ·r¸yu Áku ÁkkÁkÌkkuLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi

Au : yuf Ìkku ykrÀ kMkeykuLke kkuÌkefe su ƒ{o·r¸ Au, kht khk Au, yu {kxuLkkt r rƒ-r ƒkLkku fu r¢fikfktz Au Ìku{kt yk f]rÌkLkwt M⁄kkLk ıfikt Au, fu Au, Ìku [[o yLku Ákeswt, yk ˜kufkœfikLkLke f⁄kk{kt s ykrÀ kMkeykuLke kkuÌkefe ƒ{o©ÿkyku, {kLfiÌkkyku ıfikt Au, fu e Au ? y⁄kkoÌkT ykrÀ kMke ƒ{ kht khkLku, yuLke {kLfiÌkk yLku ©ÿkLku, {nkºkhÌkLke yk {nkf⁄kk ıfikt, fu e heÌk Ákktƒu Au ? Lku yu fkh˝u ykrÀ kMke {nkºkh⁄kLke kht khk Mkk{kLfi ƒkhkLkk {nkºkhÌkLke kht khk⁄ke ıfikt swÀe kzu Au. yk heÌku s, ƒkä{fLke su{ s, Mkk{krsf MktÀºo k˝ Áku yt¯kku{kt nU[kfi Au. yu{kt knu˜kt Ìkku yu Úu kLkwt Au fu ykrÀ kMkeykuLke kkuÌkkLke s su Mkk{krsfÌkk Au ñ su{kt yu{Lkk Mk{ksLke h[LkkLkk ykƒkhku, ƒkh˝kyku, ¯k]neÌkku {kLfiÌkkyku yLku Mkk{krsf LkerÌkrLkfi{ku yLku ÌkuLkw Áktƒkh˝ fu {wœfi {k§æwt Au Ìku ÁkƒkLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au ñ yu {nkºkhÌkLke f⁄kkLku fu e heÌku Ákktƒu Au yLku kkuÌkefwt Y k yk ku Au ? yu e s Mkk{krsf r r˛¸Ìkk yLku Mkk{kLfi ƒkhk⁄ke yuLke

‘fik ÌkofÌkk ºe˜e ºkh⁄kLku Mkk{kLfi ƒkhkLkk {nkºkhÌk⁄ke ıfikt, fux˜wt swÀwt Lku

‘ﬁk Ìkof Y k yk ku Au ? Ákeswt, ykrÀ kMkeykuLkk kkuÌkkLkk Mk{ksLkwt kkuÌkefwt su {k§æwt Au, yuLku Ákktƒe hkæ k{kt, yu{kt R¸ Au ÌkuLk xfk k{kt yLku yrLk¸ Au, ÌkuLku nxk k{kt yk {nkf⁄kk fu wt, fux˜wt ﬁku¯kÀkLk yk ku Au ? Ákeswt Mkh§ ˛ÁÀku{kt

fneyu Ìkku ºe˜e ºkh⁄kLku yuLkkt rLkS r r˛¸ Y k{kt z k{kt ykrÀ kMke Mk{ksLkwt fu wt-fux˜wt, fiku¯kÀkLk Au Lku Mkk{u k˚ku ykrÀ kMkeykuLkku su Mk{ks Au ÌkuLkk kkfikLkk ykƒkhkuLku Ákktƒ k{kt {nkºkhÌkLkwt fux˜wt-fu fiku¯kÀkLk Au, yk ÁktLku kkMkktykuLke [[koLkku Mkk{krsf MktÀºo{kt Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. yk ÁktLku {nk{k¯kuo-ƒ{oLkk yLku Mk{ksLkk-Úu ºe˜e ºkh⁄kLke f⁄kkLku yk k˝u Ìk kkMkeyu Ìkku yu⁄ke yuf f]rÌk Ìkhefu ºe˜e ºkh⁄kLku yLku ÚrÌk Ìkhefu ºe˜e ykrÀ kMkeykuLkkt ƒ{o, MktMf]rÌk, Mk{ksLku Wr[Ìk Lku fi⁄kk⁄ko Y k{kt kk{ kLkwt rÀ˛kMkq[Lk {u§ e Ìku Mkk⁄ku s ´r˛¸ Lku Mk oM ef]Ìk yu e r˜ræÌk MktMf]Ìk ƒkhkLkk {nkºkhÌkLke f⁄kkLku k˝ r ˛uªk Y k{kt Ú˝e ˛fe˛wt. MkktMf]rÌkf RrÌknkMk yLku ƒ{o Ìk⁄kk ykfioÚrÌkLkk ºkhÌkefifh˝Lke ·r¸yu r [kheyu Ìkku hk{kfi˝ yLku f]ª˝[rh kLkk {wfkÁk˜u {nkºkhÌk yÌfitÌk Mktfw˜ Au. yu{kt f⁄kkLkk ykƒkhu ƒ{o, MktMf]rÌk, Mkk{krsf ‘fi M⁄kk yLku LkerÌkLke ·r¸yu, nsw k˝ Wfu˜ kLkk Ákkfe Au yu k ˝k Mktfw˜ Lku fqx ´ßku Au. yu{kt yuf ÌkhV uÀku•kh ykfioS LkLkku yk˜uæ

Au, ykﬁo t˛Lkk s hks eyku yLku Ìku{Lke kkt[-MkkÌk kuZeykuLkku kkihkr˝f RrÌknkMk

Au Ìkku ÁkeS Ákksw su Mktº Ìk: ykfioƒkhkLkwt Lk⁄ke khtÌkw yLfi ƒkhk{kt⁄ke yk‘fiwt Au, yu k˝ s˝kfi Au. fifikrÌk⁄ke {ktzeLku fiwrƒrch MkwƒeLke su f⁄kk Au Ìk⁄kk f]ª˝Ói kkfiLk, fwtÌkk yLku ÌkuLkk kkt[ kw kkuLke f⁄kk Au, ytrÁkfk-ytÁkkr˜fk Mkt˜¯Lk r[ k efio-r r[ k efioLke su f⁄kk Au, ˇki kÀeLkk kkt[ ºkEyku Mkk⁄kuLkk ˜¯LkMktÁktƒ fu ˛hehMktÁktƒLke su kÌk Au, yu{kt ykfioM ef]Ìk ƒ{o yLku Mkk{krsf LkerÌkrLkfi{kuLke ·r¸yu ˝wt yMkkƒkh˝ ¯k˝e ˛fkfi yu Au. kwhk˝ fu RrÌknkMk W khktÌk, ykfioƒ{o yLku ykfioMktMf]rÌkLkwt su ºkhÌkefifh˝ ⁄kfiwt yuLke MkktMf]rÌkf {Lkku{t⁄kLkºhe W⁄k˜ kk⁄k˜ ⁄kE ÌkuLke s MkktMf]rÌkf Mkt¢{˝˛e˜Ìkk yLku krh ÌkoLkLke ´r¢fik Au. ykfikou ºkhÌk{kt yk‘fik yLku Mk ÌkÆMkƒwLkk ´Àu˛{kt Mfik yLku yk¯k§ Êfik ÌfikhLkwt ºkhÌk yux˜u kwhk˝Lkku stÁkwÓe k. yu{kt kkÔo yux˜u fu kä˛fik⁄ke {ktzeLku EhkLk-yV krLkMÌkkLk-f~{eh W khktÌk W•khu [eLk-Ú kkLkLku M k˛oÌkk ´Àu˛kuLkku Lku kq kou•kh ÁkeÚ ´Àu˛ku Mkk⁄ku Ák˙ÒÀu˛Lkku Ìkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Ìku W khktÌk Àr˚k˝ AuzkLkk ©e˜tfkLkku Ìk⁄kk Àr˚k˝ kq yur˛fikLkk {˜ur˛fik, ⁄kkE˜Uz, Ú k, Mkw{k kk

¯kuhuLkku k˝ Mk{k u˛ ⁄kkfi ! yksu Ìfikt Ákƒu s r˛’ k, Lk]Ìfi yLku ˜kufLkkx‚Lkk r r ƒ ´fkhku{kt, f⁄kkyku yLku ¯keÌkku{kt, hk{kfi˝-{nkºkhÌkLke kht khk Au. yk Ákƒwt {k k ´ kMk⁄ke s knkutÂfiwt Au yu Lk⁄ke, khtÌkw Ìku Ìku ´Àu˛Mkt˜¯Lk {q§ºqÌk MkktMf]rÌkf yt¯kku Y ku Mkt˜¯Lk Au. Ú kLkku hks t˛ kkuÌkkLku kktz t˛e {kLku Au ! yk Ákƒk s ºkhÌkuÌkh yur˛fiLk hkªxŸku{kt hk{kfi˝ su e s {nkºkhÌkLke f⁄kkLkk r r ƒ Y kkLÌkhku Au.

{nkºkhÌkLke fuLˇY k xLkk fkuE ÁkLku˜e s ÁkesY ku yirÌknkrMkf xLkk Au. yuLku MkqÌk kht khkyu yuf ÀtÌkf⁄kkLkwt Y k yk fiwt. yuLkku s ´Mkkh-´[kh stÁkw˚ku kefi yur˛fiLk r MÌkkhku{kt ⁄kfiku Lku M⁄k§u M⁄k§u yu{kt M⁄kkLkefi ht¯kku W{uhkÌkk ¯kfik. ÁkeS Ákksw ºkhÌk{kt ´⁄k{ yk u˜k yk⁄k o˝ ykfikou yLku RhkLk ⁄kELku Ákesu ÌkÁkü Mk ÌkÆMkƒwLkk ´Àu˛ku{kt Mku˜k yLku kq kou•kh yLku Àr˚k˝ rÀ˛k{kt yk¯k§

ƒu˜k ykfikuoLku r r ƒ ÚrÌkyku Mkk⁄ku Mkt ªko ⁄kfik yLku ytÌku ÚrÌkÚrÌkLkku Mk{L fi ⁄kfiku, su fk§¢{u Mk{ks, MktMf]rÌk yLku ƒ{o{kt krh˝Bfiku. yk⁄ke {q§ fu ˛wÿ ykfio

MktMf]rÌk yLku ƒ{o{kt yLkuf Lk k ´ knku ºÈﬁk yLku Mk{ks, ƒ{o yLku ‘ﬁk kf

Y k{kt fneyu Ìkku MktMf]rÌkLkwt yuf Lk wt, Mktr{r©Ìk khtÌkw Mktfw˜ yu Y k Áktƒkfiwt. yk{kt {q§ ykfikouLku Lku yu{Lke MktMf]rÌkLku, Mkk{krsf-ƒkä{f LkerÌk-rLkfi{Lku {kLfi

Lk nÌkwt Ìku k˝ nÌkwt khtÌkw yuLkku ´Ú¯kÌk M efkh ⁄kE [qıfiku nÌkku. yk⁄ke s Ìkku su fE Lk fu adopted - M ef]Ìk nÌkwt ÌkuLku k˝ ƒ{oLkerÌk{kLfi ¯k˝ kLke krh¬M⁄krÌkLkwt rLk{ko˝ ⁄kfiwt yLku yuLke ´r¢fik Y ku s hk{kfi˝, f]ª˝[rh k, kktz f⁄kk ¯kuhuLkkt kwhkf⁄kkfefi Y kku Áktƒkfikt Lku su su ºkhÌkefi ´Àu˛ fu yLfi yur˛fikE hkªxŸku{kt nuÌke f⁄kkLkwt su Áknw krh{k˝e Ák]nÌkT Y k nÌkwt yuLku ykƒkhu s Mk oM ef]Ìk yu e ºkhÌkefi ykfioLkk ƒ{o yLku MktMf]rÌk{kt hk{f⁄kk, f]ª˝f⁄kk yLku kktz f⁄kkLkk yksu MktMf]Ìk{kt {§u Au Ìku Y k rMkÿ ⁄kfikt Au. yk k˝wt Mkk{kLfi ˜˝ MktMf]Ìk{kt {§Ìke f⁄kkLku {q§ Mk˙kuÌkLke {kLk kLkwt Au yLku yu f⁄kkLkkt su ÁkeÚt yLfi ´kÀur˛f yLku ÚrÌk¯kÌk Y kkLÌkhku Au ÌkuLku khku kS e yLku yLkw¯kk{e {kLk kLkwt Au. yk ƒkh ıfiktf {kuxe [qf k˝ nkuE ˛fu Au, yu ˜˚k{kt hkæ k su Au. {wœfi ƒkhkLke {nkºkhÌkLke f]rÌkLkk fuLˇ{kt {q§ºqÌk {wœfi ºkhÌkLke f⁄kk Au Lku yk f⁄kkLkk r r ƒ ´Àu˛ku yLku ÚrÌkyku{kt su Y kkLÌkhku ⁄kfikt yu {ktnuLkk fux˜kf {n• Lkk yt˛kuLku yk{us fheLku sfi MktrnÌkk{kt⁄ke {nkºkhÌkLkwt Y k Áktƒkfiwt Au. yk{, {wœfi ƒkhkLkwt su {nkºkhÌk Au

Ìku k˝ fux˜wtf {q§ Ìkku fux˜wtf M ef]Ìk original + adopted Au. ˇki kÀeLkk kkt[

Mkk⁄kuLkk MktÁktƒLke su kÌk Au yuLkku M k¸ Lku yuf{k k MktÁktƒ rÌkÁkuxLke ykrÀ kMke kht khk Mkk⁄ku s Au. yksu k˝, yuf fLfikLkkt ˜¯Lk, yuf ˜kuneMktÁktƒ ƒhk Ìkk yuf⁄ke r ˛uªk ºkEyku Mkk⁄ku ⁄kkfi Au.í ërzMf heí yu ykLkk kh Mkt kq˝o ÀMÌkk uS rV’{ Documentary ÁkLkk e Au yLku yu{kt yuf ÜeLkk kkt[ufi krÌkykuLkkt krh[fi rLk uÀLk Au.ësu ˜k‘fik nku yu kkt[u nU[e ˜kuí fwtÌkkLkku ykÀu˛ Ìkku yuf

f⁄kkÌ{f æw˜kMkku Au, fkﬁofkh˝ Au. yu ftE ykﬁoS Lk yLku ƒ{o-MktMf]rÌkLkwt fkuE

´[r˜Ìk Lku M ef]Ìk yt¯k Lk⁄ke. yuf yMkkƒkh˝ krh¬M⁄krÌk yLku xLkk Au. yu Úu ykﬁo{kt ´ ÌkoÌkwt Mkk{krsf Lku LkirÌkf yu ˜˝ nkuÌk, Ìkku yu Ákesu ıﬁktf k˝

ÁkeÚ Y ku-M Y ku Úu k {§Ìkwt nkuÌk. yu{ ⁄kÌkwt Lk⁄ke. yuLkku y⁄ko yu Adopted from other source Au. fi{-fi{e-Mkt kÀ yu su{ yuf {kLk Mk{ksLkwt yLku ˜¯LkMktM⁄kkLke M⁄kk kLkkLkwt ykhtºLkwt Y k Au, khkuZ Au, Ìku{ yk yuf su Mkeƒwt yk ÚrÌk yLku yuLke kht khk Mkk⁄ku Úuzkfiwt Lk⁄ke, khtÌkw yLfi Mknkfif Mk˙kuÌk{kt⁄ke ykfikÌk ⁄kfiu˜wt yLku M ef]Ìk Au. yk{, {nkºkhÌkLke f⁄kk kkuÌku s Mk{ks yLku MktMf]rÌkLkk ´rÌkÆÁkÁk ˜uæu yuf Mktfw˜ yLku Mktr{© Y k ƒhk Au. yk⁄ke s, ¯kwshkÌkLke ºkhÌkLke fu yur˛fikLkk yLfi hkªxŸkuLke su {nkºkhÌkLke f⁄kkyku Au Ìku Ákƒe s {nkºkhÌkLke {q§ original ¯k˝kÌke f]rÌkLkk y«fikMkLke ·r¸yu yÌfitÌk {n• Lke Au. yk⁄ke, ºe˜e ºkh⁄kLku k˝ Úu yk k˝u MktMf]rÌkLkk yuf [k˜f yLku ‘fik kf Y k{kt Ìk kkMkeyu Ìkku yu y«fikMk k˝ ytÌku {q§ {nkºkhÌkLkk yk k˝k y«fikMkLku r ˛À ÁkLkk e ˛fu. ykx˜e yk ÁkeS ºqr{fk kAe n ºe˜e ºkh⁄kLkku ƒkä{f MktÀºo Ìk kkMkeyu. Mkk{kLfi ´ kn{kt ë{nkºkhÌkíLkwt M⁄kkLk r r˛¸ Au. r r˛¸ yu heÌku fu yk {nkf⁄kk ºkhÌkefi ykfioƒ{oLkwt {n• Lkwt yt¯k Au, khtÌkw yuf f]rÌk Ìkhefu ë{nkºkhÌkí Lku ëhk{kfi˝í fu ëhk{[rhÌk {kLkMkí yLku ë©e{ÀT ºk¯k Ìkí su Lku sux˜wt ƒkä{fr rƒ{kt fkuE ´Ìfi˚k Y k{kt M⁄kkLk Lk⁄ke. hk{f⁄kk yLku f]ª˝f⁄kkLkkt kr k {LkkÌkkt f]rÌkY kkuLkkt ƒkä{f r rƒr ƒkLk Mkt˜¯Lk kkX kkhkfi˝ ⁄kkfi Au, yk {nkºkhÌkLkwt ƒkä{f M⁄kkLk, fkfio fu kAe {n• Lk⁄ke. yu ƒ{oLke ©ÿufi f⁄kk sYh Au Lku yu{kt {wœfi yLku ykz f⁄kkLkfkuLku ykƒkhu {Êfifk˜eLk MkkrnÌfi{kt ykœfikLkY k r r ƒ f]rÌkyku h[kE Au yLku Ìku {ktnuLke ykœfikLkY k f]rÌkykuLkkt,

r ˛uªkÌk: [i kkrÀ ƒkä{ff⁄kkLkk k[Lk, kXLk, ¯kkLk Y ku ⁄kÌkkt ´MÌkwrÌkfh˝ku{kt, ¯kkLkkrÀ k˝ ⁄kkfi Au. khtÌkw hk{kfi˝ yLku ºk¯k ÌkLkkt su{ kkhkfi˝ ⁄kkfi Au yLku ÌkuLkk {wœfi nuÌkwyku º¬ıÌk kq˝o yLkwckLk, {]ÌkkÌ{kykuLke {w¬ıÌk ¯kuhu nkufi Au, Ìku {nkºkhÌk k˚ku Lk⁄ke. yux˜wt s Lkn™ khtÌkw hk{kfi˝, ºk¯k Ìk yLku ¯keÌkk su k ƒ{o¯k˙t⁄kkuLku kr k ¯k˝eLku ¯k]nM⁄kkuLkk h{kt hkæ kLke kqflfiºk kq˝o kht khk ¯kwshkÌk{kt yLku ºkhÌk{kt yLfi k k˝ Au, Ìku e {nkºkhÌkLku h{kt hkæ kLke yLku ÌkuLkku rLkÌfi fu ´kMktr¯kf kkX fh kLke kht khk Lk⁄ke. Q˜xwt, Mkk{kLfi {kLfiÌkk Ìkku yu e Au, ë h{kt {nkºkhÌk Lk hækfi, ¯k]nftfkMk ⁄kkfi !í ykrÀ kMkeykuLke ƒkä{f kht khk{kt yk⁄ke Ìk Lk Q˜xwt Au. {nkºkhÌkLku yLku ÌkuLkk r r ƒ ´Mkt¯kku kh ykƒkrhÌk h[LkkykuLku yk Mk{krsf yuf{{kt r rƒr ƒkLk Mkt˜¯Lk kkX Y ku ¯kk k{kt yk Au. ºkÀh k {kMk{kt ëƒq§kLkku kkxí {ktz k{kt yk Au Ìku Mk{fiu ykrÀ kMke ºkh⁄kLkk ëº¬ıÌkLkwt ´k¯kx‚í, ëLkkhÀ yLku fkih kuí, ëf]ª˝˜e˜kí, ëf§Õw¯kí, ë kktz kuLkwt rn{k˜fi¯k{Lkí ¯kuhuLke kktæzeyku ¯kk k{kt yk Au. yu heÌku ykrÀ kMkeykuLke r knkrÀ ƒkä{f-Mkk{krsf r rƒLkk ´Mkt¯ku k˝ {nkºkhÌkLke fux˜ef xLkkyku kh ykƒkrhÌk ¯keÌkk ¯k kfi Au. ykrÀ kMkeykuLke ˜¯Lkr rƒLkk Mk{fiu r hkxhkÚLke Ìk⁄kk W•khkLkk yk˝ktLke xLkk ¯k kfi Au. ykrÀ kMkeykuLke {h˝ku•kh r¢fikyku{kt ënækZku§í (˛tækuÿkhLkku kkX), Ìk⁄kk {kuxe LfikÌk yLku Mk{krƒ kZ kLkk ´Mkt¯ku k˝ ykrÀ kMkeyku, yu{Lkk Mkkƒwyku kktzwLkk ykÌ{kLkk {ku˚k {kxu ⁄kÌkk fiøkLkk ´Mkt¯kkuLkkt ºsLkku ¯kkfi Au. yu{kt ë kktz kuLkku s¯kLkí, ëÁkk§ku nh¯kwhkuí, ëfwt khwt MkkuLkwtí, ëLkkheLkku u[u˜ku Lkhí, ëÕ§k ÕUÀhkLkwt {MÌkfí ¯kuhu ºsLkLke kktæzeyku ¯k kfi Au. yk ·r¸yu fne ˛fkfi fu Mkk{kLfi ´ kn{kt su r rƒ¯kÌk M⁄kkLk-{n• ëhk{kfi˝í yLku ëºk¯k Ìkí Lkkt Au, Ìku s M⁄kkLk ykrÀ kMke Mk{ks{kt {nkºkhÌkLkwt Au. Mkq˚{Ìkk⁄ke kt[Ìkkt ykrÀ kMkeykuLke ƒkä{f r rƒyku{kt hnu˜kt hk{f⁄kk, f]ª˝f⁄kk yLku kktz f⁄kkLkkt M⁄kkLkLku Ìk kkMkÌkkt Ìkku yu ˜k¯ku Au fu yk Mkk{krsf yuf{ yu ku Au, su{Lkk kh hk{f⁄kk fu f]ª˝f⁄kkLkku Lk⁄ke yux˜ku ƒkä{f ´ºk kktz f⁄kkLkku Au. Mkk{kLfi ´ kn⁄ke yufÀ{ swÀe yk krh¬M⁄krÌk Au yLku Ìku Mkq[f Au. ¯kwshkÌkLkk ˜kufMkkrnÌfi{kt yLku f⁄kkMkkrnÌfi{kt Úu fu {nkºkhÌkLkk W•khkyrº{LfiwLkku ´ºk ‘fik kf Au, khtÌkw Ìku{kt k˝ ëyk˝wí s fuLˇ{kt Au yLku

yrº{LfiwLke fkuXk fiwÿLke f⁄kkLku Ìk⁄kk fwtÌkkyu Ákktƒu˜e hkæzeLku r ˛uªkÌk: ¯keÌk{kt {Z k{kt yk‘fikt Au. ¯k˙k{ r MÌkkhLkk kkx˝ krzfik hÁkkheyku kkuÌkkLke ÚrÌkøkkrÌk¯kÌk kht khkLku yrº{Lfiw-W•khkLke f⁄kk Mkk⁄ku Úuzu Au, fiwÿLke hkÌku W•khkLku k Lk u¯ke MkktZ˝e kh ˜E yk kLkk khk¢{Lkk kwhMfkh Y ku s ëÀuMkkEí su rÁkYÀ {Èfiwt yu e {kLfiÌkk Au, yu fkh˝u s hÁkkheyku{kt W•khkLkk üÕ˝kLke f]rÌkyku r ˛uªk ¯k kÌke hne yLku yuLkku s ‘fik kf ´ºk ¯kwshkÌkLkk ˜kufMkkrnÌfiLke h[Lkkyku kh kz‚ku Ìku{s yrº{Lfiw r ªkfif ykœfikLkLke f]rÌkyku kh kz‚ku. yk f⁄kkyku Mkk{kLfi ´ kn{kt ƒkä{f MkkrnÌfiLke Au, khtÌkw ƒ{or rƒ Mkk⁄ku fu ƒ{o Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜k fkuE Ìk• Mkk⁄ku yuLkku fkuE ´Ìfi˚k MktÁktƒ Lk⁄ke. ƒ{of⁄kkLkkt yk kk kku Au, yux˜ku s yu{kt ƒ{o Ìk• Lkku MktÀºo Au, ÁkeÚu Mkeƒku fkuE s MktÁktƒ ƒ{o Lku yuLkk r rƒr ƒkLk Mkk⁄ku Lk⁄ke. yk f⁄kkyku Ìkku {wœfiÌ f⁄kk Ìkhefu r ˛uªk hku[f yLku {Lkkuhtsf Au, yu {kxu Lku yu heÌku s ´ kn{kt yk e yLku xfe hne Au.

Mkk{kLﬁ ´ kn{kt {nkºkhÌkLkku yuf ÁkeÚu ´ºk fu r rƒMkt˜¯Lk fkﬁo

Retualfuction ëMk˜kufkí Y ku Au. ˜¯Lk Mk{fiu flfikhu h kuzku Lkef§u, kMk ºhkfi yLku hhkÚ Àu {trÀhu ©eV§ {qfe kkAk Vhu Ìfikhu {nkºkhÌkLkk Mk˜kufk ¯k kfi Au. yk{kt nuÌkw Ìkku hhkÚ n ¯k]nM⁄k ÁkLke r ˛uªk s kÁkÀkhe rLkºk kLkk Au, Ìfikhu yu{Lku yk kr•kfh Mktfw˜ krh¬M⁄krÌk{kt Z yLku M M⁄k hneLku rLkhkfh˝ fu{ ˛kuƒ ÌkuLkwt yMkt´økkÌk k˝u r˛˚k˝ yk k kLkku Au, Ákeswt fkuE ƒkä{f yu fkfio Function yn™ Lk⁄ke. ykrÀ kMkeyku{kt {nkºkhÌkLkwt fkfio yk⁄ke rºLLk Au. {k k {Lkkuhtsf Lk⁄ke. ƒ{or rƒMkt˜¯Lk Au. W kh Úufiwt Ìku{ ƒq§kLkk kkx{kt, ˜¯Lkr rƒ{kt yLku {h˝ku•kh r rƒ{kt yuLku M⁄kkLk Au. ykLkwt fkh˝ ˛wt ? yn™ ºe˜kuLkk ºkh⁄kLkku knu˜ku ƒkä{f MktÀºo ñ yu ykrÀ kMke ƒkä{f r rƒr ƒkLk{kt ıfikt fu e heÌku Mktf§kfiu˜wt Au, Ìku M k¸ ⁄kkfi Au. n Ákeswt kkÔo ƒkä{f MktÀºoLkwt Ìk kkMkeyu. ykrÀ kMke ƒ{o kht khkLku yk f]rÌk fu e heÌku Ákktƒu Au ? yk ´ßLkku W•kh {u§ k ´fikMk fheyu Ìkku, {nkºkhÌk yu{Lke ƒkä{fr rƒyku{kt ˛k fkh˝u M⁄kkLk kkBfiwt, yu ´ßLkwt k˝ rLkhkfh˝ {§u Au. ykrÀ kMke {nkºkhÌkLkwt f⁄kk{q§ Lku yuLkwt kkuªk˝ s kkx kqÚ{kt Au. kkx kqÚ ykrÀ kMkeykuLke ƒ{o©ÿkLkwt {wœfi fuLˇ yLku Ák§ Au, ækMk Ìkku æuzÁk˙ÒkLkk ºe˜

ykrÀ kMkeykuLkwt, su yn™ fuLˇ{kt Au. Mk{¯k˙ ykrÀ kMkeykuLke ƒkä{f ©ÿk{kLfiÌkkLkwt yk s Ákeswt {wœfi fuLˇ Au Ìku {t kÌkt k yLku zkf˝r „k khLke ˜kuf{kLfiÌkk

yLku ©ÿk. yk Ákeswt Ìk• k˝ ºe˜ukLkk ºkh⁄kLkwt {wœﬁ yLku fkhf ´ Ìkof yu

fuLˇ Au. ykrÀ kMke ºe˜kuLkk ºkh⁄kLke f⁄kkLke WÌ kr•k yLku ykhtº s yk Áku

Ìk• kh Au. yn™ ykhtº ¯kt¯kkﬁk kkyu Lkef§u˜k ÀuzfkLke f⁄kk⁄ke ⁄kkﬁ Au. yu

¯kkfiLkwt ƒ˝ kMkkh ⁄kÌkkt ¯kkfiLke æhe⁄ke f[zkE {]Ìfi kk{u Au yLku kr˝fi˝Lkk

¯kºo{kt yuLkku ykÌ{k ´ u˛Ìkkt kr˝fikLkku Àefhku ÁkLke RLˇLkku Lkkufh ÁkLku Au, MkqfioLkk ˛k ku r˛fik§ ÁkLku Au yLku ¯kt¯kkLkk Y k⁄ke {kurnÌk ÁkLkÌkkt ¯kt¯kkLkk ¯kwhwLkk ºM{ftf˝⁄ke Ák§e-{he hkæ{fi ÁkLku Au. hkæ{kt⁄ke ˛k˜ ˚k ÁkLku Au yLku ˛k˜ ]˚k{kt⁄ke ytÌku ˛tÌkLkw ÁkLke ¯kt¯kk Mkk⁄ku ˜¯Lk fhu Au. ˛tÌkLkw-¯kt¯kkLke f⁄kk⁄ke s ykrÀ kMke ºkhÌkLkku yLkwÁktƒ {nkºkhÌk Mkk⁄ku Áktƒkfi Au. khtÌkw yn™ {q§{kt s sL{sL{ktÌkh, RLˇ yLku ¯kwhw Mkt˜¯Lk su xfku Au yLku yuLkkt Úuzk˝⁄ke ÁkLkÌke su xLkkyku Au Ìku Ákƒe s Mkk{¯k˙e ykrÀ kMke ©ÿkyku Mkk⁄ku Úuzkfiu˜e Au. {nkºkhÌkLke {wœfi fuLˇY k f⁄kk Ìku kktz -fkih Â[uLkwt t˛ ihsLfi

fiwÿ ! yu ykrÀ kMke ºkh⁄kLkwt k˝ {wœfi fuLˇ Au khtÌkw {nkºkhÌk yLku ykrÀ kMke ºkh⁄k Â[u ˝k Ìkk¬• f Lku {q§ºqÌk yu k f⁄kk¯kÌk ºuÀ Au, su zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lke {q§f]rÌkLkk Mkt kkÀLk{kt yk ˜æLkkh-Ákku˜Lkkhu r ¯kÌku [Âfiko Au. {wœfi

W k¢{ yn™ ƒkä{f MktÀºo Ìk kkMk kLkku Au Ìku⁄ke r ¯kÌkku{kt sÌkku Lk⁄ke. khtÌkw fwtÌkk yLku ¯kktƒkheLke su f⁄kk ykrÀ kMke ºkh⁄k{kt Au Ìku yn™ ækMk ˜˚k{kt ˜u k su e

Au. fwtÌkk yLku ¯kktƒkhe ÁktLku yn™ Mk¯ke ÁknuLkku Au yLku Mk ÌkäªkLke kw keyku Au yLku {q§ºqÌk heÌku Ìkku Ìk kºt¯k fh k yk Ìke Lku Mk{zeLk Y k ƒhÌke Mk ˛¬ıÌkyku Au. yn™ ˇki kÀeLkku MktÀºo k˝ r [kh k su ku Au. fwtÌkkLke su{ yu k˝ zkf˝Àu e Au yLku º¯k kLkLke ykøkk⁄ke t˛Lkk˛ ´Ìfiu Àkuhe sLkkhk ihLku kkuªk k yk e Au. flfikhu k˝ t˛fiwÿ ⁄kkfi yLku Mk oLkk˛ ⁄kkfi Ìfikhu fuLˇ{kt Ìkku Lkkhe s nkufi Au yLku yk e {nk˛¬ıÌkY k Lkkhe k˝ º¯k kLkLke RÂAk-ykøkkLku ˛ ⁄kELku yk e nkufi Au Lku yu heÌku Ìkku yk ku t˛Lkk˛ EÔhLku s fkh˝u ⁄kkfi Au : yk {wœfi ykƒkhMkq k Au su {nkºkhÌk W khktÌk ¯kqshktLkku yhu˜ku, hkuXkuh khÌkk yLku [k{wtzkf⁄kk{kt Úu k {§u Au. yuLke k˝ Mkr ¯kÌk [[ko {khk ëykrÀ kMke yLku ¯k˙k{e˝ kht khkí{kt Au. yk Mk oMkk{kLfi yu e ykrÀ kMkeykuLke M ef]Ìk ˜kuf{kLfiÌkk Au fu kAe su Ákkhkuxe Bardic kht khk tradition{kt⁄ke ë¯kwshktLkku yhu˜kuí, ëÀu Lkkhkfi˝í, ëhkXkuh khÌkí, yLku {h˝ku•kh r rƒyku Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e ÁkeS

f⁄kkyku yk ´ kn{kt yk e, ÌkuLkwt kkuÌkefwt yk¯k Ìk• Au ? yk ´ß r [kh

{k¯ku Au. Úu fu yn™ yu k˝ Úu ÚuEyu fu ësh, s{eLk yLku Úuhw-yu k˝ frsfikLkkt Akuhwt !í yu ‘fik kf yu e ºkhÌkefi (Mktº Ìk: RLzku-fiwhkur kfiLk) ˜kuf{kLfiÌkk Au. {kuxk ºk¯kLkkt fiwÿku yk {q§{kt⁄ke s ⁄kfikt Lku Ìku kh⁄ke Bardic tradition Lkkt ehfk‘fiku ñ rÁkhÀk r˜-Áku˜kzTMk-rnhkuEf kkuyuxŸe-Vkuf yur kfsu kt Lkuhuxe kkuyuxŸe f⁄kkfk‘fikuLkkt M Y kku Lku yu e f]rÌkyku sLBfikt. yk{, t˛Lkk˛Lkk {q§{kt {wœfi fkhf yLku úhf Ìkku Üe s Au, yu ykƒkhMkq k su{ ºe˜e ºkh⁄kLkwt Au Ìku{ {nkºkhÌkLkwt k˝ Au. ´fi˝º˙¸ yLku ˜¯LkuÌkh ÁkkÃk MktÁktƒku ƒhk Ìkkt Üe kk kkuLkwt ´{k˝ {wœfi kht khk{kt k˝ ftE ykuAwt Lk⁄ke. Ìk⁄kk ëyktƒ§kLkk kw k Ìkku yktƒ§k s nkufií yu e ˇki kÀeLke W¬ıÌk k˝ yk t˛¯kÌk ihk¬¯Lk{kt ]Ìk Lku $ƒ˝ ÁktLku kqhkt kkzu Au, yu k˝ rLk˛tf Au. yk{, {nkºkhÌk yLku ºe˜eºkh⁄k ÁktLkuLkk WÀTº {q§{kt yk ƒkh˝k Ìkku Au s. khtÌkw ºe˜e ºkh⁄kLku r ˛urªkÌk Y k{kt, ftEf Lk k yLku yk¯k k Y k{kt Zk§u, ¯kk§u Au kkx kqÚLkku s MktÀºo. yn™ RLˇ yLku yrº{LfiwLke f⁄kk{kt Ìku MktÀºo Au. yk Mkk⁄ku s zkf˝r „k fu ë{t kÌkt kLke yMkkƒkh˝ {khf-Ìkkhf ˛¬ıÌk ƒhk Ìke Üeí yk ºe˜e ºkh⁄kLkwt {wœfi Lku {q§ºqÌk Mkq k Au. ˇki kÀeLkwt kk k, æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeykuLke f⁄kk{kt s yk fkhf yLku ˛¬ıÌk˛k§e Au yu Lk⁄ke. ºkhÌkLkk

yLfi ˚ku k{kt k˝ ˇki kÀe kt⁄k Draupadi cult Au, su{kt Ìkt k{t k⁄ke ykhkÊfi yu e Àu e ˇki kÀe s Au. yk r ˛u M Ìkt k Mkt˛kuƒLk k˝ ⁄kfikt Au yLku yu kh

˛kuƒ¯k˙t⁄k k˝ h[kfiku Au. yuLkkt LfiqÕ-fÆx¯k ©e. sfitÌk {u k˝eyu zkÏ. nrh ’˜º

ºkfik˝eLku {kuf˜u˜k. zkÏ. ºkfik˝e yu kh r ˛uªk fkfio fh kLkku Mk{fi Vk§ e Lk

˛ıﬁk Lku yu{˝u yu Mkk{¯k˙e {Lku yk ku˜e khtÌkw nwt k˝ yktæLke Ìkf˜eV yLku

©{Lku fkh˝u yu rÀ˛k{kt r ˛uªk y«fikMk nk⁄k ƒhe Lk ˛ıfiku. yn™ yux˜wt s ytÌku Ìkkh kLkwt Au fu ºe˜e ºkh⁄kLku Ákktƒ k{kt 1. zkf˝r „k yLku 2. kkx kqÚ {n• Lkku ºk¯k ºs Au. zkÏ. Lkk⁄kk˜k˜ ¯kkurn˜ Ìk⁄kk zkÏ. rLkhtsLk hkflfi¯kwhwyu ºe˜e ºkh⁄k kh yLku ykrÀ kMke ƒ{o©ÿk kh yu{Lkk y«fikMk ˜uæku{kt kfiko Ìk r ¯kÌkku yk ke Au yu⁄ke r ˛uªk r ¯kÌk yLku [[ko yn™ sYhe Lk⁄ke.

ÁkeÚu Lku ytrÌk{ {w ku Au Ìku Mkk{krsf MktÀºoLkku. yk k˝ r ˛uªk y«fikMk yLku yu {kxuLkku Mk{fi {k¯ku yu e ÁkkÁkÌk Au. yu⁄ke yn™ yuLkku fux˜kuf kkfikLkku

s r [kh ´MÌkwÌk fh ku W kfiwıÌk Au. yn™ k˝ yk¯k§ rLkÀuo˛ ffikou Au Ìku ´{k˝u (1) ykrÀ kMkeykuLkk Mk{ks h[LkkLkk ykƒkhku, ƒkh˝kyku,¯k]neÌkku, {kLfiÌkkyku yLku Mkk{krsf LkerÌkrLkfi{ku yLku ÌkuLkwt Áktƒkh˝ ºe˜e ºkh⁄kLku Lk M Y k yk k k{kt fu ku ºk¯k ºs Au yLku (2) ykrÀ kMkeykuLkk kkuÌkkLkk Mk{ksLku, yuLkk {k§ækLku Ákktƒe hkæ k{kt ºe˜e ºkh⁄k fu wt-fux˜wt fiku¯kÀkLk yk ku Au Ìku r [kh kLkku Au. yk{kt ´⁄k{ su ºk¯k Au ÌkuLkku MktÁktƒ ykrÀ kMke Mk{ksLke ºe˜e ºkh⁄k{kt ıfikt, fu e, fux˜e yLku fu e yMkh kze, Ìku Mkk⁄ku Au. yk {w kLke [[koLkku k˝ fux˜kuf {n• kq˝o Lku {q§ºqÌk MktÁktƒ ykrÀ kMke ºkh⁄k{kt su Lk Lku swÀwt {§u Au, ÌkuLke Mkk⁄ku Au. flfikhu fkuE k˝ f⁄kk yuLkk fkuE {q§ ºki¯kkur˜f, ƒkä{f, Mkk{krsf fu yuf s ˛ÁÀLkku ´fiku¯k fheLku fney Ìkku MkktMf]rÌkf ˚ku k{kt⁄ke ÁkeÚ s ºki¯kkur˜f, Ákku˜e¯kÌk yLku ÚrÌk¯kÌk ˚ku k{k ´ u˛u Au Ìfikhu Ìku kkuÌkkLkk s Mk{fi yLku Mk{ksLku yLkwY k nkufi yu kt krh ÌkoLkk fhe ˜u Au. yu{ Lk fhu fu Lk ⁄kkfi Ìkku yu e f⁄kk ıfikhufi kkuÌkefe Lk ˜k¯ku, f Lk M k˛uo Lku kukÌkkLke kht khk

Qºe s Lk fhu. ëLktÀÁk keMkeí Lke f⁄kk{kt fk{˜ku˜w k hkÚLke yktæ W kz k {kxu ´ƒkLk kÌLke ºkÌkLke yLku ÀqƒLke kkt[ swÀe swÀe kLk¯keyku ÁkLkk Au yLku yu Ókhk hkÚLku s˝k Au Ìkkhk h{kt Au Ìku k˝ Üe s Au yLku ´ƒkLkLkk h{kt k˝

Üe s Au. yk s f⁄kk fiwhku k{kt knkut[u Ìfikhu Story device Lkk ºkÌk yLku Àqƒ Lk [k˜u fu{ fu ÌfiktLke ´ÚLkk ækuhkfLke hkuÆsÀe kLk¯keyku Lk⁄ke. yk⁄ke fiwhku k{kt yk f⁄kk Úfi Au yLku King yuLkk MkwºxLku Áknkh¯kk{ {kuf˜e yuLke kÌLkeLkku

W kºku¯k fh k r [khu Au yLku yufktÌkLkku ˜k¯k Mkkƒu Au Ìfikhu MkwºxLke kÌLke {h eLkk {ktMkLke kkt[ swÀe swÀe kLk¯keyku ÁkLkk e s{kzu Au Ìfikhu kLk¯ke [kæÌkku hkÚ Ákku˜u Au Oh it's also of hens, what's the difference ? Ìfikhu Mkwºx kÌLke fnu Au : hkÚ, Ìkkhk h{kt k˝ su A Ìku Üe s Au kAe Ìkwt yn™ ˛k {kxu yk‘fiku ? ñ yk heÌku s fkuE yuf {wœfi xLkk su ºkhÌkefi Mk ÌkÆMkƒwLkk ykfio t˛Lke nÌke ÌkuLke f⁄kk r r ƒ ÚrÌk ´Àu˛, Ákku˜eLkk ˚ku k{kt ´ u˛e Ìfikhu {q§{kt fux˜ktf yk kt krh ÌkoLkku ⁄kfikt yLku yu{kt fux˜ktf Lk kt f⁄kkLkfku k˝ W{uhkÌkkt ¯kfikt. yk f⁄kk fk§¢{u fu § {Lkkuhtsf Lk hne khtÌkw S Lkƒkh˝k yLku ƒ{oLkku ºk¯k ÁkLke r˜sLz{kt⁄ke r{⁄k{kt Y kkLÌkh kk{e Ìfikhu yk kt MknÜ˛Ìk Y kkLÌkhkuLku ¯kk§e-[k§eLku yuLkwt yuf {wœfi Lku M ef]Ìk {k§æwt Áktƒkfiwt. khtÌkw yk kAe k˝ flfikhu Ìku yk f⁄kk r˜ræÌk Y k{kt fu ftX ´ kn{kt

Àu˛uÀu˛u yLku ÚrÌkyu-ÚrÌkyu r fMkÌke hne Ìﬁkhu Ìku{kt ÌkuLkkt fux˜ktf yk¯k kt Y kku k˝ ´ kn{kt hÃkkt, suLkku MktÁktƒ yu ´Àu˛ yLku ÚrÌkLkk Mk{ks Mkk⁄ku s nkuﬁ !

æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeyku{kt k˝ yk⁄ke s su Y kkLÌkrhÌk yu f⁄kkLkf Au Ìku

Ìku{Lke Mkk{krsfÌkk yLku ƒ{o©ÿk yu ÁktLkuLkk fkh˝u Au.

{nkºkhÌkLke f⁄kk s yu e Au fu yuLke fuLˇY k xLkk{k yLku yu {kxuLkkt fkhf yu kt kk kku{kt ´kÀur˛f yLku ÚrÌk¯kÌk fkh˝u fkuE Mkk{krsf krh ÌkoLk Lk

⁄kkfi. khtÌkw yu kk kLkk ‘fi¬ıÌkÌ yLku ÌkuLkkt fkfikouLkkt fiku¯fifiku¯fiÌkkLkkt ƒkuh˝ku

ÁkÀ˜kfi. yn™ kk kkuLkkt Lkk{ ÁkÀ˜kfikt Au, Ìku ÚrÌk¯kÌk yLku Mkk{krsf krhÁk§ Au. ÁkeÚt su Mkk{krsf krhÁk§Lkkt Y kkLÌkhku yLku krh ÌkoLkku Au ÌkuLkkt {wœfi

fkh˝{kt ykrÀ kMke Mk{ksLke {wœfi Mkkƒkh˝ ƒkhk⁄ke Ìkk¬• f heÌku s swÀe kzÌke Mkk{krsf Lkkhe r ºk Lkk Au. yk Mk{ks {kÌk]´ƒkLk Au. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ yk MktÀºo{kt fiku¯fi heÌku Ìkkh e k˝ yk ku Au : ëºkh⁄kí{kt hksfefi, ƒkä{f yLku Mkk{krsf Mk•kk fwtÌke-ˇki kÀe su e fkhkuÁkkhfw˛§ ÜeykuLkk nk⁄k{kt Au. Üeyku yn™ hksfefi, ƒkä{f yLku Mkk{krsf ‘fi¬ıÌkÌ Mkk⁄ku Mk˛ıÌkefh˝ Mkk⁄ku ´¯kx ⁄kkfi Au. Ìkuyku k˝ kwwhwªkkuLku ykÌktrfÌk Lk⁄ke fhÌke, khtÌkw flfikt k˝ kwhwªkku ºq˜ fhu Au Ìfikt hksfefi, Mkk{krsf yLku ƒkä{f S LkLke {k¯koÀ˛of ÁkLku Au.í

{nkºkhÌkf⁄kkLkkt Lkkhe kk kku Ìkku yk{ufi Ìku M ef]Ìk ykfioƒ{o, ºkhÌkefi ykfioƒ{o yLku Mkk{krsf LkerÌkherÌkLke ·r¸yu r ˛uªk Mktfw˜ Au yLku r r ƒ ´ßku

k˝ Qºk fhu Au. Auf Àu fikLke⁄ke ykhtºeLku ¯kt¯kk, {ÌMfifLfik, fwtÌkk yLku ˇki kÀe su kt kk kku swÀe s fuzeLkkt Au. ytrÁkfk yLku ytÁkkr˜fkLkk S LkMktÀºo k˝

M ef]Ìk MkkB´Ìk Mkk{krsf LkerÌkLke ·r¸yu M efkfio ÁkLku Ìku k Lk⁄ke. {nkºkhÌkfk§ yLku yuLkku Mk{fi s Mkk{krsf ·r¸yu Mktfw˜ ´fkhLkku Au. yu{kt ˜¯Lk kq yLku ˜¯Lk ÁkkÃk ˛heh MktÁktƒLke xLkkyku Au. yu e xLkkyku fu ºkhÌkefi ykfikouyu yu{Lke ˜¯LkMktM⁄kkLkwt su [wMÌk yu {k§æwt ÁkktÊfi yLku Mkk{krsf LkerÌkherÌkLkkt [wMÌk ÁktƒLkku M efkfikO Ìfikhu {ÌMfi¯ktƒk, fwtÌkk ¯kuhuLke xLkk yLkuf LkerÌkr ªkfif ´ßku Qºk fhu. yuLkk rLkhkfh˝ Y ku s kktz ku Ìk⁄kk f˝oLkk sL{MktÀºuo f⁄kkLku kwhkf⁄kkfefi Y k y kkfiwt yLku yuf MkÌkeLkk kkt[ krÌkLke xLkkLkku ë{kÌkkLke ykøkkY kuí æw˜kMkku fh k{kt yk‘fiku. ˇki kÀe yLku kMkwrfLkku ´Mkt¯k k˝ ykrÀ kMkeLkk ƒkä{f yLku Mkk{krsf

MktÀºoLkku r r˛¸ y Ìkkh Au. Mkk{kLfi ´ kn ıfikhufi yswoLk su ku eh {qALkk

Ìkkhu ÁktƒkELku ÚuÌkku hnu yLku ˇki kÀeLku kMkwrf ºku¯k u, yu M efkhe Lk ˛fu. hk{f⁄kkLkk fux˜kf Àu˛e-r Àu˛e Y kkLÌkhkuLkk MktÀºuo Vkƒh fkr{˜ Ákw’fuLke W¬ıÌk yk MktÀºuo ﬁkÀ fh k su e Au. yu{˝u fÃkwt Au : su ´Ú{kt hk{MkeÌkk ´ÌﬁuLkku

º¬ıÌkºk Lk nkufi, ˜w Ìk ⁄kE [qıfiku nkufi yu s yk kt Y kkLÌkhku ¯k˙kÃk hkæe ˛fu. (MktÀºo {kxu yk ˜æLkkhLkwt ¯kwshkÌke ˜kufh[Lkkyku{kt hk{f⁄kk yLku

kktz f⁄kk : MkeÌkkLku Lk{kt ˜E sELku hk{ ˜˚{˝Lku MkeÌkkLkku ƒ fh kLke ykøkk

yk ku Au Ìku Y kkLÌkh) k˝ yn™ ˇki kÀe- kMkwrfLke xLkk yk ´fkhLke ¯k˝e Lk ˛fkfi. kktz ku {kxu ykrÀ kMkeykuLku º¬ıÌkºk Lk⁄ke, yu Lk⁄ke. Q˜xwt, ykrÀ kMkeyku Ìkku Ìku{Lku- kktz kuLku- k]⁄ e khLkk ´⁄k{ Àu ku {kLku Au. Ìkku ´ß yu ⁄kkfi; yk Au Ìkku kAe ºe˜e ºkh⁄k{kt ˇki kÀe kMkwrfLke yk e xLkk fu{ yk˜uæ k{kt yk e ? ykLkku æw˜kMkku yu Au fu kktz ku ykrÀ kMkeykuLku {Lk k]⁄ e khLkk ´⁄k{ Àu Au khtÌkw kMkwrf Ìkku yu{Lkk su {q§⁄ke s Àu Au yu k ykrÀ Àu Au. yLku su ykrÀ Àu Au Ìku kktz Lku khkMÌk fhu Ìku Mkk{kLfi ¯k˝kfi. yk ⁄kE

ƒkä{f MktÀºoLke kÌk. Mkk{krsf MktÀºuo ´ß yu ⁄kkﬁ f yk heÌku ÁkeÚ Ókhk kht kh ºku¯k kﬁu˜e ˇki kÀeLku kAe yswoLk kÌLke Ìkhefu M efkh fu e heÌku fhu ? yn™, yk ´ßLkk æw˜kMkk{kt s ykrÀ kMke Mkk{krsfÌkk Au. yu{Lkku Mk{ks yLku

Mk{s k˝ yk ·r¸yu WÀkh Au.

yk{, ºkh⁄kLke f⁄kkLku su Lk r r˛¸ Y k {Èﬁwt Ìku{kt ykrÀ kMkeLkk

ƒ{o yLku Mk{ks ÁktLku Mk{kLÌkh [k˜u Au yLku yuLkku y«fikMk {wœfi ƒkhkLke {nkºkhÌk f⁄kkLku r ˛ÀY k{kt kk{ kLkku ˜kº yk ku Au. yk{ufi Ìku {nkºkhÌk f⁄kk ºkhÌkefi MktMf]rÌkLkku ƒÁkfÌkku ´k˝ Au yLku yuLkwt Áknwykfik{e M Y k yk k˝Lku

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí rMkÿ fhe yk ku Au.

1, k»k Ìke Ákt¯k˜kuÕ, ºkr Lk Mfq˜ Mkk{u, ⁄k˜Ìkus, y{Àk kÀ-380059

VkuLk : (079) 26853624

ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ˜kuf{nkfk‘ﬁ{kt

º¬ıÌk yLku kt⁄k kht khk zkÏ. Lkk⁄kk˜k˜ ¯kkurn˜

ºkhÌkLkkt Áku {nkfk‘fiku ëhk{kfi˝í yLku ë{nkºkhÌkí yk ÁktLku {nkfk‘fiku {k k f⁄kkfk‘fiku Lk⁄ke, Ìku ºkhÌkefi

MktMf]rÌkLke fi˛ku¯kk⁄kk Au. ºkhÌkefi {kLk S Lk, MktMf]rÌk, MktMfkh yLku y¬M{ÌkkLke kkhk˛e˛e Au. hk{ yLku f]ª˝ yu ÁktLku {nkLk f⁄kkLkkfifku Au su ºkhÌk kMkeykuLkku Wh ƒÁkfkh Au, Ìku{Lkku ú{kƒkh º¯k kLk Au.* yk ÁktLku {nkfk‘fikuLku ykƒkhu ºkhÌkefi MkkrnÌfi swÀkt swÀkt MkkrnÌfi M Y kku{kt r MÌkfiwO

Au. ºkhÌkLke Àhuf ºkªkk{kt, ˜kufÁkku˜e{kt yk f⁄kk fnu kÌke, ˜ækÌke hne Au. ´⁄k{ {nkºkhÌk uÀ‘ﬁkMku ˜œﬁwt, MktMf]Ìk ktrzÌkku⁄ke {ktzeLku yks Mkwƒe{kt yLkuf ºkªkkLkk r ÓkLkkuyu

* ºkhÌkefi S Lk W kh ƒw yMkh fhLkkhkt, ºkhÌkefi MktMf]rÌkLkku y{h khMkku Mkk[ e úh˝k Mk˙kuÌk ÁkLkLkkhkt Au. {nkºkhÌk r ˛u Ìkku fnu kfi Au fu : ëfirÀ nk¬MÌk ÌkÌk Mk k

ﬁLÌkunk¬MÌk Lk fw kr[Ìkí y⁄kkoÌkT su ftE {nkºkhÌk{k Au Ìku

ıfiktfi Lk⁄ke. ‘fikMku {nkºkhÌk yk keLku ë´fl kr˜Ìkku økkLk{fi

´rÀ k:í økkLk Àe zku ´¯kxk‘ﬁku Au.

{nkºkhÌk r ˛uLkku y«fikMk ffikou Au ÌkuLke [[ko fh kLkku yn™ yk˛fi Lk⁄ke. ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ˜kuf{nkfk‘fi{kt⁄ke ykrÀ kMkeykuLke º¬ıÌk yLku kt⁄k kht khk r ˛uLke Ú˝fkhe yk k kLkku yk˛fi yn™ Mku‘fiku Au.

{nkºkhÌkLke f⁄kk ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk-ÀktÌkk Ìkk˜wfk yLku hksM⁄kkLkLkk fkuxzk Ìkk˜wfk{kt yk u˜ yh ’˜e knkzLke nkh{k§kyku{kt Mku˜k ykrÀ kMkeyku fu su æku˜hkt (Õqt kzkt){kt hnu Au Ìku{Lkk ftXu ¯k kÌke ftXku kftX s§ kﬁu˜e

{nkºkhÌkLke f⁄kk fu su ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí Lkk{u yku§ækfi Au ÌkuLkk kht khk¯kÌk ˜kuff⁄kfku kÕLk-ºsLk Lkk{u ÌkuLke kktæzeyku ¯kkfi Au Ìku ˜kuf{nkfk‘fi{kt ykrÀ kMke Mk{ksLke º¬ıÌk, kt⁄k kht khk, ƒkä{f r rƒr ƒkLk yLku Mkk{krsf heÌkrh kÚu, {kLfiÌkkyku, WÌMk ku, Ú˝ k {§u Au. ÌkuLk yn™ y˜¯k Ìkkh eLku {qfe yk ku˜ Au.

zkÏ º¯k kLkÀkMk kxu˜ MkkÁkhfktXkLkk ykrÀ kMke Mk{ks Â[u hÃkk Au. Ìku{Lkk MkkrnÌfi r ˛u Mkt˛kuƒLk, Mkt kkÀLk fhe yLkuf ¯k˙t⁄kku ´fkr˛Ìk ffiko Au Ìku{ktLkku yuf ¯k˙t⁄k ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí Au. ˛uX fu.xe. nkRMfq˜, æuzÁk˙Òkyu ÌkuLkwt ´fk˛Lk E.Mk. 1997{kt fhu˜ Au. k]c Mktœfik 664 Au Lku Æf{Ìk y{q’fi hkæe yk ¯k˙t⁄k y«fikMkeyku Mkwƒe knkut[kzu Au.

MkkÁkhfktXkLkk zwt¯khe ºe˜ku{kt ëÌkku§ehkÏ˝eLke khÌkkí, ëhkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkkí, ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí, ëzwt¯khe ºe˜kuLkku ¯kwshktLkku yhu˜kuí yLku ëhkXkuh khÌkkí su kt kkt[ ˜kuf{nkfk‘fiku Au suLku zkÏ. º¯k kLkÀkMk ˚ku kfkfio fheLku, Ê rLk{wrˇÌk fheLku, ¯k˙t⁄kM⁄k fhe ´fkr˛Ìk fhu˜ Au. Ìku{kt⁄ke ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ¯k˙t⁄k Ìk kkMkeLku zwt¯khe ºe˜kuLkku ˜kufƒ{o, º¬ıÌk, ºsLk yLku Ìku{Lke kt⁄k kht khkLku Ìk kkMke yn™ {qf kLkku W k¢{ Mku‘fiku Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí Lku ºe˜kuLkwt S Lkk{]Ìk fne yku§æk Au. yk ëºkh⁄kí ºe˜Mk{ksLkwt Mkk{krsf, ƒkä{f yLku MkktMf]rÌkf À˛oLk fhk e yk ku Au. yk ykrÀ kMke {kLk Mk{ks uhLkku ÁkÀ˜ku ˜eƒk rMk kfi st kÌkku Lk⁄ke. æqLkLkku ÁkÀ˜ku æqLk. yk ÁkÀ˜ku ˜eƒk kAe ënqhkuí (˛qhku kqhku) M⁄kk k k{kt yk Au. yk ´Mkt¯ku f˝o kktz , ˇki kÀe- kMkwrf, RfkuÀkLk yLku ºkh⁄kLkk fiwÿLke f⁄kk{kt⁄ke kktæzeyku ˜E ¯kk k{kt yk Au. ºe˜kuLke {h˝ku•kh r¢fikyku r r˛¸ nkufi Au. Ìku{kt {]Ìfiw kAe ënækZku§í (˛tækZku§Lkku kkx), ë{kuxe LfikÌkí, Mk{krƒ kZ e ¯kuhu r rƒ´Mkt¯kku Ws kfi Au

Ìku{kt yk Mk{ksLkk Mkkƒwyku, kht khk¯kÌk ¯kkﬁfku ë kktz kuLkku Õ¯kLkí, ëfwt khwt

MkkuLkwtí, ëLkkheLkku u[u˜ku Lkhí, ëÁkk§ku nh¯kwhku,í ëÕ§k ÕUÀhkLkwt {MÌkfí su e kÕLk kktæzeyku ¯kk k{kt yk Au.

yk Mk{ks{kt ºkÀh k {kMk{kt ëƒq§kLkku kkxí {ktz k{k yk Au. Ìku

Mk{fiu ëº¬ıÌkLkwt ´k¯kx‚í, ëLkkhÀ yLku fkih ku,íëf]ª˝ ˜e˜kí, ëf§Õw¯kí, ë kktz ku rn{k˜fiLkk kt⁄kuí ¯kfik ÌkuLke f⁄kkykuLke kktæzeyku ¯kk k{kt yk Au.

Mkk{krsf rh kÚu{kt ˜¯Lkr rƒLkk Mk{fiu r hkxhkÚLke f⁄kk W•khkLkkt yk˝ktLke f⁄kk, ƒh{kÁkkELkwt {k{uhwt. su e f⁄kkyku ¯k kfi Au. ˇki kÀe yLku ºe{Lke f⁄kk ƒkä{f kt⁄k kht khk Mkk⁄ku Úuze Àu k{kt yk u˜ Au. fwLÌkk yLku ˇki kÀeLku zkf˝ Àu eyku {kLk k{kt yk Au. yk Üeyku kkMku⁄ke s º¬ıÌkLkwt hnMfi æw˜u Au. yk{ ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ykrÀ kMke ºe˜Mk{ksLkku ƒkä{f, Mkk{krsf yLku MkktMf]rÌkf krh[fi fhk e yk ku Au. ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí zkÏ. º¯k kLkÀkMkLkku Mkt˛kuƒLk ¯k˙t⁄k Au. yk ¯k˙t⁄k zkÏ. nMkw fikrøkfLke ºqr{fk⁄ke Bnufe QXu Au. zkÏ. fikrøkfLkk {Ìku ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí fkuE k˝ ´Ú, fkuE k˝ fkh˝ ˛ kkuÌkkLkku Mk kxLkku ´Àu˛ AkuzeLku ÁkeÚ ´Àu˛{kt Mku Au, fu kAe kkuÌkkLkkt ÚrÌk yLku ƒ{o ÁkÀ˜eLku kkuÌkkLkku ´Àu˛ Akuz‚k ¯kh k˝ ƒ{koLÌkrhÌk Lk e ÚrÌk Ìkhefu y¬MÌkÌ {kt yk Au Ìfikhu Ìku kkuÌkkLke ºkªkkLkku yLku yu ºkªkk{kt hnu˜kt ¯keÌkku f⁄kkykuLkku Mk kO˛u Ìfik¯k fhe ˛fÌke Lk⁄ke. æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeyku ¯khkrMkfik-ºe˜{kt yk heÌku hksM⁄kkLkLke ˚kk kƒ{eo ˜˚k˝ku hÃkkt Au

Lku Ìku{Lke f⁄kkyku ftXM⁄k kht khkyu s§ kE hne Au. ë{nkºkhÌkíLke {q§f⁄kk yLku ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí f⁄kkLke ·r¸yu ˝k VuhVkhku ƒhk Au AÌkkt {q§f]rÌkLkk nkÀoLku yLku f⁄kkÌktÌkwLku kfze hkæu Au, Ìku À˛ko Au fu {q§{kt yk f⁄kk yuf s Au. ftXku kftX‚ yh¤ﬁ kMkeyku{kt ⁄kﬁu˜k VuhVkhku Ìku ˜kirff VuhVkhku Au Lku Ìku Mk{ksS Lk Mk{s k {kxu sYhe ÁkLke hnu Au.

ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí ˜kuf{nkfk‘fi{kt ºe˜ ykrÀ kMke Mk{ksLke º¬ıÌk, ºsLk, ƒkä{f r rƒyku, {kLfiÌkkyku, kht khkyku, Ìk kkMkÌkkt knu˜kt ë{nkºkhÌkí yLku ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí r ˛u r{Ìkk˚khe krh[fi yk fkfi ¯k˝k˛u.

{nkºkhÌk :

{nkºkhÌkLkwt ´k[eLk {q§M Y k Mkk{kLfi f⁄kLkkÌ{f eh[rh k fk‘fiLkwt nÌkwt. Mk{fi sÌkkt Ìku{kt yLkuf W{uh˝ku ⁄kÌkkt Ìku Ák]nÌfkfi {nkfk‘fi ÁkLku Au. ÌkuLke

{q§f⁄kk{kt yLkuf fÌkkoykuLkwt MksoLk W{uhkfiu˜wt Au. Ìku{kt yLkuf W kf⁄kkyku, LkerÌkf⁄kkyku, ykœfikLkku yk fiwÿf⁄kk Mkk⁄ku Úuze Àu k{kt yk e Au. {nkºkhÌk ´k[eLk …rªkykuLke h[Lkk Lk⁄ke. fkh˝ fu Úu Ìku{ ÁkLfi nkuÌk Ìkku {nkºkhÌk{kt Ìk k, fiøkLkku ´ºk kz‚ku nkuÌk. {nkºkhÌk hksÀhÁkkh{kt eh¯kk⁄kkyku, Mktº§k k{kt yk Ìke Ìku Mk{fiLke yk f⁄kk r MÌk]Ìk ⁄kÌke [k˜e nku kLkwt M efkhe ˛fkfi. yrºLk {nkºkhÌkLkwt ı˜u h E.Mk. 1200 ⁄ke ƒw ´k[eLk Lk nkuE ˛fu Ìku{ nkusw{Lk Lkk{Lkku r ÓkLk {kLku Au. flfikhu {ufzkuLk˜Lkk {Ìku {nkºkhÌk E.Mk.

300 kAe Lku E.Mk.Lke ˛YykÌk{kt ´k Ìk ⁄kﬁu˜e f]rÌk Ìkhefu s˝k Au.

{nkºkhÌkLkk h[rfiÌkk f]ª˝ Ói kkfiLk- uÀ‘fikMk nÌkk.¯k˝ krÌkyu rLkhtÌkh ˜æ kLkku yk¯k˙n hkœfiku nÌkku Ìfikhu ‘fikMku Mk{SLku ˜æ kLkwt s˝k‘fiwt nÌkwt. ‘fikMk {nkºkhÌkLku yuf fk‘fif]rÌk Ìkhefu yku§æk Au. Mkki ´⁄k{ kkuÌkkLkk r˛ªfiku

Mkw{tÌkw, sir{Lke, ki˜, ˛wf ( kkuÌkkLkku kw k) yLku i˛t kkﬁLkLku ˛eæ Au. yk

fk‘fiLkwt ´⁄k{ Lkk{ ësfií hkæ k{kt yk‘fiwt nÌkwt. ÌkuLke &˜kuf Mktœfik 8800 Lke nÌke su &˜kufLke Mktœfik yksu 24000 Lke Au. i˛t kkfiLk yk ësfií fk‘fiLku

ëºkhÌkí Lkk{u yk§æ yk ku Au. i˛t kkfiLk ºkhÌkLkku r MÌkkh fhe yuf ˜kæ &˜kuf {qfu Au Lku Ìku ë{nkºkhÌkí Lkk{u yku§ækfi Au yksu ÌkuLke &˜kuf Mktœfik 96836Lke Au.

{nkºkhÌk yZkh k o{kt yk˜uækﬁu˜e {nkf⁄kk Au. Ìku{kt kktzw yLku

ƒ]ÌkhkªxŸLkkt MktÌkkLkku kktz ku yLku fkih kuLke WÌ kr•k, r˛˚k˝, hkflfi nU[˝e yu ykrÀ k o⁄ke f⁄kkLkku ykhtº ⁄kfiku Au. Ìku{kt ˇki kÀe M fit h, Mkwºˇknh˝, ÁkfkMkwh ƒ, æktz ÀnLk, sw¯kxw, rÀ¬¯ sfi, hksMkqfiofiøk, r˛˛w kk˜ ƒ, Lk kMk ¯kw Ìk kMk, r hkx rLk kMk kAe hkflfiLkku ºk¯k Lk {§Ìkkt {nkfiwÿ ⁄kkfi Au. Ìku{kt ºeª{, ˇki˝, ˛’fi, yrº{Lfiw, xkuÌfÂA, f˝o, Àw:˛kMkLk, ÀwfikouƒLkLke {]Ìfiwf⁄kk {qfe Au Lku ytÌku ˛ktrÌk k o, M ¯kkohkun˝ yu{ yZkh k o{kt f⁄kk fne Au. {nkºkhÌk{kt RrÌknkMk, kwhk˝, LkerÌk˛kÜ, ƒ{o˛kÜ yu{ yLkuf kkMkktyku ˝e ˜eƒkt Au. r u[fku {nkºkhÌkLku fiwÿLkwt {nkfk‘fi fu eh [rh kLkk r ˛uªk˝⁄ke yku§æu Au. ºe˜kuLkwt ºkh⁄k : {nkºkhÌk sux˜e r ˛k§f⁄kk ºe˜kuLkwt ºkh⁄k Lk⁄ke. f⁄kk{kt fux˜kf ºk¯kku ˜u kfik s Lk⁄ke. §e yk ykrÀ kMke ºe˜kuLke f⁄kk Au Ìku⁄ke Ìku{kt ˜kufºku¯fi

f⁄kkLkf Ìku{s Ìku{Lkwt kkuÌkkLkwt ˜kufS Lk, Mk{ksÀ˛oLk yLku ƒkä{f {kLﬁÌkkyku

f⁄kkLkk fuLˇ{kt hne Au. ÁkeS {kuxe kÌk yk ºkh⁄k r ÓkLkkuLke MksoLkf]rÌk Lk⁄ke, ÌkuLke r˜ræÌk kht khk Lk⁄ke. ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí yu ˜kuf{nkfk‘ﬁ Au. ÌkuLkk Mksof

˜kufku Au fu ftXku kftX‚ QÌkhe yk u˜ Au. Ìku{kt yLkuf krh ÌkoLkku ⁄kÌkkt hÃkkt Au

AÌkkt {nkºkhÌkLke {q§f⁄kkLku Ìku{Lke S Lkf⁄kk Mkk⁄k ¯kkuX eLku yk ºe˜kuLkwt ºkh⁄k h[kﬁwt Au.

ëºe˜kuLkwt ºkh⁄k f⁄kkLkku ykhtº Àuzfku ¯kt¯kkLke ﬁk kkyu Lkef§u Au Lku

hMÌkk{kt ¯kkﬁkuLkk ƒ˝ Lke[u [¯kÀkE {hu Au. ÌkuLkku ykÌ{k kr˝ﬁ˝Lkk kux{kt

´ u˛e kw k Ìkhefu sL{u Au, Ìfikt⁄ke ⁄kkfi Au. yk kr˝fikLkku Akufhku {kuxku ⁄kÌkkt

RLˇLkku Lkkufh ÁkLku Au Ìﬁkt nrhsLk k§ k k§e ÁkkELku kkuÌkkLke ƒ{oLke ÁknuLk

ÁkLkk Au. yk ÁknuLkLku MkkuLkkLkkt f kzkt ºux yk k Au. RLˇ kkuÌkkLkk⁄ke ÌkusM e

kr˝ﬁkLku MknLk fhe ˛fÌkku Lk⁄ke. yux˜u RLˇ fku kkﬁ{kLk ⁄kE ÌkuLku fkZe {qfu Au.

MkqhsLkk ˛k k⁄ke kr˝fiku r˛fik§ ÁkLke Úfi Au, yk r˛fik§ ¯kt¯kkLkk Y kLku ÚuE

{kurnÌk ⁄kkfi Au Lku ¯kt¯kkLku kkuÌkkLke Mkk⁄ku ˜¯Lk fh kLkwt s˝k Au. ¯kt¯kk ¯kwhwLkk ºM{fktf˝⁄ke r˛fik§Lku Ákk§e Lkkæu Au. ¯kt¯kk ÌkuLke hkæ ˜ELku ¯kt¯kkLkÀe{kt kƒhk k Úfi Au Ìfikt hkæ{kt⁄ke k˝e Lkef§u Au fu Ìkw {khe kÌLke Au yux˜u s yk hkæ kƒhk k yk e Au. yk hkæ{kt⁄ke ˛k˜Lkwt ]˚k ⁄kkfi Au. yk ]˚k{kt⁄ke

˛tÌkLkw ´¯kx ⁄kkﬁ Au. ˛tÌkLkw ¯kt¯kk Mkk⁄ku ˜¯Lk fhe ÀqrƒﬁkÀu §Lkku hkÚ ÁkLke hks fhu Au. yn™ MkwƒeLke f⁄kk ykrÀ kMkeykuLke f’ kLkk ´{k˝u [{Ìfkhku⁄ke ºhu˜e

Au. ÌkuLku {q§ {nkºkhÌkLke f⁄kk Mkk⁄ku Mkhæk e ˛fkﬁ Ìku MkkBﬁ Lk⁄ke. hkÚ

˛tÌkLkw Lku ¯kt¯kkLkk ˛hÌke ˜¯Lk {q§ f⁄kkLkkt Au.

˛tÌkLkw Mkk⁄ku ˛hÌk ⁄kﬁk ´{k˝u ¯kt¯kkLkk MktÌkkLkku hkÚyu ÚÌku {khe

Lkkæ kt kzu Au AÌkkt hkÚ⁄ke f˛wt s fnu kÌkwt Lk⁄ke. ÌkuLkku ´⁄k{ kw k ¯kkt¯kufi, ÁkeÚu kw k MkuÌkh-r[ k efio, keÚu r nk¯k-r r[ k efio ⁄kfiku. ¯kt¯kk ÁkeÚ º {kt {kA˜eY ku sL{u Au. RLˇ hkÚ MkkÌkMkk¯khLke h˚kk fhÌkk nÌkk Ìfikhu ÌkuLke kÌLke RLˇk˝e fk{r nT § ÁkLke RLˇLku kku kx Ókhk kkuÌkkLkku k k ˜æe {kuf˜u Au. RLˇ kkuÌkkLkwt Æ˜¯k fk ke kku kxLku ¯k§u Ákktƒe hk˝e RLˇk˝eLku {kuf˜k Au Ìku Æ˜¯k kkuu kxLkk ¯k§u⁄ke kk˝e{kt kze Úfi Au su {kA˜eY k hnu˜e ¯kt¯kk ¯k§e Úfi Au. su ¯kt¯kkLkk kux{kt⁄ke hksfwt he Y ku sL{u Au. yk hksfwt he Mkk⁄ku hkÚ ˛tÌkLkw ˜¯Lk fhu Au. hkÚ ˛tÌkLkw {]Ìfiw kk{u Au ÌkuLku fwt khe s{eLk kh y¬¯LkMktMfkh

Àu k{kt yk Au yu s¯ﬁkyu n¬MÌkLkk kwh Lk¯khLke h[Lkk fh k{kt yk e .

r[ k efio yLku r r[ k efioLke kÌLkeyku MkkMkwLke ykøkk⁄ke Lk¯Lk ¬M⁄krÌk{kt ¯kkt¯kufi kkMku⁄ke kMkkh ⁄kE Ìfikhu yufu yktæu, ÁkeSyu Mkk⁄k§Lkk ¯kw Ìkºk¯ku nk⁄k {qfeLku [k˜e Ìku⁄ke yuf fwt h yktƒ§ku ƒ]ÌkhkªxŸ Lku ÁkeÚu kktzwhku¯ke kktzw sLBfiku. yn™ ´[r˜Ìk f⁄kkLku krh äÌkÌk fheLku Mksof f⁄kfku {qfu Au. yk{ ºe˜ ykrÀ kMke ºkh⁄k{kt ˛tÌkLkw ¯kt¯kkLke f⁄kkLkkt fux˜ktf krh ÌkoLkku {qfu Au AÌkkt {q§f⁄kkLku kfze k˝ hkæu Au.

ykrÀ kMke Mk{ks {nkºkhÌk{kt ƒ]ÌkhkªxŸ ytƒ nku k⁄ke hks¯kkÀeLkku

khMk Lk ÁkLke ˛fu Ìku kÌkLku M efkhÌkk Lk⁄ke. Ìku kktzwLku Mk kO˛u hkflfikrƒfkh kk{Ìkku fnuÌkk Lk⁄ke. ƒ]ÌkhkªxŸLku ƒ §k¯kZLkwt yLk kktzwLku n¬MÌkLkk kwhLkwt hkflfi yk ku Au. fwLÌkk yLku ¯kktƒkheLku yk f⁄kk{kt Mk ÌkäªkLke kw keyku Lku Mk¯keÁknuLkku nku kLkwt s˝k Au. fwLÌkk fi{kt yk u˜e Lku Mkhku h{kt Lknk k QÌkhu Au Ìfikhu kkuÌkkLkkt f kzkt ü[kt ˜eƒkt Ìku Mk{fiu MkqfioLkkt rfh˝ku fwtÌkkLkk ¯kºo{kt ´ u˛eLku kw k f˝oY ku sL{u Au. yk kw kLku ¯kkuf§¯kZLkk ¯kktÀhuu Wfhzk{kt {qfe yk Au. ¯kktƒkheLku

RÍkuÌkuh kw kku Lku fwLÌkkLku kkt[ kw kku ykr˛ªk⁄ke {§u Au. RÍkuÌkuh Mkk{u {k k kkt[ kw kkuLkwt Àw:æ ⁄kkﬁ Au Ìﬁkhu …rªk kkuÀ˜ku ü[fe Lke[u fezk À˛ko e ´Ìkef Ókhk

Mk{Ú e yk ku Au. {LkLkwt Mk{kƒkLk ⁄kkﬁ Au.

{nkºkhÌkLkwt {q§ f⁄kk{kt kktzwhkÚ r˛fkhu sÌkkt Mktºku¯khÌk nh˝ﬁw¯k˜Lkku

ƒ fhu Au. ÌkuLku …rªk yLku …rªk kÌLke nh˝-nh˝e Y k hrÌk¢ezk fhÌkkt s˝k‘ﬁkt

Au, yn™ ykrÀ kMkeyku {kLku Au fu yu yk©{Lkkt s nh˝-nh˝e nÌkkt Lku Ákkh ªko Mkwƒe …rªk Mkk⁄ku s Ìku{˝u k˝ Ák˙Ò[fio kkÈfiwt nÌkwt Ìku⁄ke Mktºku¯khÌk nÌkkt yk y⁄ko xLk ƒkhu ykir[Ìfi kq˝o s˝kfi Au. ykrÀ kMke {nkºkhÌk{kt ˇki kÀe M fit h Lku Lk kMkLke f⁄kk Lk⁄ke. f˝oLkku WAuh ÀkMkeLku Ìfikt Lkn™ k˝ {k§eLku uh ⁄kfikLkwt s˝k Au. ykrÀ kMkeyku f˝oLku rfh˝ (MkqfioLkwt rfh˝) Lkk{u yku§æu Au Lku ÌkuLkk ˛kifio⁄ke ´ºkr Ìk ⁄kE ÀwfikouƒLk rfh˝Lku MkuLkkrƒ krÌk ÁkLkk kLkwt fnu Au. ykrÀ kMke ºkh⁄k{kt kMkwrfLkk¯kLke f⁄kk yk Au. ˇk kÀeLku MkkuLkuhe k§ nÌkk. yk MkkuLkuhe k§Lkwt ¯kqt[§wt kkÌkk§{kt MkqÌku˜k kMkwrfLkk¯kLke AkÌke W kh kzu Au. kMkwrfLkk¯k Ú¯keLku yk MkkuLkuhe k§ ƒhk Ìke MkwtÀheLke ˛kuƒ{kt Lkef§e kzu Au. Ìku VhÌkku VhÌkku MkkuLkuhe k§ k§e ˇki kÀe kkMku yk e knkut[u Au. yswoLkLku khkrsÌk fhe kkuÌkkLke {qALkk k§⁄ke Ákktƒe æ™xeyu ˜xfk e Àu Au.

kMkwrf hkus hkÌku ˇki kÀeLku ºku¯k Au Lku ˜k[kh yswoLk fktE fhe ˛fÌkku Lk⁄ke. yk ¬M⁄krÌkLku ykrÀ kMke Mk{ks M efkhe ˜u Au yk e ¬M⁄krÌk{kt {wfkﬁu˜e ÜeLku

k˝ M efkhe ˜u Au. flfikhu hk{kfi˝{kt kr kÌkk MkkrÁkÌk fh k MkeÌkkLke y¬¯Lk khe˚kk ˜u k{kt yk Lku AÌkkt ˛tfkLkwt ºqÌk ÌkuLku AkuzÌkwt Lk⁄ke. f˝o kkMku MkqfioLkwt yk ku˜wt y{ku ˛Ü ëy¯kLkfxkhí Au. yk ˛Ü⁄ke f˝o kMkwrfLkk¯kLke ykX Vu˝ku

AuÀe Lkkæu Au. kMkwrfLkk¯k nkheLku, {kVe {kt¯keLku S Ák[k e ºk¯ku Au. f˝o yswoLk yLku ˇki kÀeLku Akuzk Au. yk krh ÌkoLk k˝ ˜kufMk{ksLkwt yÀTºwÌk Au. ºe˜kuLkwt ºkh⁄kLkku ´{wæ ·r¸fku˝ : ykrÀ kMke ºe˜kuLkwt ºkh⁄kf⁄kk{kt ¯kktƒkhe yLku fwLÌkkLku …rªkLkwt Ìk kºt¯k fh k yk u˜e Mk ˛¬ıÌkLkk y Ìkkh {kLku Au. yuf s t˛Lkk Áku fw§Lkk Lkk˛ {kxu yk Àu eyku yk u˜e À˛ko Au. ÜeLke yu {u˜e˛¬ıÌkyku ƒhk Ìke fwLÌkk yLku

ˇki kÀe ÁktLku zkf˝ku nÌke. yn™ ykrÀ kMkeyku ëzkf˝í ˛ÁÀ {qfu Au Ìfikt Ìku{Lku yrºúÌk Au rÀ‘fi˛¬ıÌk ƒhk Ìke Üeyku. kkt[ kktz ku{kt⁄ke [kh kktz ku ˇki kÀeLku kÌLke Ìkhefu ºku¯k Au Lku hkÚ

fiwrƒrch ˇki kÀehk˝eLkk [h˝{kt kze Lk{Lk fhe, nk⁄k{kt MkkuLkkLkku ™s˝ku ˜E k Lk Zku§u Au. ¯kq¯k§Lkku nku{ fhe ˇki kÀeLke ykhÌke WÌkkhu Au. yuf æÌk ºe{ yk ·~fi ÚuE Úfi Au yux˜u ºe{ ˇki kÀeLku zkf˝ {kLke ÌkuLkwt s yk fk{˝ nku kLkwt {kLku Au. yk hnMfi Ú˝ k {kxu ºe{ rhMkkELku ytƒkh fkuxze{kt ÁkuMke hnu Au. ˇki kÀe ‘nk˜k ºe{S fne ÌkuLku r Lk Au. Ìfikhu ºe{u fiwrƒrchLke yk ¬M⁄krÌkLkwt hnMfi kqA‚wt. ˇki kÀe ºe{Lku rÀ Mk yk⁄kBfik kAe ÆMkÀqh ˝ko z˜u [ze xk{kt MktÌkkELku ÁkuMke hnu kLkwt s˝k Au. Ìfikt yk hnMfi Mk{ÚE s˛u.

ºe{ À˛ko‘fik ´{k˝u z˜kLke xk{kt MktÌkkE hnu Au. {Êfihk keLkku Mk{fi ⁄kÌkkt z˜k Lke[u {k˝uf[kuf h[kfi Au. M ¯ko{kt⁄ke MkkuLkk Y kkLkkt ÆMknkMkLk QÌkh k ˜k¯ku Au. yuf kAe yuf Àu ku yk e ÁkuMk k ˜k¯ku Au. ifwtX{kt⁄ke º¯k kLk yk Au. Ìku Mk{fiu kkzkLke yMk khe fhe fwLÌkk{kÌkk yk Au, k Lke yMk kheyu hk˝e ˇki kÀe yk Au. ºe{ yu ·~fi ÚuE ƒ˙qs k ˜k¯ku Au. æwÀ º¯k kLk Qºk ⁄kE fwLÌkk yLku ˇki kÀeLku yk fkhe ˚ku{fw˛§ kqAu Au. ˇki kÀe fnu Au fu, [kh kktz ku {khe {kfik{kt VMkkfik Au; khtÌkw hkÚ fiwrƒrch nsw VMkkfik Lk⁄ke. Ìku hkus {khe kqÚ, ykhÌke fhu Au. Ìku{Lku {kheLku ifwtX{kt º¯k kLkLkk À˛oLkLke RÂAk s˝k Au.

ºe˜kuLkwt ºkh⁄k ˜kuf{nkfk‘ﬁ Ìku{Lkk ˜kufƒ{oLke ¯kw Ìk[k eykuLkk rLkÀuo˛ yn™ À˛ko e yk ku Au. yk {k k MkkÀe kÌkku Lk⁄ke. ˇk kÀe ºe{Lku y˜æƒ˝eLkku

ÀhÁkkh ÁkÌkk Au. {Êﬁhk keLkku Mk{ﬁ s yn™ Mkq[f Au. {nk kt⁄kLke f⁄kk{kt hkÚ

fiwrƒrch {w¬ıÌkLkku {k¯ko - º¬ıÌkLkku {k¯ko - {nk kt⁄kLkku {k¯ko Ú˝ k …rªk {khfwtz kkMku Úfi Au. …rªk yk {k¯ko Mk{s k {kxu {kÌkk fwLÌkk kkMku {kuf˜u Au. {kÌkk fwLÌkk fnu Au fu yk {k¯ko kq˝o Ìkku MkÌke ˇki kÀe Ú˝u Au Lku fiwrƒrch MkÌke ˇki kÀeLkk

[h˝u ÁkuMke yk kt⁄k{kt Àer˚kÌk ⁄kkﬁ Au.

ëMkÌkefnuLk huyt¯kLkeLk ƒkº¯krÌkhu, yuLkeMku ksws esws ehunkt; ˛e˛LkuMkkxu©eV§¯kwhwLku[h˝uhu Ìkku rLkrsﬁk ƒh{ Ìk{u ˛ hu nkt...í

ƒ˝e k˝wt {u˜eLku, kwhwªk nku kLkku yn{T k˝ AkuzeLku ÌkLk-{Lk-ƒLk ¯kwhwSLku Mkkut keLku yk {nk kt⁄kLkku rLkÚh r kﬁk˜ku ke kLkk nkuﬁ Au. ftEf yk s kÌk

ykrÀ kMke Mk{ks{kt nku kLkwt yn™ s˝kﬁ Au. hkÚ ﬁwrƒrch ˇki kÀe hk˝eLku

[h˝u ¯kﬁk Au Ìku ºe˜e ºkh⁄k{kt ¯k kﬁwt Au fu -

ësuXkuÀhyuLk{eLk{eLk kkÏ¯ku˜k¯kut

ykhÌke MkhULk ykhÌke QÌkhu nku...hkÕe...

suXkuÀhyu hLkeÁkkﬁ˜eLkeMku kf..hU...

ÀuæÕkuÁkEhkt k§kæu˜nku...hkÕe...

yutfhkEfhnktÌkkuækuxwtyk nU...í

ykrÀ kMkeykuLkwt yk ºkh⁄k kktzw yLku ƒ]ÌkhkªxŸLke hks¯kkÀe {kxuLke

fiwÿf⁄kk fnu k h[kfiwt Lk⁄ke fkh˝ fu Ìku{Lkk yk ºkh⁄k{kt ÁktLkuLku y˜¯k y˜¯k hks yk ku˜ Au. yn™ Ìku{Lku kÌk fh e Au fwLÌkk{kÌkk yLku MkÌke ˇki kÀeyu À˛ko u˜ku º¬ıÌk{k¯ko, ƒ{oLkku {k¯ko. Ìku{Lke flfikuÌk kkxW kkMkLkk yLku ºsLk kht khk {qfe yk k e Au. yk k˝ Ákes{k¯keo ºsLk kkxW kkMkLkk Au. yk W kkMkLkk{kt Üe Mkk⁄ku s Au Ìku⁄ke Ìkku {nk kt⁄ke srÌk-MkÌkeLkk ƒ{o su e yk ¯kw Ìk MkkƒLkkƒkhk

Au. {nk kt⁄k{kt yLku yk ºe˜kuLkk ºkh⁄k{kt ¯kwhwM⁄kkLku {kÌkk fwLÌkk Lku MkÌke ˇki kÀe ÁkuXkt Au. yk º¬ıÌkLkk {k¯kuo [k˜ k {kxu ´⁄k{ º¬ıÌk{kÌkkLku ˜k kt kzu Au. ºe{ hk keLkwt z˜k Lke[uLkwt ·~fi, y˜æƒ˝eLkku ÀhÁkkh ÚuELku ºfiºeÌk ⁄kE ¯kfiku. ºe{ {kÌkk fwLÌkkLku {nu˜u sE, {kLkk [h˝ku{kt kze hk keLkk ·~fiLke

{ktzeLku kÌk fhu Au. {kÌkkLku r LktÌke fhu Au fu ˇki kÀe zkf˝ Au Ìku y{Lku kkt[ufi ºkEykuLku ºhæe s˛u Ìku knu˜kt ˇki kÀeLke yk {kfikÚ§{kt⁄ke y{Lku Ák[k ku. fwLÌkk {kÌkk fnu Au fu, ëëÌk{khu kkt[ufi ºkEykuLku Ák[ nkufi Ìkku {Êfihk keyu Ìkwt kkuf {qfeLku hz k ˜k¯ku Ìfikhu ˇki kÀe Ìkkhe kkMku yk e hz kLkwt fkh˝ kqA˛u Ìfikhu Ìkkhu fnu kLkwt fu Àu e y{Lku {w¬ıÌkLkku {k¯ko ÁkÌkk ku.íí fwLÌkkLkk fnu k ´{k˝u ºe{u Ìku ffiwO Ìfikhu ˇki kÀe fnu Au fu,

ëëÌk{u Ìkku yrº{kLk{kt hne ¯kfik. Lkk yku§œfikt Mk¯kkt-MktÁktƒeLku, Lk Ú˝e LfikÌk. Lkk Mk{flfik MkÌfi fu ƒ{o. kk k-ƒ{oLkkt ˜uækt Ìk{khe kkMku Lk⁄ke. kAe Ìk{u y{khe Àu f[uhe{kt-y˜æLkk ÀhÁkkh{kt fE heÌku ÁkuMke ˛fku ? y{u fneyu yux˜kt z¯k˜kt ºhku Ìkku s Ìk{Lku y{khe Àu Mkºk{kt ÁkuMk kLkwt {§˛u. y{u fneyu yux˜e kÌk {kLkku Ìkku s f]ª˝ kh{kÌ{k yk k˝u uh yk ˛u. Lkn™Ìkh Ìk{u Ìkku ëWÕkuh Lku W¯kkuhí {he s kLkk, Ìk{khwt Lkk{ rLk˛kLk Lkn™ hnu.íí yk{ fne ˇki kÀe º¬ıÌkLkku {k¯ko ÁkÌkk Au.

º¬ıÌkLkku {k¯ko : kkt[ kktz ku {kÌkk fwLÌkk yLku MkÌke ˇki kÀeLku [h˝u yk e º¬ıÌkLkku {k¯ko kqAu Au. {kÌkk fwLÌkk s˝k Au : ëëÀefhk, º¬ıÌk …rªkykuLkk uh Au. yk

º¬ıÌkLkku {k¯ko ˝ku frXLk Au. º¬ıÌk æktzkLke ƒkh, y˝e [qrfﬁku Ìkku ƒkh k¯ku Lku ƒkh [qrfﬁku Ìkku y˝e k¯ku. æktzkLke ƒkh kh [k˜ kz˛u {khk Àefhkyku !

º¬ıÌk Ìkku fktxkLke kz Au.íí

{nk kt⁄ke MktÌkku yLku º¬ıÌk{k¯koLkk ´ kMkeykuyu k˝ º¬ıÌkLku æktzkLke ƒkhu [k˜ k su e frXLk À˛ko e Au. fkuE eh˜k MktÌk s Mk{su Au Ìku yk {k¯kuo [k’fik Au. º¬ıÌkhMkLkku fik˜ku ysh Au, ÀhufLku k[u Ìku ku Lk⁄ke yux˜u s MktÌkkuyu fÃkwt fu - ë⁄kkuzu ⁄kkuzu Mkkƒ r kfikuLku nkt.í yk º¬ıÌk ´⁄k{ kkÌkk§˜kuf{kt ˛uªkLkk¯kLku uh nÌke :

ë{kuxkuƒh{˛uªkLkk¯kuÕe’ﬁku,su˝uWkkz‚ku,ƒhkLkkuºkh, ˛uªkLkk h{kty˜e˜khk˝e,su˝uÕe’ﬁkuƒh{rLkÚh, Rƒh{⁄ke{u hkÚ hMku, hMkuyætzƒkh... yk eYzeheÌkwtÌk{u kk§kuhu.

kkÌkk§{kt⁄ke kktz ku ˛uªkLkk¯kLku uh⁄ke flfikuÌk kkx W kkMkLkk ˜k‘fik. yu{ k˝ fnu kfi Au fu Lkfw§Lku ˛uªkLkk¯kLku uh {kuf˜ k{kt yk‘fiku Lku Lkfw§

kkÌkk§˜kuf{kt⁄ke ﬂﬁkuÌk kkx W kkMkLkk-{nk kt⁄ke º¬ıÌkLku k]⁄ e˜kufu ˜k Au.

ykrÀ kMke ºkh⁄k{kt ˇki kÀe ´⁄k{ kktz kuLku kkÌkk§˜kuf{kt {kuf˜e Ìﬁkt⁄ke º¬ıÌk{kÌkkLku ˜k kLkwt s˝k Au. {kÌkk fwLÌkk fnu A :

ëÀefhktº¯krÌkLkkt kh{k˝ktyk⁄kktÕk˜kt...

Ìkkh ÌkÁkqhku yk⁄k Õk...˜kt...nku...hkÕe... æB{kykk˝ufUhMkrÌkﬁkt kkt{˝kyk u, ykk˝k fUh Ìkku y Ìkkh kkt{˝k yk u nku..hkÕe...í

º¬ıÌk{kÌkkLku ˜k k kkt[u kktz ku Ìkkh ÌktÁkqhku nk⁄k{kt ˜ELku kÚt, Õk˜h, ˛tæ ¯kkzÌkkt ¯kkzÌkkt, ºsLkku ¯kkÌkkt ¯kkÌkkt, ykhÌke, ƒqLk Ákku˜Ìkkt Ákku˜Ìkkt kkÌkk§Lku {k¯kuo Úfi Au. ´⁄k{ Mk{…rªkLku ƒq˝u ¯kfik. Ìfikt⁄ke ƒq{ …rªk, ke k§ …rªk yLku s§ …rªkLku r LktÌke⁄ke Mkk⁄ku ˜eƒk, {kÌkk fwLÌkk, MkÌke ˇki kÀe yLku kkt[ fwt khe fLfikyku k˝ Mkk⁄ku s Au. ¯kq¯k§Lkku ƒq k, ykhÌke fhe º¬ıÌkLku k]⁄ e ˜kufu kƒkh kLkwt fnu Au. Ìfikhu ÌkuLku fnu k{kt yk Au fu, ëë kkhe˛fkfiÌkuLkwtsnr⁄kfikh,Mku eÚ˝uÌkuLkwt Àu . {kÌkkº¬ıÌk, kktz kuÌkLkuMku eÚ˝uÌkkus k]⁄ e˜kufuhnusu, Lkn™ Mku e Ú˝u Ìkku kkAe kkÌkk§˜kuf{kt yk Ìke hnusu.í yk{, º¬ıÌk{kÌkk n¬MÌkLkk kwh Lk¯khLkk ¯kktÀhu yk e Qºkt hnu Au. º¬ıÌk{kÌkkLkwt ƒk{uƒq{u Mkk{ifiwt fh k{kt yk Au. kktz ku º¬ıÌk{kÌkkLku M⁄kk ke, ºk ⁄ke ˜§e ˜§e kkfi ˜k¯ku Au, ºsLk¯kkLk fhu Au. fwLÌkk{kÌkk kktz kuLku fnu Au fu n Ìk{u º¬ıÌkLku økkLk Ókhk ´{k˝ku. MknÀu º¬ıÌk Mkk{u nk⁄k{kt ÌktÁkqhku ˜ELku ºsLkku ¯kkfi Au. yk k˝e ´k[eLk ºsLk k˝e{kt MknÀu Lkk Lkk{k[h˝ k§e h[Lkkyku yksu k˝ Mkktº§ k {§u Au Ìku yk kht khkLk ´{k˝ À˛ko Au. {kÌkk fwLÌkk º¬ıÌk{kÌkkLkk yk¯k{Lk⁄ke fnu Au : ëÀefhkº˜u˜kfikÌk{uº¯kr•kLkkt kh...{kt˝kthu, Àefhkº˜U˜kfikº¯krÌkLkkt kh{kh˝ktnku...hkÕe... yu...Àefhkº˜uÕ˜{k{khu kuxhu... kktz kuº˜uÕ˜{khu{khu kux...nku...hkÕe...í yk{, º¬ıÌk k]⁄ e˜kufu kƒkfikO Lku Ìku{Lkku ´[kh-´Mkkh ⁄kfiku.

ƒq§kLkku kkx :

ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí{kt ƒq§kLkk kkxLkkt r rƒ-r ƒkLk À˛ko u˜ Au. ºkÀh k {kMk{kt zwt¯khe ºe˜ku ƒq§kLkku kkx kqhu Au. ˛rLk khLke hk ku yk kkx kqh k{kt

yk Au. ÌkuLku ëÁkes Qs eí yu{ k˝ fnu Au. yn™ ˜kufƒ{o {nk kt⁄k Mkk⁄ku

ƒq§kLkk kkxLkwt yLkwMktƒkLk ÚuzkE Úfi Au fkh˝ fu {nk kt⁄k{kt ys k§e ÁkesLke hk keyu flfikuÌk kkx W kkMkLkk ⁄kkfi Au. Ìku{kt yªkkZe ÁkesLku ˛rLk khLkk rÀ Mku

Ákes kkx ºhkfi ÌkuLku W•k{ {kLk k{kt yk Au. {nk kt⁄ke flfikuÌk kkx yLku ƒq§kLkku kkx yk ÁktLku kkxLkkt r rƒr ƒkLk, {t k-MkkƒLkk r¢fik, ºsLk, ´Ìfi˚k À˛oLk fhu˜ Au Lku yk ÁktLku kht khkyku {q§{kt yuf s nku kLkwt s˝kfiwt Au.

ykrÀ kMkeyku{kt ƒq§kLkku kkx [kuœækt Àu kuLkku kkx {Lkkﬁ Au. Ìku rÀ Mku

hk ku ë¯kÌkí W k¬M⁄kÌk ˜kufkuLku ÀkY ke kLke, {ktMk æk kLke MkæÌk {LkkE nkuﬁ Au. hsM ˜k Üe yk yLkwckLk{kt ºk¯k ˜E ˛fÌke Lk⁄ke. yLﬁ Üeyku kwhwªkkuLke Mkk⁄ku

s Mknºk¯ke ÁkLke ƒq§kLkk kkxLkwt kqsLk fhu Au. {nk kt⁄ke Üe- kwhwªk srÌk-MkÌkeLkku

ƒ{o nku kLkku k˝ yk yuf rLkÀuo˛ {§u Au.

ëæqtxí (ƒq§kLkk kkxLkku h˚kf, r rƒ-r ƒkLkLkku fÌkko, MkÀT¯kwhw Ìke fk{ fhLkkh) Ìkhefu su Mkkƒw rLkfiwıÌk ⁄kfiku nkufi Ìku ƒq§kLkk kkxLke Ìk{k{ ƒkä{fr rƒ

Mktºk§u Au. {nk kt⁄ke ﬂﬁkuÌk kkx W kkMkLkk{kt ÌkuLk fkux k§ fnu k{kt yk Au.

{Êfihk keyu ƒq§kLkku kkx-{tz§Lke h[Lkk fh k{kt yk Au. ykrÀ kMke ºe˜kuLke {kLfiÌkk yu e Au fu ´⁄k{ s§ nÌkwt. Ìku{kt f{§Lkwt Vq˜ ´¯kx ⁄kkfi Au. ÌkuLkk W kh #zk Y ku º¯k kLk y˜æƒ˝e rLkhtsLk rLkhkfkh kh{kÌ{k kkuZu˜k nÌkk. ÌkuLkk {wæ{kt⁄ke y{e LkefÈfiwt yu y{eLke Wr{fik. yk Wr{fikLke Áku Mkk⁄k§Lke Â[u Lkæ⁄ke VkzeLku y˜æƒ˝eyu ëºt¯kí º¯k (fikurLk) ÁkLkk e Lku Ìku⁄ke Ìku º¯k kLk fnu kfik.

ƒq§kLkku kkx ºh kLkku nkufi Ìku M⁄k§u ´⁄k{ fwt khe {kxe flfikt n§ [k’fiwt Lk nkufi Ìku e s{eLkLke {kxe, yLku fwt khe ¯kkfi, kAhzeLkwt Ak˝ {u§ e kkx {kxuLke ¯kkÀe ÁkLkk k{kt yk Au. yk ¯kkÀe W kh Ìkeh⁄ke [Ìkwªfku˝ Àkuh k{kt yk Au. ¯kkÀe W kh Mk knk⁄k MkVuÀ fk kz {qfe ÌkuLkk W kh ˜k˜ fk kz{kt MkVuÀ Mkk{kLkk Àk˝k⁄ke [tˇ, Mkqfio, Ìkkhk, [kuhkMke Mkkƒw, kkt[ kktz ku, kkzkuh ¯kkfi, kMkwrfLkk¯kLkk ´ÌkefkuLke ykf]rÌkyku Àkuh k{kt yk Au. ¯kkÀeLke Â[u rMkÌkhe flfikuÌk - ˛eÌk§ flfikuÌk ´¯kxk k{kt yk Au. ºtzkhe Ókhk ºh k{kt yk Ìkk

[qh{kLku ¯kwwhw À˛ko Ìku{ æqtx ÌkuLke r rƒ fhu Au. Lkkr§fiuh ƒuh k{kt yk Au. ƒq k-Àe k ´¯kxu ˜kufMk{wÀkfi{kt ÁkhkÁkhLkwt ƒkä{f kÌkk h˝ Ú{u Au Ìfikhu W k¬M⁄kÌk ºsLk¯kkfif, Ákkr˝fik yLku nkutfkrhfik Mkk⁄ku ÌktÁkqhkLkk ÌkkhLkk LkkÀ Mkk⁄ku {tShk ¯kkzÌkkt ºsLk ¯kk k ˜k¯ku Au. yufXe ⁄kfiu˜e ë¯kÌkí-˜kufMk{qn yk ºsLk Mkk⁄ku Ìku{Lkku Mkqh kwhk Au Ìfikhu flfikuÌkLkk ´fk˛{kt yuf y˜kirff kÌkk h˝ Qºwt ⁄kkfi Au. º¬ıÌkºk {kt ˜kufku ºk r ºkuh ÁkLke Ìkk˜ Mkk⁄ku Lkk[ k ˜k¯ku Au. LkhÆMkn yætz˜e˜k À˛oLk ⁄kÌkkt ºk ¬M⁄krÌk{kt {wfkfiku Ìku e ºk À˛k yn™ yLkwº kfiAu.

ƒq§kLkk kkx Mk{ﬁu º¬ıÌkºk Lkkt ºsLkku r ˛uªk ¯k kﬁ Au. LkkhÀLke

f⁄kk, f]ª˝˜e˜k, fkh{ku f§fiw¯k yLku kktz ku rn{k˜fiLku kt⁄ku ¯kfik ÌkuLke ºsLk f⁄kkyku fnu˝e Mkk⁄ku ¯k kfi Au. ykæe hkÌk yk ´{k˝u yLkwckLkLke r rƒ [k˜u Au. ˜kufMk{wÀkfi r æhk kLkku nkufi Ìku kq kLkhLkku u˛, ˝ÕkhkLkku u˛ fu su{kt⁄ke nkMfi ´¯kxu Ìku k u˛ ºs kfi. ykÊfik¬Ì{f kÌkk h˝Lkku ºk n§ ku

⁄kkfi Ìku {kxu yk u˛ ºs kfi Au. Ìku kAe⁄ke ˜kufMk{wÀkfi [qh{kLkku ´MkkÀºkusLk ˜ELku r æhkfi Au.

nqhkLkwt M⁄kk kLk : ykrÀ kMke Mk{ks{kt uh ˜u kLke ]r•k ˝e s ´Ák§ nkuE Ìku{Lke yk

uhºk LkkLkku ÁkÀ˜ku kuZeyku Mkwƒe [k˜u Au. uhLkk ÁkÀ˜ku ˜u k{kt Lk yk Ìﬁkt

Mkwƒe ÌkuLkku krh kh ˛ktrÌk⁄ke s{Ìkku Lk⁄ke. MkkihkªxŸ fkrxﬁk h˝ fku{{kt yuf fk§u yk e uhLke yk¯k ººqfÌke nÌke. uh{kt {khe Lkkæ k{k yk u˜ kwhwªkLkku

krh kh s{Ìke æÌku ⁄kk§e{kt ƒq§ {qfu kAe s{u yux˜ fu Ìkkhk yk æk k{ktS Ìkh{kt ƒq§ kze. Ìkkhk krh kh Mk«fiLku {khLkkhk nsw S Au. yk ÁkÀ˜ku ˜u kfi Ìfikhu s ˛ktrÌk §u Ìku{ uhLke yk¯k Mkk{Mkk{u ºzfÌke hnuÌke Ìku s yk Mk{ks{kt Au.

ykrÀ kMke ºe˜ Mk{ks{kt fnu Ìk Au fu ë ke˜ktLkwt uh yutÌkkE yut Lkut ækfi !í yux˜u fu ºe˜kuLkwt uh WƒuE k˝ Lkn™ ækfi ! flfikhu Mkk{Mkk{uLkk krh khLke Áku ‘fi¬ıÌkyku {hu Ìfikhu uh ˛{u.

uh ˜u k{kt yk Ìfikhu kq fikusLkk ´{k˝u Mkk{uLke ‘fi¬ıÌkLkwt {k⁄kwt fk ke uh k§ k{kt yk Au. Ìku Mk{fiu {]Ìk kk{u˜k kq M sLkLku fikÀ fhe ÌkuLkku ënqhkuí {ktz k{kt yk Au. ënqhkuí {ktz ku yux˜u kuzuM khLke k⁄⁄khLke {qäÌk ÁkLkk e ÌkuLkwt

M⁄kk kLk fh k{kt yk Au. MkkihkªxŸ{kt ¯kkﬁ, krh kh, ¯kk{ {kxu ˛neÀ ⁄kﬁu˜kLke

yk ´fkhLke {qäÌk M⁄kk ke ÌkuLku ˛qhk kqhk Àu Ìkhef kqs kLkku rh ks Au. fux˜kf y ¯krÌkyu {]Ìfiw kkBfik nkufi-Mkk k⁄ke, yk¯k⁄ke, s§⁄ke fu æqLk ⁄kfiwt nkufi ÌkuuLku

M⁄kk keLku kqs k{kt yk Au. yn™ yk ykrÀ kMke Mk{ks{kt Ìkku uhLke yk¯kLkku

ÁkÀ˜ku Lku ÌkuLkwt ´Ìkef yk nqhkuLkwt M⁄kk kLk Au.

nqhku {ktzÌke æÌku nqhkuLke {qäÌk Mk{˚k uheLkwt f kkfiu˜wt {k⁄kwt hkæe ÀkY keƒu˜k ˜kufku r sfiLkku WL{kÀ s¯kkzu Ìku{ Lkk[u Au. rfrffikheyku kkzu Au. Zku˜ k˝ yu k s Ìkk˜Lkku k¯ku Au. yk kÌkk h˝⁄ke {hu˜kLkk krh khsLkku{kt⁄ke

˝kt ƒq˝u Au. ÌkuLkk ktz{kt {hu˜ktLkwt úÌk yk A Ìku e {kLfiÌkk Au. Ìku kAe Ákfhku fu kkzku [zk k{kt-fk k k{kt yk Au. uheLkk {k⁄kkLkwt ˜kune, Ákr˜ [zkfiu˜k k˛wLkk ˜kune⁄ke nqhkLke {qäÌk ht¯k k{kt yk Au. yk Mk{fiu su ºsLk ¯k kfi Au Ìku{kt ˜˚{˝ Ókhk hk ˝ {hkfiku Ìku f⁄kk, fkih - kktz fiwÿ f⁄kk fu kAe hkXkuh khÌkk ¯kk k{kt yk Au. n{kƒ (Mk{krƒ) : Mkkƒw Mk{ks{kt {]Ìk ÀunLku y¬¯LkÀkn Lkn™ k˝ Mk{krƒ yk k k{kt yk

Au. MktÌk, ºıÌk, Mkkƒw fu ykÊﬁk¬Ì{f kh{[uÌkLkkLkku Àun s{eLk{kt Mk{krƒ yk ke ÌkuLkk W kh Mk{krƒ {trÀh Ákktƒ k{kt yk Au. Mk{krƒLkku yuf ÁkeÚu y⁄ko yu k˝

Au fu su MktÌk, ºıÌk fu Mkkƒw {]Ìﬁw kq ÌkuLkku rLkr˘Ìk Mk{ﬁ À˛ko e MktÌkMk{ks¯kÌk¯kt¯kkLke nkshe{kt S Ìk Mk{krƒ-Àun{kt⁄ke ykÌ{kLke kh{¯krÌk fhe M⁄kq§ÀunLku

Akuze Mk{krƒ ˜u Au. yk r¢fikr rƒLku Mk{krƒ fnu Au. ykrÀ kMke ºe˜ Mk{ks{kt {wæe, ¯kk{Lkku yk¯ku kLk, Mkkƒw, ºku kku fu krh khLkku ze˜ flfikhu {]Ìfiw kk{u Ìfikhu ÌkuLke fikÀ{kt ÌkuLku ën{kƒí Mk{krƒ yk k k{kt yk Au. ÌkuLke Mk{krƒ Àuhe-Mk•k’˜e h[ k{kt yk Au. n{kƒ y kkfi ÌkuLkk ˛ÁkLku Mkkƒw {t k Ákku˜e s{eLk{kt M⁄kq§ÀunLk Àkxe ÌkuLkk W kh Àuhe Ákktƒ k{kt yk Au. ën{kƒí ˛rLk, hr , Mkku{Lkk rÀ Mku ´kÌk:fk§ Mkkƒw kZÌkku nkufi Au yux˜u fu Mk{krƒLkk ¯kw Ìk Ákku˜ nkufi Au Ìku Ákku˜Ìkku nkufi Au. n{kƒ kZÌke u§kyu rLkfiÌk rÀ Mku Mk khu Mkkƒw ÌkuLke {tz§e Mkk⁄ku ÌktÁkqhk kh ntMkÀu Lkkt ºsLkku ¯kkfi Au. yk ºsLkku{kt S kÌ{kLke ¯krÌk r ˛uLkwt ˝oLk fh k{kt yk‘fiwt nkufi Au. M sLkkuLku hwÀLk fhk Ìku k fhw˝ºk Ìku{kt nkufi Au. n{kƒ ˜E ¯kfiu˜k kwhwªkLkk krh kh{kt⁄ke kkt[ kwhwªkku kuzuM khLke {qäÌk ˜ELku yk Au. su kwhwªk {]Ìfiw kkBfiku nkufi ÌkuLke kÌLke {]Ìfiw kk{u˜ nkufi Ìkku Ìku ÜeLke

{qäÌk k˝ kƒhk k{kt yk Au. Mkkƒw yk {qäÌk Mkk{u eLkku Àe ku fhe, [qh{wt

Lki u„ Ìkhefu ƒheLku ©eV§ ƒuhu Au. ´MkkÀLkku y¬¯Lk{kt nku{ fhe y¯khÁk•ke

Mk§¯kk e Mk{krƒÀuheLke [khu rÀ˛kyu Lkr§ﬁk{kt y¬¯Lk {qfeLku ÌkuLke kkMku ke k§kLkk kkLk W kh [qh{wt, ©eV§Lke ˛uªk {qf k{kt yk Au.

Mkkƒw n{kƒ kZu Ìﬁkhu ÌkuLkk {k⁄kk W kh f kzkLkwt Mk•kh ƒheLku [kh {k˝Mkku Qºk hnu Au. Mkkƒw Lkkzk AzeLkku yuf Auzku {qäÌk Mkk⁄ku Ákktƒe ÁkeÚu Auzku

MkqÌkhLku Àkuhu Ákktƒe Àuhe{kt⁄ke Áknkh yk e kq rÀ˛kyu Qºk hne ¯kkﬁLkk ÀqƒLke ƒkhk ƒhÌke{kÌkk W kh fhu Au Ìku Mk{ﬁu ëƒh˝e Lkt {Lkæk y ÌkkhLke khÌkkí kZuAu.

Mkkƒw : ë kk LkÌkk, khÁkÌk LkÌkk, ƒh˝e LkÌke, (nkutfkrhﬁku: LkÌke) su˝e u§k ytfkMk LkÌkk, MkkÏtÀ LkÌkk, MkwhÕ LkÌkk, Lk ˜æ Ìkkhk LkÌkk, su˝ ÀLk s§ s§kfkh yÌkk. s§ khu˜wt yÌkwt, s§{kt k¯k kÏLk fehkLk y Ìkkh yÌkk. k¯k kÏLk nkÌk kuﬁk§{k MkÌkk.í

ykrÀ kMke MkkƒwLkk yk Ákku˜ Mkk⁄ku ¯kwshkÌke ´k[eLk ºsLk h[LkkykuLke kt¬ıÌkyku Mkhæk k su e Au. yu kt¬ıÌkykuLkku y⁄ko yLku yLﬁ ˛kÜ¯k˙t⁄kkuLkku {Ìk yk Mk]r¸Lke WÌ kr•kf⁄kk Mkk⁄ku MkkBﬁ ƒhk Au.

ëyuS¯kwhwSyMktœfisw¯k{ktLkkuíÌkkuykƒkh k[kMk¢kuz{kt kk˝ehu, ÌkurÀLkwrhsLknÌkkrLkhkfkhhu,Ìku{kt⁄ke˛¬ıÌkÀhMkk˝ehu. - Yæe hk{ÀkMk ktz‚Lku h{tz{ktflfikhu k˝eLkkuíÌkeÌfikhu Lkº{UÁkwtÀLk ÕhÌkkhuSÁk˙Òkr ª˝w{nuÔhLkkuíÌkkhu, ÌfikhuykkkuykkyfhÌkkhuS,Mkk[ku{nkƒ{oAunkt...í - MktÌk {q§ÀkMk fkÏÁkrhfik XkfkuhLke fku§e : zwt¯khe ºe˜ku{kt [kuœækt Àu Ìkhefu ƒq§kLkku kkx {tzkfi Au Ìku{ {u˜kt Àu {kxu, {u˜kt Àu kuLke ƒkä{f yLkwckLk r rƒ {kxu ëfkÏÁkrhfik XkfkuhLke fku§eí Lkku r rƒ fh k{kt yk Au. yk r rƒ{kt ºe˜ku fkÏÁkrhfik XkfkuhLke r k•k§Lke {qäÌkyku ˜k eLku ÌkuLke fku§e fhu Au. Ìku{kt {kLfiÌkk yu e Au fu [kuheLkku {k˜ kkAku ˜k ku nkufi Ìkku fku§e fh k{kt yk Au. su ˜kufku [kuhe fh Au fu nhk{Lkwt ˜qtxeLku S

Au ÌkuLku fkÏÁkrhﬁku Xkfkuh §¯ku Au. Ìku{Lkkt k˛wyku, Mk¯kkt MktÁktƒeykuLku ºkhu

LkwfMkkLk fhu Au. ºku kuk ƒq˝eLku h{kt {nk{kMk{kt fkÏÁkrhﬁk XkfkuhLke fku§e M⁄kk ku

Au. {kuze hk ku fkÏÁkrhﬁk XkfkuhLke {qäÌkyku kƒhk k{kt yk Au.

fkÏÁkrhﬁk XkfkuhLke fku§e M⁄kk k k {kxu ´⁄k{ XkfkuhLke ¯kkÀe ÁkLkk e {tz§Lke h[Lkk fh k{kt yk Au. fwt khe {kxe, fwt khe ¯kkﬁLkwt Ak˝ ˜™ k k{kt yk Au. ÌkuLkk W kh rfLkækÁkLkwwt ˜k˜ f kzwt kk⁄khe ÌkuLkk W kh Mkk{kLkk Àk˝k⁄ke

ÁkesLkk yLkwckLk su {tz§ h[ k{kt yk Au. Ìku Mk{fiu ˛tæ kuªk Mkk⁄ku ºku kku ƒq˝u Au. Mkkt¯kku, Mkkht¯ke, ktMk§e, {tShkLkk Ìkk˜ ºku kku Lk]Ìfi fhu Au. Ìku Mk{fiu ºsLk khÌkk ¯k kfi Au. Ìku{kt fkÏÁkrhfik XkfkuhLke WÌ kr•kf⁄kkLkku {rn{k ¯kk k{kt yk Au.

fkÏÁkrhﬁk XkfkuhLku [kuækLkku æe[zku ÁkLkk e ÌkuLkw Lki u„ ƒhk Au. Ìku

kAe Ákr˜Lke ºsLk khÌkk ¯kk k{kt yk Au. yk Mk{fiu W k¬M⁄kÌk sLkMk{wÀkfi nkf˜k- kzfkhk Mkk⁄ku Ìke ¯krÌk⁄ke Lk]Ìfi fhu Au. kÌkk h˝ ÁkhkÁkhLkwt Ú{u Ìfikhu kkzkLku ÆMkÀqhLkku [ktÀ˜ku fhe kkxLke Mkk{u ˜k k{kt yk Au. yk kkzkLkku Ákr˜ fkÏÁkrhfik XkfkuhLku ƒhk Au. kktz kuLkku MkuLkkuÌkhku fiøk (˛tækÓkh) ˛tækZku§Lkk kkx : kktzwhkÚ {]Ìfiw kk{e Lkhf˜kuf{kt Úfi Au Ìfikt⁄ke ÌkuLku fqÌkhkLkku y Ìkkh {§u Au. kktz kuyu MkkÌk fiøkku ffiko AÌkkt kktzwLku {w¬ıÌk {§e Lkn™ fkh˝ yu nÌkwt fu ˇki kÀeLkku ¯kwhw nh¯kwhku yLku fwtÌkkLkku ¯kw£ ¯kÌkhku kMke-{u k§ Mk{ksLkk nÌkk. yntfkhe kktz ku ÌkuLku kktzwLke {h˝ku•kh r¢fik{kt Àqh hkæu Au Lku ºe{ ÌkuLku ü[u⁄ke kk˝e huze ke zk Au. yk ykºzAux⁄ke nh¯kwhku [k’fiku ¯kfiku Lku fiøk y kq˝o hÃkku, hkÚ kktzw fqÌkhku ⁄kfiku. Ìku{kt⁄ke {w¬ıÌk {u§ k MkuLkkuÌkhku fiøk-˛tækuÿkhLkku kkx ºh ku kzu. MkkƒwMk{ks{kt, {nk kt⁄k{kt {w¬ıÌk {kxu yksu k˝ ˛tækZku§Lkku kkx ºhu Au suLkkt y˜¯k r rƒr ƒkLk Au ÌkuLku fiøk s fne ˛fkfi.

MkuLkkuÌkhku fiøk {kxu sYhe Mkk{¯k˙e{kt yswoLk kkÌkk§˜kuf{kt⁄keLkk¯k˜kuf{kt⁄ke fwt khwt MkkuLkwt ˜k Au. ºe{ LkkheLkku u[u˜ku Lkh fk{hwÀu˛{kt⁄ke Lkk⁄ke u~fik kkMku⁄ke ˜k Au. Lkfw§ s§Úu¯k˝e kkMku⁄ke fwt khwt s§ ˜k Au. yk f⁄kk {q§ {nkºkhÌk{kt fi˚kLkk ´ßku Lku fiwrƒrchLkk W•khku Mkk⁄ku Mkhæk e ˛fkfi Ìku e Au. ˇki kÀe ¯kwhw Ákk§k nh¯kwhkLku ˜u k ºe{Lk Ák§ÀLke s¯fikyu ÚuzeLku (fhu˜e ºq˜Lke {kVe {kxu ´kfir˘Ìk fhk Au) ¯kkzk{kt ÁkuMkkze ˜k Au. ºe{

Õ§k ÕUÀhkLkwt {MÌkf ˜k Au. MknÀu ˜tfk{kt⁄ke ¯kktX r LkkLkwt ÀkÌk˝ (˛eﬁk

Lkk{Lkwt kMk, su LkÀe rfLkkhu ⁄kkfi Au) ˜k Au. fwLÌkkLkk ¯kwhw ¯kƒhku kMkeLku fiøk{kt nkutfkhku º˝ k Ákku˜k Au Lku Ìku kAe MkuLkkuÌkhkufiøk fh k{kt yk Au Lku hkÚ

kktzwLku {w¬ıÌk {§u Au.

Mkkƒw Mk{ks{kt MktÌk, ºıÌkLke Mk{krƒ kAe yk ˛tækZku§Lkku kkx {tzkﬁ

Au. Ìku{kt flfikuÌk kkx W kkMkLkkLke r rƒ Au. ⁄kkuze r¢fik y˜¯k Au, {t kku swÀk Au.

MkqÌkhLke Mkeze ÁkLkk e S Lke {w¬ıÌkLkku {k¯ko À˛ko Au. yk ˛tækZku§ Ìku yksLkku

MkuLkkuÌkhku ﬁøk fne ˛fkﬁ.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u y⁄kk¯k {nuLkÌku, kqhe [e x⁄ke, ƒ¯k˛⁄ke yLku

Ìku{Lke r „k´erÌk⁄ke zwt¯kheºe˜-ykrÀ kMke Mk{ks Â[ hneLku, Ìku{Lkku ´u{

Mkt kkÀLk fheLku ftXku kftX‚ kzu˜wt yk ˜kufMkkrnÌﬁ ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí, ëhkÏ{-MkeÌk{kLke

khÌkkí, ëhkXkuh khÌkkí, ëÌkku§ehkÏ˝eLke khÌkkí ¯kuhu ºe˜ ˜kuf{nkfk‘ﬁkuLku

¯k˙t⁄kM⁄k fhe yk ku˜ Au. º¯k kLkÀkMk Mk kfik {u k˝e ÁkLke Úfi Au. ˜kufMkkrnÌfiLkwt Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLk fE heÌku fh Ìku Mk{s k y«fikMkeyu º¯k kLkÀkMkLkwt S kÌkwt

S Lk Ìk kkMke s wt. yu ykrÀ kMke Mk{ks Â[u hÃkk, {k k Ìku{Lke Ákku˜e s

˛eœfik Lkn™ k˝ Ìku krh khLkk Mk«fi ÁkLke ¯kfik. ykrÀ kMke MkkrnÌfi suLku ftXM⁄k

Au Ìku nh{kÁkkE º¯k kLkÀkMkLku kkuÌkkLkku s kw k {kLku Au. yk ´u{ Mkt kkÀLk fh ku

yu LkkLke kÌk Lk⁄ke. ˜w Ìk ⁄kÌkk ykrÀ kMke MkkrnÌﬁLku Ák[k eLku, ´fkr˛Ìk fheLku

MkkrnÌﬁ Mk{ksLke º¯k kLkÀkMku Lk ºq˜e ˛fkﬁ Ìku e Mk k fhe Au. º¯k kLkÀkMkLkk

Mkt˛kurƒÌk MkkrnÌfi r ˛u ¯kwshkÌkLkk r ÓkLkku yksu krhMkt kÀ fikusu Ìku Ìku{Lkk fkfioLke rMkrÿ Au.

ykrÀ kMke Mk{ksLkk MkkrnÌfi{kt⁄ke Ìku{s kAkÌk Mk{ksLkk ˜kufMkkrnÌfi{kt⁄ke kMkkh ⁄kÌkkt s˝kfiwt Au fu yk ykrÀ kMke, kAkÌk ˜kufkuLkwt

MkkrnÌfi yuf s ]˚kLke zk§eyku nku kLkwt s˝kfi Au. ÁknkhLkk yk¢{˝ku Mk{fiu, WÂ[ ˝oLkk ˜kufkuLkk kkMkLku fkh˝u fu kAe ƒ{oLkk Lkk{u yk ˜kufku Lk¯khMktMf]rÌk⁄ke, r˛r˚kÌk Mk{ks⁄ke, ykä⁄kf Mk{]ÿ ¯ko⁄ke Àqh ºk¯k kz‚wt. yk ku Mk{ks yh¤fi kMke, h˝ kMke, Àrhfikæuzw fu kAe r [hÌke r {wæÚrÌk Ìkhefu VhÌkku

⁄kﬁku Lku su WÂ[Mk{ks Mkk⁄ku hÃkk Ìku yAqÌk ⁄kELku kexkÌkk hÃkk. yu Ákƒk ¯kkouLkwt

MkkrnÌﬁ {q§{kt yuf Au su Mkt˛kuƒLk⁄ke MkkrÁkÌk ⁄kE ˛fu Ìku{ Au. LkSfLkk

RrÌknkMkLke kÌk fheyu Ìkku Ákkiÿƒ{eoykuLke kzÌke ⁄kÌkkt Ák˙kÒ˝ kÀe ƒ{eoykuyu

Ìku{Lku kkMk yk ﬁku Au yux˜wt s Lkn™ k˝ æÌk{ fh kLkk Àkæ˜k RrÌknkMk{kt

Lkkutƒkfik Au. yk Ákwÿƒ{eoyku S Ák[k e yh¤fi{kt fu ¯kk{Lku Au kzu ¯kfik, yk

¯koLkwt kht khk¯kÌk MkkrnÌﬁ Au. Àu˛Lkku {q§rLk kMke ¯ko Ákunk˜ ⁄kE kAkÌk ÁkLke

¯kfiku. yu k Àhuf Mk{ksLkwt ˜kufMkkrnÌfi Ìk kkMkÌkkt ÌkuLkkt {q§ yuf nku kLkwt y ~fi

s˝k˛u. ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí Ìk kkMkÌkkt ykrÀ kMke ºe˜Lke º¬ıÌk, ºsLk, kkxr rƒ Mkk⁄ku kAkÌk Mk{ks{kt yksu k˝ r „{kLk {nk kt⁄k Â[u ˝wt Ákƒwt MkkBﬁ Úu k {§u Au Ìku {khk yk Mkt˛kuƒLk ˜uæLke V˜©wrÌk Au.

©e º¯k kLkÀkMk kxu˜ : S Lk yLku fkﬁo - krhMkt kÀ. Ìkk. 10-11 {k[o 2007 zkÏ. ykE.S. kxu˜ nku˜, Vuf’xe ykuV Mkku~ﬁ˜ fo, VÌku¯kts, zkuÀhk. s¯kÀe˛ kkfo, yÏhkuzŸk{ hkuz, fu˛kuÀ-362220, rs. sqLkk¯kZ VkuLk : (02871) 231241

{nt¼th‚ fe rð÷ûtý

ytrŒðtËe ÷tuftÏÞt™ …hk…ht ztì. Ws{¼tE …xu÷

÷tufËtrníÞ fu yk‚„o‚ ¼e ytrŒðtËe ËtrníÞ fe yuf Mð‚kºt yuðk Ë{]Ø Ätht ni, òu «[r÷‚ ÷tufËtrníÞ Ë yð~Þ ne fwA r¼L™ ‚Útt rð÷ûtý ni. ÷tufËtrníÞ fe þtuÄ«ð]r¥t fu yk‚„o‚, WËefu Ë{t™tk‚h r…A÷u fwA Œþft {U r„rhs™-ð™ðtËe yk[÷tuk Ëu ËBƒØ ¼th‚eÞ ¼t»ttytuk {U ftVe þtuÄ y™wËkÄt™ nwyt ni. «M‚w‚ þtuÄ «ð]r¥t ft yuf Ë{wßsð÷ …rhýt{ ni - ‘¼e÷tu™wk ¼thÚt’ ft «ftþ™. „wsht‚e ¼t»tt {U ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷ îtht Ëk…trŒ‚ ‘¼e÷tu™wk ¼thÚt’ yÚtto‚T ‘¼e÷tu {U «[r÷‚ {nt¼th‚’ - Þn yuf rð÷wÃ‚ ntu‚e ò hne yŒT¼w‚ fkXMÚt ËtrníÞ Ëk…Œt ft r÷r… {U yð‚rh‚ {qÕÞðt™ ykþ ni. W¥the „wsht‚ ‚Útt Œrûtý-…qðo htsMÚtt™ fe ¢{þ ¾uzƒúñt, Œtk‚t, ftuxzt ytih Ítzti÷ ‚nËe÷tuk fu …ðo‚eÞ ð™ yk[÷tU {U r™ðtË fh‚e ‘zwk„he ¼e÷’ ‚Útt ‘zwk„he „htrËÞt’ ytrŒðtËe fe Sð™þi÷e, ËkMf]r‚ ‚Útt ËtrníÞ …hk…ht rð»tÞf ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷™u fuð÷ þtuÄ-y™wËkÄt™ fe rs¿ttËtð]r¥t

yuðk r™ò™kŒ nu‚w r…A÷u Œtu ZtE Œþf fu yÚtf …rh©{ fu îtht ÔÞt…f ytih

ƒz.t ne {n¥ð…qýo ftÞo rfÞt ni. ytih W™fe Þn þtuÄ «ð]r¥t yãtðrã yrðh‚ Y…Ëu [÷ hne ni. ÷kƒu yhËu fu RË þtuÄftÞo fu r™r{¥t ztì. …xu÷, R‚™e nŒ ‚f ytrŒðtËe{Þ ntu „Þu nI, rf ¾uzƒúñt yk[÷ f zwk„he ¼e÷tuk {U yt… ‘…„t ƒtðËe’ fu ËB{t™™eÞ ËkƒtuÄ™ Ëu …wfthu ytih …n[t™u ò‚u nI. fn™t ™ ntu„t rf yt…™u RË rðh÷ þtuÄftÞo fu îtht ÞntP fu r„rhs™tuk ft ytí{eÞ rðïtË Ëk…tŒ™ rfÞt ni. yt…fe RË ËwŒe½o þtuÄÞtºtt fu V÷MðY… „wsht‚e ¼t»tt {U …i‚eË fu fheƒ …wM‚ftuk ft «ftþ™ nwyt ni, ytih ËwÄe rðît™tu™u yt…fu RË þtuÄ y™wËkÄt™ ‚Útt Ëk…tŒ™ «ftþ™ftÞo fe ¼qrh-¼qrh «þkËt fe ni.

ðM‚w‚ Trible Literature yÚtto‚T ytrŒðtËe rð»tÞf y…™u y…™u yk[÷ ‚Útt ƒtu÷e rðþu»t {U …hk…rh‚ fkXMÚt Y… {U «[r÷‚ ËtrníÞ, òu ytsf÷ Ët{tLÞ Y… Ëu ÔÞðnth {U «[r÷‚ ‘÷tufËtrníÞ’ Ëu fwA r¼L™ ‚Útt y™qXt ne ni. õÞtuk rf rþ»x ËtrníÞ fu rð…rh‚, „út{tk[÷ fu «[r÷‚ ‘÷tufËtrníÞ’ Ëu fwA r¼L™ ne rðþu»t‚tyuk; ytrŒðtËe fe RË ËtrníÞ …hk…ht, «ð]r¥t ytih …rhðuþ {U …tÞe ò‚e nI. RË r÷Þu ÔÞðMÚtt nu‚w RËft MÚtt™ ‘÷tuf ËtrníÞ’ yk‚„o‚ ntu‚u nwÞu ¼e, ‘÷tuf’ fe {wÏÞ Ätht {U ¼e RËfe y…™e Mð‚kºt ‚Útt

Ë{Úto …n[t™ ƒ™e hn‚e ni, Þn n{U ™ ¼q÷™t [trnÞu. RË «fth ðM‚w‚: ÷tufËtrníÞ ‚Útt ytrŒðtËe ËtrníÞ fu ƒe[ ‚tÂ¥ðf ¼uŒ ni; ytih ztì. nËw Þtr¿tf fu y™wËth ÷tufËtrníÞ fe ¼tPr‚ ne RËft yuf Mð‚kºt «fth fu Y… {U {qÕÞtkf™ ntu™t [trnÞu.

ËtrníÞ ytih f÷t fu ûtuºt {U hwr[ h¾™uðt÷u n{Ëƒ, Þn ¼÷e¼tPr‚ ò™‚u nI rf Modernity – fnU rf ytÄwr™f‚t fe Ë{wr[‚ Mðef]r‚ Mðt¼trðf {t™‚u nwÞu ¼e – yt¢{ý fe nŒ ‚f ft ytÄwr™f‚t ft yr‚huf, Ëns ne n{U y¾h‚t ni ytih ®[r‚‚ fh Œu‚t ni; õÞtuk rf Þn n{U n{the Sð™…tu»tf Wr[‚ …hk…ht ytih sz.tukËu W¾tz VUf‚t ni ytih MðÞk y…™e …n[t™ ftu xxtu÷™ ft Ëðt÷ WX ¾zt ntu‚t ni. ƒnhnt÷, ytrŒðtËe ft ËtrníÞ ytih ËkMf]r‚ RË fxw nfef‚ fe […ux {U yt „Þu nI. Ë{rÍyuk ytÄwr™f‚t fe ytkÄe {U RË ytrŒðtËe fe Ë{q[e ™Þe …eZe, ƒz.e ‚uS Ëu y…™e sz.tuk Ëu fx hne ni. ðM‚w‚: yƒ ‚tu …qhe ™Þe …eZe y…™e …hk…rh‚ ËkMf]r‚ ytih ËtrníÞ Ëu y™r¼¿t ytih

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yÕ…¿t …tÞe ò‚e ni. ytih WËu y…™e RË Ë{]Ø …hk…ht fu «r‚ ™ ‚tu ftuE rðþu»t ÷„tð Þt ™ ftuE rðþu»t „tihð ft y™w¼ð ntu‚t ni; – òu ƒz.e Œw:¾Œ ytih ŒÞ™eÞ ÂMÚtr‚ {t™e òÞu„e. yiËu {U ztì. …xu÷™u RË yk[÷ fu ftu™u-ftu™u {U ½q{fh, RË ð™òr‚ {U «[r÷‚ fkXMÚt ËtrníÞ fu ¿tt‚t ‘ËtÄ„ý’ ft Ëk…fo ‚Útt rðïtË Ëk…tŒ™ fh fu, ƒz.une ÄiÞo yuðk …rh©{…qðof ËIfztuk fe ËkÏÞt {U

Audio Cassetts {U, fE Ët÷tuk fu RË Þ¿tftÞo fu îtht, RË rð…w÷ ËtrníÞËt{„úe ftu æðr™{wrÿ‚ fh fu ËtrníÞûtuºt fe ƒz.e Ëuðt fe ni.

fn™t ™ ntu„t rf Ëthe ¼th‚eÞ ¼t»ttytuk fu r÷Þu ËtrníÞ-Ë]s™ nu‚w, ¼th‚eÞ ËkMf]r‚ fe «[r÷‚ ‘ht{fÚtt’ ytih ‘{nt¼th‚„tÚtt’ fe fÚttÞuk n{uþt y¾qx Ëútu‚ hne nik; ytih RËËu Ë{q[u ¼th‚ð»to {U ÷tufƒtur÷Þtuk ft …hk…rh‚ ËtrníÞ ¼e Mðt¼trðf Y… Ëu «¼trð‚ hnt ni. MÚtt™eÞ …rhðuþ fu y™wfq÷ {tir÷f WŒT¼tð™tytuk fu ËÂB{©ý fu ËtÚt ‘÷tuf’ {U ¼e R™ {nt„tÚttytuk fu „t™ fe ËwŒe½o yuðk Sðk‚ …hk…ht …tÞe ò‚e ni, W™{U Ëu yuf ni - ‘¼e÷tu™wk ¼thÚt’. RË ÷tuftÏÞt™ fu W…htk‚, ztì. …xu÷ fu îtht ¾uzƒúñt yk[÷ fu r„rhs™tuk {U «[r÷‚ – ‘htXtuh ðth‚t’, ‘„wshtk™tu yhu÷tu’,‘ ‚tu¤e htìýe™e ðth‚t’ ‚Útt ‘htì{ Ëe‚{t™e ðth‚t’ ytrŒ ÷tuf{ntftÔÞtuk ft fkXMÚt …hk…ht Ëu æðr™{wÿý fhfu, ƒtŒ {U RËft r÷ÃÞk‚hý ‚Útt Ëk…tŒ™-«ftþ™ rfÞt ni. zwk„he ¼e÷ ytrŒðtËe {U „t™ ‚Útt ™]íÞ fu îtht y…™u …hk…rh‚ „e‚ „tÚtt, ytÏÞt™ ytrŒ fe fÚt™her‚ yð~Þ ne r™ht÷e ni. RË fÚt™þi÷e fu yk‚„o‚, …hk…rh‚ rðr¼L™ „tÚtt„t™ ftu ð»to fu É‚w[¢ f ËtÚt òuz . rŒÞt „Þt ni. R™fe Þn fÚtt fÚt™ Þt „tÚtt-„t™ «ð]r¥t, ftuE ™ ftuE ÄtŠ{f WíËð ‚Útt WËfu ËtÚt swz . y™wct™ Þt ftuE Ët{trsf «Ëk„ yÚtðt \rZ . „‚ «Útt ft yrð¼tßÞ yk„ ƒ™fh fÚtthË fu Y… {U r™Ë]‚ ntu‚e ni. RË ¼e÷òr‚ {U fÚtt yÚtðt „tÚtt fu …hk…rh‚ fÚt™ f÷t fu Œtu MðY… …tÞu ò‚ nI – „uÞY… ‚Útt „ãfÚt™ Y…. rðþu»t Y… Ëu yt÷tuåÞ „úkÚt ‘¼thÚt’ siËu ytÏÞt™tuk fe fÚt™her‚ {U R™ Œtu™tuk Y…tuk ft «Þtu„ yufËtÚt [÷‚t ni. yt{‚tih …h ¼e÷tuk fu R™ ytÏÞt™tuk ft fÚt™-÷tufË{wŒtÞ fu ƒe[, ÄtŠ{f y™wct™tu fu r¢Þtftkz ‚Útt Ët{trsf «Ëk„tU yuðk WíËðtuk fu r¢Þtf{o ytrŒ fu ËtÚt ne nwyt fh‚t ni. RËfe fÚt™þi÷e {U …htuût ne Ëne, ®f‚w W…ÂMÚt‚ ÷tufË{wŒtÞ ft ƒz . t ne Ër¢Þ Þtu„ hn‚t ni. ™]íÞtrŒ «ð]r¥t ‚Útt yt™kŒ-{™tuhks™-WŒT„th ytrŒ ¼e RËe fu

yk‚„o‚ [÷‚u hn‚u nI. Ët{tLÞ Y… Ëu ht‚fu Ë{Þ [÷‚e ytÏÞt™-„t™ ytih fÚt™ fe «ð]r¥t-fE rŒ™tuk ‚f ÷„t‚th [÷‚e hn‚e ni. ytih ytrŒðtËe ft ŒqhŒhts ft ÷tufË{wŒtÞ RË {U ƒz. W{k„ ‚Útt ytMÚtt fu ËtÚt swz.‚t ni. ‚kƒqh ‚Útt {kShu fe Mðh-Ëk„‚ {U-ËntÞf ‘ƒtrýÞt-ntukftrhÞt’ fu ËtÚt, Ë{wr[‚ ytð~Þf r¢ÞtrðrÄ-Ëk…Òt fh™u fu «ùt‚ ytÏÞt™fth ‘ËtÄ’ yÚtto‚T ËtÄwytÏÞt™-fÚt™ ft «thk¼ fh‚t ni, ytih yk‚ ‚f ytÏÞt™-fÚt™ fu fuLÿ {U r™Þt{f fu Y… {U Þne ƒ™t hn‚t ni. RË «fth RËft ¼e yuf Mð‚kºt þt†, r™Þ{ ytih her‚ ni, òu r™‚tk‚ y…™t ‘y™qZt…™ r÷Þu nwÞ ni. ðM‚w‚: rsËu n{ ytrŒðtËe ÷tuf{ntftÔÞ yÚtto‚T Folk Epic fn‚u Þt Ë{Í‚u nI, ðn ytrŒðtËe fu r÷Þu «rþü h[™tyuP yÚtto‚T Classics ne nI. fÚtt MðY…: rþü «[r÷‚ fÚtt™f yuðk {tir÷f WŒT¼tð™tÞuk : ‘¼e÷tu™wk ¼thÚt’ rsËu ¾uzƒúñt yk[÷ fu ytrŒðtËe ¼e÷ ‘…tìzððth‚t’ fu ™t{ Ëu ò™‚u nI; yÚtto‚T Þn ytrŒðtËe ‘¼th‚fÚtt’-ðM‚w‚: rþü ËtrníÞ {U «[r÷‚ {nt¼th‚ fÚtt {U fwA {tir÷f …rhð‚o™tuk Ëu Þwõ‚ ytrŒðtËe ft {nt¼th‚ ne ni. RË ËBƒkÄ {U ztì. nËw Þtr¿tf ft {‚ Wr[‚ ne ni rf “f]»ýfÚtt, …tkzðfÚtt ‚Útt ht{fÚtt fu {q÷¼q‚ ‚Útt «t[e™‚{ ytih ytÄth¼q‚ „úkÚt ‚tu …whtýY… {ntftÔÞ-¼t„ð‚-{nt¼th‚ ‚Útt ðtÂÕ{fe f]‚ ht{tÞý nI. RËfe …wht™e Þt fnU rf Ë{ft÷e™ fne ò Ëfu yiËe …hk…ht ƒtiØ ‚Útt si™Ëútu‚ fe …tr÷ yuðk «tf]‚ ¼t»ttytuk {U r{÷‚e ni.” WŒt. «tf]‚ fe «ƒkÄ h[™t ‘…W{[rhW’ ! {wÏÞ …hk…ht ytih si™ ‚Útt ƒtiØ …hk…ht, fÚtt™f fu {n¥ð…qýo ykþtU {U r¼L™ «‚e‚ ntu‚e ni. RË ËBƒkÄ {U ðM‚w‚: Œu¾t òÞ ‚tu …tkzð, f]»ý Þt ht{ ËBƒkÄe – R™ ‚e™tU fÚttytuk ft «„x «íÞût ËBƒkÄ, ËkMf]‚ {t™uò™uðt÷u ™„hSð™ fu ËtÚt ni. ytih ytrŒðtËe fu ËtÚt RËft ËBƒkÄ yt™w»tkr„f ni. yuf ‚hn Ëu fnt òÞu rf ð™ðtËe fu ËtÚt, fÚtt ft ftuE «íÞût ËBƒkÄ ™nª ni; rVh ¼e Ë{q[u ¼th‚ð»to fe ftuE ¼e ytrŒðtËe òr‚ yiËe ™nª ni, rsËfe fkXMÚt ËtrníÞ …hk…ht{U Þu …whtýfÚttyuk ™ ntu ! RË «fth ‘¼t„ð‚…whtý’ ytih ‘{nt¼th‚’ rsËft ytÄthËútu‚ ni –ytrŒðtËe fu «M‚w‚ ÷tuf{ntftÔÞ ‘…tìzððth‚t’ ft fÚtt™f, Ëk…trŒ‚ „úkÚt {U ¢{þ: ‘Ë‚htÍt ™k „k„t’ Ëu ÷ufh ‘…tìkzðtuk yuk{t¤u’ ‚f fw÷ 26 Ë„touk {U rð¼trs‚ ni. ytÏÞt™ fu ythk¼ {U ne fÚtt™f fu yk‚„o‚ ytrŒðtËe fe {tir÷f WŒT¼tð™tytuk

ft …rh[Þ r{÷ ò‚t nI. á»ÞÔÞ ni – “yuf …tŒtu „„t ‚ehÚt Ít‚tu ‚tu. ðtxu z„÷e Ëìh ytðwk. …tŒtu ƒòhu „tu. „tì{™e ytðe „tukh, …tŒtu ™tnª ™uk nftu. „tuhU …tŒtu …e÷e ™t¾tu. …tŒtu {h‚tuf …tì{tu. yuf ft„ ðtìrsÞtu ðtìrýÞtu y‚tu. …tŒt™tu ytìË yukýt™e ðtìrýÞý{t „tu. ™ð {rn™u ™k ™ð Œ™u ðtìrýÞý™u ËiÞtu {tuxtu Úttu, ŸrËÞthe Úttu. ðtìrýÞt™tu ËiÞtu {™{tk ðËth {tìzu, ‘fUh hR™ nwk fhwk ? ™tufhe fhwk. funt™e ™tufhe fhwk ‚tu ntÁk? ™tufhe fÁk ‚tu{tuxt™e fÁk. $Œh {tuxtu nU. ™tufhe fÁk ‚tu $Œh™e fhwk’. ðtìrýÞt™tu ËiÞtu RŒht…h „tu. $Œhu …qËwk, ‘‚wk rf{ ytðtu nU ?’

ðtìrýÞtu ƒtu÷tu, ‘W ™tufhe ðtM‚u ytðtu nwk.’ $Œh ƒtu÷tu, ‘ÚttÁk nwk Œw‚ ðtÍU?’

ðtìrýÞtu ƒtu÷tu, ‘ðtìrýÞt™tu ƒuxtu nwk.”

ÞntP …h – „k„t fe ‚eÚtoÞtºtt ftu ò‚u {UZf fe, „tÞ f …ihtuk ‚÷u fw[÷

ò™u Ëu {ti‚ nwE ytih WËfe ytí{t ðrýf …í™e fu „¼o {U «rðü ntufh, {UZf ðrýf fu ½h …wºt fu Y… {U yð‚rh‚ ntu‚t ni, ytih ƒz.t ntufh htò RLÿ fu Œhƒth {U ™tifhe fh‚t ni – ytrŒ. Þn fwA ySƒ ÷„™uðt÷e {tir÷f WŒT¼tð™tyuuk nI. ÞntP {nt¼th‚ fu {wÏÞ Ëútu‚ fe þtk‚™w yuðk „k„t ‚Útt {MíÞ„kÄt fe fÚtt ft MðY… fwA {tir÷f …rhð‚o™tuk fu ËtÚt …tÞt ò‚t ni. siËu1. þtk‚™w ft {UZf fu Y… {U …w™soL{ 2. {íMÞ„kÄt fu Y… {U „k„t ft ne …w™soL{ ‚Útt 3. {íMÞ„kÄt fu …wºt f]»ýîi…tÞ™ ft r[ºtðeÞo ‚Útt rðr[ºtðeÞo fe ht™e ykrƒft-ykƒtr÷ft fu ËtÚt r™Þtu„ fu ƒòÞ „tk„uÞ fu Œþo™ fu V÷MðY… Ä]‚ht»xÙ ytih …tkzw ft sL{. ÞntP …h ŒtËe fu ËtÚt r™Þtu„ fu V÷Y… yð‚rh‚ rðŒwh fe ƒt‚ ™nª ni, ytih ËtÚt ne ytSð™ yrððtrn‚ hn™u fe ¼e»{ «r‚¿tt fe ƒt‚ ¼e ™nª ni. ÞntP-{nt¼th‚ fe ¼tPr‚ „k„t yuð{T {íMÞ„kÄt y÷„ r†ÞtP ™nª nI, ðh™t, yuf ne †e fu Œtu r¼L™ sL{ Þt yð‚th nik. ytih Þn …rhð‚o™ yuf «u{fÚtt fu Y… {U ™ðe™ ‚Útt Mð‚kºt\… Äthý fh‚t ni. RË «fth ytrŒðtËe {nt¼th‚-„tÚtt fe þtk‚™w„k„t fe fÚtt, fwA {q÷¼q‚ …rhð‚o™tuk fu ntu‚u nwÞu ¼e {nt¼th‚ fe …whtýfÚtt fu y™wËth ne ytr÷r¾‚ ntu‚e ni. RË {U yLÞ ytrŒðtËe fÚtt ytih ÷tuffÚtt fu ykþ «Þwõ‚ nwyu nI, Mð‚kºt fÚttyuP ¼e yt r{÷e nik. RË {U, RË «fth òu fwA ™Þt ‚Útt r¼L™ «‚e‚ ntu‚t ni, ðn fÚtt fu \… {U htu[f‚t ytih r¼Òt‚t ft Ëq[f ne {t™t òÞu„t.

yt÷tuåÞ ytrŒðtËe {nt¼th‚ {U Ä]‚ht»xÙ ykÄ ntu™u fu fthý

htßÞtrÄfth Ëu ðkr[‚ ™nª hn‚t ytih …tkzw ftu …qýo htßÞtrÄfth ftu «tÃ‚ ™nª ntu‚t. ‘RË fÚtt fu y™wËth Ä]‚ht»xÙ ftu Äð÷„Z ft ‚Útt …tkzw ftu nÂM‚™t…wh ft htßÞ «tÃ‚ ntu‚t ni. ÞntP …h „tkÄthe ytih fwk‚t Œtu™tuk ËÃ‚Ér»t fe …wrºtÞtP nI, y‚: Œtu™tuk ƒn™U nI. …qýo ðÞMft fwk‚t M™t™nu‚w sƒ Ëhtuðh fu …t™e {U W‚h‚e nI, ‚ƒ frx yk„ …h Ëu ð† fu nx ò™u …h ËqÞorfhý fu «ðuþ Ëu „¼o Äthý fh‚e ni. ‚í…ùt‚T fýo fu …iŒt ntu™u …h WËu „tuf÷„Z fu Ëeðt™ {U fqz. fu Zuh {U íÞt„ Œu‚e ni. ‚í…ùt‚T ËÃ‚Š»t Ä]‚ht»xÙ fu ËtÚt „tkÄthe ft rððtn

ËBƒkÄ òuz.fh WËu yXn¥th …wºttuk fe {t‚t ƒ™™u ft ‚Útt fwk‚t ft …tkzw fu ËtÚt rððtn ËBƒkÄ òuz.fh WËu …tk[ …wºttuk fe {t‚t ƒ™™u ft ytþeðtoŒ Œu‚u nI. ytrŒðtËe {tLÞ‚t fu y™wËth …]Úðe÷tuf fu «Út{ Œuð‚t …tkzð nI. r…‚tfe {]íÞwfu …ùt‚T W™fe W¥thr¢Þt …qýo fhfu …tkzð rþfth ftu ò‚u nI. ðntP, sk„÷ {U ËwŒqh Œuþ fe ÿti…Œe ™t{f Þwðr‚ Ëu W™fe ¼Ux ntu‚e ni, ytih Þn ¼Ux rððtn {U …rhý‚ ntu‚e ni. RË ytrŒðtËe {nt„tÚtt fu yk‚„o‚ ÿti…ŒeMðÞkðh ‚Útt …tkzð ð™ðtË fe ½x™t ™nª r{÷‚e. fýoft ytrŒðtËe ™t{ rfhý ni, òu ðM‚w‚: fýo Ëu ne r™»…L™ nwyt ni. ËtÚt ne fýo ËqÞo…wºt ntu™u Ëu – ‘ËqÞo fe rfhý’ yiËt yÚto ¼e WË {U Ë{trn‚ ni, ò Mðt¼trðf ne Ë{wr[‚ ÷„‚t ni. ðtËwrf ytrŒðtËe …tihtirýf fÚtt ft yuf rðrþü [rhºt ni. ™t„fÚttyuk ytrŒðtËe „tÚtt ft yuf rðþu»t ÷tûtrýf ‚Útt ÷tufr«Þ «fth ni. ytrŒðtËe fÚtt, «M‚w‚ [rhºt {U Œuðíð ‚Útt Œt™‚íð-R™ Œtu™tuk ¼tðtuk ft ythtu…ý fh‚e ni. Þn fÚtt ðtËwrf ytih yswo™ fu ƒe[ rð„ún ft yt÷u¾™ fh‚e ni ‚Útt fýo fu ðehíð ftu yuf ™Þt ne …rh{tý W…÷çÄ fht‚e ni.

ÿti…Œe ƒthe-ƒthe Ëu …tP[ …tkzð fu ËtÚt ŒtB…íÞ ft W…¼tu„ fh‚e ni. ®f‚w …í™e fu Y… {U ÞwrÄrch WËft Mðefth ™nª fh‚u. ÿti…Œe ftu ðn ztrf™Y…t {t™‚u nI. ðM‚w‚: ytrŒðtËe fe RË fÚtt {U ÿti…Œe ftu rð™tþ fe sz . {t™t „Þt ni. yrŒðtËe {nt¼th‚ fÚtt {U Þn òu {n¥ð…qý …rhð‚o™ ni, WË{U Œtu ƒt‚tuk ft Þtu„Œt™ rðþu»tY… Ëu …tÞt ò‚t ni. yuf ‚tu Þn rf {nt¼th‚ fu ÞwØ fu …rhýt{ MðY… nwyu fw÷ rð™tþ fe sz.tuk {U ytrŒðtËe árü®ƒŒw †e ftu fthýY… {t™‚t ni. RËe fu V÷MðY… ÞntP fwk‚t ‚Útt ÿti…Œe fe …tºt rð¼tð™t {U yt{q÷ …rhð‚o™ …tÞt ò‚t ni. ŒqËhe ƒt‚ ni - ytrŒðtËe „tÚtt …hk…ht {U „wÁ fu yr™ðtÞo ð[oMð ft M…ü yËh …tÞt ò‚t ni. …whtý

: yuf

{U òu MÚtt™ Ér»t-{wr™Þtuk ft ntu‚t ni, ðn MÚtt™ Þnt „wÁ ft ni.

ytrŒðtËe fÚtt {U õðtPht Ëtu™t, õðtPht s÷ ‚Útt õðtPhe s{e™ fe ¼e yŒT¼w‚ {tir÷f WŒT¼tð™t …tÞe ò‚e ni. yswo™ få[t fðtPht Ëtu™t ÷u™u nu‚w …t‚t÷÷tuf ò‚t ni, ðntP Ë…oŒkþ Ëu WËfe {]íÞw ntu‚e ni. ðtËwrf ™t„ fe …wºte neht…Út W…ð™ {U yt‚e ni ytih yswo™ ftu Œkþ{wõ‚ fhfu Srð‚ fh‚e ni ytih WËfu ËtÚt rððtn fh‚e ni. RË «fth ÞntP …h yswo™ ‚Útt W÷w…e fu rððtn ft ËkŒ¼o r¼Òt Y… {U …tÞt ò‚t ni. …tkzðtuk ‚Útt ftihðtuk fu ƒe[ …]Úðe¾kz fu ƒPxðthu ftu ÷ufh rððtŒ WX

¾z.t ntu™u Ëu yk‚‚: {nt¼th‚ ft ÞwØ yr™ðtÞo ƒ™ ò‚t ni. {nt¼th‚, ytrŒðtrËÞtuk {U ÞwØ fu …ÞtoÞ fu \…{U «Þwõ‚ ntu‚t ni. ÞntP ytrŒðtËe ‘¼th‚fÚtt’-{nt¼th‚ fe «[r÷‚ fÚtt Ëu y™uf {wÆtuk {U r¼Òt «‚e‚ ntu‚e ni. siËu – ftihðtuk fe ËkÏÞt ðntP Ëti fu MÚtt™ …h ÞntP 78 ni, ðiËu Þn {nt¼th‚ ft ÞwØ ¼e yZthn rŒ™ ft ™nª ni. W…htk‚ ÿtuýt[tÞo, f]…t[tÞo ‚Útt ¼e»{ ytrŒ ft RË ÞwØ {U ftuE ËkŒ¼o Ëkfu‚ ™nª r{÷‚t.

siËt rf yt„u fnt „Þt ni – …tkzðtuk ftu ytrŒðtËe …hk…ht …]Úðe÷tuf fu Œuð‚t {t™‚e ni, ytih …tihtrýf {tLÞ‚t fu y™wËth ºtu‚tÞw„ …qýo ntu™u …h, {nt¼th‚ft÷ {U ne fr÷Þw„ ft «thk¼ {t™t ò‚t ni. fÚtt fu yk‚ {U {nt«MÚtt™«fhý fu yk‚„o‚ …whtý fe «[r÷‚ fÚtt ft ne y™wËhý ni. fwk‚t ytih ÿti…Œe fu ËtÚt …tkzð rn{t÷Þ ò‚u nI, ‚ƒ ÞwrÄrch ftu Atuz.fh ¢{þ: Ëƒ rn{t÷Þ {U rð÷Þ ntu ò‚u nik. fuð÷ yfu÷u Ä{ohts ne ËŒun Mð„o {U, …nwP[‚u nI. ytrŒðtËe fkXMÚt …hk…ht fu Þu fwA {tir÷f …rhð‚o™ fu WŒtnhý nI. fw÷ r{÷tfhfu Þn ni – ytrŒðtËe {U «[r÷‚ {nt¼th‚fÚtt ft rðþu»t. ytrŒðtËe {nt¼th‚ fÚtt fe R‚™e Ë{]Ø fkXMÚt …hk…ht ft ŒM‚tðuSfhý fhfu, ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷™u ƒz.e ne ÷„™, ÄiÞo ‚Útt fXtuh …rh©{…qðof yts RËu „úkÚt Y… {U W…÷çÄ fhtfh, ËtrníÞ s„‚ ‚Útt ytrŒðtËe Ë{ts ft ƒz . t W…fth rfÞtni.yt…ËƒW…ÂMÚt‚ËwÄes™tukfeytuhËu,ztì.…xu÷ftÓŒÞ…qðofyr¼™kŒ™ fh‚u nwyu {I y…™e ƒt‚ ftu Ë{tÃ‚ fh™t [tnqP„t. yM‚w!

41, ònT™ðe ƒk„÷tuÍ, {rýf]…t Mfq÷ Ët{u, [tkŒ¾uzt, y{ŒtðtŒ

¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk

yLku ÁkeÚt kkt[ ˜kufkœﬁkLkku

´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§k

1. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Ókhk Mkt kkrÀÌk

ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkkí (´. yk. 2005) kwMÌkfLkk

kqXk W kh Ìku yuf s ºe˜e ˜kufkœfikLkLkku rLkÀuo˛ ⁄kfiku Au; khtÌkw Ìku{kt ÁkeÚt kkt[ ºe˜e kr[f ˜kufkœfikLkku ëhk{Àu í, ëntMkÀu í, ës¯kÀu kh{khí, ëfkÏÁkrhfikuí yLku ëÀu hkí Lkku k˝ Mk{k u˛ ⁄kfiku Au. Ìku W khktÌk, ºe˜ku{kt ´[r˜Ìk ¯kkuhæ k˝e yLku fÁkeh k˝eLkkt Ìku keMk-Ìku keMk kÀku Ìku{kt

Mkt¯k˙nkfikt Au. yk ˜kufkœfikLkkuLkk ykrÀ Mk˙kuÌk Mk{e ykrÀ{ ºe˜ ÚrÌk yLku ÌkuLke ´kfT- irÀf MktMf]rÌkLkku krh[fi fhk Ìkku, k[kMk kkLk sux˜ku ˜ktÁkku, Mkt kkÀfefi y«fikMk˜uæ, ëºqr{fkíLku Lkk{u, ¯k˙t⁄kkhtºu {wfkfiku Au. krh˝k{u kkt[Mkku Mkku§ kkLkkLkwt À§Àkh kwMÌkf ÁkLfiwt Au. khtÌkw À§Lke Mkk⁄ku Ìku ¯kw˝ •kk yLku MÌkwr [khLke ·r¸yu k˝ ÊfikLk kk k Au.

2. yk A ˜kufkœfikLkku ëºe˜ ºsLk khÌkkí Ìkhefu ºe˜ku{kt ´[r˜Ìk Au. Mkt kkÀf À˛ko Au Ìku{-hk{Àu Lke khÌkk ëækMk fheLku Mk{krƒ, ˛tækZku§ (LkkLke LfikÌk) {kuxe LfikÌk

su e {h˝ku•kh ˜kirff r¢fikyku fh kLku Mk{fiu ÌktÁkqh kh ºe˜ Mkkƒw Ókhk ¯kk k yLku f⁄k k{kt yk Au.í ÌkuLke fux˜ef kktæzeyku ëºkÀh k {kMk{kt Ákes fu ƒq§kLkku kkx {ktz kLku xk˝uí Ìku{s {nk{kMk{kt fh k{kt yk Ìke fkÏÁkrhfik

XkfkuhLke fku§e (WÌMk )Lkk {u˜k yLkwckLk æÌku ºku kk Ókhk ¯kk k{kt yk

Au. Õ Àu (s¯kÀu ) kh{khLke khÌkk uhLke Mkq˜kÌkLku ´Mkt¯ku, ënqhkuí {ktzÌke u§kyu, Àw~{LkLkk fk ku˜k {MÌkfLkwt ÌkuLkk kh ˜kune AktxÌkkt, ¯k kﬁ Au. fkÏÁkrhﬁk

XkfkuhLke khÌkk fkÏÁkrhfikLkk fku§e yLkwckLk xk˝u ¯k kfi-f⁄kkfi Au. ¯kku ke[tÀºh⁄kheLke ihk¯fifuLˇe khÌkk ffik ºe˜e yLkwckLk ´Mkt¯ku hsq ⁄kkfi Au Ìku r ˛u Mkt kkÀf ⁄kfe f˛wt fnu kfiwt Lk⁄ke; khtÌkw yu yLkw{kLk ⁄kE ˛fu Ìku k˝ {h˝ku•kh su e fkuE ˜kirff r¢fik ´Mkt¯ku ºe˜ Mkkƒw fu ºku kk Ókhk ´MÌkwÌk ⁄kÌke n˛u.

3. ºe˜e kht krhÌk kr[f MkkrnÌfi - kwhkf⁄kkyku, {nkfk‘fiku, ˜kufkœfikLkku ¯kuhuñ khk kq o⁄ke ˜kufku{kt QÌkhe yk u˜ Au. ÌkuLkkt {q§ irÀf fk§ kq uoLke ºe˜-rLkªkkÀ yLkkfio MktMf]rÌk{kt hÃkkt Au. Ìfikhu Ìku MktMf]rÌk Vq˜eVk˜e nÌke. ÌkuLkkt yLkuf ƒkä{f r rƒ-r ƒkLk, MktMfkh, {kLfiÌkkyku, LkerÌk-MkÀk[kh r ªkfif œfik˜ku, Àu -Àu eyku, f{ofktz ¯kuhuLkku ´ºk …¯ uÀ-y⁄k uÀ{kt Àuækfi Au. yrÀrÌk-ykrÀÌfikuLke ykfio f⁄kk ºe˜-rLkªkkÀ kwhkf⁄kk⁄ke úrhÌk Au. r˛ , ¯k˝ krÌk, ytÁkk, [k{wtzk, kk oÌke ºe˜-rLkªkkÀ MktMf]rÌk{kt⁄ke ykfio ƒ{o˛kÜku{kt ´ u~fikt Au. irÀf, hwˇ ykrÀ{ ºe˜ MktMf]rÌkLku ´Ìkk ku k˛w krÌk r˛ ÁkLfiku Au. {kÌk]Mk•kkf S LkÀ˛oLk, Àu eykuLkwt {n• , yLkuf Àu À eyku ´kfT irÀf ykrÀ{ ºe˜-rLkªkkÀ MktMf]rÌkLke ykfikouLku ⁄kfiu˜e ÀuLk Au. ykfikouLke Lkk¯k kqÚ, ]˚k kqÚ, ºe˜ MktMf]rÌkLkwt irÀf ykfioMktMf]rÌkLku ⁄kfiu˜wt ´ÀkLk Au. ëy⁄k uÀ{kt Mkt{kunLk, ˛efh˝, WÂ[kxLk ¯kuhu r „kyku Ìk⁄kk kÌkf {t k {t kkrÀ yLku {˝e-{kuÌke Ìkk eÚu yLku r r ƒ r¢fik-r rƒykuLkk ´fiku¯kku ÁkÌkk‘fik Au, su yÌfikhu ykrÀ kMkeykuLke S LkherÌk{kt ´[r˜Ìk Au.í (ºqr{fk, k]. 39) ÌkuLkku ´ºk y⁄k uÀ kh kz‚ku Au. ftXM⁄k kht khkLkkt ºe˜ kwhkfk‘fiku, {nkfk‘fiku, ˜kufkœfikLkku{kt ä˝Ìk Mkk or kf s§r MÌkkh, Mk o‘fik ke ytƒfkh, s§´˜fi, k]⁄ eLkku Mk oLkk˛, fkuE {nk eh Ókhk Ák[k kfiu˜kt {Lkwªfi yLku k˛w- ktæe, Õkz-AkuzLkkt Ákes{kt⁄ke Mk]r¸Lkwt Lk MksoLk ¯kuhu ykfio ƒ{o¯k˙t⁄kku- uÀ, W krLkªkÀ, kwhk˝{kt ⁄kfiu˜kt Ìku kt ˝oLkLku {§Ìkkt yk Au. y«fikMk kq˝o Mkt kkÀfefi ˜uæ ëºqr{fkí {kt Ìku Mk{⁄kof y Ìkh˝-WÀknh˝-ÌksTøkkuLkkt {tÌk‘fiku MkrnÌk, ÌkfoÁkÿ À˜e˜ku Ókhk, À˛ko kfiwt Au. ykfikou, yMkwhku, hk˚kMkku, yLkkfio, ykrÀ kMkeyku

r ˛uLkk ˝k ´k˘kÌfi r ÓkLkkuLkkt yLkw{kLkku, {tÌk‘fiku, rLkªfªkkouu fu kt kq o¯k˙nÀqrªkÌk, MktrÀ¯ƒ, yM k¸, º˙k{f, ækuxkt Au Ìku kh Ìku{kt kfiko Ìk ´fk˛ VUfkfiku Au. ykfikou ºkhÌkLkk s {q§ kMkeyku nÌkk, Ìkuyku {Êfi fu kr˘{ yur˛fik{kt⁄ke ºkhÌk{kt Lk⁄ke yk‘fik; ºkhÌk{kt MktMf]rÌkLkku ´fk˛ kr˘{{kt⁄ke Lk⁄ke yk‘fiku k˝ ºkhÌk{kt⁄ke MktMf]rÌkLkku ´fk˛ kr˘{{kt Vu˜kfiku Au, ykfio-yLkkfio (ºe˜rLkªkkÀ-ˇr z) Â[u Mkt ªko fhÌkkt Mknfiku¯k Mkr ˛uªk ⁄kfiku Au, ºkhÌkefi MktMf]rÌk ykfio-yLkkfio-r{© MktMf]rÌkLkwt krh˝k{ Au, MktMf]rÌk-Mk«fiÌkk-ƒ{oLkkt Ú¯krÌkf

MksoLk-´Mkkh-´rÌkck{kt ºkhÌkLkwt ´⁄k{ yLku ´{wæ M⁄kkLk Au Ìku r ˛u Mkt kkÀfefi ëºqr{fkí{kt M k¸Ìkk yLku ºkh kq of fnu kfiwt Au. ºkhÌkefi MktMf]rÌkLkk rLk{ko˝{kt irÀfLke Mkk⁄ku ykrÀ{ yLkkfio ºe˜-rLkªkkÀ-ˇr z MktMf]rÌkLkku k˝ fiku¯k Au. yk k Mkt kkÀfefi rLkªfªkkou Mkk⁄ku k[f Mkt{Ìk ⁄kkfi f Lk ⁄kkfi, khtÌkw ÌkuLku Lk uMkh⁄ke r [kh fhÌkku fhe {qfu Ìku e Ìku{kt ˚k{Ìkk Au.

4. ºe˜ku{kt yksu ´[r˜Ìk ˝kt ƒkä{f r rƒ-r ƒkLk, f{ofktz, ÀuÀu eyku, stÌkh{tÌkh, ÚÀwxku˝kt, yk[kh-r [kh, kwhkf⁄kkyku, ÀtÌkf⁄kkyku, ºsLk khÌkkyku, yhu˜k ykrÀ ´kfT irÀf ºe˜-rLkªkkÀ MktMf]rÌk{kt⁄ke QÌkhe yk‘fikt Au. Ìku{kt Ìko{kLkfk§Lkwt ´k[eLkfk§ Mkk⁄ku Mkeƒwt yLkwMktƒkLk Au. ÌkuLkwt ykAwt uhwt ´rÌkÆÁkÁk ´[r˜Ìk ºe˜e {nkfk‘fiku, kwhkf⁄kkyku, ºsLk khÌkkyku, yhu˜kyku ¯kuhu{kt rÕ˜kfiwt Au. fkÏÁkrhfiku Xkfkuh su kLkkt fku§e yLkwckLk yLku ÌkrÓªkfif kwhkf⁄kk yLku ˜kufkœfikLk ´k[eLk kht khkLkk „kuÌkf Au, suLkkt {q§ y⁄k uÀ Mkwƒe ˜tÁkkfiu˜kt Au.

5. ºe˜-rLkªkkÀ MktMf]rÌkLkku ´ºk su{ irÀf ykfio MktMf]rÌk kh kz‚ku Au, Ìku{ ykfioMktMf]rÌkLkku ´ºk ºe˜eMktMf]rÌk kh k˝ kz‚ku Au. ykfikouLkkt ´k[eLk ƒ{o-À˛oLk-Æ[ÌkLk-´˝k˜e-´rÌkckLk-ºkªkk-{nkfk‘fiku- kwhk˝kuÀtÌkf⁄kkykuLkk ˝k MktMfkh ºe˜ MktMf]rÌk-Mk{ks-sLkS Lku Õe’fik Au. ºe˜kuLkwt ºkh⁄k, hkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkk, ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe yLku hkÏ{Àu , Õ Àu (s¯kÀu ) kh{khLke ykfio´[r˜Ìk ÀtÌkf⁄kkyku ºe˜ku{kt QÌkhe Au. ºe˜kuyu Ìku{kt kkuÌkkLkkt yk¯k kt W{uh˝ku fhe Ìku{Lku ºe˜e MktMf]rÌkLkk ht¯ku ht¯ke Lkkœfikt Au. ntMkÀu , fkÏÁkrhfiku, Àu hk su kt ë kr[f ˜kufkœfikLkkuí ºe˜e MktMf]rÌkLkk kkuÌkkLkk yk¯k k M Y kLkkt „kuÌkf Au.

6. ºe˜ku Ókhk Ìku{Lke MktMf]rÌk⁄ke ht¯kkfiu˜ yk ˜kufkœfikLkku fik

ºsLk khÌkkyku r r ƒ ƒkä{f yLkwckLkku ´Mkt¯ku hk¯k fkZe ºe˜ºıÌkku-Mkkƒwyku

yLku ºku kkyku Ókhk ¯k kfi Au. khtÌkw Ìku k„f⁄kkyk Lk⁄ke, ¯k„f⁄kkyku Au. Ìku{kt fkuE ˜fi{u§-{k kk{u§-y˚kh{u§ AtÀLkku fu ÌkflsLfi Àu˛eykuLkku fu Zk§kuLkku r rLkfiku¯k ⁄kfiku Lk⁄ke. Ìku{Lke kt¬ıÌkyku ´Mkt¯kku kk•k ˜fikÌ{f ÁkLku Au, k˝ Ìku{kt ´kMkkLkw´kMk-yLkw´kMk fu rLkfir{Ìk ˜fikÌ{fÌkk Úu k {§Ìkkt Lk⁄ke. kt¬ıÌkyku y˝Mkhæe nkufi Au. M h-‘fitsLkLke ˛ÁÀku{kt f˛e r r˛¸ MktfikusLkk ÀuækÌke

Lk⁄ke. ÌkuLkk ¯k„{kt Mkh§Ìkk yLku Mkeƒk k˝wt Au, k˝ f˛e ÊﬁkLk kk k ˜k˚kr˝fÌkk

Lk⁄ke. ˝oLkku{kt ı r[Ìk r[ kkÌ{fÌkk Àuækfi Au, k˝ YZ yufr ƒ kwLkhk äÌkÌk ˝oLkku s ÕkÕkt Úu k {§u Au. y{wf MktœfikLkku fiku¯k Ìku{kt kht kh ⁄kÌkku nkufi Au. Ìk k-rLkˇk- ˙Ìk-h{Ìk-º˙{˝ Ákkh ªkoLke [ku¨Mk {wÀÌkLkkt nkufi Au. {uLkk Ìke ¯kwhwLkk⁄kLkk kkx e [u˜kLke ÌkqtÁke{kt Ákkh-Ákkh zk Àqƒ huzu Au AÌkkt LkkLkfze ÌkqtÁke ºhkÌke Lk⁄ke. Mkt¯k{ k˝ Ákkh LkÀeykuLkk nkufi Au ! Ìku {kxuLkkt f˛kt ækMk fkh˝ khÌkk{kt fÀe À˛ko kÌkkt Lk⁄ke. kkÌkk§, ÌkuLke W khLkk {nkMkk¯kh, Ìku{Lkkt r r ƒ s§-MÌkh, Ìku{kt⁄ke k]⁄ e kh yk k {kxuLkkt MkkuLkk-Y kk-r k•k§Lkkt k¯kr⁄kfikt, {nkMkk¯khLkk s§{kt MkÌke-MkqÌke-h{Ìke-º{Ìke Lk ˜kæ Àu eyku, Àu -Àu eykuLkkt MksoLk, Ìku{Lkkt y Lk kt fkfio, Mk{ze ÁkLke QzÌkkt k]⁄ e´ kMk fh kLke yLku Mkk⁄kkuMkk⁄k h⁄k{kt ÁkuMke º˙{˝ fh kLke ´ ]r•k, ƒhÌke kh f˛wt Mkkhwt-ækuxwt ⁄kkfi Ìkku ÌkuLke MkÌkÌk Æ[Ìkk ffiko fhÌkk yLku ifwtX kwhe{kt⁄ke k]⁄ e kh kht kh Àkuze yk Ìkk º¯k kLk, ftMkkhk-fwtºkhLku Ìfik y ÌkhÌkk º¯k kLk, [k{wtzkÀu e k˝ k]⁄ e khLkkt {kLk eyku{kt sL{ ƒkh˝ fhu, ÌkwÂA fkh˝ku⁄ke nÌfikyku ⁄kkfi yLku º¯k kLk fu [k{wtzk Ókhk y{efqt kk⁄ke fik ëfr˝fikuhLke fktÁkí⁄ke Ìku{Lku MkS Lk fhkfi, Zkfk-Ákt¯kk§kLkk hkÚ ¯kku ke[tÀLku Mkku§ hk˝eyku nkufi Ìkku r[Ìkkuz¯kZLkk fwtºk hk˝kLku k˝ Mkku§ hk˝eyku nkufi, fÀ§e Lk{kt yk u˜ r˛ k˜fi{kt ëMkku§ kqÚheykuí r˛ Lke kqÚ fhu Au ! Ìk{k{ ´Àu˛kuLkk hkÚhk˝e ë kÀ§{nu˜í{kt hnuÌkk nkufi Au. ƒq˝e ƒæk kLkwt fkfio Mkki fkuE ffiko fhu Au. yk Ákƒwt ºe˜e ˜kufkœfikLkku{kt kht kh hsq ⁄kÌkwt hnu Au. Ìku{kt yuf {wœfi f⁄kk, Ìku{kt rLkfikursÌk ´Mkt¯kkuLke Mk§t¯kMkq kÌkk, MkwÁkÿÌkk, xLkk- kk kku-fkfikuoLkwt Ìkkäff yLku {kLkMk˛kÜefi rLkY k˝ su f˛wt ºk¯fiu s Àuækfi Au. nk, ºe˜kuLke º¯k kLk, ifwtX, kkÌkk§, Àu -Àu eyku, Qz kLke-{]ÌkfLku MkS Lk fh kLkefkuELku Ìfikt y Ìkkh ˜u kLke º¯k kLkLke ´f]rÌk yLku ´ ]r•k, ƒkä{f yLkwckLkLkkt rLkr˘Ìk r rƒ-r ƒkLk, Mkk[k-ækuxk fik kk k- kw¤fi yt¯kuLkk œfik˜, º¯kÌk-ºku kk-

¯kwhw ´rÌkLkku ynkuºk , ¯kk k-Lkk[ kLke ÌkÌ khÌkk RÌﬁkrÀ r ˛uLke Mk{s yLku

©ÿk Ìku{kt y ~fi Àuækfi Au. khtÌkw ÌkuLkk rLkY k˝{kt f’ kLkk, ÌkkäffÌkk y’ k yLku yk u˛-˜k¯k˝e-©ÿk-Ìkht¯k˜e˜k Mkr ˛uªk yLkwº kfi Au. ¯kku ke[tÀºh⁄kheLke khÌkkLkk kwMÌkf{kt Mkt¯k˙nkfiu˜ Afiu ºsLk khÌkkykuLkwt krh˛e˜Lk fhÌkkt ÌkuLke yk e ´ÌkerÌk ⁄kkfiAu.

7. rÁkLk-ºe˜ ˜kufku{kt ´[r˜Ìk ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke ÀtÌkf⁄kkyku fhÌkkt ºe˜e ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk yLkuf ÁkkÁkÌkku{kt swÀe Ìkhe yk Au. Ìku{kt Áku rºLLk-M⁄k§-fk§{kt ⁄kfiu˜ ¯kku ke[tÀ yLku ºh⁄kheLke f⁄kkykuLke ºu§Mku§ ⁄kE Au. ÁkuWLku yuf fk§{kt ⁄kfiu˜k À˛ko k W khktÌk ÁkuWLku Mk¯kk-¯kku ke[tÀ ºk˝ku, ºh⁄khe {k{ku- À˛ko k{kt yk‘fik Au. khÌkk{kt yLfi yLkuf f⁄kk xfkuLkwt

MkfikusLk ⁄kfiwt Au, su kt fu - hksfwt heLku kh˝ k RÂAÌkku rÀ‘fi ¯kƒuzku (¯kku ke[tÀºh⁄kheLke khÌkk Mkk⁄ku yk W kf⁄kkLkku f˛ku MktÁktƒ Lk⁄ke), {]Ìk ˜kufkuLku MkS Lk fh k {kxu ifwtX kwhe{kt⁄ke kht kh k]⁄ e kh Àkuze yk Ìkk º¯k kLk, nh˝eykuLkk xku§k{kt r [hÌkk nh˝{ku zeLkku r˛fkh yLku nh˝eykuLk hwÀLk, {]Ìk nh˝{ku zeLku º¯k kLk MkS Lk fhu, Zkfk-Ákt¯kk§kLke hk˝e {uLkk ÌkeLkk ¯kwhw ¯kwhwLkk⁄kLke [{Ìfkrhf rÀ‘fi ˛¬ıÌk⁄ke yrººqÌk ⁄kE Ìku{Lkk W kÀu˛⁄ke hks kkx Akuze ihk¯ke-Úu¯ke ⁄kÌkku ¯kku ke[tÀ, ˜¯LkLkku h kuzku Akuze ºk˝k ¯kku ke[tÀLku {§ k yk u˜ yLku ÌkuLku yLkwMkhe ihk¯ke Úu¯ke ÁkLkÌkk {k{k ºh⁄khe, ºkE ¯kku ke[tÀLku ihk¯fi ÌfiS hks kkx Mktºk§e ˜u kLke Mk˜kn yk k k yk u˜e k˝ ºkE-

{k{kLkk ihk¯fi⁄ke úrhÌk ⁄kE ( krÌk- kw kLku Õuh ÀE {khe Lkkæe, LkÆ[Ìk ÁkLke) ihk¯ke Úu¯k˝ ÁkLke sÌke ÁknuLk s˛kuÀk, ë{Êfi Àrhfiuí sE s§{Êfiu Ìk k˘fiko fhÌkk ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe, r[Ìkkuz¯kZLkk rLk:MktÌkkLk fwtºk hk˝kLku MktÌkkLk yk k kLke fik[Lkk fhÌkk ºıÌk ækuÀk {u k§Lke yhs M efkhe fwtºk hk˝kLku Ìfikt kw kY ku sL{Ìkku ¯kku ke[tÀLkku ykÌ{k, {k{k ºh⁄kheLku kkuÌkkLkku Àun Ú§ e hkæ kLkwt fnuÌkku yLku y{wf Mk{fi kAe kkAk yk kLkwt [Lk ÀuÌkku ¯kku ke[tÀ, fwtºk hk˝kLku Ìfikt fwt h Ìkhefu sL{e, WAhe Ìku{Lkk {]Ìfiw kAe r[Ìkkuz¯kZLkwt hks Mktºk§Ìkku (¯kku ke[tÀLkku ykÌ{k) ˜k˜fwt h, r[Ìkkuz¯kZLkk kr˝fikLkkt nehk{kuÌke ºhu˜kt nk˝Lku {ƒÀrhfiu zqÁkÌkkt W¯kkhÌkku ºh⁄khe, nk⁄k ˜ktÁkku fhe kr˝fikLku r[Ìkkuz¯kZ knkU[kze ÀuÌkku ºh⁄khe, ºh⁄kheyu yk ku˜ MktÀu˛ ˜k˜fwt hLku knkU[kzÌkku kr˝fiku, ºh⁄kheLku yk ku˜ [Lk yLkwMkkh r[Ìkkuz¯kZ{kt ˜k˜fwt h Y ku ¯kwshe sE {ƒÀrhfiu ºh⁄khe kkMku kkAku VhÌkku yLku M Àun{kt ´ u˛Ìkku

100 ¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

¯kku ke[tÀLkku ykÌ{k, {kLkMkhku hLke kk§u ƒq˝e ƒæk e Ìk k fhÌke s˛kuÀkLkwt y MkkLk, [fk-[feLke kÌkku kh⁄ke ÌkuLke ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLku ⁄kÌke Ú˝, yrÌk

Àw:æe yu k Ìku{Lke º¯k kLkLku yhs, ifwtX kwhe⁄ke ]ÿ Ák˙kÒ˝ u˛u yk e ëfwr˝fikuhLke fktÁkí ⁄kfe s˛kuÀkLku MkS Lk fhÌkk º¯k kLk, s˛kuÀkLke Mk{Ú x⁄ke ÌkuLke Mkk⁄ku {kÌkk {uLkk Ìke kkMku Zkfk-Ákt¯kk§k sE knkU[Ìkk ¯kku ke[tÀ yLku ºh⁄khe, {uLkk ÌkeLkwt kw k ¯kku ke[tÀ- kw ke s˛kuÀk-ºkE ºh⁄khe Mkk⁄ku r{˜Lk, yƒqhkt ˜¯Lk kqhkt fh k {kxu {k{kLku Ìku{Lku Lk¯kh WflsfiLke yLku ÁknuLk s˛kuÀkLku

ÌkuLkk Lk¯kh æusheæuÌk{kt hks{nu˜Lku ykt¯k˝u ƒq˝e ƒæk e Ìk k fh k {kxu {kuf˜Ìkku ¯kku ke[tÀ- yk Ákƒkt Lk eLk f⁄kk xfkuLkwt ºe˜e W{uh˝ ¯kku ke[tÀºh⁄kheLke khÌkkLku Ák]nÌfkfi ÁkLkk e Àu Au. khtÌkw Ìku{kt ˝wt ⁄kk¯kz-⁄ke¯kz ⁄kfiu˜wt M k¸ Àuækfi Au. ¯kku ke[tÀLkwt Zkfk-Ákt¯kk§k yk‘fik kAe ˛wt ⁄kfiwt- Ìku˝u Ìfikt hks kkx MktºkÈfiwt fu ihk¯ke Úu¯ke u˛u k]⁄ eº˙{˝ fh k Ákƒwt ÌfiS [k˜e LkefÈfiku ?- Ìku r ˛u khÌkk{kt f˛wt fnu kfiwt Lk⁄ke. yuftÀhu ÚuÌkkt khÌkk MkwækLÌk ˜k¯ku Au. khtÌkw Ìku{kt ⁄kfiu˜wt ºkÌkºkÌkLkk ´Mkt¯kkuLkwt M ih W{uh˝, {nÀt˛u kqÌk§k su kt kk kku, (s˛kuÀk ihk¯ke Úu¯k˝ ⁄k k{kt ytÌkhkfi Y k Lk ÁkLku Ìku {kxu krÌkkw kLku Õuh ÀE {khe Lkkæu Au ñ Ìku{Lku MkS Lk fh k º¯k kLk yk Ìkk Lk⁄ke! yk fu ku ihk¯fi !?) Ìku{Lkk rLkY k˝{kt {kLkMk˛kÜefi MkÌfiLkku yºk , Ìkk˜{ur˜fik ´Mkt¯kku-fkfikuoLkwt khÌkk{kt ⁄kfiu˜wt Mktf˜Lk Ú¯k]Ìk ºk fLkku Mk{ºk ºk¯fiu s {u§ e ˛fu Ìku{ Au. ˜kufr „kLkk y«fikMkeykuLk ¯k{u Ìku e khÌkk, khtÌkw Ìku{kt kÌkkohMkLke Q˝ k Au; MkkrnÌfihrMkfkuLku MktÌkkuªku yu Ìku{kt Lkrn ÌkT

Au. ( ƒw M k¸Ìkk {kxu swyku krhÂAuÀ- 6)

8. hk{Àu Lke ºe˜e khÌkk ºe˜ RÌkh ˜kufku{kt ´[r˜Ìk kÌkko⁄ke

rºLLk Au. ÌkuLkwt ºe˜e kkXktÌkh ë¯kktzk hkÏ{Àu Lke khÌkkí k˝ yn™ Mkt¯k˙nkﬁwt

Au. {q§ ºe˜e khÌkk{kt h˝wÚ Lk¯kheLkku rLk:MktÌkkLk hkÚ ys{˜ ifwtX kwheLkk

º¯k kLk kkMku kk¯kwt fhe MktÌkkLk {k¯ku Au. º¯k kLk W•khkætz{kt hks fhÌke Ìku{Lke ÁknuLk r ƒkÌkkLkk Mkq[Lk⁄ke hkÚLku Ìﬁkt Àefhku-Àefhe y Ìkh˛u yu

hÀkLk yk ku Au. º¯k kLk kkuÌku ys{˜Lku uh kw k hk{Àu Ìkhefu yLku hkÚLkk yLkw[h yu k ºh{k ºktºeLku Ìﬁkt kw ke ëÀuyk§eí (zk˜e) Ìkhefu Àu e [k{wtzk sL{ ˜u Au. sL{ ˜uÌkkt knu˜kt º¯k kLk yLku [k{wtzk khM kh [Lku

Áktƒkﬁ Au fu ÁkuW su{ k]⁄ e kh Mkk⁄ku s˛u, Ìku{ ÁkuW Mkk⁄ku s Àu ˜kuf{kt kkAkt

Vh˛u. zk˜eLkk sL{ ´Mkt¯ku ÌkuLke {kÌkk {]Ìﬁw kk{u Au. ºh{ku ºktºe ÁkeS kh

kh˝e Lk e ÜeLku uh ˜E yk Au. zk˜eLku ˛hehu ëfkuz (fkÏZ) Q z‚kí Au. ykuh{kLk {k ÌkuLku rÌkhMfkhu Au. ÌkuLkk kh ⁄kqtfu Au. zk˜e h Akuze [k˜e Lkef§u

Au. ÌkuLkk fkuZLkk hku¯kLku ˜E fkuE ÌkuLku fk{ yk kÌkwt Lk⁄ke fu Lkkufhe{kt hkæÌkwt Lk⁄ke. ytÌku yuf ë kehí ÌkuLku kkuÌkkLke ¯kkfiku-ºUMkku su kt Zkuh [kh k {kxu Lkkufhe{kt hkæu Au. hk{Àu yLku ëÀuyk§eí fik zk˜e ÁkuW fiw kLk ⁄kkfi Au. Àhr{fikLk ifwtX kwhe⁄ke fi{ÀqÌkku hk{Àu kkMku yk e fnu Au f - Ìk{khwt k]⁄ e khLkwt fkfio kqhwt ⁄kfiwt Au. kkAk ifwtX kwhe kƒkhku. hk{Àu Ákesu rÀ Mku Mk khu Mk{krƒ ˜u kLkku rLk˘fi fhu Au. Ákesu rÀ Mku Ìkuyku æu{k æuzqÌkLku fkuÀk§e- kk zku-Vq˜ku ˜E yk e Mk{krƒ {kxu s{eLk ¯kkuz k {kxu fnu Au. s{eLk ¯kkuzÌkkt Ìku{kt ÜeLkkt

[qzku yLku fktMkfe Lkef§u Au. hk{Àu ÁkeS Mk{krƒ ¯kkuzk e, MkkiLku yk˛e koÀ yk kÌkkt, Ìku{kt QÌkhe Úﬁ Au. kehLkkt Zkuh [khÌke zk˜eLku ÌkuLke æÁkh kzÌkkt

ÀkuzÌke hk{Àu Lke Mk{krƒ kkMku yk e knkU[u Au; yLku Mkk⁄kkuMkk⁄k Àu ˜kuf{kt kkAk Vh kLkwt [Lk Lk kk§ k {kxu hk{Àu Lku X kfku yk ke, [qzku-fktMkfe k§e W kze kzu˜e Mk{krƒ{kt QÌkhe Úﬁ Au. hk{Àu Lkk Ákkh{k ´Mkt¯ku Ìku{Lkk

rMkhkurnﬁk {k{k nhÁkw h˝wÚ yk u˜k Ìku{Lku ˜e˜k kuz Mk kh yLku nk⁄k{kt

ÆMkÀqrhﬁku ºk˜ku ƒkh˝ fhu˜k hk{Àu Mkk{k {§u Au. yk˘ﬁo[rfÌk {k{kLku

Ìkuyku fnu Au : nwt MkÀkfi S Ìkku Awt. Mkkhu-{kXu ´Mkt¯ku nwt Ìk{khe Mkk⁄ku s hne˛. {khe kkA§ fkuE hkuff§ fh˛ku Lkrn. hk{Àu Lke yk {q§ ºe˜e khÌkk{kt Ìku{Lkku fkuE [{Ìfkh Lk⁄ke, r h{Àu fu nhS ºkxe Lk⁄ke. hk{Àu º¯k kLkLkku yLku zk˜e [k{wtzkLkku y Ìkkh nÌkkt Ìku yk ºe˜e khÌkk{kt ⁄kfiu˜wt W{uh˝ Au. hk{Àu (º¯k kLk) yLku zk˜e ([k{wtzk) k]⁄ e kh Mkk⁄ku s˛u yLku Àu ˜kuf{kt Mkk⁄ku s kkAkt Vh˛u yu ÁkkÁkÌk su ´[r˜Ìk hk{Àu f⁄kk{kt Lk⁄ke Ìku k˝ ºe˜e khÌkk{kt ⁄kfiu˜wt Lk eLk W{uh˝ Au. hk{Àu ˜qtxkfiu˜ kr˝fikLku ÌkuLkku {k˜ kkAku y kk‘fiku, ˜qtxkhkLku MkÚ fhe, {ƒÀrhfiu zqÁkÌkkt nk˝Lku nk⁄k ˜ktÁkku fhe W¯kkfikO, sqXkÁkku˜k nu kkheLke nehk-{kuÌke⁄ke ºhu˜e kkuXkuLku {eXwt ºhu˜e kkuXku ÁkLkk e Àeƒe, Àku˜k MkkuZkLke nk⁄ku- k¯ku Mkk y kt¯k ÀefheLku MkkSMk{e yLku MkwtÀh ÁkLkk e ÀE hk{Àu ÌkuLke Mkk⁄ku kh¤fik ¯kuhu xLkkyku y ko[eLk W{uhk k§k W•khfk˜eLk kkXktÌkh ë¯kktzk hkÏ{kí{kt rLkY kkE Au. hk{Àu Lke {q§ khÌkk{kt Ìku Lk⁄ke. {q§ khÌkk yLku ÌkuLkwt kkXktÌkh ÁkuW ºe˜e ƒkä{f yLkwckLk ´Mkt¯ku ñUfkºuh ¯k kÌkkt nku k AÌkkt hkÁkuÌkk {wsÁk ¯k„{kt Au. Ìku ºe˜ MktMf]rÌk, ©ÿk, Mk{ks, ˜kufS Lk Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜ nku k⁄ke yLku Ìku{Lkwt À˛oLk fhk Ìkkt

nku k⁄ke yks Mkwƒe S tÌk yLku ´[r˜Ìk hÃkkt Au. MkkrnÌﬁhrMkfkuLku Àuyk§e (zk˜e)Lke fhw˝f⁄kk M k˛eo Úﬁ Ìku e Au.

9. ntMkÀu Lke khÌkk ºe˜e ºsLk khÌkkyku{kt, MÌkw-rLkY k˝Lke ·r¸yu ftEf swÀe Ìkhe yk Au. Ìku{kt M⁄k§-fk§Lkk f˛k [ku¨Mk rLkÀuo˛ r Lkk

ë k LkY ke ihk¯ke ntMkuí hk˝eLku kuxu y Ìkkh ƒﬁku Au. {kuxk ⁄kÌkkt ëntMkÀu [kh ætz yLku [kiÀ º Lk (ºw Lk){kt h{u Au.í ëÀzku h{Lkkh ihk¯ke ntMkÀu ÀzkLku

[kiÀ ºw Lk{kt Vuh Au.í ëntMkÀu ƒku§ksw¯kLkwt hks fhu Au.í k]⁄ e khLkk Ìku{Lkku

Mk{fi kqhku ⁄k k⁄ke º¯k kLk fi{ kwhe{kt sE fi{Àu Lku fnu Au : fi{Àu , ntMkÀu Lkk

ykÌ{kLku k]⁄ e kh⁄ke ifwtX{kt ˜E yk ku. ﬁ{hks ntMkÀu Lkk ykÌ{kLku ifwtX kwheLku

{k¯kuo ˜E Úfi Au. ntMkÀu MÌkwÌk: S kÌ{k Au. {fiko kAe ÌkuLke ˛e ¯krÌk ⁄kkfi

Au ÌkuLkwt r ¯kÌk kh ˝oLk yk ºsLk khÌkk{kt ⁄kﬁwt Au. ntMkÀu k]⁄ e kh fkuE

ºqœﬁkLku s{kz‚ku Lk⁄ke, fkuE ÀeLkÀw:æeLku f˛e {ÀÀ fhe Lk⁄ke, ˜kufkuLkk º˜k {kxu f˛wt fk{ fﬁwO Lk⁄ke; Ìku⁄ke Ìku{Lku ifwtX kwheLku {k¯kuo sÌkkt ºqæ-ÌkhMkLke, ˜kuZkLkkt ¯kkuæhw kh W kzu k¯ku [k˜ kLke, ˜kuneMkºh LkÀe yku§t¯k kLke kkhk kh

fikÌkLkk ºku¯k e kzu Au. fi{ Ìku{Lke ë keX{kt ÆMkÀqh ˝oLkk ºk˜kí ºkutfu Au. ÁkeS Ákksw, ÀeLkÀw:æeLku {ÀÀ fhLkkh ˜kufku ifwtX{k Ìk{k{ ´fkhLkkt Mkwæku ºku¯k Au. ntMkÀu Lku ÀeLkÀw:æeLku Mknkfi fh k {kxu ÁkeÚu y Ìkkh {§u Au. Ìkuyku MkÌfkfikuo fhe kh˜kufu rMkƒk Au. yk ºsLk khÌkkLkwt M Y k Y kff⁄kk su Au. Ìku{kt f⁄kk- MÌkw, kk kk˜uæLk, fkfio su Áknw ⁄kkuzwt Au. rLkY k˝{kt kh˜kufº¯k kLk-fi{-S kÌ{k ¯kuhu ´rÌkLke ºe˜e ©ÿk ÕkÕe, f’ kLkk ⁄kkuze, Ìkht¯k˜e˜k Mkr ˛uªk Àuækfi Au. k]⁄ e kh ÀeLkÀw:æeLkwt º˜wt fh˛ku, M k⁄keo {xe kh{k⁄keo ⁄k˛ku, Ìkku {fiko kAe kh˜kuf{kt ˜e˜kñuh fh˛ku yLku M k⁄ko{kt zqÁke

ÚÌk rMk kﬁ fkuELkwt f˛wt º˜wt Lkrn fhku Ìkku kh˜kuf{kt kkhk kh ﬁkÌkLkk ºku¯k e kz˛u yu e ˜k˜[ yLku ºerÌk À˛ko e, ˜kufkuLku º˜k yLku khku kfkhe ⁄k kLkku

Ìku{kt W kÀu˛ y kkﬁku Au. rLkY k˝ ¯k„{kt ⁄kﬁwt Au; {h˝ku•kh yLkwckLk ´Mkt¯ku

Ìku ºe˜ Mkkƒw fu ºku kk Ókhk hk¯k fkZe ¯k kfi Au. khÌkk{kt Â[u fikuÚfiu˜kt fux˜ktf ¯kufi kÀku hkrsfik Y ku yk˜uækfikt Au yLku Ìk ºk fLkk ”ÀfiLku M k˛eo Úfi Ìku kt Au. {h˝ kAe ¯k kÌkk ºe˜e hkrsfikLke Ìku Õktæe fhk Au. Ákku˜e¯k„-˛i˜e rLkY k˝ hkÁkuÌkk {wsÁkLkwt Au.

10. s¯kÀu kh{khLke khÌkk{kt kkx˝¯kZLkk hkÚ rMkÿhks sﬁÆMknLku

Ìﬁkt Lkkufhe fhÌkk s¯kÀu Lkkt ˛kiﬁo-MkknMk-M k{eº¬ıÌk-M k ko˝ºk Lke f⁄kk

yk˜uækE Au. rÁkLk-ºe˜ ˜kufku{kt ´[r˜Ìk yLku r˜ræÌk f⁄kk⁄ke Ìku yLkuf

ÁkkÁkÌkku{kt rºLLk Au. Ìku{kt Lk eLkÌkk yu Au fu ëÕ§wfkhí (´˜ﬁ) æÌku

kkÌkk§ætz{kt hks fhÌke, Ákkh ªko Mkwƒe s§ kh MkqÌku˜e, Ìkuh{k ªkuo ÌkuLkk Àun kh yk u˜k s§⁄ke ¯kºo Ìke ⁄kfiu˜e, Áku Úurzfik k kkuLku sL{ yk kÌke, [k{wtzkÀu eLkk kw k Ìkhefu s¯kÀu ˝o kfiku Au. zk kw k s¯kÀu yLku kkA§Lkku kw k sr§fiku ºuh . ÁkuW kw kkuLku ˜E [k{wtzk ykÁkw kh yk e Ìfikt hks fhu Au. Ìku ÁkuW kw kkuLku n§e{§e Mkk⁄kkuMkk⁄k ykÁkwLkwt hks fh kLkwt fnu Au. khtÌkw nXe˜ku yLku rLk{o{ yu ku LkkLkku ºkE sr§fiku ºuh ykæwt hks kkuÌkkLku yuf˜kLku s {§u Ìku {kxu nX ˜u Au. fñ xk§ k s¯kÀu ykÁkw Akuze, LkkufheLke ˛kuƒ{kt kkx˝¯kZ yk Au. ÌkuLkku ÌkusM e [nuhku yLku Mkw·Z Àun ÚuE kkx˝¯kZLkku hkÚ rMkÿhks sfiÆMkn ÌkuLku Lkkufhe{kt hkæu Au, yLku hkr k Àhr{fikLk ˛nuhLke [kÏfe fh kLkwt fk{ MkkU ku Au. Ìku Mk{fiu zkf˝ku, ë kkÁkhfkuxí{kt ˜e˜e kxku§e Ús{ku kh ÁkuMke, hkus yuf kkx˝ kMkeLkku º˚k fhÌke nkufi Au. Ìkuyku hkÚLkku k˝ º˚k fh kLkku rLk˘fi fhu Au. MktÌkkELku Ìku{Lke kÌkk Mkktº§e ¯kfiu˜ku s¯kÀu Ìku{Lku kzfkhu Au yLku ë eÕkun˝í ( es§e su [{fÌkwt) æktzw nk⁄k{kt ˜E, zkf˝kuLke fÌk˜ fh k {kxu ÌkÌ kh ⁄kkfi Au. zkf˝ku ÌkuLkk⁄ke Áne Úfi Au, yLku

fk˜k k˜k fhÌkkt fnu Au fu ën u⁄ke yk kkx˝¯kZ{kt {k˝Mkku æk k {kxu ıﬁkhuﬁ

Lkn™ yk eyu.í s¯kÀu Lke [kufeÀkhe Úu k {kxu ÌkuLke kkA§ ¯kq k[q k yk u˜ku

rMkÿhks s¯kÀu Lkwt MkknMk yLku ˛kiﬁo ÚuE ÌkuLkk kh ´MkLLk ⁄kE Úﬁ Au yLku

ÌkuLke Mkk⁄ku kkuÌkkLke fwt he Y kÀuLku kh˝k e {nu˜{kt hkæu Au. ¢qh yLku Eªkko§w sr§ﬁku ºuh ÌkuLku {kh k {kxu ykÁkw⁄ke kkx˝ yk Au. ÌkuLku kkx˝Lkku Mke{Àu æuÌk˜ku (˚ku k kk§) yLku ÁkkÁkrhﬁku ºqÌk, ke kLkk ÀkYLkk ÁkÀ˜k{kt, {ÀÀ fhu

Au Ìku{s hks{nu˜{kt s¯kÀu fE heÌku ıfikt {§˛u Ìku ÁkÌkk Au. sr§fiku ºuh hks{nu˜{kt Àkæ˜ ⁄kE hkÚ-hk˝eLkk ˛fiLkætz Mkwƒe knkU[e Úfi Au. Ìku º{h Zkur˜fik kh Mkk⁄ku MkqÌku˜kt rMkÿhks yLku hk˝eLku swyu Au. hk˝eLkwt MkkiLÀfio ÚuE sr§fiku ÌkuLkk kh {kurnÌk ⁄kE Úfi Au. rMkÿhksLku Ìku Zkur˜fik kh⁄ke Lke[u VUfe, kkuÌkkLke {qALkk yuf k§⁄ke Ákktƒe-Ytƒe, Zkur˜fik kkMkuLke º™ÌkLke æ™xeyu ˜xfk e Àu Au, yLku kAe Zkur˜fik kh MkqÌku˜e hk˝e Mkk⁄ku Mktºku¯k fhu Au. ´ºkÌk ⁄kÌkkt Ìku ykÁkw [k’fiku Úfi Au. sr§fiku s¯kÀu Lku nqÁknq {§Ìkku yk Ìkku nku k⁄ke, hkÚ-hk˝e ÌkuLku kkuÌkkLkku s{kE Mk{S yrÌk ˚kkuº-˛h{-yk kÌk yLkwº Au. yk hkus [k˜Ìkwt hnu Au. Ìku⁄ke hkÚ-hk˝e {kLkrMkf-˛kherhf

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

kkMk⁄ke ¯k§e sELku {h k su kt ftfk˜ ÁkLke Úﬁ Au. Ìku ÚuE kw ke Y kÀu

{kÌkk-hk˝eLku Ìku{Lke kezkLkwt fkh˝ kqAu Au. hk˝e kkuÌkkLkk s{kE (Y kÀuLkk

krÌk)Lkkt, Lk fnu kﬁ - Lk Mknu kﬁ Ìku kt, fwf{oLke Ú˝ fhu Au. Y kÀu krÌk

s¯kÀu Lku yk k fwf{o {kxu X kfku yk ku Au. s¯kÀu Mk{S Úﬁ Au fu yk

fwf{oLkku fhLkkh sr§fiku ºuh s nku ku ÚuEyu. Ìku {nu˜{kt MktÌkkE sr§fikLkk yk¯k{LkLke hkn swyu Au. sr§fiku hkusLke su{ hkÚ-hk˝eLkk ˛fiLkætz{kt hkÌku ´ u˛u Au. s¯kÀu ÌkuLkk kh Ìkqxe kzu Au, ºfikLkf fiwÿ fhe, ësr§fik ºuh Lku {khe {kheLku fku⁄k§ku fhu Auí, yLku ˜kÌk {khe ˜t¯kzku fhu Au. khkrsÌk sr§fiku fk˜k k˜k fhÌkkt fnu Au : ë{Lku S ÌkÀkLk yk k. n u⁄ke nwt Ìkkhe kkA§ ıfikhufi Lkn™ yk wtí. y k{kLk ºhu˜e nkh kk{e sr§fiku ykÁkw kkAku Vhu Au. yk kÌk-˛h{-¯kwMMkk⁄ke Ìku {nu˜Lkk yuf ætzuhLkk MkkÌk{k ºkUfihk{kt sE MkqE Úfi Au. ÌkuLkku k•kku [k{wtzkLku yuf ërÁk˜kzeÁkkEí yk ku Au. [k{wtzk kw k sr§fik

ºuh Lku ºkusLk Lk fh kLkwt yLku ¯kw Ìk yufktÌk kMk Mku k {kxuLkwt fkh˝ kqAu Au. sr§ﬁku ÌkuLku fnu Au : ëÌkwt s¯kÀu kh{khLkwt {MÌkf {khk æku§k{kt {qfe˛ Ìku

rÀ Mku yLLk-s§ ˜E˛.í [k{wtzk ÌkuLku ºkELke nÌﬁk Lk fh k {kxu Mk{Ú

Au; k˝ sr§ﬁku ÌkuLke nX AkuzÌkku Lk⁄ke. Ìku⁄ke [k{wtzk, ]ÿk ftfk §e ºkx˝Lkwt

Y k ƒkh˝ fhe, s¯kÀu kkMku kkx˝¯kZ Úﬁ Au. s¯kÀu kkMku ÀkLk{kt Ìku ÌkuLkwt

{MÌkf {k¯ku Au. s¯kÀu M nMÌku kkuÌkkLkwt {MÌkf fk ke ftfk §e ºkx˝Lku ÌkuLkwt ÀkLk fhu Au. ftfk §e Y kÀuLku fnu Au : ëhk˝e, ƒz Ìkku Qºwt hnu˛u. ƒz kh MkkÌk kzÀk fhe Mkk[ e hkæÚu.í s¯kÀu Lkwt {MÌkf sr§fikLku yk ke, MktÌkkuªke, ftfk §e ([k{wtzk) s¯kÀu Lkk {MÌkf Mkk⁄ku ykÁkw⁄ke kkx˝ kkAe Vhu Au; s¯kÀu Lkk ƒz kh {MÌkf {qfe ëMkÌkLkku nk⁄k ÀELku kwLk: MkS Lk fhu Auí. sr§fiku Ìku⁄ke ¯kwMMku ⁄kkfi Au. ræÚfiu˜e [k{wtzk ÌkuLkk {MÌkf kh kkuÌkkLkku [h˝ [kt ke ÌkuLku kkÌkk§{kt ƒfu˜e Àu Au. Ìfikt ësr§fiku ºuh ækfi Au, keyu Au yLku kkÌkk§Lkwt hks fhu Au.í s¯kÀu kh{khLke yk khÌkk Mkt ªkoMkºh, y Lk k §ktf ˜uÌke, Lkkx‚kÌ{f xLkkyku ƒhk Ìkk f⁄kk MÌkwLku ˜E yuftÀhu hMk kzu Ìku e Au. ºe˜kuLku Ìku ºsLk khÌkk nku k⁄ke ¯k{u Au; ºe˜EÌkh k[fkuLku k˝ Ìku ¯k{e Úfi Ìku e Au. khtÌkw ÌkuLke yuf r r[ kÌkk yu Au fu Ìku{kt ëfr LfikfiíLkwt kk˜Lk ⁄kfiwt Lk⁄ke. ºe˜e {nkfk‘fiku, ˜kufkœfikLkku, ºsLk khÌkkyku{kt fr LfikfiLkwt yLkwMkh˝ ⁄kkfi Au. Ìku{kt Àw¸kuLku ytÌku Àtz {§u Au yLku MkflsLkkuLku MkwV§ {§u Au. s¯kÀ kh{khLke khÌkk{kt yrÌk Àw¸ sr§fik ºuh Lku ÌkuLkkt fwf{kuo ÁkÀ˜ Àtz {§Ìkku

„tu…e[kŒ-¼hÚthe™e ðth‚t y™u ƒeòk …tk[ ÷tuftÏÞt™tu

Lk⁄ke. Q˜xwt, ÌkuLku kkÌkk§Lkwt hks {§u Au, yLku Ìﬁkt Ìku ækﬁ Au, ke Au yLku

˜nuh fhu Au ! rMkÿhks su k ´Ák§ yLku ¯kkih ˛e˜ hkÚLku sr§ﬁku ºuh

ÌkuLke {qALkk k§⁄ke Ákktƒe Ytƒe º™Ìk khLke æ™xeyu ˜xfk yLku ÌkuLke Lksh

Mkk{u s Zkur˜ﬁk kh MkqÌku˜e hk˝eLku ºku¯k - yu e xLkkLkwt yk˜uæLk ykir[ÌﬁLke

·r¸yu ºk fLku fÀk[ M efkﬁo Lk ⁄kkﬁ. yk yLkwr[Ìk rLkY k˝ ëºe˜kuLkk

ºkh⁄kí{kt kMkwrf Ókhk yswoLkLku {qALkk yuf k§⁄ke Ákktƒe Ytƒe º™Ìk khLke

æ™xeyu ˜xfk e, Ákksw khLkk Zkur˜ﬁk{kt MkqÌku˜e ˇki kÀe Mkk⁄ku Mktºku¯k fhÌkk

kMkwrfLke xLkk{kt k˝ Úu k {§u Au. yk k r ˜˚k˝ fikiLk ´fh˝Lkk rLkY k˝ khÌ ºe˜r[•k{kt fE ¯k˙tr⁄k fk{ fhÌke n˛u Ìku yuf y«fikMkLkefi ÁkkÁkÌk Au. khtÌkw Ìku r ˛u khÌkk{kt fu Mkt kkÀfefi ëºqr{fkí{k f˛wt fnu kfiwt Lk⁄ke. ÌkuLkkt ÁkkLke-˛i˜e-rLkY k˝ yLfi ºsLk khÌkkyku su kt s Au. Ìku{kt f˛e r ˛uªkÌkk Lk⁄ke. khtÌkw ºe˜ yLku rÁkLk-ºe˜ ºk fkuLku ykfªkuo yu kt f⁄kk MÌkw yLku kk kk˜uæLk {kxu Ìku y ~fi W’˜uæLkefi Au.

11. fkÏÁkrhfikLke khÌkk f⁄kk MÌkw yLku kk kk˜uæLkLke ·r¸yu ⁄kk¯kz ⁄ke¯kz Au. Ìku{kt h¯krÌkfiku, hktrxfiku Xkfkuh yLku ƒw Ìkku fkÏÁkrhfikLku Lkk{u yku§ækÌkk ˜kufÀu ÌkkLkk M⁄kkLkfLkwt M⁄kk kLk, MkuÁkr˜fik ¯kk{{kt, ºku kk ehk ¯kkuhSLkk h{kt

Ìku{Lkk Ókhk ˛e heÌku ⁄kﬁwt, kkx˝Lkk ftMkkhkLkk h⁄ke yk˝u˜e kuzuMk kh

fkÏÁkrhﬁkLke, k Lke Mk khe k§e º kLke Úu¯k˝eLke, fkLkS XkfkuhLke {qäÌkykuLke fku˝u ıﬁkhu ˛e heÌku M⁄kk kLkk fhe, ÌkuLke fku§e (WÌMk ) æÌku Lkk[Ìkkt-¯kkÌkkt

fkÏÁkrhfikLkk ºıÌk yu k ækuærhfik ¯kk{Lkk nhSLke ƒwh k˝e ¯kk{Lkk nwhSLke Àefhe fkt¯ke Mkk⁄ku fu e yktæku {§e - ú{ ´¯kx‚ku - fu kt Ìku{Lkkt ˜¯Lk ⁄kfikt, Ú{k{kt kƒkhu˜k yuf ëÁkk kíyu Lkk[Ìkkt-¯kkÌkkt fu k W kÀu˛ yk fiku, WÀu kwhLkk hkÚyu À¯kku fhe yuf LkxzeLku fu e heÌku {khe Lkktæe ÌkuLke fu e fhw˝ f⁄kk Ìku˝u fne ¯kuhuLkwt rLkY k˝ ⁄kfiwt Au. khÌkkLkk ykhtº{kt º¯k kLkLkkt ºktzw Mk{kt fkÏÁkrhfiku,º kLke Úu¯k˝e, kkxr˝fiku, Àu -Àu eykuLkk k]⁄ e khLkk yk¯k{LkLkwt, Ìku{Lkkt M ih º˙{˝ yLku fkfikuoLkwt Ìku{s ˜k˜w ftMkkhkLku uh ⁄kfiu˜ y Ìkh˝Lkwt ˝oLk ⁄kfiwt Au. ftMkkhkLku uh y Ìkhe Ìku{˝u ˛wt ffi Ìku r ˛u f˛wt fnu kfiwt Lk⁄ke. fkÏÁkrhfiku Àwfk§ æÌku ˜kufkuLke æk˜e fkuXeyku [kuæk⁄ke ºhe Àu Au yu yuf [{Ìfkh ÌkuLku Lkk{u LkkUƒkfiku Au ! {wœfi f⁄kk MkuÁkr§fik ¯kk{Lkk ehkuS ºku kkLke yk¯ku kLke Lke[u {kuxk-LkkLkk ºku kkyku ºu¯kk {§e kkx˝⁄ke fkÏÁkrhfiku, º kLke Úu¯k˝e, fkLkS XkfkuhLke {qäÌkyku, Ìku{Lkkt Ükºqªk˝, kqÚ-ykhkƒLkk {kxuLkkt

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

W kfh˝ ƒk{ƒq{ kq of, ¯kk{u¯kk{ ˜kufkuLkkt Mkk{iﬁkt Õe˜Ìkkt, ¯kk{{kt ˜E yk

Au Ìku r ˛u Au. ºku kkLkk h{kt yk Ákƒe {qäÌkykuLke M⁄kk kLkk ⁄kkﬁ Au yLku Ìﬁkhu

WÌMk Ws kfi Au. khtÌkw yk ºsLk khÌkk{kt fkÏÁkrhfikLkwt fkuE ´ºk kuÌ kkÀf ‘fi¬ıÌkÌ QºhÌkwt Lk⁄ke. ºku kk kh QÌkhe fkÏÁkrhfiku kkx˝⁄ke kkuÌkkLke {qäÌkyku

˜k kLkwt - Ìku{Lku ¯kk{{kt uh uh Vuh kLkwt- kkuÌkkLkwt M⁄kkLkf h[ kLkwt- kkuÌkkLkkt

kÀku-¯keÌkku ¯kk kLkwt-WÌMk Ws kLkwt fnu Ìku Àu ÌkkLkk ¯kkih {kxu ˛kuºkM kÀ

˜k¯kÌkwt Lk⁄ke. fkÏÁkrhfikLku Lkk{u ºku kku s Ákku˜Ìkku nkufi, yÁkwƒ ºe˜ku kh kkuÌkkLkwt [oMkT M⁄kk k k-s{k k {kxuLkk fkhMkk fhÌkku nkufi yu Ú¯k˙Ìk k[fLku y ~fi ˜k¯ku. ƒkä{f yLkwckLk ´Mkt¯ku ¯k kÌke-f⁄kkLke fkÏÁkrhfikLke khÌkk

ƒ{oMktÁkÿ nku k⁄ke ÌkuLkk r ˛u f˛e ˛tfk Lk fhkfi, Ìku{kt Ìkku ©ÿk s hkæ e kzu, Ìku{kt⁄ke Ìkk˝eÌkqMke ykÊfik¬Ì{f y⁄ko-ºk fkZ k kzu yu ºe˜-EÌkh k[f [w k[k k Lk M efkhe ˜u. fkÏÁkrhfiku ÌkuLku ynkuºk úhf fu ©ÿkM kÀ Lk ˜k¯ku. fkÏÁkrhfikLke khÌkk, ñufkºuh ¯k kÌke nku k AÌkkt,Mkeƒk MkkÀk ¯k„{kt s hsq ⁄kE Au. Ákku˜e-˛i˜e-rLkY k˝ ÁkeS ºsLk khÌkkyku su kt s Au. Ìku{kt rÁkLk-ºe˜ k[fkuLku ÕkÕku hMk kzu Ìku{ Lk⁄ke.

12. Àu hkLke ºsLk khÌkk{kt ÌkuLkk rMk kfiLke ÁkeS º§Ìke syMktÁkÿ kÌkkuLkwt Mktf˜Lk ⁄kfiwt Au. Àu hk r ˛u Ìkk Ìku{kt Áku- k˝ ˜exeyku s fnu kE Au! s§´˜fifk§, Lk ˜kæÀu eyku, Ìku{Lkwt s§ khLkwt ykMkLk, ytÁkk Àu eLkku fw{khfkÀu eLku MkkÌk{k kkÌkk§{kt⁄ke rÀ‘fi kuzku ˜E yk kLkku ykÀu˛, fw{khfkÀu e yuf k¯k kh Qºkt hne kkÌkk§{kt Ákkh ªko Mkwƒe Ìk k fhu k˝ rLkˇkƒeLk kuzku Ú¯ku Lkrn, Ìku⁄ke kuzku ˜eƒk r Lkk ÚÌkÚÌkLkkt ëÚusLk s§í xk e ytÁkk kkMku Ìku kkAe Vhu, ytÁkk ëMkÌkLke yuh˝í yLku ëMk k{˝Lkku ˝í yk ke fw{khfkÀu eLku Vhe⁄ke kkÌkk§{kt {kuf˜u, fw{khfkÀu e kuzkLkk {k⁄kk kh ˝ Õ™fe ÌkuLku s¯kkze ytÁkk Àu e kkMku ˜E yk , ytÁkk Lkk ykÀu˛⁄ke Lk ˜kæ Àu eyku yLku kuzku ës§ kh ykMkLkí Lkkæe Ákkh ªko Ìk k fhu, ytÁkk kuÀk fhu˜ Áku #zkt s§{kt Ákkh ªko h{Ìk ffiko fhu yLku Ìkuh{u ªkuo Vqxe Ìku{kt⁄ke Áku ºuh kuÀk fhu, kAe ytÁkk r˛ Lke ƒq˝eyu yk u, r˛ s§{kt Vh k Úfi, yuf˜Ìkk ˜k¯kÌkkt ytÁkk ˛heh khLkku {u˜ Wækze Ìku{kt⁄ke yuf Ákk§f Mksuo, r˛ S s§{kt Vhe Ìku{Lke ƒq˝eyu kkAk yk Ìfikhu Ákk§fLku swyu, ÌkuLkk r ˛u kqA khA fhu, Ákk§f WÿÌkkEºfiko s kÁk yk ku, r˛ S ¢kuƒu ºhkE ÌkuLkku r˛hÂAuÀ fhu, ytÁkk Lkk yk¯k˙n⁄ke Áku {k⁄kk§k nk⁄keLkwt yuf

{MÌkf fk ke ˜k e r˛ S Ákk§fLkk ƒz kh [kutxkzu, Ìku{kt⁄ke ë¯kw˝fkuí-¯k˝ krÌk

kuÀk ⁄kkfi, yËnkMfi fhe ytÁkk ëMkÌkLkk Àu -ÀkLk í ´¯kx fhu, Ìku{ktLkku yuf ˛tæ ÀkLk fkuELku ¯kktXÌkku Lk nku k⁄ke r˛ S ÌkuLkw {MÌkf AuÀu, ÌkuLku ˛tæ Y ku fr§fiw¯k{kt º¯k kLkº¬ıÌk Àhr{fikLk kqÚ ykhÌke xk˝u nt{u˛kt W k¬M⁄kÌk hnu kLkwt

hÀkLk yk ku, fk§k-¯kkuhk ºuh kuzkLkwt {k⁄kwt Wækze Lkkæu yLku MkqÌku˜e Àu eykuLkkt {k⁄kkt Ìkkuze ˜E Ìku{Lkk hk fhe h{Ìk h{u, ytÁkk Àu e kuzk yLku Àu eykuLkkt

˛Ákku kh ëfr˝fikuhLke fktÁk yLku y{eLkku ntMkkuí Vuh e Ìku{Lku MkS Lk fhu, Ìku{Lku Mkk⁄ku ˜E ytÁkk k]⁄ e kh yk e k Lk kktæu QzÌkkt k]⁄ e kh krhº˙{˝ fhu, uh ë¯kw˝fkí ¯k˝ krÌkLku yuf˜ku Akuze Àu eyku k]⁄ e kh h⁄k{kt nhVh fhu, ræÚfiu˜ku ¯kw˝fku Ìku{Lkk h⁄kLku ƒhÌke Mkk⁄ku [kutxkze Àu, Àu eyku ¯kw˝fkLku heÕ Ìfikhu Ìku h⁄kkuLku [k˜Ìkk fhu, Àu eyku Mk{ze Y ku QzÌke {s-{u kz yk u, f˜k fwtºkhLkk Àefhk fu§k fwtºkhLkk ëº{h [kfzkuí khLkk {kxeLkk Æ kz{kt⁄ke ytÁkk yLku ºuh sL{ ˜u, {k˝MkkuLku M °{kt yk eLku fnu fu ë{u kz{kt⁄ke y{khe {qäÌkyku ˜k eLku M⁄kk kku.í LkkLkk {kuxk ºku kk ºu¯kk {§e {ku˜ku˜k ¯kk{u⁄ke ¯k˝ krÌkytÁkk -ÁkeS Àu eykuLke Mkk⁄ku ëº¯k kLk Àu hkLkku Xkfkuhí fu ëƒ{ohkÚí (Àu Lkkhkfi˝)Lke Ìku{s fk§k-¯kkuhk ºuh , kMkwrf Lkk¯kLke {qäÌkyku ˜E yk u, {k¯ko{kt ¯kk{u¯kk{ Ìku{Lkwt Mkk{ifiwt ⁄kkfi, ºku kk º k ƒq˝u yLku Àu -Àu eykuLkkt ¯keÌkku ¯kkfi, ëÀu hkLkk {trÀh{ktí {qäÌkykuLke M⁄kk kLkk fh kLke yLku Ìku Mk{fiu ëhkÌkes¯kkuí fh kLkku rLk˝ofi fhe ˜kufku r æuhkfi- kÌkko{kt Àu hk Mkk⁄ku yMktÁkÿ yk e ˝e ÁkkÁkÌkku yk˜uækE Au. fu§k fwtºkhLkk ëº{h [kfzkuí khLkk {kxeLkk Æ kz{kt⁄ke ytÁkk , ºuh ¯kuhu kuÀk ⁄kfikt ÌkuLkku MkeƒkuMkkÀku y⁄ko yu Au fu fu§k fwtºkhu {kxe{kt⁄ke Àu -Àu eykuLke {qäÌkyku ÁkLkk e ! Ìku{ktLke yuf {qäÌk Àu hkLke k˝ nÌke. yk Àu hk Àu fu kt khk¢{ fu [{Ìfkh ffiko Ìku r ˛u ÌkuLke khÌkk{kt f˛wt fnu kfiwt Lk⁄ke. ytÁkk , ºih , Àu eykuLkkt M ih fkfikou{kt Ài Ì fik ˜kuff’fik˝Lkku f˛ku nuÌkw ÀuækÌkku Lk⁄ke. Lk ˜kæ Àu eykuLkkt s§ khLkkt ykMkLk, Ákkh-Ákkh ªkoLkkt Ìk k, k]⁄ e khLke Ìku{Lke Àkuzƒk{ rLkh⁄kof ˜k¯ku Au. ¯k˝ krÌkLkk sL{Lke f⁄kk Àu hkLke kÌkko{kt MkkfikMk [exfk e Àu kE Au. Mk{ze Y ku Qze ˛fÌke Àu eyku h⁄k{kt ÁkuMke ˛k {kxu ´ kMk fhu Au Ìk Mk{ÚÌkwt Lk⁄ke. Ákƒe ºsLk- khÌkkyku{kt Àu hkLke khÌkk Mkki⁄ke ƒw Zt¯kƒzk ¯khLke ft¯kk§ khÌkk Au, yLku ˜kufÀu Ìkkyku{kt Mkki⁄ke ƒw Lk{k˜ku Àu À hku ˜k¯ku Au. ºe˜ku{kt ÌkuLkwt ƒkä{f {n• n˛u; ºe˜-RÌkh k[fkuLku ÌkuLke khÌkk{kt f˛ku hMk kzu Ìku{

Lk⁄ke. ÌkuLkk ¯k„{kt fu Ákku˜e-˛i˜e-rLkY k˝{kt f˛e Lk eLkÌkk ﬁk Ìkks¯ke yLkwº kÌke Lk⁄ke.

13. ¯kkuhæ k˝e yLku fÁkeh k˝eLkku ´Mkkh ºe˜´Ú{kt k˝ Au Ìku

yk˘ﬁosLkf ˜k¯ku Au. ºe˜kuyu Ìku{Lkwt ºe˜efh˝ fﬁwO Au. {q§ kÀku⁄ke Ìku

XefXef yt˛u swÀkt kzu Au. {q§ kÀku ´kMk-yLkw´kMkfiwıÌk ¯kufi Zk§ku{kt rLkY kkfikt

Au. yn™ Mkt¯k˙nkfiu˜kt kÀku{kt {nÀt˛u ´kMk-yLkw´kMk, rLkfir{Ìk Ìkk˜-˜fi-Zk§ s§ kfik Lk⁄ke, Úu fu Ìku hk¯kºuh ¯kkE ˛fkfi Ìku kt Au. Ìku{kt økkLk-Ákkuƒ-Æ[ÌkLk

fuLˇ{kt hÃkkt Au. Ìku{kt Æ[ÌkLk ´ƒkLk, ˜k¯k˝ef’ kLkk ¯kki˝ Au. r r ƒ f’ kLkkuy˜tfkhkuLkk r rLkfiku¯k⁄ke Ìku ykfªkof ÁkLfikt Au. {kir˜f ºe˜e kÀku{kt Úu k Lk {§u Ìku Mkkic ¯kkuhæ-fÁkehLkkt yk ºe˜e kÀku{kt Au. Áku Mkkƒw fr ykuLkkt fux˜ktf Mkkhkt- k˝ ykuAwt •kwt krh ÌkoLk kk{u˜kt- kÀku yn™ Mkt¯k˙nkfikt Au. ºe˜ º¯kÌkkuyu yLku ˜kuf¯kkfifkuyu ÁknkhLke k˝ yMkh Õe˜e Au ÌkuLkkt Ìku „kuÌkf Au.

14. yk{, ë¯kku ke[tÀ ºh⁄kheíLkk kwMÌkf{kt Mkt¯k]neÌk A ˜kufkœfikLkku{kt Ìku{Lke r ˛uªkÌkkykuLke Mkk⁄ku Ìku{Lke {fikoÀkyku k˝ Úu k {§u Au. MÌkw-r [khkk k-fkfio{kt {kLkMk˛kÜefi yLku Ìkkäff MkÌfiLkwt Ìku{kt fi⁄kkur[Ìk kk˜Lk ⁄kfiwt Lk⁄ke. ºe˜kuLkkt ƒkä{f yLkwckLkku Mkk⁄ku Ìku Mktf§kfiu˜kt nku k⁄ke ºe˜ku Ìku{Lku ©ÿk kq of, ú{ yLku ynkuºk kq of rLk:˛tf ºk M efkhu-{k˝u Ìk M kºkr f Au. ºe˜e MktMf]rÌk-ƒ{o-Æ[ÌkLk-´kf]rÌkf yLku Ài e Mk• ku-Ìk• ku yt¯kuLkk œfik˜-Mk{ks‘fi¬ıÌkLkkt yktÌkh-ÁkkÃk M Y kLkwt Ìku fi⁄kk⁄ko À˛oLk fhk Au. f r[ÌkT ˛ÁÀYrZ´fiku¯k-y˜tfkh- kfTAxkLkwt MkkiLÀfio k˝ ´¯kx fhu Au. ˜kufr „kLkk y«fikMk {kxu W kfiku¯ke ˝e Mkk{¯k˙e Ìku{kt⁄ke {§u Au. ˜kufr „kr ÀkuLku Ìku⁄ke Ìku ¯k{e Úfi Ìku{ Au. khtÌkw MkkrnÌfiLkk hrMkfikLku ykfªkeo ˛f Ìku kt Ìk• ku Ìku{kt ⁄kkuzkt Au. ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe fu s¯kÀu kh{kh su e khÌkkyku fux˜uf yt˛u kÌkkohMk yk ku Au; k˝ ˝eæhe ºsLk khÌkkyku{kt ÌkuLke k˝ Q˝ k Au. ºe˜-RÌkh k[fkuLku kkuÌkkLkk ´rÌk ykfªkeo ˛fu Ìku e ˚k{Ìkk Ìku{kt ykuAe Au. 15. khtÌkw yk Ákƒe {fikoÀkyku kwMÌkf{kt Mkt¯k]neÌk ˜kufkœfikLkku fik ºsLk khÌkkykuLke Au. Ìku{Lkwt Mkt kkÀLk Ìkku ´˛Mfi ˜k¯ku Au. ºe˜ÚrÌkLke ´k[eLkÌkk, ÌkuLke rLkªkkÀ-ºe˜e MktMf]rÌkLke r ˛uªkÌkk, ykfio uÀku-W krLkªkÀkukwhk˝ku kh kzu˜ku ÌkuLkku ´ºk , ºe˜MktMf]rÌk{kt⁄ke ykfio ƒ{o{kt ´ u˛u˜kt Àu eÀu Ìkk yLku Ìku{Lkkt kqÚ-ykhkƒLkkLkkt f{ofktz, yksLke ºe˜e MktMf]rÌkLkku ykrÀ{

rLkªkkÀ-ºe˜ MktMf]rÌk Mkk⁄kuLkku yr ¬ÂALLk yLkwÁktƒ, ykfio-yLkkfio Â[u Mkt ªko fhÌkkt Mkr ˛uªk ⁄kfiu˜ Mknfiku¯k, kr˘{{kt⁄ke kq o{k Lkrn k˝ kq o{kt⁄ke kr˘{{kt ¯kfiu˜ MktMf]rÌk-´fk˛, ºkhÌkefi MktMf]rÌk ykfio-yLkkfio MktMf]rÌkykuLkwt Mktr{©˝, ykfikouLkwt {q§ ÌkLk, ykfio-yLkkfio-hk˚kMk-yMkwh-ykrÀ kMke r ˛uLkk kk˘kÌfi Ìku{s ˝k Àu˛e r ÓkLkkuLkk MktrÀ¯ƒ yM k¸ º˙k{f ækuxk rLkªf{kou ¯kuhuLkwt Mkr MÌkh Ìk˜M k˛eo-MkwM k¸ rLkY k˝ fhÌke Mkt kkÀfefi ëºqr{fkí, Mk{⁄kof WÀknh˝-y Ìkh˝-ÌksTøkkuLkkt {tÌk‘fiku⁄ke fiwıÌk yLku ÌkfoÁkÿ Y k{kt ⁄kfiu˜ nku k⁄ke, r [khku•kusf ÁkLke Au. Mkt kkÀfLke r Ó•kk Áknw©wÌkÌkk, y«fikMk khkfi˝Ìkk, ºkhu snu{ÌkLke „kuÌkf Au. A ˜kufkœfikLkkuLkwt Ìku{˝u fhu˜ Mkt kkÀLk ë˛kÜefií fnu kfi Ìku Au. Ìku{˝u ´Ìfi˚k Úufiu˜kt yLku Mkktº§u˜kt ˜kufkœfikLkkuLku ëxu kí kh WÌkkfikO Au yLku fk§S kq of r˜r kÁkÿ ffikO Au. ¯k kÌkkt-f⁄kkÌkkt ˜kufkœfikLkkuLkk {q§ M Y kLku sVk Lk knkut[u Ìku heÌku Ìku{˝u Ìku{Lkwt Mkt kkÀLk ffiwO Au; ˜kufkœfikLkkuLke Ákku˜e-¯kkfife-fnu˝e-˜Z˝kuLku fi⁄kkÌk⁄k Ú§ e Au. yÚ¤fik ºe˜e ˛ÁÀkuLkk Mkh§ ¯kwshkÌke{kt y⁄kkou yk fik Au. ({]ÌkfLku MkS Lk fhÌke ëfr§fikuhLke fktÁkíLkku y⁄ko yk k kLkwt Ákkfe hne ¯kfiwt Au ! yk ˜uæLkk ˜uæfLku ÌkuLkku y⁄ko Lk Mk{ÚÌkkt ˝e {qtÕ ˝ ⁄kE Au.) rÁkLk-ºe˜ k[fkuLku ºe˜e Ákku˜e{kt rLkYr kÌk khÌkkyku

ÁkhkÁkh Mk{Úﬁ Ìku {kxu Ìku{˝u Ìku{Lkk Mkkh r˛¸-Mkh˜ ¯kwshkÌke{kt hsq fﬁko

Au. ºw˜kE sÌkkt kht krhÌk ftXM⁄k ºe˜e ˜kufr „k yLk ˜kufMkkrnÌfiLku ˛ÁÀÁkÿ fhe-´fkr˛Ìk fhe Ìku{˝u Ìku{Lkwt Mkth˚k˝ ffiwO Au yLk Ìku{Lku r[htS e ÁkLkk‘fikt

Au. y⁄kkoÌkT ¯kku ke[tÀ ºh⁄khe kÌkkoLkk Mkt kkÀLk-´fk˛LkLkku Ìku{˝u yuf LkkÀh (yMkkƒkh˝) Lk{qLkku ku˛ fﬁkou Au. Ìku {kxu Ìkuyku ƒLﬁ kÀLku kk k Au.

(Ìkk. 1-4-2008)˛uæze Ìkk., kku. kux˜kÀ - 388450 rs’˜ku : yk˝tÀ

ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkkíLke

˜k˚kr˝fÌkkyku

©e fLkw yk[kﬁo

´kMÌkkr f :

ykrÀ kMke r MÌkkh-æuzÁk˙Òk yLku ÁkLkkMkfktXkLkk

ÀktÌkk r MÌkkh{kt Mk{kƒ kZÌke æÌku ¯k kÌke ë¯kku keMkÀºh⁄kheLke khÌkkí ˜kufr „kLkk kh{ W kkMkf zkÏ.

º¯k kLkÀkMk kxu˜u Ê rLk{wˇ˝ fheLku {q§ kkXLkk ¯k„ºkªkktÌkh Mkk⁄ku ºqr{fk Y k y«ﬁkMk {kxu Mkt kkrÀÌk fheLku yk ke Au.

ºh⁄kheLke khÌkk ¯kwshkÌk, {k§ k, ÁkwtÀu˜ætz, Ákƒu˜ætz, ˙s, A•keMk¯kZ ¯kuhu r MÌkkh{kt ´[r˜Ìk Au. ˜kuf k T{fi, ºsLkku, r˛¸ ¯k˙t⁄kku, Lkk⁄k Mkt´ÀkfiLkwt MkkrnÌfi yLku M fit ºÌk]onrhLkk MksoLk Ìkhefu yku§ækÌkk ¯k˙t⁄kkuLkk k[Lk, f Lk yLku krh˛e˜LkLkk MktMfkh⁄ke MktfiwıÌk r[•k W kh flfikhu yk f⁄kk {wfkfi Au, Ìfikhu yu xLkk, ˛i˜e, hsqykÌk, krh u˛ yLku fux˜ef {kLfiÌkkLkk MktÀºo{kt swÀe Ìkku kzu s Au; khtÌkw khÌkk{kt su fux˜ef yk¯k e ˜k˚kr˝fÌkkyku Au Ìku Ú˝ hMk´À ⁄kE kzu Ìku Au.

´MÌkwrÌkLkku yk¯k ku yrº¯k{ : Lk¯kh kMke Mk«fiÌkk{kt ºh⁄khe yLku ¯kku ke[tÀLke khÌkk ˜kuf k T{fi{kt ˜kuf¯keÌkku fu ºsLk Y ku M⁄kkrLkf krh¬M⁄krÌkLke sYrhfikÌk {wsÁk ¯k kfi Au. MkkrnÌfiLkk MktÀºo{kt ıfiktf [[kofi fu kAe ƒkä{f ©ÿkLku r ˛uªk ´Ák§ ÁkLkk k ykzf⁄kk Y ku {wfkfi Au. ºÌk]onrhLkk ˛]t¯kkh˛Ìkf, LkerÌk˛Ìkf fu ihk¯fi˛ÌkfLkkt Mkq kku fu &˜kufku WÀknh˝k⁄kuo ´MÌkwÌk ⁄kkfi fu kAe Lkk⁄kMkt´ÀkfiLkk {wœfi ´ ÌkofLkkt [rh kku Ìkhefu W’˜uækfi Au : khtÌkw Lk¯kh kMke Mk«fiÌkk{kt yuLke ´MÌkwrÌkLkku fkuE yk¯k ku fu r r˛¸ {rn{k Lk⁄ke. flfikhu ykrÀ kMke MktMf]rÌkLke MktMfkh¯kÌk {kLfiÌkkyku{kt ÌkuLku r r˛¸ M⁄kkLk {Èfiwt Au. Mk{fiktÌkhu yk khÌkk ¯k kÌke hnu

Au, yLku rLkr˘Ìk Mk{fiu Ìkku ækMk. yux˜u ykrÀ kMke Mk{ksLkku ÌktÌkw yk khÌkk Mkk⁄ku ´Ák§ heÌku Úuzkfiu˜ku Au. Lk¯kh kMke Mk«fiÌkk{kt {kuxkºk¯kLke ÚrÌkyku{kt {]Ìfiw kAe y¬¯LkMktMfkh fh k{kt yk Au. khtÌkw ƒkä{f ‘fi¬ıÌkÌ ƒhk Lkkh Mkkƒw, {ntÌk fu kAe

yÊfikÌ{ Mkk⁄ku Úuzkfiu˜ WÂ[ [rh k ƒhk Ìke ‘fi¬ıÌk nkufi yLku suLke Àuhe fu Mk{krƒ ÁkLkk kLke nkufi Ìku e ‘fi¬ıÌkLku {kxe{kt kƒhk e ºqr{Àkn Àu kfi Au. yk s rh ks ykrÀ kMke kht khk{kt k˝ Au. Ìkuyku Mkkƒw, º¯kÌk fu ºku kkLku

Mkhuhk˛ ykrÀ kMke⁄ke WÂ[ {kLke, Ìku{Lku s{eLk{kt ÀkxeLku ÌkuLke W kh LkkLkfze Àuhe fu Mk{krƒ ÁkLkk Au, yLku kAe Ìku{Lke {h˝ku•kh r¢ﬁk{kt ëMk{krƒí kZ k{kt yk Au. yk Mk{krƒ kZ kLke ´˝kr˜fk Ìku{Lke yk¯k e ´˝kr˜fk

Au. Ìku{kt ¯kku keMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkk, hk{Àu yLku ykÏMkÀu Lke ºsLk khÌkk {wœﬁÌ Au. Lk¯kh kMke Mk{ks{kt Mk{krƒM⁄k Àuheyku W kh yk e fkuE kÌkkoyku hsq ⁄kÌke nkuﬁ Ìku Ú˝{kt Lk⁄ke.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u s˝k‘fiwt Au Ìku {wsÁk ykMkku {kMk{kt yk Mk{krƒLku kqs k{kt yk Au Ìfikhu yk ºsLk khÌkkyku ÌktÁkqh kh ¯kk k{kt yk Au. yk rMk kfi {kuxe LfikÌk nkufi fu nækZku§ ´Mkt¯ku k˝ ÌktÁkqh kh ¯k kfi Au. ˛rLk, hr fu Mkku{ khLku rÀ Mku k˝ ıfikhuf ıfikhuf yk khÌkkyku ¯k kfi Au. yu rMk kfi ¯kku keMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkkLke yLku hk{Àu khÌkkLke fux˜ef kktæzeyku {nk{kMk{kt fh k{kt yk Ìke fkÏÁkrhfik XkfkuhLke fku§e yLku ºkÀh k {kMk{kt Qs kÌke {nk{k¯keo ÁkesLkk kkx ´Mkt¯ku k˝ ¯kk k{kt yk

Au. yux˜wt s Lkn™; ¯kkuhæ k˝e yLku fÁkeh k˝e k˝ Mk{krƒ kZÌke æÌku

ÌktÁkqh kh ¯kk k{kt yk Au. yk{ yk ykæe f⁄kkLku yuf r r˛¸ {rn{k

´k Ìk ⁄kkﬁ Au.

Mk{krƒM⁄k [rh kLku ˜kuf{kLkMk{kt S tÌk hkæ kLke ´˝kr˜fk :

Lk¯kh kMke Mk«fiÌkk{kt ¯kwshkÌk{kt su{ MkÌfiLkkhkfi˝Lke f⁄kk ⁄kÌke nkufi

Au, Lku MkÌfiLkkhkfi˝ Àu ˜kuf{kLkMk{kt ´M⁄kkr kÌk fhkfi Au; Ìkus heÌku kht kh

ºsLkY ku hsq ⁄kÌke yk khÌkkLkkt [rh kku⁄ke ykrÀ kMke Mk{ks Mkt kq˝o y ¯kÌk

⁄kkfi yLku Ìku kt WÂ[[rh kku ˜kufS Lk{kt ´M⁄kkr kÌk ⁄kELku úhf ÁkLku Ìku ku yk ´fikMk Ìkku Au s. khtÌkw Ìku Mkk⁄ku suLke Mk{krƒ Au ÌkuLke M{]rÌk ˜kufS Lk{kt fkfi{ Ú¯k˙Ìk hnu Ìku ku yk˛fi k˝ yk{kt Úuzkfiu˜ku Au. yux˜wt s Lkn™; {h˝ku•kh ‘fi¬ıÌkLkwt [rh k Ú¤fiu-yÚ¤fiu yk khÌkkLkk [rh kku Mkk⁄ku Úuzkfi yu ku ºk k˝ yk{kt rLkrnÌk Au. Ìku yk khÌkkLke yuf yk¯k e W k˜¬Áƒ Au. yºk Lke krh kqäÌkLkk krhú˚fi{kt : ºe˜e f⁄kfku ºÌkwonrh yLku ¯kku ke[tÀLkk {q§ f⁄kkLkfLku Ú˝Ìkk s

n˛u. Ìku{Lkku r˛¸ Mk{ks Mkk⁄ku yLku Ìku{Lkk ˜kufS Lk Mkk⁄kuLkku MktÁktƒ n˛u. ykrÀ kMke Mk{ks Lk¯kh kMke Mk«ﬁÌkk⁄ke Mkk y˜¯k, yÚ˝ yLku f kkﬁu˜ku

Au. Ìku{Lkku knuh u˛, S Lk yLku Ìku{Lke hnu˝efh˝eLku knu˜e ·r¸yu ÚuLkkh

Mk{ks{kt yk e ‘fik kf {kLfiÌkk Au. khtÌkw yk ºe˜ Mk{ks Lk¯kh kMke ˜kufS LkLkku økkÌkk Au. Ìku{kt⁄ke s Ìku{˝u yk [rh kkuLku QXk‘fikt Au. kAe Ìku{˝u xLkk, kk kku, ˛i˜e yLku ˛ÁÀkuLku kkuÌkkLke MkktMf]rÌkf, ´kf]rÌkf krh¬M⁄krÌk yLku krh u˛Lkk MktÀºo{kt Lk eLkefh˝ fheLku yk k˝e Mk{˚k ´MÌkwÌk ffikO Au. ykrÀ kMkeykuLkkt {n•k{ [rh kku ºe˜e Mk«fiÌkk yLku MktMf]rÌk{kt Y kktÌkrhÌk ⁄kELku yk‘fikt Au. ºe˜kuLkkt yLfi ˜kufkœfikLkku, Ìku{Lkkt ºsLkku, yhu˜k, kkxkuÌMk r ¯kuhuLkku Mk Lk y«fikMk fhÌkkt yk nfefÌkLke fi⁄kk⁄koÌkk Mk{Úfi Au. ºe˜kuLkkt $ˇÀu Ìkk, ºe˜kuLkk r ª˝w yLku ºe˜kuLkk Mkkƒwyku, Úu¯keyku, Ákƒk Ìku{Lke {kLfiÌkk ´{k˝uLkk Au. yk Mk [rh kku yLku xLkkyku{kt Ìku{Lke MkktMf]rÌkf, Mkk{krsf yLku ´kf]rÌkf yMkhku yux˜e WÌfxÌkk⁄ke Õe˜kE Au fu yu {kLfi ⁄kfiu˜kt fu YZ ⁄kfiu˜kt [rh kku fhÌkkt yufÀ{ y˜¯k ˜k¯ku Au. yu [rh kku ykrÀ kMke Mk{ksLke yºk Lke krh kqäÌk Y ku Ú˝u MkÚofikt nkufi Ìku kt ˜k¯ku Au.

¯kku kMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkkLku ykrÀ kMkeykuLke yk {kLﬁÌkkLkk MktÀºo{kt

Ú˝ kLkwt hMk´À ⁄kE kzu Ìku Au.

¯kƒuzkLkk [rh k⁄ke ¯kku kMkÀ-ºh⁄khe khÌkkLkku ´khtº :

ºÌk]onrhLkk ˛]t¯kkh˛Ìkf, LkerÌk˛Ìkf fu ihk¯ﬁ ˛ÌkfLkku ´khtº

MkhM ÌkeLke MÌkwrÌk-´k⁄koLkk yLku WÂ[ Æ[ÌkLk⁄ke ˛Y ⁄kELku ºqr{fkLke xLkk

Áktƒkﬁ Au. k˝ yn™ f⁄kkLke ºqr{fk ¯kƒuzk⁄ke Áktƒkﬁ Au.

1. ¯kƒuzku Mkk{kLﬁ heÌku Lk¯kh kMke Mk{ks{kt ƒ]r˝Ìk kk k Au.

2. ¯kƒuzkLkk yk [rh kLku {q§f⁄kk Mkk⁄ku ÚuzÌkku ÌktÌkw y·~ﬁ Au.

3. ¯kƒuzkLke ºqr{fk Ókhk ºsLk khÌkkLkku ´khtº fheLku ºe˜e f⁄kfkuLku ˛wt yrºúÌk n˛u ? yk ¯kƒuzkLku ºh⁄khe Mkk⁄ku ˛wt MktÁktƒ Au Ìku M k¸ ⁄kÌkwt Lk⁄ke. yk yuf kktæze Mkk ÌkqxeLku y˜¯k ˜xfÌke nkufi Ìku ˜k¯ku Au. Úufu yk ¯kƒuzku WflsfiLke Lk¯kheLkku Au. zkÏ. nMkwºkE fikrøkf yk ¯kƒuzku ÁkeÚ sL{u ºh⁄khe n˛u Ìku yLkw{kLk fhu Au. yk ¯kƒuzku su hksfw{khe Mkk⁄ku kh˝ Au Ìku ÁkeÚ sL{u Æ k¯k§k n˛u yu e ƒkh˝k hsq fheLku Ìkuyku yu Mk{kƒkLk yk ku Au fu ¯kƒuzku fiku¯kº˙¸ fu ˛kr kÌk Au. yuLkk{kt [{Ìfkhe Mkk{⁄fio Au. {q§ f⁄kk{kt yk nku kLkwt f§e ˛fkfi Ìku{ fneLku Ìkuyku yk Ìkqxu˜e kktæzeLku ÌkuLke Mkk⁄ku Úuzu Au. Úufu ¯kku keMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkk{kt Æ k¯k§kLkwt Lkk{ ıfiktfi Lk⁄ke. ºh⁄khe Úu¯k MkkÊfik kAe ˜¯Lk fhu Ìku ku MktfuÌk ´¯kx ⁄kkfi Au - ëÌkku {hkÕí Ìku hkÏ˝e {U˝k xe kÌk fhU-nkÏ k§u Àefhk k...Ìk. Ákkh hMku kkMkku yk ku..hkÚ {kt{k ºhæheLkku e k Ákkfe nU...{kt{kLk {u˜ WÚuh Lk¯khe{k.

{kt{kækÕku, keÕkuLk{kGﬁk{kÏzktnku... {kh ¯kkukeMkÀ hkÕk nU Õe...

¯kƒuzk su k ºq[h ´kf]rÌkf S Lku {kLk su k r¢fikf˜k k fhÌkwt ÁkÌkk eLku su ykæku W k¢{ hÂfiku Au, Ìku{kt ykrÀ kMke S LkLke yºk ¯k˙MÌk krh¬M⁄krÌk yLku r ªk{Ìkk{kt⁄ke WÀTº u˜ yøkkÌk{LkLk ´rÌkÆÁkÁk Au. r˛¸ Mk{ksu ykrÀ kMkeyku ´Ìfiu su yrº¯k{ y kLkk‘fiku Au ÌkuLku fkh˝u ykrÀ kMke Mk{ks{kt

Qºe ⁄kfiu˜e fwtXk Lku (Stunted) ˜ wÌkk¯k˙tr⁄kLke ´rÌkr¢fik yk khÌkkLke xLkk yLku [rh kku{kt ‘fiıÌk ⁄kÌke nkufi Ìku ykrÀ kMke ˜kuf k TfiLkk r hkx y«fikMku

s˝kﬁ Au. Úufu ºe˜kuLkkt Lkk[-¯kkLk S Lk S kLke ˛i˜e ¯kuuhu{kt nt{u˛kt

´MkLLkÌkk s ´MkLLkÌkk ÀuækE Au. AÌkkt yºk Lke yuf kezk, ˚kwƒk Ìk]r Ìk

{kxuLkku Mkt ªko yLku yuLke yÌk]r Ìk k˝ nkuﬁ s. fÀk[ yk Lkk[¯kkLk yLku Ákƒe ´ ]r•k yu k˝ yuLke ´rÌkr¢ﬁk {Lku ˜k¯ku Au. ºe˜e f⁄kfkuLkk ˝oLkku, Mk[kux

yrº‘fi¬ıÌk, Ìku{Lkku f’ kLkk iº , ¯k„ yLku k„Lke ˜fifkrhÌkkLkku yÀTºwÌk Mk{L fi, y˜tfkhkuLke yk¯k e MkqÕ-Mk{ks yLku ˛ÁÀ [fiLk, ´ÌkefkuLke fi⁄kk⁄koÌkk ¯kuhu ÚuÌkkt Ìku{Lke MksoLkkÌ{fÌkk r˛¸ MkkrnÌfi fhÌkkt shk fi QÌkhÌke Lk⁄ke khtÌkw Ìku{Lkkt kk kku, xLkk, Lkk{Lke kMktÀ¯ke ¯kuhu{kt Ìku{Lke {kLkrMkfÌkk ´¯kx ⁄kÌke yLkwº kfi Au. fÀk[ {kuxkºk¯kLkku ykrÀ kMke sLkMk{ks-r˛¸ Mk{ks⁄ke

krhr[Ìk Lk nkufi Ìkku k˝ f⁄kf, Mkkƒw ¯kuhu Ìkku A s yLku Ìku{Lkk ‘fik kf üzk˝{kt hnu˜ yÌk]r Ìk ¯kku kMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkk{kt kr˝fikLkwt ˝oLk fhÌkkt

Mkkƒw yk{ ¯kkfi Au : ¯kheÁk ko˝efiwtzqÁkuÁkkkhwt Àrhfik{kt §ækt fhU.....

yn™ kr˝ﬁkLku su heÌku rÌkhMf]Ìk heÌku hsq fh k{kt yk‘ﬁku Au Ìku y ˜kuf hMk´À ⁄kE kzu Ìku{ Au.

¯kku ke[tÀ k˝ yuf Mkk{kLﬁ frXﬁkhku Au yLku ÌkuLke ˜ wÌkk kqhu kqhe

‘fiıÌk ⁄kÌke ÁkÌkk e Au. Mkkƒw ¯kkfif ˜fikÌ{f ¯k„{kt fnu Au : ëÌkku {hkÕ

Õku¯kefiktLkk zuhk{kt frXfikhku yk U. ¯kheÁk frXfikhku nU. yk eLk Lk k Lkkh˝

fu kut nkhU - ¯kYyku Lkk⁄k kÌk fhU nkÏ k§u frXﬁkhk k...Ìk... Lku y{u Ìkku

VehÌkk Vfeh fU kEfiu! LkknÌkk Úu¯ke fU kEfiu. ykÌkku Õku¯kefiktLkk zuhk nU. ÌkLkt zuhk{kt yk ˝kLkwt fu{ {Lk ⁄kE ¯kW ? Ù-yu˝e u§k frXfikhku hE {wxu Ákku˜u. Ù Ìkku ¯kheÁk frXfikhku nwt. {kh fUh fkÏfi Lkn™. æk k ækæhku ! nq k nk⁄khku... kw˜k Mkwfk ¯ku˜u fk˜ku.. {khu Ìkku ¯kwh Lkn™. Ù Ìkku Lkq¯khku kÕwt.í Lku ¯kwhw yuLku [u˜ku ÁkLkk Au. zkÏ. nMkw fikrøkf æuzÁk˙Òk ykrÀ kMke r MÌkkhLke {h˝ku•kh r rƒMkt˜¯Lk f⁄kkyku{kt Lkkutƒu Au Ìku ´{k˝u ¯kkuhæ su k {nkMk{⁄ko Lkk⁄kLkk r˛ªfi ÁkLkeLku Lkk⁄kLke f˚kkyu knkut[ kLke yktÌkh ˛¬ıÌk frXfikhk{kt Lk nÌke. yuLku fkuE kq º fu MkkƒLkkLkku yLkwº Lk⁄ke. fiku¯krMkrÿ Lkk⁄k k˝wt fu rMkÿLke f˚kk sL{kusL{Lke MkkƒLkk kAe s {§u Au. yLku r˛ªfi{kt Úu kq koLkwº ⁄ke rMkÿ ⁄kfiu˜e MkkƒLkk Lk nkufi Ìkku Lkk⁄kLke fkurxyu knkut[u˜k

Mk{⁄ko rMkÿ, r˛ªﬁLkkt rLkck yLku yrƒfkhLku ÚuELku, r˛ªﬁLku R¬ÂAÌk-y kur˚kÌk

Lk ku sL{ y kk e ˛fu Au yLku kAe Lkk⁄k ÌkhefuLke rMkÿ y M⁄kk ´k Ìk ⁄kE

˛fu Au. frXﬁkhkLku ¯kkuhæLkk⁄k ¯kku ke[tÀ ÌkhefuLkk º {kt {qfu Au.

yk{ Ìku{˝u frXﬁkhkLke ˜ wÌkkLkku rLkÀuo˛ fheLku kAe ¯kku ke[tÀ Ìkhefu

ÌkuLke MkﬂsÌkk {kxu Mk{kƒkLk hsq fﬁwO Au.

r˛¸ Mk{ks Mkk⁄ku yLkwÁktƒ ƒhk Ìkkt f⁄kk xfku :

ykrÀ kMke f⁄kfku r˛¸ Mk{ksLke r rƒyku, kth khkyku yLku

˜kufS Lk⁄ke ´ºkr Ìk Au. yux˜wt s Lkn™ k˝ yu ﬁ⁄kkÌk⁄k yn™ rLkY kkﬁwt k˝

Au. su{kt fux˜ktf WÀknh˝ku WÀT ]Ìk Au :

Ìkkuh˝ MkÁk kLke r rƒ : ¯kƒuzku WflsfiLkeLke fwt heLku kh˝u Au Ìfikhu Ìkkuh˝ MkÁk kLke r rƒ

Lk¯kh Mk«ﬁÌkkLke su{ s fhu Au. ¯kkÌkkLke ÚtLkku yk e...Õkhæu ÚtLkku ÁkuXe.

kkÏ˝ Lkn™ Ze˜ktLkkt fkÏ{...Xe˜ fheyu {kuhwt ⁄kkﬁ. ÕxfU ÀuELk nkhæeMkrhﬁu

yk k. kuMk˝ nkhæeMkrhﬁkt kqhe fheLk ¯kkÌkkLk Ìkkuh˝ MkÁk k ˜k ku. ¯kkÌkku

Ìkkuh˝ MkÁkU. fqÀeLk kuMk Ìk˜ kh Õ™fu. ¯kkÌkku. Ìkkuh˝ MkÁkeLk kkMkku §ku. kuMk˝ Õkhæu yk ku.

˜¯Lk¯keÌkku :

¯k§kLkkuxqrkﬁkuhu kuh

fuæk hu enkheLk ykGﬁk.

WÕkuh Lk¯khe{k ˜kzfhk hu

Ìk{u enkhe yk k.

kuh kLkku k¯k˜eyku fuæk hu enkhe Lk ykGﬁk.

WÕkuh Lk¯khe{k ˜kzfhk hu

Ìk{u enkhe yk k...

(¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk, k]. 28)

ºkªkkVuh yk ˜¯Lk¯keÌkku, yk k˝u Ìﬁkt yksu k˝ ¯k kﬁ Au.

hkÚLkku Àefhku sL{u Ìﬁkhu Lk¯kh Mk{ksLke su{ s Lk kMke f’ kLkk [k˜u Au.

nkuLkkLkkt kkh˝kt hu Ìkuﬁkh fhkt nU, RhLke Àkuh Ìkuﬁkh fhkt nU...Õe...

Ehkt hu k§e hu Àkuhe ÁkkÏÌkU nU, kÀ§{U˜u Àkuhku ÁkkÏÌk nU Õe... {MkhwLke¯kkÀeyku{u˜ k˜k¯kenU, kkh˝k{k ¯kkÀeyku {U˜u nU...Õe...

VkuÀÀkh, s{kÀkh su k yhÁke VkhMke ˛ÁÀkuLkku ´fiku¯k yk khÌkk{kt ⁄kfiku Au. yux˜u yk khÌkk ºkhÌk{kt Ìkwfo Mk’ÌkLkÌk kAe yLku ¯kwshkÌk{kt fh˝ k u˜k kAe yk u˜ {w¬M˜{ Mk•kkLkk fk§ kAeLke nkufi Ìku yLkw{kLk ⁄kE ˛fu.

( kuRs Lkt. 40)

¯khwyk-¯kwhwLke hk xeLkwt ˝oLk k˝ r ˛uªk Au :

nkuLkkhwkkLkeæqtxeyku{khUnU Õku¯ke ÌkÁkq ÌkkÏ˝u nU..Õe.. ( kuRs Lkt. 37)

ÚrÌkºuÀ⁄ke MkºkLk :

{khk ¯kkÏ{Lkk fkMk Lk, fwt kkh, xuz Lk zqtÁk Lk¯kheLkkt ˜kufkt Lk ¯kkÏ{Lkwt

fqÌkhwt-Ák•kkt {kh Ìkku k˜kt; hkÚ fwtºkhLku yk fnu Au. yux˜u Ìkuyku økkrÌkºuÀ⁄ke krhr[ÌkAu.

ykrÀ kMkeyku k˝ S Lku {kh k{kt kk k Mk{su Au :

Mkk{kLfi sLkMk{ks Lk kMkeykuLku r˛fkhe yLku kkhƒe Mk{su Au. khtÌkw ykrÀ kMkeyku k˝ S Lku {kh kLke kÌkLku kk k Mk{su Au. {k k ˚kwƒkÌk]r Ìk {kxu s S Lku {kh ku Ìku e WÌf]¸ ºk Lkk ykrÀ kMke Mk{ks{kt nkufi Ìku yn™ ´rÌk kkrÀÌk ⁄kkfi Au.

ºh⁄khe st¯k˜{kt r˛fkh fh k Úﬁ Au :

ÁkkÁkku {h¯kk kkæU§ kkæU§ VehÌkku nku...Õe...

Ákkkhku hwkk§ku {h¯kku Lk Ìkku {kh ku hu nku...Õe... yhu kkkehk ÌkULkku f£t ækuxwt fkÏ{ hu... yu˝k {h¯kkLke {h¯keyu Y¯kkt hkr§ﬁkt hu..nku...Õe...

yhu kkkehk ÕkÕku ⁄kk£t ærzﬁk ækuz hu y{khxku§kLkwthwk{h¯kku{kheykr˜ﬁkuhu...Õe...

khÌkkLkwt MkkhºqÌk Ìk• MkÌkLkwt Àqƒ : ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe Lkk⁄k Mkt´ÀkfiLkk rMkÿku Au. Lkk⁄k Mkt´Àkfi{kt fiku¯kLke r¢fikykuLkwt æqÁk {n• Au. ykrÀ kMke ¯kku kMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkk{kt Úu¯ke, Úu¯k Mkkƒ ku, ¯kwhw ÁkLkk k, ºsLk ¯kk kt ¯kuhu r¢fikykuLkku rLkÀuo˛ Au. k˝ fikir¯kf r¢fikyku Ókhk fiku¯keykuLku ⁄kÌkk r r˛¸ yLkwº ku fu yÊfikÌ{Lkk fkuE yuf xf Ìk k, økkLk fu º¬ıÌkLkwt r ˛uªk {nkÌBfi nkufi Ìku Lk⁄ke. º¯k kLk, EÔh fu fkuE yuf Mk o©uc Àu Lke f’ kLkk k˝ hsq fhe Au. khtÌkw, fkuE r r˛¸

À˛oLk fu Ìkk¬• f r [kh˝k hsq ⁄kE Lk⁄ke. khtÌkw ëMkÌﬁLkwt Àqƒí {k¯k kLkku su ´Mkt¯k Au Ìku yk ykæe f⁄kkLkwt MkkhºqÌk Ìk• Au. yu yLkkuæe xLkk Au :

¯khwykuLkk⁄khu{æhuÁkku˜unU, nkÏk§ku Mku˜ku hu {khe kÌk Õe....

Õk ktMku˜kthuÕ§˜uRLktyk kt, ¯kwhktLke {w{wÌkk zq˜U nU Õe... ( kuRs 37)

Mku˜ku hkÏ˝e {U˝k xeLkk ykÏ¯k˝u yk ku, y˜uf Õ¯kk eLku fu ku Q kku hu...

nkuLkkLkk Õ¯k {kuÌke yk˜ k ˜k¯kkt nU, Mku˜fku {kuÌke Lkn™ ˜uÌkku Õe... ( kuRs 38)

hkÏ˝e {ut˝k xe nkuLkkLkk Õ¯k {kuÌke yk˜U...Õku¯kxku nkuLkwt Lkn™ ˜uÌkku. nkÏ k§u hkÏ˝e k...Ìk... ykÌkku k⁄khk fu fi - ykÏ˝k k⁄khktLk VUfe Àufi. Õku§e{k fk˜eLk nkE ˜uRfiU Ìkku kkhu {heyut. {hÌkk zkMkw krhfiU...Ìkku ÀkÏÌk kk¯kU Lku ¯ke˜e ÕkEfiU, kux Àw:æu. yu{ fuÌkkt{k hkÏ˝eLk Lk ˜kE fu e ˜k¯kU > Mku˜ku nU ÌkU hk˝eLk fu fUfi ! nkÏ k§u hkÏ˝e kÌk..MkÌkLkwt ÀwÌk yk˜... ( kuRs 39)

hk˝e ÌkqtÁke ºh k Úﬁ Au : yu ÌkqÁke ˜ELky¯ke fhU nU, hkÏ˝e fhku ˜uELk yk U nU Õe... yut kU˜kufhkuhULkkÏ{˝k˜k¯kktnU, ÌkqÁke Lkn™ khk k ˜k¯ke Õe...

Ákkh Ákkh fhk hu LkkÏ{˝k ˜k¯kkt nU, ÌkqÁke Xk˜e {k˜e hEﬁkt nU...Õe...

yn™ s§, Àqƒ, {ktMk fu su ÀunLku ƒkh˝ fhLkkhkt Ìk• k Au ÌkuLkk fhÌkkt

MkÌﬁLkwt Àqƒ Mk kou khe Au. M⁄kq§ MÌkwyku Ókhk, Mkq˚{ MkÌﬁ Mkwƒe knkut[ kLke

kÌk Au su yk ºsLkLkwt Mk kouÌf]¸ kkMkwt Au :

ëMkÌﬁ{u uÔhku ˜kufu MkÌﬁu ƒ{oh: MkÀkr©Ìk: >

MkÌﬁk{q˜krLkMk kor˝MkÌﬁkLLkk¬MÌk kht kÀ{T>>

À•k r{¸t nwÌkt [i ÌkÌkkrLk [ ÌkkkrMk [u

uÀkt MkÌﬁ ´rÌkckLkk Mkeh M{kÌk MkÌﬁ khku º uÌk >>í

s¯kÌk{kt MkÌfi yu s EÔh Au. MkÀkfi MkÌfiLkk ykƒkh kh s ƒ{oLke ¬M⁄krÌk hnu Au. MkÌfi s ÁkƒkLkwt {q§ Au. MkÌfi⁄ke ƒeLku ÁkeS fkuE W•k{ ¯krÌk Lk⁄ke. ÀkLk, fiøk, nku{, Ìk kMfik yLku uÀ yu Mk oLkk yk©fi ykƒkh MkÌfi Au. {kxu MkÌfi khkfi˝ ÁkLk wt.

¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLkku MktÁktƒ Lkk⁄k Mkt´Àkfi Mkk⁄ku Au yLku Lkk⁄k Mkt´Àkfiu rLkhtsLk rLkhkfkh, Ák˙Ò, ´f]rÌk, r˛ -˛¬ıÌk, kt[ Ìk• ku, ˛heh Ìkt k, y{hÌ , {kfik, fiku¯k, MkkƒLkk, yLkknÀ (yLknÀ) LkkÀ, ykLktÀ ykÌ{ MktMfkh ¯kuhu yÌfitÌk ¯knLk Àk˛orLkf Ìk• ku kh ¯ktºeh r [kh˝k fhe ÌkuLku y{˜{kt {qıfik

Au. økkLk yLku fiku¯k Ókhk ÌkuLkk Mkkƒfku Ák˙Ò{fi ÁkLfik Au. khtÌkw ykrÀ kMke

MktMf]rÌk {wœfiÌ Mk¯kw˝ Mkkfkh EÔh{kt r ˛uªk ©ÿk ƒhk Au. yLku Ìku˝u Mk¯kw˝ Mkkfkh EÔhLkkt yLkuf ´Ìkefku y kLkk‘fikt Au. Ìfikhu rLkhtsLk rLkhkfkh Lkk⁄k

Mkt´ÀkﬁLke {q§ r [khƒkhkLke Mkq˚{ ¯knLk yLkwºqrÌkLkk ‘ﬁk kf üzk˝{kt s kLku

ÁkÀ˜u Ú˝u yu Mk{¯k˙ Mk• Lku yLku ¯kkur kÌk Ìk• Lku ëMkÌkLkwt Àqƒí su k ´Ìkef Ókhk

´MÌkwÌk fheLku ÌkuLke Rﬁ•kkLkku r ˛uªk krh[ﬁ yk ku Au.

fikir¯kf r¢fik yLku ÌkuLkk ¯knLk yLkwº ku yk khÌkk{k ´MÌkwÌk ⁄kE ˛fu Ìku Mk{]ÿ f⁄kk MÌkw nku k AÌkkt yu k yLkwº k rLkY kkfik Lk⁄ke. ykrÀ kMke

f⁄kf, Mkkƒw, ºsrLkfik, nkutfkrhfik, Ákkr˝fiku, fu suLkk Ókhk yk khÌkk Mk

´⁄k{ hsq ⁄kE n˛u. Ìku yk k ﬁkir¯kf yLkwº ku⁄ke tr[Ìk n˛u ? yk ku ´ß

⁄kkﬁ. khtÌkw ¯kkÏhæ kÏ˝e yLku fÁkeh kÏ˝eLkwt MkkrnÌﬁ yu ÌkfoLku rLkhkƒkh fhu Au.

¯kkuhæ kÏ˝eLkwt ksLk 1 :

MkwhÌkk Qke {LkLku eMkkhu hu ykku kwhwMk ykkf Lkkhe nku... ( kuRs-386 ¯kkuhæ k˝e).

yk ºsLk Ókhk MkwhÌkk r ªku ykrÀ kMke Mkkƒw krhr[Ìk nÌkk ÌkuLke

Ú˝fkhe ´k Ìk ⁄kkﬁ Au.

ksLk 3

ksLk kÕLk hk fhku Õe hk

yu˝ Mk ÀLkk fhku Õe hk ( kuRs-387)

ksLk 9

˜ktÁke f{§{k nku Õku

{kt˝fMkkuf{k{kt˝wt{u˜kﬁwt

khe Mkfku Ìkku khÕku... ( kuRs-391)

ytÀhLkkt [¢kuLku f{§Lkk Y kf y˜tfkh Ókhk ‘ﬁıÌk fhkﬁkt Au :

ksLk ykÏMkku ykﬁku kLke Lk¯kh{k, Vehe Vehe hu ykÏMkk Uh Õktﬁkt..

ykÏMkku ykﬁu nU fuhkt f{§{k, Vehe Vehe hu ykÏMkk uh Õktﬁkt.

ksLk-31

yut˝uÀu ku§eﬁUyuf¯khwÕeÁkuXknU xku˜u Lk¯kkhwt MkkﬁÁkk, {hÌkku¯k næ kÕu nU nku...

kÕuæk{ÀktÕk˜hLkkÕ˝fkhnku...¯khwÕe{u§k˝khunk u nkuÕe; yu˝uÀu ku§eﬁuÀe kLkwtyÕ k§wtnutnkuÕe yu˝u Àu ku§eﬁu Rh˜ktLke ÕkuÌk Õ§k e nkuÕe...

fÁkeh k˝e-

e Ákku˜Ìkk kwhwªkLke fhku ækuÕLkk

e yk ku ÁkhMkk yk ku ÌkhMkk yk ku yk k{U Úuﬁwt {uhk MkkyuÁk.

e Mkk˜feLku fk¯khe kuhk e, W kh nkhe ykuZkhe

¯ﬁktLk ÊﬁkLk{U Ìkku n{Õk e Lkn™,í˜k, ƒq§{k Ìkku ˜kuxu hu º¯kÌke

ykÕfk˜ he Lkn™ hu, k¯kÌke...nu˜ Vu˜he Lkn™ hu...Õe..

ËtrníÞ : yuf

Üe MkL{kLkLke ºk Lkk : Mkk{krsf Mk{kLkÌkkLkk yktÀku˜Lk{kt ykrÀ kMke MkkrnÌfiLkwt ´ÀkLk Lkkutƒ kk k Au. ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí{kt MkeÌkk Lk nkufi Ìkku ? ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí{kt ˇki kÀe Lk nkufi Ìkku ? yn™ ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk{kt k™¯k§k Lk⁄ke. ºÌk]onrhLkk Mk{¯k˙ f⁄kkLkf{kt fuLˇ M⁄kkLku k™¯k§k Au. Lkk⁄k Mkt´ÀkfiLkwt {wœfi Ìk• fikir¯kf r¢fikyku-yLku ÌkuLkwt {wœfi MkkƒLk Ák˙Ò[fio. Ák˙Ò[fioLkk {rn{kLku Z ÁkLkk k {kxu ÜeLkk r{⁄fik• Lke ˝e f⁄kkyku kwhk˝ ¯kuhu{kt Au. khtÌkw ºÌk]onrhLkk [rh k{kt-ºÌk]onrh kkuÌku Mksof Au. knu˜kt Ìku ˛]t¯kkh ˛Ìkf{kt ÜeLkk MkkitÀfioLkwt

˝oLk fhu Au. ÜeLkk Mæ˜Lk⁄ke üzk yk kÌk{kt Mkhu˜ku ºÌk]onrh ihk¯fi ƒkh˝ fhe, ihk¯fi ˛ÌkfLke h[Lkk fhu Au. Ìku{kt Ák˙Ò[fioLkk {rn{kLku M⁄kkr kÌk fh k ÜeLkk yt¯kkuLku, ÌkuLkk M ºk Lku, ÌkuLkk ÌkoLk, k˝e r ¯kuhu W kh W knkMk fhu Au. Üe r{⁄fik Au. ˛]t¯kkh r{⁄fik Au Ìku À˛ko e Ák˙Ò[fio s ykÌ{kLke yLku

EÔhLke ´kr Ìk {kxu ©uc {k¯ko Au Ìku À˛ko Au. yk{ ºÌk]onrh M ﬁt k˝

kwMÌkfku Mksuo Au. khtÌkw ykrÀ kMke Mkkƒ ºÌk]onrhLkk [rh k{kt⁄ke ÜeLkk Mæ˜LkLke yk

{q§ºqÌk kÌkkoLku s Wzk e Àu Au. ykrÀ kMke Mk{ks ÜeLku Áknw {kuxku ÀhﬂÚu

yk ku Au. Ìku{Lkk{kt Üe MkL{kLkLke ºk Lkk WÌf]¸ heÌku Mk[ kﬁu˜e Au. ykrÀ kMke

Mk«ﬁÌkk Áknwƒk {kÌk]Mk•kkf Mk{ksLkkt ˜˚k˝ku ƒhk Au. ºÌk]onrhLku ihk¯ﬁ

WÌ kLLk ⁄kkfi Au ÜeLku fkh˝u, Ìku {q§ºqÌk kÌk yn™ Lk⁄ke. ºÌk]onrhyu ˜¯Lk k˝ ffikO Lk⁄ke yu À˛ko e kkuÌkkLke Üe ´ÌfiuLke MkL{kLk ºk LkkLku ‘fiıÌk fh k ºÌko]nrhLkk ihk¯fi {kxu yLfi fkh˝ku À˛ko Au. yk{ ykrÀ kMke ¯kk ke[tÀºh⁄kheLkku Mksof yuf r r˛¸ ·r¸ ƒhk Au.

MkäsÌk kÌkko ´ÌfiuLke Mkt kq˝o VkÀkhe : zkÏ. nMkwºkE fikrøkfu ¯kku kMkÀ-ºh⁄kheLke khÌkkLku kq˝of⁄kk {kLke Au. yLku MkkBfi{q˜f y«fikMk {kxu ykƒkhY k ÁkLke ˛fu Ìku À˛ko‘fiwt Au. ÌkuLkk fkh˝ {kxu º¯k kLkÀkMk kxu˜ fnu Au fu ykrÀ kMkeykuLke yuf kh hsq ⁄kfiu˜ f⁄kk{kt Lk k Lk k yt˛ku W{uhkÌkk Lk⁄ke. yuf kh ÌkuLkwt yuf M Y k rLkr˘Ìk ⁄kE ¯kfik kAe Ìku f⁄kk ÌkuLkk Mkt kq˝o xfLku VkÀkh hnu Au. yu [rh kLkwt rLk on˝ yuf s ´fkhu ⁄kkfi Au. ÌkuLkk swÀk swÀk kkXktÌkhku {§Ìkk Lk⁄ke. fkh˝ fu flfikhu ¯kkfif f⁄kk ¯kkÌkku nkufi Ìfikhu yuLke MkL{wæ nt{u˛kt ©kuÌkkyku hnu Au. ºsLk{kt yk Ìke

f⁄kkyku, ˝oLkku, xLkk yLku AÌke ⁄kÌke kht khkyku⁄ke ©kuÌkk krhr[Ìk nkufi Au. f⁄kkLkk kk kku Mkk⁄ku nt{u˛kt Ìku{Lke ƒkä{f ©ÿkyku Úuzkfiu˜e nkufi Au. Ìku{Lkk r[•k{kt yk kk kku yLku ´Mkt¯kkuLkwt ÌkkÀkÌBfiefh˝ ⁄kfiu˜wt nkufi Au. yk⁄ke {wœfi Mkkƒ yk kht krhÌk f⁄kk{kt º§Ìkwt fu swÀwt ftE k˝ Úuzu fu kkuÌkkLke f’ kLkk⁄ke Lk ku

´Mkt¯k fu ºsLk ÁkLkk Ìkku ©kuÌkkykuLkwt {kLkMk Ìk ÁkkÁkÌkku M efkhÌkwt Lk⁄ke. yk⁄ke Ákkr˝ﬁk MkkƒwLku hk¯k kwhk k{kt {ÀÀ fhÌkk Lk⁄ke, yLku Ákkr˝ﬁk ¯kh f⁄kk yk¯k§ ƒÌke Lk⁄ke. yuf kh fkuE [rh kLke f⁄kk fkuE ´Ák§ f⁄kf Ókhk hsq

⁄kE nkufi kAe yu rLkr˘Ìk M Y kLkku kkX s ftXM⁄k kht khk Ókhk [k˜u. Lku Lk e fzeyku, [h˝ku, ætzku fu f⁄kk Lk W{uhkfi Ìku e ºe˜kuLke yk¯k e r˛MÌkLku fkh˝u [rh kLkwt yuf yLku Mk{¯k˙ kq˝o M Y k Úu k {§u Au. flfikhu r˛¸ MkkrnÌfi{kt Lk Lk W{uh˝ ⁄kÌkwt hnu Au, yLku yk{ yLkuf ´fkhLkkt [rh kku {§u Au. rLkªfªko :

ºkhÌkLkk swÀk swÀk ´ktÌkkuLke ºh⁄khe ¯kk⁄kk{kt ˛]t¯kkh yLku fhw˝ ÁktLku

hMkkuLkku Mkwº¯k Mk{L ﬁ ⁄kﬁku Au yLku fhw˝ hMk ƒe{u ƒe{u ˛ktÌk hMk{kt krh˝{u

Au. yn™ ˛]t¯kkh hMkLkku ˜¯kº¯k yºk Au. yn™ {]¯kLku {kh kLkk ´Mkt¯k Ókhk ºh⁄kheLkk ihk¯ﬁLke ºqr{fk Áktƒkﬁ Au, yLku Úu¯ke Ákkh hMk kAe

Ìkuh{k hMku fh{Lke huæk k˜xk˛u yLku ºk˝us ¯kku ke[tÀ ˜u k yk ˛u Ìku{ fneLku ihk¯ﬁ {kxu ºk¯ﬁLku ´Ák§ Xhk Au. yk{ yn™ fhw˝ hMk yLku ˛ktÌk

hMkLkwt r[ k˝ r ˛uªk Au.

´[r˜Ìk f⁄kk MÌkwLku QXk eLku kkuÌkkLke yk¯k e kh khk{kt yk f⁄kkLku

´MÌkwÌk fhLkkh ºe˜e MksofkuLkk yk MksoLkLku yu{Lkk s ëLook outí Lkehæeyu

Ìkku Ìku{kt ˝e Ákƒe r ˜˚k˝Ìkkyku ·r¸¯kku[h ⁄kkﬁ Au.

ºe˜e MkkrnÌfi{kt º¬ıÌkMkkrnÌfi zkÏ. nMkw fikrøkf yk k˝k r˜ræÌk Ìku{s ftX kht khkLkk MkkrnÌfi{kt

{wœﬁ Áku ´fkh {LkkuhtsLkk⁄ko yLku ƒ{ko⁄ko MkkrnÌﬁLkk Au. yk

ÁktLku ´fkhkuLku S Lk Mkk⁄ku Mkeƒku s MktÁktƒ Au yLku Ìku S Lk[¢

Mkk⁄ku Mkt˜¯Lk nkufi fu …Ìkw[¢ Mkk⁄ku, yu{kt {LkkuhtsLkLkwt Ìk• Ìkku nkufi s Au. ƒ{oMkt˜¯Lk fu ƒ{ko⁄ko su MkkrnÌfi Au Ìku{kt k˝ rsøkkMkk sL{k eLku MktÌkkuªk kLkku yLku yu e fkuE k˝ heÌku hMk WÌ kLLk fh kLkwt Ìk• nkufi s Au, yk⁄ke, yn™ {Lkkuhtsf MkkrnÌfi yLku ƒkä{f MkkrnÌfi, yu k Áku ´fkhkuLku ÁkÀ˜u, {LkkuhtsLkk⁄ko yLku ƒ{ko⁄ko yu k kfikofiku ´fikuflfik Au. yn™ {wœfiÌ Ìkku W•kh ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk r MÌkkhLkk zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ykrÀ kMke MkkrnÌfiLkku s º¬ıÌkMkkrnÌfiLkk MktÀºo{kt r [kh ffikou Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Mkt kkrÀÌk fhu˜k ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt 1. ˜e˜k {kurhfik (1983) 2. Vq˜hktLke ˜kze (1983) Lkku Mk{k u˛ {LkkuhtsLkk⁄ko MkkrnÌfi{kt ⁄kkfi Au yLku 1. yh ’˜e knkzLke ykM⁄kk (1984) 2. zwt¯khe ºe˜kuLkk Àur fik k§kLkk yhu˜k : Lk ˜kæ Àu eyku yLku fh{ehku (1989) 3. yh ’˜e˜kufLke ne kÌkku (1992),

4. Ìkku§ehkÏ˝eLke khÌkk (1992) 5. hkÏ{-MkeÌk{kLke khÌkk (1995)

6. Y kkthku˝eLke khÌkk (2002) 7. ºe˜kuLkwt ºkh⁄k (1997) 8. ºe˜ ºsLk khÌkk hkÏ{ Àu (2003), 9. ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk (2005) ¯kuhuLkku Mk{k u˛ ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi{kt ⁄kkfi Au. yk W khktÌk k˝ 1. hkXkuh khÌkk (1992) yLku 2. ¯kwshktLkku yhu˜ku (1993) su kt ˜kuf{nkfk‘fiku yLku 1. æqÌkkLkkt hks e : Àu ku˜ ¯kwsh˝ Ìk⁄kk s¯kÀu kh{kh, nr kfikÀu, MkkuLk˜MkkuZe, ˜k˜wnrhÀkMk, nk˜Àu Mkku˜tfe ¯kuhuLke su f⁄kkyku Au Ìku {Lkkuhtsf ÀtÌkf⁄kk{q˜f ˜kuff⁄kkyku nku k AÌkkt ºe˜kuLke {h˝ku•kh r rƒyku Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e nku k⁄ke yuLkku Mk{k u˛ k˝ ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi{kt ⁄kkfi. yk r MÌkkhLkk ykrÀ kMkeykuLke MktMf]rÌk yLku ƒ{o©ÿk Mkk⁄ku suLkku {wœfi MktÁktƒ Au Ìku k 1. zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeyku (1992) 2. ºe˜ ˜kufkuÌMk ¯kkuh (1994) 3. ºe˜kuLkk n¯k yLku Ìkk{˝kt (1995) 4. MkrÌkfiku ækÌkw yLku nk˜ku nqhku (1999)

5. ºe˜f⁄kk¯keÌkku : nkuLkku˜ nkuxe, ºe˜ ºsLk khÌkk nk˜Àu nku§t¯ke yLku Lkk¯kÕe À˜Õe (2002) ¯khuLkku Mk{k u˛ k˝ ƒkä{f ´fkh Mkk⁄ku s ⁄kkﬁ, fu{ fu yuLkwt k˝ {wœﬁ fuLˇ Lku [k˜f Ák§ ƒ{o s Au. ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke

khÌkk Mkk⁄ku ¯k˙t⁄kM⁄k ⁄kﬁu˜e ntMkÀu Lke khÌkk, ykÏMkÀu Lke khÌkk, fkuÁkrhﬁk

XkfkuhLke khÌkk, Àu hkLke khÌkk yLku ¯kkuhæ k˝e Ìk⁄kk fÁkeh k˝e Ìkku M k¸Ìk:

ƒ{ko⁄ko MkkrnÌﬁ{kt Mk{k u˛ kk{u Au.

yk{, Áku- k˝ y k kÀLku ÁkkÀ fhÌkkt ˛uªk Ákƒe s h[Lkkyku ƒ{ko⁄ko

MkkrnÌﬁLke s Au yLku ºe˜e MktMf]rÌk Ìk⁄kk Ìku{Lke ƒ{oLke {wœﬁ ƒkh˝kyku yLku

r rƒr ƒkLkkuLku Mk{s kLke r kw˜ Mkk{¯k˙e yk h[Lkkyku{kt {§u Au. khtÌkw yk

ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi{kt, suLku yk k˝u ëº¬ıÌkMkkrnÌfií fneyu yu ffiwt Lku fux˜wt, yu r [kh kLkku yn™ W k¢{ Au. ºkhÌkefi MkkrnÌfiLkk MktÀºu r [kheyu Ìkku su{kt M{h˝, kqsLk,MktfeÌkoLkkrÀ Lk ƒk º¬ıÌk´fkhku kife fkuE yuf fu yu⁄ke r ˛uªk Mkk⁄ku suLkku Mkeƒku MktÁktƒ nkufi, yuLkku s Mk{k u˛ º¬ıÌkMkkrnÌfi{kt fh ku Ìkfo¯k˙kÃk ¯k˝kfi. suLkku Mk{k u˛ ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi{kt ⁄kkfi Ìku Mk §wt º¬ıÌk MkkrnÌfi Lk⁄ke. º¬ıÌkMkkrnÌfi Au Ìkku ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfiLkku s yuf r r˛¸ yu ku kuxk ´fkh. yk⁄ke º¬ıÌkMkkrnÌfi Au Ìku {wœfiÌ ƒ{ko⁄ko Ìkku Au s, khtÌkw su ftE ƒ{ko⁄ko Au Ìku º¬ıÌkMkkrnÌfi Lk⁄ke. yk Áku Â[uLkkt ‘fik Ìkof ˜˚k˝ku Ìkkh eLku Mke{k Ákktƒ kLkwt fux˜uf yt˛u {w~fu˜ Au. ƒ{o yLku º¬ıÌk ÁktLku yux˜kt khM khkLkwMfiqÌk Au fu yu{Lku swÀkt fheLku Ìk kkMk kt {w~fu˜ Au. ëº¬ıÌkíLkku r r˛¸ y⁄ko ºkhÌkefi

kth khk{kt Au. yuLkku yt¯k˙uS kfikofi {w~fu˜ Au. Worship yLku Devotion su k yt¯k˙uS kfikofi k˝ º¬ıÌkLku M k¸ fh k kfiko Ìk ÁkLkÌkk Lk⁄ke. yu⁄ke ºkhÌkefi kÀe kk˘kÌfi r ÓkLkku k˝ n Devotional Literature Lku ÁkÀ˜u yk k˝ku s ÌkÌMk{ ˛ÁÀ k kheLku Bhakti-Literature yu ku s ´fiku¯k fhu Au.

ëº¬ıÌkí yu kfikofiLke ‘fikr Ìk {kxu yk k˝e kkMku ëLkkhÀ-º¬ıÌkMkq k yLku ºk¯k Ìk yu Áku {wœfi ykƒkhY k Au. º¬ıÌkMkq kLkk ykhtº{kt s º¬ıÌkLke ‘fikœfik ëMkk Ìkw y¬M{LkT kh{{T ú{M Y kkí (swyku ëLkkhÀLkkt º¬ıÌkMkq kkuí ktrzÌk r ª˝wÀu Mkktf§uÔh, MkMÌkw. Mkk. .fkfiko˜fi, y{Àk kÀ,2001, k].7) yk{ ú{ yuLkwt {wœfi Lku {q§ºqÌk Ìk• Au. yuLku ëy{]Ìk M Y kk [í yux˜u fu y{h Ìk• fÃkwt Au. yuLku {u§ eLku s ºıÌk rMkÿ yLku y{]Ìk ÁkLku Au. yu rMkÿ

⁄kkfi Au Ìku kAe ºıÌk Ákeswt RÂAÌkku Lk⁄ke ëfiÌkT ´k fi Æfr[Ìk Lk ktArÌk Lk Mkkur[Ìk, Lk-Óur¸ Lk h{Ìku Lk WÌMkkne º rÌk : k : yux˜u fu º¬ıÌk suLku rMkÿ ⁄kkfi Au, yLkwhk¯k ´¯kx ⁄kkfi Ìfikhu ÕtæLkk, ˛kuf, Óuªk, Ákƒwt ˛˝e Úfi, fkuE M k⁄ko Mkkƒ kLkku WÌMkkn Lk hnu. yk suLku rMkÿ ⁄kkfi ë{•kí yux˜u {MÌk ÁkLku, yk˘fio⁄ke MÌkÁƒ ÁkLku, kkuÌkkLkk{kt s hÌk hnuñykÌ{kLktÀLkku s yLkwº fhu. Mkk Lk fk{fi{kLkkñyu ftE MktMkkhLke fk{Lkk k§e Lk⁄ke nkuÌke, rLkhkuƒY kÌ kÌkTrLkhkuƒY k, MktMkkh{kt Lku f˛wtf yirnf ´k Ìk fh k{kt⁄ke suLkwt {Lk QXe ¯kfiwt Au, Ìku ÁkLku. yu Ókhk EÔh{kt yLkLfi ºk Ú¯ku yLfik©fiku Aqxe Úfi.

º¬ıÌkLke yk krh˛wÿ ºkhÌkefi r ºk Lkk Au. ú{˜˚k˝k Lku rLkªfk{º¬ıÌk yu k kfikofi⁄ke k˝ yku§æeyu Aeyu. LkhÆMkn, {ehkt, Ìkwfkhk{ ¯kuhu{kt Au Ìku yk º¬ıÌk Au. khtÌkw ºfi⁄ke fu Ákes f˛wf ´k Ìk fh k EÔhLkk ˛h˝u Úfi Ìku MÌkwrÌk Au, º¬ıÌk Lk⁄ke. Àu eLku ˛¢ ykrÀ Àu kuyu {ƒw yLku fixº su k ÀiÌfikuLkk kkMk{kt⁄ke {wıÌk fhk k su MÌkwrÌk ¯kkE Ìku [trz kkXLkku yÊfikfi Àu kuyu fhu˜e MÌkwrÌk Au, yu krh˛wÿ rLkªfk{ º¬ıÌk Lk⁄ke, r LktrÌk Au, ykhkƒLkk

Au. yfkh˝ yLkwÁktƒ yLku æU[k˝ ÌkuLkwt Lkk{ º¬ıÌk, Ákeswt Au Ìku{kt ©ÿk Au, kqflfiºk Au k˝ fkh˝{wıÌk yu ku Mkknrsf yLkwhk¯k Lk⁄ke. yk⁄ke yu ykhkƒLkk Au. kqsLk, MÌkwrÌk, tÀLk,ykhkƒLkk,fiøkkrÀ Lku s kÌk kkrÀ r rƒr ƒkLkku ¯kuuhuLke

h[Lkkƒ{ko⁄ko MkkrnÌfiLke Au, khÌkw Ákƒe s yk e h[Lkkyku º¬ıÌkLke k˝ Au, yu e yrÌk‘fikr Ìk fhe Lk ˛fkfi.

º¬ıÌkLkwt yk krhªf]Ìk M Y k ÊfikLk{kt ˜uÌkkt ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt rLkªfk{ º¬ıÌkLkwt Ìk• Mk k nksh Lk⁄ke. ıfiktf ºfi Au Ìkku ıfiktf fkuE fk{Lkk

k˝ Au. khtÌkw yk fkh˝u, yk MkkrnÌfi{kt ƒ{oMkkrnÌfi Au, º¬ıÌkMkkrnÌfi

¯kuhnksh Au, yu{ {kLk k˝ Wr[Ìk Lk⁄ke. kkÀMku Lk, MÌk Lk, feÌkoLkkrÀ k˝

º¬ıÌkLkk ´fkhku Lku {kÊﬁ{ku Au yuLkku yk¯k§ r [kh fhe˛wt. yn™ yuf {w ku

Lkkutƒ k su ku yu Au fu ykrÀ kMkeykuLkk ftX kht khkLkk MkkrnÌfi{kt flfikt f⁄kk©fie

º¬ıÌk Au, Ìﬁkt rLkªfk{ º¬ıÌk rLkr{•kY ku Lk⁄ke, fu{ fu Àu kuyu fhu˜e Àu eLke

MÌkwrÌkLke su{ Ìﬁkt k˝ f˛kf yirnf nuÌkw⁄ke, r rƒr ƒkLk Mkt˜¯Lk MÌkwrÌk Au. khtÌkw r ˛uªk Mkq˚{Ìkk⁄ke r [kheyu Ìkku yk ku nuÌk yLkwckLk r rƒ fhk LkkhLkku

Au. yu kt yLkwckLk fhLkkh ºku kk{kt fu ykuÕk{kt Mkknrsf yu ku ú{ nkuE ˛fu, yLku yuLke k˝ yrº‘fi¬ıÌk ⁄kkfi Ìfikt yu f]rÌk º¬ıÌkMkkrnÌfiLke Au. Àu e y khkƒ-˚k{k kLkMÌkku k{kt rLkrnÌk nuÌkw ˚k{kfik[LkkLkku Au, khtÌkw yu ¯kkLkkhLkk {Lk{kt ftE ºfi Lk⁄ke ! ftE yLkwr[Ìk ffiwO ÌkuLkk kk kLkwt {ku[Lk ⁄kkfi yu nuÌkw Lk⁄ke ! yux˜u Ìkku yu fne ˛fu Au. fw kw kku ÚfiuÌk f r[Àr k fw{kÌkk Lk º rÌk! yuLkk r ˛k§ ”ÀfiLke yLku ú{Lke rLkªfk{ yLkwºqrÌk s yk{ fne ˛fu. yk{ r rƒ yLkwckLkkrÀ Mkt˜¯Lk Mkfk{ º¬ıÌkLke {k k MÌkwrÌk nkufi Ìfikt k˝ rLkªfk{

º¬ıÌkLkwt Ìk• nkuE ˛fu. yk⁄ke kÀLkwt Y k ˜uÌke f⁄kk©ﬁe MÌkwrÌkY k h[Lkkyku{kt

ıﬁktf yktr˛f Y k{kt yLku ykrÀ kMke kht khkLkk fÁkeh yLku Lkk⁄k kt⁄ke s˝kÌkkt

kÀku{kt Ìk⁄kk Lkf§tf hk{Àu keh, [k{wtzk, Y kktÀu ¯kuhuLke MÌkwrÌkY k h[Lkkyku{kt

º¬ıÌkMkkrnÌﬁLkkt ˜˚k˝ku Au.

ëLkkhÀ º¬ıÌkMkq kí{kt º¯k kLk uÀ‘ﬁkMk, ¯k¯kko[kﬁo ¯kuhuyu yk ku˜kt

º¬ıÌkLkkt ˜˚k˝ (‘fikœfik) k˝ Mkktf§e ˜u k{kt yk‘fikt Au : kqÚrÀ{kt yLkwhk¯k, yu kkhk˛fio uÀ‘fikMku Ákktƒu˜wt ˜˚k˝ Au. f⁄kkrÀ{kt yLkwhk¯k nku ku Ìku k˝

º¬ıÌk Au yu ku ¯k¯kko[kfioLkku {Ìk Au. yn™ fkhrfi ke yLku ºk rfi ke ´rÌkºk

su e kÌk Au. su º¯k Ìk-º¬ıÌk⁄ke ¯kkfi fu f⁄kk fhu, Ìku su{ º¬ıÌk Au, Ìku{ ÌkuLkk © ˝{kt yLkwhk¯k ƒhk ku Ìku k˝ º¬ıÌk Au. yn™ s yk k˝u ƒ{k⁄ko MkkrnÌfi{kt º¬ıÌk MkkrnÌfi ffiwt Au, ÌkuLkku rLk˝ofi fh kLke [k e {u§ e ˛feyu

Aeyu. ¯keÌk fu f⁄kkLkku su ©kuÌkk ¯ko Au, Ìku yk kt kÀ, ºsLk, ƒqLk, f⁄kk ¯kuhuLkk © ˝{kt k˝ º¬ıÌkLkku s yLkwº fhu Au. su Mkktº§u Au Ìk Mk{Úfi Lk Mk{Úfi, khtÌkw yu Mkktº§ kr k Au, kw¤fi{fi Au yu e ©ÿk s yk

ºk fkuLkk {Lk”ÀfiLku ykhkÊfi ´ÌfiuLkk ú{⁄ke ºhe ÀuÌkk nkufi Au. yk⁄ke yu

º¬ıÌkLkku s, krh˛wÿ º¬ıÌkLkku ´fkh Au. ykLku Úu yk k˝u ƒkuh˝Y ku hkæeyu

Ìkku ykrÀ kMkeyku su ¯kkLk yLku f⁄kLk º¬ıÌkºeLkk ºk Mkktº§u Au Ìku fu §

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

f⁄kk©fie ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi Lkn™, º¬ıÌkMkkrnÌfi k˝ Au. yk ·r¸yu ë¯kwshktLkku

yhu˜kuíLkk Àu Lkkhkfi˝ su k ˜kufÀu ´ÌfiuLke º¬ıÌk⁄ke, ëhkXkuh khÌkkí su e fiwÿf⁄kkyku fw§ kwhwªk yLku r kÌk]yku ´ÌfiuLkk º¬ıÌkºk ⁄ke, hk{Àu , Y kktÀu ¯kuhuLke f⁄kk yLku ¯keÌkku Ìku Ìku Àu Àu eyku ´ÌfiuLkk º¬ıÌkºk ⁄ke Mkktº§u Au, Ìku⁄ke Ìku ºk fk©fie k˚kLku ·r¸{kt ˜uÌkkt º¬ıÌkMkkrnÌfi Au. hk{kfi˝ fu ºk¯k Ìk t[kÌkkt nkufi yLku ºk fku ºıÌk{kt Y kkLÌkh ⁄kE Mkk©w yuLkwt ºk ⁄ke © ˝ fhÌkkt nkufi, h{ÚLk{kt fhÁk’˜kLke f⁄kk fnu kÌke nkufi Lku xLkk Ú˝ ÌkÌ˚k˝ ´¯kx ÁkLkÌke

nkufi yu k ºk ´ kn{kt æU[kE RM˜k{ƒ{eoyku f⁄kk Mkktº§Ìkk nkufi, Ìfikhu yu MkkrnÌfi rLk:˛tf º¬ıÌkMkkrnÌfi s fne ˛fkfi, ƒ{ko⁄ko s EÌkh fu º¬ıÌk⁄ke rºLLk Lkn™.

ykLkku y⁄ko yu Lk⁄ke fu ytÌku su ftE ƒ{ko⁄ko Au, su{kt Àu Àu eyku yLku

kwhk˝´rMkÿ r ºqrÌkykuLke f⁄kkyku Au Ìku Ákƒwt s º¬ıÌkMkkrnÌﬁ Au. ÁktLku Â[u

Ìkk¬Ì f ºuÀ Au s: fu § ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi Lku º¬ıÌkMkkrnÌfi yk k˝kt {Êfifk˜eLk ykœfikLkkuLku ·r¸{kt hkæÌkkt s yk {w ku M k¸ ⁄k˛u. Ákƒkt s ykœfikLk rLkr˘Ìk M⁄k§fk§{kt [kÌkktt Lk⁄ke. ƒkä{ff⁄kk Au yu Ákƒe s º¬ıÌkLke Lk⁄ke. ykœfikLkku yLkuf Au yu{kt ú{kLktÀLkkt ëLk§kœfikLkí yLku ækMk Ìkku ëykuæknh˝í rLkr˘Ìk fk§{kt t[kÌkk, ¯k kÌkkt, Mktº§kÌkkt nkufi Au. yLku yuLkwt © ˝ s kw¤fi {Lkkfi Au, º¬ıÌkLkwt {kÊfi{ {Lkkfi Au. ÁkeÚt yLkuf ykœfikLkku ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfiLke f⁄kkyku Au, khtÌkw ëykuæknh˝í º¬ıÌk´ƒkLk MkkrnÌfiLkk ¯ko{kt yk u. yk s r r ƒ MÌkku k, AtÀ, y¸f, ¯kuhu r ˛u fne ˛fkfi. suLkku rLkr˘Ìk kh rÌkr⁄kyu kkX fu ¯kkLk ⁄kkfi, © ˝ ⁄kkfi Ìku º¬ıÌk-h[Lkk. ƒ{ko⁄ko Ákƒe s h[Lkkyku{kt f⁄kkfkhku, ykœfikLkfkhku ytÌku V§©wrÌk yk ku Au, khtÌkw yuLku ykƒkhu s ftE yk e f]rÌkykuLkkt f⁄kLk,¯kkLk, © ˝Lke MkkÌkÌfi kq˝o kht khk y¬MÌkÌ {kt yk Ìke Lk⁄ke. su h[Lkk{kt º¬ıÌkLkwt Ìk• nkufi, Mk Lku M k˛uo Ìku nkufi, Ìku s º¬ıÌkMkkrnÌfi ÁkLku. Mkqfiko¸f Ìkku [{oÀÀo nkufi Ìfikhu ÀÀo {w¬ıÌkLkk Mkfk{ nuÌkw⁄ke yuLkwt kXLk ⁄kkfi, Ìku fkh˝u Ìku ˛wÿ ´ krnÌk MkkÌkÌfi kq˝o º¬ıÌkMkkrnÌfi Lk⁄ke, khtÌkw ëLk{wt yks ykrÀÌfiLku nk⁄k Úuzeí, ëysqoLk Mkq˝ku ¯keÌkkMkkh kktz ƒkhÚu rLkhƒkhí fu ëyks {Lku ykLktÀ ˜kÊfiku yrÌk ¯k˝ku {kí su e h[Lkkyku rLkÌfi kkX{kt ¯k kÌke ⁄kkfi Ìku º¬ıÌk h[Lkkyku Au. MktÌk k˝e fu ºsLk{kt k˝ yk ku s ºuÀ Au. Ákƒe s MktÌk k˝e fu ºsLk k˝ ftE º¬ıÌkMkkrnÌfi{k Mk{kr ¸ Lk⁄ke ⁄kÌkkt.

˛ktrz’fi k˝ kkuÌkkLkk ”Àfi{kt EÔh ´ÌfiuLkku ú{ ´¯kx ⁄kkfi Ìfikt Mkwƒe º¯k kLkLke f⁄kkLkk yLkwhk¯k yLku kqsLkkrÀLku º¬ıÌk fnu Au. kqsLk, y[oLk, ˛˝¯kkh, ºku¯k, ykhÌke fu kAe s k Ìk k yLku ˙Ìk, rLkfi{ Ìk⁄kk fiøkkrÀ

ƒ{ko⁄ko r¢ﬁkfktzku s Au. yu Mkk⁄ku M⁄kq§ heÌku Úuzkﬁu˜e ¯k kÌke h[Lkkyku k˝

ƒ{ko⁄ko r¢ﬁkfktz{q˜f r rƒMkt˜¯Lk h[Lkkyku s Au. k˝ yu Ókhk Úu EÔh

´ÌﬁuLkku yLkwhk¯k Ú¯ku Ìkku s yu º¬ıÌkLke h[Lkk Au. yu su{ f]rÌkrLkrnÌk Au

Ìku{ h[Lkkh yLku fhLkkhLkk kkuÌkkLkkt s {Lk, ”Àﬁ yLku ºk {kt Au. LkkhÀ

yuLku ykÌ{rLk uÀLk-º¬ıÌk fnu Au. yuLke suLku yLkwºqrÌk nkuﬁ, yk ºk suLku

ykÌ{MkkÌkT Au Ìku kkuÌkkLkkt Mk fkﬁkouLku EÔhLku Mkkut ke Àu Au yLku kkuÌku Ìkku rLkhtÌkh

EÔhLkwt s hx˝ fhu Au. ˚k˝ k˝ Úu EÔhLku ºq˜u Ìkku yMkÃk r hn yLkwº Au. yk e ykÌ{rLk uÀLkkÌ{f º¬ıÌkLkk ·¸ktÌk{kt LkkhÀ ˙s¯kkur kfkLku ´⁄k{

M⁄kkLk yk ku Au. LkhÆMkn, {ehkt, [iÌkLﬁ, Ìkwfkhk{krÀ yk ´fkhLkkt Au. MkqVeyku

k˝ yk ¯ko{kt yk u.

ëºk¯k Ìkí{kt Lk ƒk º¬ıÌk{kt 1. © ˝ 2. feÌkoLk 3. M{h˝ 4. kqsLk (Mku k) 5. y[oLk 6. tÀLk 7. ÀkMﬁ 8. Mkœﬁ yLku 9. ykÌ{rLk uÀLkLkku

Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. ú{Lkwt s Ìk• Lku MktÁktƒLkku yLkwÁktƒ ÀkMfi Mkœfi Mkk⁄ku Au, Ìku

ú{˜˚k˝k º¬ıÌk Au. ykÌ{rLk uÀLk yu ÀkMfi yLku Mkœfi Y k{kt EÔhLku

kk{ kLke ]r•kLke krh˝rÌk Au. yk⁄ke Lk ƒk kAeLkk À˛{ku º¬ıÌk´fkh Ìku

ú{˜˚k˝k, yu {kLk k fu fnu k fhÌkkt ykÌ{rLk uÀLkLke krhr˝Ìk fu yu e ºıÌkÀ˛kLke rMkrÿ Lku yu{kt⁄ke sL{Ìkwt MkkrnÌfi yu º¬ıÌk´ƒkLk MkkrnÌfi yu{ ¯keof]Ìk fh r ˛uªk W kfiwıÌk ˜k¯ku Au. yk {wœfi Lk Au Ìku º¬ıÌkLkk ´fkh

Au, ftE º¬ıÌkMkkrnÌfiLkk Lk⁄ke : yu Ìkku M fitM k¸ Au. khtÌkw º¬ıÌkMkkrnÌfi yux˜u ˛wt, yuLkwt flfikhu rLkhkfh˝ fh k {⁄kÌkk nkuEyu Ìfikhu, º¬ıÌkLkk yk k yLku ykx˜k ´fkh Mkk⁄ku su MkkrnÌfiLkku MktÁktƒ Au Ìk º¬ıÌkMkkrnÌfi : yk ku ‘fik kf œfik˜ fu ˜˚k˝ Ákktƒe ˛fkfi. yux˜u fu ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfiLke su h[Lkkyku º¬ıÌk ºk Mkktº§ k{kt yk Au, feÌkoLkY ku ¯kk k{k yk Au, EÔhM{h˝{kt Mknkfif ÁkLku Au, kqsLk-y[oLk- tÀLkkrÀ r¢fikt¯kku{kt ´fikuÚfi Au, su{kt ÀkMfi fu Mkœfiºk kh{Ìk• Lku Úu k{kt yk Au yLku ykÌ{rLk ÀLk¬M⁄krÌk MktrMkÿ fhe yk ku Au Ìku e h[LkkykuLkku º¬ıÌkMkkrnÌfi{kt Mk{k u˛ ⁄kkfi Au.

{Êﬁfk˜eLk ¯kwshkÌke k„MkkrnÌﬁLku yk k˝u økkLk yLku º¬ıÌk yu k Áku

¯ko{kt nU[eyu Aeyu. ykrÀ kMke MkkrnÌﬁ{kt k˝ º¬ıÌk´ƒkLk yLku økkLkkÌ{f

yu e Áku ´fkhLke h[Lkkyku {§u Au. ºsLkLku kÕLk fne ÌkuLkk ÁkuXkzw yLku Qºk

⁄kELku Lk]Ìﬁ Mkk⁄ku ¯k kÌkk Áku ´fkhku Au. kÀkÌ{f yk e h[Lkkyku {wœﬁÌ Ìkku

fkuE f⁄kk{kt ˝kELku yk Au. ÁkuXkzw ºsLkLke h[Lkkyku Ìkku {wœﬁ º¯kÌk yLku

ÌkuLkk Mkk⁄keyku ¯kkfi Au, flfikhu fkuE {kuxe f⁄kkLkk Lkkx‚kÌ{f yt¯k su e h[Lkk

yk Au Ìfikhu hsqykÌk fhLkkh ¯kkfifku Lk]Ìfi-¯kkLk Mkk⁄ku hsq fhu Au yLku Ìku{kt yk e h[Lkkyku Lkk[eLku ¯kkE ˛fLkkh ©kuÌkk ¯koLke ‘fi¬ıÌk k˝ Úuzkfi Au yLku yuLkwt yLkwMktƒkLk ¯k˙ef LkkxfkuLkk fkuhMkLke Mkk⁄k Au. (r ˛uªk r ¯kÌk {kxu :

ë˜kufMkkrnÌfi : r ºk Lkk yLku ´fkhí, nMkw fikrøkf, ¯kqsoh ¯k˙t⁄khÌLk fkfiko˜fi, y{Àk kÀ, 2002, k]. 252) yu{kt Qä{Ìk• Mkk⁄ku Lkkx‚kÌ{fÌkk nkufi Au. ÁkuXkzw kÕLk k˝ Qä{´ƒkLk nkufi Au Lku yu{kt º¬ıÌkLke h[Lkk nkufi Au. yk ÚrÌk{kt fÁkeh kt⁄ke yLku Lkk⁄k kt⁄ke ºsLkku k˝ ¯k kfi Au. (r ˛uªk r ¯kÌk {kxu : ë¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkkí zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜, r˛ ˛tfh [wLke˜k˜

Úu˛e [urhxuÁk˜ xŸMx, {wtÁkE, 2005 {kt ¯kkuhæ k˝e yLku fÁkeh k˝e k].

385 ⁄ke 435) yu{kt r ˛uªkÌk: økkLkkÌ{f kÀku Au. økkLkkÌ{f kÀ yLku º¬ıÌk

Â[uLkku MktÁktƒ k˝ Ìk kkMk k su ku Au. økkLkkÌ{f kÀ{kt º¬ıÌkLkwt {kÀo Lku ykˇoÌkk Lk nkuﬁ fu ykuAkt nkuﬁ AÌkkt yu{kt k˝ º¬ıÌkLke s, ⁄kkuze rºLLk kzÌke

æw{khe nkufi Au, {MÌke nkufi Au. yæku økkLk yLku ihk¯fiLku º¬ıÌkY ke ktræ˝eLke Áku kktæ fne Au Ìku fi⁄kk⁄ko Au. økkLkkÌ{f kÀLku k˝ yk fkh˝u º¬ıÌkMkkrnÌfiLkk r r˛¸ ¯ko{kt s {qf k ÚuEyu, fu § ƒ{ko⁄ko{kt yu Lk yk u.

ƒ{ko⁄ko MkkrnÌfi Mk{¯k˙Y k{kt º¬ıÌkMkkrnÌfi Lk⁄ke yuLkwt ·¸ktÌk fux˜ktf W kkœfikLkku Au. rnh¤fifr˛ kw, nrh˘Lˇ, ¯kuhuLke kkihkr˝f yLku ¯kku ke[tÀºh⁄khe su e Lkk⁄k kt⁄kLke f⁄kkyku º¯k kLkÀkMku yk ke Au. yu{kt ƒkä{f W kkœfikLk yLku ÀtÌkf⁄kk-˜kuff⁄kk ÌkhV Õkuf Au. ˛k{§kLke f⁄kk Ìkku ©ef]ª˝ yLku hkƒkLke Au, ÌkuLkku º¬ıÌkMkkrnÌfi{kt Mk{k u˛ fhe Lk ˛fkfi. yu{kt ©ef]ª˝u ¯kku keLku ˜kuºk k {r˝fikhkLkku u˛ ˜eƒku, yuLkku ykƒkh Au khtÌkw yn™ f⁄kkLkf{kt ykƒkh Ìkku fk{f⁄kkLkku s Au. ˜kuf´ kn{kt ÌkhÌke h[Lkkyku{kt ykLku {§Ìke ÁkeS f⁄kk r˛ Lku ækuxk kkz k yLku ˜kuºk k kk oÌkeyu ºe˜zeLkku u˛ ˜eƒku yLku yuLkwt Mkkxw k§ k kAe r˛ Syu {ku[eLkku u˛ ˜eƒku, yuLkwt s {k§æwt Au. yk e h[Lkk{kt º¬ıÌk Lkn™, f⁄kkLkku [{Ìfkh {wœfi Au. yk Mkk⁄ku s ykrÀ kMke ´ kn{kt hk{f⁄kk yLku kktz f⁄kkLkwt M⁄kkLk k˝ º¬ıÌk MktÀºuo swÀwt kzu Au. hk{kfi˝ yLku ºk¯k Ìk º¬ıÌkLke s h[Lkkyku Au, yuLkkt f⁄kLk-¯kkLk-© ˝

º¬ıÌkºk ⁄kkfi Au. ©kuÌkk ykÀo ”Àfiu º¬ıÌkºk ⁄ke Mkktº§u Au. ykrÀ kMkeyku{kt flfikhu ëhkÏ{-MkeÌk{kíLke f⁄kk fnu kfi fu ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí f⁄kkfi yLku ¯k kfi Ìfikhu Ìku Ìku h[LkkykuLkku yLku yuLkk © ˝Lkku MktÁktƒ ¯k˙k{e˝ yLku Lkk¯krhf kht khkLke su{ º¬ıÌk Mkk⁄ku Au æhku ? yk r ¯kÌku Ìk kkMk k su Au. yu{kt ƒkä{fÌkk Au khtÌkw º¬ıÌk ¯kki˝ Au. º¯k kLk r ª˝w, r˛ , Ák˙Òk ¯kuhuLkkt k˝ su yk˜uæLkku Au Ìku ıfiktf º¬ıÌkLkku [e˜ku s [kÌkhu Au ! kwhk˝kuyu k˝ Ák˙Òk, r ª˝w, r˛ ¯kuhuLke fk{wfÌkk yLku Mæ˜LkkuLkkt yk˜uæLkku ffikO Au, khtÌkw Ìku k MktÀºo nkufi Ìfikt fkfiofkh˝ yu kt nkufi fu Àu Lkwt Àu Ì Mkk{kLfiÌkk{kt Mkhe kzÌkwt Ák[u. khtÌkw yn™ yu Lk⁄ke. ykLkwt fkh˝ ƒ{oLke rºLLk r ºk Lkk yLku ˜˝{kt Au. yk ˚ku kLkk ykrÀ kMkeyku {wœfiÌ kkx kqÚ{kt yLku ˛¬ıÌkLke W kkMkLkk{kt r ˛uªk ©ÿk ƒhk Au. yk⁄ke yu{kt ¯kwhwLkk {rn{k yLku {wœfi [oM Lku yLku ˛¬ıÌk kqÚ{kt ˛k{˝ƒkhk{kt nkufi Au Ìku{ ºq kLkwt s [oM yLku {ÊfiM⁄ke Au. yk {q§ºqÌk yLku Ìkk¬• f yu ku ƒ{o©ÿkLkk kkfikLkku ºuÀ Au. yk¯k§ su krhªf]Ìk º¬ıÌkLke, LkkhÀMkq kkLkwMkkhe º¬ıÌkLke [[ko fhe Au Ìku{kt ºıÌk yLku º¯k kLkLku s Mkeƒku MktÁktƒ Au. Â[u fkuE {ÊfiM⁄ke Lk⁄ke. khtÌkw kkx kqÚ yLku ˛k{˝efi MktM k˛eo ˛¬ıÌk W kkMkLkk{kt ºıÌk yLku º¯k kLk Â[u Mkeƒku MktÁktƒ Lk⁄ke. kkx kqÚ{kt ¯kwhw Au Lku ˛kıÌk{kt ºq ku Au su ºıÌk-º¯k kLkLkk Mkt kfo-MktÁktƒLke {wœfi {ÊfiM⁄k fze Au.

Ák˙Òk, r ª˝w yLku {nu˛ yu r kÀu Lke f’ kLkkLkk {q§{kt r r ƒ ÚrÌkykuLkwt ykrÀ{ f’ kLk Au. fux˜ef ÚrÌkyku {kLkÌke nÌke fu ykfk˛, k]⁄ e yLku kkÌkk§ kh k˝ {wœfi Àu ku [oM ƒhk Au. fux˜ef ÚrÌkyku {kLkÌke nÌke fu {kLk , k˛w k˚ke, LkM krÌk ¯kuhuLkwt MksoLk fhLkkhk swÀk swÀk Àu ku Au. yu heÌku úÌkLkwt Lku r kÌk]Lkwt k˝ kqsLk ⁄kÌkwt. yk k Àu Mkk⁄ku Mkeƒku MktÁktƒ Mkk{kLfi {k˝MkLku nkuE Lk ˛fu, khtÌkw yuLkku su {wœfi ºq ku nkufi Ìku s yk Àu Mkk⁄ku kÌk[eÌk fhe ˛fu. yk⁄ke fkuE k˝ {k˝MkLku flfikhu k˝ yk k {q§ºqÌk Àu fu Àu e Mkk⁄ku Mkt kfo fh ku nkufi Ìfikhu yu˝u ºq k su k {ÊfiM⁄keLkku s ykƒkh ˜u ku ÚuEyu. yu s Àu Ákku˜u Ìku Mkktº§e ˛fu, Àu Ìk] Ìk Au fu yÌk] Ìk Au Ìku Ú˝e ˛fu. Mk ko kqÚ{kt yk e {ÊfiM⁄k ‘fi¬ıÌk kqÚh˝ nÌke su Lk¯LkY k{kt ƒq˝Ìke Lku Lkk¯kuÀ yu{kt ´ u˛Ìkk. ¯kwhw ¯kh økkLk Lku {wrıÌk Lk {§u, yu {kLfiÌkk fu ©ÿk ykLkwt krhªf]Ìk Y k Au. yk yu ku ƒ{o{k¯ko Au su{kt ºıÌkLku yuLkk ykhkÊfi Mkk⁄ku

s Mkeƒku MktÁktƒ Lk⁄ke, yk⁄ke, yk ©ÿk˚ku k s yu Au su{kt Lk ƒk º¬ıÌkLku, ú{˜˚k˝k fu ykÌ{rLk uÀLkLku ´Ìfi˚k M⁄kkLk Lk {§u. §e, Lk ƒk{kt su ú{ yLkwÁktƒ-MktÁktƒLke {wœfi fze Au, ÌkuLku M⁄kkLku yn™ ºfi Au. yk{ufi Ìku ykrÀ{ ƒ{oLkku WÀfi s ykrÀ{ {LkwªfiLkk Mk oMk•kkƒe˛ yLku r ÔrLkfitÌkkLke y{k k˛¬ıÌk ´ÌfiuLkk yk˘fio yLku ºfi{kt⁄ke ⁄kfiku Au. yk{, ¯k˙k{e˝ yLku Lkk¯krhf Mkk{krsf yuf{Lke su ƒ{oƒkh˝kyku Au ÌkuLkk⁄ke ykrÀ kMke Mkk{krsf yuf{Lkk ƒ{oLke ykM⁄kk{kt fux˜kuf kkfikLkku ºuÀ Au.

ykrÀ kMkeykuLkku yk Mkk{krsf yuf{ Ìkku yk ·r¸yu r ˛uªk Mktfw˜ Au. r r ƒ ÌkÁkü yk ˜æLkkhu [[ko fhe Au Ìku{ æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeyku Ìkku {q§Lke heÌku hksM⁄kkLkLke ˚kk kƒ{eo ÚrÌkyku Mkk⁄ku MktÁktƒ ƒhk Au. fkuEf fkh˝u yk ˚kk kƒ{eoyku ytÁkkS kkMkuLke xufheyku Â[uLkk Mkwhr˚kÌk r MÌkkh{kt fkfi{ {kxu Mke ¯kfik yLku r¯krhsLkku{kt º§e ¯kfik. yk⁄ke s yu{Lke kht khk{kt hksM⁄kkLkLke s Ák¯kzk Ìkf⁄kk ë¯kwshktLkku yhu˜kuíLkk Y k{kt yLku kkÁkqSLke f⁄kk ëhkXkuh khÌkkíLkk Y k{kt yk e. yuLkkt ºe˜e MktMfh˝ ⁄kfikt. yu heÌku yk yuf{u M⁄kkLkefi ºe˜kuLke k˝ {q§ ykM⁄kkyku yLku ©ÿkyku M efkhe yu⁄ke yu{Lke kht khk{kt ºqæLke Àu e, hku¯kLke Àu e ¯kuhu yk‘fikt. ˚kk kƒ{eo {q§ ˛kıÌk kht khk k˝ s§ kE yLku [k{wtzk, ftfk§e ¯kuhuLke ykhkƒLkkLk ⁄kkuzwt rºLLk yu Y k

Áktƒkfiwt. yk Lk k sqLkkLku xfk e hkæ k{kt yLku yk e Àeƒof]rÌkykuLkwt f⁄fi¯kufi r rƒMkt˜¯Lk Y k Ákktƒ k{kt {wœfi fiku¯kÀkLk yk ˚kk kƒ{eoyku Mkk⁄ku s y⁄k k Ìkku

kAeLkk ¯kk§u yk eLku Ìku{Lke Mkk⁄ku M⁄kkfie ⁄kfiu˜k (Bards) ne t[kÁkkhkuxu yk fiwt. yk⁄ke s, {ehkt yLku ú{˜˚k˝kº¬ıÌk, fÁkeh, Lkk⁄k kt⁄k ¯kuhu Mkk⁄kuLkku k˝ yLkwÁktƒ nÌkku Ìku ºe˜e M Y kkLÌkh{kt xfe hÃkku. yk{, yk ˚ku kLke ftX kht khkLkwt MkkrnÌfi f⁄kkMkkrnÌfi yLku ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLke ·r¸yu su{ Áknw{q’fi Mkk{¯k˙e yk ku Au Ìku{ ëº¬ıÌkí su e fkuE yuf r ºk LkkLku ·r¸{kt hkæeLku yuLkwt yÊfifiLk fheyu Ìkku k˝ yLkuf Mk˙kuÌkku Lku {q§ Mkwƒe knkut[ kLkwt ˛ıfi ÁkLkk Ìkwt y«fikMk{q’fi ƒhk Au. Úufu yk{ fh Lku {q§ Mkwƒe knkut[ yuf {kuxwt ykbkLk Au Lku ºq˜ºq˜k{˝e{kt yx k kLkkt Úuæ{ku k˝ Au. khtÌkw ıfikhuf, fkuEfu ÌkxM⁄k yLku {q˜¯kk{e y«fikMkLke rÀ˛k kfz k su e Au.

1, k»k Ìke Ákt¯k˜kuÕ, ºkr Lk Mfq˜ Mkk{u, ⁄k˜Ìkus, y{Àk kÀ-380059

ykrÀ kMke ftX kht khk{kt

ºe˜e º¬ıÌkMkkrnÌﬁ

zkÏ. rLkhtsLk hkﬂﬁ¯kwhw

W•kh ¯kwshkÌkLkk MkkÁkhfktXk yLku ÁkLkkMkfktXk rs’˜kLkk yLkuf zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMke hnuXk˝ku Ìk⁄kk hksM⁄kkLk-¯kwshkÌkLke MkhnÀu yk u˜ yh ’˜eLkk knkze ˚ku kku{kt, AqxA kfik MkÌkk zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeyk kkMku, ftXM⁄k kht khk{kt s§ kfiu˜ ˜kufr „k Mkk{¯k˙eLkwt ˚k kfkfio, Ê rLk{wˇ˝, yÊfifiLk yLku ´fk˛Lk fhLkkhk, ºe˜ MkkrnÌfiLkk ÌksTøk y«fikMke zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ kkMku⁄ke, kkt keMkuf sux˜k y«fikMk¯k˙t⁄kku ´k Ìk ⁄kfik Au. {k k ¯kwshkÌke fu ºkhÌkefi MkkrnÌfiLkk ˚ku k{kt s Lkn™ khtÌkw r ÔMkkrnÌfiLkk ˚k k{kt yksu zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt Lkk{ kqhk ykÀh⁄ke ˜u kfi Au. Ìku{Lkk Ókhk su Mk{¯k˙ zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMke ˜kuf k T{fi Mkt kÀk y«fikMk ¯k˙t⁄kku Y kku yk k˝Lku Mkkt kze Au, ÌkuLkk rLkhe˚k˝ kh⁄ke ºe˜ MkkrnÌfií r ˛u ykAwt r nt¯kk ˜kufLk fh kLkku yk˛fi Au.

´f]rÌkLkkt Ìk{k{ Ìk• ku ´Ìfiu ykrÀ kMke Mk{wÀkfiLke º¬ıÌkºk Lkk : yk k˝u Ìfikt Áku kht khkyku fiw¯kku⁄ke [k˜e yk e Au. yuf Au ykfio ƒkhk. su Ák˙kÒ˝ MktMf]rÌk Mkk⁄ku Úuzkfiu˜e Au. ÌkuLkkt r rƒr ƒkLkku kqÚ, W kkMkLkk, f{ofktz; yuLke Mkk⁄ku Úuzkfiu˜wt MktMf]Ìk MkkrnÌfi yuLkk {t kku, …[kyku, &˜kuf, MÌkwrÌkyku, f⁄kkyku, ykœfikrfifkyku...

Ìkku ÁkeS kht khk-Ák˙kÒ˝uÌkh ÚrÌkyku{kt, Mk{ksLkk Lke[˜k ¯k˝kÌkk ⁄kh{kt yLku ykrÀ kMke- Lk kMke ÚrÌkyku{kt-r r ƒ ˜kufMk{wÀkfiku{kt Mk[ kfiu˜e º¬ıÌk-W kkMkLkkLke ƒkhk Ìkhefu nuÌke yk e Au. su{k kkuÌkkLke º¬ıÌk, kkuÌkkLke ©ÿk, kkuÌkkLkwt yÊfikÌ{, kkuÌkkLke MkkƒLkkLkwt Mk{¯k˙ r ƒkLk M Ìkt k Au. kkuÌkkLkk s nk⁄k{kt Au, kkuÌkkLke s Ákku˜e fu ºkªkk{kt, kht khk⁄ke ftXM⁄kY ku s§ kÌke Lku S Ìke hnu˜e yk r „k-Mkk{¯k˙e fu su ¯keÌk, Mkt¯keÌk, f⁄kk, Lk]Ìfi,Mkt kÀ,ºsLkku, {nkfk‘fiku, ˜kufkœfikLkku, kwhkf⁄kkyku, f⁄kk¯keÌkku ¯kuhuLke k„-¯k„ {fi r{© M Y k ƒhk Ìke ë k˝eí r r ƒ M Y kku Lku ´fkhku{kt nU[kfiu˜e Au, yu{kt fkuE ykƒkhºqÌk Ìk• nkufi Ìkku Ìku Au ëº¬ıÌkí. sL{⁄ke {ktzeLku {]Ìfiw MkwƒeLke ´Ìfiuf ˚k˝u ykrÀ kMke Mk{wÀkfi yLku ˜kufMk{wÀkfi yk º¬ıÌkLke Akfik Ìk§u s r ©k{ {u§ Au.

yksu suLku Mk«fiÌkk fu MktMf]rÌk fneyu Aeyu ÌkuLkk⁄ke Ìk Lk y krhr[Ìk yu ku yk {kLk Mk{wÀkfi rÀ‘fi fu y˜kirff ´kf]rÌkf xLkkyku yLku ykfkhku⁄ke

zheLku, yuLke ´MkLLkÌkk {kxu kkuÌkkLke {u§u W kkMkLkk fhÌkku ⁄kfiku. su kkuÌkkLkk ˛{kt Lk⁄ke yuLku ´k⁄koLkk⁄ke, kqÚ⁄ke, W kkMkLkk⁄ke fu ykhkƒLkk⁄ke heÕ k yLku yuLkk ºfi{kt⁄ke {wıÌk ⁄kE rLkºofi ÁkLk k yu˝u Àfk˜eLk ykfioƒkhkLke Mk{ktÌkhu kkuÌkkLkk yk¯k kt Àu e-Àu Ìkk, eh- keh, ÀkLk , zkf˝, ºqÌk-úÌk, ºih Lku ´f]rÌkLkkt s§-M⁄k§- kÌ⁄kh-zwt¯kh- ]˚k-y¬¯Lk-Mkqfio- kfiw-ykfk˛ su kt kqsLkfuLˇku Qºkt ffikO. ykrÀ{ {kLk Lkwt Mk{¯k˙ S Lk ´f]rÌkLku æku§u s nÌkwt. yuLkku LkkÌkku Úuzkfiu˜ku r r ƒ Mkt uÀLkkyku Mkk⁄ku. Lku Mkt uÀLkkLku fkfi{Lkku LkkÌkku Au ˛ÁÀ Mkk⁄ku-yrº‘fi¬ıÌk Mkk⁄ku. yLkkfikMk, Mkns kkuÌkkLkk yLku sLkMk{MÌkLkk nifikLkk ºk ku fkuEf rMkÿnMÌk yLkk{e ˜kuf fu ykrÀ kMke Mksof Ókhk ˛ÁÀÁkÿ ⁄kÌkk hnu, yuLku Mk{MÌk ˜kufMk{wÀkfi kkuÌkkLkk ftX{kt ƒkh˝ fhu Ìku rLkÌfiLkqÌkLk krh ÌkoLk kk{Ìkk AÌkkt kkuÌkkLkwt {q§ Mk• Ú§ e hkæÌkk ˜kuf k T{fi Ìkhefu yu º¬ıÌkMkkrnÌfi yks Mkwƒe nuÌkwt yk u. yk ˜kuf k {fiLkk MksoLk kkA§Lkwt

{n• Lkwt krhÁk§ Ìkku yuf s; Ìku º¬ıÌkÌk• .

kAe yu º¬ıÌk ´f]rÌkLkkt W kh ¯k˝k‘fikt yu r r ƒ Ìk• ku ´ÌfiuLke nkufi fu ˜kirff Àu e-Àu Ìkk, fw§Àu e-fw§Àu Ìkk, ˛qhk kqhk, {trÀh, {u§k, Mk{krƒ, {tz k, kkuÌkkLkk kq oÚu-r kÌk]yku, r rƒ-r ƒkLkku, yLkwckLkku, ˜kirff r¢fikfktzku, MktÌkku, ºıÌkku, MktÌkM⁄kkLkku, ºqÌk-úÌk-zkf˝, eh, {u˜ze, [qzu˜, ºih fu ºq k º¯kÌk ´ÌfiuLke nkufi.

º¬ıÌk yux˜u Mkt kq˝o ˛h˝k¯krÌk, kq˝o ykÌ{Mk{ ko˝ : zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ykrÀ kMke MkkrnÌfi{kt yk k˝u Lksh {ktzeyu yux˜u ÌkwhÌk s yu{kt hnu˜k º¬ıÌkÌk• Lkwt ´kÁk’fi yktæ Mkk{u yk u. zwt¯khe ºe˜kuLkk yk Mk{¯k˙ MkkrnÌfihkr˛{kt yLkuf ƒ{o-Mkt´ÀkfikuLkk ´ knku, yLkuf MkkƒLkk{k¯kkuoLkk fu Ìkt k MkkƒLkkLkk-¯kqZ ¯k Ìk ´ knku yLkuf kt⁄kku yLku ÌkuLke y kht kkh ˛kækykuLke º¬ıÌk kht khkyku yufÁkeÚ{kt Mktr{r˜Ìk ⁄kE ¯kqt⁄kkELku yuf r r˛¸ ykrÀ kMke ˜kufƒ{oLkwt yLku º¬ıÌkMkkrnÌfiLk M Y k æzwt fhu Au. yk Mkk{¯k˙e s§ kÌke yLku S Ìke yk e Au. ykrÀ kMke Mk{ksLkk rLkÌfiLkk

S Lk Mkk⁄ku yuLkk Mkk{krsf-ƒkä{f-MkktMf]rÌkf ˜kufWÌMk ku, {u§k, {tz k, kkx, sL{⁄ke {ktzeLku {]Ìﬁw MkwƒeLkk r r ƒ MktMfkhku, heÌk hMk{ku, Ú˝eÌke yLku ¯kw Ìk

r „kyku, {t k,Ìkt k, YrZ- nu{, ©ÿk-{kLfiÌkkyku, kk k- kw¤fi, Ákkƒk-ykæze, Mkk[ækux, MkÌkfiw¯k-fr§fiw¯k, Lkw¯khk-Mkw¯khk, Àu -ÀkLk , {u˜kt Lku [kuœækt Àu eÀu Ìkkyku, {qX-[kux, {kh˝, ˛efh˝, Lku yu{Lkwt kkuÌkkLkwt yk¯k º¬ıÌk r ªkfif yÊfikÌ{..yk Ákƒwt s ºu§wt ⁄kkfi yLku yu Ìk{k{ ÁkkÁkÌkku Mkk⁄ku yrLk kfio k˝u Úuzkfiu˜ku ˛ÁÀ (˛heh Mkk⁄ku ÜLke su{ Lkn™ [k{zeLke {kVf su fÀe s y§¯ke Lk fhe ˛fkfi.). yu ˛ÁÀLku yk k˝u MkkrnÌfiLkk {k kÀtzku⁄ke, ºk k˚k yLku f˜k k˚kLkk ækuækt fu fkx˜kt⁄ke flfikhu {q˜ kLkku ´fikMk fheyu Ìfikhu yuLke Mkk⁄ku {k k ¯kkfif fu f⁄kfLke s Lkn™ Mk{MÌk ykrÀ kMke Mk{wÀkfiLke su º¬ıÌkºk Lkk-˛h˝k¯krÌk-yÌkqx ykM⁄kk Úuzkfiu˜e Au y ÌktÌkw r æuhkE ÚfiAu. su ˜kufMk{wÀkfi kkuÌkkLkk k T{fi{kt yk Ìkkt kk kkuLkk Àw:æ⁄ke Àw:æe ⁄kkfi, yuLkkt Àw:æ ÚuE Lk ˛fu fu MknLk Lk fhe ˛fu yu {kxu, kht kh ¯kkfi fu Mktºkhu Lkn™. Mkktº§Lkkhk k˝ kkuÌkkLke yÌkqx ykM⁄kk su{Lke Mkk⁄ku Úuzkfiu˜e Au yu k Àu e-Àu Ìkk, kq oÚu-˛qhk kqhk, MktÌk ºıÌkk fu yirÌknkrMkf-yƒo

yirÌknkrMkf kk kkuLkk Àw:æLkku yLkwº fhe yktæ{kt⁄ke yktMkw Mkkh k sux˜wt

ºk

Mkk·~fi yLkwº Ìkk nkufi yuLkk ytÌkh{kt º¬ıÌk yLku ©ÿk rMk kfi ffiwt

Ìk• {n• Lkwt M⁄kkLk ƒhk Ìkwt nkuﬁ ?

º¬ıÌk MkkrnÌﬁ yux˜u ˛wt ?

su MkkrnÌfi{kt fuLˇ{kt s º¬ıÌkLkwt Ìk• nkufi, kAe y Mkkfkh-rLkhkfkh, Mk¯kw˝-rLk¯kwo˝, {qäÌk fu ´Ìkef, Ài e fu {kLkwªke fkuE k˝ ´fkhLke º¬ıÌk nkufi, #zkY ke kh{uÔhLke ykhkƒLkk nkufi fu {u˜k Àu fkÏÁkrhfik XkfkuhLke kqÚ nkufi, ¯kw˝fku (¯k˝ krÌk), yr{fik, fk§k-¯kkuhk ºih , Mk (r˛ ), kMkt¯kLkk¯k, Lk ˜kæ Àu eyku, un (ºqÌk), hæe, ÌkwtÁkhks, hkÏrxfik Xkfkuh, [k{wtzk, {k˝ufLkk⁄k, ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe⁄ke {ktze hk{Àu keh MkwƒeLkk rMkÿ MktÌk-ºıÌkku fu y Ìkkhku ´ÌfiuLke ykM⁄kk nkufi. ykÏMkÀu (ntMkÀu -ykÌ{k)Lkwt yrLk o[Lkefi M Y k

Àkæ eLku ykÌ{k Mkk⁄ku Úuzkfiu˜ MkÌfi fu yktÌkrhf MkÌfi˛e˜Ìkk kq˝o Mkk¬• fÌkkLku

Ú˝ kLke {⁄kk{˝ fhÌkwt ¯kqZ yÊfikÌ{À˛oLk nkufi Ìku k MkkrnÌfiLku yk k˝u Ìfikt

º¬ıÌkMkkrnÌﬁ Ìkhefu yku§æ k{kt yk‘ﬁwt Au. zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeyku

kkMku⁄ke zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lku Mkkt kzu˜k Mk{¯k˙ MkkrnÌﬁ{kt {Lku Ìkku Áknwƒk yk ´fkhLke º¬ıÌk khkﬁ˝ÌkkLkkt À˛oLk ˚k˝u ˚k˝u ⁄kÌkk hÃkkt Au. fkh˝ fu yk

MkkrnÌﬁLkku MktÁktƒ LkirÌkf yk[khku, ƒ{o yLku r¢ﬁkfktz Mkk⁄ku-Mk{¯k˙ ykrÀ kMke

Mk{ksLke S Lk‘fi M⁄kk Mkk⁄ku yr Lkkºk Úuzkfiu˜ku Au. su{kt ´¯kkZ ykM⁄kk s ºk¯k ºs Au. su Mk{ks{kt ëº¯kÌkí ⁄kLkkh k˝ kqsLkefi ¯k˝kfi, suLkku Ákku˜ W⁄kk ke ˛fkfi Lkn™, ºku kk fu ºq k k˝ Àu fu Àu e sux˜k s {kLkLkk yrƒfkhe nkufi yu Mk{ksLkwt MkkrnÌfi º¬ıÌkLkk ht¯k⁄ke ht¯kkfiu˜wt Lk nkufi Ìkku s Lk kE ˜k¯ku. ëº¬ıÌk Ìkku æktzkLke ƒkhí, ëº¬ıÌk Mk{ fk{í, ëMkqfe s{eLk{kt u˜ Mkqfkfi yu{ º¬ıÌk Mkqf e Lkktæu,í º¬ıÌk Q˜x {khu Ìkku æhkÁk ⁄kkfi, M keLkwt h ºt¯kk u, {kuºe Àefhku {khu fu r Úu¯k fhk u, º¬ıÌkLke su˜{kt kzu˜k LkhLku º¬ıÌk ¯k§e Úfi k˝ º¬ıÌkLkku {kh¯k yu ifwtXLkku {kh¯k. kht kh...zwt¯khe ºe˜kuLkk ftXM⁄k k T{fi{kt⁄ke yk e W¬ıÌkyku {§e yk u. f⁄kk fkuE k˝ nkufi, Àu Lke nkufi fu {kLk Lke, rMkÿLke nkufi fu ˛qh ehLke, MktÌkLke nkufi fu MkÌkeLke...Mkw¯khkLke nkufi fu Lkw¯khkLke... k˝ yu{kt º¯k kLk yLku yuLke º¬ıÌkLke kÌk MkÌkÌk wtxkÌke s hnu. ytÌku MkÌfiLkku s sfi ⁄kkfi. yk f⁄kk fu ¯keÌkku-ºsLkku{ktLkk Ìk{k{ kk kku{kt⁄ke fkuELku fkuE kk k Ìkku EÔhLkk

ºıÌk fu fiku¯keLkwt nkufi s. hkÚ-hksfwt h k˝ MkÀT¯kwhwLkwt ˛h˝ ˛kuƒu ÀwLfi e M k⁄ko {kxu k˝ Úu¯ke ÁkLke º¯k kt knuheLku Ìk k fh k ÁkuMke Úfi... kht kh

[{Ìfkhku Ìkku ⁄kﬁk s fhu. EÔhLke y kkh ˜e˜kLkwt ¯kkLk kht kh ¯k kÌkwt hnu.

ifwtXLkku M k{e, fkuE Àu e fu fkuE rMkÿ ¯kwhw Mknkﬁ fhu s. yƒ{eoLkku ytÌku Lkk˛

s ⁄kkfi. ºhÚuÁkLk{kt yk u˜e M Y k kLk Lk fiki Lkk k˝ r [kh Ìkku kk kkw¤fiLkk s fhÌke nkufi fu ë˛wt {U ¯kfik º {kt fkuELkk AkLku fk§k Ìk˜ ækƒk n˛u ? fufkh fhÌkk {kuh˜k {kfiko n˛u ? kqÚÌkkt {trÀh ºt¯kk‘fikt n˛u ? fk§e

¯kkfikuLku {khe n˛u ? ˛k {kxu {khk r kn Lk⁄ke ⁄kÌkk ?í (nkuLkku˜ nkuxe) fkh˝ Áknw M k¸ Au. yk f⁄kkyku, ºsLk khÌkkyku, ˜kuf{nkfk‘fiku, ˜kufkœfikLkku, f⁄kk¯keÌkku, ne kÌkku, yhu˜k fu khÌkk f⁄kLkkhk yLku Mkktº§Lkkhk ykM⁄kk kLk º¯kÌk-º¯kÌkk˝eyku s Au. ifwtX{kt⁄ke º¯k kLku yk k]⁄ e W kh kk ke yLku yntfkheykuLkku Lkk˛ fh k Àu fu Àu e - y MkhkykuLku {kLk Y ku {kuf’fikt Au. kkuÌkkLkwt fk{ kqhwt fhe kkAkt yu kk kku M ¯ko{kt [k’fikt Úfi Au. Vhe º¯k kLkLkku ykÀu˛ ⁄kkfi yux˜u Lk k Y ku Lk kt fk{ku fh k yk Ìkkt hnu yu e ´Ák§ {kLfiÌkk yk ˜kufMk{wÀkfi ƒhk Au. ftXM⁄k kht khkLkkt yk Ákƒkt s f⁄kkLkfku yLku Ìku{ktLkkt kk kku Mkk⁄ku yu{Lkku (¯kkfifku, Ákkr˝fik, nkutfkrhfik Lku ©kuÌkkykuLkku) LkkÌkku yux˜ku

ykÌ{efi nkufi fu º¯k kLkºkEyu ëMkrÌkfiku ækÌkw yLku nk˜ku-nqhkuí kw¬MÌkfkLkk

M fefi{kt LkkutÊfiwt Au Ìku{ yk f⁄kkLkk ¯kkLkkhk ºıÌkkuLku flfikhu rÀ’ne s kLkwt ⁄kfiwt, nk˜k nqhkLke f{oºqr{ rÀ’˜eLkk ˜k˜ rf’˜k{ktLkk Àe kLku ækMk{kt yk u˜e ¯kkÀeyku ÚuÌkkt s yu{Lke r[•kºqr{ W kh ë ifwtX kwheLkk M k{e º¯k kLku nk˜knqhkLke º¬ıÌkLkk ´Ìkk ku Mkw hLkk u˛u yk eLku rÀ’neLkk ÁkkÀ˛knLku yk ÆMknkMkLk W kh⁄ke Z™f {kheLku kAkzu˜ku Lku {hu˜k ZkuhLke æk˜{kt Mke u˜k nk˜kunqhkuLku Áknkh fZk e ÁkkÀ˛knLku nk˜k-nqhkLkku s [u˜ku ÁkLkk‘fiku...í yu xLkk Ìkk ˛ ⁄kE ¯kfiu˜e. yk ƒhÌkeLku tÀLkk fhÌkk yk f⁄kf ¯kkfifku {kxu Ìkku º¬ıÌkLkk Mkk˚kkÌfkhLke s yu ˚k˝ n˛u. yk yLku ykx˜wt ÌkkÀkÌBfi S Lk yLku MkkrnÌfi Â[u nkufi yu k MkkrnÌfiLku ëº¬ıÌk MkkrnÌfií rMk kfi Ákeswt ffiwt rÁkhwÀ yk ke ˛fkfi ?

k]⁄ eLke WÌ kr•kf⁄kk, Mk]r¸Lkk MksoLkLke f⁄kk yLku f{o {wsÁk S Lke r r ƒ ¯krÌkLku Mk{Ú Ìkkt ºsLkku, ¯keÌkku, khÌkkyku Ókhk ykrÀ kMke Mk{ksLkk {kLk eyku ƒ{oLkk kt⁄ku [k˜u yLku kk kLkku Ìfik¯k fhu yu ku W kÀu˛ y kkÌkku hnu Au. kw¤fi ffiwO nkufi Ìkku {]Ìfiw kAe ntMkÀu -ykÌ{kLk fu M ¯koLkwt Mkwæ {§u Au,

kk k ffikO nkufi Ìkku ykÌ{kLku fu e fu e fMkkuxeyku{kt⁄ke kMkkh ⁄kELku Lkfo{kt s kzu Au, yLku º¬ıÌk fhe nkufi Ìkku ykÌ{kLku º¯k kLk fu e heÌku ifwtX{kt ˜E

Úfi Au ÌkuLke kÌk yk ºsLk khÌkkykuLkku yLku ˜¯kº¯k Mk{¯k˙ ykrÀ kMke º¬ıÌkMkkrnÌfiLkku {q§ Ê rLk Au. M ¯ko ÀkLk eh, ˛qh eh fu kw¤fi˛k§eLku {§u

k˝ ifwtX Lkn™. ifwtX Ìkku {k k Lku {k k ºıÌkLku s {§u yk e yÌkqx {kLﬁÌkk

ƒhk Lkkhku yk Mk{ks kkuÌkkLkk k T{fi{kt Lkk⁄k kt⁄kLke fiku¯kMkkƒLkk, Ìkt k{k¯koLke r r ƒ Ìkktr kf [kufæe Lku {u˜e MkkƒLkk r¢fikyku yLku MkkƒLkkÌ{f kkrhºkrªkf

˛ÁÀk ˜eLkku kht kh ´fiku¯k fhu Au. fÀk[ yu k˝ ÁkLkÌkwt nkufi fu {q§Lke MkkƒLkk kht khkLkwt hnMfi ºq˜kfiwt nkufi k˝ ˛ÁÀku Y ku fu r¢fikfktzku Y ku yuLkk Aqxk A kfik yt˛ku ftXku kftX Mk[ kÌkk yk‘fik nkufi. ëÌkku§ehk˝eLke khÌkkí{kt⁄ke {h{e fr {fhLÀ À uyu yk ÚÌkLke MkkƒLkk kht khkyku yLku º¬ıÌk-W kkMkLkkLke

ƒkhkykuLkk MktfuÌkku kfz kLkku ´fikMk ffikou s Au yu yk k˝u Mkki Ú˝eyu Aeyu. yksu fÀk[ ykrÀ kMkeykuLkk S Lk{kt⁄ke yu MkkƒLkkÌ{f yt˛ku ykuAk fu ˜w Ìk ⁄kfik n˛u k˝ f⁄kkyku{kt yk Ìkkt fux˜kf r rƒr ƒkLkku, f{ofktzku, {q§ºqÌk

{kLfiÌkkyku yLku MkkƒLkkÌ{f ˛ÁÀk r˜yku fu f⁄kk xfku yuLkk {q§{kt yk Mk{ks{kt sqLkk Mk{fi{kt S Ìke kht khk Y ku Mk[ kfiu˜e º¬ıÌk MkkƒLkkykuLkk rLkÀuo˛ku sYh fhu Au. fux˜ef f⁄kkyku Ìkku MkktfurÌkf y⁄kkou s yk ku Au. yk k˝k

MktÌkkuLke k˝e{kt, fiku¯ke MkkƒfkuLkk yLkwº ku{kt ykÌ{Mkk˚kkÌfkhLke fik kk{kt MkwhrÌkLke fik kk{kt su su M⁄kkLkfku, ªkxT[¢ku, [¢ºuÀLk, fwtzr˜Lke Ú¯k]rÌk, rMk¬ÿyku, r r ƒ LkkÀLkk yLkwº ku yLku MkkƒfkuLke fMkkuxeykuLke kÌk yk Au ÌkuLkk hnMfi¯käºÌk MktfuÌkku yk f⁄kkyku{kt yk Ìkkt Lkk{, ¯kk{Lkk{, M⁄k§Lkk{, kk kkuLkkt Lkk{, MkkƒLkk, r¢fik fu xLkkyku{kt⁄ke yk k˝Lku ´k[eLkfk˜eLk º¬ıÌkMkkƒLkkLkk yt˛ku fu y˝Mkkhku ´k Ìk ⁄kÌkk hnu Au.

ëƒqLkk Lk¯khí ˛ÁÀ s ˜Eyu. yk k˝k ºsLkku{kt ƒqLkku ƒh{, ƒqLk ƒ˝e ¯kuhu ˛ÁÀku ´k[eLk fu MkLkkÌkLkLkk y⁄ko{kt khkÌkk hÃkk Au, yƒqLkkykƒwrLkf ˛ÁÀ y ko[eLkLkk y⁄ko{kt-ƒqLkkLk¯kh yux˜u y MkLkkÌkLk Lk¯kh suLkku fÀefiu ytÌk Lk⁄ke yk Ìkku. Lkw¯khkLku s k, Ìk k, ÀkLk- kw¤fi fu º¬ıÌk MkkƒLkk Mkk⁄ku MktÁktƒ Lk nkufi Ìku⁄ke yu Ìkku fk{r˝fik-fk{Y Àu˛Lke {kfikÚ§{kt nrhLkku {kh¯k ºq˜eLku yx kE Úfi. yuLku MktMkkhLke k˝e{kt Ák§À ÁkLkeLku [kÁkwfLkk {kh æk k kzu. ytÌku nrhÀkMk yuLku Akuzk u. (˜k˜w yrhÀk).

Mk{¯k˙ ykrÀ kMke ºe˜ MkkrnÌﬁLkk ºk r Ô{kt ë kh{kÌ{kLke yf§

˜e˜k yLku kwhku¯kk{e ºıÌkkuLku º¯k kLku fhu˜e MknkﬁLkwt ˝oLkí æqÁk s y¯kÌﬁLkwt

kkMkwt Au. kkuÌkkLkk ´k˝ ﬁkhk EÔhLke yf§˜e˜kLkwt ¯kkLk yLku kkuÌkkLke º¯k kLk

´ÌﬁuLke yLkLﬁ º¬ıÌk, ºk kq˝o ˛ÁÀku{kt ºsLk fu f⁄kk khÌkk Y ku, Ìk Lk

rLkhkztÁkhe ˛i˜e{kt-Mkkƒkh˝ Ákku˜[k˜Lke Mktr˚k Ìk AÌkkt r MÌk]Ìk y⁄ko Mk{k Ìke

Ák§fx ˜kufÁkku˜e{kt, f˜kÌ{f heÌku ˛ÁÀÀun ƒkh˝ fhu Au. ÀeLkÌkk⁄ke

ykÌ{Mk{ ko˝ fhLkkh ºıÌkLku kh{kÌ{k y ~fi Mknkfi fh˛u s yu e yÌkqx ykM⁄kk kwhkœfikLkku yLku kwhku¯kk{e MktÌk, ºıÌk, fiku¯ke, rMkÿ MkkƒfkuLkk ·¸ktÌkku Ókhk kht kh ¯kkELku ykrÀ kMke Mk{ks kkuÌkkLke º¬ıÌkºk LkkLku ·Zk Ìkku- kw¸ fhÌkku hnu Au. º¯k kLkLke ºıÌk ÌMk˜ÌkkLkk yLkuf kh[kyku yk e f⁄kkyku fu ºsLkku{kt yk‘fik s fhu.

ëºe˜kuLkk ºkh⁄kí{kt kktz ku ºsLk ¯kkELku º¬ıÌk fhu, ëyktÁkkLke ¯kkux˜e k eLku ÌkhÌk yktÁkku W¯kkze fuheyku kfk e yk ku, [kuæk k e ˛k§ kfk Lku kAhzeLkwt Àqƒ Àkune yk ku Ìkku yuLke º¬ıÌk Mkk[eí yu e fkih ku Ókhk

⁄kﬁu˜e fMkkuxe nkuﬁ fu fwLÌkk {kÌkk kktz kuLku

ëÀefhk º¯krÌkLkkt kh{k˝kt yk⁄kkt Õk˜kt...

Ìkkh ÌkÁkqhku yk⁄k...Õk˜kt...nku...hkÕe...í

yu{ º¬ıÌkLkwt ´{k˝ ˛kuƒ kLkwt fnuÌkkt nkufi. fwtÌkk {kÌkk Ókhk kktz kuLku kkÌkk§{kt⁄ke º¬ıÌkLku ˛kuƒe ˜k kLkwt {k¯koÀ˛oLk y kkfi, Lku kktz ku yk ƒhÌke {k⁄ku º¬ıÌkLku ˜E yk u. ºe˜ Mk{ksS Lk kÿrÌkLkwt fuLˇrÁkLÀw-ykƒkhrÁkLÀw s ƒ{o fu º¬ıÌk Au. f§sw¯kLkk {kLk e kt[u Au Ìkku MkrÌkfiktLke-MkÌkswr¯kfiktLke s khÌkkfiwt.

ëMkrÌkfiktLkk Lkk{ ˜u k⁄ke A {kMkLkwt kk k xuí, ë[Ìkwh kÌkLkwt hnMfi Mk{su yLku {qhæ ¯kku⁄kkt ækfií, kq oÚuLkwt uh ˜u k {kxu- uheLkwt {k⁄kwt fk fik kAe su ƒkä{f {nkuÌMk fikus k{kt yk (nqhku {ktz ku) Ìfikhu ¯k kÌke ºsLkkhÌkkyku{kt k˝ ykhtºu {t¯k˜k[h˝{kt yk kt WÂ[kh˝ku ⁄kkfi. hkÚLke ˜zkE{kt nkh ⁄kkfi Ìfikhu hk˝eykuLku r LktÌke fhÌkkt hk˝eyku kkuÌkkLkk MkÌke• Lkk Ák§u º¯k kLkLke ykhkƒLkk fheLku º¯k kLkLku heÕ u. yk{ fiwÿf⁄kkyku{kt k˝ ´kÁk’fi Ìkku º¬ıÌk Ìk• Lkwt s nkufi. º¯k kLk{kt kq˝o ©ÿk, f{o {wsÁk Mkkhwt-LkhMkwt V§ {§u s yu ku yÌkqx r ÔkMk Lku ÀhufLkk ´khÁƒ {wsÁk EÔh Mknkfi fhu yu ku

Z ºhkuMkku. yk k˝ kLkkt Mk{MÌk ykrÀ kMke ´ÚLkk ˜kune{kt ˝kﬁu˜wt

{q§ºqÌk r [khÁkes Au. r [kh Ìkku fhku !? ykrÀ kMke Mk{wÀkﬁ {kxu yk

MkkrnÌfiñyk f⁄kkyku fu ºsLkku {LkkuhtsLkLkwt MkkƒLk Lk⁄ke, ¯kwshkÌkLkk yLfi ´ktÌkku{kt yksu MktÌk k˝e-ºsLkkuLkk fkfio¢{ku {LkkuhtsLk {kxu ⁄kkfi Au, MktÌkkuLke ë khk k˝eí yksLkk ƒtƒkÀkhe ºsLk f˜kfkhku {kxu kurxfiwt h§ kLkwt MkkƒLk {k k Au. Ìfikhu ykrÀ kMke Mk{ks{kt yk k˝eLke kqhe yÀÁk Ú§ eLku, kqhe kr kÌkk Mkk⁄ku, yuLkk [ku¨Mk LkerÌkrLkfi{ku-r rƒ-rLkªkuƒkuLk MkœÌk k˝u kk˜Lk fheLku, kqhÌke [kuıMkkE yLku º¬ıÌkºk Lkk Mkk⁄kuñƒkä{f yLkwckLkLkk yuf yrLk kfio yt¯k Ìkhefu hsqykÌk fh k{kt yk Au. yk r ªkfi-yk ¯keÌkku-ºsLkku-f⁄kkyku kqhu kqhe ykÊfik¬Ì{f MkkƒLkkLke f˚kkyu yuLkk ¯kkfifku-©kuÌkkyku fu yksu Mkt kkrÀÌk ⁄kELku yuLkk kt[LkkhkykuLku knkut[kze ˛f kLke ˚k{Ìkk ƒhk Au. yu s Au ëº¬ıÌk MkkrnÌfií ÌkhefuLke yuLke {q’fi •kk...

MkÌkT rLk ko˝ VkWLzu˛Lk, MktÌkMkkrnÌﬁ Mkt˛kuƒLk fuLˇ, ëykLktÀ yk©{í, {w. ku k Àh, Ìkk. ¯kkUz˜, rs. hksfkux, ke. fku. 360311 VkuLk : (02825) 271582

ºe˜e ˜kufkœﬁkLk yLku

´r˛¸ r˜ræÌkƒkhkLkk ©ef]ª˝

´k. ºkr fk kkhuæ

fkuE k˝ ºkªkkLkwt MkkrnÌfi {wœfiÌ k˝ ƒkhk{kt r ºkrsÌk ⁄kfiu˜wt nkufi Au :

1. ´r˛¸ MkkrnÌfi (Classical Literature) 2.˜kufMkkrnÌfi. (Folk Literature) 3.yLkwrÀÌk MkkrnÌfi (Translated Literature) yk k˝ufi ƒkhkyku{kt ykÀkLk´ÀkLk ´r¢fik MkÌkÌk [k˜Ìke nkufi Au, khtÌkw yk k˝ufi{kt ´r˛¸ MkkrnÌfi WÌf]¸ yLku ˜kufMkkrnÌfiLku ÌkuLke Mkhæk{˝e{k W kur˚kÌk {kLk k{kt yk Au. yLkwrÀÌk MkkrnÌfiLku ´r˛¸ MkkrnÌfi sux˜e M ef]rÌk ´k Ìk ⁄kE Lk⁄ke, khtÌkw Mk{¯k˙ heÌku Úu k{kt yk Ìkku ˜kufMkkrnÌfi yu ´r˛¸ MkkrnÌfiLkku {n• Lkku úh˝kMk˙kuÌk Au.

˜kufMkkrnÌfiLke ‘fikœfik yk kÌkkt ©e fLkwºkE ÚLke s˝k Au : ëëÌk§ kÀe ºkªkk{kt Ìk§ kÀk MktMfkh {qÌko fhÌke, yøkkLk fÌk]oÌ k§e, kuZe Àh kuZe {wæ kht khk⁄ke QÌkhe yk u˜e, MksofLke MkºkLk ‘fi¬ıÌk{•kkLkkt ˜˚k˝ku r LkkLke,

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

˜kufMk{ksLke {w¯ƒ rLk‘fikosÌkk-LkiMkä¯kfÌkk k§e, ¯keÌk nkufi Ìkku ıfikhuf xuf-Xuf

Lk]Ìfi h{ÌkLku Mkk⁄ku ˜k Ìke, Mknusufi fikÀ hne Úfi Ìku k ˛ÁÀ´fiku¯kkuLke h[Lkk fu

˛ÁÀ ˜k k§e, W kÀu˛ ]r•kLkk yºk k§e, su Ìku Mk{ksLkk ´k˝

ƒÁkfkh k§e, rLkÀOº, Mkh§ Lku ºk MkwtÀh, {kuxu ºk¯ku Mkt kuä{yku nuÌke, {kuxu

ºk¯ku rLkht˜tf]Ìk AÌkkt Úu nkuﬁ Ìkku ˜kuf f’ kLkkLk s MkqÕu yu k y˜tfkhku⁄ke yku kÌke, su h[Lkk{kt ˜kufMk{qnLku xkz k, ƒkh kLke yLkwfq§Ìkk fu Aqx nkuﬁ

Au, Lku yu⁄ke suLkk kkXktÌkhku yLkuf fu y¯k¤ﬁ nkuﬁ Ìku e y⁄k k suLkku yuf rLkr˘Ìk

yVh kkX Lk s nkufi Ìku e ˛ÁÀLkk fu ºk -r [kh-˜k¯k˝eLkk ´ºwÌ {k k⁄ke ÊfikLk æU[u Ìku e Lkrn Ák’fu su{kt W kh⁄ke ˜ÀkÌkwt fkuE s ´ºwÌ , fkuE Àuækzku Lk nkufi Ìku e Mkq˚{ yt¯kÌk Mkt uÀLkk fu r [kh {t⁄kLk ykÌ{rLkhe˚k˝- khe˚k˝- k]⁄k¨h˝ yk Ákƒwt Lk nkufi Lku ÌkhÌk khækE Úfi Ìku e, uhe ˜k¯k˝eyku nkufi Ìku e, yktxe qtxe r LkkLke, yÌfitÌk Mkh§ h[Lkk k§e, {q§{kt r˜ræÌk fu r˜r kÁkÿ Lkrn k˝ {wæ kht khk¯kÌk f⁄fi fu ¯kufi khMkkY ku Mkkt kzu˜e ˛ÁÀr „k Ìku ˜kufMkkrnÌfi.íí yk ˜kufMkkrnÌfiLkw ¯keofh˝ yLkufr ƒ ykƒkhu ⁄kE ˛fu Au. fLkwºkE ÚLke yuLkwt ¯keofh˝ yk{ Mkq[ Au. ftXM⁄k ˜kufr „k

˛kÁÀey˛kÁÀe (WÀT¯kkh-MktfuÌkku)

f⁄fi Y kku ¯kufi Y kku{kLk ku k˛wMkkÀ r¢fikfktz{ktLkk´fe˝o Â[uLkk

rLkfiÌk yrLkfiÌk rLkfiÌk yrLkfiÌk ˛kÁÀe ˛kÁÀe ˛kÁÀe ˛kÁÀe

fnu Ìkku {t kku ¯kuhu Wæk˝kt ¯kuhu ¯kuhu chant etc. Riddles Etc.

˜kuf¯keÌk ¯kuﬁ f⁄kLkkÌ{f M Y kku

Folk lyric Narrative Folk poetry

˜kuff⁄kk˜kufLkkx‚ xwfzkyku ¯kuhu ˜kuf ‘ﬁwÌ kr•k

Folk tale Folk drama Jokes etc. f⁄ﬁ (y¯kuﬁ ´fkhku)

[Folk Etymology etc.]

¯keÌkf⁄kk fu hkMkzku˜kufkœﬁkLk f⁄kk¯keÌk fu k„kÌ{f

Folk Balled Folk Epic fu ¯keÌkkÌ{f Àe of⁄kk ˜kufMkkrnÌfiLkk yk Ákƒk s ´fkhku{kt ˜kuf¯keÌk, ˜kufkœfikLk yLku ˜kuff⁄kk {wœfi Au. ¯kwshkÌk{kt ˜kufkœfikLkLke yuf Àeƒo kht khk Úu k {§u Au. yk ˜kufkœfikLkku{kt hk{kfi˝, {nkºkhÌk ykƒkrhÌk h[LkkykuLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. yk ˜kufkœfikLk ¯kwshkÌkLkk ykrÀ kMkeyku{kt k˝ {§e yk Au. ¯kwshkÌk{kt ykrÀ kMkeyku {wœfiÌ Àr˚k˝ ¯kwshkÌk, {Êfi ¯kwshkÌkLkk zkuÀhk yLku Lk{oÀk rs’˜k, Ìku{ s kq ¯kwshkÌkLke kËe{kt ¯kkuƒhk- kt[{nk˜{kt Úu k {§u Au. W•kh ¯kwshkÌkLkk ÁkLkkMkfktXk, MkkÁkhfktXk rs’˜kyku{kt k˝ ykrÀ kMkeykuLke MÌke Au. yk Ákƒk{kt ºe˜, ÀwÁk§k, ¯kkr{Ìk, [kiƒhe ¯kuhu {wœfi Au. W•kh ¯kwshkÌkLkk ykrÀ kMkeyku{kt hk{kfi˝, {nkºkhÌk, ykƒkrhÌk

ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí yLku ëºe˜Lkwt ºkh⁄kí su kt ˜kufkœfikLkku ´k Ìk ⁄kkfi Au. yuLkwt Mkt kkÀLk ©e º¯k kLkÀkMk kxu˜u ffiwO Au. º¯k kLkÀkMk kxu˜ W•kh ¯kwshkÌkLkk

Æn{ÌkLk¯kh Ìkk˜wfkLkk Ú{§k ¯kk{Lkk ÌkLke Au yLku Ìku{˝u W•kh ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk, ÀktÌkk Ìkk˜wfk yLku hksM⁄kkLkLkk fkuxzk Ìkk˜wfk{kt yk u˜k yh ’˜e knkzLke nkh{k§kykuLke Ìk§uxe{kt yfurLˇÌk heÌku æku˜hkt (Õqt kzkt) ÁkLkk e Mku˜k ºe˜ ykrÀ kMkeyku{kt ´[r˜Ìk ftXM⁄k kht khkLkk {nkºkhÌkLkwt Mkt˛kuƒLk ffiwO Au. Ìku{Lke kkMku⁄ke ˜kufMkkrnÌfi yt¯kuLkk 36 kwMÌkfku {§u Au. yk W khktÌk yu{˝u W•kh ¯kwshkÌkLkk ykrÀ kMke ˜kufMkkrnÌfiLku ˜¯kÌke 1500 ykÏrzfiku fÏMkuxTMk yLku

30 r rzfiku fÏMkuxTMk k˝ Ìkifikh fhe Au. ˜kufMkkrnÌfiLku Ìkuyku yksu k˝ kq˝oÌkfik

Mk{ä kÌk Au. Õ uh[tÀ {u k˝e kAe fkuE yuf s ‘fi¬ıÌky fkuE yuf s ˚ku k{kt ˜kufMkkrnÌfi yt¯ku ykx˜wt Lku yk fk{ yræ˜ ºkhÌkefi MÌkhu º¯k kLkÀkMk kxu˜ rMk kfi ºk¯fiu s fkuEyu ffiwO Au. {u k˝e yLku º¯k kLkÀkMk eMk{e MkÀeLkk

Mk{¯k˙ ºkhÌkLke ˛wº xLkk Au. º¯k kLkÀkMk kxu˜ fkﬁo˚ku k yLku r ˜˚k˝ÌkkLke

·r¸yu, VkuÁMko, V.Ák., Lk{oÀ {u k˝e⁄ke {qXe W[uhk {kLk e Au. ºkhÌkefi MkkrnÌfiLkkt yMk˜ fw§ yLku {q§ yk MkkrnÌfi{kt Mk[ kfiu˜kt Au. {u k˝e ˜kufMkkrnÌfi kh nkr ⁄kfiu˜k flfikhu º¯k kLkÀkMku yuLku ˜kufMkkrnÌfiLke heÌku s hsq ffiwO Au. ysfi Àktzufh Lkk{Lkk RrÌknkMkr ÀT ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kíLkku yt¯k˙uS yLkw kÀ fhe hÃkk Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí yuf ˜kufkœﬁkLk Au. yuLkk fux˜kf yt˛ku{kt f]ª˝Lke r r ƒ ˜e˜kykuLkwt yk˜uæLk ⁄kﬁu˜wt Úu k {§u Au. yk k Ákkh sux˜k yt˛ku Au. ÌkuLke [[ko fh kLkku y ku W k¢{ Au.

1. kktz kuLkku MkuLkuÌkhku fiøk, 2. f]ª˝ yLku ÀkLk , 3. Efku ÀkLk , 4 r hkx hkÚ (r fikuh u˜hku), 5. ætz- U[˝e, 6. fiwÿLke Ìkifikhe, 7. fiwÿLkwt fnu˝, 8. W•khkLkkt yk˝kt, 9. f]ª˝˜e˜k, 10. fr§fiw¯kLkku ´ u˛, 11. kktz ku rn{k˜fiLkk kt⁄ku, 12. hkƒk yLku ˛k{§ku.

yk Ákƒe s f⁄kkyku yrºÚÌk MkkrnÌﬁ{kt ´k Ìk ⁄kkﬁ Au. Ìku{kt fux˜ef{kt

Mk{kLkÌkk Au, Ìkku fux˜ef{kt r rºLLkÌkk k˝ Au.

´⁄k{, ˜kufkœfikLk{kt kktzwhkÚLkwt {]Ìfiw ⁄kfiwt Au, {]Ìk kktzwhkÚ Lkhf ækE{kt kz‚k Au, kezkfi Au. yux˜u ©ef]ª˝ Ìku{Lke æÁkh fkZ k Ìfikt Úfi Au yLku

kktzwhkÚLku fnu Au, ëhkÚ, Ìkkhkt f{o ÌkLku keze hÃkkt Au.í yn™ ©ef]ª˝ f{o r ˛u

Mk{Ú Au. Ìkuyku ykYZ f{ofiku¯ke Au. [kiÀufi ˜kuf{kt suLkwt ykrƒ kÌfi Au Ìku k

©ef]ª˝Lkwt yn™ khkÌ kh Y k ´¯kxu Au. Ìkuyku kktzwhkÚLku f{o ´{k˝u fk§k fqÌkhkLkku y Ìkkh yk ku Au, yLku n¬MÌkLkk kwh {kuf˜u Au. fk§k fqÌkhkLkk Y k{kt kktzwhkÚLku Ìku{Lkk kw kku yku§æe ˛fÌkk Lk⁄ke. yuf {k k ©ef]ª˝Lke ÁknuLk Mkwºˇk º Ú˝Lkkh Üe nku k⁄ke kkuÌkkLkk MkMkhkLku yku§æu Au. Mkwºˇk ˇki kÀeLku Ú˝ fhu Au. ÁktLku fwtÌkk{kÌkkLku Ú˝ fhu Au yLku fnu Au, ëMkkMkwS AÌku Àefhu kktzwhkÚ Àw:æe ⁄kﬁk. nsw Mkwƒe ÌkuykuLkku {ku˚k ⁄kﬁku Lk⁄ke.í

ºkusLk fh kLkk Mk{fiu ˇki kÀe ⁄kk§e Ìkifikh fhe Wfhzk kkMku ÁkuXu˜k fk§k fqÌkhkLku s{kz k Úfi Au. ºe{ swyu Au, ˇki kÀeLk ¯kk§ku ºktzu Au. Au’˜u ˇki kÀe s˝k fu ëºe{, fk§ku fqÌkhku Ìkku {khku MkMkhku Au. Ìku{˝u ˝wt Àw:æ yk‘fiwt Au Ìk{khwt LkœækuÀ sÚu.í

©ef]ª˝ kktz kuLke Mkk⁄ku ÁkuXk Au Ìﬁkt ºe{ yLku ˇk kÀe ˜zÌkkt ˜zÌkkt yk Au. ©ef]ª˝ Ìku{Lku ˛ktÌk kkzu Au Lku ˇki kÀeLku fnu Au, ëÁknuLk, Ìkwt n˜fwt fu{

Ákku˜u Au ? ƒehe kz yLku {ktzeLku kÌk fh. fkuE ºq˜wt kz‚wt nkuﬁ, ÌkuLku {k¯ko

ÁkÌkk ku ÚuEyu. k˝ Ìkwt Ìkku ˛kuºu Lkrn Ìku kt n˜fkt [Lkku Ákku˜u Au. Ìk{u ÁktLku

ºkºe rÀﬁh Aku yLku yuf {nu˜{kt hnku Aku. yÌﬁkhu ˜zk Aku, k˝ Mk khu QXeLku

yufÁkeÚLku {wæ fu e heÌku ÁkÌkk e ˛f˛ku ?í

©ef]ª˝ yn™ ˛ktrÌkr´ﬁ Y ku ´¯kxu Au. Ìkuyku Mk{kƒkLk fhk Au. yn™

fiw¯kLkkfifLkkt À˛oLk yk k˝Lku ⁄kkfi Au. ˛ktrÌkr´fi AÌkkt Lfikfie ˜˝ y kLkk Ìkk yn™ ÚuE ˛feyu Aeyu. ¢kirƒÌk ˇki kÀeLku ©ef]ª˝ ˛ktÌk kkzu Au Lku fnu Au, ëÁknuLk, Ìkwt ÜeLkku y Ìkkh Au, Ìkkhu MknLk˛e˜ ⁄k ÚuEyu, Ìk{u MknLk˛e˜ÌkkLkkt y Ìkkh Aku. Üeykuyu ºkh uXeLku [k˜ kz˛u. Ìkwt ˛ktÌk ⁄kk, Ìkkhk {LkLke kÌkku fh, y{u Mkktº§eyu.í yk{, ©ef]ª˝ yn™ Mk˜knfkh yLku r˛æk{˝ yk kÌkk ÚuE ˛feyu Aeyu. ©ef]ª˝ yn™ rnÌkM e Y ku k˝ Au. Au’˜u ©ef]ª˝ ºq˜k kzu˜k kktz kuLku Mkk[ku {k¯ko ÁkÌkk Au. yn™ Mkk[k {k¯koÀ˛of ÁkLke hnu Au yLku fk§k fqÌkhkLkk Y k{t hnu˜k kktzwhkÚLku {w¬ıÌk y kk k kktz kuLku ëMkuLkuÌkhku fiøkí fh kLke Mk˜kn yk ku Au. yk fiøk{kt ÚuEÌke MÌkwyku su e fu, fwt kh MkkuLkwt, {kxe, LkkheLkku u[u˜ku Lkh, fwt khwt s§, s§k suÀhkLkwt {k⁄kwt, r Lkk ¯kktXLkwt ÀkÌk˝ ¯kuhu MÌkwyku Õz k⁄ke ºu¯ke fh e kz˛u. Ìkku s fiøk V§˛u yu{ s˝k Au. kkt[ufi kktz ku f]ª˝Lkk ykÀu˛ {wsÁk MÌkwyku ºu¯ke fhe ëMkuLkuÌkhku fiøkí ˇki kÀeLkk ¯kwhw yLku fwtÌkkSLkk ¯kwhw Ókhk kq˝o fhu Au yLku kktzwhkÚLku {ku˚k {§u Au. yk{, yk ˜kufkœfikLk{kt ©ef]ª˝ Mknkfifkhe, Mk{kƒkLkfkhe, Mk˜knfkhe, r˛æk{˝fkhe, ƒ{o yk[h˝ fhLkkhk MkflsLkkuLkk h˚kf, yLk fiw¯kLkkfif fiku¯kuÔh, yu{ yLkufY ku ÚuE ˛fkfi Au.

l ëf]ª˝yLkuÀkLk í kktæze{ktf]ª˝Lke˜e˜kÚu k{§uAu.Ìkuyku˜e˜kƒhY kuAu. LkkhÀLkknXk¯k˙n⁄ke©ef]ª˝ÀkLk kuLkk[ku⁄kkætzLkhkflfiÁkÌkk Au.ÌfiktÀkLk ku ÁktLkuLku uheLkuWfhzk{ktLkktæuAu.Ìfikhu©ef]ª˝yf§f§kfheLku,˜e˜kfheLku ÀkLk kuLku kh˝k kLke ˜k˜[ yk ku Au. ÀkLk ku ˜˜[kfi Au yLku ©ef]ª˝Lke ˜e˜k{kt VMkkfi Au. ytÌku fux˜kf [{Ìfkhku MkSo ÀkLk kuLkku Lkk˛ fhu Au. yk{, ©ef]ª˝ yf§ f§kLkk fÌkkoY ku yn™ ´¯kx ⁄kkfi Au. yƒ{o yLku Àw¸kuLkk MktnkhfY ku ´¯kxu Au.

l ëRfkuÀkLk í{kt ºUMkku ÀkLk Lkku kw k EfkuÀkLk Au. {kÌkk Ókhk Ú˝u Au fu

: yuf yæÞÞ™

f]ª˝u Mk{¯k˙ ÀkLk fw§Lkku Mktnkh fﬁkou Au, yux˜u ¢kurƒÌk ⁄kE ©ef]ª˝ Mkk{u uh ˜u kLkwt Lk¨e fhu Au. {sÁkqÌk kktshwt ÁkLkk zk Au. k˝ ©ef]ª˝ Ìkku

ytÌkfiko{e Au. Efku ÀkLk Lkk ªkzTfit kLkku œfik˜ yk Ìkkt, Ák˙kÒ˝ u˛ ƒhe fiw¬ıÌk-´wfi¬ıÌk zu [k˜ÁkkÕ ÁkLkeLku, Rfku ÀkLk Lku kktshk{kt kqhe Àu Au. Ìku

fux˜ef {kfik h[u Au k˝ ©ef]ª˝ Mkk{u rLkªV§ Úfi Au. ytÌku ©ef]ª˝ ifwtX{kt MkkÌk{k ºkutfihk{kt kktshk MkrnÌk kqhu Au. Rfku ¯k§¯k§eLku º{hku ÁkLku Au. rsøkkMkw MkwºˇkLkk kux{kt Úfi Au. ©ef]ª˝ ëMkfhk uÀí kt[u, A fkuXk º˝u, ©ef]ª˝ ˜e˜k fhu, ytÌku hkÌkkuhkÌk ÁknuLk MkwºˇkLku yswoLk Mkk⁄ku kh˝k u.

l ër hkx hkÚí (r fikuh u˜hku){kt yrº{LfiwLkk ˜¯LkLke kÌk Au. ºe{ r hkx hkÚ kkMku Ákk§k Æn{Ìk (yrº{Lfiw)Lke Mk¯kkE fheLku yk Au. hkÚ {k˝wt ºheLku hkE yk ku Au. hkELkk f˝ sux˜kt {k˝Mkku ÚLk{kt yk u, yu{ fnu Au. Mkki {qtÕkfi Au, Ìfikhu ©ef]ª˝ Lk ætz{kt hkELkk Àk˝k LkkæeLku MkkiLku yk{t ku Au. yn™ ©ef]ª˝ MkkiLku {qtÕ ˝{kt⁄ke {wıÌk fhu Au. Mknkfifkhe Au. ëy˜kufMkk{kLfií ë˜kufk¬LÌk¢kÌk¯kku[hí M Y k ´¯kxu Au.

l ëætz- U[˝eí{kt ©ef]ª˝ ÀwfikouƒLkLkk fnu k⁄ke ætzLke U[˝e fhu Au. ÀwfikouƒLk Ìku{kt yMktÌkw¸ Au. ©ef]ª˝Lku k˚k kkÌke fnu Au, Ìfikt Mkwƒe fu ÀwfikouƒLk ©ef]ª˝Lku {khu k˝ Au. yn™ ©ef]ª˝ MknLk˛e˜ Au. Lfikfir´fi Au. Lfikfie yLku À˚kY ku k˝ ´¯kxu Au. kktz kuLkk Mk˜knfkh Au.

ëfiwÿLke Ìkifikheí-{kt ©ef]ª˝ y¯kLk kAuzku, ƒLkwªfiÁkk˝, Ìke⁄koMÌktº, yLku yMk˜ ¯kutzkLkk æk˜Lke Zk˜, fiwÿ {kxu {t¯kk yLku fn Au fu, ë kktz ku ºkh⁄k (fiwÿ) {ktzku, k˝ fiwÿ SÌk k ykx˜e MÌkwyku ÚuE˛u s. yu{ fne, r ˜tÁk Lk fh kLkwt Mkq[ u, yn™ ©ef]ª˝ Mk{fi kk˜f Au, Mknkfifkhe Au.

l ëfiwÿLkwt fnu˝í{kt ©ef]ª˝⁄ke yMktÌkw¸ yu ku ÀwfikouƒLk yu{Lku ¯kk§ku ºktzu Au yLku k k ˜æeLku fiwÿLkwt fnu˝ {kuf˜u Au. ¯kºhkfiu˜k yLku Æ[ÌkkÌkwh kktz kuLku ©ef]ª˝ ˛ktÌk kkzu Au yLku [{Ìfkh Mksuo Au. yk{ ©ef]ª˝ yn™ rnÌkM eY ku

Au. MkﬂsLkku Mknkﬁfkhe Au.

l ëW•khLkkt yk˝ktí{kt ©ef]ª˝ ÁknuLk MkwºˇkLku Æ[Ìkk{wıÌk fhu Au. yLku yrº{LfiwLkk fkh˝u A {kMkLke yuf hkÌk ÁkLkk e Àu Au. yn™ fiw¯kLkkfif fiku¯kuÔhY ku ´¯kxu Au.

l ëf]ª˝ ˜e˜kí{kt ©ef]ª˝Lkwt {nk{kﬁkY k ÚuE ˛fkﬁ Au. kktz kuLku økkLk yk k k

{kxu Ìkuyku fux˜ef ˜e˜kyku fhu Au. kuzku yLku kuzuMk khLkwt Y k ˜ELku yswoLkLku

{nk{kﬁk ÁkÌkk Au.

l ëfr§fiw¯kLkku ´ u˛í{kt {qtÕkfiu˜k yswoLkLku fr§fiw¯kLk økkLk yk ku Au. ©ef]ª˝ yn™ kkh¯kk{e r ÓkLk Au. ú{k§ Au, yswoLkLkk Mk”Àfie Au.

l ë kktz ku rn{k˜fiLkk kt⁄kuí{kt ©ef]ª˝ kktz kuLku fnu Au fu,ë kktz ku, Mkwæu⁄ke rn{k˜fi rMkƒk ku, Ìk{khe fh˝e s Ìk{Lku kkh WÌkkh˛u.í yn™ ykYZ f{ofiku¯ke Ìkhefu ©ef]ª˝Lkkt À˛oLk yk k˝Lku ⁄kkfi Au. yk{, yr¯kfikhufi ´fh˝{kt ©ef]ª˝Lkwt fiw¯kLkkfif Ìkhefu M Y k rLkY kkfiwt Au. yLkuf Y ku ©ef]ª˝ ˜kufkœfikLk{kt⁄ke ´k Ìk ⁄kkfi Au. Ìku{Lkwt Y k Áknw krh{k˝e Au.

ëhkƒk yLku ˛k{§kuí yu ´fh˝{kt ©ef]ª˝Lkwt ¯kkur kfk ’˜º M Y k ÚuE

˛fkﬁ Au. hkƒk Mkk⁄ku ©ef]ª˝Lkkt ˜¯Lk ⁄kﬁk kAe Ákes rÀ Mku f]ª˝ Ókhfk s kLkwt fnu Au, ëhkÏ˝eLkkt kkhækt Ìkku ˜uW, fu ef hkÏ˝e nU...{Lk ¯kh hne nfÌke Lkn™....˜kæk ˝ÕkhkLkku un ˜uÌkku, nkhu ˝Õkhk Ákku˜u...yu{

Ákku˜u...í

yk{, ˛k{§ku {r˝fikhkLkku u˛ ƒhe hkƒk kkMku Úfi, hkƒk {kurnÌk ÁkLku, ytÌku ˛k{§ku ÌkuLkk yMk˜ Y k{kt ´¯kxu, hkƒk yLkuf sqXk˝kt Qºkt fhu yLku kfzkE Úfi. ykSS fheLku hkƒk fnu Au fu, ë˛k{§k Ìk{u SÌfik Lku nwt nkheí. f]ª˝ khe˚kf ÁkLkeLku hkƒkLke khe˚kk fhu Au. yk{ yn™ k˝ ©ef]ª˝Lkwt M Y k yf§ f§kLkk fÌkkoY ku Au, yLkufY ke Au.

{nkºkhÌk{kt yk Ìkwt ©ef]ª˝Lkwt S Lk [rh k LkkﬁfLke khkfkckLkwt À˛oLk

fhk e MkkiLku QÊ o¯kk{e fhu Au, Ìku⁄ke yrÓÌkefi Au. {nkºkhÌk{kt yk˜uækfiu˜k ©ef]ª˝Lkk [rh k yt¯ku W kuLˇhkfi MkktzuMkhk fnu Au, ëë©ef]ª˝ Lk{˙ AÌkkt ·Z LkuÌkk, khk¢{e eh, yÌfitÌk Ák§ kLk yLku kkh¯kk{e r ÓkLk, ƒeh {t ke, ú{k§ Mkw”À, ˛ktrÌkr´fi AÌkkt Lfikfie yLku À˚k hksÀqÌk, r [˚k˝ AÌkkt Mkk˜Mk {wÌMk e, fk{Lkk Óuªk, y⁄ko ˜kuº fu nuÌkw kÀ⁄ke AuÌkhkfik r Lkk ƒ{o yk[h˝ fhLkkhk, fiwÿ fki˛˜ r ˛khÀ, Üeyku yLku Ákk§fkuLkk kh{ r ÔMÌk, Üeyku, i~fiku, ˛wˇku yLku yM k]~fikuLkk Mknkfifkhe yLku yu{ kAkÌk Ìk⁄kk Àr˜Ìk ¯kkouLkk Áktƒw Ìk⁄kk y«fiwÌ⁄kkLk fhLkkh, WÓkhf, rnÌkM e, Ìk• Æ[Ìkf, fi˛M e yLku Ákwrÿ{kLk Àu Lkwt M⁄kkLk r kAkLkLkkh, yÚuz kwhwªkk⁄keo, ykYZ f{ofiku¯ke, ¢kLÌk·¸k Ìk⁄kk ƒ{oMktM⁄kk kf,

ƒ{o{ÌkkuLkku ¯kqt[ kzku kkh fhe MktB´rÌk krÌk (yiıfi) M⁄kk kf, MkflsLkkuLkk Mkth˚kf, yƒ{oLkk r Àkhf yLku ¯keÌkk¯kkfif fiku¯kuÔh yu{ {kLk efi ykÀ˛kouLke xku[u rÁkhksÌkk {nk kwhwªk Ìkhefu rLkY kkfik Au. ( k]. 6, MkktzuMkhk W kuLˇhkfi, ë kq˝o kwhwªkku•k{íkq koƒo)

{nkºkhÌk{kt ©ef]ª˝ [rh kLkwt su yk˜uæLk Au, Ìku Ákƒ s nrh t˛ fu kwhk˝ku{kt ©ef]ª˝ yt¯ku su yk˜uæLk Au Ìku {nkºkhÌk{kt k˝ Lk⁄ke. ykLkwt fkh˝ yu Au fu {nkºkhÌk {wœfiÌ kktz kuLkku RrÌknkMk Au. ©ef]ª˝u kktz kuLku su Mknkfi fhe nkufi yux˜k ´Mkt¯kku s {nkºkhÌk{kt⁄ke {§e yk Au. ©ef]ª˝Lkk [rh kLkk ÁkkfeLkk WL{uªkku {kxu nrh t˛ fu ºk¯k Ìk su k ¯k˙t⁄kku h[kfiu˜k Au. {nkºkhÌk{kt ©ef]ª˝ [rh kLkk su yt˛kuLkwt yk˜uæLk ⁄kfiwt Lk⁄ke ÌkuLke krh kqäÌk fh k {kxu nrh t˛ fu ºk¯k Ìk h[kfikt nkufi yu Mk{Úfi Au.

yk{, ©ef]ª˝Lkwt S Lk Áknw krh˝k{e Au. Ìku{Lkk ‘ﬁ¬ıÌkÌ Lkkt ¬M⁄kÌﬁtÌkhku su kt fu,

1. ﬁ˛kuÀkLktÀLk ©ef]ª˝

2. ¯kkur kfk ’˜º ©ef]ª˝

3. ﬁw¯kLkkﬁf ©ef]ª˝

ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí{kt ©ef]ª˝Lkwt [rh k ´k Ìk ⁄kÌkwtt nkuﬁ yu kt Ákkh M⁄kkLkku

Au. yu{kt ©ef]ª˝Lkkt Áku M Y k ´k Ìk ⁄kkfi Au. 1. fiw¯kLkkfif 2. ¯kkur kfk ’˜º, flfikhu yrºÚÌk MkkrnÌfi{kt⁄ke k˝ufi M Y kku, 1. fi˛kuÀkLktÀLk 2. ¯kkur kfk ’˜º

3. fiw¯kLkkfif fiku¯kuÔh ´k Ìk ⁄kkfi Au.

˜kufMkkrnÌﬁ fkuE k˝ sLkMk{qnLkk ˜kuf{kLkMkLkwt À˛oLk fhk Au. ˜kufkuLkk

nifikLkkt ƒÁkfkhk, uÀLkk, Mkt uÀLkk, ˜k¯k˝eyku, ykLktÀ yLku y ku˚kkyku ˜kufMkkrnÌfi{kt Õe˜kfi Au. ˜kufMkkrnÌfi r ªkfi s yu ku Au fu fkuE k˝ ˚ku kLkk r ÓkLkkuLku ykfªkuo Au. RrÌknkMk, {kLkMk˛kÜ, ƒ{o yLku MkkrnÌfi yu{ swÀk swÀk r ªkfi k§e ‘fi¬ıÌkykuLku yu{kt hMk kzu Au. yk MkkrnÌfi yu Au fu su nktrMkfik{kt ƒfu˜kE ¯kfiwt Au, su yk ˜kufkœfikLkku Au. ykrÀ{kLkMkLkwt ´rÌkÆÁkÁk ˜kufkœfikLk{kt Úu k {§u Au. swÀk swÀk r ªkfiLkk Mkt˛kuƒLkku {kxu yk {q§ ˇ‘fi Au - ëhkÏ{xehefi’Mkí Au yu{ fnu kfi. yk ·r¸yu ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí rLk:MktÀun yuf ÊfikLkkno f]rÌk Au. {rn˜k fkÏ˜us, LkrzfikÀ, rs. æuzk

ë{kuÌke[hkLke khÌkkí : ƒkä{f, Mkk{krsf yLku Mkkrn¬Ìﬁf MktÀºuo zkÏ. Àe kf ke. kxu˜

W•kh ¯kwshkÌkLkk ykrÀ kMke ˜kufr „kLkk Mkt˛kuƒfMkt kkÀf Ìkhefu zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt fkfio {n• kq˝o yLku Mke{kr[ˆ Au. yh ’˜eLke r¯krh{k§kyku{kt MkÌkk zwt¯khe ºe˜kuLkk ftXM⁄k kht khkLkk MkkrnÌfiLku ƒkä{f, Mkk{krsf yLku Lk] t˛˛kÜLkku y«fikMkLke ·r¸⁄ke zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u ˝wÁkƒwt ˛kuƒfkfio ffiwO Au. yu{Lkk yk ˛kuƒfkfioLke ˛]tæ˜k yr Ìkh k˝u nuÌke hne Au. yk ˛]tæ˜kLkk {˝fkY k ÌkksuÌkh{kt ´fkr˛Ìk ⁄kfiu˜e ë{kuÌke[hkLke khÌkkí Lku ƒkä{f, Mkk{krsf yLku Mkkrn¬Ìfif MktÀºo⁄ke Ìk kkMk kLkku yn™ W k¢{ hkœfikuAu. yh ’˜eLke r¯krh{k§kyku{kt MkÌkk zwt¯khe ºe˜kuLkk

S Lk[¢{kt⁄ke Ìku{Lkku MkktMf]rÌkf, ƒkä{f yLku Mkk{krsf

S LkMktÀºo Mkns k˝u ´¯kx ⁄kkfi Au. zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeyku{kt flfikhu ˛kherhf Áke{khe yk Au Ìfikhu k˝ fux˜ktf Àu -Àu eykuLke W kkMkLkk yLku yLkwckLk fh kLkk ƒkä{f MktMfkhku Úu k {§u Au. yk k Àu -Àu ÌkkykuLku heÕ k⁄ke

˛hehLke Áke{khe Àqh ⁄kkﬁ Au yu ku ƒkä{f œﬁk˜ ÌkuykuLkk{kt

hnu˜ku Au. ë{kuÌke[hkLke khÌkkí yu yk k s yuf {kuÌke[hk Àu Lku heÕ k {kxu

¯k kÌke ˜kuf khÌkk Au.

ykrÀ kMke ˜kuf kht khk{kt [kuækt yLku {u˜kt Àu Lkkt yLkwckLkku ´[r˜Ìk

Au. [kuækt yLkwckLkku{kt ƒq§kLkku kkx, {kuÌke[hk À ¯kuhuLkkt ƒkä{f yLkwckLkku

Úu k {§u Au Ìkku {u˜kt Àu {kt fkÏÁkrhfik XkfkuhLke W kkMkLkk ⁄kkfi Au. yk kt Wºfi ƒkä{f yLkwckLkku{kt ƒkä{f ©ÿkLkku ºk hnu˜ku Au. Mkk⁄ku Mkk⁄ku Mk{ksLkk

LkerÌkrLkfi{kuLkwt kkuªk˝ Mkt ƒoLk ⁄kÌkwt hnu Au. ë{kuÌke[hku Àu í yu zwt¯khe ºe˜kuLkku [kuœæku Àu Au. ÌkuLku Àqƒ [zk k{kt yk Au. yk⁄ke ÌkuLku Àqrƒfiku eh k˝ fnu k{kt yk Au. suLkk {k⁄ku {kuÌke[hku Àu QÌkfiko nkufi Ìku k ºku kkLkk æku˜hk{kt yk Àu Lke M⁄kk kLkk fh k{kt yk Au. su ‘fi¬ıÌkLku ˛heh{kt yLku Áknkh {kuÌke su k MkVuÀ Vku’˜k ⁄kfik nkufi ÌkuLkk ˛heh{kt {kuÌke[hku Àu kƒkfikou Au yu{ {kLk k{kt yk Au. yk Àu Lkk ´ºk ⁄ke {wıÌk ⁄k k {kxu i˛kæ {kMk{kt yk ´Ú ÌkuLkwt Lki u„ fhu Au. yk Àu Lku [qh{wt, ©eV§, Àqƒ yLku [ktÀeLkwt k¯k˜wt [zk k{kt yk Au. Ìku æÌku yk¯k§Lkk rÀ Mku Mkkƒw Ókhk ÌktÁkqh kh ë{kuÌkeMkhkLke khÌkkí ¯kk k{kt yk Au. ë{kuÌke[hkLke khÌkkí yu k„ Y ku ÌktÁkqh kh ºsLkLkk Zk§{kt ¯k kÌke k„ khÌkk Au. yk khÌkk MkkÁkhfktXk rs’˜kLkk æuzÁk˙Òk Ìkk˜wfk, ÁkLkkMkfktXk rs’˜kLkk ÀktÌkk Ìkk˜wfk yLku hksM⁄kkLk rs’˜kLkk fkuxzk Ìkk˜wfkLkk ºe˜ ykrÀ kMke r MÌkkhku{kt ¯kk k{kt yk Au.

ë{kuÌke[hkLke khÌkkíLkk ykhtºu Mkt˛kuƒfu ºqr{fk{kt ºe˜ ykrÀkMkeykuLke Mkk{krsf, ƒkä{f yLku ˜kufr „kLkk r rºLLk kkMkktykuLku Ìk kkMkÌkkt k˝ ÁkkÁkÌkkuLku r ¯kÌku rLkÀuo˛e Au. yuf, ºe˜ ykrÀ kMke Mk{ksLke Ìk˜M k˛eo yLku y«fikMk{q˜f r [kh˝k hsq fhe Au. Áku, ºe˜ ykrÀ kMkeykuLke ƒkä{fÌkkLku ·r¸Mk{˚k hkæeLku kq ofk˜eLk yLku Mk{fk˜eLk Àu e-Àu ÌkkLkku r ¯kÌku krh[fi {qıfiku Au. k˝, ºe˜ ykrÀ kMke ˜kufr „kLkwt M Y k yLku r ªkfiLke ·r¸yu ¯keofh˝ fheLku WÀknh˝⁄ke Mk{Ú‘fiwt Au.

ë{kuÌke[hkLke khÌkkí Lkk ykhtº{kt yk Ák˙Òkz{kt hnu˜k ‘fik kf s§´˜fiLkku rLkÀuo˛ ⁄kfiku Au su{fu

Ìkh˝ LkÌkk y¯kkMk nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

MkkÏÀku LkÌkk MkwhwÕ nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

kkÏ˝e LkÌkk k Lkk nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

zhk LkÌkk zw¯khk nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

ykuÌkku ÌkÀwfkh nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

ykuÌkku Õ§wfkh nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

nkÌk{u kkÌkk§ nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

Õ§wfkh{k h{Ìkk nk...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe... ( k]. 61)

Ák˙Òktz{kt ƒhÌke, ykfk˛, [ktÀ, Mkqhs, kk˝e, k Lk, k⁄⁄kh, k oÌk Lk nÌkk. kkÌkk§{kt hnu˜k º¯k kLkLke Mku k kMkwrfLkk¯k fhÌkku nÌkku. º¯k kLk s§ ækÌkk Lku s§ keÌkk nÌkk. yk ytƒkrhfik fiw¯k{kt º¯k kLk s§-´˜fi{kt h{Ìkk nÌkk. yk{ º¯k kLkLkwt hnu˝ktf yk kwhkf⁄kkLkk ykhtº{kt kkÌkk§ ÁkÌkk‘fiwt Au. yk khÌkk k]⁄ e WÌ kr•kLke yLfi ˝e f⁄kkyku Mkk⁄ku MkkBfi ƒhk Au. º¯k kLku yk k]⁄ eLku WÌ kLLk ffikoLkku rLkÀuo˛ …¯ ÀLkk À˛{{tz§Lkk ëÀu eMkqıÌkí{kt Úu k {§u Au. yk⁄ke Mkt˛kuƒfu LkkutÊfiwt Au fu ñ ë…¯ uÀ{kt Àu e Ìk• Lkwt ©ucÌk{

˝oLk À˛{{tz§ ëÀu eMkqıÌkí{kt {§u Au. Àu eMkqıÌk{kt Ák˙ÒM Y kk Mk o‘ﬁkr kLke ˛¬ıÌkLku Mk{MÌk r Ô yLku r¢ﬁkykuLke {q§ {kLk k{kt yk e Au. yk ƒkh˝k s

ºkhÌkefi ˛¬ıÌk kÀLkku {q§kƒkh Au...í ( k].10) yk W khktÌk MktÌkMkkrnÌfi{kt ëh u˝eí ºsLkku{kt k˝ Mk]r¸ WÌ kr•kf⁄kk {§u Au. yk heÌku khÌkkLkku ykhtº ⁄kfik kAe f⁄kk yk¯k§ [k˜u Au. kkÌkk§{kt hnu˜k º¯k kLkLku yuf kh f˛wtf Lk fh kLkku r [kh yk Au. Ìkuh{k kkÌkk§u

MkqÌku˜k º¯k kLk MkkuLkkLkk ÆMknkMkLk kh rÁkhksu Au. º¯k kLku Ákkh hMk Mkwƒe s§{kt Mkq kLkku rLkﬁ{ ˜eƒku. rLkˇkƒeLk º¯k kLkLke Lkkrº{kt⁄ke f{§ Àktze ´¯kxu Au Lku Àktze MkkÌk{k kkÌkk§ Mkwƒe r fMku Au.

º¯k kLku ˜eƒu˜k rLkﬁ{ ´{k˝u Ákkh ªko kqhkt ⁄k k yk‘ﬁkt Au Ìkuh{wt ªko

˛Y ⁄kﬁwt Au. º¯k kLk Ìk k kqhwt fheLku swyu Au. Àun kh s{˝ku nk⁄k Vuh Au. nk⁄k{kt f{§ ÀktzeLkku M k˛o ⁄kkﬁ Au. º¯k kLk ÀktzeLku Ìkuh{k kkÌkk§{kt hku keLku

Àktzeyu Àktzeyu [ze MkkÌk{k kkÌkk§u yk Au. ÁkhkÁkh Â[u Àktze kh yk eLku yuf k¯k kh Qºk hnu Au. º¯k kLk ykswÁkksw ÚuELku s{˝k k¯kLke yuze ÀÁkk Au ÌfiktÌkku Àktze{kt⁄ke f{§ ´¯kxu Au. Ìku Mk{fiu [ktÀ, Mkqhs, Ìkkhk{tz§, Àu -Àu eyku Lk nÌkkt. º¯k kLk yuf˜k s nÌkk. Ìku rÀ Mku yk Mk]r¸{kt º¯k kLku ´⁄k{ kh f{§Lkwt Vq˜ kuÀk ffiwO. º¯k kLku f{§Lkk Vq˜Lkwt ÆMknkMkLk ÁkLkk‘fiwt. ÌkuLkk kh ÁkuMku Au. º¯k kLk [kuÌkhV Lksh Lkkæu Au. Ákƒu s s§´˜fi Vu˜kfiu˜ku Au.

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Vhe⁄ke º¯k kLkLku r [kh yk Au fu f˛wtf fh ÚuEyu. khtÌkw kuzku Ìkku s§{kt Ìkuh ﬁkusLk üzu nÌkku. º¯k kLku s§{kt s{˝ku nk⁄k ˜tÁkk eLku ƒku§k kuzkLku Áknkh fkZ‚ku. kuzku MkkÌk{k kkÌkk§{kt Vq˜{kt yk eLku Qºku hnu Au.

º¯k kLk kuzk W kh Mkk{kLk ˜kÀu Au Ìk⁄kk kuzkLku s§ kh h{ k s˝k

Au. kuzku s§ W kh h{u Au. Àkuzu Au. ÀkuzÌkku kuzku y[kLkf Qºku hne Úﬁ Au. º¯k kLk kuzk kh⁄ke Lke[u QÌkhe s§ W kh ykMkLk Lkkæu Au. ykMkLk kh ÁkuMku

Au yLku Ìfikt hne Ákkh ªkoLkwt Ìk k fh kLkku rLkfi{ ˜u Au. Ìkuh{k ªkuo Ú¯k]Ìk ⁄k kLkwt s˝k eLku kuzkLku Mku k fh k s˝k Au. º¯k kLk s§ kh MkqE Úfi Au. yuf rÀ Mku rLkˇkƒeLk º¯k kLkLkk {wæ{kt⁄ke y{e Aqxu Au. yk y{e{kt⁄ke

Wr{fikÀu e ´¯kx ⁄kkfi Au. Wr{fikÀu e º¯k kLkLkk æku§k{kt Ákk§fe Y ku h{ k ˜k¯fikt. º¯k kLkLkwt Ákkh ªkoLkwt ˙Ìk kq˝o ⁄kfiwt. º¯k kLku Ú¯k]Ìk ⁄kE Úufiwt Ìkku

Ákk§fe Ìku{Lkk æku§k{kt h{Ìke nÌke. kAe º¯k kLku ÌkuLke WÌ kr•k r ˛u ´ß

kqA‚ku Ìfikhu Wr{fikÀu eyu kkuÌkkLke WÌ kr•k r ˛u s˝k‘fiwt. yk Ákk§fe y{e{kt⁄ke ´¯kxe yux˜u ÌkuLkwt Lkk{ Wr{fikÀu e hkœfiwt. º¯k kLku s˝k‘fiwt fu ëyk k˝u ÁktLku

ºkE-ÁknuLkLke Úuze ÁkLke ¯kfikt.í n yuf{kt⁄ke Áku ⁄kfikt yux˜u Vhe º¯k kLkLku r [kh yk‘fiku fu yk k˝u ºkE ÁknuLk {§eLku ftEf Lk eLkÌkk fheyu. º¯k kLk fnu

Au ñ ëyk Ìkku s§´˜fi Au. Ákƒu s§ ºhu˜wt Au. yk k˝u ƒku§k {]Ìfiw˜kuf{kt sEyu. yk k˝u fiw¯k ÁkÀ˜eLku h{eyu.í MkkÌk{k kkÌkk§{kt kk˝e{kt ºkE ÁknuLk f{§Lke Àktze hku ku Au. {]Ìfiw˜kuf ( k]⁄ e˜kuf){kt s§ W kh f{§Lkwt Vq˜ æe˜u Au. º¯k kLk MkkÌk{k kkÌkk§u s§{kt Wr{fikÀu eLku fnu Au ëÁknuLk, ÌkLku MkkÌk{k kkÌkk§{kt {qfe nwt ƒku§ku {]Ìfiw˜kuf sELku kkAku yk Awt.í º¯k kLk yuf kAe yuf kkÌkk§ [zeLku {]Ìfiw˜kuf{kt yk Au. º¯k kLk {]Ìfiw˜kuf{kt Úu k ˜k¯ku Au. k]⁄ e W kh ƒhÌke, ykfk˛, [ktÀ, Mkqhs, Ìkkhk, k⁄⁄kh, k Ìk, Àu -Àu e, fhkuz S zkt Lk nÌkkt. º¯k kLk yuf˜k nÌkk. º¯k kLk Vq˜{kt sELku ÁkuXk Au. º¯k kLku nk⁄kÌkk§e kkze Lku MkkÌk{k kkÌkk§u h{Ìke Àu eLku æÁkh kzu Au. Wr{fikÀu e º¯k kLkLku ˛kuƒÌke kkÌkk§{kt⁄ke {]Ìfiw˜kuf{kt º¯k kLk kkMku yk Au.

Wr{ﬁkÀu e º¯k kLkLku ftEf Lk eLk fh k s˝k Au. º¯k kLkLku Ìku

æÌku k]⁄ e h[ kLke RÂAk ⁄kkfi Au. Wr{fikÀu eLku f{§Lkk Vq˜{kt h{ k hnu kLkwt fneLku º¯k kLk ƒhÌkeLkkt Ákes ˜u k Ìkuh{k kkÌkk§u s§{kt Úfi Au. fwt khe {kxe ˝e üzu Mku Au. ƒhÌkeLkkt Ákes {kxu º¯k kLk s§{kt zqÁkfe {khu Au. MkkÌk{k

kkÌkk§{kt sÌkkt º¯k kLk ⁄kkfe ¯kﬁk. º¯k kLk kwLk: Wr{ﬁkÀu e kkMku khÌk Vhu

Au. üzk s§{kt sE ˛fÌkk Lk⁄ke. n ˛wt fh ? yu r [khu Au, ë˛kLkku y Ìkkh

˜Eyu Ìkku {Lk{kt ƒkhu˜wt fkﬁo fhe ˛fkﬁí. yk⁄ke º¯k kLku fk[ÁkkLkku y Ìkkh

˜eƒku. ÚusLkku s§ fk keLku º¯k kLk (fk[Ákku) Ìkuh{k kkÌkk§u kMkwrfLkk¯kLke

ƒq˝e Mkwƒe knkut[u Au. kMkwrf Ákkh hMkLkku rLkﬁ{ ˜ELku MkqÌkku Au yLku kuh

rLkˇk{kt kz‚ku Au. kMkwrfLku fk[ÁkkLkk yk¯k{LkLke æÁkh kzu Au. fk[Ákku fnu Au

ñ ë kMkwrf Ìkkhe ƒq˝eyu yk‘ﬁku Awt. {Lku MkÌﬁ [Lk yk k.í kMkwrf fk[ÁkkLkk

[Lku Áktƒkfi Au. kMkwrf kqAu Au : ëfk[Ákk Ìkkhu ˛wt ˜u Au ? í fk[Ákku fnu Au: ë kMkwrf, {khu ÚÌk ÚÌkLkkt ƒh˝eLkkt Ákes ˜u kt Au.í kMkwrf fk[ÁkkLku ƒhÌkeLkkt Ákes yk ku Au. º¯k kLk kkÌkk§{kt⁄ke fwt khe {kxe ˜ELku yk k ˜k¯fik Au. {kxe s§{kt yku¯k§u Au. º¯k kLk {]Ìfiw˜kuf{kt yk Au. Wr{fikÀu e kqAu Au, ëƒh˝eLkkt Ákes ˜ELku yk‘fik ?í Ìfikhu º¯k kLk fnu Au, ëÌkuh{k kkÌkk§u s§{kt⁄ke {kxe nk⁄k{kt ˜ELku yk Ìkkt Ìku yku¯k§e ¯kE Au, khtÌkw {khk A krLkfik su k ˜ktÁkk Lkæ{kt ⁄kkuze {kxe hne ¯kE Au.í º¯k kLku Lkæ{kt Ák[u˜e {kxeLku fkZeLku yuf k fhe. n⁄ku§e{kt ˜E ÌkuLkku yuf Æ kz ÁkLkk‘fiku. Æ kz ÁkLkk Ìkkt ⁄kkuze {kxe ƒu Au. yk {kxeLku f{§Lkk Vq˜{kt {qfe {kxeLkk Æ kz{kt⁄ke ¯kku§ hkux˜e ÁkLkk e. yk hkux˜e s§ W kh {qfe. hkux˜e s§ W kh ¬M⁄kh ⁄kÌke Lk⁄ke. º¯k kLk fiw¬ıÌk r [khu Au fu ëyk hkux˜eLku fE heÌku s§ kh ¬M⁄kh fh e ?í Vhe º¯k kLk r {kMk˝ yLkwº Au.

s§ kh {kxeLkk Æ kzLke hkux˜eLku ( k]⁄ eLku) ¬M⁄kh fh k º¯k kLk Wr{fikÀu eLku Ìkuh{k kkÌkk§{kt MkÌkk nkz …rªkLke ƒq˝eyu, …rªkLkkt nkz ˜E yk k s˝k Au. Wr{fikÀu e s§{kt Úfi Au. …rªkLke ƒq˝eyu sE Wr{fik ˜ktÁke ˜ks fkZeLku kkuf {qfe hzu Au. Wr{fik y §e VheLku hzu Au. …rªkLku r [kh yk Au. fkuEf Àw:æe {k˝Mk hzu Au. Wr{fikSLku kqAu Au, ëÌkLku ˛kt Àw:æ kz‚kt?í kAe fk{ yt¯ku kqA khA fhu Au Ìfikhu Àu e …rªk kkMku MkÌk [Lk {k¯ke ˜u Au. [Lku Áktƒkfiu˜k …rªk kkMku Àu e nkzLke {k¯k˝e fhu Au. …rªk [Lku Áktƒkfiu˜k nku k⁄ke nkz …rªk yuf yt¯kLkkt nkz yk ku Au. nkz ˜ELku Àu e s§Lke W kh yk Au. Ìkuh fiw¯kLke Úu¯k˝e Ìkuh{wt kkÌkk§ VkuzeLku s§Lke Áknkh yk eLku f{§Lkk Vq˜ W kh Qºe hnu Au. …rªkLkkt nkz º¯k kLkLkk nk⁄k{kt yk ku Au.

º¯k kLk nkzfktLku {kxe Mkk⁄ku ºu§ eLku ƒhÌke kh {qfu Au. ƒhÌke ¬M⁄kh

⁄kÌke Lk⁄ke. º¯k kLk Vhe r [khu Au ftEf Lk fh kz˛u. ƒhÌkeLku ykƒkh (xufku) {qf k s˝k Au. Wr{ﬁkÀu e r [khu Au ë˛kLkku ykƒkh yk keyu ?í

º¯k kLk k oÌkLke h[Lkk fheLku ÌkuLkku ykƒkh yk k k s˝k Au. {uhw-Mkw{uhw yLku ƒwLkk¯kh k oÌkku h[eLku ƒhÌkeLku ykƒkh yk fik kAe ykfk˛Lke h[Lkk fhe, [ktÀMkqhs hÂfik. Lk ˜kæ Ìkkhk hÂfik. ÚÌkÚÌkLkkt Ákes ÁkLkk eLku ]˚k LkhkS h[e.

º¯k kLk Wr{ﬁkÀu eLku fnu Au, ëÁknuLk, yk k˝u sw¯k ÁkÀ˜ ku kz˛u.

Àu e-Àu Ìkk h[ kt kz˛u. yuLke h[Lkk fu{ fhe˛wt ?í yk kAe ºkE-ÁknuLk k˝

krÌk- kÌLkeLkk u˛u h{ kLkku ´MÌkk º¯k kLk {qfu Au. º¯k kLk fnu Au, ënwt ⁄kkÙ ˛rLk[hLkku Àefhku yLku Ìkwt ⁄kk rn{k˜ﬁLke Àefhe. yk k˝u kh˝eLku MktMkkh h[eyu.í

º¯k kLku r˛ -˛tfhLkku y Ìkkh ˜eƒku kAe Wr{ﬁkÀu e Mkk⁄ku ˜¯Lk fheLku Àu eÀu ÌkkLke h[Lkk fh k s˝k‘ﬁwt.

yk f⁄kk ´Mkt¯k{kt ºkE-ÁknuLkLkk ÀunMktÁktƒ fu ˜¯LkLkk ´MÌkk Lkku MktÁktƒ

…¯ uÀLkk À˛{ {tz§Lke ëfi{-fi{e Mkt kÀíLke f⁄kkLke fikÀ y kk Au. Wr{fikÀu e

rn{k˜fiLke Àefhe yLku º¯k kLk ˛rLk[hLkk Àefhk Ìkhefu y Ìkkh ƒkh˝ fhu Au. Wr{fik yLku r˛ ºh fiw kLke{kt yk Au. fiw kLk r˛ Wr{fikLke Mkk⁄ku kkuÌkkLkku

MktÁktƒ fh k s k {kxu Ák˙kÒ˝Lku WÌ kLLk fhu Au. º¯k kLk kkuÌkkLkwt {k¯kw ˜ELku

Ák˙kÒ˝Lku rn{k˜fiLku Ìfikt {kuf˜u Au. khtÌkw Wr{fikLke {kÌkk yut˛e hMkLkk r˛

zkuMkk Mkk⁄ku A hMkLke fLﬁkLkwt ˜¯Lk fh k {kxu Lkk kkzu Au. {k¯kw ˜ELku ¯kﬁu˜k

Ák˙kÒ˝Lku Wr{ﬁk{kÌkk kkAku k§u Au.

r˛ S kkAk Vhu˜k Ák˙kÒ˝Lkk {wæu⁄ke Wr{ﬁk{kÌkkLkku Lkfkh Mkktº§eLku

¢kuƒu ºhkﬁ Au. Wr{ﬁkLku ´k Ìk fh k r˛ S f§k fhu Au. r˛ S Lkk¯kLku

kkuÌkkLke kkMku⁄ke rn{k˜ﬁLke kkMku {kuf˜u Au. Ákƒk Lkk¯k rn{k˜ﬁLkk ¯kktÀhu yLku

h{kt Úfi Au. Wr{fikLke {kÌkkLku r˛ SLkku yk æu˜ ÌkkoE Úfi Au. kAe r˛ Lku

´k⁄koLkk fhu Au. r˛ Lkk yk khk¢{ kAe Wr{fikLke Mkk⁄ku r˛ Lke Mk¯kkE ⁄kkfiAu. r˛ S ÚLk ˜ELku rn{k˜fiLku ¯kktÀhu yk Au Ìfikhu Wr{fikÀu e f§k fheLku LkkLke Ákk§fe ÁkLke h{ k ˜k¯ku Au. yuf Ákksw yut˛e ªkoLkk r˛ Lku Wr{fik

kh˝ kLke Lkk kkzu Au. r˛ ˜¯LkLkku {¨{ EhkÀku Únuh fhu Au. r˛ ÚÌkÚÌkLkk

u˛ fkZu Au khtÌkw Wr{fikÀu e ¯kºhkÌke Lk⁄ke. Au xu r˛ yLku Wr{fik MkrÌkfikt kh˝u Au. r˛ S MkkÌk{k y Ìkkhu Wr{fikLku kh˝eLku fi˜kMk kwhe h[u Au. yk{

r˛ Syu k]⁄ e h[eLku k]⁄ eLkk ´ƒkLk Àu

ÁkLfik. fi˜kMk kh hkflfi fheLku yLkuf

Àu kuÀk fﬁko. Wr{ﬁk{kt⁄ke Lk ˜kæ Àu eyku kuÀk ⁄kE. º¯k kLku Àu -Àu eyku

kuÀk fheLku ÀhufLku swÀk swÀk ætz nU[e yk ﬁk. Àu e-Àu Ìkk k]⁄ eLkwt hks fhu Au.

º¯k kLk æk k- ke kLkwt MkkiLku nU[e yk ku Au. r˛ S yLku Wr{ﬁk {uhw-Mkw{uhw

k oÌk kh sE hkflfi fh k r [khu Au. r˛ kk oÌke Ìfik Úfi Au. ƒq˝e M⁄kk ku

Au. {uhw-Mkw{uhw k oÌk kh r˛ Ìk k˘ﬁko fhu Au. Wr{ﬁk Àu e ƒq˝eLke Mku k kqÚ

fhu Au. Ák˙Òk, ˜˚{e, y¬¯Lk, k Lk, RLˇ ¯kuhu Àu ku r r ƒ Mku kyku fhu Au.

r˛ -Wr{ﬁk Ìk k{kt hÌk Au. Ák˙Òk uÀ kt[u Au. Ák˙kÒ˝Àu Ìkk kku⁄ke kt[u Au.

˜˚{e kqÚ fhu Au. y¬¯LkÀu e MkÌkLkk ƒq˝k{kt nku{ fh Au. yk{ Ákƒk Àu ku

r˛ Lkk-MkÌkLkk ƒq˝kLke r r ƒ heÌku Mku k fhu Au.

r˛ yuf kh Wr{ﬁkSLku k]⁄ e˜kuf kh {kLk h[ kLke kÌk fhu Au.

zkÁkk s{˝k yt¯kLkku {u˜ WÌkkheLku Æ kz ÁkLkk e MkÌkLke ƒq˝eLke hkæ ˜ELku

º¯k kLku {Lkwªfi˜kufLke h[Lkk fhe. yuf ætz{kt {Lkwªfi˜kufLku k˝ ætz Àu eÀu ÌkkLku yk fik. º¯k kLk M fit k]⁄ eLkwt hkflfi fhu Au.

yLkuf hku¯k yLku f§kyku fhLkkhku ˛rLk[h MkkÌk{k kkÌkk§u MkqÌku˜ku Au. ÌkuLku M Lk yk Au, ë˛rLk[h yuf˜ku fhkuz hku¯k ˜ELku fu{ MkqÌku˜ku Au ?í

s§{kt⁄ke Áknkh yk eLku k]⁄ e˜kuf {kLk kuLku nU[u Au. Ìku rÀ Mku Ák keMk ´fkhLkk hku¯k kMkwrfLkk¯kLkk {wæ{kt {qfeLku ˛rLk[h MkkÌk fikusLk s§ [ze s§Lke Áknkh yk Au. ˛rLk[h hku¯k ˜ELku [khufi ætz{kt Vhu Au. Àrhfik kkMku yk e ÀrhfikLku hku¯k ˜u k s˝k Au. Ìfikhu Àrhfiku fnu Au, ëº¯k kLk, {khe kkMku Ìkku Lk ˜kæ S ku Au. hku¯k ˜Ù Ìkku ˝k S {he Úfi. nwt hku¯k ˜uÌkku Lk⁄ke.í ˛rLk[h hku¯k ˜ELku {uhw-Mkw{uhw k oÌk kh r˛ Lke ƒq˝eyu Úfi Au. Àu kuLku hku¯k ˜u k s˝k Au. Àu kuyu hku¯k ˜u kLke Lkk kkze.

º¯k kLk Úu¯keLkku u˛ ˜ELku hMÌku hMÌku {Lkwªfi˜kuf{kt yk Au. kr˝fik Ák˙kÒ˝Lkk uh sELku y˜æ s¯kk eLku Qºk hnu Au. Lkk¯kh kr˝fik-Ák˙kÒ˝Lkk t˛{kt QÌkhu˜k Úu¯keLke Mku k ⁄kkfi Au. º¯k kLk Ìku{Lke Mku k⁄ke ´MkLLk ⁄kkfi Au. MkkÌk y Ìkkh ˜ELku h{u Au. knu˜k y Ìkkh{kt {kuÌke[hku fnu kfiku Au. MkkÌk ºkEykuLkk Y ku sL{ ˜u Au. yuf ºkE Ák˙kÒ˝eyku fnu kfiku Au. yuf ºkE kr˝fiku fnu kfiku Au. hku¯k ˜ELku sLBfiku Au. hku¯k Y ku sL{u Au.

: yuf

{k⁄kk{kt ºkxfku {qfu ºkxrfﬁku eh, fuz{kt fzÌkh {qfu fzÌkrhﬁku eh,

AkÌke{kt [qtf yk [qtrffiku eh, WƒhMk (ƒktn) yk ƒktrnfiku eh, eh kkA§ ÁknuLk QÌkhe, Ìku {u˜k æ kh{kt h{u Au. {u˜kLke {u˜ze fnu kE, yuf ÁknuLk yAÁkzk, neÌk{kt h{e Ìku ˛eÌk§k {kÌkk fnu kE. {kuÌke[hku Ákk S kr˝fik Ák˙kÒ˝ku{kt h{u Au. kr˝fik-Ák˙kÒ˝ku {kuÌke[hk Àu Lke Mku k fhu Au. nku{ fhu Au. {kuÌke[hkLke MkÌkLke ƒq˝eLke º¯k kLk kkuÌku Mku k-nku{ fhu Au.

{kuÌke[hk Àu Mkki ´⁄k{ s§{kt kuÀk ⁄kfik. Ìkuyku s§ ækÌkk Lku s§ keÌkk nÌkk. {kuÌke[hk Àu Lke Mku k kMkwrfLkk¯k fhÌkku. Lkk¯k˝eyku k Lk ™s˝ku LkkæÌke. [kuœæku {kuÌke[hku Àu {Lkwªfi˜kuf{kt kƒkh Au. kr˝fik-Ák˙kÒ˝ku ÌkuLke Mku k fhu Au. {kuÌke[hku kr˝fik-Ák˙kÒ˝kuLku º kuº -´MkLLk ⁄kfiku Au. kr˝fik Ák˙kÒ˝ku Mk k˜kæLkwt Àu § ÁkLkk e, Ìku{kt Mk k ˜kæLke MkkuLkkY kkLke {qäÌk kƒhk e{kuÌke[hkLke {kLfiÌkk {kLku Au. {kuÌke[hk Àu Lke ƒÚ Lkef§u Au. Mkki kr˝fikÁk˙kÒ˝ku {kuÌke[hkLke fik kk fheLku Mkwæze yLku Lkkr§fiuh [zk e ¯kq¯k§Lkku nku{ fhu

Au. {kuÌke[hk Àu Lke ºkE-ÁknuLkLke Úuze Ú{u Au.

kAe ÁknuLk yuf kh fnu Au, ëºkE kr˝ﬁk-Ák˙kÒ˝ yk k˝e Mku k fhÌkk Lk⁄ke. kqsLk{kt ºq˜ku fhu Au. Ìku⁄ke yn™⁄ke [k’ﬁk sEyu. º¯k kLk yLku

Àu e y˜ku k ⁄kE ¯kﬁkt. ÁktLku Lk ætz ƒhÌke kh yk Au. º¯k kLk fk§ku t˛

WÌ kLLk fhu Au. º¯k kLku fktxk§ku {˜f hÂﬁku. º¯k kLk fkh{k ÁkLﬁk yLku Mkqhs

Q¯fiku Au. k]⁄ eLkku Àe ku k]⁄ eLke æÁkh ˜u Au. Ákƒe S Mk]r¸ {Lkwªfi˜kuf{kt º¯k kLk h[u Au. º¯k kLk s¯kÌkLkwt kk˜Lk- kkuªk˝ fh Au. º¯k kLk s¯kÌkLkwt MksoLk yLku r MksoLk fhu Au. {kLk eLku Mkwæ yLku Àw:æ k˝ Ìku ⁄kfe ´k Ìk ⁄kfikt.

MkqfioLkk h⁄k{kt fk§-¢kuƒ Vhu Au. MkqhsÀu fkh{ku ⁄kkfi Au yLku fhkuz hku¯k yk k]⁄ e kh kuÀk fhu Au. {kuÌke[hku Ákk S, fr˝fikuhLke fktÁk y{eLkku Mkt[ku ˜ELku kk ke {w˜f{kt ´¯kx ⁄kkfi Au. Õuhe hku¯k, Lk ˜kæ Àu eykuLkkt Ákk˝ k]⁄ e˜kuf{kt yk Au. fr§fiw¯k{kt {kLk e Àw:æ⁄ke r ˜k k fhu Au. {kuÌke[hku Àu uh uh Mktºk§ ˜u Au. Ìku r ƒ kLkk {k⁄ku QÌkhu Au. r ƒ k ƒq˝ k ˜k¯ku Au. {kuÌke[hku Àu kkuÌkkLkk ºkE-ÁknuLkkuLku fikÀ fheLk ˜kufkuLku Lk zh k s˝k Au. {kuÌke[hku Àu ºku kk-ºku keLkk {k⁄ku QÌkhu Au Ìfikh ƒq˝eLku fnu Au, ë{khwt Àu § [˝k ku {khk Lkk{Lke AÁke {qfkuí. ˜kufku nk⁄k ÚuzeLk Qºkt Au. ˜kufku ykhkƒLkk fhÌkk hnu Au, ëyk k ˛kLkk⁄ke heÕ˛ku ?í Ìfikhu º¯k kLk fnu Au, ënwt ÌktÁkqhLkkt

ºsLkku⁄ke heÕwt, {khwt Lkk{ ˜uÚu.í {kuÌke[hk Àu Lke yk k]⁄ e˜kuf kh M⁄kk kLkk

⁄kkﬁ Au. ˜kuf ÌkuLke r r ƒ heÌku kqÚ y[oLkk fhu Au. {kuÌke[hku Àu Mku f-

ºıÌkkuLkwt Àw:æ Àqh fhuAu.

{kuÌke[hk Àu Lke yk Àe of⁄kk (Myth) {e⁄k- kwhkf⁄kk ´fkhLke Au. yuf

{wœﬁ f⁄kk{kt yLﬁ ykz f⁄kkyku º§eLku {q§f⁄kk r frMkÌk yLku Mkw·Z ÁkLku Au.

Mkk⁄ku Mkk⁄ku f⁄kk xfLke ·r¸yu k˝ yk f⁄kk Lkkutƒ kk k hne Au. f⁄kkLkk ykhtº{kt

Mk]r¸ khLkk s§´˜ﬁ{kt º¯k kLk yuf˜k nÌkk. º¯k kLk swÀkt swÀkt ˙Ìk-Ìk k

fh kLkku rLkﬁ{ hkæu Au. rLkˇkƒeLk º¯k kLkLkk {wæ{kt⁄ke y{e Aqxu Au. yu{kt⁄ke

Wr{fikÀu e WÌ kLLk ⁄kkfi Au. º¯k kLk-Wr{fikLke ºkE-ÁknuLkLke Úuze kAe⁄ke

s§´˜ﬁ kh k]⁄ eLkkt Ákes ˜k e k]⁄ eLke h[Lkk fhu Au. k]⁄ e h[eLku º¯k kLk

Wr{fikÀu e ºkE-ÁknuLk {xeLku r˛ - kk oÌke krÌk- kÌLke ÁkLkeLku yk Mk]r¸{kt Àu e-Àu ÌkkykuLkwt MksoLk fhu Au. yu kAe º¯k kLk r˛ {]Ìfiw˜kuf kh {LkwªfiLku kuÀk fhu Au. swÀk swÀk Àu e Àu Ìkkyku{kt ˛rLk[h Àw:æ⁄ke ºhu˜ku Au. ÌkuLkwt Àw:æ fkuE ˜uÌkwt Lk⁄ke Ìku⁄ke º¯k kLk kkuÌku Úu¯ke u˛u {kuÌke[hku Àu ÁkLkeLku yk k]⁄ e kh kr˝fik-Ák˙kÒ˝Lku Ìfikt QÌkhu Au. yu kAe ÁkeS økkrÌkyku{kt yk Au. {kuÌke[hk Àu Lke k]⁄ e kh ˜kufku ykhkƒLkk fhu Au. yk [kuæk Àu Lku ©ÿkº¬ıÌk⁄ke ˜kufku yLkwckLk Ókhk Lki u„ [zk Au. yk{ f⁄kkLke {wœfi xLkkyku yk ´{k˝u Úu k {§u Au.

yk khÌkkLke kk kMk]r¸ ir ÊﬁMkºh Au. zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMke kht khk{kt ƒkä{f yLkwckLk æÌku ¯k kÌke yk khÌkk{kt EÔheﬁ Mk•kk yLku

kh{uÔhLke {n•kk Mk]r¸Lkk Mksof Ìkhefu fuLˇM⁄kkLku hnu˜e Au. yk Mk]r¸Lke WÌ kr•k

º¯k kLk ⁄kfe ⁄kE Au. yk khÌkkLkwt {wœﬁ kk k º¯k kLk kkuÌku s Au. su yk

Mk]r¸Lkk Mksof yLku Mktnkhf Ìkhefu yk˜uækfik Au. Mk]r¸ WÌ kr•kLke sux˜e ´k[eLk f⁄kkyku ´k Ìk ⁄kkfi Au Ìku Ákƒe s f⁄kkykuLkku MktÀºo ÚuÌkkt r˛ - kk oÌke yufktÌk{kt fi˜kMk k oÌk{kt hnu Au. yk khÌkk{kt k˝ r˛ S-Wr{fikÀu e {uhw-Mkw{uhw k oÌk kh yufktÌk{kt [[ko fhu Au. Mk]r¸ WÌ kr•kLkwt {q§ hnMfi r˛ kk oÌkeLku yk heÌku fne Mktº§k‘fiwt Au. yux˜u r˛ s yk Mk]r¸Lkk fÌkkonÌkko Mk{knÌkko Au. º¯k kLk yk kwhkf⁄kk ytÌk¯koÌk ÚÌkÚÌkLkk ˙Ìk rLkfi{ ˜u Au. yu ·r¸yu º¯k kLkLkwt f{o˛e˜ ‘fi¬ıÌkÌ yk˜uækfiwt Au. fkfi krh˝k{˜˚ke yºk Lku fkh˝u º¯k kLk {qtÕ ˝ yLkwº Au. f˛wtf Lk fh kLke Ìku{Lke æu Lkk khÌkkLkk

ytÌk Mkwƒe s§ kE Au. º¯k kLku yk r r ƒht¯ke Mk]r¸Lk MksoLk fﬁwO Au. º¯k kLkLke

˜e˜k yf§ Au. Ìkuyku r r ƒ f§kyku fhe ˛fu Au. º¯k kLku æwÀ Àu -Àu eyku

MkﬂﬁkO Lku Au xu ˛rLk[hLkwt Àw:æ ykuAwt fh kLkk nuÌkw Y k {kLk Mk]r¸{kt º¯k kLk

⁄kfe yu Àw:æ {kLk ku kh {wfkﬁwt Au. AÌkkt Úu º¯k kLkLkwt ©ÿkº¬ıÌk⁄ke kqsLk

y[oLk fhu Ìkku {kLk Lkk {k⁄ku⁄ke k˝ Àw:æ yk kkuyk k Àqh ⁄kE Úﬁ.

kwhkf⁄kkLkwt Ákeswt kk k Wr{ﬁkÀu eLkwt Au. ykhtº{kt Ìku º¯k kLkLkk {wæ{kt⁄ke

Aqxu˜k y{e{kt⁄ke WÌ kLLk ⁄kR Au. f⁄kkLkk {Êﬁætz Mkwƒe yu º¯k kLkLke ÁknuLk

ÁkLkeLku hnu Au. kAe Wr{ﬁkS r˛ Lke kÌLke ÁkLkeLku yk Mk]r¸ WÌ kr•k {kxu ´f]rÌk

ÁkLku Au. Ìkuh{k kkÌkk§u sE …rªkLkkt nkz ˜k eLku k]⁄ e ¬M⁄kh fh kLkwt {n• kq˝o

fkfio Wr{fikÀu e fhu Au. Wr{fikÀu e k˝ ˜e˜kfkhe Au. {kÌkk º¯k Ìke s¯kÀtÁkkLkk

Y k{kt ´M⁄kkr kÌk ⁄kﬁu˜kt Au.

nkz…rªkLkwt kk k k˝ kkuÌkkLke [Lk ÁkÿÌkk {kxu ´˛Mﬁ Au. ºkhÌkeﬁ

S Lk{q’fiku{kt [Lk kk˜LkLkwt {n• yk …rªkLkk kk k Ókhk hsq ⁄kfiwt Au. …rªkyu yk ku˜k [LkLku ækÌkh Wr{fikSLku yuf yt¯k{kt⁄ke nkz yk ke Àu Au. ˛rLk[h

Ìkuh{k kkÌkk§u Àw:æ yLku hku¯k¯k˙MÌk yk§Mkw ⁄kELku kz‚ku hnu Au. yk Mk]r¸Lkk Mk §k hku¯k ÌkuLkk{kt hnu˜k nÌkk. º¯k kLkLku Au xu Àﬁk yk e. Mk]r¸ WÌ kLLk

⁄kfik kAe k˝ Àu ku, Mk{wˇ ¯kuhu ÌkuLkwt Àw:æ ˜u kLke Lkk kkzu Au Ìfikhu º¯k kLk kkuÌku {kLk Mk]r¸{kt Àw:æ {qfeLku ˛rLk[hLku Àw:æ, hku¯k {wıÌk fhu Au. Ìku rÀ Mk⁄ke yk {]Ìfiw˜kuf{kt {kLk eLkkt ˛heh hku¯k⁄ke kezk k ˜k¯fikt. yk{ º¯k kLku Mk]r¸

MksoLk ÁkkÀ ˛rLk[hLkwt Àw:æ fk§k {k⁄kkLkk {kLk e{kt {qfeLku Mk]r¸Lkk r MksoLkLkku Wfu˜ k˝ {qıﬁku.

f⁄kk{kt hsq ⁄kﬁu˜kt {kuxkºk¯kLkkt kk kku Ài e Au Ìkku Mkk⁄ku Mkk⁄ku º¯k kLku

Ák˙kÒ˝Lkwt MksoLk k˝ kkuÌkkLkwt fkfio kq˝o fh k y⁄kuo ffiwO. ´k[eLk ´˝k˜e {wsÁk Ák˙kÒ˝ º¯k kLk r˛ Lkwt {k¯kw ˜ELku rn{k˜fiLku Ìfikt Úfi Au. yk⁄ke Ák˙kÒ˝Lkwt kr k f{o º¯k kLk r˛ yLku Wr{fikÀu eLku ÚuzÌke fze Y k Au.

W khktÌk yk kk kMk]r¸{kt MkVuÀ kuzku, kMkwrfLkk¯k, fk[Ákku ¯kuhu Ài uÌkh kk kMk]r¸ k˝ ÊfikLkkfªkof Au. Mk]r¸ WÌ kr•k{kt {ÀÀY k ÁkLku˜kt yk kk kku {Lkwªfi k˝e{kt Ákku˜u Au. yk⁄ke ykrÀ kMke Mk{ksLke ƒkä{f kht khk{kt yk k {kLk uÌkh kk kkuLku k˝ kqflfiºk ⁄ke Úu k{kt yk Au.

ë{kuÌke[hkLke khÌkkí Mkt kÀ´ƒkLk fk‘ﬁ ÁkLke hnu Au. khÌkk{kt hsq

⁄kfiu˜k Mkt kÀ ¢{Lku Ìk kkMkÌkkt kÌkko ykhtºu º¯k kLkLke {LkkurfÌk, º¯k kLk: kuzkLkku Mkt kÀ, º¯k kLk : Ákk§fe (Wr{fikÀu e), Ákk§fe : º¯k kLk, º¯k kLk: Ákk§fe, fk[Ákku: kMkwrfLkk¯k, º¯k kLk : Wr{fikS, Wr{fikS : º¯k kLk, nkz…rªk : Wr{fikÀu e, º¯k kLk : Wr{fikÀu e, r˛ ˛tfh : Ák˙kÒ˝, Ák˙kÒ˝ : Wr{fikLke {kÌkk, r˛ S : Ák˙kÒ˝, Wr{fikLke {kÌkk : r˛ S, r˛ : Wr{fikS, r˛ : Wr{fikS, ˛rLk[h : kMkwrfLkk¯k, Àrhfiku : ˛rLk[h, Àu ku : ˛rLk[h, º¯k kLk(Úu¯ke) : {Lkwªfi˜kuf{kt kr˝fik Ák˙kÒ˝, r ƒ k (M ¯kÌkku¬ıÌk), ºku kkºku ke M ¯kÌkku¬ıÌk, ë{kuÌke[hkLke khÌkkíLkk ykhtº{kt º¯k kLk yLku Ákk§fe (Wr{fikÀu e) Lkk Mkt kÀku{kt º¯k kLkLkwt yk˘fio yLku Wr{fikÀu eLke WÌ kr•k hsq ⁄kE Au :

ækÏ{À hELk {wxu Ákku˜u nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

nkÏ k§u Ákk§fe {khe kÌkkt nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

Ákk§fe Ìkwt Ìkku fU{ ne yk e nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe... {khk æku§k{ fut{ ne yk e nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

nkÏ k§u ækÏ{À {khe kÌkku nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

Ìk{u nqÌkk LkUÀhkfkuh nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

ækÏ{À Ìk{u LkU{ku ˜uÌke nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

Ìk{kh {wxk{ y{e Mkwxe nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

{wÌkku y{e{kne yk e nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

ækÏ{À hELk {wxu Ákku˜u nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

nkÏ k§u Ákk§fe kÌkku nkÏ...Lkiﬁkt...hk...Õe...nku...Õe...

º¯k kLk kqAu Au : ëÁkk§fe, {khk æku§k{kt ıﬁkt⁄ke yk e ?í

Ákk§fe : ëº¯k kLk Ìk{u rLkﬁ{ ˜ELku kuh rLkˇk{kt kkuZ‚k nÌkk Ìku Mk{ﬁu Ìk{khk {wæ{kt⁄ke y{e Aqx‚wt. y{e{kt⁄ke sL{e Awt...í

yn™ hsq ⁄kfiu˜k Mkt kÀku Lkkx‚kÌ{fÌkk yLku ´Mkt¯kLkw Ìkk·~fir[ k hsq ⁄kÌkwt Úu k {§u Au. su{fu º¯k kLk Wr{fikLku yk k]⁄ e ¬M⁄kh fh k {kxu …rªkLkkt nkz ˜u k {kxu kkÌkk§{kt {kuf˜u Au Ìfikhu º¯k kLk Wr{fikÀu eLku fnu Au : ëÁknuLk, Ìkuh{k kkÌkk§u nkz …rªkLke ƒq˝eyu Ú, …rªkLkkt nkz ˜E yk .íí Ìfikhu Wr{fik …rªkLke ˜ks fkZe y §e Vhe hzu Au. ( k]. 73, 74) …rªk r [khu Au : ëfku˝ Àw:æe hzu Au ?í

…rªk kqAu Au : ëfﬁk fkh˝u hzu Au ? ˛kLÌk ⁄kk.í

Wr{ﬁk fnu Au : ëAkLke hne ˛fwt Ìku{ Lk⁄ke.í

…rªk fnu Au : ëÌkLku ˛kt Àw:æ kz‚kt ? Ìkkhk fk{Lkw Lkk{ fnuí.

Wr{ﬁk fnu Au : ë…rªk, MkÌk [Lk yk kku Ìkku AkLke hnwtí.

…rªk [Lku Áktƒkfi Au. Ákk§fe fnu Au, ë…rªk, Ìk{khkt nkz yk kkuí. ˜¯LkkuÌMkwf r˛ yLku ˜¯LkLke Lkk kkzÌke Wr{fikÀu e Â[u hsq ⁄kfiu˜k Mkt kÀku h{qs úhf Au :

ënkhu f˝e æB{k...nkLku Mk Õe ÚÏLk ˜uELk yk U...nU. y ˝kt yr{fik nU...ÁkuXe ÁkuXe h{u...nkhu LkkÏLkfe Ákk§fe ⁄kkfi. nkhu f§kY ke f§k hÌku...y ˝kt yr{fikÀu e Ákk§fe ⁄kkfi..nkhu Mk Õe nU..yutMke hMkLkk zkufhku ⁄kkfi.hUxe˜ku kuxe˜ku. ftzk yuÌkhwt kux..Wæ§k zwxktLkku...Lk§efik LkkfLkku...Lkkf{kt nUzk ˜Ákhu...nkh yr{fikÀu e nU...y ˝w Mk Õe nku{wt Õkufi...ÕkuELk y §e Vehu..nkEhu...nkE...! yk ˜kzku Ìkku {Lk Lkn™ ¯k{ku...yk Ìkku ¯kwÁkhk§ku... kkMkk§ku...nkhu hUxe˜ku kuxe˜ku...yk kLk nwt fhefiu...? nkhu yu{ fheLk y{efikÀu e nU...y §e VeheLk ⁄kwf˜k LkkÏæu...nkhu Mk Õe nU... yx fk˜e...yu y{efik...Ìkwt {Lk ÀuæeLk ⁄kwf˜k Ìkku LkkÏæu. kkÏ˝ ÌkLkt k¤˝ k yk ku nwt k¤˝ k ¯kh hu ku Lkn™...nkhu...Mk Õe nU...( k]. 81)

Wr{fik Àu e y §wt VheLku fnu Au, ë h Ìkku ¯kq{zkt yLku khw k§ku Au. {kuxk kux k§k hLku ˛wt fheyu ?í Wr{fik y §wt VheLk ⁄kqtfu Au. r˛ fnu Au, ëWr{fik, {khwt Y k ÚuELku ⁄kqtfu Au k˝ nwt ÌkLku kh˝ k yk‘fiku Awt. kh˝eLku s sE˛í. kAe r˛ S ÚÌkÚÌkLkk u˛ fkZu Au ¯kuhu Mkt kÀ ´Mkt¯kku Lkkx‚kÌ{fÌkk⁄ke

ºh kqh Au.

yk kwhkf⁄kk{kt hsq ⁄kﬁu˜kt ˝oLkku Lkkutƒ kk k Au. yk kwhkf⁄kk Mkkƒwyku

Ókhk ftXM⁄k heÌku ´Ìfi˚k fnu kÌke nku kLku ˜eƒu yn™ ´Mkt¯kLkwt ˝oLk yLku kk kLkwt ˝oLk r ˛uªku Úu k {§u Au. yk ˝oLkku ´{k˝{kt xqtfk nku k AÌkkt Mk[kux Au. ˝oLkku {kä{f heÌku kk kLke ˜k˚kr˝fÌkkLku ´¯kx fh k{kt Ìk⁄kk ºk fLkk r[•k{kt kk kLkwt ´Ìfi˚kefh˝ fh k{kt {ÀÀY k ⁄kkfi Ìku kt Au. khÌkk{kt hsq ⁄kfiu˜kt ˝oLkku r ˛u ÚuEyu Ìkku khÌkk ykhtºu s§⁄ke S Ìkk º¯k kLkLk ˝oLk, MkkÌk{u kkÌkk§u MkqÌkk º¯k kLk, ëº¯k kLk rLkˇkƒeLk Au, Õe˝e Õe˝e kuh k¯ku Au. yk§Mk {hzu Au yu º¯k kLkLke Lkkrº{kt⁄ke Àktze ´¯kxu Au.í º¯k kLk MkkÌk{k kkÌkk§u ëMkkÌk

ﬁkusLk ü[k yLku MkkÌk ﬁkusLk Lke[k ÁkhkÁkh Â[u Àktze kh yk eLku yuf k¯ku

Qºk hnu Au.í º¯k kLk kuzkLku kkÌkk§{kt⁄ke Áknkh ˜k eLku ënehk Õ uhkÌk

{Z‚kt k˜k˝ {ktzu Au. Ìkk˝eLku Ìkt¯k Ákktƒu Au. MkkuLkk-Y kkLke ˜¯kk{ k˜e kuzk kh

QzeLku Mk kh ⁄kkﬁ Au. hu˛{e Àkuh Ze˜e {qfu Au yLku Ìkeæk [kÁkwf {khu Au. ë⁄kuﬁkt

⁄kuﬁktí fhÌkku kuzku s§{kt h{Ìk fhu Au.í yk{ kuzk kh Mk kh ⁄kﬁu˜k º¯k kLkLkwt

˝oLk, rLkˇkƒeLk º¯k kLkLkwt ˝oLk, Wr{ﬁkÀu eLke {kÌkk ˜¯LkLkku yM efkh fhu

Ìﬁkhu ¢kurƒÌk ⁄kﬁu˜k r˛ Lkwt ˝oLk, ˜¯LkkuÌMkwf r˛ Lkwt ˝oLk, ˜¯Lk fh k sE

hnu˜k r˛ S - ër˛ S ˜¯LkLkk ˛˝¯kkh Mksu Au. hhkÚLkk knuh u˛ knuhe fkLku ™Ae yLku nk⁄ku k¯ku Mkk kLkku ˛˝¯kkh Mksu Au.í r˛ Lkk ˜¯LkLkwt ˝oLk

ër˛ Lkku r kn {tzkfiku Au. nkuh{kt kÚt k¯ku Au, yLku ÚLk rn{k˜fiLkk ¯kktÀhu yk Au. Wr{fik f§kY ke Àu e Au. Àu e LkkLke Ákk§fe ÁkLkeLku h{ k ˜k¯ke Au. r˛ yut˛e hMkLkku zkuMkku ÁkLku Au ! í hhkÚ ÁkLke: ˜¯Lk fh k yk u˜k r˛ SLkwt h{qs úhf ˝oLk yk ´{k˝u Au ëækr˝fik su ze Àqtxe, fhtrzfik su zwt kux, Lkr§fik su zwt Lkkf, Lkkf{kt ˜™x ˜Ákzu Au...í yk W khktÌk r˛ -Wr{fikS {uhw-Mkw{uhw k oÌk kh Ìk k fh k Úfi ÌkuLkwt ˝oLk r˛ Lke r r ƒ Àu ku Mku k fhu

Au ÌkuLkwt ˝oLk, Úu¯ke u˛{kt º¯k kLkLkwt ˝oLk, ëÕku§e{kt ÌkwtÁke, ˛tæ yLku Õk˜h {qfe æºu ºhk Au. yuf nk⁄k{kt Ê Ú yLku ÁkeÚ nk⁄k{kt [er kfiku ˜u Au...í yk{ º¯k kLk r˛ Lkwt ˝oLk r rºLLk Y kku{kt ⁄kfiwt Au. ykhtºu º¯k kLkLke Mku k fhÌkwt kMkwrfLkk¯kLkwt fwwxtÁk k˝ Lkkutƒ kk k heÌku yk˜uækfiwt Au. yk kwhkf⁄kkLkku yuf ykM k„ yt˛ Au [{Ìfkh. ykæefi khÌkk{kt [{ÌfkhkuLke Áknw˜Ìkk Úu k {§u Au. [{Ìfkhku Ókhk Áku ÁkkÁkÌk hsq ⁄kE Au. [{Ìfkh Ókhk kÌkko{kt fwÌkqn˜Ìkk s¯kkz e yLku yk s fwÌkqn˜Ìkk Ókhk ©ÿkºk WÌ kLLk fh ku yk e Wºfi Mktf˜Lkk [{Ìfkh Ókhk yn™ MkƒkE Au. khÌkk{kt hsq ⁄kfiu˜k [{Ìfkhku yk ´{k˝u Au : khÌkk ykhtºu rLkˇkƒeLk º¯k kLkLke Lkkrº{kt⁄ke f{§Lkwt ´¯kx wt. Lkkrº{kt⁄ke ´¯kxu˜e f{§ Àktze MkkÌk{k kkÌkk§ Mkwƒe ˜ktÁke ⁄kkfi Au. º¯k kLk ÀktzeLku s{˝k k¯k⁄ke yuze⁄ke ÀÁkk Lku f{§Lkwt ´¯kx wt, s{˝ku nk⁄k ˜tÁkk e ku§ku kuzku kkÌkk§{kt⁄ke Áknkh fkZ ku, kuzk kh º¯k kLkLke QzeLku Mk kh ⁄k kLke heÌk, º¯k kLkLkk {wæ{kt⁄ke y{e Aqx wt. y{e {kt⁄ke Wr{fikÀu eLkwt WÌ kLLk ⁄k wt, {]Ìfiw˜kuf{kt hnu˜k º¯k kLkLke Ìkk§e MkkÌk{k kkÌkk§u Wr{fikÀu eLku Mktº§k e, º¯k kLkLkwt fk[ÁkkLkk Y k{kt krh ÌkoLk kk{ wt,

s§ W kh {kxeLke hkux˜e ÁkLkk eLku {qf e, {kxeLkwt kk˝e{kt ¬M⁄kh Lk hnu wt, nkz

…rªkyu kkuÌkkLkk yuf yt¯kLkkt nkz yk k kt, Ìkuh{wt kkÌkk§ VkuzeLku Wr{ﬁkÀu eLkwt

s§Lke W kh yk wt. r˛ Ìkk§e kkzeLku Ák˙kÒ˝ kuÀk fﬁkou, r˛ Lke Lkk¯k Akuz kLke r¢ﬁk, r˛ Lkku u˛ k˜xku fh kLke heÌk, º¯k kLkLkwt fk§ku t˛ WÌ kLLk fh ku,

Àu -{LkwªfiLkwt MksoLk fh ¯kuhu ÁkkÁkÌkku yn™ º¯k kLkLkk [{Ìfkhe ‘fi¬ıÌkÌ ⁄ke ⁄kfiu˜e Au. yk⁄ke º¯k kLk yk Mk]r¸{kt ƒkhu Ìku fhe ˛fu Au, Ìkuyku [{Ìfkh Ókhk yk Mk]r¸{kt ftE k˝ fhe ˛f k {kxu Mk{⁄ko Au {kxu º¯k kLk yLku º¯k kLku h[u˜kt

Àu -Àu eyku [{Ìfkhe Au, yu{ {kLkeLku k]⁄ e ˜kuf{kt EÔhefi ©ÿk WÌ kLLk fh k yk khÌkk{kt [{Ìfkhku hsq ⁄kfiu˜k s˝kfi Au. ykrÀ kMke ˜kufMkkrnÌfiLke yk f]rÌk{kt zwt¯khe ºe˜kuLkku Mkk{krsf MktÀºo yLku ˜kuf{kLkMkLkku kz ku Õe˜kfiku Au. khÌkk º˜u ƒkä{f yLkwckLk æÌku fnu k{kt yk Ìke nkufi, khtÌkw khÌkk{kt hsq ⁄kfiu˜e ˝e xLkkyku{kt zwt¯khe ºe˜kuLke ˛wfLk-y k˛wfLkLke {kLfiÌkkyku yLku Mkk{krsf rh kÚuLk hsq ⁄kÌkk ÚuE ˛fkfi Au. º¯k kLk s§{kt⁄ke ƒku§ku kuzku Áknkh fkZu Au. yk ƒku§ku kuzku ˛wº ˛wfLkLkwt ´Ìkef ÁkLku Au. ëƒhÌkeLkkt Ákes fwt khe {kxe{kt hnu˜kt Auí yu khÌkk{kt rLkÀuo˛kfiwt

Au Ìkku yksu k˝ fkuE yLkwckLk fu kr k fkﬁo fh k {kxu yk Mk{ksLkk ˜kufku

fwt khe {kxeLkku W kﬁku¯k fhu Au. fwt khe {kxeLku kr k {kLku Au. yk Mkk{krsf

˜kuf kht khk{kt [LkLkwt {n• hnu˜wt Au. Ìku⁄ke kMkwrfLkk¯k fk[ÁkkLkk [Lku Áktƒkﬁ Au. Ìkku nkz…rªk Wr{ﬁkÀu eLkk [Lku ÁktƒkELku kkuÌkkLkkt nkz yk ku Au. nkz…rªkLke

ƒq˝eyu knkut[u˜e Wr{ﬁkÀu e ˜ktÁke ˜ks fkZu Au yLku hzu Au. yu{kt ze˜kuLke ˜ks fkZ kLkku rh ks yLku ykrÀ kMke Mk{ks{kt Üe nXLke Mk kou krhÌkk hsq ⁄kE Au.

…rªkLkkt nkz⁄ke k]⁄ eLku ¬M⁄kh fh k{kt k˝ ykrÀ kMke ˜kuf{kLkMkLku ´¯kxÌkwt ÚuE

˛fkfi Au. ytƒkhk{kt⁄ke k]⁄ e kh Mkqfio ´¯kx ⁄kkfi Au. Mkqfio Àe ku k]⁄ eLke æÁkh ˜u Au. yn™ yk Mkk{krsf kht khk{kt Mkqfio ´ÌfiuLkku kqflfiºk hsq ⁄kfiku Au. {kuÌke[hk Àu Lkwt r ƒ kLku {k⁄ku QÌkh ¯kuhu{kt ykrÀ kMke ˜kuf{kLkMkLkku krh[fi {§u Au. yk Mkk{krsf kht khk{kt Üe- kwhwªkLkku Mk{kLk ÀhflÚu hnu˜ku Au AÌkkt

ÜeLkku ykÀh ⁄kÌkku r ˛uªk heÌku Úu k {§u Au. yn™ k]⁄ eLku s§ kh ¬M⁄kh fh k Wr{fikÀu eLku …rªkLkkt nkz ˜u k Ìkuh{k kkÌkk§u {kuf˜u Au. Wr{fikÀu e yuf˜e Ìkuh{k kkÌkk§u Úfi Au. …rªkLkkt nkz ˜E Ìkuh{wt kkÌkk§ Vkuze W kh yk Au. Ìku{kt

‘{tu‚e[ht™e ðth‚t’ : ÄtŠ{f, Ët{trsf y™u ËtrnÂíÞf

Üe ˛¬ıÌkLkku {rn{k yLku Mkk{⁄ﬁo ´¯kx ⁄kﬁwt Au. ˛rLk[h hku¯kLkwt h ˜ELku MkqÌkku

Au. Mkq Ìku hku¯k Lku fk{ fh Ìku Ìkks¯ke S Lk Au yu ku MktÀu˛ {§u Au. yk

{nuLkÌk fhe ˜kufku, ´kf]rÌkf krh u˛{kt S Ìke ´Ú {kxu W„{Lkwt {n• ykzfÌkhwt

Mkq[ kﬁwt Au. yk ƒkä{f ˜kuff⁄kkLkk yLﬁ ´Mkt¯kku{kt hsq ⁄kÌkk Mkk{krsf

herÌkrh kÚu{kt rn{k˜fiLke Àefhe Wr{fik yLku ˛rLk[hLkk Àefhku r˛ S ºhfiw kLke{kt yk Au. r˛ S ˛kuºÌkku ˛˝¯kkh Mksu Au. {k⁄ku {w¯kx {qfu Au. Ák˙kÒ˝Lku Mk¯kkE {kxu Lkkr§fiuh ˜ELku rn{k˜fiLku Ìfikt {kuf˜u Au. r˛ S s˜Àe

rzfikt ˜¯Lk ˜u k {kxu Ìkifikh ⁄kkfi Au. Wr{fikÀu eLke {kÌkk r˛ SLkk ˜¯Lk

´MÌkk Lku Xwfhk Au Ìﬁkhu r˛ S f§k fhu Au. rn{k˜ﬁLkk ¯kktÀhu Lkk¯kMk{qnLku

{kuf˜u Au yu kAe Wr{ﬁkLke {kÌkk ˜¯Lk {kxu r˛ SLku nk kkzu Au.

rn{k˜ﬁ ˜¯LkLkwt fnu˝ {kuf˜u Au. r˛ S hhkÚ ÁkLkeLku r kn {ktzu

Au. nkuh{kt kÚt k¯ku Au, yLku rn{k˜fiLkk ¯kktÀhu ÚLk yk Au Ìfikhu Wr{fik f§k fhu Au. Àu e LkkLke Ákk§fe ÁkLkeLku h{ k ˜k¯ku Au. r˛ yut˛e hMkLkku zkuMkku ÁkLku Au. yk ÁkkÁkÌk k˝ fÚuzkt ˜¯LkLkku rLkÀuo˛ fh Au. ƒkä{f [rh kku{kt yuLkwt ˜kuf{kLkMk ´¯kx ⁄kfiwt Au. ækr˝fik su e Àqtxe, fhtrzfik su zwt kux, Lkr§fik su zwt Lkkf, Lkkf{kt ˜™x ˜Ákzu Au ¯kuhu ´Mkt¯kku{kt ÚLk kqtæÌke æÌku s{kELke xeæ§

WzkzÌke fLfik k˚kLke ÜeykuLkk ˜kuf{kLkMkLkku kz ku Õe˜kfiku Au. yk{ yk ƒkä{f khÌkk{kt zwt¯khe ºe˜kuLkwt ˜kuf{kLkMk yLku Mkk{krsf MktÀºo ´¯kx ⁄kfiku Au. k]⁄ eLke WÌ kr•k, hku¯kLke WÌ kr•k yLku r˛ kk oÌke f⁄kk yu k˝uLku

Mkktf§e ˜uÌke yk kwhkf⁄kk zwt¯khe ºe˜kuLkk ƒkä{f yLkwckLkLku hsq fhu Au, yu{kt Ìku{Lke ƒkä{f ©ÿkº¬ıÌk hsq ⁄kE Au. f⁄kkLkk ytÌk{kt V§©wrÌk, f⁄kk© ˝Lkku {rn{k Ìk⁄kk {kuÌke[hk Àu Lke Mk•kkLke {n•kk À˛ko kE Au.

ëënkhu {hkÕ hu f˝e æB{k...yu {kuÌkeMkhku Ákk Mke k˜u yk ku ykÏ˝k f§Õw¯k{k...fUhu fUhu ⁄kk kLkk ⁄kkfiu...nkhu Ákk Mke ⁄kkhe ⁄kk kLkk...⁄kkhe Ákku˜{k Ákku˜u...yu Lkk§uhLke. kkÏMk {˝ Mkqh{kLke. nkhu Y kkLkkt k¯k˜ktLke...nkhu Ákk Mke kku keLku Lk kku kkLk nkÏ nkÏ Y kefikLkwt nkh˜wt Lk ÌkkuÌkefiwt.yu Ákk Mke.... yu ykæe ÀwrLkfikLkwt k˜wt f£t...ÁkeÕkt Àu Ìkkt kkMk§ nU...{kuxk{kt {kuxwt Àu nU, {wt...{kuÌkeMkhku kÕwt nkhu {kh Mkkuæk Y kkLkkt Vq˜ ¯khk Õku..nkhu Ìk{kh f§kt¯k ÁkÌkku æqxe ÕknU...nkhu Àw:æefik yk nU...ÀwæefikLkku hku¯k fhe ÕknU.. kÏÕe ykt yk u... kÏÕeyktLkwt kk˝˝wt ÁkÌkknU..fktxefik f§kt¯kefikt yk u...yuLk f§kt¯k

{xe ÕknU...ykÏÌk§kt yk u..yut˝ktLk ykÏæku yk˜wt...nkhu kU¯k§kt yk u. yut˝ktLk yk⁄k- kkÏ¯k yk˜wt. hkuÌkkt yk yut˝ktLk yknÌkkt fkxw...nkhu f§Õw¯kLkkt {kÏLk e Ákku˜{k fkÏﬁ Ákku˜u...íí ( k]. 96)

{kuÌke[hk º¯k kLkLke yk k]⁄ e˜kuf{kt M⁄kk kLkk ⁄kkfi Au. Ìku{Lku ˜k˜˜e˜e-ƒku§e ƒÚyku [zk kfi Au. ykhÌke ⁄kkfi Au. {kuÌke[hku Àu ÁkƒkLkwt º˜wt fh˛u. {kuÌke[hku º˜u yk‘fiku yk fr§fiw¯k{kt. ÌkuLke uh uh M⁄kk kLkk ⁄kkfi Au. ÌkuLke {kLfiÌkk hækfi Au. ˜kufku {kuÌke[hk Àu Lku ykhkƒu Au. ˜kufku {kuÌke[hkÀu Lkk ºku kk-ºku keLku Mkkz˜ku, ƒkurÌkfiwt, Lkkr§fiuh, kkt[{˝Lkwt [qh{wt, Y kkLkwt k¯k˜wt yLku Yr kfikLku nkh ÌkuLkk M⁄kkLkfu [zk Au. Àw:æeykuLkk Àw:æ ºk¯k k ˜kufku r LktÌke fhuAu.

{kuÌke[hku Àu su ºku kkLku {k⁄ku QÌkhu Au. ÌkuLku º kuº ´MkLLk ⁄kfiku Au yu s˝k Au. ºku kku ƒq˝eLku fnu Au, ë kkt[ fLfik, kkt[ fiw fku {khku Mkt {kLkÚu. nwt s¯kÌkLkwt º˜wt fhe˛. Ákƒk Àu e-Àu Ìkk {khe kkA§ Au. {kuxku Àu nwt Awt. nwt {kuÌke[hku Àu Awt. {khkt Y kkLkkt Vq˜ [zk Úu. Ìk{khwt Ákƒwt Àw:æ Àqh ⁄k˛u. {khe {kLfiÌkk⁄ke Àw:æesLkkuLkku hku¯k Àqh ⁄k˛u. ktrÕfikLku kkh˝w Áktƒk˛u. yktƒ§ktLku yktæku yk ke˛. ˜t¯kzkLku k¯k yk ke˛. hzÌkkt yk ˛u yu{Lku nMkÌkkt fhe˛.íí yk{ yksu fr§fiw¯kLkkt {kLk e {kuÌke[hk Àu Lke {kLkÌkk {kLku Au.

ë{kuÌke[hkLke khÌkkí ºe˜ku{kt ´[r˜Ìk ƒkä{f ©ÿk©ﬁe ˜kufkœﬁkLk

Au. yk f]rÌk{kt⁄ke kMkkh ⁄kÌkkt zwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMke Mk{ksLkwt ´rÌkÆÁkÁk ´¯kx

⁄kkfi Au. yk Mkk⁄ku f]rÌk{kt rLkY kkfiu˜k f⁄kkLkf yLk kk kku Ókhk yk Mk{ks{kt hnuÌkk ˜kufkuLkk {kLkMkLkku k˝ Mknusu œfik˜ yk Au. Mkt˛kuƒfu MkkrnÌfiLku {kÊfi{ ÁkLkk eLku ykrÀ kMke ´ÚLkk Mk{ks yLku ˜kuf{kLkMkLku yk heÌku Ìkk·~fi fh kLkku

´fiÌLk ffikou Au. yk ˜kufkœfikLk zwt¯khe ºe˜kuLkk Mk{ksLke kht khkLkk yuf ºk¯kY ku i˛kæ {kMkLkk yLkwckLk æÌku ¯kk k{kt yk Au.

¯kwshkÌke r ºk¯k, MkkihkªxŸ ﬁwrLk äMkxe, hksfkux-5

WX 14

ºe˜ef⁄kkLkkt fw§{q§

zkÏ. nMkw fikrøkf yn™ {wœfi W k¢{ zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Mkt kkrÀÌk fhu˜e æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMke r MÌkkhLke f⁄kkykuLkkt fw§{q§ MktÀºuo r [kh fh kLkku Au. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u fw˜ 23 kwMÌkfku{kt 30 {kuxe yLku {Êfi{fÀLke f⁄kkyku Mkt kkrÀÌk fhe

Au. yu{kt 1. zwt¯khe ºe˜kuLkk Àu r§ﬁk k§kLkk yhu˜k : Lk ˜kæ Àu eyku yLku fh{ehku 2. yh ’˜e ˜kufLke ne kÌkku

3. fkÏÁkrhfik XkfkuhLke khÌkk 4. Àu hkLke ºsLk khÌkk 5. ntMkÀu Lke khÌkk-{wœfiÌ ºe˜kuLke ƒkä{f kwhkf⁄kkyku Au : 1. ºe˜kuLkwt ºkh⁄k 2. hkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkk kkihkr˝f f⁄kk Au, Ìkku 1. hk{Àu 2. Y kkthkÏ˝eLke khÌkk 3. Ìkku§ehkÏ˝eLke khÌkk- kkx kqÚ Mkt˜¯Lk yLku 1. ¯kku ke[tÀ-ºh⁄kheLke khÌkk Lkk⁄kMkt´ÀkfiLke Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e Au. yk ÁktLku ´fkhLke f⁄kkyku MktÌk[rhÌk-rnrsfiku¯k˙kVeLkk ´fkhLke Au. ˛uªk su f⁄kkyku Au yu{kt 1. ¯kwshktLkku yhu˜ku yLku 2. hkXkuh khÌkk {wœfiÌ ˜kuf{nkfk‘fi ´fkhLke Au. Ìkku, 1. MkrÌkfiku ækÌkw yLku nk˜ku-nqhku 2. æqÌkktLkku hks e yLku Àu ku˜ ¯kwÕh˝ 3. Zku˜k-{khw˝e 4. nr kfikÀu nkÏæ˜e 5. nkuLkku˜ nkuxe, nk˜ Àu nku§t¯ke, Lkk¯kS À˜S ¯kuhu ˜kuff⁄kkLkkt fw§LkeAu.

kwhkf⁄kkyku{kt suLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au Ìku f⁄kkyku r ˛uªk Mktfw˜ Au, fu{ fu yu ºkhÌkefi ykfioƒ{oLke kwhk˝Lke f⁄kkyku yLku ykrÀ kMke {q§Lkkt ÌkuLkkt

Y kkLÌkhkuLkwt Mktr{© yu M Y k Au. ºkhÌk{kt ykﬁkouLkku Ák]nÀT Mk{wÀkﬁ Mk ÌkrMktƒwLkk

´Àu˛{kt yk e ºkhÌk{kt fkfi{Lkku Mk kx fhÌkku ⁄kfiku, yu knu˜kt k˝ ykfikouLkku yuf {kuxku Mk{wÀkfi, EhkLkLku ÁkÀ˜u Mkeƒku ºkhÌk{kt y⁄k k Ìkku Áknw ⁄kkuzku Mk{fi

EhkLk{kt hneLku kAe ºkhÌk{kt M⁄kkﬁe Mk kx fhÌkku nÌkku. yk ´⁄k{ ykﬁosq⁄k

r ˛uªk Mktœfik{kt Lk{oÀkLkk fktXu fkfi{e Mk kx fhÌkk ⁄kfiku yLku fk§¢{u yu{Lku

ºkhÌk{kt MÌke fux˜ef {q§ ÚrÌkyku Mkk⁄ku ykhtº{kt Mkt ªko ⁄kfiku yLku Mk{fi sÌkkt Mk{L fi ⁄kfiku yLku {q§ ykfioƒ{o{kt yLkuf rÁkLkykfio ƒ{oLke ©ÿkykuLkku k˝

M efkh ⁄kfiku yLku ykfioƒ{oLkwt {qäÌk kqsf yu Lk sqÀwt Y k Áktƒkfiwt yLku Ìku{kt yLkuf Àu eÀu ÌkkykuLkkt M Y k kqÚÌkkt ⁄kfikt : r˛ , kk Ìke, ¯k˝u˛, fkäÌkfufi, {fiqh, {qªkf, Mk ko, LktÀe ¯kuhu kqÚfikt. yk ´⁄k{ ykfiosq⁄kLkk ºkhÌkefifh˝Lkk ´ºk s [ku⁄kku uÀ ëy⁄k uÀí y¬MÌkÌ {kt yk‘fiku. yk kAeLkk Áknw ˜ktÁkk ¯kk§u EhkLk{kt MkÌkk ykfikouLkwt Áknw {kuxwt sq⁄k ºkhÌk{kt yk‘fiwt yLku Mk ÌkÆMkƒw{kt Mk kx fhÌkwt ⁄kfiwt. yu{Lku ºkhÌk{kt MkÌke yLfi ÚrÌkyku Mkk⁄ku Ìkku Mkt ªko ⁄kfik s, yu W khktÌk su ykfikou yk¯k§ yk e [qfu˜k yLku rÁkLkykfio{kt º§e [qfu˜k Ìku k ºkhÌkefi ykfioLkwt ´⁄k{ sq⁄k Ìku y⁄k o˝

Ìkhefu yku§ækfik. fk§¢{u sqLkk yLku Lk k ykfio sq⁄kku Â[u, y⁄kkoÌkT Mk{fiÆMkƒwLkk ykfikou yLku y⁄k o˝ Â[u ˜ktÁkk Mkt ªko kAe Mk{L fi ⁄kfiku. yLku Mk ÌkÆMkƒwLkk

ykfikouyu k˝ Ák˙Òk yLku r ª˝w W khktÌk {nu˛Lkku M efkh ffikou ñ yu kAe s iª˝ yLku ˛i ºkhÌkefi ykfioƒ{oLke Áku {wœfi ˛kækyku ÁkLke.

´MÌkwÌk Mkt ªko˝ yLku Mktr{©˝Lkwt r[ k su uÀ{kt yLkuf M⁄k§u {§Ìkk

RLˇMkqıÌk{kt Au. ër˛ kwhk˝í{kt k˝ ykLkwt M k¸ r[ k Au. À˚kfiøk yLku MkÌkeLke kwhkf⁄kk s Mk ÌkÆMkƒw yLku y⁄k o˝Lkk ykfiosq⁄kkuLkk Mkt ªko yLku Mk{L fi ÁktLku hsq fhu Au. À˚kLkwt r˛ ´ÌfiuLkwt su ˜˝ Au, Ìku{kt Mk ÌkÆMkƒwLkk ykfiosq⁄kLkwt y⁄k o˝ ´ÌfiuLkk rÌkhMfkh yLku Mkt ªkoLkwt r[ k Au yLku MkÌkeLke xLkk⁄ke r˛ -fwÿ ⁄kfik yLku Ìkktz fheLku r Lkk˛f ÁkLfik Ìfikhu r ª˝wyu MkwÀ˛oLk [¢⁄ke MkÌkeLkk ÀunLkk xwfzk ffiko yLku flfikt flfikt yu{Lkk Àunk fi ku kz‚k, Ìfikt Ìfikt ˛¬ıÌk keXku ÁktƒkE yu su kwhkf’ kLk Au Ìku Ákƒe ÚrÌkyku yLku Ìku{Lke ƒ{o©ÿkLku yuf fh kLkwt ´Ìkef Au. yk kwhkf’ kLk⁄ke s ºkhÌkLke yLkuf ÚrÌkyku{kt su yLkuf Àu eyku kqs k{kt

yk Ìke nÌke Ìku Ákƒe s {q§ Ìkku kk oÌkeLkwt Y k Au, yu ©ÿkLku ·Z fhu Au. yk{ Ákƒe s ©ÿkykuLku ºkhÌkefi ykfioƒ{oLke {wœfi ƒkhk{kt Mk{k e ˜u Au. yu …¯ uÀ yLku fisw uoÀLkk hwˇk¸kÊfikfieLkk Lk{MkT {t kku{kt ⁄kfi Au. yu{kt k˝ {wœfi nuÌkw Ìkku r r ƒ ÚrÌkyku Ókhk susu ¢qh Àu ku Au, Ìku ÌkuLkk ykhkƒfku {kxu kÌkf yLku ÆnMkf Lkn™, khtÌkw ër˛ Y kí Au, yu ·Z fh k{kt yk‘fiwt Lku yu{kt⁄ke s ër˛ í EÔhLkk Lkk{ Ìkhefu rMkÿ ⁄kfiwt yLku hwˇLkwt f’ kLk yu{kt º§e ¯kfiwt.1

ÚrÌk-ÚrÌk Â[uLkkt Mkt ªko˝ yLku Mktr{©˝Lke su ´r¢ﬁk ⁄kE, yuLkwt

˜ wY k-r˜x˜ xŸurz˛Lk æuzÁk˙ÒkLkk ºe˜Lke kwhkf⁄kkyku{kt Úu k {§u Au. yn™

k˝ Mkt ªko yLku Mktr{©˝, Mk{L ﬁLke ´r¢ﬁk⁄ke s r r˛¸ kwhkf⁄kkykuLkwt Y k

Áktƒkfiwt Au. yu{kt yuf ƒkhk Au, Ìku {wœfi ykfioƒ{oLke yLku ÁkeS Au Ìku ykrÀ kMkeykuLke {q§ºqÌk yu e ƒ{o©ÿkLke. yk ˚ku kLke f⁄kkykuLkk Mk{¯k˙ y«fikMkLku ytÌku yu

´ÌkeÌk ⁄kkﬁ Au fu hksM⁄kkLkLkk ˚kk k t˛e fux˜ktf fwxwtÁkku fkuE k˝ fkh˝u kkt[MkkuMkkÌkMkku fu yu⁄ke k˝ ƒkhu ªkkou knu˜kt kkuÌkkLkwt {q§ ÌkLk AkuzeLku ytÁkkS Ákksw

QÌkhe yk‘fik yLku Lk kMke ÁkLke º§e ¯kfik. yk Mk{qn{kt kkuÌkkLkkt {q§ yu{Lke f⁄kkyku{kt s§ kfikt yLku yu{kt ykrÀ kMke Mk˙kuÌk k˝ ºÈfiku. yk ˚ku kLke sux˜e f⁄kkyku Au, Ìku{kt ºe˜ ykrÀ kMke ©ÿkyku Mkk⁄ku s ¯k˙k{e˝ yLku Lkk¯krhf

hksM⁄kkLke kht khkyku k˝ Au. yk Mk{wÀkﬁu kkuÌkkLkk {q§ ƒ{o yLku ÌkuLke ©ÿkyku

xfk e hkœﬁkt Ìku Mkk⁄ku yu{kt ykrÀ kMke Lk kt Lku swÀkt Ìk• ku k˝ ºÈﬁkt. fkuE k˝

kwhkf⁄kk ÚuÌkkt yu{kt yk ÁktLku ƒkhkyku Úu k {§u Au. Mkt¯k{Lkk M⁄kkLku su{ ¯kt¯kkLkku

˛wº˙ yLku yu{kt º§Ìke ﬁ{wLkkLkku ~ﬁk{ ´ kn M k¸ Y k{kt Lkhe yktæu ÚuE

˛fkﬁ Au. Ìku{ yn™ k˝ {q§ hksM⁄kkLke yLku M⁄kkLkeﬁ ykrÀ kMke yu ÁktLku

ƒkhkyku f⁄kk{kt yufÁkeÚ{kt ykuÌk´kuÌk ⁄kﬁu˜e Úu k {§u Au. yn™ {wœﬁ Au :

Lk ˜kæ Àu eyku yLku Ìku{Lkkt W¯k˙ Y k, k˝ yu Mkk⁄k su ifwtXLkku Àu k˝ nk⁄k{kt ¯kuze ˜ELku VhÌkku Lku {wœfi ºk¯k ºs Ìkku ÚuE ˛fkfi Au. r r ƒ Àu eÀu Ìkkyku yLku yuLkkt r rƒr ƒkLkku Mkk⁄ku s yn™ hk{ yLku f]ª˝Lkkt [rhÌkku k˝ ƒ{o©ÿk⁄ke ¯k kÌkkt hÃkkt Au, yux˜wt s Lkn™ khtÌkw S Lk yLku {]ÌfiwLkk su kkfikLkk œfik˜ku Au, Ìku ºkhÌkefi ykfioƒ{oLkk s Au. yn™ ntMkÀu Lke Ìku{ s ˜k˜w yLku nrhÀkMkLke su f⁄kkyku Au, Ìku Ìkku M k¸Ìk: ¯khwz- kwhk˝{kt⁄ke s QÌkhe yk u˜e yLku kkuªkkfiu˜eAu. yn™ S Lk yLku s¯kÌkLku ˜¯kÌke su kwhkf⁄kkyku Au, ÌkuLkku krh u˛ ykrÀ kMke ÜkuÌkLkku Au. khtÌkw yuLkku su kkfiku yLku yuLkk W kh Qºwt ⁄kfiu˜wt {k§æwt

Au Ìku {q§ºqÌk ºkhÌkefi ykfioƒ{oLkwt s Au. Mk]r¸Lke WÌ kr•k, ´˜fi, S kuÌ kr•k, Àu e-¯kw˝fku-ºih ¯kuhuLke f⁄kk{kt yk ÚuE ˛fkfi Au. {k§æwt Ìkku Ákƒu s

Mkk{kLfi ´ kn{kt Au yu s Au, rºLLk Lk⁄ke. yn™ k˝ ¯kw˝fkLkwt MksoLk kk oÌkeLkk yt¯kLkk {u˜{kt⁄ke ⁄kfiwt Au ! yuLkwt {MÌkf AuÀkÌkkt nk⁄keLkwt s {MÌkf {wfkfiwt Au. yuLku y¯k˙ kqÚLkwt hÀkLk k˝ Au. yk{, kwhkf⁄kkyku{kt fux˜ktf {n• Lkkt Y kkLÌkh yk ºe˜e f⁄kkyku{kt nku k AÌkkt ykfioƒ{oLke ´r˛¸ ƒkhkLkw M ef]Ìk {k§æwt Úu k {§u Au. ıfiktf fkh˝ krh˝k{ swÀkt k˝ Au. yk yuf s ÚrÌkLke kwhkf⁄kkyku kh s

M Ìkt k MkkBfi{q˜f y«fikMk ⁄kkfi Ìkku ƒkä{f-MkktMf]rÌkf Mktr{©˝Lkkt ˝kt Ìk⁄fiku

Áknkh yk u.

kwhkf⁄kkyku{kt su ⁄kfiwt Au Ìku hk{[rhÌk yLku f]ª˝[rhÌk - kktz [rhÌkLke f⁄kkyku{kt ⁄kfiwt Au. ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke yk ¯koLke f⁄kkyku{kt ˝wt yu Au, su {wœfi khk fhÌkkt sqÀwt Au. fux˜wtf Ìkku {wœfi ƒkhkLkkt M ef]Ìk f⁄kkLkf{kt Lk⁄ke, yu k˝ Au. fux˜ef ÌkÌ Ìk: rºLLk yu e xLkkyku yLku kk kku Au. ıfiktf ⁄kkuzkt k˝ {n• Lkkt krh ÌkoLkku Au. khtÌkw f⁄kkLkwt suLku Mk oMkk{kLfi yLku kkfikLkwt {k§æwtfku{Lk yÏLz ÁkurÕf MxŸf[h - fneyu Ìku Ìkku yn™ k˝ Au. yk e f⁄kkyku{kt {wœfi ƒkhk, siLk ƒkhk yLku ykrÀ kMke yu{ k˝u Mkk⁄ku Mktf§kfikt Au.

keÚu ´ kn Au Ìku{kt hk{Àu , Y kktÀu-{k˜Àu, suMk˜-Ìkkuh˜ ¯kuhuLke

kkxMkt˜¯Lk MktÌk[rhÌkkÌ{f f⁄kkyku yLku ¯kku ke[tÀ - ºh⁄khe su e Lkk⁄k kht khkLke

f⁄kkyku Au. ¯kwshkÌk{kt yk f⁄kkyku kkx kht khkLkk ºsLkku{kt Ìk⁄kk ˜kuf‘ﬁk Ìk

Mkk{kLﬁ ´ kn{kt k˝ ´[r˜Ìk Au. Y kktÀu-{k˜Àu yLku suMk˜-Ìkkuh˜Lke f⁄kkLkk

MktÀºkou MktÌk k˝eLkk ºsLkku{kt {§u Au, Ìku{ Mkk{kLfi ´ kn{kt M Ìkt k ˜kuff⁄kk Ìkhefu k˝ Mkktº§ k {§u Au. khtÌkw ¯kwshkÌkLkk Mk oMkk{kLfi ˜kuf´ knLke ƒkhk{kt fu Ákkhkuxe kht khk{kt yk ÁktLku f⁄kkykuLkk fux˜kf {n• Lkk yt˛ku Lku f⁄kkLkk {n• Lkk ytfkuzk ˜w Ìk ⁄kfik Au. Mk{¯k˙ f⁄kkLkf [wMÌk Lku kq˝oY k{kt s§ kfiwt Lk⁄ke, flfikhu ykrÀ kMke ƒkhk{kt yk f⁄kkLkk ´Ìfiuf §ktfku, yuLkk {wœfi ytfkuzk, fkfio fkh˝ Mkk⁄ku s§ kfik Au.2 ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe, Y kktÀu-{k˜Àu, suMk˜-Ìkkuh˜ ¯kuhu f⁄kkykuLkkt f⁄kkLkfkuLkkt Úu {q§ºqÌk {k§ækt Úu kt-Ú˝ kt nkufi Ìkku yu ´MÌkwÌk Mk˙kuÌk{kt⁄ke s {§u Au. ¯kwshkÌkLkk Mkk{kLfi ƒkhkLkk Mk˙kuÌk{kt f⁄kkykuLkkt fux˜ktf yt¯kku fu yt˛ku s ftX kht khk{kt s§ kfikt. su f⁄kkykuLkwt ¯k„{kt fu k„{kt y⁄k k Ìkku ¯k„{kt yLku k„{kt f]rÌk ÌkhefuLkwt Y k Áktƒkfi Lk nÌkwt, yu e f⁄kkyku fk§¢{u

˜w Ìk ⁄kÌke ¯kE. fkuE [kh˝, Ákkhkux, Lkk⁄k, ºh⁄khe, Úu¯ke Ókhk yk e f⁄kkLkwt f]rÌkY k Áktƒkfiu˜wt, Ìku k˝ fk§¢{u ˜w Ìk ⁄kfiwt. ©e Õ uh[tÀ {u k˝eyu Aqxf Aqxf Àwnkyku{kt kwxf Y k{kt {§Ìke f⁄kkykuLku, æqxÌkk Àwnkyku {u§ kLke y⁄kk¯k {nuLkÌk fheLku, ¯keÌkf⁄kkY ku Ák[k e ˜eƒe. khtÌkw yu W khktÌk k˝ yLkuf f⁄kkyku, ¯keÌk fu hkMkzkLkk Y k{kt f⁄kkLkwt Y k kk{u˜e yLku hk ˝n⁄⁄kk kh ¯k kÌke nÌke, Ìku ˜w Ìk ⁄kE. fux˜ef ˜kufMkkrnÌfi {k§kLkk {˝fk{kt s§ kfiu˜e ! yk e yLkuf f⁄kkyku, su{kt s¯kÀu kh{khLke f⁄kkLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au Ìku ykrÀ kMke Mk˙kuÌk{kt †s§ kE hne Au. ykrÀ kMkeykuLke kht khk{kt yk e f]rÌkY k kk{u˜e h[Lkkyku yks Mkwƒe s§ kE yuLkkt {wœfi Áku fkh˝ku Au : yuf yu fu ykrÀ kMke ˚ku k{kt yk f⁄kkyku fu § {LkkuhtsLkk⁄ko Lk nÌke, khtÌkw Ìku{Lkk Mkk{krsf yLku ƒkä{f MktMfkh, r rƒyku yLku f{ofktzku Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e nÌke Ìku⁄ke Ìku Ìku{Lkk S Lk[¢ yLku …Ìkw[¢Lkku ºk¯k ÁkLkeLku s§ kÌke hne. Ákeswt fkh˝ y fu Ákkhkux MktM⁄kkLke su{ s ykrÀ kMkeykuLkk Mkkƒw ºsrLkfku - ¯kkfifkuyu yk ºsLk kÌkkoLku, yuLkk ¯k„ yLku ¯keÌk{kt Áktƒkfiu˜k f]rÌkY k ÀunLku r r ƒ rLkr{•ku ¯kkELku yuLkku ´ kn S tÌk hkœfiku. §e, ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf ˚ku kku{kt W„ku¯kefh˝Lke ‘fik kf yMkh kze yLku yu{kt yLkuf kht khkyku MkkÌke ˜w Ìk ⁄kE, Ìku ykrÀ kMke ˚ku kku{kt Lk ÁkLfiwt. ykLkwt krh˝k{ yu yk‘fiwt fu ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf Mk˙kuÌkLke k˝ fux˜ef f⁄kkykuLkku y«fikMk fh ku nkufi Ìkku yu {kxuLke Mkk{¯k˙e ykrÀ kMke{kt⁄ke s {§u, yu e krh¬M⁄krÌk Au.

[ku⁄kku ´ kn Au Ìku yu e f⁄kkykuLkku suLkkt fw§{q§ ykrÀ kMke Lk⁄ke, khtÌkw ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf yu e Mkk{kLfi ƒkhk{kt Au. yk{kt k˝ Áku ´fkhku Au : knu˜ku ´fkh yu e f⁄kkykuLkku Au, suLkkt Y kht¯k ˜kuff⁄kkLkkt Au, khtÌkw ÌkuLkku {wœfi rLkS MktÁktƒ ykrÀ kMke ˚ku kLke Mkk⁄ku Au. yLfi ˚ku k{kt su f⁄kkyku ykuAe Úu k {§u Au fu Lk⁄ke {§Ìke Ìku yn™ ´[r˜Ìk Au. yk ´fkh{kt MkrÌkfiku ækÌkw, nk˜kunqhku, æqÌkktLkku hks e, Lkk¯kS À˜S, ˜k˜w nrhÀkMk ¯kuhuLkku Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. ¯kwshkÌk{kt yLfi ˚ku kku{kt yk f⁄kk fu yuLkkt Y kkLÌkhku ´[kh{kt s˝kÌkkt Lk⁄ke. Mktº Au fu yk e f⁄kkyku yk Mkk{krsf yuf{u hksM⁄kkLkLkk ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf ˚ku k{kt⁄ke M⁄k§ktÌkh fhe æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMke Ìkhefu ¬M⁄kh Mk kx ffikou, Ìku kAeLkk Ìku{Lke ¬M⁄khÌkkLkk ¯kk§k{kt ÁkLku˜e fux˜ef xLkkykuLke ÀtÌkf⁄kk ´[kh{kt yk e, Ìku{kt⁄ke yk f⁄kkyku rMkÿ ⁄kE yLku yu{kt hksM⁄kkLkLke fux˜ef ˜kuff⁄kkykuLkk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yt¯kku-yt˛ku Mk{kr ¸ ⁄kﬁkt. ne t[k ÁkkhkuxLke kht khk{kt su fw§f⁄kkyku

eh¯kk⁄kk, WÌ kr•kf⁄kk ¯kuhu Y k{kt y¬MÌkÌ {kt yk e Au, Ìku{kt Mk k fkuE ÀtÌkf⁄kkLkwt nkz fkuE kq ´[r˜Ìk ˜kuff⁄kkykuLkk ykƒkhu ÁktƒkÌkwt Úu k {§u Au. ©e fkLkS ºqxk Ákkhkuxu su f⁄kkyku yk ke Au, yuLke fw§ ‘fiwÌ kr•kLke f⁄kkyku{kt yk heÌku ˜kuff⁄kkyku s Mkk{¯k˙e kqhe kkze Au.3 ykrÀ kMkeykuLke su f⁄kkyku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Mkt kkrÀÌk fhe Au, Ìku k˝ yk ´fkhLke Ákkhkuxe kht khkLke s Au. zkÏ. su.ze.¬M{⁄ku hksM⁄kkLke ërnhkuEf kkuyuxŸeíLkkt y«fikMk Mkt kkÀLk ffikO Au, Ìku h[Lkkyku k˝ yk e Ákkhkuxe kht khkLke Au. ©e fu˛wºkE Ákkhkuxu Ìku{Lkk ¯k˙t⁄k{kt kkÁkqS f⁄kk ffik Ákkhkux fr f⁄kkfkhLke h[Lkk Au, ÌkuLke r ¯kÌk k˝ yk ke Au.

ÚrÌkLkk fkuE {wœfi kwhwªk yLku ÌkuLkk S LkLke fkuE {kuxe xLkkLku ykƒkhu Ákkhkuxekht khk{kt, suLkku Mk{k u˛ Semi-literary folk epic{kt ⁄kkfi Au, Ìku e h[Lkkyku ⁄kE. yk W khktÌk k˝ Ákkhkuxku Ókhk Ìku{Lkk fis{kLk t˛Lkk fux˜kf kwhwªkkuLke

´{k˝{kt ykuAk {n• Lke h[Lkkyku, su ˜kuf{nkfk‘ﬁ fu eh¯kk⁄kk{kt Lk krh˝{e, Ìku ÀtÌkf⁄kkY ku {Êﬁ{ fÀ{kt fnu kÌke hne yLku ˜kuff⁄kkLkwt Y k ƒhÌke ÁkLke.

ÁkeÚu su ´fkh Au, Ìku{kt yu{kt ykrÀ kMkeykuLke Lk⁄ke, khtÌkw ¯kwshkÌkhksM⁄kkLkLkk ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf ˚ku kLkk Mk oMkk{kLﬁ ´ knLke Au, ÌkuLkku Mk{k u˛

⁄kkfi Au. M kºkr f Au fu ykrÀ kMke ˚ku k{kt k˝ ´rMkÿ yk e f⁄kkLkkt rºLLk rºLLk Y kkLÌkhku ˜kufMkkrnÌfiLkk Mkk{kLfi ´ kn{kt k˝ {§u s. yk e f⁄kkyku{kt Y kktÀu-{k˜Àu, suMk˜-Ìkkuh˜, ¯kku ke[tÀ-ºh⁄khe ¯kuhuLke su{ Mk{k u˛ ⁄kkfi Au. Ìku{ suLku {Lkkuhtsf ¯koLke ˜kuff⁄kk ¯k˝kfi yu e Zku˜k-{khw yLku [tÀLk-{˜fikr¯krhLke f⁄kkyku Au. yk heÌku ¯kwshktLkku yhu˜ku{kt ºkuÚ-Õu§wLke su f⁄kk {§u Au, ÌkuLkwt ¯k˙k{e˝ kht khkLkwt Y kkLÌkh kLLkk˜k˜ kxu˜Lke ë{§u˜k S í{kt yk Ìke ºkuÚ u§wLke f⁄kk{kt k˝ ´[kh{kt nku kLkwt ÚuE ˛fkfi Au. yn™ fÀk[ yu ku ´ß ⁄kkfi Au fu su f⁄kkykuLkku ˜kuf{nkfk‘fi{kt fu kkx kqÚ yLku Lkk⁄kf⁄kkLkk ¯ko{kt yk¯k§ Mk{k u˛ ffikou Au, ÌkuLkku yn™ Mk

Mkkƒkh˝ yu e ˜kuff⁄kk{kt k˝ ¯k˝Lkk ˛k fkh˝u ? ykLkku W•kh yu Au fu fkuE ÀtÌkf⁄kk, MktÌk[rh kf⁄kk, ˙Ìkf⁄kk yu k r r˛¸ ¯ko{kt {qfeyu yLku Mk oMkk{kLfi ˜kuff⁄kk fu kAe ˛wÿ {LkkuhtsLkkÌ{f ˜kuff⁄kk Mkk⁄kuLkku yuLkku MktÁktƒ ˜w Ìk ⁄kÌkku Lk⁄ke. yk e heÌku swÀk swÀk ´fkh{kt Úu kÌke f⁄kkyku{kt k˝ ˜kuff⁄kkLke s Mkk{¯k˙e nkufi Au. yk⁄ke flfikhu k˝ yuLkkt fw§{q§Lke ·r¸yu Ìk kkMk kLke nkufi

Ìﬁkhu yu ´fkh{kt k˝ hnu˜kt ˜kuff⁄kkLkkt ˜˚k˝ku Ìkk ·r¸{kt hkæ kt s kzu Au.

´fkh ·r¸yu fkuE f⁄kk r rƒr ƒkLk Mkt˜¯Lk MktÌk[rh kLke nkufi, t˛Lke WÌ kr•kLke nkufi, fkuE f]rÌkLkk Y k{kt, fkuE yuf ‘fi¬ıÌk Ókhk k„Lkwt Y k kk{e nkufi fu ˙Ìkf⁄kkY ku y¬MÌkÌ ƒhk Ìke nkufi, yuLkkt fw§{q§Lkk MktÁktƒ Ìkku ˜kuff⁄kk Mkk⁄ku s hnu˜ku Au, fu{fu yk e r ªkfikLkwMkkhe ¯keof]Ìk f⁄kkLkwt f⁄kkLkf ˜kuff⁄kkLkk s {k§ækLkku yLku ´fiwıÌk xfkuLkku W kfiku¯k fhu Au.

Zku˜k-{khw˝e yLku zkÏ. rsøkkMkk kxu˜u suLkwt Mkt kkÀLk ffiwO Au, Ìku [tÀLk{˜fikr¯krhLke ˜kuff⁄kkyku ykrÀ kMke kht khk{kt f⁄kk Ìkhefu ıfiktf swÀe kzu Au, Ìku{ AÌkkt {q§ºqÌk heÌku Ìkku Zku˜k-{khw {wœfiÌ hksM⁄kkLke Mk˙kuÌkLke yLku [tÀLk{˜fikr¯krh Mk oMkk{kLfi yu k ¯k˙k{e˝ Lkk¯krhf Mk˙kuÌkLke ˜kuff⁄kkyku s Au. yn™ yk y«fikMk{kt suLke [[ko fhe yu kifeLke ¯kwshktLkku yhu˜ku, hkXkuz khÌkk, ykrÀ kMkeykuLke {h˝ku•kh r rƒ Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e f⁄kkyku, Y kktÀu-{k˜Àu f⁄kk ¯kuhuLkku yk ˜æLkkhu f]rÌkrLkc Mkr ¯kÌk y«fikMk ffik Au, Ìku{kt Ìku Ìku MktÁktrƒÌk f⁄kkykuLkk f⁄kkLkfLkk k]⁄k¨h˝ Mkk⁄ku yuLkk xfkuLkku yLku Mk˙kuÌkLke r ¯kÌkku M k¸ fhe Au.4 yu{kt ëZku˜k-{khwí yLku ë[tÀLk-{˜fikr¯krhíLkku Mk{k u˛ ⁄kÌkku Lk⁄ke, Ìku⁄ke ytÌku yu Áku f⁄kkyku r ¯kÌku Ìk kkMkeyu :

Zku˜k-{khwLke f⁄kk Ìkku {wœfiÌ hksM⁄kkLk{kt yLku ÌkuLke yMkh fÂA¯kwshkÌk{kt ´[r˜Ìk Au. k„{kt yuLkwt f]rÌkY k k˝ {Êfifk§u Áktƒkfiu˜wt Au. ´MÌkwÌk kht khk¯kÌk ÀwnkykuLkwt E. 1562 knu˜kt fw˛§ ˜kºu Â[uLke f⁄kkfzeyku {kxu [ku kkE fheLku Mkt kkÀLk yk fiwt. ´MÌkwÌk f⁄kkLkkt {wœfi [kh Y kkLÌkhku Au, Ìku{kt ´⁄k{ Y kkLÌkh{kt {k k Àwnkyku s {§u Au, ÁkeÚ{kt Ìku ÀwnkykuLku ÚuzÌke [ku kkEyku fw˛§ ˜kºu h[e Ìku {§u Au, keÚ Y kkLÌkh{kt [ku kkE-Àwnk Mkk⁄ku ¯k„ k˝ {§u Au yLku [ku⁄kwt Y kkLÌkh k˝ Àwnk, [ku kkE yLku ¯k„ k˝Lkku W kfiku¯k fhe f⁄kk yk ku Au.5 yk f⁄kkLkk fw˜ 678 Àwnkyku {§u Au, ÌkuLkku y«fikMk fheLku zkÏ. ˛k˜kouÌk kuÀr ˜u {q§ºqÌk kkXLkk ¯k˝e ˛fkfi Ìku k 360 Àwnkyk Ìkkh e yk fik Au. yk Mkk{kLfi Mk˙kuÌk{kt f⁄kkLkf yk ´{k˝u Au : kq¯k§{kt Æ k¯k§ Lkk{Lkk hkÚLku {k˜ ˝e Lkk{Lke kw ke nÌke. Àwfk§ kzÌkkt Æ k¯k§ Mk krh kh Lkh hÀu˛{kt yk‘fiku yLku Lkh hLkk hkÚ Lk§Lkk kw k k˝ ªkoLkk Zku˜k Mkk⁄ku ÀkuZ ªkoLke {k˜ ˝eLkku r kn ffikou. Àwfk§ kqhku ⁄kÌkkt

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Æ k¯k§ kq¯k§{kt yk‘fiku. Zku˜ku yLku {k˜ ˝e fiw kLk ⁄kfikt. {k˜ ˝e fi{kt yk Ìkkt ÌkuzktLke hkn Úu k ˜k¯ke, khtÌkw Lkh h⁄ke Æ k¯k§ Áknw Àqh nÌkwt, yu⁄ke Lk§u kkuÌkkLkk kw k Zku˜kLkkt ˜¯Lk {k§ kLke hksfwt he {k˜ ˝e Mkk⁄ku ffikO. Æ k¯k§u Lkh h{kt ÀqÌk Ókhk ÌkuzktLkku MktÀu˛ku {kuf’fiku, khtÌkw {k˜ ˝eyu Ìku knkut[Ìkku yxfk‘fiku, ÀqÌkLkku ƒ fhk‘fiku !

yk Ákksw kuzkLkk MkkuÀk¯kkhu {k˜ ˝eLku Zku˜kLkkt ÁkeÚt ˜¯LkLke kÌk fhe. {k˜ ˝eyu ZkZeyku Ókhk Zku˜kLku MktÀu˛ku {kuf’fiku. Zku˜ku {k˜ ˝eLku {§ k ‘fikfw§ ÁkLfiku, khtÌkw Àw¸ Lku [Ìkwh {k˜ ˝eyu yLkwLkfi-r Lkfi⁄ke Zku˜kLku ¯k˙eª{ yLku ªkko Mkwƒe hkfe hkœfiku. ˛hÀ…Ìkw{kt Zku˜ku Æ k¯k§ s k LkefÈfiku. {k˜ ˝eyu

Mk{k[kh {kuf’fik fu {k˜ ˝e r hn⁄ke {]Ìfiw kk{e Au. Zku˜ku kÌLkeLke [k˜ kk{e ¯kfiku yLku yk¯k§ Êfiku.

hMÌkk{kt W{h-Mkq{hkLkk [kh˝u Zku˜kLku fÃkwt fu {k˜ ˝e Ìkku ]ÿ ⁄kE

¯kE Au, khtÌkw eMkq [kh˝u s˝k‘ﬁwt fu yk kÌk ækuxe Au. Zku˜ku ytÌku Æ k¯k§

knktÂfiku. yuLkwt M‘kk¯kÌk ⁄kfiwt. ktÀh rÀ Mk MkkMkhu {nu{kLk¯kÌke kk{e Zku˜ku {k˜ ˝eLku ˜ELku Lkh h s k LkefÈfiku. Vhe W{h-Mkq{hkyu fMkwtÁkkLkk ÁknkLku hkuıfik, k˝ zq{˝eyu Mkk ƒ fhÌkkt Zku˜ku {k˜ ˝eLku üx kh ˜E ºk¯fiku Lku ytÌku Lkh h

knkutÂfiku. {k˜ ˝eyu ytÌku ˛kuıfiLkku M efkh fhe Mk{kƒkLk ffiwO.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u Mkt kkrÀÌk fhu˜e ykrÀ kMke f⁄kk{kt f⁄kkLkfLkwt

{wœfi {k§æwt ÁkÀ˜kfiwt Lk⁄ke, khtÌkw f⁄kkLke s{k x swÀe heÌku ⁄kE Au. yn™ fw˜ 20 ¯keÌkku{kt f⁄kk Au yLku kqhf yt˛ku ¯k„{kt Au. yn™ Y kkLÌkh yk Au : fiw kLk ⁄kfiu˜k Æ k¯k§Lkk hkÚ Zku˜kLkkt ˜¯Lk fuMkh¯kZLke ¯kkuhe Mkk⁄ku

⁄kfikt. kkt[ ªko eÌfikt AÌkkt MktÌkkLk Lk ⁄kÌkkt Zku˜kyu ÁkeÚt ˜¯LkLkwt Lkë fhe {k¯kwt {kuf’fiwt. Lkh h¯kZLke {khw˝eyu {k¯kwt M efkfiwO yLku Zku˜k Mkk⁄ku ˜¯Lk ⁄kfikt. khtÌkw ˜¯Lk fheLku Æ k¯k§{kt knkutÂfikt Ìfikhu RLˇhkÚLkwt fnu˝ yk Ìkkt Zku˜kLku Ákkh ªko {kxu Mkhku hLkwt hæku kwt fh k s kz‚wt. ¯kkuhe yLku {khw˝eLku ˜ktÁkk fk§Lkku r hn yk e kz‚ku ! Mkhku hLkwt hæku kwt fhÌkku Zku˜ku fk˝e Zku˜˝Lkk ú{{kt kze {khw˝eLku ºq˜e ¯kfiku yLku kfiÀku kqhku ⁄k k AÌkkt Àu˛{kt kkAku Lk Vfikou. yk⁄ke {khw˝eyu MktÀu˛ku {kuf’fiku, khtÌkw fk˝e Zku˜˝u Ìku Vkze Lkkœfiku. ytÌku {khw˝eyu fwts k˚keLke kktæ kh MktÀu˛ku ˜æeLku {kuf’fiku. yu Zku˜kyu ktÂfiku yLku fk˝e Zku˜˝Lku MkÚ fhe Zku˜ku

¼e÷efÚtt™tk

M Àu˛{kt kkAku Vﬁkou yLku Zku˜k {khw˝eLkwt r{˜Lk ⁄kﬁwt.

yn™ ÚuE ˛fkfi Au fu {wœfi f⁄kkLkwt {k§æwt Mkhæwt Au, khtÌkw ÁkeS fzeyku ÁkÀ˜kfiu˜e Au :

1. yn™ Àwfk§Lku fkh˝u ⁄kÌkkt M⁄k§ktÌkhLke kÌk Lk⁄ke. yuLkwt fkh˝ Mktº Ìk: ykrÀ kMkeyku{kt Àwªfk§Lkkt M⁄k§ktÌkh Lk⁄ke. yn™ Ákk§˜¯Lk k˝ Lk⁄ke Lku Zku˜kLkkt ˜¯Lk ⁄kfiu˜kt s Au, khtÌkw MktÌkkLk Lk ⁄kÌkkt Zku˜ku ÁkeÚt ˜¯Lk {kxu ´ ]•k ⁄kÌkkt {khw˝eLkwt r{˜Lk ˛ıfi ÁkLfiwt Au.

2. yn™ r ﬁku¯kLkwt fkh˝ Ákkh ªko RLˇLke [kfheLkwt ÁktƒLk Au.

3. yn™ {k˜ ˝eLkk M⁄kkLku fk˝e Zku˜˝ Au, su MktÀu˛ku knkut[ k ÀuÌke Lk⁄ke.

4. yn™ k˝ MktÀu˛ku {wœfi fze Au, f⁄kkLke ·r¸yu ëfwts k˚keLke kktæ kh MktÀu˛ku {kuf˜Ìke r hrn˝eí yu ku Lk ku s hku[f f⁄kk xf ´fikuÚfiku Au, khtÌkw kkuÌku fiw kLk ⁄kE Au, Ìku yt˛ yn™ {q§ Mk˙kuÌk sux˜ku ÁktƒÁkuMkÌkku Lk⁄ke.

yk{, Zku˜k-{khwLke f⁄kkLkk ykrÀ kMke Y kkLÌkhLke ·r¸yu Ìku{ s f⁄kk Ìkhefu yk h[Lkk r ˛uªk {q’fi kLk Au. ëZku˜k {khw hk ÀwnkíLkwt fk˛eLkwt MktMfh˝ Ìk⁄kk ¯kwshkÌk MkkrnÌfi Mkºk, y{Àk kÀ, fkfio kne MkLk 1935, r ºk¯k : 1 {khw yLku Zku˜kLke ú{f⁄kk, Mkt.Àe.Ák.fu.n.ƒ˙w yk ku˜e Mkk{¯k˙e Mkk⁄ku ´MÌkwÌk ykrÀ kMke Y kkLÌkhLkku M Ìkt k y«fikMk fh k su ku Au.

ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke yk e ÁkeS MktÀLkhkÚLke f⁄kk Au, su [tÀLk {˜ﬁkr¯krhLke ´[r˜Ìk f⁄kkLkwt s {n• kq˝o Y kkLÌkh Au. yuLkwt Mkt kkÀLk ÆnÀe{kt zkÏ. rsøkkMkk kxu˜u fﬁwO Au.6

´MÌkwÌk f⁄kk k˝ ¯kwshkÌkLke æqÁk s ˜kufr´fi ÁkLku˜e yLku {Êfifk§{kt r r ƒ f⁄kkfkhku Ókhk f]rÌkLkw Y k kk{u˜e Au. ¯kwshkÌk{kt siLk Mk˙kuÌk{kt yk f⁄kk E. 1679{kt yrsÌk[tˇ Ókhk ˜ækfiu˜e ÌkuLke nMÌk´Ìk {§u Au. yk kAe rsLknªko (1687), fi˛ku ƒoLk (1690), ºˇMkuLk (´Ìk 1686), {Lkkunh (´Ìk 1703), [Ìkwh (1715), fuMkh (1720), yLkku kr sfi (1824), Mkw{rÌkntMk (1655) ¯kuhu Ókhk ˜ækfiu˜e Ìku nMÌk´ÌkLkk Y k{kt Au. yuLkwt ftXM⁄k f⁄fiY k ©e sfitrÌk˜k˜ À uyu k˝ {u˝k¯keheLke khÌkk Ìkhefu yk fiwt Au.

{Êﬁfk§{kt Mkifkyku Mkwƒe ˜kufr´ﬁ ÁkLkeLku Lk k Ìkkh kk{Ìke hnu˜e yk

f⁄kkLkwt {q§ Lk {e MkÀe fhÌkkt k˝ yk¯k§ sÌkwt nku kLkwt yLkw{kLk ⁄kﬁwt Au. yk

f⁄kkLkwt {q§ 1083{kt ¯kw˝[tˇu ´kf]Ìk{kt ˜æu˜k ë{nk eh [rh kíLkk [ku⁄kk ´MÌkk Lke

Lkhr ¢{Lke f⁄kk{kt nku kLkwt zkÏ. h{u˛ ÚLkeyu À˛ko‘ﬁwt Au.í Lkhr ¢{Lke f⁄kk s

fk§¢{u [tÀLkhkÚLke f⁄kkY ku yk˜uækE Au.

yk Mk˙kuÌkLke {kuxk ºk¯kLke [tÀLk-{˜ﬁkr¯krhLke f]rÌkykuLke f⁄kk{kt kLkkuÌke

Àw:æ kz kLkwt {wœﬁ fkh˝ Au. hkÚ [tÀLk MkqÌkku Au, Ìﬁkhu M Lk{kt kLkkuÌke kqAu

Au : yks kzwt fu fk˜ ? hkÚ fnu Au : kzÌke nkufi Ìkku yks Lku yÌfikhu kz ! yu Mkk⁄ku kLkkuÌke kzÌkkt yk kr•kLke nkh{k§k MkÚofi Au yLku fwxwtÁk ykæwt uhr æuh

⁄kE Úfi Au. kAe kLkkuÌkeLke yMkh ˜w Ìk ⁄kÌkkt [tÀLk, {˜fikr¯krh, Mkk¯kh yLku LkehLkwt kwLkä{˜Lk ⁄kkfi Au. {kuxkt ºk¯kLke h[Lkkyku{kt yk Àwnku yk Au : rfnkt [tÀLk, rfnkt {˜fikr¯krh, rfnkt Mkk¯kh, rfnkt Lkeh ! rs{ rs{ kzE y Ì⁄kze, rÌk{ rÌk{ ñE ˛heh.

ºe˜e f⁄kkLkf yufÀ{ sqÀwt Au : ¯khwykLkk⁄k 12 ªkoLke Mk{krƒ{kt⁄ke Ú¯ﬁk yLku rhc r˛ªﬁ s˜Lkk⁄kLku

Ákku˜k e Mkq[Lkk yk ke fu Mkk¯khLkk fktXu MLkkLk fhe yk ku, k˝ Mkk¯khLke {Êfi{kt fkuE Lk s˛ku. AÌkkt fux˜kf r˛ªfiku Mkk¯khLke {Êfi{kt ¯kfik yLku kk˝e WAk§e h{Ìk fh k ˜k¯fik. Mkk¯khLkwt kk˝e QAÈfiwt Lku kkÌkk§{kt ´ u~fiwt. yk⁄ke kMkwrfLkk¯k ¯kwMMku ⁄kE k]⁄ e kh yk‘fiku yLku r ªkk˝ Vqtf⁄ke r˛ªfikuLku {khe Lkkœfik. Ák[e ¯kfiu˜k r˛ªfikuyu ÁkLku˜k yLk⁄koLke ¯kwhwLku Ú˝ fhe. ykLkku ÁkÀ˜ku ˜u k ¯kwhwyu kkuÌkkLkku ÀktÌk k eLk ÌktÁkqzkLkku u˜ku W¯kkz‚ku, k§ k e ktMk W¯kkz‚ku yLku {k⁄kkLke sq {kt⁄ke fqrÌkfik Lkk{Lkk {ƒLkku {ƒ kqzku ÁkLkk e ÌkwtÁkzwt, ktMk yLku {ƒLkk {e˝{kt⁄ke {nw h ÁkLkk e yLku ¯kkze. yk {nw h Mkktº§Ìkkt s kMkwrf y ˛ ÁkLke zku˜Ìkku zku˜Ìkku yk‘fiku. ÌkuLku kfze fhtrzfik{kt kqhe Àeƒku !

Ákkh ªko Mkwƒe fhtrzfik{kt kwhkfiu˜ku kMkwrfLkk¯k yf§kfiku yLku hkÚ [tÀLkLkk Mk kLkk{kt yk e ¯khwykLkk⁄k kkMku⁄ke {wıÌk fhk kLke r LktÌke fhe. kkuÌkkLke yku§æLkkt r[ˆY ku {k⁄kkLkkt fw{fw{ rÌk˜f, ¯k§u ¯kkfiLke æheLkwt ˜ktALk nku kLkwt s˝k‘fiwt.

hkÚ [tÀLk ¯khwykLkk⁄kLku {Èﬁku yLku {kt¯ﬁkt {q˜ yk ke kMkwrfLkk¯kLku

Akuzk‘ﬁku. kMkwrf [tÀLk hkÚLku kkÌkk§{kt ˜E ¯kﬁku yLku hkÚLku kkÌkk§Lkk

MkÌk¯kwhwyu s˜ krÌk kuzku, ú{¯kwhwyu rÁk˜kze yLku Mkqzku, ÀkÀk¯kwhwyu y{h{wrˇfk yLku s¯kÌk¯kwhwyu yºfi [Lk yk fikt.

yk e [{Ìfkhe MÌkwykuLke ºux ˜ELku hkÚ [tÀLk k]⁄ e kh s k

LkefÈﬁku Ìﬁkhu kMkwrfyu zkÁkk hMÌku Lk s kLke Mkq[Lkk yk ke. [tÀLk hkÚ yk kÌk

ºq˜e zkÁkk {k¯kuo ¯kfiku. Â[u Lkeh-Mkkfih Mk{wˇ yk‘fiku. [{Ìfkhe kuzku s˜ krÌk Mk{wˇ kh Àkuz k ˜k¯fiku. Mkk¯khu kqA‚wt : {khe AkÌke kh kuzu [ze fku˝ Úfi Au?

[tÀLk hkÚyu Ìkkuh{kt fÃkwt : Ìkkhku Ákk k ! Mk{wˇ Ákku’ﬁku : Ìkku Ìkkhk [Lk Mkk[k

kz˛u yLku nwt Mkkﬁh yLku Lkeh Lkk{Lkk kw kku Ìkhefu Ìkkhe hk˝eLkk kuxu sL{ ˜E˛.

hkÚ yk¯k§ Êﬁku yLku æktºk hkÚLkk Lk¯kh{kt knkutÂﬁku. krLknkheyu

hkÚLku Mkk [uÌk fhÌkkt fÃkwt fu, hksfwt he ˜u˜kfk{˝e kwhwªk kÌkf Au yLku yk Lkkh Lk

fiw kLkLku ykfªkeo ºk˜k k§k yLku Lke[u y¬¯Lkfwtz k§k k˜t¯k kh ÁkuMkkze {khe Lkkæu Au. yu{kt Ák[u Ìkku Õuhe kk˝e⁄ke MLkkLk fhk e Lku AÌkkt k˝ Ák[u Ìfikhu Õuhe ˜kzw æ zk e {khe Lkkæu Au. s§ krÌk kuzku, rÁk˜kze yLku MkqzkLku Áknkh hkæe hkÚ {nu˜{kt ¯kfiku. ëy{khk rh ks ´{k˝u Üe knu˜kt k˜t¯k kh ÁkuMku Au !í yk{ fne hkÚ knu˜e kÌk{kt⁄ke Ák[e ¯kfiku. MLkkLk yLku ºkusLkLke kÌk xk§ k k˝ hkÚyu yk fiw¬ıÌk ys{k e. ytÌku Àw¸ Lkh kÌkf ˜u˜kfk{˝eyu [tÀLk hkÚLku S Ìkku Àe k˜{kt [˝k e Àeƒku.

hkÚ {nu˜{kt⁄ke Áknkh Lk Lkef§Ìkkt rÁk˜kze {nu˜{kt yk e yLku hkÚLku [˝kfiu˜ku ÚuÌkkt ˜¯Lk fhÌkkt {qªkf ÚuzktLku ÁkkLk{kt kfz‚kt yLku hkÚLku {wıÌk fh k Àe k˜ fkuh k fÃkwt. ÙÀh Àe k˜ fkuhe Lk ˛ıfik yu{˝u ºkutfihwt ÁkLkk e hkÚLku {wıÌk ffikou. yk Ákksw [tÀLkhkÚ khLke yk kr•kLke Ú˝ ⁄kÌkkt kMkwrfyu Õuhe Vqtf⁄ke ˜u˜kfk{˝eLku {khe Lkkæe. kMkwrfLke Mkq[Lkk ´{k˝u hkÚ [tÀLku ˜e{zkLke zk§æe⁄ke ˜u˜kfk{˝eLkwt Õuh WÌkkhe MkS Lk fhe. æktºk hkÚyu MkS Lk ⁄kfiu˜e ˜u˜kfk{˝eLkkt ˜¯Lk [tÀLk Mkk⁄ku fhk‘fikt. hk˝eLku ˜E hkÚ kkuÌkkLkk Lk¯kh{kt s k LkefÈfiku Lku hMÌkk{kt ykhk{ fh k hkufkfiku. ü Ìke hk˝eLke [kufe fhÌkk hkÚLku º¯k kLku Ák˙kÒ˝Lkk u˛{kt yk e fÃkwt : ë˜u˜kfk{˝e Lkh{khf Au, yu⁄ke ÌkuLku yuLkk yk Y k{kt Lk ˜E sÌkku

Lku Lkk{ ÁkÀ˜eLku ˜E ssu.í yk⁄ke hkÚyu ˜u˜kfk{˝eLkw Lkk{ {˜ﬁkr¯krh kkz‚wt yLku Ìku Lkh{khf {xe Mkw˛e˜ ÁkLke.

[tÀLk yLku {˜fikr¯krh Lk¯kh{kt yk‘fikt. fk§¢{u Mkkfih yLku Lkeh Lkk{Lkk kw kku sLBfik. hkÚyu hkus Ák˙kÒ˝Lku Mk k˛uh yLku rºækheLku ˛uh Mkw ˝oLkwt ÀkLk

fh kLkku rLkfi{ ˜eƒku nÌkku, yu⁄ke yuLkwt kw¤fi ƒÌkkt ifwtX ƒ˙qflfiwt. yk⁄ke º¯k kLk

ÀkLk ˙ÌkLkku ºt¯k fhk k yk‘fik. hkflfiLkwt Ákƒwt s Mk ˝o {qf k AÌkkt Mk k˛uh

sLk Lk ⁄kfiwt yLku hkÚ ÀkLkLkk k’˜k{kt kkuÌkkLkwt ykæwt hkflfi {qfe hk˝e {˜fikr¯krh yLku Ákk§fwt h Mkkfih yLku LkehLku ˜E Àu˛ xu LkefÈfiku.

hMÌkk{kt LkÀe yk Ìkkt hkÚ knu˜k Vuhk{kt Mkkfih yLku LkehLku Mkk{u fktXu {qfe kkAk VhÌkkt LkÀe{kt Ìk˝kfiku yLku Ákƒkt r æqxk kz‚kt. hkÚ {kAe{khLke Ú§{kt kfzkfiku. {kAe{khu hkÚLku k»MkuLk ˛uXLku yk fiku. hkÚ yÔ kk˜ Ìkhefu fk{ fh k ˜k¯fiku.

ÌkktÁkk xe Lk¯kheLkk hkÚ {kuh[t¯k Lk{kt r˛fkhu LkefÈfik yLku MkkfihLkehLku kkuÌkkLke Mkk⁄ku ˜E WAuh k ˜k¯fik. yk Ákksw {˜fikr¯krhLku yuf fwtºkh ÁknuLk ÁkLkk e ˜E ¯kfiku yLku yuLku ˝ÚhkLku u[e. ˝Úhku ÌkktÁkk xe{kt⁄ke zuhku WXk eLku ˜kunk¯kZ{kt yk‘fiku. {˜fikr¯krhyu ˝ÚhkLkku ˜¯LkLkku ´MÌkk Lkfkfikou yux˜u ˝Úhkyu yuLku {h[ktLkk fku⁄k§k{kt kqhe. fku⁄k§k{kt hzÌke ÜeLku n fiw kLk ÁkLku˜k yLku [kufe fhÌkk Mkkfih-Lkehu ÚuE Akuzk e k˝ {k-Àefhku khM khLku yku§æe Lk ˛ıfikt ! ˝Úhkyu hkÚLku VrhfikÀ fhe fu yu ÜeLku fwtºkh kkMku⁄ke u[kÌke ˜eƒe Au, Ìku⁄ke ˜¯LkLkku n¨ Au. Üeyu fÃkwt, kkuÌku kh˝u˜e Au Lku ÁkeÚt Mkk⁄ku ˜¯Lk Lk fhu. ÁktLkuLke kÌk Lku Àk k hkÚLku ksÁke ˜k¯kÌkkt Lfikfi Lk fhe ˛ıfiku. yk⁄ke yu˝u fÃkwt : ëLfikfi fhk k ¯kkuhuzk Lk¯khLkk hkÚ kkMku ˜E Ú .í yk Àhr{fikLk r r[ k xLkk ÁkLke ¯kfiu˜e. ¯kkuhuzk Lk¯khLkk y kw k hkÚLkwt {]Ìfiw ⁄kÌkkt ´ƒkLku Xhk‘fiwt fu yuf #zk kh Ákeswt #zwt ¯kkuX ÌkuLku hks¯kkÀeyu ÁkuMkkz ku. y˛ıfi ˛hÌkLku yÔ kk˜ ÁkLku˜k [tÀLk hkÚyu [ÌkwhkE⁄ke kqhe fhe. yu˝u ƒq§Lke Z¯k˜e{kt yuf #zwt ¬M⁄kh fhe ÌkuLkk kh kkuÌkkLkku uZ {qfe Ákeswt #zwt ¬M⁄kh ffiwO. yk⁄ke Ìku hkÚ ÁkLfiku.

˝Úhku, {˜fikr¯krh, Mkkfih-Lkeh ¯kkuhuzkLkk hkÚ kkMk yk‘fikt yLku [tÀLk {˜fikr¯krh {Èfikt yLku kw kkuLku k˝ kkBfikt.

ykrÀ kMke Mk˙kuÌk{kt {wœﬁ f⁄kk Ìkku yLﬁ Mk˙kuÌkLke f⁄kk su e s Au, khtÌkw

ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke f⁄kk r ˛uªk ƒ™¯ke, n˜uÌkk kw¸ Àun k§e yLku f⁄kkhMk{kt

r ˛uªk s{k x fhu Ìku e Au. yn™ ºqr{fkY k Lk s f⁄kkLkf Au, su kMkwrf Mkk⁄ku

yLku yÀTºwÌk hrMkf [{Ìfkhku Mkk⁄ku Mktf§kﬁu˜wt Au. ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLku kMkwrf

f⁄kk Mkk⁄ku rLkfxLkku MktÁktƒ Au. yn™ ÁkeLkLke WÌ kr•k f⁄kk Au Ìku Mkk⁄ku [tÀLk hkÚLku

{˜ﬁkr¯krhLke ´kr Ìk fu e heÌku ⁄kE yLku æwÀ Mkk¯khu yuLkk kw kku Mkkﬁh yLku Lkeh

Ìkhefu sL{ ˛k fkh˝u ˜eƒku yuLke hku[f f⁄kk Au. hkÚLkk kw kkuLkkt Lkk{ Mkkﬁh

yLku Lkeh fu{ Au, yuLkku f⁄kkÌ{f æw˜kMkku Ákesu Lk⁄ke, Ìku yn™ Au. s˜ kh ÀkuzÌkk yÔLkku k˝ Lk ku xf yk f⁄kk{kt Au. ntMkkW˜e, fk{k Ìke ¯kuhu f⁄kkyku{kt

Lkkrﬁfk kwhwªkÓuªke Au yLku kq oº Lkk fz k yLkwº Óuªk¯k˙tr⁄k ƒhk Au. yn™

M ºk s Lkh{khf Au, yu hk˚kMke Lk⁄ke AÌkkt ! §e, Lkk{ ÁkÀ˜k Ìkkt {q§ ´f]rÌk k˝ ÁkÀ˜kfi yu ku yufÀ{ Lk ku Lku swÀku f⁄kk xf yn™ ´fikuÚfiku Au. yk{ ykrÀ kMke ˚ku kLke yk [khu ¯koLke f⁄kkyku fw§{q§Lke ·r¸yu

M ÌkL k y«ﬁkMk {k¯ke ˜u Ìku e Mk˚k{ Au ñ yk ku y«ﬁkMk s fkuE yuf f⁄kkLkwt

Mkt´Mkkh˝ yLku Y kkLÌkh fu e heÌku ⁄kkﬁ Au, Ìku M k¸ fhu Au. f⁄kkykuLkkt f⁄kkLkfkuLkkt

{q§ r ˛u su{ r [kh fﬁkou, Ìku{ yk f⁄kkykuLkkt f⁄kLkLkkt fw§{q§ k˝ r [kh kt su kt Au.

ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke yk Ákƒe s f⁄kkyku {wœfiÌ Ìkku ¯keÌk f⁄kkyku s Au yLku ÌkuLke Â[uLke fzeyku ¯k„⁄ke Úuzkfiu˜e Au. ¯k„ yn™ {k k Áku xLkkykuLku Úuz kLke fze s {k k Lk⁄ke, khtÌkw ¯keÌk{kt Lk⁄ke y e fux˜ef {n• Lke xLkkykuLkwt k˝ Ìku nLk fhu Au. ykLkwt {q§fw§ k˝ hksM⁄kkLke ˜kuff⁄kkykuLke Ákkhkuxe ˛i˜eLke f⁄kkyku{kt Au. kkÁkqS f⁄kkLkwt zkÏ. su.ze.¬M{⁄ku ërnhkuEf kkuyuxŸe ykÏ hksM⁄kkLkí{kt yÊfifiLk ffiwO Au yLku ÌkuLkkt ˜˚k˝ku Ìkkh‘fikt Au. yk f⁄kk{kt fux˜ef {n• Lke xLkkyku Ìk⁄kk Ìku xLkk Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜ku ºk¯k k„{kt nkufi Au khtÌkw yu{kt Â[u ¯k„ nkufi Au, suLku y⁄kko Ìkhefu yku§æ k{kt yk Au. ykrÀ kMke ˚ku kLke f⁄kkyku{kt k˝ y⁄kko Y k{kt ¯k„ Au. khtÌk yu{kt su ÁkeS rLkS ˜k˚kr˝fÌkk Au Ìku yu fu {wœfi ıÌkk ©kuÌkkLku W u˛eLku r r˛¸ ¯k„{kt yuLke kÌk {ktzu Au yLku nkutfkrhfik-Ákkr˝fik yu{kt r r˛¸ ht¯kÌk ˜k Au. f⁄kLkLkwt Au’˜wt kıfi nkutfkhku º˝Lkkhk Vhe Ákku˜u Au, su ƒ˙w fze su fk{ yk ku Au. [kh˝e-Ákkhkuxe f⁄kkyku{kt su{ ˝of-Mk{wÂ[fiLkk kht khk¯kÌk yt˛ku nkufi Au, Ìku{ yn™ k˝ f⁄kkLkku ykhtº

ëMk{kÚu¯kLkku {nkÚu¯kí yu heÌku ⁄kkfi yLku ëMkÌkfiw¯kLke khÌkk fr§fiw¯k{kt Mktº§kfií yu{ yuLke ´k[eLkÌkkLke Ak k {wfkfi Au. [kh˝e-Ákkhkuxe su e k¯Axk yLku rLkr˘Ìk kıfi ˜Z˝-ÀkÌkhzkLku ftE BfikLk Lk nkufi - yn™ f⁄kLk{kt YZ ⁄kfiu˜k yt˛ku Au. ‘fi¬ıÌk ˝oLk, Y k, ´˛tMkk, Lk¯kh Lku {nu˜Lkkt ˝oLk, [kuf Lku [kixk ¯kuhu{kt k˝ rLkr˘Ìk YZ Zkt[kLkk, k˝ [{Ìf]Ìk fhu yu k yt˛ku Au. yn™ ¯kufi yt¯k ykLkwªktr¯kf Lkn™, ykrƒfkrhf Au. nfefÌku yk ¯keÌkf⁄kkykuLkk M Y kLke s Au. {wœfi k˝ [kh fu kkt[uf Zk§{kt⁄ke yn™ 20 ⁄ke 25 ¯keÌk yuf f⁄kk{kt Au. yk ¯keÌkkuLkk AtÀ {k kkrÀLkku k˝ M Ìkt k y«fikMk ⁄k ku ÚuEyu. fux˜ktf ¯keÌkLkk ykƒkh{kt Àwnku s Au. ıfiktf yLfi {kr kf xwfzkyku Au, ıfiktf §e Mkeƒwt ¯k„ s Au, su hk¯kkÌ{f ¯kkE ˛fkfi yu Au. yk{, ykrÀ kMke

Mk˙kuÌkLke yk f⁄kkykuLkkt f⁄kkLkf yLku yuLkkt f⁄kLk yu ÁktLkuLkkt fw§{q§ r ˛uªk Mk Lk

y«ﬁkMk {k¯ku Au.

ytÌku yk f⁄kkykuLkku MkktMf]rÌkf MktÀºo k˝ Ìk kkMk k su ku Au. ÚrÌk¯kÌk

MktMf]rÌkLke ´r¢ﬁkLkk yt¯k Ìkhefu yk f⁄kk Ìk kkMk k su e Au. yn™ f⁄kk{kt Au Ìku yk¯k§ suLkku rLkÀuo˛ fﬁkou Au, Ìku ykrÀ kMke yLku ¯k˙k{e˝-Lkk¯krhf MktMf]rÌkLkwt

Mktr{© Y k Au. yk{uﬁ Ìku ¯kwshkÌk-hksM⁄kkLkLkk ºe˜kuLkku Mkk{krsf yuf{ r r˛¸

yLku Mktfw˜ Au. yk ºe˜ku{kt s ˚kk k t˛eyku yLku hkÚyku Au. hksM⁄kkLk yLku ¯kwshkÌkLkku {Êfifk˜eLk RrÌknkMk Ìk kkMkÌkkt s˝k˛u f yk ÁktLku ´Àu˛Lkk hks eykuyu ºe˜ hks eyku, LkkfifkuLke fiwÿ{kt Mknkfi ˜eƒe Au yLku ºe˜Lkkfifku MkuLkk krÌk

kÀ Mkwƒe knkutÂfik Au. ºe˜, ¯khkrMkfik, Mkkuæ˜k ¯khkrMkfik ¯kuhu su kuxk yuf{ku Au Ìku{Lkk ÚrÌk¯kÌk RrÌknkMk swÀk swÀk Au. yu{Lkkt ºkªkk, MkkrnÌfi, S LkherÌk, ƒkä{f ©ÿk Lku r rƒ-r ƒkLkku, Mkk{krsf heÌkrh kÚu ¯kuhu{kt ıfiktf fux˜wtf kkfikLkwt MkkBfi Au, Ìkku ıfiktf fux˜kuf {n• Lkku ºuÀ k˝ Au. yuLkwt s ´rÌkÆÁkÁk yu{Lke f⁄kkyku{kt Au. yn™ f⁄kkykuLkwt M⁄kkLk {k k {LkkuhtsLk {kxu Lk⁄ke, su yLfi Lkk¯krhf-¯k˙k{e˝ ˚ku kku{kt Au. yn™ Ìkku ´Ìfiuf f⁄kk fkuE Lku fkuE ƒkä{f r rƒr ƒkLk Mkk⁄ku fu kAe ˜¯Lk fu ytÌfiuce su e S Lk[¢Lke MktMfkhr rƒ Mkk⁄ku Úuzkfiu˜e Au. fk˜rLk¯ko{f {LkkuhtsLkLkk nuÌkw⁄ke s fnu kÌke f⁄kkyku yn™ Lk⁄ke. yk⁄ke yk ÚrÌkLke MkktMf]rÌkf [uÌkLkkLkwt s yuf Mk{⁄ko ykr ªfh˝ yk f⁄kkyku{kt ⁄kÌkwt ÚuE ˛fkfi Au. ıfiktf f˛wtf kkuÌkkLkwt nÌkwt Lku ¯kw{k‘fiw Au ÌkuLku M{]rÌkfku˛{kt ƒÁkfÌkwt fh kLkku ´fiÌLk Au. ynet f⁄kk{kt yu k {nu˜ku Au, ºkÌkºkÌkLkkt ºkusLkku Au, 176 ¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ükºqªk˝ku Au ñ suLkwt ´¯kx-´Ìﬁ˚kY k{kt kMÌkr f S Lk{kt fkuE M⁄kkLk Lk⁄ke.

ıfiktf yk f⁄kkyku ërh äMkfi˜ ´kuMkuMk ykÏ f’[hí su e Au. flfikhu fkuE ÚrÌkLku

kkuÌkkLkku ´Àu˛, kkuÌkkLkku Mk{ks, kkuÌkkLke kh khk¯kÌk S LkherÌk yk Ákƒwt s

AkuzeLku yLfi k swÀe s yu e krh¬M⁄krÌk{kt S kzÌkwt nkufi Au, Ìfikhu Ìku

Mkk{krsf yuf{ ërh äMkfi˜ ´kuMkuMk ykÏ f’[híLku ˛ ÌkeoLku, kkuÌkkLke f⁄kk{kt, ¯keÌkku{kt su ne ¯kfiwt, Aqxe ¯kfiwt, ˜w Ìk ⁄kfiwt yuLku f’ kLkk⁄ke kwLkSor Ìk fh k {⁄ku Au. yn™ f⁄kk{kt kÀ§{nu˜, f[uhe, ˜¯Lk Mk{fiLke Ìkifikhe {kxu r ƒr ƒ

kLk¯ke {kxu ƒ{ƒ{Ìkkt hMkkuzkt ¯kuhuLkkt su ˝oLkk Au Ìku{kt ne ¯kﬁu˜e Lku R¸ yu e S LkherÌkLke yuªk˝k Au.

yk{, ykrÀ kMke f⁄kkykuLkk fw§{q§Lke rÀ˛k{kt ´ﬁk˝ fhÌkkt y Lk k y«ﬁkMkLke yLkuf r˚krÌkÚu r MÌkhÌke Úu k {§u Au.

xekLkkutƒ

1. r ˛uªk r ¯kÌk {kxu 1. r ÔLkk ´k[eLk ƒ{kou yLku ¯kw Ìk MkkƒLkk, nMkw fikrøkf, ¯kqsoh, 2004 {kt ´fh˝ : 11 ºkhÌkefi ykfioƒ{o k]. 149 ⁄ke 220 2. Mk{er˚kÌk yLku Mktr˚k Ìk ër˛ kwhk˝í nMkw fikrøkf (´fk~fi) 3. ëÆnÀw ƒ{oLkk ykƒkhMÌktºkuí nMkw fikrøkf, y⁄k uÀ r ˛u

2. Mk·¸ktÌk r ¯kÌk {kxu swyku ë LkM hí Mkt. zkÏ. Ák§ Ìk ÚLke, ¯kws.Mkk.y. 2004, k]. 305 Y kktÀu-{k˜Àu f⁄kk

3. Mk·¸ktÌk r ¯kÌkku {kxu swyku : fkLkS ºqxk ÁkkhkuxLke f⁄kLk˛i˜e khLkku yk ˜æLkkhLkku ˜kuf¯kqsohe : 18 : {kt ´fkr˛Ìk ⁄kﬁ˜ku ˜uæ.

4. swyku ë LkM hí Mkt kkÀf zkÏ. Ák§ tÌk ÚLke{kt Ìk⁄kk ë¯k˙k{e˝ yLku ykrÀ kMke ftX kht khkí Ìk⁄kk ë˜kufMkkrnÌﬁ : r ºk Lkk yLku ´fkhí Lkk{Lkk yk ˜uæfLkkt kwMÌkfku{kt zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk f⁄kkykuLkk f]rÌkrLkc y«ﬁkMk˜uæku.

5. swyku ëZku˜k-{khw hk Àwnkí Mkt. hk{ÆMkn, fk˛e, Ákeswt MktMfh˝ k]. 10.

6. ºe˜ ºsLk khÌkk : MkÀ˝ hkÕk ([tÀLk-{˜ﬁkr¯krh) zkÏ. rsøkkMkk kxu˜, ht¯kÓkh ´fk˛Lk, y{Àk kÀ, 1999

7. ©e {nk eh siLk r „k˜fi, ¯kku’zLk flfiwrÁk˜e kÏ’fiq{ k]. 225 ⁄ke 232 kh zkÏ. ykh.yuLk. ÚLkeLkku ˜uæ.

Ìkk. 30-8-06 zkuÀhk ækÌkuLkk krhMkt kÀLkwt ıÌk‘ﬁ.

ºe˜ef⁄kkLkk f⁄kk xfku nMkw fikrøkf fkuE k˝ ´Àu˛{kt ´[r˜Ìk nkufi Ìku e fkuE yuf ˜kuff⁄kk yLku ÌkuLkkt Y kkLÌkhkuLkwt k]⁄k¨h˝Lku ÌkuLkk f⁄kk xfku Ìkkh eLku, ÌkuLku ykƒkhu fux˜ktf Ìkkh˝ku yk k kLkwt yLku rLkªfªko kh knkut[ kLkwt ˛ıfi Au. yk k fkuE yuf ´Àu˛Lke Ákƒe s Lkn™ Ìkku k˝ fkuE yuf f⁄kk[¢ fu f⁄kkÆÁkÁk (storycycle & storytype){kt Mktf§kfiu˜e f⁄kkykuLkkt f⁄kkLkfkuLkwt k]⁄k¨h˝ fheLku ÌkuLkk f⁄kk xfku Ìkkh kLkwt yLku yuLkk kh y«fikMk fheLku fkuEf rLkªfªko kh knkut[ kLkwt k˝ y˛ıfi Lkn™ Ìkkufi {w~fu˜ Ìkku Au s, fu{fu yu ku ´fiÌLk k˝ æqÁk ˜ktÁkk Mk{fi {k¯ke ˜u Au. yk ¬M⁄krÌk{kt fkuE yuf ´Àu˛{kt ´[r˜Ìk nkufi, r˜ræÌk Mkt kkrÀÌk Y k{kt W k˜Áƒ nkufi Ìkku k˝ yu Ákƒe s ˜kuff⁄kkykuLkk f⁄kkLkfkuLkwt k]⁄k¨h˝ fheLku ÌkuLkk xfku Ìkkh kLkwt fk{ Ìkku ˜¯kº¯k y˛ıfi Au. yk ku y«fikMk kqhe ÆsÀ¯ke Lkn™ Ìkku ÆsÀ¯keLkku ˝ku Ákƒku Mk{fi {k¯ke ˜u yLku AÌkkt fk{ kqhwt Lk ⁄kkfi yu{ k˝ ÁkLku. yk{ r ªkfiLke ·r¸yu, W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkykuLkk f⁄kk xfku r ˛u y«fikMk kfiku¯ke r˜ræÌkY kLkwt ‘fikœfikLk yk k kLkwt ˛ıfi Lk⁄ke. yk{ AÌkkt yk r ªkfiLku nwt ºe˜e ˜kuff⁄kkLkk xfku r ˛u y«fikMk kfiku¯ke

[[ko fu r [khr {˛oLkk Y k{kt hsq fhwt Awt. ykLkwt fkh˝ yu Au fu yk ´Àu˛Lke 10

sux˜e ykrÀ kMkeMk˙kuÌkLke f⁄kkykuLkk f⁄kkLkfkuLkku y«ﬁkMk fheLku {U 250 sux˜k

f⁄kk xfku Ìkkh‘fik Au yLku Ìku y«fikMk ´fkr˛Ìk ⁄kfiku k˝ Au. yk fk{ fhÌkkt {Lku

´rÌkÌk ⁄kﬁwt fu ´Àu˛Lkk MktÀºo{kt yk k˝u f⁄kk xfku r ˛u yn™ ºkhÌk{kt fu kr˘{{kt

ækMk f˛wt r [kh k{kt fu [[o k{kt yk‘fiwt Lk⁄ke. yk‘fi nkufi Ìkku {khk ÊfikLk{kt

Lk⁄ke. f⁄kk xfkuLkku r [kh f˛kLkk MktÀºuo s ⁄kﬁku A yLku r r ƒ f⁄kk[¢Lke

f⁄kkykuLkk MktÀºuo s ⁄kfiku Au. khtÌkw yk rÀ˛k{kt r ˛uªk y«fikMk fhÌkkt {U Ú¤fiwt fu fux˜kf xfkuLkku MktÁktƒ fux˜ef ÚrÌkyku yLku Ìku{Lkk ‘fi Mkkfi yLku Mk kxLkk

´Àu˛ Mkk⁄ku s nkufi Au. yu{kt ÚrÌk¯kÌk, ´kÀur˛f yLku ‘fik Mkkrfif yLkwº

{q§{kt fu kkfik{kt nkufi Au. yk ku yLkwº ÁkeÚ ´Àu˛ yLku ÌkuLke ÚrÌkykuLkk ˜kufkuLku nkuÌkku Lk⁄ke. yk⁄ke yk k ˜k˚kr˝f ‘fi Mkkfi¯kÌk yLkwº ku{kt⁄ke s sL{u˜k f⁄kk xfku (story-motif) fu f⁄kkfiw¬ıÌk Mkk or kf ÁkLkÌkk yLku ´fikuÚÌkk nkuÌkk

Lk⁄ke. WÀknh˝ Ìkhefu n™¯kku§k Lkk{Lkk ]˚kLke Ak˜ kxeLku LkÀeLkk kk˝e{kt Lkkæ k{kt yk Ìkku yu kk˝e{kt hnu˜kt {kA˜ktLku {e˝ku [zu, yLku Ìku ÌkhVz k

˜k¯ku Ìfikhu ¯kh Ú§u kfze ˛fkfi: yk yuf ‘fik Mkkrfif fiw¬ıÌk Au yLku r r˛¸

ÚrÌk yLku ‘fi Mkkfi fhLkkh s Ú˝u Au. yk⁄ke hk{Àu kehLke ykrÀ kMke f⁄kk{kt yuLkku f⁄kkfiw¬ıÌk Ìkhefu W kfiku¯k ⁄kfiku Au. (MktÀºo {kxu swyku : LkM h, zkÏ. Ák˜ tÌk ÚLke, ¯kws.Mkk.y. ¯kktƒeLk¯kh, 2004, k]. 456, f⁄kk xf : 6 ¯kh Ú§u {kA˜ktLku kfz kLke fiw¬ıÌk, k]. 458) yu heÌku s hkÚ rhMkkELku

kuzkh{kt MkqÌkku nkufi yLku hks{nu˜{kt yuLke ˛kuƒæku§ ⁄kkfi, Lk¯kh{kt yLku yh¤fi{kt Ìk kkMk ⁄kkfi AÌkkt ºk§ Lk {§u Lku ytÌku rÁk˜kze hkÚ ıfikt Au yuLke Ú˝ fhu, yk ku xf k˝ Mkk or kf fu Mk oMkk{kLfi Lk⁄ke ! W•kh ¯kwshkÌkLke ykrÀ kMke f⁄kkyku{kt rÁk˜kzeyu yk ku˜e ºk§, r r ƒ f⁄kkyku{kt {§u Au. hkÚ ¯kh {nu˜{kt htƒkfi Lkn™, yLkks Zku§kfi Lkn™ Lku yuX kz ⁄kkfi Lkn™ yux˜u Áke˜eÁkkELku hksºtzkh Akuze kuzkh{kt s kzu Au. (yusLk, k]. 318, xf ¢{ktf 16 ¯kw Ìk M⁄kkLku rhMkk{˝u ÁkuXu˜k hkÚLke ºk§ yk kÌke rÁk˜kze) kk˜Ìkw ´k˝eykuLkk Ìk⁄kk Lfi ´k˝eykuLkk xfLkk Y k{kt r r ƒ ´fkhLkk W kfiku¯k f]rªk MktMf]rÌk{kt yLku ykrÀ kMke MktMf]rÌk yLku ˚ku kku{kt r ˛uªk Úu k {§u Au.

yk⁄ke M k¸ ⁄kkfi Au fu xfkuLku k˝ ÚrÌkøkkrÌk¯kÌk ‘fi Mkkfi yLku

´Àu˛Lke Mkk⁄ku fux˜kuf ´Ìﬁ˚k yLku ´¯kx MktÁktƒ Au. yuf ˜kuff⁄kk kkuÌkkLke

sL{ºqr{{kt⁄ke M⁄k§ktÌkh fhe, ´ kMk fhu Au Ìfikhu yu{kt Y kkLÌkh ⁄kkfi Au. fux˜kf xfku ÁkÀ˜kfi Au, fux˜kf Lk k s xfku yu{kt yk Au. su{ ´Àu˛

ÁkÀ˜kÌkkt ºkªkk fu Ákku˜e ÁkÀ˜kfi Au, Ìku{ yuLkk f⁄kk xfku k˝ ÁkÀ˜kfi Au. fkuE yuf ´Àu˛Lkku fkuE yuf xf yu ´Àu˛ {kxu sux˜ku Mkknrsf †yLku Wr[Ìk nkufi

Ìkux˜ku ÁkeÚ ´Àu˛ {kxu Wr[Ìk Lk nkufi Ìfikhu yuLkwt k˝ Y k ÁkÀ˜kfi Au. ·ªxktÌk⁄ke kÌk fheyu Ìkku†ëLktÀÁk ke˛eí {kt Y k˜ku˜w k ÁkLku˜k hkÚLku ´ƒkLk kÌLke hkÚLkk h˝ kMk{kt Au Ìku k˝ Üe s Au yLku ´ƒkLkLkk h{kt Au Ìku k˝ Üe s Au, yu

MkkLk{kt Mk{Ú k {kxu swÀk swÀk fxkuhk{kt Àqƒ yk ku Au yLku fnu Au yuf{kt ˜k˜ ¯kkfiLkwt, ÁkeÚ{kt ƒku§e ¯kkfiLkwt, keÚ{kt fk§e ¯kkfiLkwt, [ku⁄kk{kt fkÁkhe ¯kkfiLkwt Àqƒ

Au. hkÚ fnu Au : Àqƒ Ìkku Àqƒ Au hkÌkeLkwt fu fk§eLkwt ! ´ƒkLk kÌLke Ìfikhu fnu Au: Üe Ìku Üe s Au, Ìkkhk h{kt nkufi fu ´ƒkLkLkk h{kt ! yk s f⁄kk kr˘{{kt knkut[u Au Ìfikhu ÀqƒLkk ÁkÀ˜u {h eLkk s {ktMk⁄ke hktƒu˜e kkt[ ´fkhLke kLk¯keLkwt

Y k ˜u Au. Ìﬁkt ækuhkf Mkk⁄ku Àqƒ Mkknrsf Lk⁄ke, sux˜wt {ktMk Au. Ìﬁkt yk f⁄kkLkwt

Lkk{ s ëykÏ˜ ykÏV nuLMkí Au.

yk{ f⁄kkLkwt ´kÀur˛f Y k yLku xfLku k˝ MktÁktƒ Au, khtÌkw yuLkk

üzk˝{kt yk k˝u ¯kﬁk s Lk⁄ke. xfLke Ìkkh ˝e{kt k˝ ˝kt Q˝kt yLku kkA§

Aeyu, y«fikMk{kt. yk⁄ke s yk Lk ku Lku ⁄kkuzku swÀku r ªkfi ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLkwt fkuE swÀwt krh{k˝ rMkÿ fh k Mk˚k{ Au. yk ´Àu˛Lke {wœfi Ákƒe s ˜kuff⁄kkyku yLku Ìku{kt ´fiwıÌk f⁄kk xfkuLke, yk¯k§ ykhtºu M k¸ ffiwO Au Ìku{, Ìk kkMk fh kLkwt ˛ıfi Lk⁄ke khtÌkw ºr ªfi{kt fkuE yk ku y«fikMk nk⁄k ƒhu Ìkku Ìku{Lkk {kxuLke rLkr˘Ìk ºqr{fk Ákktƒe ˛fkfi. Ákeswt f˛wt r ˛uªk Lk ⁄kkfi Ìkku k˝, ykLke ºqr{fk ÁkktƒÌkkt fE fE f⁄kkyku W•kh ¯kwshkÌk{kt Au, Ìku ıfikt⁄ke yk e, ffik ffik rLkr{•kkuyu yk e, ˜kuff⁄kkykuLku yk ´Àu˛{kt yk kLkwt ¬M⁄kh ⁄k kLkwt rLkr{•k kqhwt kkz‚wt, yk e f⁄kkyku{kt ºkªkk¯kÌk Au Ìku e f⁄kk¯kÌk ıfikt, f e, fux˜e rºLLkÌkk Au, ¯kwshkÌkLkk yLfi ´Àu˛ku{kt k˝ yk s fu ykLkk su e Lk fux˜ktf Y kkLÌkh ƒhk Ìke f⁄kkyku Au Ìku fE yLku fux˜e Au, yu e fE ºkhÌkefi ˜kuff⁄kk Au suLku W•kh ¯kwshkÌk{kt kkuÌkefwt yLku Lk s khtÌkw ¬M⁄kh Y k ˜eƒwt, f⁄kkLkk yk ƒLkLku fku˝, ıfikhu, fE heÌku, ffik ffik rLkr{•ku yn™ ˜k‘fiwt yLku fku˝u yuLkwt Y k ÁkktÊfiwt, fE yu e r r˛¸ y M⁄kk yLku krh¬M⁄krÌk Au su{kt yk Mkt kÀk yk s MkwƒeLkk ´ kn{kt yk e : yk k ´ßkuLke rÀ˛k{kt yk¯k§ ƒeyu Ìkk f˛wtf Lk¨h krh˝k{ {§u, yu ku Mktº Au.

yk {kxu knu˜kt Ìkku yk ´Àu˛Lke ˜kuff⁄kkyku ıﬁkt yLku fux˜e Mkt kkrÀÌk-

´fkr˛Ìk ⁄kE Au, ÌkuLkk kh ·r¸ kkÌk fh ku ÚuEyu. r ˛uªk MktÀºkou yLku ´fkr˛Ìk

{wrˇÌk ˜kuff⁄kkykuLke Mkt kq˝o fikÀe ¯kh k˝ ´⁄k{ ·r¸yu s fne ˛fkfi fu ˜kufMkkrnÌfi {k§kLkk {˝fk 1 ⁄ke 14{kt, zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfioLkk ënUzku kÌk

{kuzeyuí (E. 1990) {kt, ©e sﬁtÌke˜k˜ À uLkk Mkt¯k˙n{kt yLku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMke MkkrnÌﬁ{kt Ìk⁄kk E. 2001{kt ´¯kx

⁄kfiu˜k ëyk k˝kt ykuXktí {kt Ìk⁄kk yu k ÁkeÚ r r ƒ Mkt¯k˙nku{kt W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkyku ´fkr˛Ìk ⁄kE [qfe Au. W•kh ¯kwshkÌkLke ykrÀ kMke f⁄kkyku{kt Ìkku zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfio⁄ke ykhtºeLku Ìku zkÏ.º¯k kLkÀkMk kxu˜ MkwƒeLkk r ÓkLkkuLkkt fkfikou{kt Ìkku ºkhÌkLkku Lku Mktº Ìk: r ÔLkku ˜kufMkkrnÌfi Mkt kkÀLkLkku r ¢{ Ìkqx‚ku Au ! fkuE yuf s ˚ku kLke f⁄kkyku yLku ¯keÌkku kh, ˜kuf{nkfk‘fiku kh, eMk{e MkÀeLkk ytrÌk{ [h˝ku{kt k˝ yLfi k yk wt, ykx˜wt fk{ ⁄kfiwt Lk⁄ke.yk ˚ku kLkk {k˜ƒkhe yLku yLfi ÚrÌkykuLkk ˜kufMkkrnÌfi kh k˝ fk{ ⁄kfiwt Au. ©e. {u k˝e yLku yLfi Ókhk MkkihkªxŸLkk ˜kufMkkrnÌfiLkwt yLku ©e ¯kkuh yLku fkhk˝e ¯kuhu Ókhk fÂALkk ˜kufMkkrnÌfiLkwt, yu{kt hnu˜e ˜kuff⁄kkykuLkwt su sux˜wt fk{ ⁄kfiwt Au ÌkuLke nhku§{kt Qºwt hnu yLku ykrÀ kMke f⁄kkyku yLku ¯keÌkku{kt Ìkku ¯kwshkÌk{kt s Lkn™ khtÌkw ºkhÌk{kt k˝ y¯k˙ nhku§{kt Qºwt hne ˛fu, yu Lku yux˜wt W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkyku kh fk{ ⁄kfiwt Au. yk ˜æLkkhu zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk f⁄kkykuLkwt k]⁄k¨h˝ fheLku 250 xfku Ìkkh‘fik Au. (swyku krhr˛¸ : 1) ëºe˜kuLkk ºkh⁄kíLkk f⁄kkLkf{kt Y kktÌkhkuLke Mkr ¯kÌk [[ko Au yLku ëhkÏ{-MkeÌk{kLke kÌkkoíLkkt Y kkLÌkhku Ìk⁄kk k’{erf, Ìkw˜Mke yLku ¯kk{rzfik hk{kfi˝{kt f⁄kkLkfkuLkku ºuÀ [Âfikou Au. ëhkXkuh khÌkkí khLkwt k]⁄k¨h˝ yLku xfku khLkwt fk{ [k˜u Au. zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfioLkk ënUzku kÌk {kuzeyuí {kt 48 sux˜k f⁄kkLkfku Au, ÌkuLkk xfkuLke yk ˜æLkkhu nsw Ìkkh ˝e Lku fikÀe Lk⁄ke fhe khtÌkw yu{kt su {n• Lkk xfku Au ÌkuLkku yLkwÁktƒ {khk ë{Êfifk˜eLk ¯kwshkÌke ú{f⁄kkykuí Ìk⁄kk ëfk{f⁄kk, ºk¯k 1-2í {kt Au. Auf [ku⁄ke AÍe MkÀeLke ´kf]Ìk f⁄kkykuLkwt s yLkwMktƒkLk yk f⁄kk ƒhk Au, suLke [[ko k˝ zkÏ. nrh ’˜º ºkfik˝eyu fhe Au. (swyku : ˜kuff⁄kkLkkt {q§ yLku fw§, zkÏ. n. [q. ºkfik˝e, kkÔ ´fk˛Lk, y{Àk kÀ, 1990, k]. 57 : ºkzqÌke h) yk Mkt¯k˙n{kt ´kf]Ìkfk§Lke yLku sqLke ¯kwshkÌkeLke W•kh ¯kwshkÌk{kt ´[r˜Ìk ftX´ knLke f⁄kkyku Au, Ìku{ yn™ Mk˝kuMkhk kkMkuLkk yktÁk˜k ¯kk{Lke Mke{{kt suLkku kkr§fiku Au Ìku sxkn˜fkhkLke k˝ f⁄kk Au, Ìku

˜kufÌkk¬• f yÊfifiLk{kt ækMk ˜˚k{kt ˜u k su Au. (swyku : nUzku kÌk {kuzeyu, zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfio, ¯kws.Mkk.y., ¯kktƒeLk¯kh, 1990 k].160-163) ©e {u k˝eyu yk ku˜e f⁄kkyku [kh˝e Au, ˜kuff⁄kkyku Lk⁄ke, ÁkLk k {⁄kÌkk Anecdots Au, yk ¯kkS ¯ks eLku fnu kÌkwt yk Au Ìfikhu yn™ ækMk ˜˚k{kt ˜u kLke kÌk yu Au fu yn™ kÌkkof⁄kf [tÀqh (Mk{e) hMkt¯kºkE hÌkwºkE LkkzkuÀk ësxkn˜fkhkí Lke su f⁄kk fnu Au ftE ©e {u k˝e r˜ræÌk f⁄kkLkwt {k k f⁄kLk Lk⁄ke, khtÌkw f⁄kfu M Ìkt k heÌku fhu˜e kkuÌkefe yu e {ktz˝e Au. f˛wtf yMkkƒkh˝ ÁkLku Lku yu{kt

hnu˜k striking elements xfLkwt Y k yk ku yLku ÌkuLkk ykƒkhu f⁄kk fnu kÌke, ÌkhÌke ⁄kkﬁ yLku ÌkuLkwt ˜kuff⁄kk ÌkhefuLkwt fkXwt Áktƒkﬁ Au. f⁄kfu yk kÌkko {u k˝eLkk

Mkt¯k˙n{kt s kt[e Au, yLfi Ókhk fnu kÌke Mkktº§eLku kAe yuLkwt f⁄kLk Lk⁄ke ffiwO : yk e krh¬M⁄krÌk Mktºr Ìk nkufi Ìkku k˝ yk ˜kuff⁄kk Lk⁄ke, ykƒwrLkf kÌkko s Au, yu{ fne Lk ˛fkfi. ykƒwrLkf r ºk Lkk ´{k˝u Oral nku yrLk kfio Lk⁄ke. r˛˚k˝Lkwt ´{k˝ Êfiwt Au Ìfikhu f⁄kkLkwt xŸkLMkr{˛Lk ⁄kkfi, fkuE k˝ LoreLkwt Mkt´Mkk˝ ⁄kkfi, Ìku r˜ræÌk Written k˝ nkuE ˛fu Au. The study of American Folklore{kt Jan Branvand M k¸ ˜æu Au ‘Folk’ does not necessary apply to just oral tradition...many of these groups are not spreacling their lore ‘orally’ and almost every piece of ‘Folklore’ a folklorist has collected is now in print and has become part of written lore ! su ftX´ kn{kt nÌkwt yuLku {u k˝eyu r˜ræÌkY k yk fiwt yLku r˜ræÌkY kLke ˜kufr „k f⁄kLkk©fiu transmit ⁄kE Au. yk{, zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfioLkku yk Mkt¯k˙n ´k[eLk yLku {Êfifk˜eLk f⁄kkykuLkk Auf ykƒwrLkf fk§ MkwƒeLkk Mkt´Mkkh˝Lku ´¯kx fhu Au, Ìku{ yuf ftXM⁄k f⁄kk r˜ræÌk Y k{kt Áktƒkfik kAe k˝ ˜kuf´ kn{kt ıfikt ıfikt fu e heÌku ÌkhÌke hnu Au yLku kkuÌkkLkwt Y k Ákktƒu Au ÌkuLkku ÀMÌkk uS kwhk ku yk ku Au. ˜kuff⁄kkLkk Mkt´Mkkh˝Lke, sqLkkLke Mkk⁄ku s lore {kt Lk fux˜wt, fu e heÌku W{uhkfi Au, Ìku À˛ko Au zkÏ.º¯k kLkÀkMk kxu˜u ëºe˜kuLkwt ºkh⁄kí yLku ëhkÏ{ MkeÌk{kLke khÌkkí {kt kkihkr˝f f⁄kkykuLkwt ykrÀ kMke Y kkLÌkh r˜ræÌkY k{kt yLku kq˝o M Y k{kt ÀMÌkk uS ÁkLkk‘fiwt yLku ë¯kwshktLkku yhu˜kuí yLku ëhkXkuh khÌkkí su k ˜kuf{nkfk‘fiku yk fikt Ìku Ìkku ºkhÌkefi s ˚ku kLkk Lkn™, khtÌkw r Ô˚ku ku ⁄kÌkk ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLk{kt Lk kt s ˛]t¯k yLku krh{k˝ ÁktLku rMkÿ fhu Au. ˜kuf{kt Au Ìku ıfikt⁄ke yk Au˜kuf{kt⁄ke r˛¸{kt fu r˛¸{kt⁄ke ˜kuf{kt fu kAe ˜kufLkk {q§Lkwt r˛¸{kt sE

krh˛wÿ kq˝o ykfkh kk{eLku Vhe rh Mko˜ {u⁄kz⁄ke ˜kuf{kt yk Au ñ yk k˝ {wœfi r⁄kfihe [[koLke Mkhk˝u Au, Ìfikhu W•kh ¯kwshkÌkLkkt yk ykrÀ kMke ˜kuf{nkfk‘fiku fux˜efi ytƒkhe rÀ˛kyku ys k§u Au. ˜kuf{nkfk‘fi{kt⁄ke (semiliterary epic) fu e heÌku zkfi yLku yu{kt⁄ke ´r˛¸ yu (epic) {nkfk‘fi fu e heÌku y¬MÌkÌ {kt yk‘fiwt, yu k˝ ¯kÌk MkÀeLkk Au’˜k Áku À˛fk{kt r Ô˚ku ku [[koÌkku ˜kufÌkk¬• f yÊfififiLkku r ªkfi Au. (MktÀºo {kxu swyku : The Epic, oral and written, edited by Lauri Honko, Javaharlal Handoo, John Miles Foley, Central Institute of Indian Languages, Mysore, India, 1998{kt ÌkÀTr ªkfif Mkt˛kuƒLk k kku Ìk⁄kk ykhtºLkku Àu˛-r Àu˛{kt ⁄kfiu˜e fkuLVhLMkLkku ynu k˜.)

kkÁkqSLke f⁄kk khLkk r ÔœfikÌk Mkt˛kuƒf zkÏ.su.ze.¬M{⁄ku, ftX´ knLkk ˜kuf{nkfk‘fiLkku kkX he{uBÁkzo nkufi Au, yu e Mk o{kLfi M ef]Ìk ƒkh˝kLkku hrÀfiku yk fiku yLku fkuE f⁄kk ƒkä{f r rƒr ƒkLkLkku ºk¯k ÁkLku Au Ìfikhu Ìku ftE fikÀ yk Ìku{ fnu kÌke nkuÌke Lk⁄ke khtÌkw suLkku kkX rLkfiÌk Au yu e {u{hkEÕTz nkufi Au, Ìku Lk e r⁄kfihe yk ke. ykLkkt Mk{s yLku fkh˝Lke M k¸Ìkk zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk {krnÌke ÀkÌkk yk heÌku fhu Au : ëyhu˜kLke kÏ˝e ÁkÀ˜kfi k˝ fkut˝e (fnkLke-f⁄kk) Ìkku yuMk yk e ÚuEyu. (zwt¯khe ºe˜kuLkku ¯kwshktLkku yhu˜ku, zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜, 1993, k]. 20) r rƒLkk ºk¯kY ku, MÌkku k su k kkX

rLkfiÌk˛kÁÀe nkufi Au, yu{ ƒ{ko⁄ko h[LkkykuLke f⁄kkLk f⁄kkLkf rLkfiÌk nkufi Au, yu{kt ÁkeS f⁄kkyku{kt ⁄kÌkwt nkufi Au Ìku{ f⁄kf AqxAkx ˜E fkuE VuhVkh fhÌkku Lk⁄ke.

zkÏ. y{]Ìk kxu˜Lkku ykuXktLkku Mkt[fi k˝ W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kk yLku ÌkuLkk f⁄kk xfkuLke ·r¸yu {q’fi kLk Au. yuLkwt fkh˝ yu fu ˜kuff⁄kkyku Ìkku Àu˛khÀu˛⁄ke ykfikÌk ⁄kfiu˜e nkufi yLku MknwLke Mkrnfikhe yu e {qze nkufi Au, flfikhu ykuXkt yu ku ´fkh Au su r ˛uªkÌk: M⁄kkrLkf {qze nkufi Au. Ákku˜eLkk ´fiku¯kLke su{ s yu ˜kufS Lk{kt ˝kE ¯kfiu˜kt nkufi Au yLku fkuE Lku fkuE rLkr{•ku, [˜˝e rMk¨kLke su{ yu fn uÌkkt Úfi, ˜eMMkkt ⁄kkfi Ìku ˜ kMkÌkkt Úfi yLku Lk k rMk¨kyku yu{kt yk Ìkk Úfi. nkMfiLkku xw[fku, {{oM k˛eo {wıÌkf, ˜ wf⁄kk ¯kuhu{kt fuLˇ{kt fkuE {wœfi yuf MVkux nkufi Au, Ìku{ ykuXk{kt k˝ yuf {wœfi ¯krÌkfuLˇ Lku yuLkku xf nkufi Au. yu{kt ˛ÁÀh{Ìk yLku Ákku˜u Ákktƒe ˜u kLke Ákk kE yLku [kÌkwfioLkk xfku k˝ Úu k {§u Au. ƒqÌkof⁄kk, fk{f⁄kk, [kÌkwfiof⁄kk, Ák¯kkMkwt ækÌkkt kÌkkMkwt {§u yu k fiku¯kkLkwfiku¯kLke f⁄kk, fkuE økkrÌkLke nktMke{Úf fh k {kxuLke ÚrÌkøkkrÌkLkk

˛ÁÀLke ‘fiwÌ kr•kLke f⁄kk, yk{ f⁄kkLkk k˝ r r ƒ ´fkhku yLku ÌkuLkk xfku zkÏ. y{]Ìk kxu˜Lkk yk Mkt¯k˙n{kt Au. yk W khktÌk k˝ zkÏ. y{]Ìk kxu˜u ëMkhM ÌkeLku fktXuí, ë{wt Ìkku Zku˜u h{wtí su k Mkt¯k˙nku{kt k˝ W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkyku Au. yLfi Mkt¯k˙nku{kt, W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkyku yk e Au khtÌkw Ìku{kt kwLk:f⁄kLk ˜uæLk Au, f⁄kfLkk ˛ÁÀku{kt fi⁄kkÌk⁄k Lku kq˝o fki{kfio- äsrLkrx-Ú§ Ìkwt f⁄kkLkw M Y k Lk⁄ke. yk r˛MÌk yLku ˛kÜefiÌkk zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfioLkk ënUzku kÌk {kutzeyuí⁄ke s Mkw´rÌkrcÌk yLku

´[r˜Ìk ⁄kE yLku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ yLku zkÏ. y{]Ìk kxu˜ su k yLkw¯kk{eykuyu yuLku y kLkk e. yk⁄ke f⁄kk yLku f⁄kLk Ìk⁄kk f⁄kk ´f]rÌk fu ÆÁkÁk, f⁄kk xf yu Ákƒwt k˝ yu{kt fi⁄kkÌk⁄k Y k{kt s§ kfiwt. ˜kuff⁄kkLke Mkk{¯k˙eLkku kÌkkoLkk ‘fik{kunu r rLkkfiu¯k ⁄kfiku, Ìku{kt f⁄kkLkk ykhtº-ytÌkLkk kx wx yLku ˛i˜e su kt Ìk• ku ´ u~fikt Au, Ìku{ yu{kt fux˜kf xfku{kt k˝ VuhVkh ⁄kfik Au yLku

˜kuff⁄kkLku [kuxÀkh ÁkLkk k {kxu ⁄kﬁu˜kt W{uh˝ku{k Lk k f⁄kk xfku k˝ yu{kt W{uhkﬁk Au. yk⁄ke {q§ f⁄kk yLku ÌkuLkwt f⁄kkLkf ·r¸{kt hkæeLku xfku Ìkkh kLkk

nkufi Ìfikhu kÌkko˛i˜eLke ˜kuff⁄kkyku Lkn™ khtÌkw {q§ {krnÌkeÀkÌkk fu f⁄kfLke Ákku˜e{kt hsq ⁄kfiu˜e f⁄kkykuLkk Mkt¯k˙nku s W kfiku¯ke ÁkLku. Úu fu yk k Mkt¯k˙nku

k[LkhrMkﬁk ¯ko{kt t[kÌkk Lk⁄ke, Ákku˜eLku Mk{s kLke {w~fu˜eLku fkh˝u Áknku§ku ¯ko k˝ {§Ìkku Lk⁄ke, Ìku⁄ke yk kt ´fk˛LkkuLkwt ´{k˝ ˝wt ykuAwt Au.

W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkykuLkk xfk©ﬁe y«ﬁkMkLke ·r¸yu ÁkeÚu

ÊfikLk{kt ˜u k su ku {w ku yk ´Àu˛{kt fE - fux˜e f⁄kkyku ıfikt⁄ke yk e yLku yn™ fnu kÌke ⁄kE, ÌkuLku M k˛uo Au. yux˜u fu yk yLkwªkt¯ku ˜kuff⁄kkykuLkwt Mkt´Mkkh˝ Ìk kkMk ÚuEyu. yk yt¯kuLkku y«fikMk fhÌkk {khk yLkwº ku yLku M kÊfikfiLku ytÌku yuf rMkÿktÌk ´k Ìk ⁄kkfi Au. yu rMkÿktÌk yu Au fu Áknkh⁄ke ºkhÌk{kt yk u˜e f⁄kkyku huækt˛⁄ke yk e Au ºkhÌkLkk yuf ´Àu˛{kt⁄ke ÁkeÚ ´Àu˛{kt ˜kuff⁄kkLkwt Mkt´Mkkh˝ y˚kkt˛⁄ke ⁄kfiwt Au. {kuxk ºk¯kLke ÚrÌkyku W•kh rÀ˛k{kt⁄ke Àr˚k˝ ÌkhV QÌkhe yk e. yu Mkk⁄ku s Ìku{Lke Ákku˜eyku yLku ˜kufr „kyku yk e. ˛f, nq˝, æflsh, r{rzfiLk ¯kuhu W•khLkk {k¯kuo, æiÁkh kx-Ákku˜Lk kx kkh fhe, fk~{eh- ktÚÁk-nrhfik˝k-ÆMkƒ-hksM⁄kkLk-{kh kz ⁄kELku ¯kwshkÌk{kt yk e. EMk e MkLk kq uo⁄ke ykhtº fheLku Ìku Auf À˛{e MkÀe Mkwƒe{kt su ÚrÌkyku ºkhÌk{kt yk e Ìku kr˘{Lkk ÀrhfikE {k¯koLku {wfkÁk˜u W•khLkk s{eLk{k¯kuo s yk e Au.

RhkLk{kt⁄ke, kkhMkeyku yk‘fik yu knu˜kLkkt fux˜ktf sq⁄k ÀrhfikE {k¯kuo ¯kwshkÌk{kt yk e Mk kx ffikuo nÌkku. {¯k ÚrÌkLkk Ák˙kÒ˝ku yu fkh˝u ¯kwshkÌk{kt Au. nk˝ ºkt¯k k⁄ke EhkLkLkk MkkÌk-ykX eh ºkEyku yLku ÌkuLke ÁknuLk fÂALkk fktXu yk‘fikt yLku ´ÚLku sw’{e hkÚLkk yLfikfi Mkk{u h˚k˝ yk fiw Lku fÂALkk ˜kufkuyu

yu{Lku fi˚k {kLfik yLku Ìku ˜kufÀu ÁkLfik, M⁄kkLk sæk ÁktÀh Ìkhefu ´œfikÌk ⁄kfiwt. yk yt¯ku zkÏ. £kLf k {kr˜ÕkULkku ˛kuƒ k k k˝ ´fkr˛Ìk ⁄kfiku Au. r r ƒ

ÚrÌkMk{qnLkkt yk¯k{Lk yLku ¯kwshkÌk{kt ⁄kfiu˜k Ìku{Lkk M⁄kkfie Mk kxLkku RrÌknkMk yLku Ìku yt¯kuLke yLkuf ÀtÌkf⁄kkyku Au. {kuxk ºk¯kLkk Mk{qnku yk{ W•khLkk s{eLk {k¯kuo yk‘fik yLku ktÚÁk, hksM⁄kkLk-{kh kz ⁄kE ¯kwshkÌk{kt yk‘fik yLku yLkuf

Mk{qnkuyu W•kh ¯kwshkÌk{kt Mk kx ffikou. fux˜kf hks t˛kuLke Mkk⁄ku Ìku{Lkk {k˜ƒkheyku yLku kwhkurnÌkku yk‘fik yLku W•kh ¯kwshkÌk{kt M⁄kkfie Mk kx fhÌkk ⁄kfik. {q§hks Mkku˜tfe Ókhk W•khLkk nÚh Ák˙kÒ˝- krh khku ¯kwshkÌk{kt yk‘fik yLku M⁄kkfie ⁄kE ykirÀÂfi MknÜ Ìkhefu yku§ækfik. {u kzLkk kwhkurnÌk {u kzk Ák˙kÒ˝kuLkku Mk kx k˝ yk ˚ku k{kt Au. Lkk¯kh, ©e{k§e Ák˙kÒ˝, r˝f, yk{ r „k yLku kr˝flfiLkk s ykhkƒfku, kwhMfÌkkoyku k˝ r r ƒ ˚ku kku{kt⁄ke W•kh ¯kwshkÌk{kt yk‘fik yLku M⁄kkfie ⁄kfik. kkx˝ yk ·r¸yu kwhkÌkLk ¯kwshkÌkLkwt kkxLk¯kh nÌkwt Ìku Mkk⁄ku s ¯kwshkÌkLkwt MktMfkhƒk{ nÌkwt. kÌkkoLkk Mkt´Mkkh˝{kt, {wœfi Lku {q§ºqÌk yu k fkh˝ Ìkhefu, yk ¬M⁄krÌkLkwt {wœfi fiku¯kÀkLk Au. Ák˙kÒ˝ yLku r˝fkrÀ W khktÌk ºkx, [kh˝, hÁkkhe, Lkk⁄kÁkk k, Úu¯ke, ºh⁄khe, fkt¯krMkfik, ˜wnkrhfik su e yLkuf ÚrÌkøkkrÌkykuLkku k˝ MktÁktƒ W•kh¯kwshkÌkLke Mkk⁄ku Au.yLkuf ˜kufr „kyku yLku Ìk kifeLke ˜kuff⁄kkykuLkk Mkt´Mkkh˝Lku yk ÚrÌkykuLkkt yk k¯k{Lk Mkk⁄ku MktÁktƒ Au. ¯kwshkÌk{kt MkkihkªxŸ{kt

MkÌkk ºku kk yLku MkkuhrXfik yLku ¯kwshkÌk{kt Mk kx fhÌkk kkx˝ krzfik yu e Áku kuxk ÚrÌkyku Au. yu ÁktLkuLkku MktÁktƒ W•kh ¯kwshkÌk yLku hksM⁄kkLk Mkk⁄ku Au. ¯kwshkÌk-MkkihkªxŸ-fÂA{kt Lkf§tf hk{Àu , kkÁkwS, ¯kku¯kÀu fu ku kÁkk kSLkkt M⁄kkLkfku ıfikt ıfikt yk u˜kt Au, ÌkuLkku s Lkı˛ku ÁkLkk k{kt yk u, Ìkku fE fE ÚrÌkykuLkwt M⁄k§ktÌkh ıfikt ıfikt ⁄kfiwt Lku Ìku{Lkk s fux˜kf sq⁄kLkk Mk kx ⁄kfik ÌkuLkwt M k¸ r[ k {§u Ìku Mkk⁄ku s ˜kufr „k ytÌk¯koÌk r r ƒ f⁄kkyku, ¯keÌkku, r rƒr ƒkLkku ¯kuhuLkkt Mkt´Mkkh˝Lkku k˝ yk˜uæ {§u. yk{, f⁄kkyk yLku xfku Ìkkh eLku y«fikMk ƒh kLkku ⁄kkfi Au. ´Àu˛Lkk s RrÌknkMk-ºq¯kku§Lke Mkk⁄ku r r ƒ

ÚrÌkøkkrÌkykuLkk RrÌknkMkLku k˝ ˜˚k{kt ˜u ku ÚuEyu. f⁄kkLkk yirÌk-ºki¯kkur˜f y«ﬁkMk kÿrÌk{kt yu yrLk kﬁo yt¯k Au.

ëW•kh ¯kwshkÌkí kkuÌku s ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLke ·r¸yu r ˛k§ yLku Mktfw˜ yu ku yuf{ Au. yuLkku Ákku˜eLkk Lkı˛kLke su{ ˜kufr „kfefi Lkı˛ku-Folkloric map ÊfikLk{kt ˜u ku ÚuEyu. yk ˚ku kLkk {wœfi k˝ yuf{ku Au : ÁkLkkMkfktXku, {Êfi W•kh ¯kwshkÌk yLku MkkÁkhfktXku. yk k˝u ºkªkk f Ákku˜eLke ·r¸yu yuf fu Mk{kLk ˜k¯kÌkk yuf{ku ˜kufÌkk¬• f yÊfifiLkLke ·r¸yu swÀk Au. ÁkLkkMkfktXkLke kr˘{ AuzkLke kËeLku Mkeƒku MktÁktƒ ÆMkƒ-⁄kh kkhfh-fÂALke Mkk⁄ku Au. yk k˝u{kt fux˜ef f⁄kkyku Mk{kLk Au. {k˜ƒkhe, ºkx yLku [kh˝ yu k˝u ˜kufr „kLkk {wœfi knfkuLkku yk k¯k{LkLkku {k¯ko yk kËk{kt Au. W•kh ¯kwshkÌk yLku fÂALke {kLk Mkt kÀk su e fux˜ef fiwÿf⁄kkyku yLku ú{f⁄kkyku{kt, ÌkuLke xLkkyku yLku xfku{kt yu M k¸ Au. yuLkk kq rÀ˛kLkk AuzkLkku yLkwÁktƒ yh ’˜e Mkk⁄ku Au. {ÊfiM⁄k yu k W•kh ¯kwshkÌk- kkx˝-{nuMkk˝kLku MktÁktƒ Õk˜k kz, MkkuhX ¯khu Mkk⁄ku Au. yLkuf f⁄kkyku{kt Ìku ´¯kx Au. Àu˛{kt Lku Àu˛{kt Mkt¢˝ fhÌke ˜kuff⁄kk y˚kkt˛efi ¯krÌk fhu Au Ìku yn™ ÚuE ˛fk˛u. kkx˝ yLku sqLkk¯kZ Â[uLkkt M kƒko yLku fiwÿLke yLkuf f⁄kkyku su W•kh ¯kwshkÌk yLku MkkuhX{kt r ˛uªk ´[r˜Ìk Au, Ìku Mktæuzk r MÌkkh{kt k˝ Au. hkíLk ˝Lke f⁄kk zkÏ. ˛ktrÌkºkE yk[kfio Mkk⁄ku, ¯kwshkÌk MkkrnÌfi yfkÀ{eLkk ´kusuıxLkk W k¢{u, {q§ krhMkh{kt Ê rLk{wrˇÌk yLku Mkt kkrÀÌk-´fkr˛Ìk fhe, Ìku MktæuzkLkk ykrÀr MÌkkh{kt⁄ke {§e! MkkuhXLke f⁄kk Ìfikt fu e heÌku knkut[e ? yu heÌku s fÂALke nku⁄k˜- kÀ{˝eLke f⁄kk, yu{kt k˝ ækMk Ìkku kwhwªk u˛e ÜeLkk yuf˜{˜ ÌkhefuLkk khk¢{kuLke f⁄kk su {u k˝eyu

MkkihkªxŸLkk Mk˙kuÌkLku ykƒkhu yk ke Ìku zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lku Mkt uzk WÌkkh kq˝o yu k M Y k{kt æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMke ˚ku k{kt⁄ke {§e. fÂA-MkkuhXLke f⁄kk Ìfikt fu e heÌku knkut[e. ëº¯k kLkLku kÌk hkæ e Au fu hkæ kLke nÌke Ìku ÁkLfiwt yu fu...í yk k ´fkhLke f⁄kLk kÿrÌk su MkkihkªxŸ{kt fkLkS ºqxk Ákkhkux{kt Úu k {§u Au Ìku s zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk ykrÀ kMkeykuLkk f⁄kLk{kt k˝ Úu k {§u Au. f⁄kk{kt yLku f⁄kLk{kt yk MkkBfi ıfikt⁄ke yk‘fiwt ? ffik ffik {ƒwfhkuyu kÌkko kwª kLke hs yuf M⁄kkLku⁄ke Ákesu M⁄kkLku knkut[kze ? ffik rLkr{•ku yLku ffik {k¯kuo ? yk Ákƒk s ´ßku yLku ÌkuLkkt rLkhkfh˝ k˝ Ìk kkMk kt kzu Lk Ìfikhu s ÊfikLk{kt yk fu r nkh fhÌkk Mkkƒwyku yLku ne t[k Ákkhkuxku yLku kÌkkof⁄kf [kh˝ku yLku ºku kkyku yuLkk {wœfi knfku Au. yn™ y˚kkt˛¯krÌk yu{ fneyu Aey Ìfikhu ºk Lk¯kh

¯kku k-{nw kLkku kq fktXkLkk Àrhfik yLku ætºkÌk-ºY[ Â[uLkk Àrhfik{k¯kkou ·r¸{kt hkæ k kzu. keh{Ákux Mkr¢fi nÌkku Lku ër˛fik§kLke hkÌku ku k{kt ºMkÌkk fqÌkhk Mkk{u fktXu k˝ Mktº§kÌkkí yu{ fnu kÌkwt ÌkuLkwt ÌkkÌ kfio k˝ ·r¸{kt hkæ kzu ! rÌkÁkux-Lku kk§-Ák˙ÒÀu˛ ⁄kELku [eLk, Ú kkLkkrÀLke f⁄kkyku, r rƒr ƒkLkku, Ìkt k, Ákt¯kk§ yLku ykurhMMkk{kt yk‘fikt yLku kr˘{rÀ˛kLke y˚kkt˛efi ¯krÌk fheLku ¯kwshkÌk-MkkihkªxŸ{kt Mkt´MkkrhÌk ⁄kfikt. MkkihkªxŸLkkt r¯khLkkh yLku Ókhfk yu Áku {wœfi fuLˇku, flfikt kq oLkk Mkkƒwyku, Mkkƒfku, fikr kfku yk‘fik yLku f⁄kkykuLkwt Mkt´Mkkh˝ kq oºkhÌk{kt⁄ke kr˘{ ºkhÌk{kt ⁄kfiwt. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u ¯kku ke[tÀ yLku ºh⁄kheLke ykrÀ kMke Mk˙kuÌkLke f⁄kkyku yk ke Au Ìku yk Mkt´Mkkh˝Lkkt rÀ˛k, nuÌkw yLku {kÊfi{Lku fkh˝u !

ytÌku, ¯kwshkÌke ºkªkk-MkkrnÌfi yLku f˜k fMkÁkLke su{ ˜kuff⁄kkLke Mkt kÀkLkk Mkt ƒoLk{kt k˝ Mkku˜tfefiw¯kLkwt s {wœfi Lku {q§ºqÌk fiku¯kÀkLk Au. ¯kwshkÌk{kt s {q§hksLkk Mk{fi⁄ke s r˛’ k, M⁄kk kÌfi, Lk]Ìfi, MkkrnÌfi yLku Mkt¯keÌkLkku r fkMk ⁄kfiku. ºe{Àu s fkc M⁄kkLku k⁄⁄khLkkt º‘fi {trÀhku ¯kwshkÌkLku yk fikt. Àr˚k˝Lkk [ki˜wıfikuLke s r˛ ku kkMkLkk Mkk⁄ku Mkt˜¯Lk Lk]Ìfif˜k yLku Mkt¯keÌk ¯kwshkÌk{kt Mkw´rÌkrcÌk ⁄kfikt. MktMf]Ìk ºkªkkLkk yÊfifiLkLkkt {q§ k˝ {q§hks⁄ke Áktƒkfikt. rMkÿhksu ¯kwshkÌk yLku ¯kwshkÌkeÌkk, yuLke r „k, MkkrnÌfiku kkMkLkk yLku y¬M{Ìkk {kxu su ffiwO yu Mk r rÀÌk Au. MÌkw kk§-Ìkus kk§Lkk r „k{tz§{kt Ìku{ s

Mkku˜tfe ﬁw¯k{kt ¯kwshkÌk{kt MktMf]Ìk Lkkxfku h[kﬁk yu Ákƒe s yirÌknkrMkf krh¬M⁄krÌk

M k¸ fhu Au fu W•kh ¯kwshkÌk r „k yLku f˜k⁄ke ƒÁkfÌkwt nÌkwt. yk⁄ke s MktMf]Ìk

ºkªkkLkk khMkkLke yLkuf f⁄kkyku ¯kwshkÌk{kt fnu kÌke hne.

˜kuff⁄kkLkk r fkMk- zÌkh{kt yk Ákeswt ´ÀkLk fw{kh kk§ yLku siLkƒ{oLkku

´[kh-´Mkkh Au. f{oLku s ´kƒkLfi yk kÌkk yLku EÔh su e fkuE y·~fi keS Mk•kkLku ÁkÀ˜u ykÌ{k yLku {ku˚kLku Àk˛orLkf ´kƒkLfi yk kÌkk Ákkiÿ yLku siLk ƒ{oLke kkMku Àu e-Àu Ìkkyku yLku yu{Lke hku[ff⁄kkykuLkwt sLkMkk{kLfiLku ykfªkoÌkwt MkkƒLk Lk nÌkwt. yk ÁktLku ƒ{kouyu ˜kufºkªkk yLku ˜kuff⁄kkLku {n• yk fiwt yLku ÚÌkff⁄kk, MkwÀu -Ænze, W kÀu˛{k˜k su k ¯k˙t⁄kku{kt ºkhÌkLkwt ´k[eLkÌk{ ˜kuff⁄kkƒLk r˜ræÌk Y k{kt s§ kfiwt. r ÔLkk fkuE k˝ Àu˛ kkMku Lk⁄ke, y e Lku yux˜e ´k[eLkÌk{ ˜kuff⁄kkyku yLku ÌkuLkk r r ƒ ´fkhku ºkhÌk{kt Au, ÌkuLkwt fkh˝ k˝ Ákkiÿ yLku siLk ƒ{kou{kt ˜kuff⁄kkykuLkku s ƒ{ko⁄ko f⁄kkyku Ìkhefu W kfiku¯k ⁄kfiku yu Au.

fw{kh kk§Lkk ˛kMkLk⁄ke siLk ƒ{o r ˛uªk ¬M⁄kh yLku ‘ﬁk kf ÁkLﬁku. MktMf]Ìk, ´kf]Ìk, kkr˜ yƒo{k¯kƒe y kº˙t˛ su e ºkhÌkLke ´k[eLk ºkªkkyku W khktÌk Ìku

fk§u s sL{eLku kkuÌkkLkwt fkXwt ÁkktƒÌke ¯kwshkÌke su e ºkªkk{kt hkMk, ´Áktƒ, ykœﬁkLk, [ku kkE, Àku¯ƒf´Áktƒ, f⁄kkfkuªk : yu{ yLkuf Lkk{u yLku ´fkhu r kw˜

Mktœﬁk{kt f]rÌkyku h[kE, Ìku{kt {q§ºqÌk yLku {wœﬁ Mkk{¯k˙e ˜kuff⁄kkLkkt s {q§ yLku fw§Lke nÌke. yk Ákƒe s f⁄kkyku fnu kÌke, ¯k kÌke hne. yu fk§Lkku

¯kwshkÌke Mk{ks kt⁄kLke Mkt´ÀkﬁÌkk k§ku Lk nÌkku. iª˝ yLku siLkƒ{eo r˝fku

Â[u Mkknrsf hkuxe-Ákuxe ‘fi nkh nÌkku. yLku W kk©fi{kt fkuE fw˛§ ıÌkk nkufi Ìkku siLkƒ{eo W khktÌk iª˝ , ˛i -˛kıÌk k˝ yu{Lku Mkktº§ k sÌkk. ƒ{o yLku

LkerÌkÁkkuƒ Mkk⁄ku f⁄kkyku Mkktº§Ìkk. yk⁄ke s keS-[ku⁄ke MkÀe⁄ke {ktzeLku Ìku Auf

À˛{e-Ákkh{e MkÀeLke yLkuf f⁄kkyku ˜kuf´ kn{kt hne. r˜ræÌkY k kk{u˜e f⁄kkykuLke ftX´ knLke kht khk k˝ Mk{ktÌkh nuÌke r fMkÌke s hnu Au. yu{kt f⁄kk r˜ræÌk Y k kk{u yLku Únuh Y k{kt yuLkk f⁄kLk yLku ¯kkLk ⁄kÌkkt nkuﬁ Ìﬁkhu Ìku ftX kht khkLku xfe hnu k Mkk⁄ku r fMk kLke y˜¯k yu e r ˛uªk Mk ˜Ìk yLku yuLkku ˜kº {§u Au. yk fkh˝u s ¯kwshkÌk{kt yuLkk yks MkwƒeLkk ftX´ kn{kt yLkuf f⁄kkyku S Ìke Ú¯kÌke yLku ƒÁkfÌke hne.

siLk ﬁrÌkyku W khktÌk k˝ r r ƒ ƒ{o kt⁄kkuLkk Mkkƒwyku, f⁄kkfkhku, {k˝ºË, r[ k kxLkku ykƒkh ˜ELku f⁄kk {ktzÌkk ºku kk-ºku ke, Lkk⁄kÁkk k, ºkx, [kh˝, Ìkqhe, fX kqÌk§eLkk æu˜tÀk yk k yk k yLkuf f⁄kkf⁄kfkuyu f⁄kkykuLku ˜kuf´ kn{kt nuÌke hkæe Au.

yk{, W•kh ¯kwshkÌkLke ˜kuff⁄kkykuLkku xfk©fie y«fikMk fh k{kt yk Ìkku Lk e s rÀ˛kLkk yÊfifiLk- k»Lke r r ƒ kkætzeyku W zu yu ku Mktº Au. yk ku y«fikMk ˜kuff⁄kkykuLku Mk{s k{kt W kfik¯ke ÁkLku s, Ìku Mkk⁄ku yk k˝k MkktMf]rÌkf RrÌknkMkLke ¯krÌkr rƒLkwt k˝ r ˛uªk ´{k˝rMkÿ Lku kMÌkr f r[ k yk ke ˛fu Ìku{ Au.

krhr˛¸ : 1

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜ MktkkrÀÌk ykrÀ kMke f⁄kkykuLkk xfku

f]rÌk xfMktÀºo

1.¯kwshktLkkuyhu˜ku103 LkMh, k].212⁄ke239

2.YkkthkÏ˝eLke khÌkk17 LkMh,307-319

3.æqÌkktLkkuhkÕe08 LkMh,389-391

4.s¯kÀu kh{kh17 LkMh,413-420

5.nrkﬁkÀuMkktæ˜e15 LkMh,425-428

6.MkkuLk˜MkkuZe03 LkMh,429-431

7.¯kkuke[tÀ-ºh⁄khe32 LkMh,444-456

8.hk{Àu 17 LkMh,458-460

9.˜k˜w-nrhÀkMk25 LkMh,463-465

10.nk˜ÀuMkku˜tfe13 LkMh,466-469 250

Áku ˜kuf{nkfk‘ﬁku

zkÏ. {Lkkus hk ˜ ëfk˜u k˜kíyu rVLk˜uLzLkwt hkªxŸefi {nkfk‘fi ¯k˝kfi

Au. ÌkuLkk Mkt¯k˙knf Mkt kkÀf yur˜ykMk ˜kuLhkux ‘fi Mkkfiu Ìkku zkÏfxh nÌkk. 1802{kt sL{u˜e yk ‘fi¬ıÌkLkk {]ÌfiwLku 19 yur´˜, E.Mk.2005{kt 121 ªko ⁄k˛u. M eze˛ ºkªkk Mkkhe yu e Ú˝Ìkk nku k AÌkkt rVLke ºkªkk khLkk ´ºwÌ Lku fkh˝u Ìku r ªkfiLkk ´kÊfik kf Ìkhefu Ìku{Lke rLk{˝qtf E.Mk. 1853{kt fh k{kt yk e nÌke. E.Mk. 1862{kt Ìkuyku rLk ]•k ⁄kfik. khtÌkw Ìku knu˜kt yLku kAe Ìku{Lke hwr[ MkÌkÌk ˜kuf{nkfk‘fiLke rÀ˛k{kt r fMkÌke hne. yk MkkrnÌfiLkk Mkt¯k˙n {kxu eMkuf ªko Mkwƒe ˜ktÁke fik kkyku k˝ Ìku{˝u fhe nÌke. ˜kufMkkrnÌfi yt¯kuLkwt Ìku{Lkwt ˚ku kfkfio E.Mk. 1828 ⁄ke E.Mk. 1844 Mkwƒe kq rVLk˜uLz{kt hÃkwt nÌkwt. Ìku{Lkkt y¯kÌfiLkkt Mkku§ kwMÌkfku ´¯kx ⁄kfikt nku k AÌkkt ˝wt fk{ y´¯kx Au yu{ fnu kfi Au.

ëfk˜u k˜kí Ìku{Lke yux˜e Ákƒe fi˛M e h[Lkk Au fu E.Mk. 1991{kt {iMkqh ækÌku {k k ÌkuLku s fuLˇ{kt hkæeLku yuf krhMkt kÀ ⁄kfiku nÌkku. yk r ˛uLke Ú˝fkhe nrh ’˜º ºkfik˝eyu yk ke nÌke. ˜¯kº¯k MkkÌkMkku⁄ke ƒkhu k]cMktœfik

ƒhk Ìkk yk ¯k˙t⁄kLke Ìkw˜Lkk yk k˝u Ìﬁkt º¯k kLkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ëhkXkuh khÌkkí

Mkk⁄ku fheLku yuf y«fikMk fhe ˛fkfi. zkÏ. yr{fi Àu Ìkw˜LkkÌ{ [[ko {kxu ëfk˜u k˜kíLkk MktÀºo{kt ëºe˜kuLkk ºkh⁄kíLku fikÀ ffiw nÌkwt khtÌkw yk ˜æLkkhLkwt {kLk Au fu ëºkh⁄kí ´{k˝{kt ´r˛¸ ¯k˙t⁄k ¯k˝kfi flfikhu ëhkXkuh khÌkkí su Ìku

´ÚLke s ˜kuf{nkfk‘fi¯kÌk Mkk{¯k˙e Au. yk ÁktLku ˜kuf{nkfk‘fiLke Ìkw˜Lkk ykhtºeyu Ìkku yk k˝u yk r ªkfif yk k˝e {fikoÀkyku M efkh e kzu. fkh˝ fu yur˜ykMk ˜kuLhkuxLke su{ º¯k kLkÀkMk

kxu˜ k˝ ˝k ˜ktÁkk Mk{fi⁄ke yk k fkfio{kt khku kfiu˜k Au. yk ˚ku kfkfioLkkt fk‘fiku ftXM⁄k kht khk kh y ˜trÁkÌk Au. yk k˝u Ìfik ftXM⁄k kht khkLkku ˛kÜefi Ìkw˜LkkÌ{f y«fikMk ⁄k ku nsw Ákkfe Au. Ákeswt ftXM⁄k kht khk r ˛u k˝ fux˜wtf {w¯ƒ ˜˝ Au. ftXM⁄k yux˜u VıÌk yº˝, rLkh˚kh fu ykrÀ kMkeykuLke Mkkrn¬Ìfif

ÁkkÁkÌkku s Lkn™; uÀLke …[kyku, yk k˝k fux˜ktfi ƒkä{f r rƒ¯kkLkku k˝ ftXM⁄k kht khk{kt s yk Au. yux˜u VıÌk ftXM⁄kLke ´[r˜Ìk krhºkªkk-‘fikœfik{kt yk MkkrnÌfiLkwt {q’fiktfLk Lk fhe ˛fkfi.

fÀLke ·r¸yu Ìkku ëhkXkuh khÌkkí fk˜u k˜kLkk ´{k˝{kt yzƒwt s ¯k˝kfi. ˜kuf{nkfk‘fiLkkt xf ÌkÌ ku fu EÌkh ÁkkÁkÌkku ykƒkhu yn™ Ìkw˜Lkk fh kLkku yk˛fi Lk⁄ke, khtÌkw yk ˜kuf{nkfk‘fiLkk krh[fi⁄ke yk k˝Lku ˛wt Mkkt kzu Au fu yLfi r „k˛kækLkk y«fikMkeLku hMk kzu Ìku e fE ÁkkÁkÌkku Au ÌkuLkku VıÌk yt¯kwr˜rLkÀuo˛ s ffikou Au.

ëfk˜u k˜kí yu r r˛¸ ºqºk¯k À˛ko Ìke h[Lkk Au, flfikhu ëhkXkuh khÌkkí yu yuf ´Úfefi [uÌkLkk À˛ko Ìke f⁄kk Au. ëfk˜u k˜kí{kt {kLk MktMf]rÌkLkkt ykrÀ{ ÌkÌ kuLke kÌk Au flfikhu ëhkXkuh khÌkkí {kt ykrÀ{ ]r•kLke kÌk Au. ëfk˜u k˜kíLkkt LkkfifLkkrfifk Ìk⁄kk Mk{ksMktMf]rÌk yu k §ktf kh Àuækfi Au fu flfikt⁄ke {Lkwªfi kkuÌkkLke ykrÀ{Ìkk ÌfiSLku Mk«fiÌkk ÌkhV z¯k {ktzÌkku nkufi, yk ·r¸yu yk f]rÌkLkk Y kktÌkhfkhu yrÓÌkefi {nkfk‘fi Ìkhefu ÌkuLku Lkkutƒe Au. r ÔLkkt Áku {nkfk‘fiku ëhk{kfi˝í yLku ë{nkºkhÌkí fk˜u k˜kíLke Ìkw˜Lkk{kt yrÌkykƒwrLkf ˜k¯ku. rVLk˜uLzLke ´ÚLkku yk khMkku kMÌk {kt Ìkku yn™Lke ˜kuf´rÌkºkLke s ÀuLk Au. ëfk˜u k˜kí{kt Lk¯khMk«fiÌkkLkkt Ìk˝k , ÀÁkk , ªkzTfit k, hks´kMkkÀ, nÌfikfktz ¯kuhu Lk⁄ke. {kLk eLke ykM⁄kkykuLku fkuE ƒ{o{kt ykfikusLkÁkÿ fhe

Ák˙ÒktzLku ˜E yÀTºwÌk Ìk⁄kk ykÌktfLku fkuE À˛oLk{kt Zk§ kLkku ´ﬁÌLk Lk⁄ke. yk

h[LkkLkk xLkk˚ku k Ìkhefu æw’˜wt ykfk˛, ÌkuLke Lke[uLkkt {uÀkLkku, [rhﬁk˝, k oÌkku, LkÀeyku, Ìk⁄kk Mk{wˇrfLkkhk, ÌkuLke ˜nuhku Au.

ëfk˜u k˜kíLkk h[rﬁÌkkyku fkuE º˜kºku§k, yr frMkÌk ÚrÌkLkk Mk«ﬁku

Lk⁄ke. Ìku{Lke ´rÌkºk ´æh f’ kLkk˛e˜ Au. yn™ Lkkfif Ìkhefu fr , ¯kkfif, æuzqÌk yLku [{Ìfkrhf ‘fi¬ıÌkÌ Lku M⁄kk ke yk fiwt yLk Mk•kk, Mkt kr•k kh yfkrƒfkh

RÂAÌke Ìk{MkLke ˛¬ıÌk r hwÿ yk ‘fi¬ıÌkÌ Lku fikuflfiwt. flfikhu ëhkXkuh khÌkkí

ëMkÌksw¯kíLke khÌkk f§fiw¯kLkk {kLk e kt[u Au Ìfikt⁄ke ykhtºkfi Au. yk k˝u Ìfikt

uÀ ´k[eLk ¯k˝kﬁ Au khtÌkw ykrÀ kMke kht khkLkk y«ﬁkMkeyku su{ su{ Mkt˛kuƒLk

fhÌkk Úﬁ Au Ìku{ Ìku{ Ìku{Lku fÀk[ fnu kLkwt ⁄k˛u f ykrÀ kMke kht khk kkMku

uÀLku ´k[eLk fnu kLke WÌkk § fh k su e Lk⁄ke. Úu f ëfk˜u k˜kíLkwt kÌkk h˝

ÚuÌkkt ëhkXkuh khÌkkí ykƒwrLkf krh u˛Lke ˜k¯ku. f⁄kLkf§kLkwt {k§æwt Ìkku nMkw

ﬁkrøkfLkk {Ìku fÀk[ fwwxtwÁkfw§Lkk ÁkkhkuxLke kÌkk kÿrÌk kh y ˜tÁku Au.

fu˛he hkXkuz, {kuh[t¯k hk˝e, ¯kwsr˝fik ¯kZLkk ƒktƒ˜ hkÚ, ÚfiurhfikLkku hkÚ fk§w æUMke, ÀqÁk§ku {k§e, {LkMkk {k§˝, Mkq hLkk u˛ ˜uÌkk {nkÀu , fk§ku feh, Lk ˜æ Àu e, nehk k⁄k hk˝e, fwt h kkÁkwS, [ktÀkuS, Áku ÁknuLkku Àu ku˜ yLku Ìku{k, Lk ˜kæ kkuXkuLkku {kr˜f ˜kæku ˝Úhku, kkhMk ke k§ku, uhkX Lk¯khe, ºe{[kh˝, ys{ku˜ hkÚ, ˛qhk yLku Mks{ku˜, suÀhku æUMke, Ákqhku hkXkuz, Ìkusr˜Mkkuxk⁄ke ¯kºo hnu Au Ìku Õ§hk fwt h ¯kuhuLkk uhÕuhLke yk f⁄kk Au. M eze˛ Ìk⁄kk rVLke ÁktLku ´Àu˛Lke su{ yk kÌkko yksLkk ¯kwshkÌk hkflfiLke Au. ÁktÀqfLkk W’˜uæku⁄ke œfik˜ yk Au fu yk kÌkko VıÌk yksLkk {u{kuhkEÕu˛Lk Lk⁄ke, RB´ku kEÕu˛Lk k˝ kk{e Au. §e Àu f⁄kk, k˛wf⁄kk, ˜kuff⁄kk, RrÌknkMk, ÀtÌkf⁄kk, ƒ{of⁄kk, kwhkf⁄kkLkk ´k[eLk Ìk⁄kk {Êfifk˜eLk f⁄kk kÿrÌkLkk ÌkkuhÌkhefk ÌkuLku kÌkko yLku f⁄kk ÁktLku ´fkhkuLkk ´Àu˛{kt {qfe yk ke yk k˝e Mk{˚k ˜kuf{nkfk‘fiLkku Ú˝u Mk{L fi y kkfi Au. ëfk˜u k˜kí{kt {wœfi ‘fi¬ıÌkÌ kELkk {kuELkuLk Ìk⁄kk ÌkuLkk ºkE yLku Mkk⁄ke R’{krhLkLke kÌk Au. yuf æuzqÌk Au Ìkku ÁkeÚ ˜wnkh Au, ÌkuLke kÌk k[kMk YLkuk{kt {qf k{kt yk e Au. ëfk˜u k˜kí{kt k LkfLfik Mkk¯kh{kt QÌkhu, k]⁄ eLkwt rLk{ko˝ ⁄kkfi, ˜k kÀu˛eLke ÁknuLk ykELkku Mkk{Lk {kA˜e ÁkLku, QzÌkk {kfik e yÔLku kkze ÀuÌkk fikuWfknkELkuLk, ˜kuWne su Àw¯koLke {kr˜f Au. kRLkk {kuRLkuLk MktMf]rÌkLkkfif Au.

R’{krhLkuLk yLku ˜kuætzLke ˛kuƒLku Mkktf§e ˜u kﬁk Au. ˜u¬B{Lk fkRLkuLkLku r kn{kt

Ákku˜k k{kt Lk yk Ìkkt yk¢{˝, ÜeykuLkku Óe k, WLÌkk{ku yLku fk˜u kou Â[u

º˙kÌk]ﬁwÿ, R’{krhLkLk kkuÌkkLke {]Ìk kÌLke kkA§ MkkuLkk[ktÀeLke ´rÌk{k ÁkLkk u, f⁄kkLkk ytÌkºk¯k{kt ÚÀw¯kh˝e ˜kuWne fk˜u k˜kLkk ˜kufkuLku MkÌkk e h™A {kuf˜u

Au, suLku kRLkk {kuRLkuLk {khe Lkkæu Au, yLku {ƒwh ¯keÌk ¯kkÌkkt [tˇ yLku Mkqﬁo ykfk˛ kh⁄ke ƒhÌke kh yk u. khÌkw ÚÀw¯kh˝e ÌkuLku Aw kk e Àu yLku fk˜u k˜k

˚ku kLkk Ákƒk [q˜kLkku y¬¯Lk ÁkwÕk e Àu. Ìkku Mk]r¸Lkk rLkﬁtÌkk ÌkuLku ÁkeÚ [tˇMkqﬁo {kxu

y¬¯Lk yk ku. y¬¯Lk Ák[k e ˜u kfi Au. {nkfk‘fiLkku Lkkfif kkuÌkkLkkt ¯keÌkMkt¯keÌk

´ÚLku yk ku Au.

yk ÁktLku {nkfk‘fiku ftXM⁄k kht khk{kt s§ kfiu˜kt nÌkkt yLku Ìku{Lku {wrˇÌk fh k{kt yk‘fikt Au. f⁄kf yLku ¯kkfifLkwt {n• ÁktLku{kt Au, W khktÌk Àu yLku {kLk MktÁktƒku, ´kf]rÌkf Ìk• ku Mkk⁄ku ÌkkÀkÌBfi, [{Ìfkrhf kwhkf⁄kkykuLke r kw˜ Mkk{¯k˙e ÁktLku {nkfk‘fiku{kt Au.

yk k˝u Ú˝eyu Aeyu fu ºkhÌk{kt yksu k˝ fhkuzku ˜kufkuLkk r[•k{kt {nkfk‘ﬁku ´ºk f krhÁk§ Ìkhefu y¬MÌkÌ ƒhk Au. Ìku⁄ke M kºkr f Au fu rVLk˜uLz kMkeykuyu ëfk˜u k˜kí{ktLkk s y⁄koMktfuÌkku ¯kw{k e Àeƒk nkuﬁ Ìku yksu

ºkhÌkeﬁ y⁄ko xLkfkhkuLku {§e yk u. §e, Mkk{krsf ´⁄kkyku yLku r ÔkMkLke sz k˝ ´k Ìk ⁄kkﬁ.

ºkhÌkefi {nkfk‘fiku{kt Ìk⁄kk sLkS Lk{kt su QÚo yLku Wª{k Au Ìku s Ìk• ku nÚhku {kE˜ Àqh, MkUfzku ªkkou knu˜kt Xtzk ´Àu˛{kt k˝ ´k Ìk ⁄kkfi Au. yk ÁktLku h[LkkykuLku Mk{ktÌkhu Úu kLkwt yux˜k {kxu fiku¯fi Au fu rLkfx Ìkeo

MkkrnÌﬁM Y kkuLke {k sÌk kÿrÌk ˜¯kº¯k Mkhæe nkuﬁ Au yLku yk k˝k hMkr ÔLku

Ák]nÀT ÁkLkk Au. Mkk⁄kkuMkk⁄k ftXM⁄k kht khkLke kÌkku ⁄kfik fhÌke nkufi Ìfikhu kht khk yux˜u ˛wt ? yk ‘fik kkhefh˝Lkk s{kLkk{kt ‘fi¬ıÌk¯kÌk Ìk⁄kk Mkk{qrnf MÌkhu kht khk fux˜e yLku ffik M Y ku Ák[u Au ? yksu su yk fkfio ¯k˝kfi Au ÌkuLkwt kq oY k fu nÌkwt ? ‘fi nkhs¯kÌk Ìk⁄kk f§ks¯kÌk{k Mk ofk˜eLk W•k{ yt˛ku fu e heÌku ´¯kxu Au ÌkuLkk Lk{qLkk ˜uæu yk e h[Lkkyku kkMku sE ˛fkfi fu fu{ ?*

* ëfk˜u k˜kíLke r ¯kÌkku r ª˝w æhuLke Mkt kkrÀÌk yk ]r•kLku ykƒkhu

krhr˛¸ : 1

ëfk˜u k˜kí Lkk fux˜kf yt˛ku

fk˜u k˜kLkku Lkkﬁf kRLkk{kuRLkuLk ¯kkﬁf Au. su f⁄kf k˝ Au. kkuÌkkLkk

¯keÌkku r ˛u Ìku s˝k Au :

ÚÀwE yMkhLkkt su ¯keÌk nwt ˛eœﬁku (Ìku{kt⁄ke) fux˜ktf Ìkku hMÌkkykuLke ƒkhu⁄ke {u§‘ﬁkt, fux˜ktf ˜k˜¯kkZ ]˚k kktÀzkt⁄ke [qtx‚kt Au.

fux˜ktf Õkzeyku{kt⁄ke æUÂﬁkt Au, fux˜ktf LkkLkk Akuz k{kt⁄ke ˜eƒkt. fux˜ktf

Q¯kÌkk kMk{kt⁄ke y⁄k k k¯kÀtzeyku{kt⁄ke yufXkt fﬁkO.

flfikhu nwt ¯kku kr§fik AkufhkLkk u˛u q{Ìkku nÌkku, [rhfik˝ku{kt⁄ke kMkkh

⁄kÌkku nÌkku, nt{u˛ {ƒ⁄ke A˜fkÌke xufheyku kh VhÌkku ÌkuLke fk§e AkfikLkk w{k Lke kkA§⁄ke, fkÁkhr[Ìkhe Ákksw⁄ke sÌkku Ìfikhu rn{ kkuÌkkLkwt ¯keÌk ¯kkÌkwt nÌkwt yLku hMkkÀ {Lku ÌkuLke kÌkkoyku Mktº§k Ìkku nÌkku. n kyku ˜k Ìke nÌke yLfi ¯keÌk y⁄k k Mk{wˇLke ñh ˜ELku yk e [ZÌke [˜feyku k˝ kkuÌkkLkkt ¯keÌk Ìku{kt ÚuzÌke yLku ]˚kkuLkk ytfwhku kkuÌkkLkk ÚÀwE {t k.

{U ¯keÌkLku yuf ÀzkLkk Y k{kt sfze ˜eƒkt. yuf kkuxfe{kt Ákktƒe {khe M˜us{kt {qfe ÀÙ Awt, M˜us{kt uhu ˜k Awt. Vhe⁄ke ÌkuLku æ§k Mkwƒe ˜E ÚÙ Awt. ºtzrfﬁkLke Áku ºkutﬁk§e kh ÌkktÁkkLke kuxe{kt hkæe ÀÙ Aw.t Xtze{kt {khwt ¯keÌk ykhk{ fhe hÃkwt Au.

Mk]r¸Lke WÌ kr•k r ªkfif ´khtrºf ‘fi M⁄kk y‘fi M⁄kk yt¯ku f⁄kf¯kkfif-Lkkfif fnu Au Ìku{

(s˜{kÌkk k Lkfw{kheLkk)

Ìkqxu˜k #zkLkk

Lke[uLkk rnMMkk⁄ke {sÁkqÌk ƒhÌke ÁkLke.

Ìkqxu˜k #zkLkk W k˜k ºk¯k⁄ke ykfk˛Lke ü[e f{kLk ÁkLke.

sÀeo⁄ke, W k˜k rnMMkk⁄ke MkqhsLke Ìkus [{f ÁkLke.

W k˜k ºk¯k⁄ke s [tˇ ÁkLﬁku, fux˜ku ´ºk f !

#zk{kt su (Ákkfe) nÌkwt Ìku{kt⁄ke ykfk˛Lkk Ìkkhk ÁkLﬁk.

#zk{kt su fk§k˛ nÌke

ÌkuLkk n k{kt LkkLkkt Mkhækt kÀ§ ÁkLﬁkt

(flfikhu fr -¯kkfif-Lkkfif kRLkk {kuRLkuLk sLBfiku Lk nÌkku)

Mk{wˇ{kt xufhkyku {wfkE ¯kﬁk nÌkk,

ykfk˛{kt ⁄kktº˜kyku ækuze Àu kﬁk nÌkk

ºqr{ yLku {nkÓe k ÁkLke [qıﬁk nÌkk.

knkzku kh rÌkhkzku ÁkLke ¯kE nÌke.

r fMkÌkk ]˚kLku ÚuELku fkÏﬁ˜u yLku kMktÌke [f˜eyu kqA‚wt.

ykLku fu{ Qºwt hnu k Àeƒwt Au ?

kELkk {kuELkuLku fÃkwt : yux˜k {kxu fu Ìkwt xfe ˛fu, yku fkÏﬁ˜, su⁄ke Ìkkhe fqf ¯kwtS ˛fu.

kkuÌkkLkk huÌke su k ht¯kLkk ftX⁄ke {eXwt fqsLk fh.

kkuÌkkLkk kkÌk§e ƒkÌkw su k y ks⁄ke MkkVMkkV fqsLk fh.

Mk khu kkufkh, Mkktsu kkufkh

yLku yu e heÌku {Êﬁkˆu kkufkh

{khe [kuÌkhVLkkt {uÀkLkkuLku ykLktrÀÌk fh

su⁄ke {khkt Lk yrƒf ´MkLLk ÁkLku su⁄ke {khk rfLkkhk r ˛uªk Mk{]ÿ

ÁkLku,yLku {khwt æuÌkh r ˛uªk V§ˇw k ÁkLku.

ﬁw kLk kkuWfk nkRLkuLk ]ÿ ˛k˝k kRLkk {kuRLkuLk Mkk⁄ku ¯keÌkku yt¯ku

M kƒko fh k ´⁄k{ {w˜kfkÌk ˜u Au Ìﬁkhu kqAu Au

{Lku ¯knLkÌk{ Ákwrÿ{•kkLkk ˛ÁÀku ÁkÌkk ku, {Lku n ˛kÔÌk MÌkwyku

ÁkÌkk ku Ìfikhu fiw kLk fikuWfk nkRLkuLk W•kh yk ku Au.

nwt Ú˝wt Awt fu Àu [f˜e ıﬁkt⁄ke yk Au ?

VwÌfkhÌkku Lkk¯k yuf Mkk k Au yLku YVu kk˝eLke yuf {kA˜e Au

nwt Ú˝wt Awt fu ˜kuZwt MkœÌk nkuﬁ Au yLku fk§ku fkÀ fz ku

Qf§Ìkk kk˝e⁄ke ÀÀo ⁄kkﬁ

yk¯kLke ¯kh{e k˝ f¸ Àu Au

kk˝e Mkki⁄ke kwhk˝wt ykiªkƒ Au.

Õh˝ktLkkt Ve˝ yuf ÚÀwE ækuhkf Au.

MksoLknkhLkwt M Y k {kﬁk e Au.

ykfk˛{kt⁄ke y¬¯Lk QÌkhu Au.

yﬁMf{kt⁄ke ÌkktÁkw {§u Au.

kwhk˝kt Ákƒkt kMk˝ku k⁄⁄khLkkt nÌkkt.

˛k˝ku, ¬M⁄kh kRLkk {kuRLkuLk

yk ˛ÁÀku fnu Au

˛wt ftE r ˛uªk ÁkkÌk e˛ Ìkwt {Lku ?

y⁄k k Ìkkhe {qæoÌkkLkku yn™ s ytÌk yk Au ?

R’{krhLkLke Mkk⁄ku ˜kuWneLke kw keLkwt ˜¯Lk ⁄kﬁwt. Ìku Mk{ﬁu Ákku˜k k{kt

Lk yk Ìkkt ˜u¬B{Lk fkRLkuLk yÌﬁtÌk ¢kurƒÌk ÁkLke kkuÃk˜kuLkk Àw¯ko ÌkhV ´ kMku

sÌkkt hMÌku Mkk k {§u Au.

hMÌkk{kt yuf Mk ko ktfku[qfku ⁄kE hÃkku nÌkku.

ÁkhkuÁkh Àh ksu szkﬁu˜

]˚kLke x¯k˜e zk§⁄ke k˝ ˜ktÁkku, r ˛k§ MÌktºku⁄ke k˝ {kuxku

yLku Mk koLke yktæku nÌke MkUfzku

yLku Mk koLke Sº nÌke nÚh

yLku yuLke yktæku nÌke [kh˝e⁄ke k˝ {kuxe

ÌkuLke Sº ºk˜kLke y˝e {kVf ˜ktÁke nÌke.

yLku ÌkuLkk ÀktÌk æhr kﬁkLkk nk⁄kk su k

ÌkuLke keX MkkÌk Lkkifkyku sux˜e Vu˜kE nÌke...

ÌkuLku ÚuE ÆsÀkrÀ˜ ˜u¬B{Lk fkELkuLk fnu Au

kkÌkk§{kt hnuLkkhk fk§k Mk kof]r{, suLkku ht¯k Mk˙k ⁄kﬁu˜k ¯kºosu kuAu.

ÌkLku yn™ Mkhf k {kxu zk§eyku Â[u⁄ke

fku˝ ˜k‘ﬁwt ?

fku˝u {kuf’ﬁku Au ÌkLku Ìkkhk Àh{kt⁄ke ?

Mkk kLku hMÌkku yk k k fnu Au k˝ Ìku {kLkÌkku Lk⁄ke yLku VwÌfkh fhÌkku hnu

Au Ìﬁkhu ]ÿkyu À˛ko u˜k ´k[eLk {t kLkwt M{h˝ fhe y Mkk kLke WÌ kr•kLke kÌk

fhu Au. Ìkkhe {k yuf Mk{wˇe [qzu˜ nÌke, ÌkuLkk ⁄kqtf{kt⁄ke Mksoﬁu˜ku Mkk k A hMk

yLku MkkÌk hMk ¯kh{ Mk{wˇ Mk kkxe kh ÌkhÌkku hÃkk kAe ºqr{ kh yk Ìkkt

Mk]r¸Lke k˝ kw keyku yk e, ÌkuLku ÚuE. y{t¯k˜⁄ke y{t¯k˜ Q ksu Ìku{ Ìkkhe WÌ kr•k ⁄kE, neMkeyu ⁄kqtf{kt⁄ke ÁkÀ˜e fk§ku Mkk k ÁkLkk e S Lk y ﬁwO.

ıﬁkt⁄ke yk ﬁwt yuLku S Lk ?

fku˜MkkLkk Z¯k˜k{kt⁄ke.

Ìkku yuLkwt ”Àfi ıfikt⁄ke ÁkLkk‘fiwt ?

yuLke {kLkk ”ÀﬁÌktÌkw{kt⁄ke.

yk ]˝kM kÀ ´k˝eLkwt rÀ{k¯k ?

yuf sÁkhsMÌk ˜nuhLkk {kuÚ⁄ke

yk ÁkÀMkqhÌk [esLku Ákwrÿ ıﬁkt⁄ke {§e ?

{§e yuf fkur kÌk Õh˝kLkk Ve˝{kt⁄ke.

{MÌkf ıﬁkt⁄ke yk‘ﬁwt yk ¯kkuÁkhk ÚÀwLkwt

yuf Mk™¯k{kt⁄ke, Mkzu˜e Mk™¯k{kt⁄ke

yuLke yktæku ıﬁkt⁄ke ÁkLke ?

˜uB kkuLkk yuf Áke{kt⁄ke

yk ÀuzfkLkk fkLk ıﬁkt⁄ke ÁkLﬁk ?

]˚kLkkt kktÀzk{kt⁄ke.

yk yrLk¸Lkk {kuZk{kt Sº ıﬁkt⁄ke ?

fuEÌkku ˜kELkuLkLkk ºk˜k{kt⁄ke

yk y{t¯k˜ ´k˝eLkk ÀktÌk ?

s Lkk zqtzk{kt⁄ke

ykLkku ktMkku ıﬁkt⁄ke ÁkLﬁku ?

neMkeLke yk¯kLkk fku˜Mkk{kt⁄ke

ykLke n˜Ìke[˜Ìke kqtAze ıﬁkt⁄ke ÁkLke ?

xufheykuLke xku[u⁄ke

ykLkkt yktÌkhzkt ıﬁkt⁄ke ÁkLﬁkt ?

Ìku Ìkku ˜eƒkt M ﬁt {]ÌﬁwLkk ftÀkuhk{kt⁄ke.

Lfikfik˜fi k⁄k, Ú{ Úuƒ kwh-360530 rs. Ú{Lk¯kh

ëhkXkuh khÌkkí r ˛u

zkÏ. nMkw ﬁkrøkf

zkÏ. º¯k LkÀkMk kxu˜ Mkt kkrÀÌk ºe˜ ˜kuf{nkfk‘ﬁ

hkXkuh- khÌkk yLkuf ·r¸yu {n• kq˝o yu y«ﬁkMk{q’ﬁ

ƒhk Au. knu˜wt Ìkku yu Auf eMk{e MkÀeLkk ytÌk Mkwƒe ¯kwshkÌkLkk ykrÀ kMkeykuLke ftX kht khk{kt yk MkwÀeƒo ˜kuf{nkfk‘fiLke kht khk Mkk„tÌk Y k{kt xfe hne Ìku yk ´fkhLkk ftXM⁄k ˜kufMkkrnÌfiLke r Ô˚ku ku k˝ Lkkutƒ ˜u e kzu, yuLkwt ´{k˝ Au. fiwhku k{kt Ìk⁄kk yLfi Àu˛ku{kt k˝ ftX kht khk{kt⁄ke flfikhu fkuE ˜kuf{nkfk‘fiLkwt r˜ræÌk Mkkrn¬Ìfif ´r˛¸ Y k Áktƒkfi Au Ìfikhu ÌkuLke ftX kht khk fk§¢{u ˜w Ìk ⁄kkfi Au. nku{hkrÀ Ókhk r˜ræÌk ´r˛¸ {nkfk‘fiLkkt Y k Áktƒkfikt Ìku kAe ÌkuLke ˜kuf{nkfk‘fi ÌkhefuLke ftX kht khk fk§¢{u ˜w Ìk ⁄kE Au. ºkhÌk{kt, ækMk Ìkku ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk r MÌkkhLkk ykrÀ kMkeyku{kt yk Lk⁄ke ÁkLfiwt. kktz f⁄kkLkwt {nkºkhÌk{kt, f]ª˝f⁄kkLkwt ºk¯k Ìk{kt yLku hk{f⁄kkLkwt hk{kfi˝{kt ´r˛¸

Y k Áktƒkﬁwt yu kAe k˝ Auf eMk{e MkÀeLkk ytÌk Mkwƒe æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeykuLke ftX kth khk{kt hk{-MkeÌkkLke khÌkk, ºe˜e ºkhÌk ¯kuhu{kt k˝ ÌkuLke ˜kuf kht khk ftX´ kn{kt xfe hne. hkXkuz khÌkkLkwt MktMf]Ìk ºkªkk{kt yu

´r˛¸ Y k Áktƒkfiwt Lk⁄ke, khtÌkw ´ku. zkÏ. su.ze.¬M{⁄ku suLkk kh r ˛uªk y«fikMk ffikou Ìku kkÁkqS f⁄kkLkwt [kh˝e fu Ákkhkuxe Mk˙kuÌkLkwt ´r˛¸ yLku ¬M⁄kh Y k Áktƒkfiwt s Au yLku zkÏ.¬M{⁄ku À˛ko‘fiwt Au Ìku{ ÌkuLke xuıMk- kkX rh{uBÁkzo yux˜u fu fikÀ yk Ìku{ fnu kÌkku nkufi yu ku Lk⁄ke khtÌkw fikÀ hkæu˜ku Fixed fu Memorised nkufi Au yu kkÁkqSLke W kkMkLkk Mkk⁄ku Mk˙kuÌkY ku s ´fikuÚÌkku r rƒMkt˜¯Lk kkX Au. yLku fkuE f⁄kkLke h[Lkk r rƒLkku ºk¯k ÁkLku Ìfikhu kAe Ìku{kt fkuE krh ÌkoLk ⁄kÌkwt Lk⁄ke. yLku su ¯ko{kt yu hksM⁄kkLke {nkfk‘fiLke kht khk A Ìku k˝ æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeykuLkk r MÌkkh yLku sLkMktœfikLku ˜˚k{kt ˜uÌkkt Ìkku Greater Tradition s ¯k˝kfi. yk{ yk f⁄kkLkwt hksM⁄kkLke Y k ¯k˙uxh xŸurz˛Lk{kt ¬M⁄kh ÁkLku˜wt SemiLiterary Epic su Au. yk⁄ke yk f⁄kkLkwt k˝, yk heÌku ´r˛¸ Y k Ìkku ÁktƒkE [qıfiwt nÌkwt Ìku{ AÌkkt yk f⁄kk ºe˜e ºkh⁄k yLku hkÏ{MkeÌk{kLke kÌkkoLke su{ ykrÀ kMkeykuLke ˜ yuf{ ƒhk Ìke kht khk Little Tradition-{kt kkuÌkkLkwt M⁄kkLk Ú§ e ˛fe Au. yk{ ⁄kfiwt yuLkwt fkh˝ k˝ ykrÀ kMkeykuLkkt S Lk Mkk⁄kuLkku yk f⁄kkLkku r rƒ¯kÌk kMÌkr f Lku MkkB´Ìk MktÁktƒ Au. yk f⁄kk {]Ìfiwr rƒ Mkk⁄ku Mktf§kE Au, Lku Ìku k˝ Mk oMkk{kLfi yu k {]Ìfiw yLku r rƒ Mkk⁄ku Lkn™ khtÌkw su ‘fi¬ıÌkLkwt æqLk

⁄kfiwt Au ÌkuLke ytrÌk{ r rƒ Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e Au. fkuE ‘fi¬ıÌkLkwt Mkk{k sq⁄kLkk, yLfi

¯kku kLke fkuE ‘fi¬ıÌk Ókhk æqLk ⁄kkfi, Ìfikhu ÌkuLke ytÌfiur¸Lke kq˝oÌkk, æqLkLkku

ÁkÀ˜ku æqLk fheLku ˜u kfi Ìfikhu s ⁄kkfi Au. yk Mk{ksLke {kLfiÌkk yu e Au fu

flfikhu fkuELkwt À¯kk⁄ke fu yLfi ´fkhu fkuE rºLLk ¯kku kLke ‘fi¬ıÌk Ókhk æqLk fh k{kt yk u, Ìfikhu {]ÌkfLkku S ¯kÌku sÌkku Lk⁄ke khtÌkw uhLke fikMk{kt MkÌkÌk úÌkY ku s ºxfÌkku hnu Au. flfikhu k˝ fkuE t˛s yk k æqLkLkwt uh k§ k {kxu

æqLk fhLkkhLkku fu yuLkk s ¯kku kLke fkuE {n• Lke ‘fi¬ıÌkLkku kÌk fheLku Mkkxwt k§u Au Ìfikhu s {]ÌkfLkku S ¯kÌku Úfi Au, yuLkku {ku˚k ⁄kkfi Au. uheLkwt æqLk fheLku, yuLkwt {k⁄kwt kZeLku ˜k k{kt yk Au yLku ˜kune⁄ke {]ÌkfLkk ytÌfiurcLkk M⁄kkLku {qfu˜k k⁄⁄khLku ht¯k k{kt yk Au yLku Ìfikhu s {]ÌkfLkk ytÌfiurcLkk M⁄kkLku {qfu˜k k⁄⁄khLku ht¯k k{kt yk Au yLku Ìfikhu s {]ÌkfLkk Mk¯kkMktÁktƒeyku ytrÌk{ hwÀLk fhu Au, kkuf {qfeLku hzu Au yLku r rƒ{kt yk f⁄kk t[kfi Au. yu t[kÌke nkufi Ìfikhu {]Ìkf yuLkk ¯kku kLkk fkuELkk ˛heh{kt ´ u˛u Au yLku kkuÌkkLkwt uh §e ¯kfiwt Au yLku kkuÌkkLkku S n ¯kÌku ⁄kfiku Au, Ìku{ fnu Au. suLkk ˛heh{kt {]ÌkfLkku ykÌ{k ´ u~fikLkwt ©ÿk⁄ke {Lkkfi Au ÌkuLku t˛Úu kqflfi ºk Lk{u Au yLku ykr˛ªk {k¯ku

Au. ıﬁkhuf yk heÌku ƒq˝Ìkku {k˝Mk, yuLkk{kt ´ u˛u˜k r kÌk], yuLkk t˛ yLku

¯kku kLkwt Ákƒk s ´fkhLke r kr•kyku⁄ke h˚k˝ fh kLk [Lk yk ku Au yLku yu kAe

yk k {]ÌkfLke Mk{krƒ MkqhƒLk Ìkhefu kqÚﬁ Au yLku yuLke Ákkƒk hækﬁ Au yLku

rLkr˘Ìk rÌkr⁄kyu kqsLk ⁄kkfi Au. yk{kt⁄ke s t˛ yLk ¯kku kLkk ˜kufÀu Lkku, M⁄kkLk yLku ©ÿkLkku r fkMk ⁄kkfi Au. yk fu § ykrÀ kMkeyku{kt s ⁄kkfi Au yu Lk⁄ke khtÌkw ºh kz, hÁkkhe, MkE-Mkw⁄kkh s Lkn™ khtÌkw Ák˙kÒ˝- r˝f su e ÚrÌkøkkrÌkyku{kt k˝ r r˛¸ MktÚu¯k fu krh¬M⁄krÌkLk fkh˝u {]Ìfiw kk{Lkkhkt MkÌke MkqhƒLkLke kqÚ ⁄kkfi Au. yk{kt fux˜kf kkr§fik ÁkLkeLku hne Úfi Au yLku ækMk rÌkr⁄kyu yuLku ÆMkÀqh [zu, ƒq kÀe k ⁄kkfi, fux˜kf kkuÌkkLkk hLkk ¯kkuæ˜k{kt M⁄kkLk kk{u yLku ÌkuLkkt rLkÌfi kqsLk ⁄kkfi fu kAe ækMk kh-Ìknu kh-rÌkr⁄kyu ÌkuLkkt

ƒq kÀe k yLku Lku i„ ⁄kkfi. ıfiktf yk kt M⁄kkLkf fu ¯kkuæ Lk ⁄kkfi Ìfikhu rLkr˘Ìk yu e rÌkr⁄kyu fu hLkk fkuE {kt¯kr˜f ´Mkt¯ku kkr˝fikhu {k k ƒq kÀe k ⁄kkfi yLku MkqhƒLkLkku Àe k ⁄kkfi Ìfikhu hLke ƒqyku ÌkuLke Mkk{u æw’˜kt Lkn™, Zktfu˜kt fu ˜ks fkZu˜k {kuZu s sE ˛fu Au yLku kqsLk- tÀLk fhe ˛fu Au. fux˜uf M⁄k§u Ìkku yk kt

⁄kkLkfu⁄ke kMkkh ⁄kÌkkt Mk¯kku ke fkuE k˝ fiLke {rn˜kLku MkqhƒLkLkku {˜kÚu hkæ ku kzu Au. khtÌkw ¯k˙k{e˝ fu Lkk¯krhf kht khkLkk yk k nqhk y⁄kkoÌk Mkqhk, MkqhƒLk yLku MkÌkeykuLkkt {]Ìfiw fwÀhÌke Lkn™ khtÌkw yfwÀhÌke yLku yMkk{kLfi MktÚu¯kku{kt

⁄kfikt nkufi Au, khtÌkw yuLke Mkk⁄ku fkuE f⁄kk yLku uhLkkt §Ìkh yLku §k{˝kt Mktf§kfiu˜kt nkuÌkkt Lk⁄ke, khtÌkw ºe˜kuLke kht khk s æqLkLkku ÁkÀ˜ku æqLk Au. Ìku⁄ke yk k {kuÌkLkk ÁkÀ˜k kAe s nqhkLke M⁄kk kLkk ⁄kkfi Au. hkXkuz khÌkk{kt s fÃkwt Au fu ºe˜Lkwt uh Ìkku QƒE k˝ ækÌke Lk⁄ke ! y⁄kkoÌkT ªkkou Úfi Ìkku Úfi, k˝ uh ˜u kLkwt ºq˜kÌkwt Lk⁄ke,yu ıfikhufi ºq˜kÌkwt Lk⁄ke Lku Mk{fiY ke QƒE zu æ kÌkwt Lk⁄ke. yLku yu{Lkku ykÀ˛o k˝ Àefhk kkfu Ìkku yu k kkfu fu Ákk kÀkÀkLkkt uh ˜u Lku qtxu qtxu uheLkwt ˜kune ke ! ykLke kkA§Lke ´Ú{kLkMkLke {kLfiÌkk yu e Au fu suLkw {kuÌk À¯kkVxfk⁄ke fu yLfi heÌku, fkuE uheLkk nk⁄ku ⁄kkfi Au, Ìfikhu {hLkkhLkku S ¯kÌku sÌkku Lk⁄ke. fkuE Mk¯kku ke fu t˛s yuLkwt uh k§u Ìku kAe s yk k {]ÌkfLkku {ku˚k ⁄kkfi Au. yk⁄ke yk uh ˜u wt, yk ˜kufLku {Lk fkuE kk k Lk⁄ke, neLk f{o Lk⁄ke, khtÌkw ƒkä{f Lku Mkk{krsf-fkixwtrÁkf fÌko‘fi Au. yLku yk k uheLku {kh k {kxu fkuE k˝ {k¯ko ˜E ˛fkfi ! À¯kku-Vxfku, A§, r ÔkMk kÌk ⁄kE ˛fu Au Lku yu{ fh k{kt

fkuE kk k Lk⁄ke. yk ·Z{q§ ƒ{o¯k˙tr⁄k Au, su Àhuf ´Àu˛, ÚrÌk, økkrÌk yLku ƒ{o{kt Au. yt¯kh˚kfLkku {wœfi ƒ{o s suLkku Mku f Au ÌkuLke h˚kkLkku Au. yu{kt Úu ´{kÀ, [qf fu r˛r⁄k˜Ìkk fu À¯kku ⁄kkfi Ìkku Ìku {nk kk k Au, yu ´Ìfiuf Ak kƒ{eo {kLku Au. yk{ AÌkkt k˝ flfikhu fkuE ƒkä{f fkh˝ yk Au yLku kkuÌku ƒ{oLkk h˚kk⁄kuo Mku f ƒ{oLkku Ìfik¯k fh kLkwt fiku¯fi {kLku Au Ìfikhu yLfi⁄kk Mk koÌ{u MkrLLkc yu ku yt¯kh˚kf s, suLke h˚kk fh kLke kkuÌkkLke Vhs Au, ÌkuLkku kÌk fhu Au. yk MktÀºo ´Ú{kLkMk{kt {kLfiÌkkLke ¯k˙tr⁄k fux˜e ·Z nkufi Au, Ìku À˛ko Au. yk⁄ke s yk f⁄kk Mkktº§eLku k˝ fkuE kkuÌkkLkk t˛Lkk, ¯kku kLkk ƒkÌkfLkku fu yuLkk yu kÌkfLkk fkuE ¯kku k kwhwªkLkku ƒ fhu Au ñ ehÌkk⁄ke, f§⁄ke fu kAe A§⁄ke ! yk ku ƒ kAe yu e k˝ ‘fi¬ıÌkLkku ⁄kkfi, suLku {khLkkh-{hLkkh Úufiu yku§æÌkku k˝ Lk nkufi Lku yuLke Úuzu fkuE yt¯kÌk uh k˝ Lk nkufi ! yu k˝ ÁkLku fu yu e ‘fi¬ıÌk Mkk⁄ku krh[fi nkufi, r{ kÌkk nkufi yLku {k⁄ku fkuE W kfkh k˝ nkufi ! AÌkkt ƒkÌk fhLkkhLku yuLkkt f]Ìfi{kt kk k Lk⁄ke s˝kÌkwt. yuLku {Lk Ìkku kkuÌku su fE fhu Au Ìku ƒ{koLkwMkkhe fÌko‘fi Au ! Àhuf ÚrÌkyu ¯kku kh˚kk⁄kuo yk e yLkuf ˜kuf{kLfiÌkkyku Z fhe Au. yk MktÀºo ˜kuf{kLkMk, ˜kuf{kLfiÌkk, ˜kuf kht khk yLku ÌkÌMktÁktƒe ˜kufr „kLkk y«fikMk{kt ækMk ·r¸{kt hkæ k su ku Au. yu Úu ˜kufr „kr ÀT ·r¸{kt Lk hkæu yLku Mk oMkk{kLfi

M ef]Ìk yu k LkirÌkf-ƒkä{f ƒkuh˝⁄ke s r [khu Ìkku yk e f⁄kkLke k˝ su Mkk{krsf

MkkB´Ìk Mkt˜¯LkÌkk Au, Ìku ÊﬁkLk{kt s Lk yk u.

yk k˝u {Lk fu § f⁄kk Au, su{kt fux˜wtf ÁkLku˜wt yLk fux˜wtf f’ kLkk⁄ke fk§¢{u W{uhkfiu˜wt Au, Ìku yk ÚrÌkykuLku {Lk fu § f⁄kk s Lk⁄ke, ÁkLke ¯kfiu˜e yLku kkuÌkkLkk S Lk⁄ke Mk o⁄kk {wıÌk yu e xLkk Lk⁄ke, khtÌkw kkuÌkkLkk s S LkLkku yLku MkkB´ÌkLkku Mkt˜¯Lk yt˛ Au. yk kÌk MknwLku, ækMk Ìkku kÌkkoLkku hMk yLku {LkkuhtsLkLku s {wœfi {khLkkhLku, Õx Mk{Úfi yLku ¯k§u QÌkhu yu e Lk⁄ke. zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yk yt¯ku yuf M⁄k§u LkkutÊfiwt Au Ìku ækMk ÊfikLk{kt ˜E Mk{s k su Au. yu{˝u kqAu˜wt : yk kÌkko Ìk{u ıfikhu ıfikhu fhku ? Ìfikhu f⁄kfu fnu˜wt : yk kÌkko ftE khu khu ⁄kkuze fnu kfi Lku Àu kuLku kht kh Àw:æe fhkfi ? kk kLke Mkk⁄ku s suLku S LkLkwt Mkeƒwt yLkwMktƒkLk Lk⁄ke, yuLku ykLkku y⁄ko s Mk{s ku {w~fu˜ Au. kÌkko Mkktº§LkkhLku {Lk Ìkku MkeÌkkSLkw nh˝ ⁄kfiwt yLku Àw:æe ⁄kE ¯kfik yu kÌkkoÌ{f krh¬M⁄krÌk s Au. khtÌkw su f⁄kfLku yk kk k Mkk⁄ku s ´Ìfi˚k S LkLkku yLkwÁktƒ Au yuLku {kxu Ìkku yk kk k yLku krh¬M⁄krÌk S Ìke-Ú¯kÌke-

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yLkwº kÌke MÌkw Au. kÌkko fnu Au Ìﬁkhu yuLku {Lk Ìkku yu kk k æhuæh Àw:æ

yLkwº Au ! yk⁄ke f⁄kfLkk ”ÀﬁLkwt yLkwMktƒkLk, f⁄kk Mkk⁄kuLkku yuLkku S Ìkku

Ú¯kÌkku MktÁktƒ s yuLku ´ÌkeÌk fhk Au: ënwt flfikhu flfikhu yLku sux˜e kh su f⁄kk

fnwt Awt, Ìfikhu Ìfikhu Ìku Mk{fiu Ìku f⁄kkLkwt kk k æhuæh Àw:æ yLkwº Au ! ëykuæknh˝í

kt[Lkkh-Mkktº§Lkkh Üeyku ıfikhufi yrLkhwÿ su˜Lkk ÁktƒLk{kt kz‚ku nkufi yu

ÌkÁkü ykœfikLk fnu k-Mkktº§ kLkwt yxfk Ìkk Lk⁄ke ! yu{ fhu Lku yk Ìke fk˜ kh xk§u Ìkku ykæe hkÌk yrº{LfiwLku su˜{kt hnu kzu !

zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkk s W•k{ {krnÌkeÀkÌkk nh{kÁknuLkLku kÌk fhÌkkt æqÁk WƒhMk [ze, ÔkMk [z‚ku Lku yu{Lkwt f¸ ÚuE fkuEyu fÃkwt : ëÌk{Lku f¸ kzu Au. ÁkkfeLke kÌk kAe fnuÚu !í Ìfikhu nh{kÁkkEyu fnu˜wt : Àu ku˜Lku Ìku ftE yu{ LkÀeLkk kqhLke yƒ Â[u ⁄kkuze Akuzkfi ?í yu æÌk f⁄kkLkkrfifk LkÀeLkk ºfitfh kqh Â[u Mk kzkfiu˜e nÌke ! yu{Lku {Lk ftE yk ÁkLke ¯kfiu˜e kÌk Lk nÌke, ÁkLkÌke kÌk nÌke. kkuÌkkLkk s S Lk{kt ÁkLkÌke Lku ˚k˝u˚k˝ yLkwº kÌke kÌk nÌke ! f⁄kkLkku yk ku S LkMkt˜¯Lk MkkB´Ìk yLkwÁktƒ Úu Lk Mk{S ˛feyu fu ÊfikLk{kt Lk ˜Eyu Ìkku yk e h[LkkLkwt su Mkr¢fi fkfio Au, function Au yu Lk kfzkfi. ˜kuf{nkfk‘fi r r ƒ ´fkhLke ´Ú¯kÌk sYhÌkLku MktÌkkuªku Au : {Lkku iøkkrLkf

Psychological - it provides models of good life and heroic achievement, behavioural need Ìko˝qf r ªkfif sYhÌk is part and parcel of festivities, sacrifical rites and worship, as well as everyday activities such as trade and family life; ˛i˚kr˝f Educational–serves as a source of the history, Mkk{krsf sYhÌk - Social it corroborates ethical principles and social cohension : (swyku The epic, oral and written, Ed.: Lauri Hanko Jawaharlal Handoo, John Miles Foley, Central Institue of Indian Languages, Mysore, 1998, k]. 247) ˜kuf{nkfk‘fi⁄ke kq˝o ⁄kÌke S LkLke sYhÌkLke yk kÌk ⁄kE Ìkku Au rÌkÁkuxLkk ˜kuf{nkfk‘fiLkk MktÀºo{kt, khtÌkw Ìku yk {nkfk‘fiLku k˝ yux˜e s ˜k¯kw kzu Au. kwhkf⁄kk Myth yLku ˜kuf{nkfk‘fi folkepic Ìk⁄kk hk{kfi˝-{nkºkhÌk su e ´r˛¸ Mkkrn¬Ìfif {nkf⁄kkyku k˝ yk heÌku fu § yuf Mk{fiu ÁkLke ¯kfiu˜e yLku Mkktº§ k{kt hMk kzu yu ÁkhLke s h[Lkkyku Lk⁄ke, khtÌkw yksLkk ‘fi¬ıÌk yLku Mk{r¸Lkk S kÌkk S Lk Mkk⁄ku k˝ suLkku ˚k˝u˚k˝Lkku Mkk„tÌk yLkwÁktƒ Au Ìku ku S Lk-yt˛ Au, Part of life Au. Ákƒe s ˜kufr „kLke s˝Mk S LkLkku yt˛ nkufi Au, S Lk Mkk⁄ku yuLkku

MktÁktƒ nkufi Au, khtÌkw su kwhkf⁄kkY k Au Ìku Ìkk S LkLkwt ˚k˝u˚k˝ yLkwº kÌkwt, MktÁktƒ yu yt¯k Au. fux˜ef f]rÌkyku, ˜kuf yLku ykrÀ kMke kht khkyku{kt k˝, fu § hMk {kxu, Ákkuƒ {kxu, {LkkuhtsLk {kxu nkufi Au. khtÌkw r rƒ Mkk⁄ku ˜kuf{nkfk‘fiY ku su Úuzkfiu˜e nkufi Ìku Ìkku S LkLkku s Mkt˜¯Lk yt˛ nkufi Au.

yk{, ykrÀ kMke S Lk yLku Mkk{krsf S Lk kÿrÌk, S LkLkk ykƒkhMÌktº fu ¯k]neÌkku yLku ˜kuf{kLﬁÌkk Folkbelief, {kiræf RrÌknkMk Oral

History ¯kuhuLke ·r¸yu hkXkuz kÌkko {n• Lke Au Ìku{ {nkfk‘fi yLku f⁄kkLkk y«fikMkLke ·r¸yu k˝ {n• Lke Au. yk ˚ku kLkk ykrÀ kMkeykuLkkt fw§-{q§ yLku yk kht khk ıfikt⁄ke Lku fu e heÌku yk e, Ìku Mk{s k{kt Ìk⁄kk ykx˜e MkwÀeƒo f]rÌkyku fku˝u h[e, ıfikhu h[e, yuLke kht khk fu e heÌku Qºe ⁄kE yLku xfe hne, yu ÁkƒkLkk y«fikMkLke ·r¸yu k˝ hkXkuz kÌkko W kfiku¯ke Mkk{¯k˙e kqhe kkzu Au. ˜kufMkkrnÌfiLke Ìku{ s ykrÀ kMke ftX kht khkLke f]rÌkykuLku Mk oMkk{kLfi yLku M ef]Ìk ƒkuh˝u yk k˝u r˜ræÌk fu r˛¸ MkkrnÌfi⁄ke Ìkk¬• f heÌku swÀe kkzeyu

Aeyu Ìku{kt {wœfi Áku ˜˚k˝ku fkh˝ºqÌk Au : yuf Ìkku yk e h[Lkkyku ‘fi¬ıÌkf]Ìk Lk⁄ke khtÌkw kht khk⁄ke [k˜e yk Au yLku Ákeswt yu{kt ˜kufÌk• nkufi Au su ‘fi¬ıÌkf]Ìk MkkrnÌfi⁄ke swÀwt kzu Au. h[LkkhLkkt ˛i˜e fu yLfi fkuE ˜˚k˝ku yk e f]]rÌk kh nkuÌkkt Lk⁄ke. khtÌkw ºsLk fu MktÌk k˝e, MkÌke fu Áknkh rxfik khLkk

¯khÁkk Lku hkMkzk, Ákkh{kMke- kh-rÌkr⁄k-˛˝¯kkh-˜¯Lk¯keÌk yLku MktMfkh¯keÌkkuLke fux˜ef h[Lkk kht khk¯kÌk nkufi Au, fkuLke h[u˜e Au Ìku yksu yk k˝u Ú˝Ìkk Lk⁄ke, AÌkkt Ìkk¬Ì f heÌku yu e h[Lkkyku ˛wÿ ˜kufMkkrnÌfiLke Lk⁄ke, khtÌkw ‘fi¬ıÌkhr[Ìk

MkkrnÌﬁLke Au yu yksu yk k˝u M k¸ fhe ˛ıﬁk Aeyu. Ìku{ su rÁkhÀk ˜eLke

MkwÀeƒo h[Lkkyku Au Ìku k˝ yk heÌku s ˛wÿ ˜kufMkkrnÌfiLke Lk⁄ke khtÌkw ‘fi¬ıÌkf]Ìk h[Lkkyku Au. MkÌkeLkk ¯khÁkk su{ yuLkkt fw§fwxwtÁkLkk fkuE k„fkhu y⁄k k Ìkku yuLkwt M⁄kkLkf M⁄k kkfik kAe yuLkk fkuE k„fkh ºıÌku h[u˜k yLku Ákƒkt Ókhk ¯k kÌkkt nkufi Au. Áknkh rxfikLkk ˛kifio yLku ˛e˜Lkk hkMkzk su{ kwhMfkh fu ÀkLk kk{u˜k ºh⁄khe fu yLfiLkk h[u˜k nkufi Au, Ìku{, su ˜kufÀu ku Au Ìku{Lke h[Lkkyku k˝ Ìku{Lkk t˛Lkk ne t[k-Ákkhkux fu yLfi rÁkhÀk ˜e yLk MÌkku k h[ kLke ˛¬ıÌk ƒhk Ìkk ºıÌk k„fkh Ókhk h[kfiu˜k Au. kkÁkqS r ˛uLke k˝ hksM⁄kkLke yk e æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeLke Áku ´ knLke yLku ´fkhLke h[Lkkyku Au, Ìku k˝ yk k s fkuE ne t[k Ákkhkux Ókhk s h[kE nku kLkku Mktº Au. yk e h[Lkkyku

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ú˝Ìkk Ìkku Ákƒk s nkuﬁ khtÌkw ÌkuLkk ﬁkÀ hkæu˜k kkX ñ Memorised Taxt Ìkku

yuLkk ækMk Ú˝fkhku s ¯kkÌkk-Ákku˜Ìkk yLku hsq fhÌkk nkuﬁ Au. hksM⁄kkLk{kt

yuLkkt ¯kkLk ºku kku yLku ºku ke fhu Au, ﬂﬁkhu ykrÀ kMkeyku{kt k˝ {h˝ku•kh nqhkLke r rƒ fhk Lkkh ækMk ¯ko s yuLkkt ¯kkLk- kXLk hsqykÌk fhu Au.

hksM⁄kkLke f⁄kk

kkÁkqSLke f⁄kkLkkt hksM⁄kkLke yLku ºe˜e yu kt Áku Y kktÌkhku Au. hksM⁄kkLke f⁄kk ´ku. zkÏ. su.ze. ¬M{⁄ku yLku ºe˜e zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜u yk ke Au. yk f⁄kkLke yirÌknkrMkf ºqr{fk Àu˛ˇkune sﬁ[tÀ hkXkuzLke xLkk Mkk⁄ku Úuzu Au.

sﬁ[tÀ hkXkuzu Àu˛ˇkun fhe {w¬M˜{kuLku {ÀÀ fhe yLku ÆnÀw kÌk kkÀ˛kneLkku

Lkk˛ ⁄kfiku. yk⁄ke Ákƒkyu sfi[tÀLku yÌfitÌk ]˝kLke Lkshu Úufiku yLku rVxfkh hMkk‘fiku. yk e ne˝ kÌkLku ytÌku sfi[tÀu ¯kt¯kk{kt kzeLku yk k kÌk ffikou. sfi[tÀLkku kw k MknuhkS yLku yuLkku kw k r˛fikS. yk t˛ÚuLku k˝ ˜kufkuLkk rÌkhMfkhLkk ºku¯k ÁkLk kz‚wt. yk⁄ke r˛fikSLkk kw k ykMkLkk⁄kSyu fLkkus Akuz‚wt yLku {kh kz{kt kk˜e ¯kk{{kt kkuÌkkLkwt hkflfi M⁄kk fiwt. ykMkLkk⁄kSLkku kw k hk ƒqnzS yLku ÌkuLkku kw k ƒktƒ˜S. kkÁkqS yk ƒktƒ˜Lkk kw k yLku yu{˝u kkuÌkkLkk Ákr˜ÀkLk⁄ke hkXkuz khLkk fw§f˜tfLku Àqh ffiwO yLku ˜kufkuLkkt {Lk”Àfi SÌfikt yLku Ákr˜ÀkLk yk ke ˜kufÀu ÁkLfik. yk k˝e M ef]Ìk {kLfiÌkk Au fu s {Lkwªfi Àu Ìkhefu M⁄kkr kÌk ⁄kkfi ÌkuLkku sL{ Ài e heÌku ⁄kkfi Au. yu heÌku kkÁkqSLkku sL{ k˝ Ài e heÌku, nehk k⁄k Lkk{Lke y MkhkLkk kuxu ⁄kfiku.

ƒktƒ˜SLke kÌLke ÁkLkÌkkt RLˇLke y Mkhkyu ˛hÌk fhe nÌke fu nehk k⁄k {kLk Üe Lk⁄ke khtÌkw y Mkhk Au ÌkuLke Ú˝ ıfikhufi fkuELku k˝ Lk fh e ! Úu yk ˛hÌkLkku ºt¯k ⁄k˛u Ìkku kkuÌku M ¯ko{kt [k˜e s˛u. ƒktƒ˜Syu yk ˛hÌk M efkhe yLku nehk k⁄k Mkk⁄ku ˜¯Lk ffikO. ÁktLku fku˜w{Z{kt hnu k ˜k¯fikt ñ su Úuƒ kwh yLku h˝wtÚ Â[u Au yLku kkÁkqSLkwt {wœfi º‘fi {trÀh k˝ fku˜w¯kZ{kt Au. y MkhkLkk kuxu kkÁkqSLkku sL{ ⁄kfiku. ˛hÌkLkku ºt¯k ⁄kÌkkt y Mkhk M ¯ko{kt [k˜e ¯kE. kkÁkqS fku˜w¯kZLkk hkÚ ÁkLfik. kkÁkqSyu kkuÌkkLke ÁknuLkLkkt ˜¯Lk StÀhk æ™[e Mkk⁄ku ffikO. hkXkuz yLku æ™[e Â[u kuZe Àh kuZeLkkt uh nÌkkt, ÌkuLkku ytÌk ⁄kkfi yu kkÁkqS RÂAÌkk nÌkk. khtÌkw StÀhk æ™[e Àw¸ ÁkwrÿLkku nÌkku yLku uh k§ k ÕtæÌkku nÌkku. yk ¯kk§k{kt k u˜kykuLkwt kÌkLk ⁄kfiwt yLku kkx˝{k ºfitfh Àwªfk§

kz‚ku. yk⁄ke ykLkk k u˜kyu kkuÌkkLke MkuLkkLkk ºe˜ku yLku yu{Lkk MkhÀkhLku

Aqxk fﬁko. ºe˜kuLkku MkhÀkh [ktÀkuS yuLkk ºe˜ Mkk⁄keykuLku ˜ELku yLkuf M⁄k§u

¯kfiku khtÌkw fkuEyu yk©fi Lk yk fiku. Àfik§w kkÁkqSy [ktÀkuS yLku ºe˜kuLku yk©fi yk fiku yux˜wt s Lkn™ khtÌkw kkuÌkkLkku LkkLkku ºkE nkufi yux˜kt ú{ yLku

{n• yk ﬁkt. [ktÀkuS yLku ºe˜kuLku fkh˝u kkÁkqSLke Mk•kk ¬M⁄kh ÁkLke.

StÀhk æ™[e Ìkku {Lk{kt uh hkæeLku fkuE k˝ heÌku kkÁkqSLkku ƒ fh k {k¯kÌkku nÌkku. khtÌkw kkÁkqS yLku [ktÀkuSLke ehÌkkLku fkh˝u yuLke fkuE fkhe Vk Ìke Lk nÌke.

Àu ˜ [kh˝e kkMku fuMkh fk§ e Lkk{Lke ÚÌk kLk rÀ‘ﬁ kuze nÌke. Àw¸

StÀhk æ™[eLke Lksh Ák¯kze. yu fukE k˝ heÌku Àu ˜ [kh˝eLke fuMkh fk§ eLku nk⁄k fh k {⁄kÌkku nÌkku. Àu ˜ [kh˝eLku ˜k¯fiwt fu StÀhk æ™[e su ku Àw¸ fkuE k˝ heÌku fuMkh fk§ eLku Õqtx e ˜u˛u yLku yk e rÀ‘fi kuze fw kk kLkk nk⁄k{kt s˛u ! yk⁄ke yu˝u kkuÌkkLke kuze, kukÌku suLku ƒ{oLkku ºkE {kLkÌke nÌke, Ìku kkÁkqSLku yk ke. yk⁄ke StÀhk æ™[eLkk kux{kt Ìku˜ huzkfiwt yLku uh k§ kLkku {kufku ˛kuƒ k ˜k¯fiku. khtÌkw kkÁkqS Ìkku [ktÀkuS yLku MkkÌk ºe˜ Mkk⁄keykuLkk fkh˝u ysufi

ÁkLke ¯kfik nÌkk. yu{Lke Mk•kk yLku Lkk{Lkk ƒÌke ¯kE nÌke. fku§e, MkkuZk, hks kqÌk, sÌk yu ÁkƒktLku kkÁkqSyu SÌke ˜eƒk yLku {Lk k˝ SÌke ˜eƒkt. flfikhu k˝ fkuE ˜qtxkhk ¯kkfiLkk ƒ˝Lku k§e sÌkk Ìfikhu kkÁkqS yLku ÌkuLkk ºe˜ Mkk⁄keyku yuLke nkhu sÌkk yLku Àw~{LkLku kqhku fhe ¯kkiƒLkLku Akuzk Ìkk nÌkk. hks kqÌkku yLku hks t˛kuLkkt khM khLkkt uhÕuh Àqh fh k k˝ kkÁkqS ´ ]•k nÌkk. uh Àqh fh k s yu{˝u kkuÌkkLke ÁknuLkLku StÀhk æ™[e Mkk⁄ku kh˝k e nÌke. hkXkuzkuLku MkkuZk hks kqÌkku Â[u k˝ sqLkkt uh nÌkkt. yu Àqh fh k {kxu kkÁkqSyu W{hfkuxLke MkkuZk hks kqÌkLke Vq˜fwt he Mkk⁄ku ˜¯Lk fh k Lkë ffiwO. hkXkuzkuLku, kkÁkqSLkk æwÀLkk {kuxk ºkE ÁkqzkSLku MkkuZk Mkk⁄kuLkku MktÁktƒ {tsqh Lk nÌkku. yk⁄ke fwxwtÁkesLkkuLkku r hkuƒ MknLk fheLku k˝ kkÁkqS ˜¯Lk fh k W{uhfkux ¯kfik.

StÀhk æ™[eLku Ìkku ÚuEÌkku {kufku {§e ¯kfiku. yu˝u uh k§ k {kxu, kkÁkqSLke ¯kuhnksheLkku ˜kº ˜u k {kxu Àu ˜ [kh˝eLkk ¯kkiƒLkLku kÈfiwt. yk Mk{k[kh {§Ìkkt s kkÁkqS ˜¯LkLkk Vuhk {qfeLku ƒ{oLke ÁknuLk yLku ¯kkiƒ˝Lke nkhu ƒkfik. æ™[e yLku hkXkuzku Â[u ºfitfh fiwÿ ⁄kfiwt. [ktÀkuS Ìkku ˜zÌkkt ˜zÌkkt

Auf SÀthk æ™[e kkMku knkut[e ¯kﬁk yLku Ìk˜ kh W¯kk{e. yk ÚuÌkkt s kkÁkqSyu [ktÀkuSLke Ìk˜ khLkku k es§eLke Õz ku kkuÌkkLkk ºk˜k kh Õe˜ku ˜eƒku yLku Ákku’ﬁk : ë[ktÀkuS ! yk k˝k nk⁄ku ÁknuLkLku r ƒ k Lk⁄ke ⁄k k Àu e !í

SÀthk æ™[e Ák[e ¯kfiku yLku yu˝u kkÁkqS yLku [ktÀkuSLku uhe ˜eƒk. ÁktLku ehkuyu ÌkuLkku Mkk{Lkku ffikou yLku æ™[eLku º¯kkz‚ku Lku ¯kkiƒ˝ kkAwt kÈfiwt. khtÌkw kkÁkqS yLku [ktÀkuS ÁktLkuLkkt ˛heh AuÀkE ¯kfikt. ÁktLku eh ºqr{ kh kz‚k.

Àu ˜ [kh˝e fiwÿ {uÀkLk kh ƒMke yk‘fikt yLku eh kkÁkqSLkwt {MÌkf MktºkÈfiwt, kfi˜ kkÁkqSLkk ˛heh{kt⁄ke ˜kune ƒkhk ÁkLkeLku nuÌkwt nÌkwt yLku Ákksw{kt {h˝ k⁄kkheyu kzu˜k [ktÀkuS ºe˜Lkk ˜kune{kt º§ k sÌkwt nÌkwt Ìfikhu kkÁkqS Ákku’fik :

Àu e Àu § Àkuz LkI, Ækz {U feƒe kk§ hwrƒhhnuLkn™hkurzﬁku,æ§f §ku §æk§ ºk˜k§ku ºkæun, Mkktº§ Àu § Àu Mk¯kÌk hwƒh {Ìke hkæun, r{§ k Àu ºe˜ku {n™ {kuÌkyk u{kLk {hu,Lke[ü[{Lkyuf Ækzykt¯k˝sqtsu kzu,W˝{UAkuÌkLkyuf

nu Àu § ! Ìkwt Àkuz Lkn™. {khk Æ kz kkMku kk§ Lk fh. su hwrƒh æ§æ§ nu Au Ìku ftE ⁄kkuzwt hkufk˛u ? kkÁkqS ºk˜k§ku ºkæu Au Ìku Àu § Ìkwt Mkktº§. ˜kune{kt ºuÀ Lk hkæ Lku ºe˜kuLkk ˜kune Mkk⁄ku {§ k Àu. {kuÌk yk Lku {kLk {hu Ìku{kt fkuE Lke[wt Lk⁄ke fkuE ü[wt Lk⁄ke. Lku yn™ Ìkku Æ kz yk¯k§ Áku Úuÿkyku s ÕqÕÌkk kz‚k Au yu{Lke Â[u shk k˝ AkuÌk fu{ ⁄kkfi ? yk º‘fi [rh k yLku Ákr˜ÀkLkLkuu fkh˝u s kkÁkqSLku ˜kufkuyu yu{Lkk kh{ ykhkÊfi yLku Ài e {kLfik Lku ˜kufÀu ÁkLkk‘fik. kkÁkqSLkk {kuxk ºkE yLku fku˜w¯kZLkk hkÚS k˝ kkÁkqS yLku [ktÀkuS Mkk⁄ku eh¯krÌk kkBfik. yuLke kÌLke zktz¯kun˜e krÌkLkwt {MÌkf ˜E MkÌke ⁄k k ¯kE Ìfikhu yuLku MkkÌk {kMkLkku ¯kºo nÌkku Ìku⁄ke kux [eheLku MkkÌk {kMkLkk kw k¯kºoLku sL{ yk fiku. yuLkwt Lkk{ Õhzku. yu {kuxku ⁄kfiku yLku Vw k StÀhk Lkku ƒ fheLku uh kÈfiwt. ytÌku hks kqÌk yLku ºe˜Lkkt ˜kune º§ kLke su kÌk Lku Àwnku Au Ìku {u k˝eLke ëMkkihkªxŸLke hMkƒkhí{kt sÌk yLku kh{khLke f⁄kk{kt {§u Au. kh{khLkwt

˜kune sÌk Mkk⁄ku Lk {§u yu {kxu EMkku kkuÌku Ìku kk§ Ákktƒu Au Ìﬁkhu kh{kh fnu

Au :

ëEMkk Mkw˝, ykMkku fnu, {hÌkkt kk§ { Ákktƒ sÌk kh{khktyufÚu,hktÊﬁkuVhe{hktƒ!í

ºe˜e f⁄kk yk ´{k˝u Au : ¯kwsrhfik¯kZ{kt ƒLk hkXkuzLkk kw k ºe{ hkXkuzLkwt hkflfi nÌkwt. yuLku ƒktƒ˜ yLku fu˛h Lkk{u Áku Àefhk nÌkk. ºe{ hkXkuzLkk {]Ìfiw kAe ƒktƒ˜ hkXkuz ¯kkÀeyu yk‘fiku. yuLke hk˝eLkwt Lkk{ {kuh[t¯k nÌkwt. yuf æÌk hMkkÀ hMfiku yLku k ˝eLkku Mk{fi ⁄kfiku Ìfikhu k˝ ƒktƒ˜Lkku LkkLkku ºkE ü Ìkku hÃkku. yk⁄ke hk˝e {kuh[t¯ku fÃkwt : ërÀfihS ! hMkkÀ hMku Au Lku Ìk{u nS ü ku Aku ? Õx ÁkuXk ⁄kk yLku n§ Úuzku !í fu˛h ÁkuXku ⁄kfiku. ºkºeyu fqhe yLku ÁktxeLkkt Ákes yk fikt. n§Lku Ák§À ÚuzeLku fu˛h æuÌkhu ¯kfiku. yu˝u su æuÌkh æuz‚wt Lku [kMk kkz‚k fu s{eLk{kt⁄ke ÌktÁkqh, {k§k, MkkuLkkLkwt ƒqr kfiwt LkefÈfikt. fu˛hu Ú¤fiwt fu º¯k kLk yuLku æuÌke Akuze º¬ıÌk fh kLkwt fnu Au, yk⁄ke yu˝u ÌktÁkqh, {k§k yLku ƒqr kfikLku MkkV

fﬁko Lku Ák§ÀkuuLku n§u⁄ke Akuze {wıÌk fﬁko yLku ƒq˝e ƒæk e.

Ák kkuh ⁄kÌkkt ºkºe ºkÌk Àu k yk e. yu˝u Úuﬁwt fu rÀﬁhu Ìkku Ák§ÀLku

n§u⁄ke Akuze {qıfik Au Lku kkuÌku æuÌkhLkk ˛uZu ƒq˝e ƒæk eLku ºsLk fhu Au ! {kuh[t¯k ¯kwMMkk⁄ke ˜k˜[ku§ ⁄kE ¯kE yLku fnu k ˜k¯ke : ërÀfih ! Ìkwt ¯kktzku ⁄kfiku Au ? æuÌke Akuze ºıÌkk˝wt fh k ÁkuXku ? yk {kh¯ku ÌkLku fku˝u [zk‘fiku ? í

fu˛hLkwt ÊfikLk Aqx‚wt. ºkºeLkku ¢kuƒu ÚuE yu ˛ktÌk hÃkku. {kuh[t¯k ƒkhu ¯kwMMku ⁄kE : ëÌkwt æuzqÌkLkku Àefhku Au Lku º¬ıÌk fhe {VÌkLkwt æk Au ? º¬ıÌk ftE ÌkLku hkux˜ku Lkn™ yk ku ! yk Ìkku {k¯k˝-rºækhkLkwt fk{ Au ! Ìkkhu fk{fks fh Lk nkufi Ìkku n ıfikhufi {khk {nu˜u kkAku VhÌkku Lkn™ Lku ¯kwsr˝fiku¯kZ AkuzeLku [k˜Ìkku ⁄kk.í yk Mkktº§e fu˛h Ákku’fiku : ëºkºe ! Ìkwt fnu Au Ìku {khk {k⁄ku [zk Awt Lku ¯kwsr˝fik¯kZLku fkfi{ {kxu Akuzwt Awt. {ks¤fik Áku ºkEykuLke yLku rÀfih ºkuÚELke sukze yks⁄ke Aqxe. Ìkkhe ƒhÌke kh Vhe ıfikhufi k¯k Lkn™ {qfwt.í yk{ fne Ìku [k˜Ìkku ⁄kfiku. {kuh[t¯kLku kMÌkk ku ⁄kfiku. yu hze kze Lku rÀfihLku ´rÌkøkk Vkuf fhe kkAk Vh k r LktÌke fh k ˜k¯ke. khtÌkw fu˛h Ìkku æºu

: yuf

ÌktÁkqh {qfe [k˜e LkefÈfiku. yu fh Ìk {wfk k fk˛e knkutÂfiku yLku fh rÌkfikLke ˛kuƒ fhÌkku yuf Ákk¯k{kt yk‘fiku. fh rÌkfikLku ˛kuƒeLk yu˝u fh Ìk {qf k fÃkwt. fh rÌkfikyu yuLkkt Lkk{, ¯kk{, ¯kku k, fh Ìk {wfk kLkku nuÌkw ¯kuhu r ˛u kqA‚wt Lku fu˛hu ÌkuLkk W•kh yk fik. fh rÌkfikyu fh Ìk MkÚ e fu˛hLkk zkÁkkt-s{˝kt yt¯k nufikO. fu˛h {k§k s kÌkku hÃkku. yt¯k AuÀkÌkkt ˜kuneLkk Aktxk Qz‚k Ìku{kt⁄ke {kuhe, {f k˝k, zkurzfik yLku [kink˝ kuÀk ⁄kfik.

¯kwsr˝fik{kt ƒktƒ˜Lkwt hkflfi nÌkwt Ìfikhu Úfiurhfik{kt fk§w æ™[eLkwt hkflfi nÌkwt. fk§wLkk hkflfi{kt ºfitfh Àwfk§ kz‚ku. {k˝Mkku yLku Zkuh {h k ˜k¯fikt. yk⁄ke, fk§w æ™[e yLkks, kk˝e yLku yk˛hku {§u, ÌkuLke ˛kuƒ{kt LkefÈfiku. VhÌkku VhÌkku yu ¯kwsr˝fik¯kZ{kt yk‘fiku . yuLke Mke{ ˜e˜eA{ nÌke. ÕUÕr˝fik Õkuz yLku Àe kk ˜e Lkkze{kt ˜e˜kt kMk Lku kk˝e nÌkkt. fk§w æUMke ƒktƒ˜Lkk ÀhÁkkh{kt yk e fnu k ˜k¯fiku : ënu hkÚ ! fk§Lkku ºk¯ku˜ku Lku ækLkku {kfikou Ìk{khk yk©fiu yk‘fiku Awt. {khk hkflfi{kt Ìkku ƒhÌkeyu y{e, Üeykuyu kkuÌkkLkkt Ákk§fku yLku ¯kkfikuyu kkuÌkkLkkt kAhzkt Akuze Àeƒkt Au. yk k f khk fk§{kt fu{

S ? Ìk{khk hkflfi{kt Ìkku Mkwfk§ Au, Mke{ hr§fik{˝e Au Lku Vq˜ku kh º{hk ¯kwtsu Au. ÕUÕr˝fik Õkuz{kt zkurzfiku Ákhw æ’˜kxk {kh Au. {khe Lk ˜kæ ¯kkfiLkwt ƒ˝ {h k kz‚wt Au.í

ƒktƒ˜u fÃkwt : ëfk§w æUMke, Ìkwt Ìkkhe Lk ˜kæ ¯kkﬁLkkt ƒ˝ ˜ELku æw˛e⁄ke yn™ yk . {khk kMk⁄ke ºhu˜kt ÕktÕr˝ﬁk Õkuz, rÀ kk ˜e LkkzeykuLkwt kk˝e Ìkkhkt Au.í

fk§w æUMke ykºkh ˛ ÁkLfiku yLku ¯kwsr˝fik ¯kZLkk yk˛h yu˝u Àwfk§ xk‘fiku. yuLkk Àu˛{kt hMkkÀ kz‚ku Ìfikhu Ìku kkAk Vfikou. yk Mk{fiu ¯kwsr˝fik{kt ÀqÁk§ku {k§e yLku {LkMkk {k§˝ MkÌkkt nÌkkt. krÌk- kÌLke ˜kfzkt fk keLku {ktz kux¯kwÚhku fhe ˛fÌkkt. yuf æÌk º¯k kLku

M Lk{kt Vq˜ kze fh kLkwt yLku knu˜k Vk˜Lkk Vq˜Lke {k§k º¯k kLk r˛ Lku knuhk k s˝k‘ﬁwt. kze hkæe Vq˜ k‘ﬁkt. kwªf§ Vk˜ yk Ìkkt {k§e-{k§˝

æw˛ ⁄kfikt Lku knu˜k Vk˜Lkkt kwª kkuLke {k§k º¯k kLk r˛ Lku [zk kLkwt ºq˜e ¯kfikt Lku knu˜e {k§k hkÚ ƒktƒ˜Lku yk ke. yk⁄ke r˛ S ¯kwMMku ⁄kfik yLku hknLkwt Y k

ƒheLku kzeLkku Lkk˛ fh k ˜k¯ﬁk. yk⁄ke {k§eyu hkÚLk VrhﬁkÀ fhe. hkÚ

ƒktƒ˜ yu Mkq hLku {kh k ¯kfiku. Mkq h ºk¯fiwt Àqh Àqh. hkÚ kkA§ ¯kfiku Lku

Lk kuh st¯k˜{kt yk‘fiku yLku Ákkh ªko Mkwƒe yu˝u Ìk k ffiwO Lku r˛ S ´MkLLk ⁄kÌkkt nehk k⁄k Lkk{Lke y Mkhk Mkk⁄ku ˜¯Lk ffikO. ƒktƒ˜Lku nehk k⁄k y Mkhk⁄ke kkÁkqS yLku [ktÀkuS Lkk{Lkk Áku kw kku yLku Àu ku˜ Ìk⁄kk Ìku{k Lkk{u Áku kw ke, yu{ [kh MktÌkkLk ⁄kfikt. hkÚ ƒktƒ˜Lku ªkkou kAe kkuÌkkLke hk˝e {kuh[t¯kLku {§ kLkwt {Lk ⁄kfiwt. ƒktƒ˜ {kuh[t¯kLku {Èfiku Lku ÀkYLkk Lk˛k{kt y Mkhk Mkk⁄kuLke ˛hÌk ºq˜e ¯kfiku Lku nehk k⁄k {kLk e Lk⁄ke k˝ y Mkhk Au yuLkku ºuÀ æku˜e ÁkuXku. yk⁄ke nehk k⁄k

M ¯ko{kt [k˜e ¯kE. yuf æÌk fk§w æUMke r˛fkhLke ˛kuƒ{kt ƒktƒ˜ hkXkuzLkk

r MÌkkh{kt knkut[e ¯kfiku yLku hknLkku r˛fkh ffikou. yk⁄ke hkXkuz MkhÀkhku yk e [z‚k yLku Mkq hLkk r˛fkh ÁkkÁkÌk Õ zku ⁄kfiku. kÌk ƒe kze. fk§w æU[e Ákku’fiku : ëhkXkuz ! {U Ìkku LkLkwt sLkk h {kfiwO Au. yu Ìk{khwt ıfikt⁄ke ? Mkq h Ìk{khwt kk§u˜wt nÌkwt ? {Lku ftE yuLke æÁkh Lk nÌke. AÌkkt Ìk{khwt sLkk h nkufi Ìkku {khk r˛fkhLkk ºk¯k kkzeyu. yuLku {kfiwO Au {U yux˜u Áku ºk¯k {khk yLku yuf Ìk{khku!í

yk Mkktº§e hkXkuz W~fuhkﬁk Lku Ákku’ﬁk; ëyuf Ìkku y{khk Lk{kt yk e y{khk Mkq hLku {khu Au Lku W kh⁄ke ºk¯k yk k kLke kÌk fhu Au ? Ìkwt ºk¯k yk kLkkhku fku˝ æUMke ? fk˜ Ìkku Ìkwt y{khk hkux˜k ækELku S Ìkku hÃkku ! Àwfk§{kt ÌkLku rs kzLkkh fku˝ ?í

fk§w fnu : ëhkXkuz ! {kut Mktºk§eLku Ákku˜ku. {U Ìkku LkLkwt sLkk h {kﬁwO

Au. Ìk{khwt kk§u˜wt Ìk{khk h{kt⁄ke Áknkh fkZeLku Lk⁄ke {kfiwO !í Lku nwtMkkÌkwtMke{kt Õ zku Êfiku Lku ƒ™¯kk˝wt ⁄kfiwt. yu{kt fk§w æUMke {hkfiku. yk⁄ke hkXkuz yLku æU[e Â[u ykzkt uh Áktƒkfikt. fk§ æUMkeLku {uÀhku yLku suÀhku Lkk{u Áku fwt hku nÌkk. yk ÁktLku kw kku r kÌkkLkw uh k§ k RÂAÌkk nÌkk.

nehk k⁄k M ¯ko{kt ¯kE Ìfikhu kkÁkqS, [ktÀkuS yLku À ku˜ {kuxkt nÌkkt khtÌkw Ìku{k Mkki⁄ke LkkLke kurzfiu n™[Ìke nÌke. {k sÌkkt ºkE-ÁknuLkku LkkLke Ìku{kLku æqÁk ú{⁄ke WAuhÌkkt nÌkkt yLku hzu Ìfikhu nk˜⁄ke n™[ku§u yLku ftE hZ ˜u Ìkku yLkuf MÌkw yk k kLkwt fnu. yk⁄ke Ìku ˛ktÌk ⁄kE sÌke, khtÌkw yuLkk Ákk˜{Lk kh yu e Ak k h fhe ¯kE fu r kfih{kt su ftE Mkkhwt Au Ìku Ákƒwt {khwt Au !í ÁknuLkLku n™[ku§Ìkkt kkÁkqS fnuÌkku : ë{khe ÁknuLk Ìku{k, AkLke hne Ú. Ìkkhkt ˜¯Lk ⁄k˛u Lku Ìfikhu yk k˝k yk ÕUÕr˝fik Õkuz, rÀ kk ˜eLke Lkkzeyku yLku ºqhe º¯khe ºU˛ku ÌkLku Ìkkhk ÀkfiÚ{kt yk ke˛wt.íí AÌkkt k˝ Ìku{k hzÌke hnu Lku ˛ktÌk Lk ⁄kkfi Ìfikhu kkÁkqS fnu : ëyk MkkuLkkLke WZk˝e Lku Y kkLkkt Ákuzkt k˝ Ìkkhkt !í yk{

kkÁkqS LkkLke ÁknuLkLku ˜kz fhk Ìkku.

ƒktƒ˜Lkk {]Ìfiw kAe kkÁkqS ¯kwsr˝fik¯kZLkku hkÚ ⁄kfiku. [ktÀkuS yuLkku {ks¤fiku Mk¯kku LkkLkku ºkE yLku Àu ku˜ yLku Ìku{k {ks˝e Mk¯ke ÁknuLkku. hk˝e {kuh[t¯kLkk kuxu ˛qrhfiku, Ákqrhfiku, ZuÁkku, nuÁkku, xufS yLku nufS sL{u˜k nÌkk. Ákƒkt ºkE-ÁknuLkku Â[u ú{ yLku Mkt k nÌkku. Àu ku˜Lkkt ˜¯Lk ºk¯kr˝fik Lk¯khLkk ºe{ [kh˝ Mkk⁄ku fh k{kt yk‘fikt.

Ìku{k {kuxe ⁄kE Ìfikhu kkÁkqSyu ÌkuLkkt ˜¯Lk fk§w æUMkeLkk kw k suÀhk Mkk⁄ku fh kLkwt Lkë ffiwO. yk Ókhk kkÁkqS hkXkuz yLku æUMke Â[uLkk uhLkku ytÌk

˜k k RÂAÌkk nÌkk. Mkq hLkk r˛fkhLku fkh˝u LkkLke y{⁄ke kÌk{kt Áku fwxwtÁkku

Â[u uh Áktƒkfikt nÌkkt yLku hkXkuzku yLku æUMkeyku, ¯kwsr˝fik yLku Úfiurhfik ¯kZ Mkk{Mkk{u yk e ¯kfik nÌkk. ÀhÁkkh{kt ÀkYLke Mkkæku VhÌke nÌke Ìfikhu kkÁkqS yLku [ktÀkuSyu ÚfiurhfikLkkt ykzkt kzu˜kt uhLkku ytÌk ˜k k Ìku{k yLku suÀhkLkkt ˜¯LkLke kÌk {qfe. hkXkuz MkhÀkhkuyu [[ko fhe yk kÌk M efkhe yLku Ìku{kLkwt {k¯kwt ˜ELku Ák˙kÒ˝ ¯kkuhLku Úfiurhfik {kuf’fiku.

fw§¯kkuh Úfiurhfik¯kZ{kt suÀhku yLku {uÀhku æUMke ÀhÁkkh ºheLku ÁkuXk nÌkk Ìfikt yk‘fiku yLku swnkh fhe fnu k ˜k¯fiku : ënwt ¯kwsr˝fik ¯kZLkk hkÚ

kkÁkqS yLku [ktÀkuSLke ÁknuLk Ìku{kLkwt {k¯kwt ˜ELku ˜¯LkLkwt ©eV§ yk k k yk‘fiku Awt. hkXkuzkuyu {Lku nuÌk⁄ke suÀhk æUMkeLku ©eV§ Àu k {kuf’fiku Au.í Y k ˝oLk fhÌkkt Ìku Ákku’fiku;ëfwt he Y kk§kt Au. Õkzu Õkzu fiki Lk Úfi Au. {Mkfu ºk¯ku Au Zkur˜fikLke

EMk yLku Vxfu Ìkqxu Au fkt[§eLke fMk ! fwt he ºhﬁki Lk{kt yk e Au.í

yk Mkktº§e æUMkeyku r [kh{kt kze ¯kfik. hkXkuzku Mkk⁄ku Ìkku ykzkt uh Áktƒkfikt nÌkkt. khtÌkw ¯kkuhLke kÌk Mkktº§e, khM kh [[ko fhe MkhÀkhku fnu k ˜k¯fik; ëyk k˝kt uh Ìkku Ákk kÀkÀkLkk æÌkLkkt ˝kt sqLkkt ⁄kfikt yuLkwt yÌfikhu yk k˝u ˛wt ? hkXkuzkuyu s Mkk{u [k˜eLku nuÌk⁄ke Lkkr§fiuh {kuf’fiwt Au, Ìkku yk k˝u ˛k {kxu kkAwt Xu˜ ? yk k˝u k˝ sqLkkt uh ºkt¯k kt ÚuEyu.í yk fnuLkkh suÀhku kkuÌku s nÌkku. MkhÀkhkuLku ⁄kfiwt Úu fwt h kkuÌku Ákk kLkk {kuÌkLkwt uh ˜u kLkwt ºq˜Ìkku nkufi Ìkku yk k˝u ˛k {kxu Õ zku ˜tÁkk ku ? Àefhku Ákk kkLkwt uh ºq˜ k {k¯kÌkku nkufi Ìkku yk k˝u s ¯kwsr˝fik ¯kZ sELku kh˝k e yk eyu. yk{ Ìku{kLkwt {k¯kwt æUMkeykuyu M efkfiwO. Ìku{kLkkt suÀhku Mkk⁄ku ƒk{ƒq{⁄ke ˜¯Lk ⁄kfikt. kkÁkq yLku [ktÀkyu fLfikÀkLk Àeƒkt Lku ÀkfiÚu yk fiku. suÀhku Lk e

hk˝eLku kh˝e kkuÌkkLkk Lk¯kh{kt yk‘ﬁku.

kkÁkqyu ˜¯Lk{kt ˜æ˜qx æ[o ffiwO nÌkwt yLku kwªf§ ÀkfiÚu yk fiku nÌkku. ˛wº ´Mkt¯k yk Ìkkt {k{uhwt k˝ ht¯ku[t¯ku fh kLkwt nÌkwt. yk⁄ke ƒLk {u§ kLkku kk¯kzku ffikou. hkXkuzkuyu Eæhkt hkt Lkk{Lkk ¯kk{{kt ƒq§kLkku kkx ºfikou. yk ¯kk{ kkMku s Mkktfze kxe nÌke yLku Ìku{kt⁄ke {kuxe kkhe ˝Úh kMkkh ⁄k kLke nÌke. ykfzu {ƒ nÌkwt Lku kkz nÌkwt. kkxLkk {tz§{kt Lk ˜kæ ÌkkhkLke s¯fikyu hkXkuzkuyu Lk ˜kæ ÁkhAe Qºe fhe. [kuhk˛e MkkƒwLke s¯fikyu [kuhk˛e nr⁄kfikhƒkhe MkirLkfkuLku Qºk hkœfik. su e ˝Úh kxe{kt ´ u˛e fu kqÚ yLku ºsLkLkku Zkut¯k fhÌkk fikuÿkyku Qºk ⁄kfik Lku ˝Úh kh Ìkqxe kz‚k. kkuX [˜k Lkkh ºfi⁄ke ºk¯k k ¯kfik Ìfikhu hkXkuzkuyu fÃkwt : ëºfi⁄ke ºk¯k˛ku Ìkku {kfiko s˛ku. ˝ÚhLke Lk ˜kæ kkuXLku ¯kwsr˝fik¯kZ{kt nktfku. y{u ˝Úhk fhÌkkt k˝ Ák{˝e {sqhe yk ke˛wt.í yk⁄ke Ákƒe kkuXkuLku ¯kku k§kuyu ¯kwsr˝fik{kt k§e. ¯kwsr˝fik¯kZ{kt nehk, {kuÌke, {k˝ufLkk Z¯k˜k ⁄kfik. yk Ákksw Ìku{k suÀhkLke hk˝e ÁkLkeLku ÚfiurhfikLkk {nu˜{kt hnu k ˜k¯ke, k˝ MkkMkwLke yktæ{kt Ìku f˝kLke su{ æqt[Ìke nÌke. yuLkk krÌk fk§w æUMkeLke hkXkuzkuyu nÌfik fhe nÌke. yLku hkXkuz ˜qtxkhk nÌkk, hkÚ ⁄kELku yu{˝u ˝Úh

˜qtxe nÌke. yk⁄ke MkkMkwLkk {Lk{kt nwLkkt r kﬁrhﬁk ÌkhV ztæ nÌkku yLku kkuÌkkLkkt

r kfirhfikt nwLkk r kfirhfikt fhÌkkt ü[kt Au yu{ {kLkÌke nÌke. yk⁄ke, yuf rÀ Mk MkkMkw yLku nw kk˝e ºh k ¯kfikt yLku ÁktLkuLkk {kuZk{kt fr˝fikuhLke zk§æeLkkt

ÀkÌk˝ nÌkkt Ìfikhu MkkMkw Ákku’fikt : ë[k˜ Ìku{k nw yk k˝u kkhækt fheyu, fkuLkkt r kfirhfikt {kuxkt, Ìkkhkt fu {khkt ?í

Ìku{k fnu : ë kkhækt fh kLkwt hnu k Àku ÁkkES !í

k˝ MkkMkw Lk {kLﬁkt Lku fnu k ˜k¯ﬁkt :

ëÌkkhk {kuZk{kt ÀkÌk˝ Au yLku {khk {kuZk{kt k˝ ÀkÌk˝ Au. [k˜ yk k˝u ÁktLku ÀkÌk˝Lke [ehe fheyu yLku yuLkku k fheyu. suLkkt r kﬁrhﬁkt ü[kt n˛u ÌkuLkk ÀkÌk˝Lke [eh{kt⁄ke Àqƒ Lkef§˛u yLku [eh Mk §e kz˛u.í

Ìku{kt fnu : ëÌk{u MkkMkw Aku yux˜u knu˜ku Ìk{khku khku Lku kAe {khku.í

MkkMkwyu fr˝fikuhLke ÀkÌk˝Lke [eh fhe Ìkku ⁄kqtf LkefÈfikt Lku k ffikou Ìkku ÁktLku [eh üƒe kze. Ìku{kyu [eh fhe Ìkku Àqƒ LkefÈfikt Lku k ffikou Ìkku ÁktLku [eh

ËtrníÞ : yuf

Mk §e kze !

nwLkkt r kfirhfikt hkXkuz fw§ Q[kt Au Lku y§æwt k˝Lkkt fw§ Lke[kt Au, ÌkuLkwt ÀkÌk˝Lke [ehu kkhæwt ⁄kE ¯kfiwt ! y§æwt k˝ {Lkku{Lk Mk{Mk{e ¯kfikt yLku

ykLkku ÁkÀ˜ku k§ kLkwt Lk¨e fﬁwO.

yu{kt ˛wº y Mkh yk‘ﬁku yLku kkÁkq yLku [ktÀkLku {k{uhwt ºh kLkwt ⁄kﬁwt.

ÁktLku ºkEyku nehk, {kuÌke yLku Üku ˜ELku Úfiurhfik¯kZ yk‘fik yLku Ákk¯k{kt

QÌkheLku y§æwt k˝Lku Mk{k[kh fnu zk‘ﬁk.

y§æwt k˝ kkÁkq yLku [ktÀkLkwt M k¯kÌk fh k yk‘ﬁkt Ìkku æhkt k˝

Vkxu˜kt [ku§e-[r˝fik knuhe, nku§eLke ÕhæwtLkku u˛ ˜ELku yk‘fikt. yk k {kt¯kr˜f ´Mkt¯ku k˝u yk ku u˛ ƒfikou Au yu ÚuÌkkt kkÁkqS yLku [ktÀkuSLku yk˘fio ⁄kfiwt. y§æwt k˝u {k{uhwt ºh k yk u˜k nkut˛e˜k kELke kuzeLkk ºk˜u rÌk˜f fh kLku ÁkÀ˜u kqtAzu rÌk˜f ffiwO yLku kkÁkqSLku k˝ ºk˜u rÌk˜f Lk fhÌkkt Ákku[e

kh rÌk˜f ffiwO. yk⁄ke [ktÀkuS Ákku’fik : ëffik fkh˝Mkh k˝ Ìk{u y{Lku f⁄keh

ÁkhkÁkh fﬁko ? ykæk Àu˛Lkku Àe ku y{khku kkx e kkÁkqS, ÌkuLke Ákku[e kh Lku

kuzeLke kqtAze kh rÌk˜f ? yk k {kt¯kr˜f ´Mkt¯ku Ìkku Mkku§ ˛˝¯kkh MkS Mkk{iﬁwt

⁄kkﬁ yuLkk ÁkÀ˜u nku§eLke ÕhæwtLkku u˛ ? {k{uhk{kt Ìkku y{u nehk, {kuÌke, {k˝uf

Lku Üku ˜k‘ﬁk Aeyu.í

ëÌk{u fu k ˛qh eh Lku Mk{wÿ Aku Ìku Ú˝u Au Mknw ! Úufiwt Ìk{khwt ˛qhkÌkLk Lku ÚuE Mk{]rÿ ! A§ fhe Ákk kzk ˝ÚhkLku {kfikou, yuLke kkuXku ˜qtxeLku ÁknuLkLkwt {k{uhwt ºh k nk˜e LkefÈfik ! Ìk{khe kuzeLku kqtAzu Lku Ìk{khe Ákku[eLku rÌk˜f fh kLku ˜kfif Aku. yk k f kxe Lku [kuhLkwt Mkk{ifiwt Ìkku Õhæwt s fhu !í

[ktÀkuS fnu : ë k˝ ! {kuZwt Mktºk§eLku Ákku˜ku. hLkk k ⁄ke yk kt n˜fkt Lku fz kt Ákku˜ MknLk Lk⁄ke ⁄kÌkkt.í

y§æwt k˝ fnu : ëÌk{u Ìk{khk hLkk k Aku yu Ú¤fi ! ÁknuLkLkk Ànus{kt yk k kLkwt nÌkwt Ìku ÀÁkk e Àeƒwt Lku º§Ìkw yk fiwt ! yks {k{uhwt ºfiwO Ìkku ˝Úh ˜qtxeLku ?í

[ktÀkuS fnu : ëy{u Ìkkhu ykt¯k˝u yk‘ﬁkt Lku Ìkwt yk y k{kLk fhu Au? ÌkLku ¯kkuV˝Lke {kVf ™Õe˛ Ìkku Ákkh Lku [kiÀ A‘ eMk ¯kkWLku {k⁄ku kze˛.í

y§æwt k˝ Ákku˜e : ëÌkkhwt ˛qhkÌkLk Ìkkhe kkMku hkæ ! Àuækz nkuﬁ

Ìkku {Lku Lkn™, {khk Áku ºkE ˛qhku Lku Mks{ku˜Lku ÁkÌkk . æhku eh nku Ìkku yu

ÁkuLkk {k⁄kkt kZ Lku ⁄kk§{kt {qfe Ìku {khe ºkºeykuLkk æku§k{kt {qf Lku yuLku

nu˜{kt ÁkuMkkzeLku kAe s Úfiurhfik¯kZLkk ¯kktÀhk{kt yk su ! Ìfikhu nwt Ìk{khe kuzeLkk {k⁄ku Lku Ìk{khk ºk˜u rÌk˜f fhe˛.í

yk Mkktº§e ÁktLku ºkEyku MÌkÁƒ ⁄kE ¯kﬁk.

ëyhu k˝ ! Ìkwt Ìkkhk ºkEykuLkwt {kuÌk {k¯ku Au ? Áknw ækuxwt ⁄k˛u s¯kÌk{kt.í

y§æwt Ákku˜e : ësÁkhk nku Ìkku Ú uhkX Lk¯khe{kt Lku kZe ˜k ku {khk ºkEykuLkkt {k⁄kkt ! Ìkku s Ìk{khkt Mkk{iﬁkt ⁄k˛u Lk Ìk{khe ÁknuLkLkkt {k{uhkt ºhk˛u!í

k˝Lkwt {nu˝wt ºkt¯k k {kxu kkÁkqS yLku [ktÀkuS uhkX s k LkefÈfik. yfkh˝ fiwÿ fh yLku {k⁄kkt kZ kLkwt yLkwr[Ìk nÌkw khtÌkw k˝u s u˝ ˜eƒwt nÌkwt. ë uhkX Lk¯kheLkk ˛qhku yLku Mk{s˜ ÁktLku ˛qh eh nÌkk. yu{Lku fiwÿ{kt khkMÌk fh kLkwt {w~fu˜ nÌkwt. §e, ÁkeÚ hkXkuz MkhÀkhku Ìkku ëS ˛wt Ìkku Mkk⁄ku Lku {h˛wt Ìkkufi Mkk⁄kuí yu [Lk yk keLku k˝ Axfe ¯kfik nÌkk. yfkh˝ Ákr§fik Mkk⁄ku Ákk⁄k ºez kLkwt yu{Lku Wr[Ìk Lk ˜k¯fiwt. yk⁄ke kkÁkqS yLku [ktÀkuSLku Ìkku yu{Lkk ykuh{kLk ºkEyku ˛qrhfiku, Ákqrhfiku, ZuÁkku, nuÁkku, xufS yLku nufSLkku s Mkk⁄k nÌkku. Ákƒk nÌkk Ìkku yuf ÁkkELkk s Àefhk !

hkXkuz fwt hku ˛qhku yLku Mks{ku˜Lkkt {k⁄kkt ˜u k Q kz‚k. uhkX¯kZ{kt ´ u˛ kLke kxe yk Ìkkt kkÁkqSyu [ktÀkuSLku fÃkwt : ëÌkwt yk¯k§ kxe{kt sELku ÚuE yk fu Àw~{Lkku yk k˝k kh nw{˜ku fhu Ìﬁkhu fE Ákksw⁄ke ºk¯ke ˛fkﬁ ?í

[ktÀkuSyu yk e fkfih su e kÌkLkku r hkuƒ ffikou. kkÁkqSyu Mk{Ú‘fiwt: ëyk k˝u kkhfk Àu˛Lke khkE ºqr{ kh ˜z kLkwt Au. yk ºqr{Lkk yÚ¤fik Aeyu. Àw~{LkkuLkku Mkk{Lkku y˛ıfi ÁkLku Ìfikhu Mk˜k{Ìk heÌk Axf k˝ kzu. yk⁄ke [ktÀukS kxeLkku {k¯ko ÚuE yk yLku ZuÁkkS zwt¯kh kh [zeLku uhkX Lk¯khe{kt ffik {k˝Mkku yk Úfi Au ÌkuLke ºk§ fkZÌkku yk u.í

[ktÀkuS kxeLkku {k¯ko ÚuE yk‘ﬁk. ZuÁkkSyu zwt¯kh khLkk Õkz kh [zeLku ˛qhk yLku Mks{ku˜Lke Mk kMkku MkktZ˝e ÚuE. y MkktZ˝eykuLkk Àkuz k⁄ke ƒq§Lkk ¯kkuxkLkwt kÀ§ [z‚wt nÌkwt. yuLke kkA§ hÁkkhe QLk ˝Ìkku yk Ìkku nÌkku.

yuLkk æºk kh ykæk kkzkLke æk˜Lkku fkuMk nÌkku. yk k r r[ k Y k⁄ke ZuÁkku

¯kºhkfiku. yuLku ˜k¯fiwt fu MkktZkuLke kkA§ zwt¯kh s fkuE r r[ k sLkk h [k’fiwt

yk Au ! kkÁkqSyu fÃkwt : ëÌkwt fu{ ƒ˙qsu Au ZuÁkkS ! fk§swt fX˝ hkæ. yu Ìkku

MkktZkuLkku ¯kku k§ Au.í

ZuÁkkS fnu : ë¯kku k§ yk ku zwt¯khk su ku Au Ìﬁkhu MkktZkuLkku ƒ˝e fu ku n˛u ? yuLke Mkk⁄ku swÿ Lk ⁄kkﬁ. {khwt {kLkku Lku kkAk ºk¯kku !í

fiwÿ {kxu Ákƒk hkXkuz fwt hku yuf{Ìk Lk ⁄kÌkkt uhkXLk¯kheLke Mke{{kt⁄ke kkAk VfikO. [ktÀkuSLku [uLk Lk kz‚wt. yuLku ⁄kfiwt : yk k˝u Ìkku y Mkhk nehk k⁄kLkk

ÀefhkLku keAunX ? yk k˝k MkhÀkhku Ú˝u Ìkku fu e Lkk{ku˛e ⁄kkfi ? yk k˝k r kÌkk fu k khk¢{e ! ˛wt yk k˝u k˝Lkwt {nu˝wt Lkn™ ºkt¯ke ˛feyu ? yu nkufi Ìkku {h º˜wt ! yu k ºkutX kLkk {kuÌk fhÌkkt uhkXLk¯khe{kt sELku ˛qhk yLku Mks{ku˜Lkkt {k⁄kkt kZ kt ˛kt ækuxkt ! yk k˝kt fw§Àu ku yk k˝Lk Mknkfi fh˛u.

[ktÀkuSLke k˝eyu WÌMkknLkwt Mk™[Lk ffiwO. Q¯kÌkk MkqfioLku tÀLk fhe ¯kq¯k§Lkku nku{ ffikou. ˛tæ Lku Õk˜h ¯kkze. ¯kku kLkkt Àu Àu e s¯kkz‚kt. Mke{Lkk æuhkLkk æuÌk˜k Àu Lkwt M{h˝ fhe ´k⁄koLkk fhe : ëÀu , y{u uhkX{kt h{ k sEyu Aeyu. Ìkwt y{khk ºk˜k Lku Ìk˜ kh ºu¯kku yk ! {kÌkkLku fÃkwt : nu [k{wtzk ! Ìkwt y{khk ºk˜k kh ÁkuMk. nu º kLke Úu¯k˝e ! Ìkwt Ìkkhk üƒk fhu˜k æ khLku Mkeƒwt fh, y{u yuLku ˛ kwykuLkk ˜kune⁄ke ºhe ÀE˛wt. nu ¯kk kÀu ku yLku Àu eyku ! uhkXLk¯khe{kt⁄ke yLku ˛qhk yLku Mks{ku˜Lkkt {k⁄kkt ˜ELku MkkÚÌkkÚ kkAk Vhe˛wt Ìkku s ÚfiurhfikLke y§æwt k˝ Mkqhs kku§{kt y{khkt Mkeƒkt Mkk{ifikt fh˛u Lku y{u Ìk{Lku kkzk Lku ÁkfhkLke Úuz [zk e˛wt !í hkXkuz fwt hku{kt Lk ku WÌMkkn Qºhkfiku. kkÁkqS fuMkh fk§ e kh yLku [ktÀkuS Vq˜ Auhk kh Mk kh ⁄kfik. kuzk k Lk u¯ku Q kz‚k, knkutÂfik Lkætz{kt. ⁄kkfu˜k kuzkLke ˜¯kk{ fkZe Ákƒktyu y{˜ ffikou. Vhe kxeyu yk‘fik Ìfikhu kkÁkqSyu [ktÀkuSLku kxeLkku hMÌkku ÚuE yk k fÃkwt. [ktÀkuS heMk⁄ke Ákku’fiku : ë{kuxkºkE ! yufLke yuf kÌk Vhe fu{ fhu Au ? {kuxku ⁄kE Akuxwt fu{ Ákku˜u Au? ⁄k kLkwt ⁄k˛u, k˝ Xk˜k s Lk⁄ke. fkt {he˛wt fkt uhkXLk¯kheLkk hkÚLkkt {k⁄kkt kZe˛wt !í

Mk kh ⁄kE fu uhkXLk¯kheLke MkktZku ˜ELku hÁkkhe yk‘ﬁku. [ktÀkuSyu yuLku hkufeLku fÃkwt : ëÌkkhk hkÚLku y{khku MktÀu˛k knku[kz.í hÁkkhe fnu : ënwt Ìkku

MkktZkuLku [kh k ˜E ÚÙ Awt. yuLku huZe {qfeLku Ìk{khku MktÀu˛ku Àu k Lk ÚÙ.í kkÁkqS fnu : ëÌkkhe MkktZkuLke y{u Mktºk§ hkæe˛wt.í k˝ hÁkkhe Lk {kLﬁku yux˜u [ktÀkuSyu

hÁkkheLkk Lkkf-fkLk kZ‚k Lku fÃkwt : ëÌkkhk hkÚLku fnu fu ¯kwsr˝ﬁk¯kZLkk kkÁkq yLku [ktÀku hæu k§Lkkt Lkkf fkLk kZe MkktZku k§e ¯kﬁk Au !í

hÁkkhe hkuÌkku-ff§Ìkku uhkXLk¯khe{kt ¯kﬁku yLku kÌk fhe : ë kkÁkq Lku

[ktÀku Mk kMkku MkktZku k§e ¯kwsr˝fik¯kZLke kxu ¯kfik Au Lku fnu zk‘fiwt Au fu MkktZku kkAe k§ e nkufi Ìkku kt[e, {ku[e, Ìkqhe, Ìkh¯kk§k Ákku˜k e Vkus ˜E Mke{{kt yk !í

˛qhk yLku Mks{ku˜ Ákku’fik : ëMkhÀkhku ! kkhfk yk eLku yk k˝k Àu˛{kt ºu˜k˝ fhe ¯kfik Au. kkx e Lk¯kkhu ztfk kkzku, khe Zku˜ ¯kzk ku Lku fiwÿLke Ìkifikhe fhku. Àw~{LkkuLku yk k˝e Mke{{kt s uhe ˜Ey !í

†yu Mkk⁄ku fiwÿLke Ìkkzk{kh Ìkifikheyku ⁄kE Lku MkhÀkhku yLku MkirLkfkuyu ÆMkÀqrhfik ºk˜k, Y kLk§e ÁktÀqfku, Zk˜ Lku Ìk˜ kh ˜eƒkt. Ìkku kLkkt rLk˛kLk kz‚kt. ktf ÌkwhkRfikt k¯fikt. MkuLkk [k˜e yLku nÚ{ Mkk⁄ku MktÀu˛ku {kuf’fiku : ë˛qh ehku, Áku ºkEykuyu yk ku yLfikfi fu{ ffikou ? Ìk{Lku Ìkku y{khe MkuLkk zeºh{kt ºkut ºu§k fh˛u.í

kkÁkqSyu fnu zk‘ﬁwt : ëy{u Áku s Aeyu Lku ºqr{ yÚ˝e Au. k˝ y{khu ˛qhkÌkLkLkwt kkhæwt fh Au. Ìk{khk hkÚLku y{u Akuz kLkk Lk⁄ke. Ìk{khku hkÚ y{Lku {khu Ìkku º˜u {khu, y{u {h k s yk‘ﬁk Aeyu. Ìk{khe ehÌkk yLku y{khkt {kuÌk Úu k ykæwt Lk¯kh Mke{{kt Ákku˜k ku. hk˝eykuLku k˝ Ìkuzk ku.í

MktÀu˛ku {§Ìkkt hkÚyu hk˝eyku yLku Lk¯khsLkkuLku Ákku˜k‘ﬁkt. ¯kwsr˝ﬁkLkk

ehkuLku {hÌkk Úu k Mknw ºu¯kk ⁄kﬁk. kkÁkqSyu fÃkw : ëy{khu {h Au k˝ ˛qh ehLke su{ ˜zeLku {h Au. Ìk{khk ÁknkÀwhku ˛Ük ˜ELku {kh¯kLke ÁktLku

Ákkswyu nkh{kt Qºk hnu. y{u Áku ºkEyku ˜zÌkkt ˜zÌkk yu nkh kkh fhe˛wt. yk k ehÌkkºfiko fiwÿ kAeLkk {kuÌk⁄ke s {ku˚k {§u Au. uhkXLk¯kheLkk hkÚyu kkÁkqSLke kÌk M efkhe yLku kkuÌkkLke MkuLkkLku {k¯koLke ÁktLku Ákksw ¯kkuX e. kkÁkqSyu [ktÀkuSLku fÃkwt : ëyuf ÌkhV ykæe MkuLkk Lku ÁkeS ÌkhV yk k˝u Áku Aeyu. nk⁄ke, kuzk, üxLkku kkh Lk⁄ke. khkfiku Àu˛ Lku

yÚ˝e ºqr{ Au. Mkki⁄ke knu˜kt Ìkku yk Mke{Lkkt Àu À eykuLkwt M{h˝ fheLku fneyu

: yuf yæÞÞ™

fu Ìk{u fux˜kfi rÀ MkLkkt ºqœfikt Aku. y{u {k˝MkkuLkk ºku¯k yk ke Ìk{Lku ƒhk e˛wt.í Akuxk k¯kLkk [ktÀkuyu ¯kq¯k§Lkku ƒq k fhe, ˛tæ Vqtfe fÃkwt : ënu æuÌk˜kÀu , Ìkkhk æuhk{kt ÌkLku ºku¯k ƒhk k yk‘fik Aeyu. Ìkwt y{khk ºk˜u ÁkuMk. nu MkqzkLke [k{wtzk, Mkk⁄k Àu, yksu Àqƒu kux ºhk eyu Aeyu. nu º kLke, Ìkkhwt æk˜e æ kh Mkeƒwt fh, ˜kune⁄ke ºhe Àu˛wt. nu r kÌk]yku, yk kkhfk Àu˛ yLku ºqr{{kt nkhu yk Úu !í

yu æÌku s fk§ e fu˛h kuzeLku k[k Vqxe : ëÀefhk ! yk¯k˜k º {kt nwt Ìk{khe {kÌkk nÌke ! kuzeLkk y Ìkkhu Ìk{Lku Vuh k yLku ﬁwÿ h{kz k yk e Awt. yk k˝u SÌke˛wt Lku Ìk{khku k§ k˝ ktfku Lkn™ ⁄kkﬁ. {khk {kuZk{kt æktzwt {qfku. zkÁke nkhLkk Ákƒk ˛ kwykuLku nwt {khe˛. s{˝e nkh{kt Qºk Au Ìku{Lku kkÁkqS {kh˛u Lku su ˛ kw nkh Akuze ºk¯k˛u Ìku ÁkƒkLku [ktÀkuS kqhk fh˛u!í

fiwÿ ˛Y ⁄kfiwt. kkÁkqSyu s{˝k nk⁄k{kt æktzwt ƒfiwO. fu˛§fk§ eLkk æw’˜k {wæ{kt æktzwt ºhk‘fiwt. ÆMkÀqrhfiku ºk˜ku ˜E [ktÀkuS Vq˜ Auhk kh Mk kh ⁄kfik Lku fk§ efuMkh n˝n˝Ìke {kh¯kLke Â[u Qze Lku zkÁke nkhLkkt zkufkt fk fikt.

kkÁkqSyu s{˝e nkh n˝e. ºk¯k k ¯kﬁk yuLku [ktÀkuSyu kqhk fﬁkO.

¯kk{˜kuf yLku hk˝eyku ºk¯ﬁkt. hk˝e {nu˜u [ze yLku kkÁkqS fnu :

ëÕz k fhku. hk˝eykuLku Ìkku Lke[u WÌkkheLku yk k˝u Úfiurhfik{kt ˜E s kLke Au.í kkÁkqS yLku [ktÀkuS {nu˜u yk‘fik yLku hk˝eykuLku fn k ˜k¯fik : ëÌk{u ºfi Lku

Àw:æ hkœfik ¯kh Lke[u yk ku yLku Ìk{khk ƒ˝eLkkt f kkfiu˜k {MÌkfLku ⁄kk§{kt {qfeLku u˜{kt ÁkuMke Ú yLku y{khe Úuzu Úfiurhfik{kt yk ku. Ìfikt y{khu yuf {kLkÌkk hkæe Au Ìku kqhe fh kLke Au. y{khe {kLkÌkk kqhe ⁄k˛u yLku Ákkƒk

QÌkh˛u yux˜u y{u Ìk{khk ƒ˝eLkkt f kkfiu˜k {MÌkf kh y{eLkk fqt kkLkwt y{]Ìk AktxeLku fr˝fikuhLke zk§æe Vuh e˛wt fu Ìk{khk ƒ˝e S Ìkk ⁄k˛u.í yk Mkktº§Ìkk s ˛qhk yLku Mks{˜Lke hk˝eyku {nu˜{kt⁄ke Lke[u QÌkhe yLku kkuÌk kkuÌkkLkk krÌkLkwt {k⁄kwt ˛kuƒe, ⁄kk§{kt {qfe u˜{kt ÁkuXe ks{e nu˜ ÚuzeLku kkÁkqS yLku [ktÀkuS Úfiurhfik yk‘fik yLk {k§˝ Ókhk y§æwt k˝Lku MktÀu˛ku {kuf’fiku, ëhkXkuz uhkXLk¯kh{kt SÌkeLku yk‘fik Au Lku MkqhS kku§{kt Mkk{ifikLke hkn swyu Au.í y§æwt k˝ yk kÌk {kLke Lk ˛fe AÌkkt Mkk{ifiwt fh k ¯kE. LkSf yk eLku Úufiwt Ìkku ºkºeyku nu˜{kt ÁkuXe Au. æku§k{kt ⁄kk§ Au Lku ⁄kk§{kt

ºkEykuLkkt {k⁄kkt ! ktfze {qA, ºB{rhﬁk kËkLku Ákk kwLke {kUf§k ! yu ÚuÌkkt s

AkÌkeVkx hzÌke Ákku˜e : ëÌk{khwt LkœækuÀ sÚu hkXkuz ! {khk {ks¤ﬁkLku {kﬁko ?

[ktÀku fnu: ë k˝ AkLke hnu Lku y{khk f kk§{kt rÌk˜f fh ! ÌkU y{khk kuzkLkk

k˝ kqtAzu rÌk˜f fﬁkO Lku Ìkkhu {kuZu yk {kuÌk {k¯ﬁkt !í k˝ Ákku˜e : ënu

kkÁkqS ! nwt ºkEyku r LkkLke ⁄kE ¯kE. {khe ºkE-ºkºeLke Úuz Ìkqxe. nwt Ìkku nMkÌke nÌke, Ìk{khe {Úf fhÌke nÌke ! {U LknkuÌkwt Ú¤fiwt Ìk{u yk fhe ˛f˛ku. {khk r kfih{kt Ìk{u æeszku hku fiku !í

[ktÀkSyu fÃkwt : ëÌkkhu s Ìkkhk ºkEykuLku {hk Ìkk nÌkk, yu{Lkwt ˜kune ke nÌkwt, ºkºeykuLke Úuze Ìkkuz e nÌke.í

y§æwt k˝u hzÌke yktæu hkXkuzLkwt Mkk{ifiwt ffiwO. {k{uhwt ºhe, Àw¸ k˝Lke ysw¯kÌke nX kqhe fhe hkXkuz ¯kwsr˝fik¯kZ{k kkAk Vfiko !

suÀhkuLkk {Lk{kt hkXkuzkuyu yuLkk r kÌkkLkku kÌk fhu˜ku yuLkwt uh Ìkku æxfÌkwt nÌkwt, Ìku{kt Áku rLkÀkuoªk {k{kyku n˝kfik. yk⁄ke suÀhku uh k§ k Lku yuLkwt fkh˝ ˛kuƒ k ÁkuÁkkf§ku ÁkLfiku. yuf hkÌku r˛fkhLkk Àu ykfihku yuLkk Mk kLkk{kt yk‘fik Lku fnu k ˜k¯fik : ësuÀhk ! Mkq hLkku r˛fkh æu˜ k Lk{kt Ú.í

suÀhku r˛fkh fh k LkefÈﬁku yLku hkXkuzkuLkk ¯kwsr˝ﬁk¯kZLke Mke{ yk e.

ÕUÕr˝fik Õkuz{kt yk u˜e rÀ kk ˜e Lkkzeyu r˛fkhLke ëykutÀeí k˜e-ækzku fhe, kMk Lku zk§kt Lkktæe yu{kt Aw kkfiku yLku Mkq hLkku r˛fkh ffikuo ! ykLke Ú˝ ⁄kÌkkt

s [ktÀkuS yk‘fik yLku ykutÀe{kt Aw kkfiu˜k suÀhkLku Úufiku, kÌk fhÌkkt Mkq h {kfikoLke Ú˝ ⁄kÌkkt [ktÀkuS ¯kwMMku ⁄kfik. Õ z kLkwt ÁknkLkwt ˛kuƒÌkku suÀhku Ákku’fiku: ë LkLkwt ÚLk h nÌkwt Ìku {U Lk{kt {kfiwO, h{kt yk eLku ftE ⁄kkuzwt {kfiwO Au ? Lku {Lku ˛e æÁkh fu yk Ìk{khku kk§u˜ku Mkq h Au ? {U yuLku º˜u {kfikuo, k˝ nwt yuf˜ku s æk kLkku Lk⁄ke. Ìk{Lku k˝ ºk¯k yk ke˛.í yuLke yk e ƒ]¸Ìkk⁄ke [ktÀkuS ƒkhu ¯kwMMku ⁄kE fnu k ˜k¯fik : ësuÀhk! y{khk Lk{kt y{khk Mkq hLku {khe kkAku ykzwt Ákku˜ Au. ˜ khe Áktƒ fh Lkn™ Ìkku Ìkkhe AkÌke{kt ÆMkÀqrhfiku ºk˜ku khku e ÀE˛ !í yk{ kÌk ƒe ¯kE. khtÌkw suÀhku ÁkLku e nÌkku yu⁄ke [ktÀkuS ¯kwMMkku ¯k§e ¯kfik. suÀhkLku Ìkku sqLkkt MkqÌku˜kt uh s¯kkz kt nkufi Ìku{ Mkq hLke æk˜ WÌkkhe {ktMk fkZ‚wt yLku Ìku ˜ELku kkÁkqSLkk {nu˜u ¯kfiku Lku fnu k ˜k¯fiku : ë˜ku Mkk§kS,

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ìk{khku ºk¯k ! Ìk{u kkAk fnu˛ku fu ÁkLku e y{khku Mkq h {khe Ìkku ¯kﬁku, kkAku

yuf˜ku yuf˜ku ækE ¯kﬁku !í

kkÁkqS yLku [ktÀkuS ÁktLku {kxu suÀhkLke yk e Àw¸Ìkk MknLk fh kLkwt {w~fu˜ nÌkwt. ÁktLkuLku r ˛uªk W~fuh k suÀhku Ákku’ﬁku : ënuÌk ºk¯k yk k k yk‘ﬁku

Awt Ìﬁkhu yuf rÀ Mk Ìkku yk ÌkkÚu r˛fkh s{ku ! hk˝eykuLku fnku yu {Mkk˜k{kt

A{fk e yk ku !í

ë¯kku˜eLkk kuxLkk !í kkÁkqS⁄ke n Lk hnu kfiwt Ìk Ákku’fik : ëyuf Ìkku Ìkwt y{khk Lk{kt yk e y{khk Mkq hLku {khe Úfi Au Lku kkAku y{Lku ºk¯k yk k k yk Au. Ìk{khk ÁkÀ˜u Úu ÁkeÚu fkuE nkuÌk Ìkku {khk ºk˜ku yuLke AkÌke{kt nkuÌk!

y{khe ÁknuLk yk ke Au Ìku⁄ke ˜k[kh Awt, yu Lk nkuÌk Ìkku Ìkkhkt yt¯k kh Yt kxe k˝ hnu k Lk ÀuÌk !í

suÀhkLku ˜k¯ﬁwt fu n ƒkhu yn™ hkufk k{kt Mkkh Lk⁄ke. r˛fkh ˜E Ìku

Úfiurhfik yk‘fiku Lku Ìku{kLku fnu k ˜k¯fiku : ë˜ku yk ÌkkÚu ¯kwsr˝fikLke Mke{Lkk Mkq hLkku r˛fkh ! rÀ kk ˜e Lkkzeyu kk˝e ke k yk ˜ku Ìfikhu ºzkfu Àeƒku. k˝

Ìkkhk ºkEykuLku Lk ¯kBﬁwt : fnu, y{khk LkLkk Vhwf˜k Mkq hLku Ìkwt {khu !

r˛fkhLkku ºk¯k yk k k ¯kﬁku Ìkku yu Ìkku {khe AkÌke{kt ºk˜ku ækuMk k Ìkiﬁkh ⁄kE

¯kﬁk !í

ëyux˜wt Ákƒwt ?í Ìku{k ¯kwMMku ⁄kE ¯kE; ëyu Mke{ Lk Mkq h ftE {khk ºkEykuLkk yuf˜kLkkt Lk⁄ke. {khkt Au. yu s Ìkku {Lku AkLke hkæ k fkﬁ{ fnuÌkk

nÌkk fu ÕUÕr˝fik Õkuz, rÀ kk ˜e Lkkzeyku, kkhu ku MkktZ yLku ºqhe º¯khe ºU˛ku Ákƒwt s ÁknuLke Ìkkhwt Au Lku ÌkLku ÀkfiÚ{kt yk ke˛wt. ÀkfiÚ{kt Ìkku ftE Lk yk fiwt Lku yuf Mkq h Ìk{u {kfikuo yu{kt ºk˜ku {kh k Ìkifikh ⁄kE ¯kfik. {khk s ºk¯kLkwt nÌkwt Ìku Ák⁄kk eLku ÁkuXk Lku {khk s Mkq h {kxu Ákk⁄ku yk‘fik ?í

Ìku{kLke kÌk Mkktº§eLku suÀhkLkk {Lk{kt Ú¯ku˜kt sqLkkt uh Mkk⁄ku ºkEykuyu

ÀkfiÚu yk k k{kt fhu˜ku yLfikfi ºÈfiku. yuLke ü Qze ¯kE. hkÌku Lku Ànkzu {Lk{kt ⁄kkfi : ëıfikhu ¯kwsr˝fik ¯kZLku ºu§e Lkkæwt yLku Mkk§kykuLke AkÌkeyu [zeLku qtx ºhe ºheLku ˜kune keÙ†!í

suÀhkyu fiwÿLke Ìkifikhe ˛Y fhe Àeƒe. ¯kZLkk ¯kkUÀhu Mkhkr˝fikykuLku

Ákku˜k e Ákk kÀkÀk kheLkkt ˛ÜkuLku ƒkh fZk e kk˝e [Zk‘ﬁkt. æktzkt, Ìk˜ kh, fxkh, Ìkehf{kLk Lku Vq’˜e k§e ÁktÀqfku Ìkiﬁkh fhk e, hksMkºk{kt fÃkwt, ëMkhÀkhku

yk k˝u Ákƒkyu ¯kwsr˝ﬁk ¯kZ{kt {khk Mk¯kk Mkk§kykuLkkt ykt¯k˝u h{ k s kLkwt

Au. º˜u yk e nk˜k uhLke kÌk ! ﬁwÿ{kt sÌkkt Ìkku ˛qh ehLke AkÌke VkxVkx

⁄kkﬁ Lku niﬁk{kt ykLktÀLkku Mkk¯kh rn˜ku§k ˜u !í

MkhÀkhku fiwÿ {kxu Ìkifikh ⁄kE ¯kfik. ¯kwsr˝fik¯kZ kh [z kLke Ìkifikhe

⁄k k ˜k¯ke. Ìku{k hk˝eyu kqA‚wt : ëhkÚ, Ìk{u yk ˛kLkku ƒ{kfku {ktz‚ku Au ?í

suÀhku Ákku’ﬁku : ëhk˝e, yksu {Lku MkkMkheLke ﬁkÀ yk e Au Lku Mkk§kyku Úuzu

ﬁwÿLke h{Ìkwt {ktz e Au.í Ìku{k Áku˜e : ë¯kwsr˝ﬁu Ìkku Mkk{kt Ìk{Lku {k k ¯kk{Lkkt

fqÌkhkt s {§˛u.í

ë¯kwsr˝ﬁk¯kZ yÌﬁkhu Ìkku fktxk r LkkLkk ækæhkLkk Lk su ku Au. {khku

ºkE kkÁkqS Ìkku ÚLk ˜ELku MkkuLk¯khk kh˝ k ¯kﬁku Au Ìku ¯kwsr˝ﬁk¯kZ{kt fkuE

Lk⁄ke, fqÌkhkt s Mkk{kt {§˛u.í

suÀhkLku ˜k¯ﬁwt fu Lkƒr˝ﬁkÌkwt ¯kk{ ºkt¯keLku uhLkkt §k{˝kt Mkh§Ìkk⁄ke

⁄k˛u. suÀhku æUMke ¯kwsr˝fik¯kZ [ze yk‘fiku Lku hkXkuzLku fiwÿLkwt yknT kLk ÀuÌkku fnu k ˜k¯fiku : ë¯kku˜eLkk kuxLkk Áknkh yk , Ìkkhku kkuÌkkLkku ÁkLku e Ìkkhk Ákkh˝u

Zqıﬁku Au.í

Ákƒk hkXkuz fwt hku Lku MkhÀkhku Ìkku kkÁkqSLke ÚLk{kt ¯kfik nÌkk. ¯kZ Mkk[ k hkufkfiku nÌkku Ákqhk hkXkuz ! yu ºfiºeÌk ⁄kE ¯kfiku yLku {nu˜{kt hneLku kÌk fh k ˜k¯fiku. æUMkeykuLkku Mkk{Lkku fh kLke yuLkk{kt ˛¬ıÌk fu Æn{Ìk Lk nÌkkt. suÀhku Ákku’fiku : ëyu ¯kku˜eLkk kuxLkk, hk{-hk{ fh k Ákkh Ìkku Lkef§, Qºk hneLku {khk kuzkLkk k¯k Àw:æ k ˜k¯fik Au.í ÁkqhkS ƒ˙qs k ˜k¯fiku. ˜zu yu k kkÁkqS yLku [ktÀkuS Lk⁄ke. æUMkeykuLkku Mkk{Lkku fku˝ fhu ? æqx˜ Lkk{Ào ÁkqhkS Ákku’fiku : ëÁkLku e, ¯kwsr˝fikLkwt {nuMkq˜ Ìkku kkÁkqS Lku [ktÀkuS ækfi Au. ÁknuLk Àu ku˜ Lku ºe{ku [kh˝ ækfi Au. yux˜u nwt Ìkku Ìkkhe Mkk⁄ku ˜z kLkku Lku ÌkLku hkuf kLkku Lk⁄ke. Lku Ìkkhu ˜z nkufi Ìkku Ú y{khe ÁkuLk Àu ˜Lkk ¯kk{ ºk¯kr˝fik ¯kZ ! y{khku ÁkLku e Lku Ìkkhku MkkZw ºe{ku [kh˝ Au Ìku ˜z˛u !í

ëÌkku Ìkwt nk˜ {khe ºu§ku !í suÀhku Ákku’ﬁku : ëLku W zk ºk¯kr˝ﬁk ¯kZLkk Àh kÚ !í

Ákqhku æqx˜ nÌkku, Lkk{Ào nÌkku. yuLku S Ìkh nk˜wt nÌkwt yu⁄ke yu˝u suÀhk æUMkeLku Mkk⁄k Àeƒku yLku yu{Lke Mkk⁄ku ºk¯kr˝fik¯kZ ¯kfiku Lku ºe{k [kh˝Lku MkkÀ ÀELku ¯kZLkku Àh kÚu W zk‘fiku. ºe{ku [kh˝ fk[e ü Ú¯fiku Lku kqA k

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

˜k¯ﬁku : ëÁkqhkS ! yk k fMk{ﬁu {khwt Ìku Ìk{Lku ˛wt fk{ kz‚wt ?í

Ákqhku Ákku’ﬁku : ë[kh˝ MkhÀkh ! ü Whkzku Lku Õx kx ˜z k Ìkiﬁkh ⁄kE

Ú . yk {kuze hkÌku æUMke yk k˝k kh [ze yk‘ﬁk Au.í khtÌkw [kh˝ku Ìkku y{˜

fheLku ü {kt kz‚k nÌkk. æUMkeyku Ìku{Lkk kh Ìkqxe kz‚k, yLku [kh˝kuLku uÌkhe

Lkkœfik. ˜kuneLke LkÀe nu k ˜k¯ke. yuf k˝ [kh˝ fikuÿku Lk ÁkÂfiku Lku ¯kk{ ykæwt ˜kurnfik§ ˜k˜ ¯kkhk{kt æÀæÀ k ˜k¯fiwt Lku yu{kt flfikt swyku Ìfikt f kkfiu˜k nk⁄k, k¯k Lku {k⁄kkt ! yk ÁkLfiwt Ìfikhu kkÁkqSLke ÁknuLk, ºe{k [kh˝Lke kÌLke Àu ku˜ rhMkk{˝u ÁkuXe nÌke. yu ºkELkkt ˜¯LkLke ÚLk{kt k˝ LknkuÌke ¯kE. yuf Ákksw {ƒhkÌku

æUMkeyku À¯kku fheLku ºk¯kr˝fik¯kZ{kt [kh˝kuLku hnUMkÌkk nÌkk Ìfikhu rLkˇk-Ìktˇk{kt kzu˜e Àu ku˜ r[ kr r[ k Mk kLkkt ÚuÌke Ú¯ke sÌke nÌke. Mk kLkk{kt Àu e º kLke fnu k ˜k¯fikt : ëÁkkE, Ìkwt yn™ kuh rLkˇk{kt kze A Lku Ìfikt yu ÁkLfiwt Au fu Ìk{khe krÌk- kÌLkeLke Úuze Ìkqxe Au. Ìkwt Ìkku ÁkkE rÀfih-suX r LkkLke ⁄kE ¯kE Ìkkhe ykæe ºk¯kr˝fiku ºu§kE ¯kE !í

Àu ku˜ ºzfe ¯kE k˝ Ìfikt Ákeswt {ƒwh Mk kLkwt yk‘fiwt. rhMkk{˝kLkk ˜ktÁkk r fiku¯k kAe Ú˝u krÌkLkku Mktfiku¯k ⁄kfiku Au. ÀkMkeykuyu Mkwræfik Zkur˜fik ZkÈfik Au. nehæÌk§kE kk⁄khe W kh fMÌkqhe yLku y•kh Aktx‚kt Au. hLkku hkÚ ºe{ [kh˝ ÌkuLke AkÌke {k⁄ku MkqÌkku Au. AkÌke Mkk⁄ku h{Ìk {ktzu Au. ú{hÌk ÁkLku˜k {khk

- Mk{ fhÌkk ëMkku krhﬁk Àk í æu˜u Au.

ÁkeS s ˚k˝u Àu ku˜ ÕÁkfeLku Ú¯ku Au. yuLku ⁄kkfi Au ıfikt ¯kfiku {khku ºh⁄kkh ! n{˝kt Ìkku {khe AkÌke {k⁄ku nÌkku ! Àu ku˜Lku ⁄kfiwt rhMkk{˝u ÁkuXktLku A {kMk ⁄kfik k˝ ıfikhufi yk{ Mk kLkk{kt Lk yk‘fiku Lku yksu fu{ yk‘fiku. Vhe Ìku Ìktˇk{kt Mkhe kze Lku Vhe Mk kLkk{kt º kLke fnu k ˜k¯fikt : ëÀu ku˜ ! ÌkLku Ìkkhk krÌkLkku fkfi{ {kxu r fiku¯k ⁄kfiku Auí. khtÌkw Vhe Ú˝u {Lk¯k{Ìkwt Mk kLkwt yk‘fiwt : krÌk yuLke AkÌke kh kkuZ‚ku Au. Àk [zu Au. Àk QÌkhu Au.

ÕÁkfeLku Ú¯ku Au Ìkku krÌk Lk⁄ke ! yuLku ⁄kkﬁ Au, fk[e Lk™Àhu r kﬁw Mk kLkk{kt yk Au. nwt s ºqtze Awt Ìku A A {rnLkk⁄ke rhMkk{˝u ÁkuXe Awt. yk kt rhMkk{˝kt Mkkhkt Lk⁄ke. ¯k{u Ìku{ fheLku ºh⁄kkhLku n Ìkku {Lkk e ˜u ku ÚuEyu.

Àu ku˜ ÁkuXe ⁄kE. nu˜ Úuze, Mkku§ ˛˝¯kkh MkSLku ÁkuXe. ºk¯kr˝ﬁk knkU[eLku Úuﬁwt Ìkku ¯kk{ ykæk{kt ˜kuneLke LkÀe n Au. ˜k˜ ˜k˜ fe[z{kt

Mk¯kkt nk˜ktLkk f kkfiu˜k nk⁄k, k¯kLku {k⁄kkt æqt[u˜kt Au ! rÀfih-suXLkkt f kkfiu˜kt {k⁄kkt ÚuE krÌkLkwt {k⁄kwt ˛kuƒ k ˜k¯ke. yu Lk {§Ìkkt ⁄kfiwt : ë˛wt yu fkfih ÁkLkeLku

Aw kkfiku n˛u ?í yu ¯kkfikuLkk kzk{kt knkU[e. kzkLke kkMku s ˜kuneLkk fe[z{kt ºe{Lke kk zeLkwt Aku¯kwt Úufiwt. Z™[˝ k§e Ìku ÁkuMke ¯kE yLku ºe{ [kh˝Lkwt {k⁄kwt Áknkh fkZ‚wt yu s ÀkÁkze su k zku§k, W kh ºB{rhfik kËk ! æku§k{kt {k⁄kwt ˜uÌke Ákku˜e : ëhtz k, {Lku yuf˜e {qfeLku ıfikt [k’fiku ¯kfiku ! {khk Àu˛Lkk Àe k ! {khk k ! yk k˝e Ìkku Úuze Ìkqxe ! nsw hkÌku Ìkku Mk kLkk{kt yk‘fiku Lku yk k˝u hBfikt Lku nk˜ ykx˜wt Auxwt kze ¯kfiwt ! {Lku AuÌkheLku [k’fiku ¯kfiku ! nwt ºqtze A A {kMk rhMkk{˝u ÁkuXe ! yk k˝k yÁkku˜k Ìkqxu yu knu˜kt Ìkku Ìkwt uÌkhkE ¯kfiku !í

hzÌke, r ˜k k fhÌke Àu ku˜ Qºe ⁄kE. M M⁄k ⁄kE Lku yuLku Ú˝ ⁄kE fu kkÁkqS kh˝ k ¯kﬁku yuLkku ¯kuh˜kº ˜ELku Àw¸ æUMkeykuyu yk uh kÈﬁkt Au.

Àu ku˜u {nu˜{kt⁄ke fk§ku Mkk§w ˜ELku knufikuo, fB{h Auzku ÁkktÊfiku Lku [r˝fikLkku eh fAkuxku {khe ¯kwsr˝fikLkku {k¯ko ˜eƒku Lku r [kh ffikuo : ë{khk {ks¤fik kkÁkqS yLku [ktÀkuS Áku ºkEyku Ìkku MkkuLk¯khk Au. Ìfikt kkÁkqSLkkt ˜¯Lk [k˜Ìkkt n˛u. yu{Lku ÌkhÌk Mk{k[kh fnu zk k kz˛u. yu s æUMkeykuLke æÁkh ˜u˛u. {khk Áku ºkEyku uh k§˛u.í

Àu ku˜ ¯kwsr˝fik knkU[e ÁkqhkLku X kfku yk ke fnu k ˜k¯ke : ë{khk ehk, æUMkeyku Ìkku ºk¯kr˝fik{kt æeszku k e [k’fik ¯kfik Lku [kh˝kuLkkt ˜kuneLke LkÀe æ§fu Au Ìfikt Ìkwt kuhu Au ? Ú MkkuLk¯khk, Lku MkkÀ kkz kkÁkqS yLku [ktÀkuSLku fu nkhu [zu !í

Ákqhku Ákku’ﬁku : ë{Lku Ìkku fk¯k˜e ⁄kE Au, fkfzk yk‘ﬁk Au Lku Ákku˜kÌkwt Lk⁄ke. nwt fu{ MkkÀ kkzwt ?í

Àu ku˜ Ákku˜e : ëVx ºqtzk ! ÁknuLkLku ºez kzu Ìfikh Ìkwt ykzku QÌkfikuo. Ú {khk ˛k k Au fu ÌkLku sL{kusL{ fk¯k˜e ƒÚu.í Àu ku˜ Zku˜e kkMku sELku fnu k ˜k¯ke : ëºkE Zku˜ezk ! uhe æUMkeyku MkkÌk eMkwt [kh˝kuLke ˜ku⁄k k§e ¯kfik Lku ºk¯kr˝fik{kt ˜ku⁄k kh fk¯kzk Lku Mk{zkt QÌkhe kz‚kt. Ìkwt kheLkku Zku˜ ¯kkzeLku {khk ehLku MkkÁkÀk fh !í

Zku˜e fnu : ëÁkuLkze, {khk nk⁄ku Ìkku æe˜e Lkef§e A Lku {khk nk⁄k Àw:æu Au, Zku˜ fu{ ¯kkzwt ?í Àu ku˜ Ákku˜e : ëZku˜ezk, kk˝eÀkh nr⁄kﬁkh fk{ kz‚u fk{

Lk yk Ìku ˛k fk{Lkwt ? Ìkwt ÁknkLkkt fkZu Au Ìku⁄ke {khku ˛k k Au sL{kusL{ æe˜e

Lkef§Úu.í

ytÌku Àu ku˜ yuf˜e MkkuLk¯khk knkU[e Ìfikhu kkÁkqS [kuheyu [z‚k nÌkk. Àu ku˜u fÃkwt : ëhkÌkLkk æUMkeyku yk‘fik Lku ºk¯kr˝fiku ºu§e Mk k ˜kæ ¯kkfiku k§e ¯kfik. Ákƒk [kh˝ku f kkE {fiko, Ìkkhku ÁkLku e eh¯krÌk kkBfiku Lku ºk¯kr˝fik{kt fk§k fk¯kzk Qzu Au !í

[kuheLkk Áku Vuhk Vhe [qfu˜ku kkÁkqS Qºku hne ¯kfiku. fuzu ækuMku˜e fxkh fkZe yLku AuzkAuze fk ke. yu Mkk⁄ku s fxkhe{kt⁄ke rÀ‘fi ÌkusLkku r˜Mkkuxku LkefÈfiku yLku Lk ƒqLkk WÀh{kt Mk{kfiku. kkÁkqS yLku [ktÀkuS {khÌkk kuzu Úfiurhfik knkUÂfik.

ºk¯kr˝fik ºkt¯fikLkk Ìk⁄kk uh ˜eƒkLkk ykLktÀ{kt æUMkeyku yktÁkksktÁkw y{˜ fh k ÁkuXk nÌkk. ÀkYzk ke kÌkk nÌkk yLku {khwhk ¯k kÌkk nÌkk. Lk˛k{kt Ákƒk kkuÌk kkuÌkkLke ehÌkkLke ztVkMk {khÌkk nÌkk. kkÁkqS yLku [ktÀkuS yu{Lkk kh Ìkqxe kz‚k. ÁkfhktLkkt {k⁄kkt ZkÌkkt nkufi Ìku{ æUMkeykuLkkt {k⁄kkt ZkÌkkt ¯kfikt. fux˜kf æUMkeyku kuzu [ze ºk¯k k ¯kfik Ìkku kuzkLkkt kqAzkt yLku k¯k fk ke

Lkkœfik yLku yMk khLku kAkze r˛hÂAuÀ ffikuo. æUMkeykuyu su{ ü Ìkk, ˜⁄kzÌkk [kh˝kuLku fk fik nÌkk Ìku{ kkÁkqS yLku [ktÀkuSyu Lk˛k{kt [f[qh ÁkLku˜k æUMkeykuLku fk fik. suÀhku æUMke S Ák[k k {wÍeyku kzeLku ºk¯fiku yLku fh{ÀeLke Õkze{kt

Aw kkfiku. [ktÀkuS yuLku ÚuE ¯kfik yLku [kÁkwf ˜E kkA§ ¯kfik. fh{Àe{kt suÀhkLku ÚuÌkkt s [ktÀkuSyu ÆMkÀqrhfiku ºk˜ku VUıfiku k˝ kkA§ yk e knkU[u˜k kkÁkqSyu es§e u¯ku Â[u kze ºk˜kLkku k kkuÌkkLkk æzT¯k kh Õe˜e suÀhkLku Ák[k e [ktÀkuSLku fÃkwt : ëÁknuLkLku yk k˝k nk⁄ku htzk kku Lk yk kkfi. su nk⁄ku yk k˝u ÁknuLkLku ˜ktÁke fkt[§e knuhk e Au yu nk⁄ku ˜ktÁke fkt[§e WÌkkh e kzu, yu yk k˝k⁄ke Lk ⁄kkfi, LkÁk§k ÁkLku eLku Akuz. {kuÌk⁄ke ºqtzwt S Ìkh yu º˜u S !í

ë k˝ yk Ìkku fk§ku Lkk¯k Au !í [ktÀkuS Ákku’fik; ëyuLku sÌkku Lk fhkfi, uhe Lku Lkk¯k Ìkku kqhk s fhkfi !í

ë{khe ºq˜ ⁄kE.í suÀhku Ákku’ﬁku; ë⁄kÌkkt ⁄kE ¯kﬁwt {Lku S Ìkku {qfku !í

[ktÀkuSyu sÌkku fﬁkuo Lku fÃkwt : ë¯kku˜eLkk, ÌkU Ìkkhk fh{ su fﬁwO. htz k ! Ìkkhu su ÚuEÌkwt nÌkwt Ìku {k¯ke ˜u nÌkwt. y{u ÌkLku {k¯kÌk Ìku yk kÌk.í

suÀhkLku S Ìkku Akuz‚ku k˝ ˛h{Lkku {kﬁkuo yu fkuELku kkuÌkkLkwt {kuZwt k˝

Àuækze ˛fÌkku Lk nÌkku. ykæk ¯kk{Lke ÜeykuLku yu˝u htzk kku y kk‘fiku, Ákk§fkuLku yLkk⁄k ffikO. yu˝u kkuÌkkLkk s fw§Lkku yfkh˝ r Lkk˛ LkkuÌkfikuo. ºkºeyku yLku fkfeyku fnuÌkkt : ëhtz k ! Ìkwt Ìkkhk Ànus ˜u k ¯kfiku Lku y{khk ƒ˝eLku {hk‘fik!í

Ìku{kyu k˝ ºkUX k ˜ELku yk u˜k krÌkLku kqA‚wt : ëhkÚ ! Ìkwt ytƒkhk{kt fu{ ˜ kkfiku ? Ànus ˜u k ¯kfiu˜ku Ìku ıfikt ? fkfk yLk ºkEykuLku fux˜u k§e yk‘fiku !í

suÀhku Ákku’fiku : ëhk˝e, {Lku Ìkwt ftE Lk fnuÌke, {khk Àw:æLkku Ìkku fkuE kkh Lk⁄ke. [ktÀkuS Ìkku {Lku kqhku fh kLkku nÌkku k˝ Â[u kze kkÁkqSyu Ák[k‘fiku ! yu˝u {Lku Ák[k‘fiku, yuLkwt º˜wt ⁄kÚu. k˝ yu{˝u Ìkk yk k˝k kuzk k˝ hnu k Lk Àeƒk Lku kqtAzkt Lku k¯k fk fik. nwt Ìkku S Ák[k e {ktz ºk¯fiku !í

Úfiurhfik{kt æUMke Üeykuyu Ìku{k kh rVxfkh hMkk‘fiku Lku fÃkwt : ëyu Ìku{˜e s Au ˜kuneLke r kLkkhe ! kkuÌkkLkk Ànus {kx ÁknuLkLku r ƒ k fhe Mk¯kk rÀfih yLku suXLku Zk e Lkkœfik. Ákk§fkuLku yLkk⁄k ffiko !í

suÀhku æUMke hkusLkkt {nu˝kt⁄ke yf§kfiku. yuLku k˘k•kk k ⁄k kLku ÁkÀ˜u uh ]r•k ºzfu Ák§ k ˜k¯ke. Ákƒwt ⁄kk§u kz‚wt Ìfikhu kkuÌkkLkk ÀhÁkkh{kt yk‘fiku yLku fnu k ˜k¯fiku :

ëºkEyku ! Mk¯kkyku Â[uLkwt uh Mkkhwt Lkn™. hkusLkkt {nu˝kt n {khk⁄ke

MknLk ⁄kÌkkt Lk⁄ke yLku {khu {khk Mkk§k Mkk⁄ku Mkw˜un fh e Au. yk k˝u ¯kwsr˝ﬁk sEyu yLku ÀkY kkELku {u§ fhe yk eyu.í

ÁkƒktLku yuLke kÌk Mkk[e ˜k¯ke.

Mkw˜un fh k {kxu æUMkeyku ¯kwsr˝fik¯kZ s k LkefÈfik. Â[uLkk r Mkk{k{kt suÀhkyu kuxLkwt kk k ´¯kx fhÌkkt fÃkwt; ëºkEyku, y{u Ìkku Ànus{kt Ákkfe nÌkwt Ìku ˜u k ¯kfiu˜k. Lku hkXkuzkuLku Ìkku LknkuÌkk {kfiko. [kh˝kuLku {kheLku yk k˝u yk Ìkk nÌkk yLku Lk˛k{kt nÌkk Ìfikhu kkÁkq yLku [ktÀku Ìkqxe kz‚k Lku yLkufLkk ºku¯k ˜eƒk. yhu yk k˝k kuzkLku k˝ Lk Akuz‚k Lku yu{Lkk k¯k Lku kqtAzkt fk fikt! uheLku yu˝u yk k˝Lku {kfiko Au. kAe {khwt {Lk fu{ {kLku ? Mkw˜un fu{ ⁄kkfi ! yk k˝u Ìkku yk k˝k ºkEyku yLku fkfkykuLkkt {kuÌkLkk uh k§ kLkkt Au, Ìk{u fkuE z¯kÌkk Lkn™ !í

æUMkeykuLkk {Lk{kt uhLke yk¯k Ú¯ke. yu suÀhkLkku Àk Ú˝e ¯kﬁk.

Ákƒk ¯kwsr˝fikLke Mke{{kt ´ u˛e rÀ kk ˜e Lkkzeyu hkufkfik Lku suÀhku Ákku’fiku : ë¯kZ{kt Ìkku yk k˝u ftE s Lkn™ fhe ˛feyu. {khk Mkk§k {kuÌkLkk ÀqÌk Au. Ìfikt Ìkku fqÌkhwt k˝ yk k˝wt Lk ⁄kkfi {kxu Mkw˜un fh k yn™ s Ákku˜k eyu !í

yk⁄ke Áku æUMke MkhÀkhku ¯kwsr˝fik{kt ¯kfik yLku MktÀu˛ku yk fiku : ëÌk{khk ÁkLku e suÀhkLku uhLkkt §k{˝kt fhe Mkw˜un fh e Au. yu ¯kwsr˝fikLke Mke{{kt kzÌke ºÍeLkku ÀkY yLku ÁkfhkLku ˜ELku ÁkuXku Au. yLku Mkw˜un fh k Ákku˜k Au. ⁄kfiwt yu ⁄kfiwt, yuLku ºq˜eLku {u§ fhe ˜Eyu. Mk¯kk Â[u ˜ktÁkk uhLku r æ kÀ Mkkhkt Lkn™, yux˜u ÚÌku {u§ fh k Lku Mkw˜unLkku ÀkY kk k yk‘fik Au.í

kkÁkqS Ákku’ﬁk : ë[ktÀkuS ! ÁkLku e Mkk{k k¯k˜u Mkw˜un fh k yk‘ﬁk Au Ìku heMk Akuze ÁknuLkLkk Mkwæ ækÌkh Mkw˜un fheyu.í

Ákƒk hkXkuz ºkEyku rÀ kk ˜e Lkkzeyu ¯kfik yLku æUMkeykuLkk nk⁄kLkku hkXkuzkuyu y{˜ keƒku. kÌk Wæk§Ìkkt suÀhku Ákku’fiku; ë{khe s ºq˜ fu {U ºk¯kr˝fik{kt ¯ksÁk ffikuo. k˝ ÁkÀ˜ku ˜u k{kt Ìk{u k˝ kkAk Lk kz‚k yLku y{khk fkfk Lku ºkEykuLku {kfiko.í

[ktÀkuS y{˜Lkk uLk{kt Ákku’fiku; ë¯kku˜eLkk kuxLkk, ÌkU nk⁄ku fheLku ºk¯kr˝fik{kt æeszku k‘fiku. n yk Lk fhÌkku.í

suÀhkyu Áku ækLkk k§e ÁkÌkf{kt yuf{kt ÀkY Lku ÁkeÚ{kt kk˝e ºfiwO nÌkwt. hkXkuzLku yu˝u ÀkY yLku æUMkeykuLku kk˝e kkfikt. hkXkuzku Lk˛k{kt [f[qh ÁkLfik khtÌkw æUMkeyku Ákƒk ºkLk{kt nÌkk. ÀkYLke Mkkæku ke kÌke ¯kE Lku kÌkku

⁄kÌke ¯kE Lku yu{kt ¯kh{e yk Ìkkt [ktÀkuS Ákku’fik; ëfh{ÀeLkk Õwtz{kt Ìkku Ìkkhwt {kuÌk s nÌkwt suÀhk k˝ kkÁkqSyu {Lku kfikuo Lku Ìkwt Ák[e ¯kfiku !í suÀhku Ìkku uhLkwt ktfwt kkz kLke hkn s ÚuÌkku nÌkku, yu˝u Ìkf Õz ke ˜eƒe yLku æhku {kufku yk Ìkkt Ìku

æktzwt ˜ELku Lk˛k{kt ºkLk ºq˜u˜k hkXkuzku kh Ìkqxe kz‚ku Lku Ákku’fiku : ëyksu Ìk{u ˜k¯k{kt yk‘fik Aku hkXkuzku ! Ìku rÀ Mku Ìkku Ìk{u y{khk kuzkLku k˝ LknkuÌkk Akuz‚k. yksu swyku {khku k !í yk{ fne yu˝u kkÁkqS yLku [ktÀkuSLkkt {k⁄kkt ƒz⁄ke swÀkt ffikO yLku ÁkeÚ hkXkuzkuLku k˝ ÁkfhktLke su{ ƒuhe Lkkœfik. uh k§eLku æUMkeyku Lkƒr˝fikÌkk ÁkLku eLkk ¯kwsr˝fik{kt ´ u~fik yLku ]ÿkuLkku ƒ ffikuo. su Üeyku ¯kºo Ìke nÌke yu{Lkkt kux [ehe ¯kºoLkku Lkk˛ ffikuo

yLku hkXkuz fw§Lku rLk O˛ su fhe {qıﬁwt.

¯kwsr˝ﬁwt MkqLkwt Lku ºUfkh ÁkLke ¯kﬁwt. Üeyku Lku Lk¯khsLkku yux˜k ¯kºhkE

¯kﬁk fu fkuE hze k˝ Lk ˛ıﬁwt.

yk Ákksw MkkuLk¯khk⁄ke kkÁkqSLke Lk ƒq krÌkLku {§Ìkk ¯kwsr˝ﬁk yk e

knkU[e. yuLkku ºh⁄kkh Ìkku [kuheLkk Vuhk {qfeLku fiwÿ fh k [k’fiku ¯kfiku nÌkku yLku

A {kMk eÌke ¯kﬁk AÌkkt Ìkuz k yk‘ﬁku Lk nÌkku. fxkheLkk ÌkusLkk Õ§qfu Lk ƒq

Mk¯kºko ÁkLke nÌke yu⁄ke ÚÌku s nu˜ ÚuzeLku yk e nÌke. khtÌkw ¯kZLkk ¯kkUÀhu

knkU[Ìkkt Ìkku yu˝u ÜeykuLku fk§ku f’ kktÌk fhÌke ÚuE yLku kkÁkqSLke Mkk⁄ku ykæku

hkXkuz t˛ rLk O˛ ¯kfiku Au, Ìku Ú¤fiwt. ykÁkwLkk Àu § su ku kkÁkqS kz‚ku nÌkku. ƒz⁄ke yuLkwt {kuxe yktæ yLku ktfze {qAku k§wt {k⁄k swÀwt ⁄kE ¯kfiwt nÌkwt. Lk e hk˝eyu krÌkLkwt {k⁄kwt æku§k{kt ˜E r ˜k k fhÌkkt fÃkwt : ënwt krÌk Mkk⁄ku MkÌke ⁄kkÙ

Awt.í yk Mkktº§e Àu ˜u fÃkwt, ëæUMkeykuyu hkXkuzLkk t˛Lku rLk{qo§ fhe fkuE ¯kºo k˝ hnu k Lk⁄ke Àeƒku !í hk˝e Ákku˜e, ë[kuhe u§kyu {khk krÌkyu fxkh⁄ke

AuzkAuze fk ke Ìﬁkhu ÌkusLkk r˜Mkkuxu {Lku ¯kºo hÃkku Au. hkXkuzku rLk O˛ Lkn™ hnu!í yk{ fne, kux [ehe MkkÌk {kMkLkku ¯kºoÁkk˜ Àu ˜Lku MkkU keLku fÃkwt : ëÌk{u ykLku WAuhÚu.í

MkkuLk¯khkLke fLfik krÌk kkÁkqS Mkk⁄ku MkÌke ⁄kE. Àu ku˜u MkkuLkkLkk kkh˝u yLku YLkk kq{zu hkXkuzLkk Au’˜k t˛Lku WAufikuo Lku ´k⁄koLkk fhe : ënu º¯k kLk ! {khu Ìkku MkkMkhe Lku r kfih Â[u yuf s Vq˜ Au. yuLk Ìkwt WAuhsu yLku ºu§ku hnusu.í

yu kw k kux [eheLku ˜eƒu˜ku Ìku⁄ke ÌkuLkwt Lkk{ kkz‚wt Õ§hku. yu ÀnkzuÀnkzu {kuxku ⁄kfiku Lku yuf rÀ Mk ÁkeÚt Akufhkt h{Ìkkt nÌkkt Ìfikt ¯kfiku Lku fnu k ˜k¯fiku : ë{Lku h{kzku !í Akufhkt fnu ëÌkwt yuf˜{qrzfiku Au. ÌkLku Lkn™ h{kzeyu.í Õ§hku fnu : ëÌk{u {Lku Lkn™ h{kzku Ìkku fk˜u nwt Ìk{Lku fkuELku h{ k Lkn™ ÀÙ.í yu hu ¯kfiku yLku ¯kuzeÀzkLke nX ˜eƒe. Àu ku˜u Ákk§fwt h Õ§hkLku MkkuLkk-Y kkLkk ¯kuzeÀzk y kk‘fik. Ákesu rÀ Mku Õ§hku ¯kuzeÀzku ˜ELk h{Ìkkt Akufhkt kkMku ¯kfiku Lku fnu k ˜k¯fiku : ëyuf Ákksw nwt yuf˜ku Lku ÁkeS Ákksw ¯kk{Lkk Ìk{u !í Lku yu˝u yuf˜kyu ÁkƒkLku nhk‘fik.

Ákesu rÀ Mku Õ§hku ¯kuzeÀzu h{ k ¯kfiku Lku yuLkku Àzku zku˛eLku k¯fiku. zku˛e Ákku˜e : ëykx˜ku Ák§qfku Au Ìku yn™ ıfikt Úuh fkZu Au ! Ú Úfiurhfik{kt Lku Ìkkhk Ákk kLkk uheLku {khe yk Ìkku eh ¯k˝wt !í

zku˛eLke kÌk Mkktº§e Õ§hku {nu˜u yk‘fiku Lku Àu ku˜Lku fnu k ˜k¯fiku : ëVkuE {khk r kÌkk ıfikt Au ? {khu yu{Lkk æku§k{kt ÁkuMk Au.í yk Mkktº§e Àu ku˜

hze kze Lku fnu k ˜k¯ke : ëÀefhk, Ìkwt Ìkkhk Ákk k fu fkfkLkwt {kuZwt k˝ ÚuE ˛ıﬁku Lk⁄ke.í

ëyu ıﬁkt ¯kﬁk ? yk k˝u Áku s˝kt s fu{ ?í Õ§hkyu kqA‚wt. Àu ku˜u fwt hLku æku§k{kt ÁkuMkkze, {k⁄ku nk⁄k Vuh e fÃkwt : ësqLke kÌkku Mktºkh e hnu k

Àu Àefhk ! yk k˝kt Ákƒkt Mk¯kktLku Àwfk§ ækE ¯kﬁku.í

fwt h Ákku’fiku : ësqXe kÌk fh e hnu k Àu VkuE ! {khk Ákk kw yLku fkfkykuLku zku˛e fnuÌke nÌke Ìku{ Úfiurhfik{kt fku˝u {kfiko ? ˛k {kxu {kfiko ?í

Àu ku˜Lku fnu kz‚wt : ëÀkﬁÚLke ºqæu Ìkkhe Mk¯ke VkuEyu uh k‘ﬁkt Lku

Ìkkhk Vw kyu Ìkkhk Ákk kw yLku fkfkykuLku {kfiko ! Ìku{k LkkLke nÌke yLku y{khe {k [k˜e ¯kfiu˜e Ìku yuLku hkuÌke AkLke hkæ k {kxu Ìkkhk Ákk kw Lku fkfk Ànus{kt ykæwt hks yk k kLkwt fneLku kxk Ìkk nÌkk. k˝ yu ºqtzeyu Ákƒwt Mkk[wt {kLke ˜eƒwt Lku Ànus{kt Ákƒwt ÚuEÌkwt nÌkwt Ìku Lk⁄ke {Èfiwt {kLkeLku yuLkk krÌkLku [zk‘fiku Lku suÀhk

æUMkeyu kk¯kzku h[e Ìkkhk rLkÀkuoªk Vw k ºe{[kh˝Lk {kfiko Lku ¯kkfiku nhe ¯kfiku. Ìkkhk Ákk kw MkkuLk¯khk ˜¯Lk fh k ¯kfiu˜k Ìku yƒqhu ˜¯Lku nkhu ƒkfik Lku æUMkeykuLku

kkX º˝k‘fiku k˝ Àfik yk˝e S Ìkku hkœfiku Ìku yu˝u À¯kku fhe Ìkkhk Ákk kw yLku fkfkykuLku {kfiko !í

yk Mkktº§Ìkkt fwt h Áku[uLk ÁkLke Qºku ⁄kE ¯kﬁku. À ku˜ Ákku˜e; ëÀefhk, ykLkwt uh k§ k Ìkwt nsw LkkLkku Au. Ìkwt {kuxku ⁄kk. Ákƒwt ÚuE ˜u, Ú˝e ˜u ! [k˜ nwt ÌkLku ÁkÌkk wt.í

Àu ku˜ Qºe ⁄kE yLku ¯kZ æku˜e Õ§hk fwt hLku ¯kwsr˝fik¯kZLkku iº ÁkÌkk‘fiku. ÀkuZeyu knkU[e ´ u˛ÓkhLkk ⁄kkLkfu yk e fÃkwt : ëyk yk k˝k kq oÚuLkk h˚kf ¯k˝ krÌk !í Õ§hku Lk{Lk fhe yk¯k§ Êfiku yLku fxkh fkZeLku x[˜e ykt¯k§e kZe ºtzkhLkk Áktƒ Ìkk§kLku ˜kuneLkk Aktx˝u ƒk e hksÀhÁkkh Úufiku. Ús{ku Ú˝u n{˝kt s rÁkAk e nkufi yu e ˜k¯kÌke nÌke. yu{kt⁄ke fMÌkwheLke Mkw kMk VkuhÌke nÌke. fwt hu fÃkwt : ëVkuE, Ìkwt Ìkku fnuÌke nÌke fu hkXkuzkuLku {khe Lkkœfik Au, k˝ ÚuÌkkt Ìkku yu s ˜k¯ku Au Ú˝ n{˝kt s hkXkuzku f[uhe ÁkhækMÌk fheLku Qºk ⁄kfik Au. ıfikt ¯kfik yu ?í ÆMknkMkLk kkMku yk e Õ§hku

fwt h {k⁄kwt kxfÌkku, Õwhk kk⁄ke Ákku’ﬁku : ëMkkuLkkLkk ÆMknkMkLk kh ÁkuMkLkkhk {khk

Ákk kw ıﬁkt ?í

fwt h ˛fiLkætz{kt yk‘fiku. MkkuLkkLkku Ænzku§ku yLku º{h Zkur˜fiku Úufiku.

MkkuLkkLke MLkkLk fwtzeyku ÚuE. Y kk⁄ke {Zu˜k nkufk Úuﬁk. {kuÌkeLke {k§k ÚuE.

ÁkÌkk Ìkkt Àu ku˜Lke yLku ÚuÌkkt fwt hLke yktæ{kt⁄ke yktMkwLke ƒkhk nu k ˜k¯ke. yu Ákku’fiku : ëÁkk kw ! {Lku yuf˜ku {qfe Ìk{u ıfikt ¯kfik ?í

Àu ku˜u fwt hLku ˛Ük¯kkh Àuækz‚ku. Vq’˜e k§e ÁktÀqfku, Zk˜-Ìk˜ kh, Ìkeh-fk{Xkt, æktzkt Lku Ìk˜ kh ÚuÌkkt fwt h Ákku˜e QX‚ku : ëfiwÿLkk ˜zLkkhk {khk Ákk kw Lku fkfk ıfikt ¯kfik ?í

y¯kk˛e{kt sELku fwt hu À ko˝ Úufiwt, Lke[uLkwt ykt¯k˝wt Úufiwt [ktÀkSLkku MkkÌk{kr§fiku {nu˜ Úufiku. Ákk kw Lku fkfk ÀhÁkkh{kt ÁkuMkÌkk, ÀkYLke Mkkæku ke kÌke, {khwhk ¯k kÌkk, ehÌkkLke kÌkku fhÌkk yu Ákƒwt Ákk˜fwt hLke Mkk{u æzwt ⁄kfiwt. Àu ku˜

Ákku˜e : ëÀefhk, kkÁkqS Lku [ktÀkuS Ìkku Àu˛Lkk Àe k Lku hLkk k nÌkk. ºqtze Ìku{kyu ¯kwsr˝fiwt Lku ºk¯kr˝fiwt ºt¯kk‘fikt. ˜kuneLke LkÀe nu zk e. hkXkuz yLku

[kh˝kuLkk t˛Lkku Lkk˛ ffikuo.í fwt h kuzkh{kt ´ u~fiku. kuze fuMkhfk§ e yLku Vq˜ Auhku n˝n¤fik.

Õ§hkyu ÁktLku {k⁄ku nk⁄k Vuh‘ﬁk. Àu ku˜ Ákku˜e : ëÌkkhk Ákk kw Lku fkfk, Ákƒu Mkk⁄ku

Vfiko, Mkk⁄ku hÃkk, Mkk⁄ku fiwÿu [z‚k Lku Mkk⁄ku eh¯krÌk kkBfik. Ìkkhe {kÌkk yLku fkfe

MkÌke ⁄kE. Ìkkhku Vw ku suÀhku æUMke ºqtzku ykÀ{e Au, Ìkwt yuLke æÁkhwt ˜usu, k˝ nk˜ Ìkwt LkkLkku Au !í khtÌkw yk Ákƒwt s Úufik-Ú¤fik kAe Õ§hkLkwt {Lk ˛ktÌk Lk ⁄kfiwt. VkuE yLku Vw k kh uh k§ k Ìk˜ kk kz ÁkLfiku. yu æÌku ¯kk{{kt Úu¯keykuyu zuhkÌktÁkw Lkkœfik. fwt hu kqA‚wt : ëÚu¯ke, Ìk{u ıfikt s kLkk ?í Úu¯ke fnu, ëÚfiurhfik s kLkkí. yu Mkk⁄ku fwt hLkkt Yt kzkt Qºk ⁄kE ¯kfikt yLku æUMkeyku kh uh k§ k Ákk§Úu¯ke ÁkLk k Ìkifikh ⁄kE ¯kfiku. Úu¯keyu fÃkwt : ëÚu¯k ˜u k {kxu Ìkwt LkkLkku Au Ákuxk !í ë k˝ Õ§hku Lk {kLfiku yLku Úu¯ke ÁkLke ¯kfik yLku s{kÌk Mkk⁄ku Úfiurhfik yk‘fiku.

Ìku{kLke ÀkMkeyku kk˝e ºh k yk e Lku Úu¯keLke s{kÌk ÚuÌkkt s Qºe hne ¯kE. Ákk§Úu¯keLkwt Y k ÚuÌkkt ÀkMkeyku Mk{ﬁLkwt ºkLk ºq˜e ¯kE yLku kk˝e ºhÌkkt {kuzwt ⁄kﬁwt. Ìku{k ¯kwMMku ⁄kE Ìkku ÀkMkeyk Ákku˜e : ëy{khku ktf¯kwLkku Lk⁄ke.

Úu¯keLke s{kÌk{kt yuf Y kk§ku Ákk§Úu¯ke yk‘ﬁku Au f yuLku ÚuÌkkt s hne

s kfi !í ÀkMkeykuLke kÌk Mkktº§e Ìku{k k˝ s{kÌkLkk ÌktÁkw kkMku yk e. Ákk§Úu¯keLku ÚuÌkkt Ìku{k MÌkÁƒ ⁄kE ¯kE ! yhu yk Ìkku Ú˝u kkÁkqS kkAku yk‘fiku ! yu s {kUf§k Lku yu s yr˝fik§e yktæku. Lkë {khk ºkE kkÁkqSLkku

s fwt h. Ìku{k kk˘k•kk k⁄ke hze kze. krÌkyu Mkw˜unLkk Lkk{u su f kx ffiwO nÌkwt Ìku Ìku{kLku æqt[Ìkwt nÌkwt. suÀhk æUMkeyu Áku ækLkk k§e ÁkÌkf hkæe À¯kku ffikuo nÌkku yLku r kfihLku rLk O˛ ffikuo nÌkku. Ìku{kyu Lkë ffiwO fu krÌkLku yuLkkt f{kuoLkku ÁkÀ˜ku yk k ku.

Ìku{k Ákk§Úu¯keLku {§e Lku kkuÌkkLke yku§æk˝ yk ke. Õ§hku rÌkhMfkh fhÌkku Ákku’ﬁku : ëy{khk t˛Lkwt ˜kune r kLkkhe Ìkw {khe Lksh⁄ke Àqh ⁄kk !í Ìku{kyu º keÚLku Mk{Ú‘ﬁku; ëÌkwt hkXkuzfw§Lkwt yuf s Ákes Au. {khu k˚ku yk Ìkku yk k˝u ºu§kt {§eLku uh k§e ˛fe˛wt !í

ytÌku Õ§hku Ìkifikh ⁄kfiku yLku {nu˜{kt yk‘fiku. Ìku{kyu Áku ækLkk k§e

ÁkÌkf, knu˜e ƒkhLkku ÀkY yLku r ªk ˜eƒkt yLku fw{khLku uh fu{ k§ Ìku

Mk{Ú‘ﬁwt. Ákƒe Ìkiﬁkhe fhe yu ÚÌku hksÀhÁkkh{kt ¯kE yLku suÀhk æUMkeLku {nu˜{kt Ìkuze ˜k e Lku fÃkwt. ëhkÚ ! Ìkwt Ìkkhk ÀhÁkkh{kt Ìkkhk fkfkyku yLku

ºkEyku Mkk⁄ku ykLktÀ fhÌkku nÌkku Ìfikt⁄ke nwt ÌkLku Ìkuze ˜k e. {khk ºkE k˝ yu e s ht¯kÌk fhÌkk nÌkk. yu{Lkkt {kuÌk kAe Ìkku nwt yuf˜e kze ¯kE Awt Lku r kfihLkwt fqÌkhwt k˝ {U Úufiwt Lk⁄ke. n Ìkku y M⁄kk ⁄kE. nw fkuLkwt {kuZwt ÚuELku {khwt {Lk k§wt ?í suÀhku fnu; ëfiw kLke{kt ftE æÁkh Lk hne Lku ⁄k k fk§ ⁄kE ¯kfiwt k˝ n ˛wt ⁄kkfi ?í Ìku{k Ákku˜e : ë{w u˜k {khk ºkEyku Ìkku kkAk yk kLkk Lk⁄ke k˝ kkÁkqSLkku Àefhku yk‘fiku Au.í suÀhku Ákku’fiku : ëhk˝e, yuLku Mk{Ú eLku ˜E yk . {khu yuLku nuÌk⁄ke {§ Au.í suÀhkLke yktæ{kt yktMkw yk e ¯kfikt. Ìku{k Ákku˜e; ëÕ§hkLkwt {Lk ækuxwt

⁄kE ¯kﬁwt Au, k˝ yuLku Mk{Ú e nwt yk k˝k {nu˜{kt ˜k e Awt. Ìkwt yuLkwt {Lk §u yu heÌku Ìkosu Ìkku yu yk k˝ku ⁄k˛u.í suÀhku Ìkku {§ k Lku nk˜ hMkk k ykÌkwh ÁkLﬁku.

Ìku{k Õ§hk kkMku yk e fnu k ˜k¯ke; ëÌkkhk Vw k, Ìkkhk uheLku kxk eLku ˜k e Awt. Ìkwt nMkeLku kÌk fhsu Lku yu˝u Ìkkhk Ákk kLku À¯kku fhÌkkt su fﬁwO yu fhsu Lku nMkeLku kÌk fhsu !í

Õ§hku fwt h Ìkifikh ⁄kE ¯kfiku. Vw kLku ÚuÌkkt yuLku fk§ [z‚ku k˝ uh ¯k§e ¯kfiku. suÀhku Ìkku fwt hLku ÚuÌkkt s Àkuz‚ku, ºux‚ku yLku kkÁkqSLku MktºkhÌkku

r ˜k k fh k ˜k¯fiku Lku fnu k ˜k¯fiku : ëyk Àefhk, ÌkLku {khu æku§u ˜Ù !í fwt h æku§u ÁkuXku. ÁktLku kkuf {qfeLku hze kz‚k. fwt h Ákku’fiku : ëVw k, y{u Ìkku

LkLke kxu yuf˜k-yxq˜k kze ¯kfik. ¯kk{{kt Ìkku kkuÌkkLkwt fnu kfi yu fqÌkhwt hÃkwt Lkn™, ıfikt sELku {khu ÁkuMk ?í suÀhku fnu : ënwt Ìkkhku Vw ku ÁkuXku Awt. n yk k˝u y§¯kk ⁄k Lk⁄ke.í

kÌkku [k˜eLku Õ§hkyu ÁkÌkf æku˜e, Ìku s ÀkY suÀhkLku kkfiku Lku kkuÌku kk˝e keƒwt. suÀhkLku Lk˛ku [z k ˜k¯fiku. fwt h Ákku’fiku : ëVw k, nwt Ìkku Àw:æLkku {kfikuo Ìkkhu ykt¯k˝u yk‘fiku Awt. ¯kZ{kt fkuE hÃkwt Lkn™. nwt {kLkÌkku Lk⁄ke k˝ ˜kufku fnu Au fu Ìk{u s {khk Ákk kw yLku fkfkLku Lk˛k{kt [qh fhe {khe Lkktœfik Lku ¯kºo{kt hnu˜k hkXkuzLku k˝ Lk Akuz‚k.í suÀhku Ákku’fiku : ëMkktº§ Àefhk, yk uh Ìkku Mkq hLku {kh k{kt⁄ke Áktƒkfikt nÌkkt.í Lku kAe Lk˛k{kt Ìku{k Mkk⁄kuLkkt ˜¯Lk, Mkq h {kxuLkku ÁkeÚu Õ zku, ÀkfiÚ {kxuLke ˜zkE, [kh˝kuLkku kÌk yLku Mkw˜unLkk ÁknkLku fhu˜k À¯kkLke kÌk fhe fÃkwt : ë k˝ n yu Ákƒwt kqhwt ⁄kfiwt. n Ìkku Ìkwt s {khku t˛ khMk Lku Àefhku ! [k˜, ÌkLku {khk ÆMknkMkLku ÁkuMkkzwt !í

suÀhkLke yktæ{kt ÀkYLkku Lk˛ku nÌkku. Õ§hkLke yktæ{kt uh ƒæ k ˜k¯fiwt. ÀkYLke ˛kæ kkÌkkt Õ§hku Ákku’fiku : ëVw k, Ìkkhk {Lk{kt Ákk kLkk {kuÌkLkwt uh nÌkwt Ìkku {khe VkuELku fu{ kh¤fiku ? Lku kh¤fiku º˜u k˝ kkAku Ìkwt Mkq h {kh k fu{ ¯kfiku ? yufi º˜u {kfikuo k˝ Ìkkhk Mk¯kk MkkZwLku k˝ {kfikuo ! ¯kkfikuLku k§e ! ¯kwsr˝fik{kt fk§ku æeszku k‘fiku. À¯kku fhe {khk t˛Lku kqhku fh k ƒkfikuo ! nwt s n Ìkku Ìkkhku fk§ Awt Lku Ìkkhku uhe Awt Lku Ìkkhe AkÌkeyu [zwt Awt !í

yk¯k yk¯k ⁄kÌkku Õ§hku suÀhkLke AkÌke kh æw’˜e fxkhe ˜E [ze ÁkuXku. Lk˛kLku fkh˝u suÀhkLke yktæu ytƒkhkt yk‘fikt AÌkkt yu ºk¯fiku. Õ§hku es§en˝ æktzwt ˜ELku kkA§ Àkuz‚ku. suÀhku ºw˜ºw˜k{˝e {nu˜{kt Àkæ˜ ⁄kE ¯kfiku. ºfi⁄ke ⁄k⁄khÌkku yu æq˝k{kt ˜ kkfiku, khtÌkw Õ§hk fwt hu yuLku ˛kuƒe fkZ‚ku. ÀkY Mkk⁄ku s Au’˜u kkfiu˜k ÕuhLke k˝ suÀhk W kh yMkh ⁄k k ˜k¯ke nÌke. Õ§hk fwt hu Aw kkfiu˜k suÀhkLku ˜kÌk {khe kAkze Àeƒku. ¢kuƒ⁄ke WL{•k ÁkLke ÌkuLke AkÌke kh [ze ÁkuXku. fxkh⁄ke fwt hu t˛Lkk uhe suÀhk æUMkeLke AkÌke

[ehe qtxu qtxu yuLkwt ˜kune keƒwt. ˜kune⁄ke ˜k˜ ⁄kﬁu˜e ˜k˜ {qAkuLku Õ§hk fwt hu § Àeƒku yLku uh kqhwt fﬁwO.

ºe˜ef⁄kkLkkt Y kkLÌkh

hksM⁄kkLke kkÁkqSLke f⁄kkLkwt f⁄kkLkf ºe˜e ëhkXkuh khÌkkí{kt fux˜kf {n• Lkk VuhVkh Mkk⁄ku ´fikuÚfiwt Au. yk k VuhVkhku{kt {wœfi VuhVkh Ìkku yu Au fu hksM⁄kkLke f⁄kk{kt ºe˜ [ktÀkuS kkÁkqSLke ºe˜ MkuLkkLkku MkhÀkh yLku Mkk⁄ke Au, flfikhu ºe˜e f⁄kk{kt Ìku kkÁkqSLkku Mk¯kku ºkE Au. hksM⁄kkLke f⁄kk{kt Àu ˜ [kh˝ kkÁkqSLke ƒ{oLke ÁknuLk Au, flfikhu ºe˜e f⁄kk{k Ìku kkÁkqSLke {ks˝e Mk¯ke ÁknuLk Au. hksM⁄kkLke f⁄kk{kt kkÁkqSLkwt uh zkuz¯kun˜eLkku kw k k§u Au. ºe˜e f⁄kk{kt Ìkku su fLfikLku kkÁkqS kh˝ k ¯kfiku yLku [kÏhe ⁄kÌke nÌke Ìfikhu QXeLku ˜z k ¯kfiku Ìku æÌku AuzkAuze fk kÌke fxkheLkk Ìkusr˜Mkkuxu Mk¯kºko ÁkLku˜e kkÁkqSLke Lk ƒqLkku kw k r kÌkkLkk {]ÌfiwLkku ÁkÀ˜ku ˜u Au. f⁄kkLkk ytÌk{kt k˝ {n• Lkku VuhVkh ⁄kfiku Au. {q§ f⁄kk{kt Ìkku ¯kkfikuLku h˚k k sÌkkt ƒ™¯kk˝k{kt s kkÁkqS eh¯krÌk kk{u Au flfikhu ºe˜e f⁄kk{kt Ìku fiwÿ{kt kkÁkqS SÌfik Au yLku kAe À¯kk⁄ke yu{Lkku kÌk ⁄kkfi Au.

f⁄kkLkk yk Y kkLÌkhku yLkuf ·r¸yu {n• kq˝o yu e y«fikMkMkk{¯k˙e kqhe kkzu Au. yk{ Ìkku fkuE k˝ {q§ f⁄kk Mk{fi, M⁄k§, Mk{ks ¯kuhu ÁkÀ˜kÌkkt Y kkLÌkh kk{u Au, khtÌkw yn™ f⁄kkLkku nuÌkw, uh k§e ˛ kwLkk ƒ kAe ⁄kÌke nqhkLke r rƒ Mkk⁄kuLkku yuLkku yLkwÁktƒ yuLkwt yk Y kkLÌkh rMkÿ fhu Au, Ìku r ˛uªk LkkUƒ kk k Au. hksM⁄kkLke f⁄kk Au yuLku ºku kk-ºku ke kkÁkqSLkk kx Mkk⁄ku su f⁄kk fnu Au, suLkwt zkÏ. su.ze. ¬M{⁄k Mkt kkÀLk ffiwO Au Ìku Ìkku ˜kufÀu ÁkLku˜k kkÁkqSLkk Ákr˜ÀkLkLke f⁄kk Au. eh¯kk⁄kk Au. yn™ yu uhLke, ÁkÀ˜kLke f⁄kk Au. {q§ hksM⁄kkLke f⁄kk{kt kkÁkqS suLku kkuÌkkLkk ºkE su ku {kLku Au Ìku ºe˜ [ktÀkuS ºe˜e f⁄kk{kt kkÁkqSLkk Mk¯kk ºkE Ìkhef À˛ko kfi, Ìku Ìkku Mk{S ˛fkfi Ìku Au. khtÌkw Àu ˜ [kh˝ yuLke ÁknuLk fu e heÌku ? hkXkuzkuyu Àu ˜Lku [kh˝ Mkk⁄ku fu{ kh˝k e ? ykLkku fkuE æw˜kMkku ºe˜e f⁄kk{kt Lk⁄ke. §e, su fLfikLku kkÁkqSyu [kÏhe æÌku s Akuze Àeƒe, MktMkkh {ktz‚ku s Lkn™ Ìku kkÁkqS⁄ke Mk¯kºko fu e heÌku ÁkLku ? ykLkku Wfu˜ ºe˜e f⁄kk yk ku Au yLku yu {kxu fxkheLkk ÌkusLkk ÕÁkwfu ¯kºo hÃkkLkku [{Ìfkhe xf yk ku Au.í ë¯kwshktLkku yhu˜kuí{kt k˝ r kÌkk yLku t˛Lkku uh k§Ìkk ˜kufÀu Lkku sL{ k˝

yk heÌku æzT¯kLkk ÕÁkwfk⁄ke ⁄kﬁu˜ku

À˛ko‘fiku Au. yu f⁄kk k˝ ÚrÌk¯kÌk Mkt ªko, fiwÿ yLku uh Ìk⁄kk ÁkÀ˜kLke Au. AÌkkt æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeykuLke yu f⁄kk ƒkä{f {kt¯kr˜f r rƒ Mkk⁄ku s Mktf§kE, nqhk su k uh k§ kLkk {h˝ku•kh r rƒ Mkk⁄ku Lk Mktf§kE, ÌkuLkkt fkh˝ku k˝ r [kh k su kt Au. Àu Lkkhkfi˝ yk

ykrÀ kMkeykuLkk ˜kufÀu , yu k kkÁkqS Lk⁄ke. yu hÁkkhe yLku ÁkeS yLﬁ

ÚrÌkykuLkk ˜kufÀu Au. yk⁄ke æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeyku{kt ë¯kwshktLkku yhu˜kuíLkku

MktÁktƒ ˜kufÀu Lke ƒ{o¯kÌk r rƒ Mkk⁄ku Au yu heÌku s kkÁkqSLke f⁄kkLkku hksM⁄kkLk{kt ˜kufÀu kkÁkqSLke ƒ{o¯kÌk r rƒ Mkk⁄ku Au. ˜kuf kht khkLke su {nkfk‘fi Mk·˛ MkwÀe f⁄kk©fie h[Lkkyku Au Ìku Maltiforms in dictated and sungform k§e yux˜u fu yuLkkt f⁄kLk yLku ¯kkLk{kt Áknwr ƒ M Y k ƒhk Ìke nkufi Au. yk⁄ke yk ´fkhLkk ˜kuf{nkfk‘fiLkku r rƒMkt˜¯Lk krh ˛, yuLkku nuÌkw ¯kuhu ·r¸{kt hkæeLku s yuLkku f]rÌkrLkc ˜kufÌkk¬• f y«fikMk ⁄k ku yrLk kfio Au. {k k M Y k˜˚ke, Mkkrn¬Ìfif fu f⁄kk©fie y«fikMk yk e f]rÌkLkk nkÀoLku ıfikhufi kq˝oY ku ´fx fhe Lk ˛fu. ˜kuf{nkfk‘fiLkwt Maltiforms yuLkkt ˝oLk, ´Mkt¯kk˜uæLk, f⁄kkr fkMk, kk kk˜uæLk, f⁄kLk yLku ¯kkLk yu{ yLkuf yt¯kku{kt ´Mkhu˜wt nkufi Au. (swyku yusLk, Maltiforms in Epic Composition, by Lauri Honko & Anneli Honko, k]. 31 ⁄ke 79)

f⁄kkLkwt Mkt¢{˝

hksM⁄kkLke kkÁkqSLke f⁄kk ëhkXkuh khÌkkíLkk Y k{k ¯kwshkÌkLkk æuzÁk˙Òk r MÌkkhLkk ºe˜e ykrÀ kMkeyku{kt ıfikt⁄ke, fu{ yLku ıfikhu Mkt¢r{Ìk ⁄kE, yk {w ku k˝ ækMk r [kh k su ku Au. hksM⁄kkLk{kt su Ák¯kzk Ìkf⁄kk Au, Ìku s æuzÁk˙Òk{kt ë¯kwshktLkku yhu˜kuí Y ku Au yLku hksM⁄kkLk{kt su f⁄kk kkÁkqSLkk kxLke f⁄kk Au Ìku s æuzÁk˙ÒkLkk ykrÀ kMkeyku{kt ëhkXkuh khÌkkí Y ku Au. yk{kt fu § ºki¯kkur˜f rLkfxÌkk s fkh˝Y k Lk⁄ke. yu{ nkuÌk Ìkku fu § htsLkk⁄ko s yk f⁄kkyku fnu kÌke nkuÌk, yuLkku Au Ìku ku ÚrÌk¯kÌk r rƒMkt˜¯Lk MktÁktƒ Lk nkuÌk. LkSf LkSfLkk ´Àu˛ku{kt yLkuf f⁄kkyku Mk{kLk nkufi Au, LkkLkkt {kuxkt krh ÌkoLkku Mkk⁄ku fnu kÌke nkufi Au. fÂALke QZk-nku⁄k˜Lke f⁄kk MkkihkªxŸ, W•kh ¯kwshkÌk Ákƒu s fnu kÌke yk Au. hkíLk ˝Lke kÌk {wœfiÌ MkkihkªxŸLke, k˝ Mktæuzk r MÌkkh{kt fnu kÌke yk Au, ºkªkk fu Ákku˜e fhÌkkt ˜kuff⁄kk yLku ˜kuf¯keÌkkuLke ºki¯kkur˜f ˚ku k r MÌkkh r ˛uªk r MÌk]Ìk yLku ‘fik kf nkufi Au.

yLkuf kÌkko {ƒwfhku Ókhk yuf ´Àu˛Lke ˜kuff⁄kk Lku ˜kuf¯keÌk yzku˛- kzku˛Lkk

´Àu˛ku{kt Mkt¢r{Ìk ⁄kÌke hnu Au. yuLkkt {q§{kt kÌkkoLkku Lku ¯keÌkLkku hMk Au, [{Ìfkh Lku {LkkuhtsLk Au. yn™ yu htsfÌkkLkwt Ìk• Lk⁄ke, khtÌkw ÚrÌk¯kÌk ˜kuf{kLﬁÌkk, ©ÿk yLku ƒkä{f r rƒ¯kÌk yLkwÁktƒ Au. yk⁄ke hksM⁄kkLke

˜kuf{nkfk‘fikuLkwt æuzÁk˙Òk{kt Mkt¢{˝ ⁄kfiwt Ìku{kt ºki¯kkur˜f Lkn™ khtÌkw ÚrÌk¯kÌk MktÁktƒLku fkh˝u Au. ë¯kwshktLkku yhu˜kuí Ìk⁄kk yLfi k yk ˜æLkkhu yu e Mktºk Lkk

À˛ko e Au fu hksM⁄kkLkLkk s fux˜ktf ˚kk kƒ{eo sq⁄kk fkﬁ{e uh yLku ﬁwÿLku

fkh˝u Mkth˚k˝ {kxu hksM⁄kkLk yLku ¯kwshkÌkLke Mke{k khLkk ykÁkw-ytÁkkS kkMkuLkk knkzLke xufheyku Â[uLkk Mkwhr˚kÌk ´Àu˛{kt yk eLku fkﬁ{ {kxu Mke

¯kfikt yLku knkz yLku yh¤fi{kt MkÌkk ºe˜ku{kt º§e ¯kfikt. yk Mktºk LkkLku

ëhkXkuh khÌkkí r ˛uªk kw¸ fhu Au, yux˜wt s Lkn™ khtÌkw fux˜kuf r ˛uªk ´fk˛

kk⁄khu Au.

˜¯LkkrÀ r r ƒ r rƒyku{kt su ¯keÌkku ¯k kfi yLku {LkkuhtsLkk⁄ko LkkLke fu {Êfi{ fÀLke f⁄kkyku ¯k„Lkk yk©fiu fnu kfi ÌkuLkk⁄ke k„Ákÿ MkwÀe ¯kufi yLku

f⁄fi hkMkzk fu rÁkhÀk ˜eY k h[Lkkyku Ìkk¬• f heÌku swÀe Au, fu{fu, yk e h[Lkk MkwrLkr˘Ìk heÌku ‘fi¬ıÌkf]Ìk h[Lkk s nkufi Au. r ÔLkk r r ƒ M⁄k§u flfikt

flfikt ykfiosq⁄kku Mfikt Ìfikt Ìfikt eh¯kk⁄kk Ballads yLku yu{kt⁄ke s fk§¢{u

rMkÿ ⁄kﬁu˜kt folk epic y¬MÌkÌ ƒhk Au. yk e h[Lkkyku {q§ºqÌk heÌku

Bardic Literature Au. Bard Lkku Mkk{kLﬁ y⁄ko [kh˝ fheyu Aeyu Ìku

Wr[Ìk Lk⁄ke. yuLkku y⁄ko Ákkhkux Au, ne t[ku Ákkhkux. ykﬁkuoLkk hksfw§ yLku

MkwºxkuLkk fw§{kt Ìku{Lkk Bard nÌkk. yu{Lkk Ókhk ÚrÌk {kxu Ákr˜ÀkLk yk kÌkk ehkuLke rÁkhÀk ˜eyku h[ k{kt yk Ìke. yu{kt⁄ke s fk§¢{u suLku yk k˝u

Ballad - hkMkzk, Heroic Narrative Poem - eh¯kk⁄kk yLku ˜kuf{nkfk‘fi - Folk epic fneyu Aeyu Ìku rMkÿ ⁄kfikt yLku rLkr˘Ìk khrÌkr⁄k, WÌMk k ¯k kÌkkt ⁄kfikt. yk e h[LkkLkk ¯kkLk{kt ë˜kufí º§u Lku yuLkkt ¯k„- k„Lkk yt˛ku Ú˝u, khtÌkw yuLkwt Performance - yuLke hsqykÌk Ìkku r r˛¸ ‘fik Mkkrfif sq⁄k Ókhk s ⁄kkfi. yk r r˛¸ ‘fik Mkkrfif Lku ƒkä{f ¯kkfifku-f⁄kfku-LkÌkofkukÀfku Ókhk s Maltiform performance ⁄kÌkk.

hksM⁄kkLk{kt su{ ºku kk-ºku ke Ókhk kkÁkqS f⁄kkLkk kxÀ˛oLk Mkk⁄ku f⁄kLk¯kkLk ⁄kkﬁ Au, Ìku{ ëhkXkuh khÌkkí yLku ë¯kwshktLkku yhu˜kuí su e MkwÀe

kÌkkoyku k˝ ækMk ‘fik Mkkrfif sq⁄k Ókhk s ¯k kÌke-fnu kÌke yk e Au. ‘fik MkkrfifLkku y⁄ko yn™ kux kqh k {kxuLke ykSr fkLke ykä⁄kf ´ ]r•kyku

yu ku Lk⁄ke, fu{fu, yu ˜kufkuLku k˝ kkuÌkkLke ykAe- kkÌk§e k˝ æuÌke yLku

ÁkeÚ ‘fi Mkkfi nkufi Au. kht khk yLku ƒ{orLkck⁄ke, kq˝o ©ÿk yLku º¬ıÌkºk ⁄ke yk ¯ko yk e f⁄kkyku fnu Au, yLkwckLk fhu Au. yu{Lke kw k fu r˛ªfi kht khk s yk e Àe h[LkkykuLku fikÀ hkæeLku ¯kk kLke, fnu kLke ´ ]r•k fhu Au su n ˜w ÌkÌkkLku ykhu Au. yk kht khk ıfikt⁄ke Lku ıfikhu yk e yuLkkt {q§{kt sÌkkt

Bard tradition s nku kLke Mktºk Lkk s˝kfi Au. su ˚kk kƒ{eo kkuÌkkLkkt Lk¯kh¯k˙k{krÀ AkuzeLku knkzku{kt Mfik yu{Lke Mkk⁄k s yu{Lkkt Bards k˝ nkufi, y⁄k k Ìkku yk ˚kk kƒ{eoyku fkfi{ knkzku Lku Lk{kt MkÌkk ⁄kfik kAe yu{Lkk fw§Lkk Ákkhkuxku k˝ yu r MÌkkh{kt ¯kfik nkufi Lku yuf-Áku fwxwtÁk fkfi{ {kxu Mke ¯kfikt nkufi. su{Lkk{kt f⁄kLk, ¯kkLk ¯kuhuLke hwr[˛¬ıÌk nkufi Ìku k fiw kLkkuLke r˛ªfi kht khk [k˜e nkufi Lku yu ˜kufkuyu kAe kkuÌk kkuÌkkLkk ‘fi MkkfiykSr fk Mkk⁄ku ºku kk fu º¯kÌk ÌkhefuLke fk{¯kehe y kLkk e nkufi, yu ku Mktº Au. {krnÌkeÀkÌkk Mkk⁄ku zkÏ.º¯k kLkÀkMk kxu˜ ykx˜e ˜ktÁke f⁄kk Ìku{Lku

fu{ fikÀ hnu Au Ìku Ìk{u fu e heÌku, ıfikt⁄ke ˛eœfikí yu {Ìk˜ÁkLke k]ÂAk fhe, ÌkuLkk s kÁk{kt k˝ {krnÌkeÀkÌkk su fnu Au Ìku Mkq[f Au. yk kht khkLkk WÀT¯k{{q§ Bardic tradition{kt s nku kLke Mktºk Lkk

ÁkeS heÌku k˝ kw¸ ⁄kkfi Au. fw§ fu t˛Lke WÌ kr•kLke f⁄kk ne t[k Ákkhkux Ókhk s fnu kÌke nkufi Au. yu s yu{Lkwt {wœfi ˚ku k k˝ ¯k kfi. s¯kÀu kh{khLke f⁄kk{kt æuh t˛Lkk kh{khLke WÌ kr•kLke f⁄kk Au Ìku{ ëhkXkuh khÌkkí{kt k˝ yk e t˛kuÌ kr•kLke f⁄kk Au. {kuhe, {f k˝k, zkurzfik, [kink˝ ¯kuhuLke WÌ kr•kLke yn™ f⁄kk Au. æktx, æ™[e, hkXkuz, hk˝k, nkzk, k u˜k, MkkuZk, Mkku˜tfe, Mkktæ˜k ¯kuhu ˚kk kƒ{eo ÚrÌkyku yLku Ìku{Lkkt kkhM krhf uhÕuhLke f⁄kkyku Lku ÌkuLkk MktÀºkuo Au Ìku k˝ yk ykrÀ kMke f⁄kkykuLkku {q§ Mk˙kuÌk Bardic nku kLkwt s M k¸ fhu Au.

f⁄kk Ìkhefu

Mk{¯k˙ f]rÌkLkk f⁄kkLkfLkwt k]⁄k¨h˝ fhÌkkt yn™ kkÁkqSLke f⁄kkLke

ºqr{fk{kt Ìk⁄kk ytÌk{kt yLkuf f⁄kkykuLkku Mk{L fi ⁄kfiu˜ku ÚuE ˛fkfi Au.

ºqr{fkf⁄kk{kt yn™ ykhtº{kt ºe{ hkXkuzLkk ƒktƒ˜ yLku fu˛he yu Áku ºkEykuLke

f⁄kk Au.æuÌke fhÌkkt s{eLk{kt⁄ke fu˛he hkXkuzLku ÌktÁkqh, {k§k, ƒqr kﬁwt su kt

º¬ıÌkLkkt MkkƒLkku yLku º¬ıÌk{kÌkk æwÀ {§u Au Lku Ìku ihk¯ﬁ kk{e fk˛eyu

fh Ìk {wfk Au, Ìku fkuE M Ìkt k f⁄kk nku kLke Mktºk Lkk Au. yu Mkk⁄ku hkXkuzLkk ˜kune{kt⁄ke {kuhe, {f k˝k, zkurzﬁk yLku [kink˝ ´¯kx ⁄kﬁk yu e t˛kuÌ kr•kLke

f⁄kk Au.

ƒktƒ˜ hkXkuzLke f⁄kk Ìkku …¯ uÀ ytÌk¯koÌk kwhwh k-W o˛eLke f⁄kkLkwt s

Y kkLÌkh ´fikuÚfiwt Au. zkÏ. nrh ’˜º ºkfik˝eyu À˛ko‘fiwt Au Ìku{ ëºkºeLkk {nu˝k⁄ke rÀfihLkku Àu˛Ìfik¯k, fk˛e{kt fh Ìk {wfk e, kze ºu§Ìkk Mkq hLkk r˛fkhu sÌkkt hkÚLkwt st¯k˜{kt knkU[ wt, ˜ktÁke Ìk kMfik fhÌkkt hkÚ kh kqX kLku

ÁkÀ˜u, W kh {kA˜ktLkku AqtÀku LkkæLkkh {kAe{kh W kh r˛ Lkwt ´MkLLk ⁄k wt, y MkhkLkkt Ü MktÌkkze yuf y MkhkLku h e, yuf hkÌk{kt {nu˜ æzku fhe Àu ku, hnMfi W kzwt Lk fh kLke ˛hÌkLkku ºt¯k ⁄kÌkkt y MkhkLkwt kkAk [k’fik s wt, ˛ kwykuLkkt MktÌkkLkkuLku yLku Ìku{Lke Ákƒe ¯kºo Ìke ÜeykuLkk ¯kºoLku fk ke Lkkæ k AÌkkt yuf ¯kºo Ák[e s kuí yu kt yLkuf f⁄kk xfku yk f⁄kk{kt Au. (swyku : ºe˜ ˜kuf{nkfk‘fi hkXkuh khÌkk, zkÏ.º¯k kLkÀkMk kxu˜, ¯kws.Mkk. y., ¯kktƒeLk¯kh, 1992, k]. 17) yk¯k§Lke f⁄kk{kt k˝ yk k MkUfzku {n• Lkk f⁄kk xfku Au. ë¯kwshktLkku yhu˜kuí{kt su{ Mkk˜kuh ¯kkfi Au Ìku{ yn™ Àu ˜ [kh˝eLke Ài e kuze fuMkh-fk§ e Au. yu {wæ{kt æzT¯k kfzeLku Àw~{LkkuLkk ƒ fhu Au yLku kkÁkqSLke {kÌkk nehk k⁄ku s kw kLku Mknkfi fh k kuze Ìkhefu y Ìkkh ˜eƒku Au, yu ˝oLk Au. How its so ? fu Why its so ? How it happened ´fkhLkk xf - Mk{zeLke zkuf ƒku§e fu{ ⁄kE ? ¯kuhuLke WÌ kr•k f⁄kk su k - k˝ yne†t Au.

f⁄kkLkk yk˜uæLk Ìk⁄kk kk kk˜uæLkLke ·r¸yu k˝ yk f⁄kk ¬M⁄kh ⁄kfiu˜e kht khkLke Ú{u˜e n⁄kkuxeLke rMkÿ h[Lkk yk k Au. yn™ Ìku{kLkwt kk k k˝ r ˛uªk LkkUƒ kk k Au. yuLku y ku˚kk ´{k˝u r kfih{kt⁄ke ÀkfiÚu Lk⁄ke {Èfiku yuLkwt Àw:æ Au Lku yu fkh˝u yu krÌkLku kkuÌkkLkk s ºkE Mkk{u fiwÿ fh k úhu Au. yk Mkk{krsf MktÀºo ækMk LkkUƒ k su ku Au. khtÌkw krÌk flfikhu À¯kku fheLku ykæk r kfih t˛Lkwt rLkftÀLk fkZu Au Ìfikhu yk s Ìku{k º keÚLku Mknkfi fheLku krÌkLkku kÌk fhk Au. {Lkku iøkkrLkf ºqr{fk kh Ìku{kLkwt kk k [fkMk k su Au, r ˛uªk y⁄koÀ˛oLk Mkk⁄ku ykƒwrLkf f]rÌk Mkso e nkufi Ìkku MkSo ˛fkfi yu e

˚k{Ìkk yk kk k{kt Au. fux˜kf ´Mkt¯k, ækMk Ìkku Àu ˜ Õ§hkLku ¯kwsr˝ﬁk

¯kZLkku iº ÁkÌkk Au yLku yu ÚuÌkkt s kw k Mk{˚k {]Ìk r kÌkk yLku fkfkLkkt

Mk•kk yLku Mk{]rÿLkwt su r[ k æzwt ⁄kkfi Au Ìku Ìkku zkÏ. ºkfik˝e fnu Au Ìku{ ”Àfiˇk f Au. (yusLk, k]. 17) Mkkƒwyku flfikhu yk e f⁄kk {ktzu Au Ìfikhu

kkuÌkkLkk Mkk{krsf yLku ƒkä{f W•khÀkrﬁÌ Lku k˝ ºq˜Ìkk Lk⁄ke, yLku yk e yk kr•k yLku t˛Lkk˛ su k yrLk¸Lkwt {q§ ıﬁkt Au, Ìk À˛ko Au Ìku Ìku{Lke

ƒ{o¯kwhw ÌkhefuLke fÌko‘ﬁºk Lkk yLku Mk{ksLku M M⁄k, ÌktÀwhMÌk yLku S LkLku

nkuﬁ yu⁄ke r ˛uªk MkwtÀh ÁkLkk kLke MkºkLkÌkk yLku rLkck À˛ko Au. yk{, ëhkXkuh khÌkkí yLkuf ·r¸yu y˝{ku˜ Mkt kÀk su e Au.

hkXkuz khÌkkLke Ìku{k :

{Lkwªﬁ M ºk Lke æqxÌke fze

Mkw˜ºk Àu kwhfh

{LkwªﬁLke WÂ[Ì Lku kk{ kLke ˜k˜Mkk, kkuÌkkLke

Mk kuo krhÌkk M⁄kk k kLke fwÀhÌke RÂAk, kkuÌkkLkk ¯k¤ﬁk nkuﬁ Ìku{Lke ´k˝kLÌku k˝ h˚kk fh kLke ºk Lkk, Mke{k ¯khLke

SÀ yLku ÀkfifkykuLkkt uhÕuhLku zef{kt ºq˜k Ìkwt fku{§ {{Ì ñ ftE fux˜wtfi yu Au su hkXkuz khÌkk{kt rLkºuo§Y ku kehMkkfiwt

Au. kMÌkr fÌkkLke ºqr{Lke ku˜u kkh, su ku {kLk eLku {kLk eyu f’ fiku Au Ìku ku Lkkfif yn™ Au. kheLkku Àefhku, hkÚLkku fwt h, Y k kLk, ¯kw˝ kLk, Mkqfio Mk{kLk ÌkusM e, khk¢{{kt yÚuz yu ku {k˝Mk kkuÌkkLkwt {k⁄kwt hıÌk{kt h¯kÀku§kfi Ìk knu˜kt yu kkuÌkkLkku t˛ {qfeLku Úfi yu {kuxe yk˛k sL{k Lkkhe xLkk

Au. yk f⁄kk{kt M fit {nkÀu ´k˝e M Y ku yk Au yLku ¢kuƒ yLku Eªfiko⁄ke r˜ Ìk Au flfikhu {Lkwªfi{kt ˚k{kºk , fÌko‘fikhkfi˝Ìkk yLku yufrLkc Ìk k˘fiko ·r¸¯kku[h ⁄kkfi Au. yk{, ftXku kftX M Y ku fnu kÌke yk u˜e yk f⁄kk{kt {LkwªfiÌ Lkku sfifkh Au.

yu {Lkwªﬁ{kt Mkkhwt yLku LkhMkwt (Good & Evil ?)

yzkuyz Qºkt Au. rÀﬁh-ºkuÚELkk ´Mkt¯k⁄ke ˛Y ⁄kÌke hkXkuz khÌkk yLkuf

´Mkt¯kku §kuxe ihÌk]r Ìk⁄ke Mk{k Ìk ⁄kkﬁ Au. Üe yn™ Mknus LkfkhkÌ{f ºqr{fkyu

Au. {kuh[t¯k hk˝e, nehk k⁄k y Mkhk (su [Lkºt¯k ⁄kÌkkt Ákk§fkuLku yLku krÌkLku

AkuzeLku [k˜e Úﬁ Au, yn™ W o˛e fu {uLkfkLkku MktÀºo M{h˝{kt yk u) yLku ÌkuLke

Àefhe Ìku{k ´Ák§ RÂAk˛¬ıÌk ƒhk Ìke Üeyku Au. ækMk fheLku yk Mk o{kt Ìku{k y˜¯k Ìkhe yk Au. kkh˝k{kt hzÌke Ìku{kLku AkLke hkæ k ºkEyku su [Lkku

yk ku Au Ìku Ìku{k S Lkºh ﬁkÀ hkæu Au yLku yu [Lkk krh kq˝o Lk ⁄kÌkkt hkuªku

ºhkﬁ Au. Ìku{k ÜeÚrÌkLke s Lkrn k˝ {LkwªﬁÚrÌkLke {kr˜fe k˝kLke ºk Lkk

´rÌkÆÁkrÁkÌk fhu Au. fifuﬁe k˝ ÌkuLke Mkk{u LkÁk§k {LkkuÁk§ k§e ˜k¯ku. Ìku{k ´[tz ykÌ{Ák§ k§e Üe Au. ºkE-ÁknuLkkuLke ´rÌkck yLku rMkrÿyku Mkk{u kkuÌku LkkLke

nku k AÌkkt kkuÌkkLke ˚k{Ìkk swÀe heÌku kwh kh fh Au. Au x º keÚLkk fku{§{wæLku

ÚuÌkkt ÁknuLk ÌkhefuLkku yLkwhk¯k k˝ yux˜e s WÌfxÌkk⁄ke ´¯kx ⁄kkfi Au. Ìku{k {LkwªfiLke ˝{ktsu˜e ˜k¯k˝eykuLkwt ´Ìkef Au. Ìku{kLkk ‘fi¬ıÌkÌ Lke fk§e Ákksw Mkns heÌku yuLkk ‘fi¬ıÌkÌ Mkk⁄ku Úuzkfiu˜e Au yux˜u rÓƒk fu k˘kÌkk k su e fkuE ºk Lkk ÌkuLkk{kt ÀuækÌke Lk⁄ke.

{kÌkkLkk ¯kfik kAe ºkE-ÁknuLkkuLke A k-Akfik{kt WAhu˜e Ìku{k Ìku{Lkk {]Ìfiw-ÁkhÁkkÀeLkwt fkh˝ ÁkLku Au Ìku⁄ke ÌkuLku f]ÌkŒLke fnu e yu yƒqhwt y ˜kufLk fnu kfi. nfefÌk{kt ˜¯Lk kAe Ìku{kLkwt æhwt yLkwMktƒkLk kkuÌkkLkk r kfih Mkk⁄ku Au. ˛YykÌk{kt MkkMkw y§æwt Mkk⁄kuLkk Mkt kÀ{kt ºkEykuLkk khk¢{Lkkt kkhækt fh kLke kÌk yk Au Ìfikhu Ìku{k ºkEykuLkk ÌkhV⁄ke ykÔMÌk Au. kkÁkqS yLku [ktÀkuS SÌk˛u s yu e yuLku ©ÿk Au. yk{ swyku Ìkku nehk k⁄k y Mkhk yLku ƒktƒ˜ hkXkuzLkkt Ákƒkt MktÌkkLkku r r˛¸ Au. LkrnÌkh kurzfik{kt MkqÌku˜e Akufhe fux˜wt Mk{su? yLku yuLku fux˜wt fikÀ hnu ? Ìku{k krÌkLku {ÀÀ fhu Au Ìku{kt krÌk ´ÌfiuLkku MLkun ykuAku yLku ºkEykuLkk [Lkºt¯kLkku hkuªk ƒw Au. MkkihkªxŸ{kt yuf fnu Ìk Au fu sux˜wt Õuh {kLkk kux{kt Au yux˜wt Ákesu ıfiktfi Lk⁄ke. k˝ ytÌku yu Õuh æqxu Au yLku {{Ì ´¯kxu Au yLku Ìfikhu krÌk Ákr˜ÀkLkLkwt ´k˝e-{k k ÁkLke Úfi Au. Ìku{kLku ÀnusLkku ˜kuº nkufi Ìku{ ˜k¯kÌkwt Lk⁄ke k˝ [Lkºt¯k ⁄k k⁄ke ¢kuƒ Au. kkh˝k{kt Mkktº§u˜kt [Lk Mk{sLkkhe Ákk§feLke su{ MkkihkªxŸ{kt yuf ˜kuff⁄kk {u k˝eyu LkkUƒe Au. su{kt Ákk§ hks kw k {kÌkk-r kÌkkLke ´˝fi[u¸k ÚuE kzæwt Vhe Úfi Au. Ìku{kLke Mk{s (Ìku Mk{fiLke) yLku M{]rÌk {LkwªfiMkns Lk⁄ke. yLku yk{ ÚuEyu Ìkku yuf Üe Ìkhefu fhw˝k, {kfik, {{Ìkk yu Mk fktE ÌkuLkk{kt rLkrnÌk Au k˝ ÌkuLkk⁄ke ÌkuLkk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Êﬁuﬁ{kt ftE Vuh kzÌkku Lk⁄ke. Mk]r¸Lkk [¢Lku [k˜Ìk hkæ kLke ku z ÌkuLkk{kt Au

yLku AÌkkt yu ºﬁtfh Mktnkh˜e˜k h[e ˛fu Au.

´k[eLk {nkfk‘ﬁku⁄ke ˜ELku ÜeykuLku ﬁwÿLkwt fkh˝ À˛k k{kt yk e Au.

Ákƒe ˛¬ıÌkykuLku yu fk{u ˜¯kkzu Au. hkXkuz khÌkk Ìkku ykrÀ´ÚLke kÌk Au. yn™

ºkEyku ÁknuLkLku Ákr˜ [Zk e ë´MkkÀí s{u yu e kÌkko Ákk§fku{kt k˝ fnu kﬁ. hıÌk kkÌkLke yn™ Mkq¯k Lk⁄ke. r˛¸ {nkfk‘ﬁkuLke MkeÌkk fu ˇki kÀe fÀk[ ˛ kwyku

´Ìﬁu k˝ ˚k{k kLk nkuﬁ k˝ yn™ Üeyku kkuÌkkLke Àw¸ ]r•kykuLkwt ´⁄k{ r hu[Lk fhu Au yLku kAe MktÁktƒkuLkk Ìkk˝k- k˝k Mkktƒ k ˜k¯ku Au. {kuh[t¯khk˝e yLku

fu˛he hkXkuzLkk ´Mkt¯k⁄ke s yk kÌk M k¸ ⁄kkﬁ Au. yn™ ˇki kÀe fu MkeÌkk fhÌkkt

kkuÌkkLkk s ºkEykuLkk {]ÌfiwLkwt fkh˝ LkkuÌkhÌke ¯k˙ef fhw˝ktrÌkfkLke Lkkrfifk r{rzfikLku fikÀ fhe ˛fkfi. Ìku{kt MkºkLk k˝u r{zefik suMkLkLkku k˚k ˜E r Lkk˛ LkkuÌkhu Au. ¯k˙ef Lkkxfku{kt ykƒwrLkf Mk«fi Mk{ksLkku ykztÁkh ykuAku Úu k {§u Au.

Úufu yu Lk⁄ke fu hkXkuz khÌkk{kt {q’ﬁrLkck Mkk swÀk ´fkhLke Au. Ìku{kLkku k˘kÌkk k yLku º keÚLku fhu˜e r r˛¸ ë{ÀÀí yuLku ÁkeÚ ytÌﬁ ÆÁkÀw

ÌkhV ˜E Úfi Au. kkuÌkkLkk k˚ku uh ˜u kE ¯kfiwt n Mkk{kLkk k˚kLkku k˝ ë{khkuí s Au ÌkuLku {ÀÀ fhwt yu ku ºk Au. ihÌk]r ÌkLke ˛ktrÌk fu e nkufi Ìku Ìku{k Mk{su Au. fkuE hs kqÌkk˝eLke su{ Mkku¯kXe h{ k{kt Ìku{k fw˛§ Au. f⁄kkykuLkk [k eY k kk kkuLkwt {Lkkur &˜uªk˝ fh yu ykhk{æwh˛e{kt ÁkuXkt ÁkuXkt S LkLku Mk{s k su e kÌk Au. MkwtÀh S Lk, yiÔfio yLku Mk˜k{Ìke Â[u yfkh˝ Ìku{kLke ytÀh uhLke ºk Lkk ´¯kx ⁄kkfi Ìk rLkhº˙ ykfk˛{kt ´¯kx ⁄kÌke Ìkus˛˜kfk su e Au, sux˜e ykfªkof Ìkux˜e s æÌkhLkkf ! fkuE fkh˝ ¯khLkku fñ {Lkwªfi{Lk{kt⁄ke QXÌkk Mkns r fkh su ku Au su Mk fktE ºM{eºqÌk fh k Mk{⁄ko Au. kkuhÁktÀhLkk {uh sq⁄kku Â[uLkku fñ Mkk§k ÁkLku eLkk Õ zk{kt⁄ke ⁄kfiku yu{ fnu kfi Au. ÁkLku e hu khku˝ku ⁄kÌkkt æw˛e{kt Mkk§kyu ækx˜k kh Lk e ƒzfe (¯kkuÀzwt) Lkkæe. ¯kheÁk Mkk§kLku Ìfikt Mkkhe MÌkw ÚuE ÁkLku eLku Eªfiko yLku ¢kuƒ ⁄kfiku yLku ÌkuLkk kh LkkfLkwt ˜™x ˜qA‚wt Ìku{kt⁄ke kuZeyku Mkwƒe [k˜Ìkwt uh Áktƒkfiwt. yk{ {LkwªfiLkk {LkLkk æq˝kyku{kt ys k§wt fheyu Ìkku ˝wt M k¸ Àuækfi. yuf heÌku ÚuEyu Ìkku Ìku{k yk k˝k Mk o{kt hnu˜e Au ÌkuLku yk k˝u Mk«fi Mk{ksLku M efkfio nkufi Ìku Y ku s hsq fheyu Aeyu. ˛wt Àu˛-r ºksLk æÌku ⁄kfiu˜e ˜kæku ˜kufkuLke ÆnMkk yLku Ákunk˜e {kxu yk k˝k º˝u˜k yLku ëMkwƒhu˜kí LkuÌkkyku s kÁkÀkh

LknkuÌkk ? ˛wt yu r rºrªkfk rLk khe Lk ˛fkE nkuÌk ? yk ´ßku yk k˝Lku Mkns

Lkrn szu ? hkXkuz khÌkk{kt {LkwªﬁLkk ºk kuLkwt r[ k˝ ht¯khku¯kkLk ¯kh ⁄kﬁwt Au.

hkXkuz khÌkk{kt Mk{ﬁLkwt nu˝ fkuE nuÌkk Õh˝k su Lkrn k˝

{nkLkÀeLkk ´ kn su Au. Ákk§fku sL{u Au, sw kLk ⁄kkfi Au, MktMkkh {ktzu Au, Mk{kÚu¯k yk yLku Mk{kÚu¯kLkku {nkÚu¯k yk u. Vhe y s zkfihk Au, ÀkYLke Aku§ku Au, ¯kh{e ¯kh{e kÌkku Au, kk kku ÁkÀ˜kfi Au, krh¬M⁄krÌk ÁkÀ˜kfi Au k˝

MktMkkhLke ¯krÌk yus Au. {]ÌfiwLku khÌkku Lkkfif yLfi fkuE r ƒk {kxu MkÚofiku Lk⁄ke, yfk§ {]Ìfiw s yuLkku rLkr˘Ìk ytÌk Au. Üeyku fkuE y k kÀ ¯kh yfk§u {]Ìfiw kk{Ìke Lk⁄ke (yuf MkÌkeLkku rfMMkku Au). yk nfefÌk {kuh[t¯k hk˝e, Àuyku˜ yLku

Ìku{kLku k˝ Mkk˚kºk y kuo Au Ú˝u. {kLk eﬁ MktÁktƒku{kt yLku Mk¯kktyku Â[uLkk

MktÁktƒku{kt hkXkuz khÌkk{kt yuf Lk e ºkÌk Úu k {§ Au, Ìku{kt yuf yLkkuæku …˝kLkwÁktƒ Au su W khA’˜k ÁkLkk ku⁄ke kh Au, ÌkuLkkt Ìk§ üzkt Au. kt[k{]Ìk, kuhzkRs [kÏfesLke Ákksw{kt, kkuhÁktÀh

MktÀºo

1. MkkihkªxŸLke hMkƒkh, ©e Õ uh[tÀ {u k˝e

2. r{rzﬁk ﬁwrhr kzeMk.

3. MkkihkªxŸLkwt ºkÌke¯k§ S Lk - ©e Lkhku•k{ k˜k˝Lkk ´ [LkLkk yt˛{kt⁄ke ({uh S Lk).

ëzwt¯kheºe˜ ykrÀ kMkeykuí yLku

zkÏ. º¯k kLkÀkMkLke ºqr{fk r ˛u

zkÏ. rMk˜kMk kxur˜ﬁk

ëzwt¯khe ºe˜ ykrÀ kMkeykuí Lkk{Lkku Mk kÀkﬁfk kq ´¯kx ⁄kﬁu˜ku, zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkku ¯k˙t⁄k Au. yk ¯k˙t⁄kLkk

Mkt kkÀLk MktÀºo{kt º¯k kLkÀkMku su furVfiÌk hsq fhe Au yu yksu k˝ yLku yk rÀ˛k{kt fk{ fhLkkhLku {kxu fkfi{ y¯kÌfiLke kwh kh ⁄kkfi yu e Au {kxu yuLkwt M{h˝ ´MÌkwÌk ˜k¯ku Au. yu furVfiÌk{kt ykrÀ kMkeyku {kxuLke º¯k kLkÀkMkLke y kkh {kLk efi fkhw¤fiºeLke ´rÌkÁkÿÌkk k˝ ´ÌkeÌk ⁄kkfi Au. yk k fk{kuLkk ffik nuÌkwyku nkuE ˛fu yu ÁkkÁkÌk k˝ yk{kt⁄ke M k¸

⁄kkfi Au. yu{˝u ˜œfiwt Au : ë Lk{kt MkÌke yLfi ÚrÌkyku r ˛u {uÀkLk{kt MkÌke yLfi ÚrÌkykuLkk {kLkMk{kt ˝e Ákƒe ¯kuhMk{Úu k˝ ´ ÌkoÌke nkufi Au. yk e ¯kuhMk{Úu Ìkkuz k {kxu yLku ÚrÌkÚrÌk Â[u ºk kÌ{f yufÌkk M⁄kk k k {kxu k˝ yk kwMÌkf W kfiku¯ke

⁄kkﬁ yu Au. ÁkLkkMkfktXk rs’˜kLkk ÀktÌkk Ìkk˜wfk{kt, MkkÁkhfktXk rs’˜kLkk æuzÁk˙Òk Ìkk˜wfk{kt yLku hksM⁄kkLkLkk WÀﬁ kwh rs’˜k{kt MkÌkk ºe˜ku Â[u fk{ fhLkkh Mkk{krsf, ƒkä{f,

˛i˚kr˝f ¯kuhu fkﬁofÌkkoyku ºe˜kuLku ÌkuLkk MkktMf]rÌkf MktÀºo{kt yku§æe ˛fu yu ku

œﬁk˜ k˝ yk kwMÌkf ´rMkÿ fh k kkA§ hnu˜ku Au.í

yk e M k¸Ìkk{kt su {w kyku kzu˜k Au yu Áknw s üzk Au. Mk{¯k˙Ìkﬁk

Mkt˛kuƒfLke ´rÌkÁkÿÌkkLku yu ´rÌkÆÁkrÁkÌk fhu Au.

ñ Lk{kt MkÌke ´Ú yt¯ku ¯kuhMk{Úu Àqh fh e.

ñ yu ¯kuhMk{Úu Ìkkuz k {⁄k heÌkMkh.

ñ yu ÌkkuzeLku ÚrÌk ÚrÌk Â[u ºk kÌ{f yufÌkk M⁄kk k e.

ñ yk{ ⁄kkfi, yk heÌkLkwt kÌkk h˝ h[kfi Ìkku yk ykækfi {w˜f{kt fk{ fhLkkh h[LkkÌ{f fkfiofÌkko Mkkhe heÌku fk{ fhe ˛fu fu{fu yuLke kkMku yk

´ÚLke yku§æLkwt MkkƒLk ´k Ìk nkuﬁ.

yk e Mkt¯keLk r [khMkh˝eLku ytfu fhe fk{ fhLkkh º¯k kLkÀkMk kkMku

ÁkeS k˝ {kU uhe r{hkÌk Au, yu Au yu ´Ú Â[u fk{ ffikoLkku rLkS yLkwº . yu{˝u LkkUÊfiwt Au : ë.... yk MktMf]rÌkLkk ˜kufku Â[u ˜ktÁkku Mk{fi hÃkku nku k⁄ke

MktMf]rÌk¯kÌk Úuﬁu˜e, Ú˝u˜e yLku yLkwº u˜e ÁkkÁkÌkkuLku ˝oLk Ókhk yk˜uæ kLkku

´fiÌLk ffikuo Au.í yk{kt yLkwº Lkk ºk⁄kkLkku {rn{k æqÁk Au. yuLku fkh˝u MkÂ[kELkku h˝fku yLku ´{k˝ºqÌkÌkk ´ÌkeÌk ⁄kkfi Au.

yk e yu{Lke üze ´rÌkÁkÿÌkk Mk{uÌkLke Mkt˛kuƒf yLku rsøkkMkw ˜uæuLke ºqr{fk yu{Lkk Mk{¯k˙ Mkt˛kuƒLkLkku kkﬁku Au. yk ¯k˙t⁄k kAe Ìkku ˝kﬁ ¯k˙t⁄kku yu{˝u

Mkt kkrÀÌk ffiko Au. yu Ákƒk{kt yk ˜˝ ÚuE ˛fkfi. yk ¯k˙t⁄k{kt ºe˜ ˜kufku Àu yt¯ku ˛wt {kLku Au, yu{Lkk S Lk{kt yu Àu Lkwt ˛wt M⁄kkLk Au, yu{Lke hnu˝efh˝e, Mkk{krsf Áktƒkh˝, sL{ {h˝, Mk¯kkE ykrÀ yt¯kuLkk r [khku yLku yuLkwt yk[h˝, yu{Lkk WÌMk ku ykrÀ yt¯ku r MÌk]Ìk r[ k˝ Au. yu{Lke ©ÿk ıfikt ıfikt Au yuLkwt ˝oLk, ]˚kku Mkk⁄ku Mktf§kfiu˜e {kLfiÌkk ykrÀ yn™ Au. r˛fkh fu Zku˜ fu hMkkÀ r ˛u fuxfux˜wt Au ! swÀe swÀe heÌku Zku˜Lkku ⁄kÌkku W kfiku¯k swÀkt swÀkt fkh˝ku Mkq[ yu ykæefi kht khk s r ¬M{Ìk fhe Àu yu e Au. swÀk swÀk {kMkLkk MktÀºo{kt Ws kÌkk WÌMk ku yLku ºhkÌkk {u§kykuLkkt ˝oLkku k˝ Áknw s hku[f Au. ykækfi ¯k˙t⁄k{kt⁄ke kMkkh ⁄kEyu Aeyu Ìfikhu yuf swÀk s s¯kÌk{kt Vhe hÃkk nkuEyu yu ku yLkwº ⁄kkfi Au. Lk ¯kzk{kt Lku knkzku{kt MkÌke yk ´Ú yk k˝k⁄ke fux˜e Àqh Au yu fi ˜k¯ku Lku yk k˝u fi yu{Lku fÀe yu{Lkk yk MkktMf]rÌkf MktÀºkuo⁄ke ÚuE Au ? yu{Lke kht khkLkku r [kh

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

fﬁkuo Au ? yu{Lke æw{khe yLku {kLk ˜uæu S kLkk yu{Lkk Ák§ r ˛u r [kﬁwO

Au ? yu k yu k ´ß QXu Au. yuLkk s kÁkku ﬁ yk{kt⁄ke {§u Au Lku yk k˝u swÀe

heÌku ÚuÌkkt Mk{sÌkkt r [khÌkkt ⁄kEyu Aeyu. ykhtºu su furVﬁÌkLke kÌk fhe Au yu yk heÌku Mkk⁄kof Xhu Au. yk yLku yk k ¯k˙t⁄kku zu º¯k kLkÀkMku fu e ºqr{fk

yÀk fhe Au ? Ìkku fne ˛feyu : ykrÀ kMkeykuLke MktMf]rÌk yLku yu{Lkk ftXku kftX

MkkrnÌfiLke kht khkLku ˜w Ìk ⁄kÌkkt yxfk e. ˜kuf k„fkh {he Úfi Lku ˜kuf k„ fu § BfiwrÕfi{Lkku ˛uªk hne Úfi yu kq Úu k„fkhkuLku Mkkh e Mkk[ e ˜eƒk ˛ÁÀku{kt Lku yu{Lkk ftXLku ºhe Àeƒk fuMkuxku{kt. ˜kuff§k ˛{e Úfi Lku ÚuLkkh Ák[u˜kt nkufi Ìkku yu fu § M{]rÌk s ˜ELku ÁkuXkt nkufi, yu Xhe Úfi yu knu˜kt yu{˝u yuLku Mkkh e ˜eƒe. ˜kufS LkLkk ht¯kkuLku ºhe Àeƒk ˛ÁÀLkk Õku˜k{kt. ˜kufMktMf]rÌkLku yLku yuLke yMkhkuLku yu{˝u ÚuE yu ˜kufkuLke yktæku{kt Lku ˜k¯k˝eyku{kt Lku yuLku Õe˜kfi yux˜e Õe˜e ˜eƒe. yk {Lkuæ æk{ku˛. {q§fw§ Ú˝u Mk{su k˝ Ákku˜u Lkn™. ˛ÁÀLke ku˜u kkhLkwt yLkwº k˝ yu y‘fiıÌk knkz su k ! Bnkuhu˜k Lk su {Lk k˝ Ákku˜u Lkn™ fu § ¯kkfi. æ{eh LkMkku{kt yLku Lfi k˛wLke ¯krÌk su ku ºh kqh S Lk {k˝ kLkku Ìk˜Mkkx... yk e yk e r ˜˚k˝ÌkkykuLku yk Mkt˛kuƒfu, Mkt¯k˙knfu yLku MLkun ˛ Mkt kkrÀÌk fhLkkh Mkt kkÀfu ´¯kx fhe ˛ÁÀ

Mk]r¸{kt. yu{Lkwt s yu{Lku ¯kkuX eLku, Mkhæwt fheLk kkAwt yk fiwt... yk kkAwt yk k kLke su ´r¢fik Au yu k˝ yuf {q’fi Au fu{fu yu{kt W kh f⁄ke Au yu e yuf ºqr{fk Au. Lkk{ f{k kLke, ze¯k˙e {u§ kLke, ƒtƒku fh kLke fu swÀe heÌku ˛kuªk˝[wt¯kk˜ s h[ kLke kuh e Lk⁄ke. yu⁄ke yk ¯k˙t⁄k yLku yu{Lkk yk k ¯k˙t⁄kkuLke {n•kk ˝e Au. yk fk{ ykrÀ kMkeykuLkk RrÌknkMkLkk ˜uæLk {kxu yLku yk rÀ˛k{kt Mkt˛kuƒLk fhLkkhLku {kxu yu Ìkku W•k{ MkkƒLk kwh kh ⁄kkfi s. Mkk⁄ku Mkk⁄ku yk e ´Ú ´rÌk fkhw¤fi{q˜f ·r¸fku˝ Àkæ e, yu ´ÚLkwt su heÌkLkwt yLkuf rÀ˛k{kt⁄ke ˛kuªk˝ ⁄kkfi Au, ⁄kfiwt Au Lku ⁄kÌkwt hÃkwt Au yuLku yxfk k {kxu fkuE ´rÌkÁkÿ MkkrnÌfifkh ÌkÌ kh ÁkLku Ìkku yuLk {kxu yk Mkk{¯k˙e MkkuLkkLke æk˝ ÁkLke hnu. MkkrnÌfi zu S Lk{q’fikuLke {k sÌk fhe ˛fu. yu ´Ú{kt ykÌ{rLkºohÌkk sL{k e ˛fu. yu ´ÚLku yu MkºkLkÌkkLkku y¬¯Lk yk ke ˛fu. yu ´ÚLku Mkk{krsf LfikfiLke rÀ˛k [™ƒe ˛fu. yhu, yu ´Ú{kt⁄ke s fkuE Mksof kkfu Ìkku yuLkk {kxu yuLke s {qzeLkku yk ku ÀMÌkk us fux˜ku Ákƒku {q’fi kLk ÁkLku. yk kt fk{ku ⁄kfiu˜ktfi Au, ër¯khk˛{kt yuf zwt¯kheí ¯k˙t⁄kLkk ˜uræfk {krhfik ©uMk r{ÌMfkÁkuLku

MkkÁkhfktXkLkk zwt¯khe ¯khkrMkfik ykrÀ kMkeykuLkk S LkLke f⁄kk hsq fhe Au. yu{Lke Â[u, yu{Lku Mk{sÌkkt Mk{sÌkkt yu{Lku su yLkwº ˜k„ku yu yk ¯k˙t⁄k{kt Au. yk ¯k˙t⁄kLku Mk{s k{kt y ~fi º¯k kLkÀkMkLkku ¯k˙t⁄k {ÀÀY k ⁄kkfi s, Lku yk ˜uræfkLkku ¯k˙t⁄kufi yk ykrÀ kMkeykuLku Mk{s k{kt ÁkhkÁkh fkh¯kÌk Lke zu s. yk{, Mkt˛kuƒLk-Mkt kkÀLkLkk yk fkurxLkk ¯k˙t⁄kku yLku yk MkkrnÌfi ÁktLku khM kh kqhf kwh kh ⁄kkfi. {nkÔuÌkk Àu eLke Lk ˜f⁄kk ë˛k˜r¯khnfe kwfkh...í fu ëyh¤fiLkku yrƒfkhí fu yu{Lke ykrÀ kMkeyku khLke ˝e kÌkkoyku ykrÀ{kt ykrÀ kMkeykuLkk

S LkMkt ªkoLke ¯kk⁄kk Au. yu y˜ÁkÌk MkkrnÌﬁ Au. yn™ yk y˜¯k s fkurxLkwt

MkkrnÌfi k˝ Mkk{krsf Lfikfi yLku yLfikfi y {kLkLkk Lku ˛kuªk˝ Mkk{uLke ˜zÌk {kxu {kuxe ºqr{fk ºs Lkkhwt ÁkLku. yu ykrÀ kMkeyku yt¯ku ⁄kfiu˜ Mkt˛kuƒLk yk f⁄kkykuLku Mk{s k {kxu §e Lk e rÀ˛k yk ku. ë˛kLkeí Lkk{Lkk ÆnÀe Mksofu yuf ¯k˙t⁄k hÂfiku Au : ë˛k˜ LkkU fk Óe kí. yk{kt y{urhfLk Àt kÌke yÏz yLku rVr˜Mk {Êfi´Àu˛Lkk ÁkMÌkh rs’˜kLkk ykrÀ kMkeyku r ˛u Mkt˛kuƒLk y⁄kuo yk‘fikt nÌkkt yk yt¯kuLkwt ÁkfikLk Au. RrÌknkMk Au. ÁktLku yn™ s Mke ¯kfikt. ykrÀ kMke su kt s ÁkLke ¯kfikt Lku yu{Lkk S Lk r ˛u Mkt˛kuƒLk ffiwO. yk ¯k˙t⁄k Áknw s hMk´À Au. yu fkurxLkwt yk MkkrnÌfi s Au. ÁkMÌkh rs’˜kLkk ykrÀ kMkeykuLku Mk{s k fu yu yt¯kuLke Lk ˜f⁄kk fu yLfi MkkrnÌfiLku Mk{s k {kxu yk ¯k˙t⁄k yuf y¯kÌfiLkku MkuÌkw

ÁkLku s ÁkLku. ë{i˜k ykt[˜í{kt V˝eÔhLkk⁄k hu˝wyu Mkkt⁄kk˜ kh¯k˝kLkk ykrÀ kMkeykuLke kÌk ˝e Au. ë{nkMkk¯khí Lk ˜f⁄kk{k rn{kt˛w Úu˛eyu yktÀk{kLk rLkfkuÁkkhLkk ykrÀ kMkeykuLke yLku yuf ykrÀ kMke fLfikLkk S LkLkwt r[ k˝ ffiwO Au. ¯k„ k o{kt fkLkSºkE kxu˜Lke fux˜ef Lk r˜fkyku ykrÀ kMke ´ÚLke uÀLkkLku ˜ELku yk e Au. yk Ìkku ˝wt ˝wt Au... Mkt˚ku k{kt r ˛k§ krhú˚fi{kt ÚuÌkkt º¯k kLkÀkMkLkk yk ¯k˙t⁄kLkwt fux˜wt {kuxwt {q’fi Au yu M k¸ ⁄kkfi Au Lku yu ¯k˙t⁄k rLkr{•ku s yk k fk{kuLke yuf yAzÌke kÌk {ktz kLkku RhkÀku nÌkku, su yk{ ´¯kx ffikuo Au. ytÌku yk yuf fk‘fi h[Lkk : Mkt¯keLk ´rÌkÁkÿÌkk Mkk⁄k fk{ fhÌkk zkÏ. º¯k kLkÀkMk yLku yk rÀ˛k{kt fk{ fhÌkk zkÏ. ¯k˝u˛ Àu e, fkLkS kxu˜ yLku ykrÀ kMkeykuLke uÀLkkLku yLku MktMf]rÌkLku MkkrnÌfi{kt ˝Lkkhk Mksofku su kt fu {nkÔuÌkkÀu e, {krhfik ©uMk, fkLkS kxu˜ Lku yLfi.... Lku yk h[Lkk y ko˝ : yh¤fiLkkyzkÁkez

ytƒfkhLkk{k⁄kkLkuVkuzeLku

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yuLkkÌkr§ﬁu kzu˜kMkqhsLku

Ák§Ìkk nk⁄ku Áknkh fkZe

Ìk{u{qıﬁkuyuLku knkzLkexku[u...

nk⁄k Ák§Ìkku hÃkku

Ìkkuﬁu knkzehMÌkkuÌk{uhÂﬁku

Lkuxku[u¯kﬁk...

xku[u⁄keys k§wtVu˜kﬁwt

Zk§ kh zk§ kh

æe˝ khLkuæe˝{kt...

yuys k§uÌk§uxeLkuÕÁkfku§eÀeƒe! ys k§kLkkyu ºk⁄kk{kt fuxfux˜ktQ¯k{˝ktLkuyk⁄k{˝kt

ys k§kLkkt ÌkkÌkkt Ìkeh

Ìk{uºﬁkO

Lkuºk⁄kktºuh eykﬁktyufuyufLkkæºu! yuys k§kLkeyktæku

yksswyuAuÌk{LkuÀqhÀqh⁄ke...

Lkuyk Lkkhfk§Lkeyktæ k˝ yuys k§wtsÁkLk˛u

ys k§kLkkºuæƒkheLkku´k˝ yu{ktAu,´k˝{hÌkkuLk⁄ke.....

E/11, Mkqﬁko ^˜ux-Áke, M k{eLkkhkﬁ˝ Lk¯kh Mkk{u, rLkÕk{ kwhk, zkuÀhk-390002

VkuLk : 6534010

ºe˜e ÇkrnÌﬁôk ÇtÖkÀô-Çt˛kuƒô

˚ku ku ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt ´Àkô

zkÏ. Öh{ ÖkXf

Ñwshkåe ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀôôe ´ ]r•kôku ykhtº 19{e ÇÀeôk {ÊfiºkÑ⁄ke ⁄kkfi Au.

1851{kt y{Àk kÀ⁄ke ´fkr˛å {Ñô˜k˜ æå[tÀ ˛uXôe ëf⁄kLkk §eí yuôwt ykhtºÆÉÀw Ñ˝kﬁ. ëf⁄kLkk §eí 1700 fnu åkuôku ÇtÑ˙n Au. Ìﬁkh⁄ke {ktzeôu yksÇwƒe{kt yk ´ ]r•k Mnusu ÀkuZÇku ªko r Måhe Au. 19{e ÇÀeôk W•khkƒo{kt yu˜uıÕkLzh rfô˜kuf VkuÁÇo, Vhk{S É{ôS {kMxh yLku

ô{oÀôwt fkfio Êfikôkno Éôu Au. 20{e ÇÀeôku Öq koƒo Õ uh[tÀ {u k˝e⁄ke yôu W•khkƒo ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô ´ ]r•k⁄ke yÌfitå ôkUƒÖk k Éôe hÃkku Au. yu{ôwt fkfio ˜kufÇkrnÌfi/˜kuf k T{fi kqhåwt Çer{å ô hnuåkt yuf ´Úôk Ç{Ñ˙ ÇtMfkh S ôôu yk˜kurfå fhu Au. yk ˚ku ku fk{ fh k{kt ykÖ˝e yktæku{kt Ör˘{ôku fu yLfi fkuE Çwh{ku ytÚE Ñfiku nkufi åku yk ·r¸Àkuªk{kt⁄ke ykÖ˝ôu yu{ôwt Æ[åô {wıå fhu

Au. ykÖ˝ôu ÇBﬁfT ·r¸ ykÖu Au. {u k˝e yôu ºÑ kôÀkÇ eÇ{e ÇÀeôk Ç{Ñ˙ ºkhåôe ˛wº xôk Au.

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô˚ku ku ´ ]•k ⁄k kôwt úhf É§ ffiwt ?

fiwhkurÖfiôkuôk yk {kxu yôufr ƒ ´fikusôku nåkt. fkuEôu ƒ{o´[kh fh ku nåku. fkuEôu ne x fh k yn™ôe ´Úôe ôÇ Öfz e nåe. åku fkuEôu yuLxeı exeôku ˛kuæ nåku. yu ÖAe ÖkhÇeyku yôu ôkÑhku yk ˚ku ku ´ •k ⁄kfik. ÉÀ˜kåk Ç{fi ´{k˝u ÕzÖ⁄ke ÉÀ˜k wt, ô e ÉkÉåkuôu yÖôk e yk ´Úôe ækrÇfiå nåe. fkuEôu Ökuåkôk WÖhe ÇknuÉôu æw˛ fh ku nåku.

yu˜uıÕkLzh rfô˜kuf VkÏÁÇo åku yuLxeı urhfiLÇ nåku. 19{e ÇÀeôk Öq koƒo{kt $¯˜Uz{kt s ôn™ Ç{Ñ˙ fiwhkuÖ{kt Öwhkå• r „k ´Ìfiu ˜Ñk nku kôe yuf Vu˛ô [k˜åe nåe. 1846 {kt y{Àk kÀ{kt ykÇeMxLx ss åhefu yk u˜ku

VkuÁÇo yk ku yuf yuLxeı uhefiô nåku. Ñwshkåe ºkªkk⁄ke yu Örhr[å ⁄k k {kÑu Au. yk rôr{•ku yuôu À˜Öåhk{ôku ºuxku ⁄kkfi Au. hk{-nôw{kô fu f]ª˝-yswoôôe fikÀ yÖk yu ku ykfikuÑ h[kfi Au. ôu À˛ ªko ÉkÀ yu fiwråôk ÖrhÖkf YÖu

ykÖ˝ôu ytÑ˙uS ºkªkk{kt ëhkÇ{k§kíôk Éu Ñ˙t⁄kku ´k å ⁄kkﬁ Au. {u k˝e yuôu ëftXM⁄k Ñwsoh ÇkrnÌﬁôku Önu˜ku Çw ˝oMÖ˛oí fneôu rÉhÀk Au.

Vhk{S É{ôS {kMxhu ˜kufÇkrnÌfiôwt fkfio åku {k k ÀkuZuf Àkfifku s ffiwO Au. yu ÖAe åku yu{˝u S ôôk ˛uªk k˝uf Àkfifk iÀfôu Ç{äªkå ffiko nkufi

Au. ˜kufÇkrnÌfi{kt fk{ fh kôe yu{ôu úh˝k ıfikt⁄ke {§e n˛u yu MÖ¸ ⁄kåwt ô⁄ke. Öhtåw ytÑ˙uÚuôku Ç ô ÇtÖfo yk {kxu s kÉÀkh nk ku ÚuEyu.

ô{oÀ åku f{o eh nåku. yu˝u S ôôk yôu ÇkrnÌﬁôk yôufr ƒ ˚ku ku

Önu˜ fhe Au. ôkÑh Üeyku{kt Ñ kåkt Ñeåku (1870)ôwt yu˝u ÇtÖkÀô ffiwO Au. Çwhåôe ôkÑh Üeyku ˜¯ô RÌfikrÀ ´ÇtÑkuyu ´˜tÉ Çqh⁄ke Ñeåku Ñkfi Au. yu Ñeåku åku WÌÇknôkt nkufi Au Ö˝ yu hkuåwt Ñk˝wt fu{ ? yk Ú˝ kôe yuôu rsøkkÇk ÚÑe. §e Üe- kwhwªkkuôk Ñeåkuôe ºkªkk Çhæk e Úu kôw yuôu {ô ⁄kfiwt. ykôu Örh˝k{u yu ëôkÑh Üeyku{kt Ñ kåkt Ñeåkuíôwt ÇtÖkÀô fhu Au. {u k˝e {q§u ”Àfiôk {k˝Ç. ‘fi Çkfiu Ö kfkh. Úu fu S ôôk ykhtºfk§u åku ºk¯fi yu{ôu fku˜fkåk æU[e Ñfiu˜wt. Ìfikt ÉtÑ˜k ÇtMf]rå⁄ke yu{ôku ºk fkuªk Ç{]ÿ ⁄kfiku. yu{kt åuyku rÀôu˛[tˇ Çuôôk ˜kufÇkrnÌfi r ªkfif ‘fikœfikôku ñ ëVkufr˜xhu[h ykÏV ÉUÑk˜íôk ÇtÖfo{kt yk‘fik. åu eÇ{k ªkuo åku yu{ôu ë{˜fíôku ÇkÀ ⁄kkfi Au. ksÇwh k§kôu yu{˝u f˜f•kk⁄ke ˜æu˜k yuf Ö k{kt yk ºk Ç[kux heåu ‘fiıå ⁄kfiku Au. r r˜fi{ flnkÏô ⁄kku{Ç yks⁄ke 161 ªko

¼e÷e ËtrníÞ™t

Öq ƒ yur⁄krôﬁ{ ôk{ôk Çk{rﬁfôu yuf Ö k ˜æu˜ku. yu ÖAe yk ˚ku ku

{u k˝eôku yk Ö k yÌfitå Êfikôkno Éôe hnu Au. yu{kt⁄ke yu{ôk úhf É§ôku

Örh[fi {§e hnu Au. yu{˝u yk fkfio {kxu Ör˘{ôku ´ºk s kÉÀkh ô⁄ke yu{ ÇkufiÕkxfeôu s˝k‘fiwt Au. yu{ôwt {wœfi úhf É§ åku M Àu˛ érå s Au.

ºÑ kôÀkÇôe ÉkÉå{kt ˛wt Éôu˜wt ? yu{ôk S ôôk ´⁄k{ 34-35 ªko åku Çk{kLfi x{k§{kt eåu Au. y«fikÇ Öqhku ⁄kfiku. Çns heåu r˛˚k˝ôk

‘fi Çkfi{kt Ñfik. yu{ôk åô⁄ke Àqh æuzÉ˙Òk r Måkhôk r „k⁄keoykuôu ÆnÀe º˝k kôwt ˛Y ⁄kkfi Au. åuyku {q§ åku ƒhåeôwt Çtåkô - æuzw Öw k Au. 1975{kt yu{ôu É§À æheÀ kôk nkufi Au. yk {kxu yu{ôu æuzÉ˙Òk⁄ke ÖtÀhuf rf.{e. Àqh yh ’˜eôk Önkze ´Àu˛{kt Wôk§kôe fk§Õk§ Ñh{e{kt s kôw ⁄kkfi Au. Ìfikt yu{ôu Çk yÚ¤fik yuf ykrÀ kÇeôk ykrå⁄fiôku ÇwæÀ yôwº ⁄kkfi Au. yuf ykrÀ kÇe Örh kh ÖkÇu⁄ke åuyku É§À æheÀu Au. yk É§À åku yu ykrÀ kÇe Örh khôku yrºLLk ºkÑ nkufi Au. Öhtåw yuôu u[ ku Özu Au. É§Àôu yu

Örh kh su heåu ykæe hkå nk˜ fhu Au, Ç khu 30 ªkoôk fiw kô ºÑ kôÀkÇ Çk⁄ku yuôu r Àkfi fhu Au. yuôk⁄ke yk ºÑ kôÀkÇ ˇ e QXu Au. yÌfikh Çwƒe yu{˝u ykrÀ kÇe ´Ú ´Ìfiu fkuE r ˛uªk ºk yôwº‘fiku ônkuåku. yu{kt⁄ke yu{ôu yuf ô e ·r¸ ´k å ⁄kkfi Au. ºÑ kôÀkÇu Ökuåu ´ÇtÑkuÖk•k yk Éƒk

ytÑu kå fhe s Au.

yuf kh yu{ôu ykrÀ kÇe ˜¯ô Úu kôku y Çh ÇktÖzu Au. y {kxu yu{ôu æuzÉ˙Òk⁄ke eÇ Ö[eÇ rf.{e. Àqh yuf Ñk{{kt s kôwt nkuﬁ Au. hkåôku

Ç{fi nkufi Au. yu{ôe Çk⁄ku k˝uf ykrÀ kÇe Çnfkfiofhku nkufi Au. [{kt

ÇkÉh{åe ôÀe yku§tÑ kôe nkufi Au. Öw˜ åku nåku ôn™. ôÀe{kt Qåheôu Çk{u Ökh s kôwt nkufi Au. ôÀe{kt åuyku {ktz yzƒu ÖnkUÂfik nkufi Au ôu yu{ôk Çk⁄keôu ÇkÖ ºxfkE Úfi Au. yk ˜kufkuôk S Özefu ÉtƒkE Úfi Au. yk ˜kufkuôu

É[k k Çk{u fktXu Qºu˜ku yuf ykrÀ kÇe fiw kô åÌfk§ ôÀe{kt ÕtÖ˜k e Àu Au. ôu yk ˜kufkuôu Ç˜k{å heåu fktXu ˜E yk Au. ˜¯ô Úufik ÉkÀ ºÑ kôÀkÇôu yuf ykrÀ kÇeôe ÕqtÖze{kt ˛uªk hkr k ÑwÚh kôe nkufi Au. hÇkÀ hÇe hÃkku nkufi Au. ÕqtÖzeôkt AkÖhk{kt⁄ke yôuf s¯fikyu⁄ke kk˝e xÖfåwt nkufi Au. Ö ôôe ÕkÖx{kt ÕqtÖze{ktôku Àe ku ÉqÕkE Úfi Au. ykrÀ kÇe ÀtÖÌke åku ºÑ kôÀkÇôu åf˜eV Öze hne n˛u yu{ r [khe Àw:æe ⁄kÌkwt nkufi Au.Énkhôku Àe ku åku ÉqÕkE

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ñfiku. Ö˝ yu{ôku ytåÀeoÖ ´fl ˜e QX‚ku. ôu åuyku yk ÇkÉh{åe ôÀeôk fktXkôu Ökuåkôk fkfio˚ku k åhefu M efkhu Au. Ökuåkôw ˛uªk S ô yk ´Úôu, yuôe æw{kheôu, yÌfikh Çwƒe WÖur˚kå hnu˜e yu{ôe ÇtMf]råôu Ç{s k {kxu Ç{äÖå fhu Au. yk xôkôu åuyku ˜kuf{kt Ökuåkôk ÖwôsoL{YÖ {kôu Au. rÓÚu Úfiåu Rrå rÓs. yk{ åuyku Ö˝ rÓs Éôu Au. fkfio˚ku kôe ·r¸yu ÚuEyu åku VkuÁÇo Ç{Ñ˙ Ñwshkåôu MÖ˛uo Au. yk {kxu yu{ôu À˜Öåhk{ôku Ç{⁄ko ÇnfikuÑ ÇktÖzu Au. hkÇ{k§kôk Önu˜k ºkÑ{kt åku sô{kôÇ{kt Õe˜kfiu˜k Ñwshkåôku RrånkÇ ´k å ⁄kkfi Au. ÉeÚ ºkÑ{kt Ñwshkåôk ˜kufS ôôku ykæku ˝oÖx (Spectrum) Õe˜kfiku Au. yu{kt Àtåf⁄kkôku åku æÚôku Au. fnu åku, heårh kÚu, ˜kufÑeåku Ç §wt yu{kt ´k å ⁄kkfi Au. V.É.yu. Ñwshkå yôu fkrXfik kzôe ˜kuff⁄kkykuôwt ÇtÖkÀô ffiwO Au. yu{˝u ˚ku kfkfio fheôu Çkuyuf ˜kuff⁄kkyku ºuÑe fhe nåe. yu{˝u ˜kuff⁄kkôkt [kh ÇtÖkÀôku yk fikt Au. yu{kt Éƒe ⁄kEôu yu{˝u keÇuf kåkoyku ÇtÖkrÀå fhe Au.

ô{oÀôwt fkﬁo˚ku k {wœﬁÌ ˜kufÑeå Au. yk WÖhktå yu˝u ëÜe fu§ ˝eí

yôu ëhku k Vqx kôe u˜kEí su k rôÉtƒku ˜œﬁk Au. yu{kt åÌfk˜eô ˜kufÑeåkuôe

Öt¬ıåykuôkt fux˜ktf ·¸ktåku {§e yk Au. ô{oÀu åiﬁkh fhu˜k ëô{ofku˛í{kt Ö˝

r Öw˜ ´{k˝{kt fnu åku yôu YrZ´ﬁkuÑku Au. yuôu MÖ¸ fh k ô{oÀu ˜kufÑeåôe

Öt¬ıåyku Ö˝ WÀknh˝YÖu xktfe Au.

{u k˝e ˜kufÇkrnÌﬁôk yufkrƒf M YÖku{kt ´ ]•k ⁄kﬁk Au. yu{˝u yZe

Àkfifkôk Ökuåkôk fkfiofk§ Àhr{fikô ˜kuff⁄kkôe 16 f]råyku ykÖe Au. ˜kuffr åkôe À˛uf f]råyku{kt ykXÇku sux˜e h[ôkyku ÇtÖkrÀå fhe Au. yk

WÖhktå yu{˝u ˜kufÇkrnÌfiôk r u[ô ytÑu Ökt[ ÖwMåfku yk fikt Au. åuykuôk ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô ÇtÖkÀôôku {wœfi ´Àu˛ ÇkihkªxŸôk ÇkuhXôku Au. {u k˝e {k k ÇkuhX Öqhåk Çer{å hnuåk ô⁄ke. åuyku åw˜ôkÌ{f yrºÑ{⁄ke yLfi ºkªkkôu ˜kufÇkrnÌfiôu Ö˝ MÖ˛uo Au.

ºÑ kôÀkÇu ÇkÉh{åe ôÀeôk fktXkôu, æuzÉ˙Òk ÖkÇuôe ºe˜ ÇtMf]råôu Ökuåkôwt S ô Ç{äÖå ffiwO. ë˜e˜k {kurhfikí⁄ke yu{˝u ykhtº ffikuo. 1983{kt yu ´fkr˛å ⁄kkfi Au. yu s Çk˜{kt yu{ôwt ëVq˜hktôe ˜kzeí Ö˝ ´Ñx ⁄kkfi Au.ÑE ÇÀeôk ô {k Àkfifk{kt åuyku ÉeÚt Ö˝ Éu ÇtÖkÀôku ykÖu Au.À˛{k Àkfifk{kt yu{ôe ÖkÇu⁄ke ÉeÚt [kiÀ ÖwMåfku {§u Au. yu ÖAe yuf eÇ{e ÇÀeôk

yk ´⁄k{ Çkå hÇku{kt yu{ôe ÖkÇu⁄ke yk ytÑuôk ÉeÚt 17 ÖwMåfku ÇktÖzu Au. yk{, [ku eÇ ªkoôk yu{ôk Çt˛kuƒô ÇtÖkÀôôk ÖrhÖkfYÖu yu{ôe ÖkÇu⁄ke ykÖ˝ôu Éƒkt ⁄kEôu 35 sux˜kt ÖwMåfku ´k å ⁄kkfi Au.yu{kt yu{˝u ˜kufÑeå, ˜kuff⁄kk⁄ke {ktzeôu W•kh Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôk Ç{Ñ S ô Öh ´fk˛ Ökz‚ku Au. yk Éƒkôe Çk⁄kuÇk⁄ku yu{˝u ÖtÀhÇku sux˜e ykurzfiku fuÇuxTÇ, 38 sux˜e ykurzfiku-r ÕTfiwy˜ fuÇuxTÇ Ö˝ åifikh fhe Au. yk {kxu yu{ôu ëôfiô ÇqfikoôtÀ ˜kuf´råckôíôku Ö˝ ÇnfikuÑ ÇktÖz‚ku Au.

W•kh Ñwshkåôu fkfio˚ku k Éôk eôu yu{ôk Öq ykx˜wt ôu yk fk{ fkuEyu ffiwO ô⁄ke. W•kh Ñwshkå ytÑu Çki ´⁄k{ Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô S kºkE ÀuÇkEºkEyu ffiwO nkufi yu{ ˜kÑu Au. ëyôkfio ˜kufôe ºkªkkí ˛eªkof nuX§ 1895ôk Ñwshkå ˛k§kÖ kôk rzÇuBÉhôk ytf{kt Ö]c 386-388 Öh yu{˝u W•kh Ñwshkåôk Çw⁄khk{Öwhôk Önkze {w˜fôk ºe˜ ˜kufkuôe Éku˜eôk fux˜kf ˛ÁÀku yôu yuôk {kLfi Ñwshkåe ºkªkkôk Ç{åw’fi ˛ÁÀkuôe ôkUƒ ykÖe Au. yu

ÖAe 1897ôk ÚLfiwykheôk ˛k§kÖ kôk ytf⁄ke nrh nªkoÀ ƒ˙ ôe yuf ˜uæ{k§k ´k å ⁄kkfi Au. yu{kt yu{˝u [kiƒheykuôe Éku˜e, r r ƒ ´ÇtÑu Ñ kåkt yu{ôkt Ñeåku, yuôwt {kLfi Ñwshkåe ºkªkk{kt YÖktåh yôu yu{ôe Éku˜eÑå ˜k˚kr˝fåkyku

Öh ´fk˛ Ökz‚ku Au. yu ÖAe 1915ôe ykÇÖkÇ ôk⁄kS {nuÔh ÖkXf ëºe˜kuôkt Ñeåí ykÖu Au. yu{kt 68 sux˜kt Ñeåku {§u Au. yk Ñeåku su heåu Ñ kåkt ôu åu{kt yk åk Éku˜ku su heåu Éku˜kåk yu s heåu yu{˝u Wåkhe ˜eƒkt

nåkt. yk ôk⁄kS ÖkXf Ökuåu ºe˜ku Çk⁄ku yufÀ{ n§e {§e Ñﬁu˜k. åuyku Ökuåu

Ö˝ {q§ Zk§{kt yu Éƒkt Ñeåku ÑkE ˛fåk. ˛ktrå˜k˜ yk[kﬁo yôu sﬁtrÌk˜k˜

À uôwt fkfio Ö˝ yk ÇtÀºuo M{h˝efi Au. sfitÌke˜k˜ À uyu ÉôkÇfktXkôe ˜kuff⁄kkyku

ÇtÖkrÀå fhe Au. åku ënUzku kå {kutzeyuí{kt ˛ktrå˜k˜ yk[kﬁuo ˜kuff⁄kkôwt ˛kÜeﬁ

ÇtÖkÀô fE heåu ⁄kE ˛fu yuôku yuf ykÀ˛o Öqhku Ökz‚ku Au. ºÑ kôÀkÇu

Çt˛kuƒôôe yk r˛Må Ökuåkôk ˛kuƒfkfio{kt Çk„tå Ú§ e Au. yksu W•kh Ñwshkåôk ˜kufÇkrnÌfiôwt Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô y{]å Öxu˜, ú{S Öxu˜, eh[tÀ kt[k˜, Lk S zkºe RÌfikrÀ fhe hÃkk Au.

W•kh Ñwshkåôk ˜kufÇkrnÌfi ˚ku ku åku ºÑ kôÀkÇ yuf yôu yôLfi Au. hkÏ{-Çeåkôe khåk yôu ºe˜kuôwt ºkh⁄k su kt ˜kufkœfikôku, åu{s yhu˜kuôwt ÇtÖkÀô yu{˝u su ffiwO Au yu åku yræ˜ ºkhåefi Måhu ÊfikôÖk k Éôe hÃkwt Au.

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

urhﬁh yu¬’ ô ÖAe åhå s ykÖ˝ôu ºÑ kôÀkÇôwt M{h˝ ⁄kkﬁ Au. yk

WÖhktå r økkôu WÖ˜Áƒ fhk e ykÖu˜k ˚ku kfkfio {kxuôk y„åô WÖfh˝ku, xufôku˜kÏSôku yu{˝u ÇqÕÖq of r rôfikuÑ ffikuo Au. yk heåu W•kh Ñwshkåôk ˜kuf ´Ìfiu Çkiôwt Êfikô ykfäªkÌk ffiwO Au. yu yÇtMf]å sôÚrå ô⁄ke; Öhtåw ykÖ˝e æhe ÖhtÖhk yu{ôk{kt Ç[ kfiu˜e Au yu ÇÌfi yu{˝u WÚÑh ffiwO Au. yk y⁄ko{kt yksu Ç{Ñ˙ Ñwshkåôk ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô ˚ku ku yu{ôwt fkfio yuf Õ§n§Ìkk r˛æhYÖ Éôe hÃkwt Au. yuôk⁄ke Ç{Ñ˙ ´Ú yk˜kurfå ⁄kE hne Au. ze-39, fiwrô. MxkV fkÏ˜kuôe, ’˜ºr „kôÑh, 388120.

ºe˜eÇkrnÌﬁ

RrånkÇ ˜uæôôk

{kÊﬁ{ åhefu ´ku. yhw˝ k u˜k

´Måk ôk : 20{k Çifk{kt økkô-r økkôôe ô e-ô e r˚kråÚu r Måhåe ÑE. åu{kt ÇkrnÌﬁôk ˚ku ku ˜kufÇkrnÌﬁyu Ö˝

r økkôôe f˚kk{kt M⁄kkô {u§‘fiwt. Ñwshkå{kt {u k˝e, Öwªfh [tÀh kfh, h˝Såhk{ {nuåk, sfi{’˜ Öh{kh, nÇw fikrøkf, É§ tå Úôe, sfikôtÀ Úu˛e, rôhtsô hkflfi¯kwhw, zkÏ. ôk⁄kk˜k˜ Ñkurn˜, Ñuhuyu Örh©{Öq of {wœfiÖhtÖhk⁄ke f⁄kkåk ÇkrnÌfiôu r˜rÖÉÿ fh kôwt ºÑeh⁄k fkfio ffiwO. yus ´{k˝u ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk ˚ku ku ˛tfhºkE Ìkz e, hu kÉuô åz e, ˛ktråºkE yk[kfio, XkfkuhºkE ôkfif, sfikôtÀ Úu˛e, rÇÿhks Çku˜tfe yôu ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ô{qôkYÖ Çt˛kuƒôku-ÇtÖkÀôku ffikO Au. ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfi Ñuhuôe kå [k˜åe nkufi Ìfikhu WÖhkuıå Çt˛kuƒfkuôe Çk⁄ku 19{e ÇÀeôk W•khkƒo{kt yôu 20{e ÇÀeôe ˛Yykå{kt ⁄kfiu˜e fux˜ef Çt˛kuƒôkÌ{f ´ ]r•kykuôku W’˜uæ fh ku xu. WÀk. åhefu E.Ç. 1901{kt zkuÀhk hkflfiôk r˛˚k˝ yrƒfkhe ©e ú{kôtÀ ƒku§eÀkÇ Öxu˜u ëô Çkhe ´ktåôe fk§eÖhsí ôk{ôk Ñ˙t⁄k{kt Àr˚k˝ Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôkt ˜kufÑeåku, kåkoyku, h{åÑ{åku, fnu åku, Wæk˝kt Ñuhuôu Ñ˙t⁄kM⁄k ffikO nåkt. E.Ç. 1915{kt ôk⁄kS {nuÔh ÖkXf ôk{ôk r˛˚kfu

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ëºe˜kuôkt Ñeåkuíôwt Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô ffiwO nåwt. Öt[{nk˜ôk ºe˜kuôk ˜kufÇkrnÌfiôk ˚ku ku ´Måwå Ñ˙t⁄k yuf W•k{ Çt˛kuƒô Au. 19{k Çifkôk W•khkƒo{kt Çe.yu{. ⁄kkuBÇôu ºe˜e-ytÑ˙uS ‘fikfh˝ åifikh ffiwO nåwt (Ékufiz, Ö]. 74). yu s heåu h{u˛ ôk⁄kS ÖkXfôwt ëÖt[{nk˜ôkt ˜kufÑeåkuí ôk{ôwt ykrÀ kÇe Ñeåkuôu ˜Ñåwt

Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô Ö˝ ôkUƒÖk k Au. ÑktƒefiwÑ{kt X¨hÉkÖk yôu ©e swÑåhk{ À su k f{o˛e˜kuyu ykrÀ kÇe ÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô {kxu úh˝k Öqhe Ökze nåe. WÀk. åhefu ©e {Ñô˜k˜ {nuåkyu ëÉkÁkkhk{ôe khåkí ôk{⁄ke ºe˜kuze Éku˜e{kt hk{kfi˝ôe h[ôk fhe nåe (1926). yk Éƒkôku r Ñå kh RrånkÇ yk˜uæ kôku y ku WÖ¢{ ô⁄ke; Öhtåw WÖhkuıå ÖrhÖkxe Öh r Må]åÖ˝u ykrÀ kÇe ÖhtÖrhå ftXM⁄k ÇkrnÌfi Öh Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô fhôkh zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk Çt˛kuƒô Öh [[ko Mker{å hkæ k{kt yk e Au. Au’˜k k˝uf Àkfifkyku⁄ke W•kh Ñwshkåôk ftXM⁄k-ÖhtÖrhå ÇkrnÌfi{kt

Ñ§kzqÉ yu k zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ´Måwå ˚ku k{kt rÇ{kr[ˆYÖ fkfio ffiwO Au. ë˜e˜k {kurhfikí (1983)⁄ke ˛Y ⁄kfiu˜e åu{ôe Çt˛kuƒôfik kk 35 sux˜kt ÖwMåfku yôu yôuf Çt˛kuƒô˜uæku Çwƒe r Måhu Au. ykfhe hÕ§Ökx, fwÀhåe-{kô Çrsoå yôuf {w~fu˜eyku ÖAe Ñ˙t⁄kM⁄k ⁄kfiu˜k ÇkrnÌfiôu y ˜kufåk åuôu {k k ÇkrnÌfiôk ·r¸fku˝⁄ke {q˜ yu yƒqhÖ Au. åu{kt ÇkrnÌfi WÖhktå ykrÀ kÇe RrånkÇ, Ç{ks˛kÜ, y⁄koåt k, ô]- t˛˛kÜ su k yôuf r ªkfikuôe Çk{Ñ˙e Özu˜e Au. ´Måwå ˛kuƒÖ k{kt zkÏ. Öxu˜ Ókhk ÇtÖkrÀå ÇkrnÌfi RrånkÇôk ˚ku ku fux˜wt WÖfikuÑe

Au åuôe [[ko fuLˇM⁄kkôu Au. y«ﬁkÇôe Çh§åk ækåh ˛kuƒÖ kôu ôe[uôk [kh r ºkÑku{kt nU[ k{kt yk‘ﬁwt Au :

(1) zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe Çt˛kuƒô Öÿrå.

(2) zkÏ. Öxu˜ôk ÇkrnÌﬁ{kt⁄ke Çeƒe heåu ´k å ⁄kåku RrånkÇ.

(3) zkÏ. Öxu˜ôk ÇkrnÌﬁ{kt⁄ke RrånkÇ ˜uæôôk Çkƒô åhefu.

(4) zkÏ. Öxu˜ôk ÇkrnÌﬁ{kt⁄ke W zåk RrånkÇ ˜uæôôk ô k ˚ku kku.

(5) yÖ kÀYÖu åu{ôk Ñ˙t⁄kM⁄k ÇkrnÌﬁôe {ﬁkoÀkyku.

zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe Çt˛kuƒô Öÿrå : Çt˛kuƒô {k k yufkÑ˙åk, ƒehs, ætå yôu fwôun {ktÑe ˜uåwt fkfio Au. yôu flfikhu yÚ¤fik fu ô k Çt˛kuƒô ˚ku kkuôu yktÉ kôk nkufi Ìfikhu yk Çw˜˚k˝ku Éu zkfi Au. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u Ñwshkå{kt ykuAk æuzkfiu˜k yu k ykrÀ kÇeykuôk

˜kufÇkrnÌﬁôu ÖÇtÀ fﬁwO. r˛˚kf{kt⁄ke Çt˛kuƒf Éôu˜k åuyku W•kh Ñwshkåôk

Ñk{zktyku æqtÀe §u Au, Ökhk kh {w~fu˜eykuôku, Çk{ôku fhu Au, ëne æUhkt ! (˛e æÉh), ë{wt nwt ÕkÏ˝wt kkE?í (nwt ˛wt Ú˝wt ºkE?), ÚÏ˝åkuÇ ôn™ (Ú˝åku s ô⁄ke) ëåwt Ö˝u˜ku ÚÏ˝u (åwt º˝u˜ku Ú˝u) su k y¬¯ôÖhe˚kkYÖ yôwº ku{kt⁄ke

ÖÇkh ⁄kﬁk. ëVq˜hktôe ˜kzeí ÖwMåfôe ´Måk ôk{kt ôkUƒu˜k ´ÇtÑu su kt fu æku˜hk (ÕqtÖzk){kt Àe ku nku˜ kE s ku, ÇkÉh{åe ôÀe{kt Öwh yk wt, æku˜hk{kt⁄ke yk åe ÀkY yôu Ö˛wykuôe kÇ Ñuhu yLkwº ku åu{ôk Çt˛kuƒôôkt ü[kt ƒkuh˝ku

‘ﬁıå fhu Au. æku˜hk{kt⁄ke yk åe Ñtƒôu ëykrÀ{ Ñtƒí åhefu ô ks e Ñuhu ÁkkÁkÌkku yuf Ç{äÖå Çt˛kuƒf s fhe ˛fu.

zkÏ. Öxu˜ôwt Çt˛kuƒô ˚ku k ÇkÉhfktXk-W•kh Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu Ñ˙t⁄kM⁄k fh kôwt Au. yk fkfio ÇkrnÌfi-Çt˛kuƒô fhåkt åku æhwt s yksu yLfi fkuEÖ˝ fku{ôk ÇkrnÌfi-Çt˛kuƒô fhåkt r ˛uªk Au, fnku fu ëôu kôkt Ök˝e {kuºkhu [zk kí su ku Örh©{ {ktÑu åu Au. yuôwt fkh˝ yu Au fu ºkhåôe yLfi ´Úyku fhåkt ykrÀ kÇeyku ôkuæe yôu ykÑ e {kôrÇfåk ƒhk Au. Çtfw˜ Çk{krsf {knku˜{kt S åk ykrÀ kÇe Ç{qnkuyu Énkhôkt ÖrhÉ§kuôu nt{u˛kt ˛tfkôe ·r¸yu Úufikt nåkt. flfikt kå fh kôku y Çh ´k å fh ku Ö˝ y hku Özu Ìfikt åu{ôe ykÌ{efiåk Såe, r ÔkÇ ÇtÖkrÀå fhe åu{ôwt ÑqZ ÇkrnÌfi {u§ yu åku ˝e Àqhôe kå ⁄kE. Çt˛kuƒô Àhr{fikô åu{˝u Çnu˜e {w~fu˜eykuôk fux˜kf Àkæ˜kyku ÚuEyu : åu{˝u Ökuåkôk {kuxkºkÑôk ÖwMåfku{kt ˜œfiwt Au åu {wsÉ ˚ku kfkfio æåu {ôu ykrÀ kÇeyku Ókhk nt{u˛kt ˛tfkôe ôshu Úu k{kt yk‘fiku nåku. ërf{ yk ku nU ? (fu{ yk‘fik Aku ?) ëhksôwt {kÏô e nU ?í (Çhfkhe {k˝Ç Au ?) ëÉkfi˜eyku yuh k (˛kuƒ k) yk ku n ?í Àkhw-fqfhwt fh k yk ku nU ? su k ´&ôku ÖqAkåk. yk k yôwº kuôk kt[ô ÖAe k[f {kuxu ºkÑu Çt˛kuƒf Çk⁄ku Ç{Çt uÀô yôwº e ykrÀ kÇe Ç{ksôe xefk fh kôwt ˜˝ yÖôk åu M kºkr f Au. Öhtåw ykrÀ kÇe Ç{ks Çt˛kuƒf Çk{u ´&ôku hsq fhu Ìfikhu åuôe ÖkA§ôe ºqr{fk åÖkÇ e Ö˝ {n• ôe Éôu Au. ykrÀ kÇeykuôe Énkhôkt ÖrhÉ§kuôu Çnfkh ôn™ ykÖ kôe {kôrÇfåk{kt s åu{ôk åhV n{ÀÀeoôkt fkh˝ku Ö˝ Özu˜kt Au. fkh˝ fu Çifkyku⁄ke ykrÀ kÇeykuôwt yux˜wt ˛kuªk˝ ⁄kfiwt Au fu yksu Ö˝ Ñ˙k{e˝ ykrÀ kÇeyk Àw~{ô yôu ÀkuMå Â[uôku ºuÀ Ökhæe ˛fåk ô⁄ke. ºqåfk§{kt Àkuhe yôku ˜kuxku ˜E ykrÀ kÇe

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

r Måkhku{kt Çôkhk ˜kufkuyu Ö˝ n{ÀÀo åhefuôe s ArÉ Qºe fhe nåe yôu

ÖkA§⁄ke Éôe ÉuXk ykrÀ kÇeykuôk ˛kuªkfku. yk ¬M⁄krå{kt ykrÀ kÇe Ç{ks

yufôe yuf ºq˜ fux˜e kh fhu ? {k k zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ s ôn™ X¨hÉkÖk yôu swÑåhk{ À su k {nkô ykrÀ kÇe f{o˛e˜kuôu Ö˝ ´khtºu ykrÀ kÇeykuyu

yr ÔkÇôe ôshu Úuﬁk nåk. Ö˝ yuf kh ykrÀ kÇeykuôku r ÔkÇ SÌﬁk

ÖAe Çt˛kuƒf fu f{o˛e˜ôu fux˜ku ü[ku ˜E ˛fu åuôwt W•k{ WÀknh˝ zkÏ. ºÑ kôÀkÇ

Öxu˜ Au. åu{ôk Çt˛kuƒôôu ´{k˝åku ë ôM hí (Çt. É§ tå Úôe) su ku Ñ˙t⁄k

⁄kkﬁ, uheﬁô yu¬’ ô su kt r ˛uªk˝ku r{˛ôhe ƒÑ˛ k§k ºÑ kôÀkÇ {kxu

´fikuÚfi yôu yksôku yk Çu{eôkh ⁄kkfi yu fkuE Ö˝ Çt˛kuƒfôk S ôôe yk⁄ke

åu{ôe Çt˛kuƒô Öÿrå {k k åu{ôe ytÑå feäÌk{kt s ƒkhku fhåe

ô⁄ke, Öhtåw ´Måwå ˚ku kôk yôwÑk{e Çt˛kuƒfku {kxu Ö˝ ´uh˝kÀkﬁe Au. WÀk.

åhefu yuf Çt˛kuƒô Àhr{ﬁkô åuyku ykrÀ kÇe Ç{ks Çk⁄ku {§åk zk ⁄k k yuf

‘ﬁ¬ıåôu ÖqAu Au ëfuåhk ÇeÇk nuhku Öeåku nUí˜k?í (yh ’˜e Önkzôe ykM⁄kk)

åuôe ´rår¢ﬁk ˝e r Öheå yk e. fkh˝ fu ÇkÉhfktXkôk ºe˜ku{kt ëÇeÇkí

˛ÁÀôku y⁄ko ëfikurôí ⁄kkfi Au. yu s heåu Örå-ÖÌôeôk Çn˛fiôLkk ækx˜k Öh

ÉuÇe ô ˛fkﬁ, Üeôu ëzkuneí ô fnu kﬁí fkh˝ fu zkune (zkuMke) ˛ÁÀ kÌLkeLkku

kfikofi Au Ñuhu åu{ôu ⁄kfiu˜k yôwº ku yôwÑk{e Çt˛kuƒfkuôu rÀ˛kÇq[f Éôu åu k Au. yk k yôwº {q˜f ´ÇtÑku åku æhk s. Çk⁄ku Çtfw˜ ykrÀ kÇe Ç{ks Çk⁄ku yÌ{efiåk fu§ e, åu{ôk n{ÀÀo Éôeyu åku s Çt˛kuƒô Öq˝of˚kkôwt Éôu åu e åu{ôe furVfiå{kt⁄ke Çqh ôef§u Au.

åu{ôe Çt˛kuƒôfik kk Àhr{fikô ykrÀ kÇe {kôÇ{kt yk u˜k ÉÀ˜k ôku Ö˝ œfik˜ ykÖu Au. åu{˝u ôkUÊfiwt Au fu ìyÑkW ykrÀ kÇeyku Ökuåkôe kåku fhåkt fåhkåk nåk, ÉeÚ 17 ªko ÖAe Çk{u⁄ke Ökuåkôkt Ñeåku Çtº§k k åqxe Özåk.î (ºe˜kuôk Àu hkôe ºsô khåk, Ö]. 60) yk e Çt˛kuƒf {kxu yk˛e koÀYÖ ÉkÉåkuôe Çk⁄ku ykrÀ kÇe r Måkhku{kt yk ˜kt fux˜ktf {q§ºqå Örh åoôku åu{ôk {kxu r ŒôYÖ Ö˝ ÉLfikt nåkt. WÀk. åhefu ëy{khkt ôk¯kkt Ñeåku xuÖ fhe ˛nuh{kt sE Çtº§k ku Aku?í su e ykrÀ kÇeyku{kt yk u˜e Ç{s, Çt˛kuƒfôk ´&ôkuôu Çhfkhe fikusôkôk ºkÑYÖ Ç{s , º˝u˜k ykrÀ kÇe Ñoôku Çt˛kuƒôfkfio{kt yÇnfkh Ñuhu, åu{ôk ˛ÁÀku{kt ÚuEyu : ì ô kÇeykuôe

ykä⁄kf ¬M⁄kråôu Çwƒkh kôk nuåw⁄ke ˛Y fhu˜e ykä⁄kf yôwÀkôôe yôuf Çhfkhe

ﬁkusôkykuôu fkh˝u yk r Måkhôku {krnåeÀkåk ƒwôu ƒw ˜k˜[w Éô k ˜k¯ﬁku

Au. su⁄ke ˜kufÇkrnÌﬁ Çtf˜ôôe ´r¢ﬁkôu Ö˝ åu Çhfkhe yôwÀkôôku ºkÑ s Ç{su Au.î (ºe˜kuôk Àu hkôe ºsô khåk, Ö]. 61) yk kt ˜˝ku Çt˛kuƒf

{kxu fu e {w~fu˜e ÇSo ˛fu åuôwt fY˝ Éfikô Ö˝ åu{ôe furVfiå{kt Au : ìyk k ykä⁄kf ´˜kuºôkuôu fkh˝u Qºe ⁄kfiu˜e r r˛¸ {kôrÇf ºqr{fkôk fkh˝u Çtf˜ô fåko Çk{Ñ˙e yufXe fh k xuÖhufkuzohôe M e[ ykuô fhu Au fu åhå s åuôe

Akåe{kt {krnåeÀkåkôku åeh su ku åe˚˝ ´&ô yk Au, ëåwt kå ˜u kôwt nwt yk˜uí˜k ? (åwt kå ({krnåe) ykÖ kôwt ˛wt ykÖe˛ ?) (ºe˜kuôk nku§e Ñeåku, Ö]. 61-63)

ªkkuoôe åÖ˘fiko ÖAe ´k å ⁄kfiu˜ ÇkrnÌfiôu r „ksÑå Çwƒe

ÖnkU[kz kôe ´r¢ﬁk Ö˝ Çh§ ô⁄ke hne. åu{ôk Çt˛kuƒôkuô Ñ˙t⁄kM⁄k fh k fkuE

´fk˛f ykÑ§ ô yk‘fiku, åu{ôk ˝kæhk Çt˛kuƒôkuôu Ñ˙t⁄kM⁄k fh kôwt fk{ Ökuåu fu Çhfkhe yôwÀkô⁄ke fhu˜wt Au. yuf Çk{kLfi r˛˚kf Ökuåkôk S ôfkfioôu rÇÿ

fh k {kxu Ék kwfw æuåh Ö˝ u[e {khu ykôk fhåkt {kuxe ´råÉÿåk ÉeS fE nkuE ˛fu ? ´Måwå W’˜uæ{kt ykrÀ kÇe ÇkrnÌﬁôu Ñ˙t⁄kM⁄k fh k {kxuôe ´råÉÿåk

‘fiıå ⁄kkfi Au åku Çk{u Ö˚ku Ñwshkåôk ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi Çt˛kuƒfkuôe

f{ôÇeÉeyku Ö˝ ‘fiıå ⁄kkfi Au. yk k rôhk˛kôk ºk ku åu{˝u Ö˝ ‘fiıå ffiko

Au : ìyk k ÀkuÃk˜k ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô yô ÇtÖkÀôôwt {n• ˛wt Au ? ykx ykx˜e Ökh r ôkôe {w~fu˜eyku uX kôku ˛ku y⁄ko Au ? ykrÀ kÇe ˜kufS ô{kt Özu˜e ÖhtÖrhå ˜kuff˜kyku, neyku, yhu˜k Ñuhu Ñeåku, f⁄kkyku, {kLfiåkyku, ykM⁄kkyku åu{ôe hnu˝e fh˝e yôu heå-rh kÚuôku y«fikÇ yôu Çt˛kuƒô fh k⁄ke ˛ku VkfiÀku ? yk k Önkze r Måkhku{kt yÚ˝e ÇtMf]rå yôu {k˝Çku Â[u yôuf åf˜eVku uXeôu yufXk fhu˜k ˜ufÇkrnÌfiôe WÖfikurÑåk fu WÖfkhfåk ˛wt ?î (yh ’˜e ˜kufôe ne- kåku, ´Måk ôk{kt⁄ke) rôhk˛kykuôk Çqh Â[u Ö˝ åu{ôe ôu{ {kô efi yufåk M⁄kkÖ kôe yôu ºkr Ç{ksr økkôeykuôu {ÀÀYÖ ⁄k kôe Au. ykx˜e [[ko ÖAe åu{ôe W{uÀ ´{k˝u åu{ôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀôku RrånkÇôk ˚ku ku fu e heåu WÖfikuÑe Éôe ˛fu åu r ˛u ÚuEyu. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk Çt˛kuƒôku-ÇtÖkÀôku{kt⁄ke ´k å ⁄kåku RrånkÇ : y ku RrånkÇ yux˜u {kô S ôôk Ç kOÑe ºqåfk§ôku ÇtÀºo Au.

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

zkÏ.Öxu˜ôk Çt˛kuƒôku{kt ykrÀ kÇeykuôe ´k[eô ÇtMf]rå, ykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeôwt M⁄kkô, ykrÀ kÇeykuôe ÖhtÖhkÑå LfikfiÖÿrå, ÖhtÖhkÑå Ñ˙k{e˝ y⁄kofkh˝, {kuåe˜k˜ åuÚ å su k ¢ktrå eh, ykrÀ kÇe r Måkhkuôk Ökr§fikyku

Ñuhu r ˛u r Må]å ˝oôku ´k å ⁄kkﬁ Au.

RrånkÇ ˜uæôôk ˚ku ku åu{ôk ´Àkô{kt Çki ´⁄k{ ëæuzÉ˙Òk åk˜wfkôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]råykuíôku W’˜uæ fh ku Özu. Çåå [kh ªko Çwƒe M⁄k§åÖkÇ yôu yL uªk˝ôk Örh˝k{u åu{˝u æuzÉ˙Òk Öt⁄kf{kt⁄ke ´kÑirånkrÇf-fiwÑôe 110 {kô Çknåku, 2500 Ökªkk˝ ykuÚhku, 16 Ökªkk˝ Ç{krƒyk å⁄kk k˝ r[ k{trzå ÑwVkykuôe ˛kuƒ fhe Au. yk y ˛uªkkuôku åu{˝u yk˛hu 70 nÚh ªko kq ofk˜eLk Ç{fi Ö˝ rôƒkorhå ffikuo Au. Öwhkå• efi ykƒkhku yôu W•k{ ÇtÀºoÑ˙t⁄kkuôu ˜E ´Måwå Ñ˙t⁄k ô{qôkYÖ ÉLfiku Au. ykrÀ kÇe r Måkhku{kt⁄ke ´k å yk k y ˛uªkku yôu Ìku Öh ˜uæô fÀk[ Ñwshkåôk RrånkÇ{kt yk ´fkhôku ´⁄k{ Ñ˙t⁄k n˛u ! ©e hk{˜k˜ Öheæu åu{ôk Çt˛kuƒôôu rÉhÀk åkt ôkUÊfiwt

Au fu ìyk r Måkhôk ´kÑirånkrÇf fk§ôe ô e rÀ˛k yk Çt˛kuƒôÑ˙t⁄ku [™ƒe

Au.î (æuzÉ˙Òk åk˜wfkôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]råyku, yk{wæ{kt⁄ke) zkÏ. ykh. yuô. {nuåk su k yktåhhkªxŸefi œfikrå´k å Öwhkå• r ÀTôk {kÑoÀ˛oô{kt ´Måwå Çt˛kuƒô ⁄kfiwt nåwt åu ôkUƒ xu. rÉ˙rx˛fk˜ Öq yôu Àhr{fikô ykrÀ kÇeykuôwt Ökuåkôwt ykÑ M kfi•k åt k nåwt. W•kh Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôwt ne xeåt k, fkfiÀku-‘fi M⁄kk Ñuhuôku

RrånkÇ Ö˝ åu{ôk Çt˛kuƒôku{kt⁄ke ´k å ⁄kkfi Au. M kfi•k ykrÀ kÇeåt k{kt {wæe (Ñk{uåe), Ñ{uå˝, {åkÀkh ({wæeôku Çnkfif), Ñ˙k{ÇtÑXô åu{ôk n¨ku yôu VhÚu Ñuhu ÉkÉåku ykrÀ kÇe ne xe-hksfefi-RrÌknkÇôu ´råÆÉrÉå fhu Au. ykrÀ kÇe ÚôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘fiku{kt ôkhe, Ö]. 41) ëæuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuí Ñ˙t⁄k Ö˝ ºe˜´Àu˛ôk ÖhtÖhkÑå ne xeåt kôu Ç{s kôe [k eYÖ Au. WÀk. åhefu ´fh˝-6Ík{kt ëzwtÑhe ºe˜kuôe ˛kÇôÖÿråí ˛eªkof ôe[u {wæe, åuôe rôfiw¬ıå, n¨ku-VhÚu, Ñ˙kBfif˚kkôk {åkÀkh su k nku kyku, Ñ˙k{ÇtÑXô (Çwzw), ÖhtÖhkÑå LfikfiÖÿrå Ñuhuôk W•k{ ´{k˝ku ´k å ⁄kkfi Au. ykrÀ kÇeyku{kt ´[r˜å Àu e-Àu åkykuôwt Ökuåkôwt r r˛¸ fkfio˚ku k nåwt. h¯krÌkfiku Àu yu zwt¯kkhe ºe˜kuLkku {wœfi eh Au. yk ehLkku ´ºk Ìku{Lkk kh r ˛uªk Au. hÑråfik Àu f fkÏÁkrhfiku XkufkhLke

(hıåôku Àu ) ÖqÚ [kuhe ˛kuƒe fkZ k, [kuheôku {k˜ ÖkAku {u§ k åu ehôu

WXkz k{kt yk Au. åu ÑwôuÑkhôk Ö˛wyk fuu åuôk hôk {k˝Çku {kheLku [kuhôu [kuhu˜e Måwyku ÖkAe ykÖ kôe Vhs Ökzu Au. (Vq˜hktôe ˜kze, Ö]. 7) yk{ hÑråfiku Àu ykrÀ kÇeyku{kt ÖhtÖhkÑå Lfikfiôe yusLÇe åhefu ´M⁄kkrÖå ⁄kkfi

Au. yus heåu fkÏÉrhfik Xkfkuhôwt M⁄kkô Ö˝ fkfiÀku-‘fi M⁄kkôk hæu k§ åhefuôwtAu. ykrÀ kÇeykuôe ´k[eôåk yôu åu{ôwt {q§ yu Ö˝ zkÏ. Öxu˜ôk

Çt˛kuƒôôku {wœfi r ªkfi hÃkku Au. ykrÀ kÇeykuôe ´k[eôåk rÇÿ fh k åu{˝u ftXM⁄k ÇkrnÌfi WÖhktå W•k{ ÇtÀºo Ñ˙t⁄kkuôku r rôfikuÑ fhe yuf W•k{ RrånkÇ Çt˛kuƒfôku ÇÀTÑw˝ Ö˝ ´Ñx ffikuo Au. WÀk. åhefu ô Ökªkk˝fiwÑ{kt ërôªkkÀí

´Ú nåe åuôk ykƒkhku yôu rôªkkÀ yu s ºe˜ yu{ ze.ze. fki˛kBÉe yôu

hkÏÉxo ˛uVh su kt Çt˛kuƒfkuôk n k˜k ykÖeôu Ç{Ú‘fiwt Au, ykrÀ kÇeykuôu ºkhåôk {q§rô kÇeyku Ñ˝k‘fik Au. (ykrÀ kÇe sôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘fiku{kt ôkhe, Ö]. 17-18) nz Ök{kt {k˛o˜u ˛kuƒu˜e ôkôe-ôkôe Üe{qäåykuôe ykrÀ{kåkôe f’Öôkôu ykrÀ kÇeykuôe Öwhkf⁄kk Çk⁄ku Çktf§e Ökuåkôk {åôu ÇÉ§ ykƒkh yk fiku Au. (ykrÀ kÇe ÚôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘fiku{kt ôkhe, Ö]. 6)

ëykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeykuôwt M⁄kkôí yu r ªkfi nsw ÚuEy yu ku æuzkfiku ô⁄ke. Öhtåw åuôku Ökfiku ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ôktœfiku nku kôwt fne ˛fkfi. åu{ôwt yuf ykæwt ÖwMåf ñ ëykrÀ kÇe, ÚôÖÀ yôu r˛¸{nkfk‘fiku{kt ôkheí ykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeôk {nkÌBfiôu MÖ¸ fhu Au. åÀTWÖhktå åu{ôk Àhuf ÖwMåf{kt ykrÀ kÇe Üeykuôe {wıååk, Çk{krsf-ykä⁄kf ºkÑeÀkhe Ñuhuôk ˝oôku ´k å ⁄kkfi Au åuôu Ç·¸ktå [[eoyu. yuf Ç o{kLfi nfefå Au fu ykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeyku æqÉ s ÇL{kôôefi M⁄kkô ºkuÑ åe nåe. åu Ö˝ {k k ÇkÉhfktXkôk ÇtÀºo{kt s ôn™ Ç{Ñ˙ Ñwshkåôe ykrÀ kÇe Üeyku. S. zÉ’fiw. Á˜uh (1906) yôu ôk⁄kS {nuÔh ÖkXf (1915) su k Çt˛kuƒfkuyu Ö˝ åu e r Ñåku ôkUƒe Au. zkÏ.Öxu˜ôk Çt˛kuƒôku{kt Ö˝ zwtÑhe ºe˜ Üeykuôku RrånkÇ, Ç{ks{kt åuykuôwt M⁄kkô Ñuhu r Ñå ´k å ⁄kkfi Au. åuyku ôkUƒu Au fu ìykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeôwt M⁄kkô ˝wt ü[wt Au. kwhwªk {kxu ÖÌLke feäå Au, ykÉY Au, åuôu kqhwt {kô ykÖ k{kt yk Au. yôu ˜kirff yôu Çk{krsf ´ÇtÑkuyu åuôku yrº´kfi ˜u k{kt yk Au

(Vq˜hktôe ˜kze, Ö]. 55)íí. åu{˝u ˝o u˜k ´ÇtÑku{kt ykrÀ kÇeyku{kt

r ƒ kr knôe åhVu˝, ÑkurXfik-ÑkuX˝ôe ´⁄kk, Úåefi ÇtÉtƒku ´Ìfiu WÀkhåk, ˜¯ô Ç{fiu fwxwtÉôe Üeôku ˜u kåku {å, Çk{krsf ´ÇtÑkuy Üe- kwhwªkkuôwt Çnô]Ìfi Ñuhu ÁkkÁkÌkku ykrÀ kÇe ÜeLkwt åo{kô WÖhktå ºqåfk§{kt M⁄kkLk Ö˝ WÚÑh fhu Au.

ykrÀ kÇeykuôe Üeykuôu ˜Ñåe ÖhtÖhkyku Çk{krsf RrånkÇôk ˚ku ku ô åh yôu ﬂ ˜tå ô{qôkyku Öqhk Ökzu Au. 19{e ÇÀe Àhr{ﬁkô ºˇ Ño r ƒ kr knôk ´&ôu Çt ªko fhe hÃkku nåku, su ÇkÉhfktXk yôu Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôe ÖhtÖhk nåe yk ÖhtÖhkôwt rôYÖ˝ åu{ôk Çt˛kuƒôku{kt {§u Au:

ëë krÌk {he Úfi yLku Üe sw kLk nkufi Ìkku r kÌkkLku uh [k˜e Úfi Au. rÖåk åuôk kwLkõ¯ô fhk Au. r ƒ k Üe Öh yu ÇkÇhefik k§kôku fkuE n¨ fu yrƒfkh nkuåku ô⁄ke, r ƒ k Éôu˜e Üeôu Ék§f nkufi åku ÇkÇhe Ö˚kôu ÇkUÖe Àu k{kt yk

Au.î (Vq˜hktôe ˜kze, Ö]. 56) r ƒ k ⁄kﬁk ÖAe Üeôu åuôk rÖåkôu ÇkUÖ kôe ÇtÖq˝o r rƒ åu{˝u ëæuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuí Ñ˙t⁄k{kt ykÖe

Au. (Ö]. 88) åu{ôk Çt˛kuƒôku ºˇ Ñeoﬁ ÖhtÖhk yôu ykrÀ kÇeykuôe ÖhtÖhkôk

ÖhMÖh r hkuƒe Auzkyku hsq fhu Au. ëykrÀ kÇe, ÚôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘ﬁku{kt

ôkheí ÖwMåf{kt r ƒ k ykrÀ kÇe Üeôe W•k{ ¬M⁄kråôwt ˝oô fﬁwO Au, ëëÜe

Öwô˜o¯ô fh k RÂAåe ô nkuﬁ åku {q§Öråôk uh hne ˛fu Au. fwxwtÉôe Çt{rå⁄ke

{q§ Öråôk uh ÉeÚu Örå ˜k e ˛fu Au. yk S ô heråôu hs{kE (ƒÕ{kE)Lke

´⁄kk fnu Au. yk ´⁄kk{kt h{kt {q§Öråôe ÇtÖr•kôe n¨Àkh Üe nkufi Au.ô k Öråôu fikiôÇtÉtƒku Éktƒ kôku yôu Ék§fkuôk Ök˜ôÖkuªk˝ fh k rÇ kfi ÉeÚu yrƒfkh nkuåku ô⁄ke. h{kt Üeôwt [oM nkufi Au. yk ôkh Öråôwt åoô Çkhwt ô ˜kÑu åku Üe åuôu Aqxk fhe ˛fu Au. (Ö]. 37)íí. ´Måwå ÉkÉå Çk{krsf Örh åoôôk RrånkÇ{kt {n• ôe [[ko-r [kh˝k Qºe fhe ˛fu åu{ Au. fkh˝ fu ykÖ˝u Ìfikt Çk{krsf Örh åoô fu Çwƒkh˝kôku RrånkÇ yk˜uæ k{kt yk Au Ìfikhu {k k ºˇ Ñeofi Üeyku fu Ç{ksôu fuLˇ{kt hkæeôu s yk˜uæô ⁄kkfi Au. Öhtåw ºÑ kôÀkÇôk WÖhkuıå Çt˛kuƒô{kt ‘fiıå ⁄kåwt Üeôw M⁄kkô åuôku RrånkÇ Úufik ÖAe ykrÀ kÇe Ç{ks{kt ´Ñråôkt yôuf å• ku ÖhtÖhkYÖ ·r¸Ñku[h ⁄kkfi Au. ºˇ Ñeofi Üeyku r ƒ k-r knôe {ôkE, ÖzÀk´⁄kk yôu ÉeÚt yôuf Àqªk˝ku⁄ke ´ºkr å nåe Ìfikhu ykrÀ kÇe Üeyku åu{ôk Ç{ks{kt W•k{ ÀhflÚu ºkuÑ åe nåe.

yu s heåu åu{ôk Çt˛kurƒå ÖwMåfku{kt ôkhe {rn{kôk yôuf ´{k˝ku

{§u Au. WÀk. åhefu k¬’{fe hk{kﬁ˝{kt Çeåkôu Ör kåk rÇÿ fh kôwt fnu k{kt

yk Au. flfikhu hkÏ{ Çeå{kôe khåk{kt ôÑhsôku yôu Örh khsôkuôe nkshe{kt Çeåkôu yôLfi Ñkih ´k å ⁄kfiwt Au. Étôu hk{kfi˝ku{kt r ÑåºuÀ ´⁄k{ ôshu s

Àuækåku nku k Aåkt åu{kt ykrÀ kÇe Ç{ksôe ÜeÇL{kôôe ÖhtÖhk Àuækfi Au. ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí yu Ö˝ ÜeÑkih ôwt Ñkô fhåwt ykrÀ kÇe {nkfk‘fi Au. Üeyku Öwhwªkkuôk Çth˚k˝ r ôk yuf˜e ôr nkh fh k sE ˛fu, yôk ]å ⁄kE s§¢ezk fhe ˛fu Ñuhu ÉkÉåku ykrÀ kÇeyku{kt Üe M kåt fiôe Öhkfk¸k ‘fiıå fhu Au. ºe˜kuôwt ºkh⁄k{kt ˇkiÖÀe, fwtåe, Çwºˇk, RLˇk˝e Ñuh Üe[rh kku fuLˇM⁄kkôu Au. yn™ rÖå] t˛ fu rÖå]Ç•kkf Ç{ksôwt fkuE {kô-ÇL{kô ô⁄ke Ö˝ {kå]Ç•kkf ÜeÇ{ksôwt {kôÇL{kô yôu Ñkih Au. ykrÀ kÇeyku{kt ´[r˜å {nkºkhå {wsÉ {nkºkhåôk fiwÿ{kt Üe s kÉÀkh ô⁄ke Ö˝ yÇ{kô ætz nU[˝e s kÉÀkh Au. yu heåu ykrÀ kÇe ÖhtÖhk {wsÉ Üeyku yn™ M åt k yôu hksfefi, ƒkä{f, Çk{krsf ‘fi¬ıåÌ Çk⁄ku ´Ñx ⁄kkfi Au. ykrÀ kÇe ÖhtÖhk{kt ÜeÑrh{kôe Çk⁄ku åu{ôe f{ôÇeÉeyku Ö˝ ‘fiıå ⁄kkfi Au. WÀk åhefu zkf˝kuôk ôk{u Üeyku Öh ⁄kåk yÌfik[khku su k fu Únuh{kt fAkuxku {hk e, yktæ Öh Ökxku Étƒk e z˜k ôe[u üƒe ˜xfk e yôu zkf˝ åhefuôku M efkh ô fhu Ìfikt Çwƒe Akuz e ôn™, fÖk§{kt zk{ ÀE zkf˝r „k ºq˜k e Àu e Ñuhu ´ÇtÑku ykrÀ kÇe Üeykuôk S ôôwt Ées ÖkÇwt hsq fhu Au. zkf˝ Únuh ⁄kfiu˜e Üeôu åuôku Örå åhAkuze Àu, rÖfih{kt fkuE r ÔkÇ ô fhu yôu yÇÃk rVxfkh Â[u {he Úfi (yh ’˜e knkzLke ykM⁄kk kwMÌkf). ykrÀ kÇe Ç{ksôe ºqåfk˜eô yôu Çkt´å Ç{Mfikôwt W•k{ Çk{krsf r[ k yn™ ´k å ⁄kkfi Au. ykrÀ kÇeykuôku zkf˝r „k{kt yktƒ§ku r ÔkÇ, zkf˝ôk ºfiu yuf˜k s kôwt xk§ wt, zkf˝kuôe WÌÖr•k r ˛uôku ÖhtÖrhå RrånkÇ,zkf˝kuôku ºkuÑ {kuxuºkÑu kwhwªk Éôu Ñuhu Õe˝k{kt Õe˝e r Ñåku k[fôu ykrÀ kÇe Ç{ksôe fwherå yôu åu ÖhÌ åuykuôe {kôrÇfåk Ç{s k{kt {ÀÀYÖ ⁄kkfi Au. yk ˝oôku yirånkrÇf yux˜k {kxu Ö˝ Au fu ykrÀ kÇe Üeykuôe yk e fY˝ ¬M⁄kråôku ÇtÖq˝o r[åkh fkuE r˛¸ ÇkrnÌfi fu ˜uræå ÀMåk uÚu{kt⁄ke {§e ˛fu åu{ ô⁄ke. yk ÇtÚuÑku{kt ykrÀ kÇeykuôku Çk{krsf RrånkÇ Ú˝ k {kxu åku æhwt s Çk⁄ku Ç{ks˛kÜeyku yôu {ôku iøkkrôfku {kxu Ö˝ åu{ôkt rôYÖ˝ku æqÉ s

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

{n• ôkt Éôu Au.

ykrÀ kÇeykuôe yufåk yu ºkhåôe yLﬁ fkuEÖ˝ ´Ú {kxu Eªkko

WÖÚ ôkhe ÉkÉå Au. Àhuf Çt˛kuƒfôu åu yufåk ÖkA§ s kÉÀkh fkh˝ku

Ú˝ kôe RÂAk ⁄kkfi, åuôwt rLkY k˝ ykrÀ kMkeyku rMk kfiLkk fkuE MkkrnÌfi{kt⁄ke

´k Ìk ⁄kkﬁ åu{ ô⁄ke. ykrÀ kÇe yufåk r ˛uôk åu{ôk rôªfªkkuo ôkUƒÖk k Au. ....íí ˜kÑku ˜u kôe r rƒ Öqhe ⁄kﬁk ÖAe Ús{ Öh hkux˜k yôu hktƒu˜wt {kåh

˜k k{kt yk Au. yk {kåh hÖ˚k k§k Éôk Au. fLﬁkÖ˚k k§k Ö˝ {ÀÀ

fhu Au. Çki⁄ke Önu˜kt fLfikÖ˚k k§k nU[eôu ækfi Au. Éƒk s{ k ÉuÇu Au Ìfikhu ºkE[khkôwt yuf ”ÀfiMÖ˛eo ·~fi ÇÚofi Au. Çki ´f]råôk ÇktrôÊfi{kt æuåhôk

æku§u ºkusô ˜u Au. yu{ôk hkux˜k{kt {eXk˛ yôu ú{ ôeåhu Au. yk Au’˜wt ºkusô ykhkuÑ k{kt Üe- kwhwªkku, ykÉk˜ ]ÿ Éƒkt nkufi Au. r r ƒhtÑe Önuh u˛{kt ˜ÑºÑ fLfikÖ˚kôwt ykæwt Ñk{ s{ k ÉuÇu Au. ºku§k yôu Çh§ ˜kÑåk yk ykrÀ kÇeyku flfikhu ë kheí Zku˜ Ñkzu Au Ìfikhu Éƒk yuf ⁄kEôu åe Õôqô⁄ke ˜zu Au yôu yk u˜e ykÖr•kôku Çk{ôku fhu Au. yk yiıfiôe ºk ôk yôu

ehÌ ôk {q§{kt åu{ôwt yk Çnºkusô Au.î (Vq˜hktôe ˜kze,Ö]. 47) ykrÀ kÇeyku{kt {]Ìfiw ÖAe ˛kuf ºktÑ kôe r rƒyku å⁄kk yLfi r rƒyku{kt Ö˝ åuykuôe yufåkôkt hnMfiku AqÖkfiu˜kt Au.

ykrÀ kÇe Ç{ksôwt Ökuåkôwt M kﬁ•kåt k nåwt. Ç{ksS ôôk ´Ìﬁuf

˚ku ku åuykuôe ôkuæe yku§æk˝ nåe. yÇtœﬁ ´fkhôk r[ kr r[ k Àu åkyku yôu

åuykuôwt r r˛¸ fkfio˚ku k nåwt. åu{kt ykrÀ kÇe Ç{ksôk y˜ÑÖ˝kôkt fu M kfi•kåkôkt fkh˝ku Özu˜kt Au. ºˇ Ñeofi fkfiÀku-‘fi M⁄kk, ne xeåt kôk fhåkt ôkuæwt yôu yÇhfkhf åt k yn™ {kusqÀ nåwt. åuôk ˝k W’˜uæku ºÑ kôÀkÇôk Çt˛kuƒôku{kt⁄ke ´k å ⁄kkfi Au. su{kt fkfiÀku-‘fi M⁄kkôk hæu k§ Àu kuôe ÉkÉåku ˝e {n• ôe Au. WÀk. åhefu hÑrÌkfiku Àu (hıåôku Àu ) yu zwtÑhe ºe˜kuôku {wœfi eh Au. yk ehôku ´ºk åu{ôk Öh r ˛uªk Au. hÑråfik Àu ôe ÖqÚ [kuhe ˛kuƒe fkZ k, [kuheôku {k˜ ÖkAku {u§ k åu ehôu QXkz k{kt yk Au åu ÑwôuÑkhôk Ö˛wyku åuôk hôk {k˝Çku {khe fu {kh kôe ƒ{fe ykÖe [kuhôu [kuhu˜e Måwyku ÖkAe ykÖ kôe Vhs Ökzu Au. (fkÏÁkrhfik XkfkuhLke khÌkk, ºqr{fk).

yk{ hÑråfiku Àu ykrÀ kÇe r Måkh{kt fkfiÀku yôu ‘fi M⁄kkôe ¬M⁄krå

M⁄kkÖôkh ÇtM⁄kk åhefu ´M⁄kkrÖå ⁄kkfi Au. yu s heåu fkÏÉrhfik Xkfkuhôwt M⁄kkô Ö˝ fkfiÀku yôu ‘fi M⁄kkôk hæu k§ åhefuôwt Au. ëykrÀ kÇe ÚôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘fi{kt ôkheí ÖwMåf{kt Çwzk yôu ÖËk LfikfiÖÿrå{kt Ö˝ yk ytÑuôwt ˝oô Au. (Ö]. 41)

Çkt´å RrånkÇ ˜uæô{kt ºqåfk˜eô {kô Ç{ksôku Ç kOÑe y«ﬁkÇ fh k{kt yk Au. åu{kt ºqåfk§ôwt ykä⁄kf ÖkÇwt Ö˝ ˝ {n• ôwt Au. zkÏ. Öxu˜ ÇtÖkrÀå ÇkrnÌﬁ{kt⁄ke ykrÀ kÇe y⁄koåt kôku ºqåfk§ yô åo{kô Ö˝ ´k å

⁄kkfi Au. su{kt ykrÀ kÇeykuôe æuÌkeÖÿrå, r˛fkh, {kAe{khe {wœfi Au. WÀk. åhefu åku§ehkÏ˝eôe khåk{kt hkurstÀk ykrÀ kÇe Ç{ksS ô WÖhktå ykrÀ kÇeykuôe æuÌkeÖÿrå, ÆÇ[kE (nkh˝ Öÿrå), hÇkÀ r ˛uôe {kLfiåkyku

Ñuhuôwt r Ñå kh ˝oô ´k å ⁄kkﬁ Au. su ykrÀ kÇeykuôku ykä⁄kf RrånkÇ

WÚÑh fhu Au. yk W khktÌk ykrÀ kÇe Ç{ks{kt ÉÀ˜kfiu˜e æuåeÖÿråôwt ÇhÇ rôYÖ˝ {§u Au. Àk.å. k˜hwt æuåÖÿråôku WÀfi, nkh˝⁄ke Ök˝e Ök kôe iøkkrôf Öÿrå Ñuhu æuåer ªkfif ÖkÇktyku ykrÀ kÇeykuôe æuåeÖÿrå{kt yk u˜k

ÉÀ˜k ôwt Éfikô ykÖu Au. (æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku, Ö]. 31) yu s heåu yk ÖwMåf{kt ykrÀ kÇeykuôe ykä⁄kf ´ ]r•kyku yôu åuôe Çk⁄ku Çtf§kfiu˜e {kLfiåkykuôku r[åkh {§u Au. æuåe hÇkÀ WÖhktå ykrÀ kÇe y⁄koåt kôwt {n• ôwt ÖkÇwt yu e r˛fkh ´ ]r•kôkt ÇhÇ r[ kku ´k å ⁄kkfi Au. Ö˛wÖ˚ke yôu {kA˜kt {kh kôe Öÿrå, r˛fkhôkt Çkƒôku, r˛fkhôk Àu ku, {wnqåo Ñuhu ˝oôku ykrÀ kÇe ykä⁄kf RrånkÇLkkt yLkuf ÖkÇktôu åku ‘fiıå fhu s Au Çk⁄ku k[fôu r˛fkhf⁄kkykuôk kt[ô sux˜ku ykôtÀ ykÖu Au. (swyku: æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku.) ykrÀ kÇe Ç{wÀkfi yôuf ´fkhôe {kLfiåkyku{kt hk[u Au. Àhuf ´fkhôe {kLfiåkôu ƒ{oôwt ÖeXÉ§ Ö˝ y ~fi nkufi Au. Ökuåkôk Öh yk åe ykÖr•kykuôu fwÀhåe fu fwÀhåÇrsoå {kô kôwt ˜˝ M kºkr f Au. hÇkÀ yu ykrÀ kÇe y⁄koåt kôku ´k˝ nåku. ÆÇ[kEôk yºk flfikhu hÇkÀ ô Özåkt åuôk fkh˝ åhefu ykrÀ kÇeyku ë hÇkÀ ÁkktÊfikuí åu e {kLfiåk hkæåk yôu åuôk rôr{•k åhefu ©e{tåkuôu Ökuåkôk hkuªkôku ºkuÑ Éôk åk. (æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku, Ö]. 44)

ºqåfk§{kt ykrÀ kÇe [§ §ku{kt yk k {w M⁄kkrÖå rnåk Çk⁄ku

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ykrÀ kÇeyku Çt ªko{kt yk‘fik nku k{kt⁄ke yk {kLfiÌkk Qºe ⁄kE nkuE ˛fu. fkh˝ fu Öt[{nk˜ôe ykrÀ kÇeykuôe ÆnÇf ´ ]r•kyku{kt åuyku åu{ôk Ör k Õkzku f kkfik nku kôk {w ytÑ˙uÚu yôu Àu˛e hs kzkyk Çk⁄ku Çt ªko{kt yk‘fik nku kôk ´{k˝ku Au. (swyku : yhw˝ k u˜k, Öt[{nk˜ôk ykrÀ kÇeyku{kt hksfefi, ykä⁄kf-Çk{krsf Örh åoôôku RrånkÇ, (y´Ñx {nkrôÉtƒ, ´fh˝2)

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜yu ykrÀ kÇeykuôwt ftXM⁄k ÇkrnÌﬁ Ñ˙t⁄kM⁄k fhe fw˛§

RrånkÇ Çt˛kuƒf åhefuôku ƒ{o ÉÚ‘ﬁku Au. ftXM⁄k ÇkrnÌﬁ{kt⁄ke WÚÑh ⁄kåe

ÉkÉåku {k k åo{kô S ô˛i˜eykuôu s yrº‘ﬁıå fhu Au yu{ {kô ºq˜ºhu˜wt

Au. yôu yu{ktfi ykrÀ kÇeyku su e ÖhtÖhkÖk˜f ´Úôk ftXM⁄k ÇkrnÌfi {kxu åku yk kå r ˛uªk Éôu Au. ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfi{kt ÖhtÖhkYÖu

ÇÀeyku⁄ke sqôe Öwhk˝e kåku ƒhÉkﬁu˜e Öze Au. yôu åu heåu ftXM⁄k ÇkrnÌﬁ

Ç{fk˜eô {kô S ôôk nu˝ku WÖhktå {kô RrånkÇôu Ö˝ Çkhe ÖuXu ´Ñx fhu Au.

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk ÇtÖkÀô-Çt˛kuƒôku{kt hnu˜e yirånkrÇf Çk{Ñ˙e : RrånkÇ yôu RrånkÇôe Çk{Ñ˙e Étôu rºLLk ÉkÉåku Au. zkÏ. Öxu˜

ÇtÖkrÀå ÇkrnÌfi{kt⁄ke RrånkÇôe Öwªf§ Çk{Ñ˙e y⁄kkoåT RrånkÇ ˜uæôôk Mk˙kuåku hnu˜k Au. ykrÀ kÇe ÖhtÖrhå ÇkrnÌfi{kt Ék§fôk sL{⁄ke ˜E {]Ìfiw Çwƒeôe ÉkÉåkuôk yôu Ñkih ˛k§e xôkyku⁄ke ˜E yÖ{kôsôf xôkykuôkt ˝oôku Ö˝ {§u Au. ykrÀ kÇe Ç{ks S ôôwt yuf Ö˝ ÖkÇwt yu ô⁄ke fu åuôe [[ko ftXM⁄k ÇkrnÌfi{kt ô nkufi. Çkt´å RrÌknkÇ ˜uæô kwhk kyku åhefu {k k ˜uræå ÀMåk uÚu Öh rôºoh ô⁄ke. ykrÀ kÇe RrånkÇ ëMkÉ’xôo rnMxehefikuÑ˙kVeí ôk{ôe RrånkÇ˜uæô Öÿrå{kt M⁄kkô Ök{u Au. ykrÀ kÇeykuôk RrånkÇôu ˜Ñåk ˜uræå Çkƒôku y’Ö nkufi åu Ç{S ˛fkfi åu e kå Au. yk ¬M⁄krå{kt ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu ykrÀ kÇe RrånkÇôk {n• ôk Mk˙kuå åhefu y Ñ˝ kôwt RrånkÇfkhkuôu Ökuªkkfi åu{ ô⁄ke. ftXM⁄k ÇkrnÌfi {kxu fnu kfi Au fu r Ô yôu {kô ôe hnMfi{fi Önu˜eykuôu-fkufizkykuLku Wfu˜ k{kt, ´k[eôYÖôu Ú˝ k å⁄kk åo{kô M YÖôu yku§æ k{kt flfikt RrånkÇôk Ö]cku yÇV§ ⁄kkfi Au Ìfikt ˜kufÇkrnÌfi rÀ˛krôÀuo˛fôwt fk{ fhu Au. ˜kuf{kô ôe ykrÀ{ ´ ]r•kyku, ˜kufS ô å⁄kk sÑåôe {kir˜f yôu ´k{kr˝f ˛kuƒ fh kôwt Çh§ yôu ´{kr˝f

Çkƒô ˜kufÇkrnÌfi Au. (©ehk{ ˛{ko, Ö]. 45) yk s ÉkÉåô ÉeÚ ·r¸fku˝⁄ke r [kheyu åku ykrÀ kÇeykuôku RrånkÇ yk˜uæ kôku nkufi Ìfikhu {k k ºˇ Ñeofi fu Çhfkhe ÀMåk uÚu Öh ykƒkh hkæ ku åu ykrÀ kÇeykuôk RrånkÇôu yufÖ˚kefi heåu yk˜uæ k Ç{kô Au. ºqåfk§{kt ⁄kfiu˜e ykrÀ kÇe [§ §ku r ˛uôk ºˇ Ñeofi ˜uæfkuôk RrånkÇku yuôk ô{qôkyku Au. (swyku. hu kfktXk rzhuıxhe Ö]. 7, 8, B G. Vol. III p. 254-258) Çt˚kuÖ{kt fnu kôku yk˛fi yu Au fu ykrÀ kÇe ftXM⁄k ÇkrnÌfi {n• ôk Mk˙kuåôe Ñhs Çkhu åu{ Au. åuôku ôeh˚keh Lfikfiu WÖfikuÑ ⁄kE ˛fu. yk [[koôk ÇtÀºo{kt ÚuEyu åku MkÉ’xôo RrånkÇfkhku su k fu h˝Så Ñwnk, zur z nkzeo{uô å⁄kk {fhtÀ {nuåky åu{ôk Çt˛kuƒôku{kt ykrÀ kÇe Ñeåku, ˜kuf kfifkykuôku fiku¯fi ÇtÀºo{kt WÖfikuÑ ffikuo Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ÇtÖkrÀå fhu˜wt ˜kufÇkrnÌfi yu s rÀ˛k{kt yksôk yôu ºr ªfiôk RrånkÇfkhku {kxu Çkuôkôe æk˝ Ç{kô Au. zkÏ. É§ tå Úôe åuôu fiku¯fi heåu ÇktMf]råf RrånkÇôk Ö]cku Ç{kô Ñ˝k‘fiwt Au (˜kufÑwsohe ytf 16, Ö]. 190). Ñwshkôku yhu˜ku, hkXkuh khåk{kt ykrÀ{kô , ykrÀ kÇe fu ˜kufôk Çk{qrnf {kôÇôk ffik ffik œfik˜ku, r ÔkÇku, ƒkä{f-Çk{krsf ´⁄kk-ÖhtÖhkyku Ñuhu{kt⁄ke yk e f⁄kkyku - Öwhkf⁄kkykuYÖu sL{e {nkfk‘fikuYÖu r fÇe Au ÌkuLke [[ko zkÏ. kxu˜u r ¯kÌku fhe Au. yk heÌku RrånkÇôe å {n• ôe Çk{Ñ˙e Éôu

Au. åu{˝u Ökuåu åuôe WÖfkhåk r ˛u ôkUÊfiwt Au fu ëëyn™ {k k ºkhåefi ÇtMf]råôw ykrÀ {q§ yu e Öq ofk˜eô ykrÀ kÇe Ç«fiåk åhV ytÑwr˜rôÀuo˛ fh k{kt yk‘fiku Au. Ör˘{ôk r Ókôkuôk ÖÑ˜u ÖÑ˜u [k˜eôu ykrÀ kÇeyku r ˛u fh k{kt yk u˜kt ´{k˝r neô y⁄ko xôku, ÑuhÇ{Úu yôu º˙{ku åkuzeôu yk {nkô Ç«fiåkôwt Öwô: {q’fiktfô fh kôku Ç{fi Ökfe Ñfiku Au. åku s ºkhåefi ÇtMf]råôu åuôk yræ˜ ÇtÀºo{kt Çk[k M YÖu Ç{S ˛fe˛wt. ºkhåefi ÇtMf]råôk Öwô˜uoæô {kxuôku ´{wæ Mk˙kuå ykrÀ kÇe kr[f-{kiræf ÇkrnÌfi Au. åuôk Ókhk ykÖ˝u ykÖ˝e Ç«fiåkôk ykrÀ{q§ ˛kuƒe ˛fe˛wt (fkÏÁkrhfik Àu ôe khåk, ´Måk ôk{kt⁄ke)íí. åuykuôwt rôhe˚k˝ rÉ˜fw˜ ‘fiksÉe Au. fkh˝ fu su Úråôk RrånkÇ-ÇtMf]råôwt å{u rôYÖ˝ fh k {ktÑku Aku åu Úråôk ˜kune-{ktÇ{kt⁄ke ôeÖsu˜k ÇkrnÌfiôku Çnkhku ô ˜ku Ìfikt Çwƒe åu k RrånkÇôe r ÔÇôefiåk fux˜e ? xqtf{kt ykrÀ kÇeykuôwt ne xeåt k, Ç{ksS ô, y⁄koå k yôu ÇktMf]råf ÉkÉåkuôu rôYÖ k {kxu åuykuyu ÇtÖkrÀå fhu˜wt ykrÀ kÇe ftXM⁄k ÇkrnÌfi W•k{ Mk˙kuå Au. fnku fu yks r økkôeyku {kxu Çkuôkôe æk˝ su Au. ¼e÷e ËtrníÞ Rr‚ntË

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk ÇtÖkÀô-Çt˛kuƒô{kt⁄ke Qºk ⁄kåk RrånkÇ ˜uæôôkt ô kt

˚ku kku :

fkuEÖ˝ Çt˛kuƒô yu yr hå [k˜ôkhe ´r¢ﬁk Au. yuf Çt˛kuƒô ô k

Çt˛kuƒô {kxuLkkt Ókh W kzu Au. yk ÉkÉåôu zkÏ. ºÑ kôÀkÇôk Çt˛kuƒôkuôu ˜kÑw

Ökzeyu åku ôe[uLkkt ô kt Çt˛kuƒô ˚ku kku Q zu Au : (1) yuf, ykrÀ kÇeykuôe yÇr˜ﬁå r ˛uôk yôuf {w kyku åu{ôk

Çt˛kuƒôku{kt Özu Au. åu{kt ykrÀ kÇeykuôwt hksÖqåfw§ yu ÇkrnÌfi{kt⁄ke Çt˛kuƒô ˚ku k Au. åu{˝u ÇtÖkrÀå-Çt˛kuƒô fhu˜ ÇkrnÌfi{kt⁄ke ykrÀ kÇeykuôwt hksÖqåku Çk⁄ku yôwÇtƒkô Çƒkfi åu k yôuf Àkæ˜kyku {§u Au. Çki ´⁄k{ WÀk.åhefu ykrÀ kÇeykuôe yxfku ÚuEyu. åu{kt nku§tÑe (Çku˜tfe),{f k˝k, Çw k˝ ([kink˝), æuh, hkXkuz, Öh{kh su e yxfku ykrÀ kÇeyku Ö˝ ƒhk Au. Éeswt, fu ykrÀ kÇeykuôwt uh ºktÑ kôe fu ˜u k {kxuôe å˜Ö, ˛h˝kÑå h˚k˝, uhôu Àkx wt, Ñku kh˚kk, uh ºkt¯fik ÖAe ‘fiıå ⁄kåku ykôtÀ, Öq osÇL{kô Ñuhu ÉkÉåku hksÖqå ´Úôe Ö˝ r ˛uªkåkyku Au. ykrÀ kÇe ftXM⁄k ÇkrnÌfi{kt ehfk‘fiku yôu ehÖqÚ (Hero Worship) ykrÀ kÇe r Måkhku{kt Ökr§fikykuôwt y¬MåÌ Ñuhu Ö˝ ykrÀ kÇeykuôk hksÖqåfw§ åhVôk {sÁkqå ´{k˝ku Au. hksÖqåkuôe su{ ykrÀ kÇeyku{kt k˝, M⁄kkrôf Måhu ´ºk e økkrå åhefu Ç•kk s{k kôe ]r•k Àu˛ôe ykÕkÀe Çwƒe hne nåe. (ºe˜ ˜kufkuÌÇ : Ñkuh, Ö]. 3). ´Måwå {w kyku RrånkÇfkhku WÖhktå Ç{ks˛kÜeyku yô ô]- t˛˛kÜeykuôu

Ö˝ rÀ˛kÇq[f Au. ºqåfk§{kt ©e ze.yuô. {sw{Àkhu ‘Race and Culture of India (1958) ôk{ôk Çt˛kuƒô{kt ˜kuneôk ô{qôkykuôe åÖkÇôk ykƒkhu ykrÀ kÇeykuôk hksÖqå fw§ôe Ö]r¸ fhe nåe.

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk Çt˛kuƒôku{kt⁄ke rôªÖLLk ⁄kåe WÖhkuıå ÉkÉåku WÖhktå nk˜ôk Ñwshkåôk ykrÀ kÇeykuôk Ç kxôk zwtÑhk§ r Måkhku, stÑ˜ku{kt Au. kq fk§u Àw~{ôku⁄ke nkhe-⁄kkfe stÑ˜ku{kt yk˛hku ˜eƒku nku kLke ˜kufku¬ıåyku Ö˝ åuôe ÖkA§ fnu kﬁ Au. yk Éƒk {w k{kt üzk˝Öq ofôwt yktåh˛kÜeﬁ Çt˛kuƒôôe yÖu˚kk hkæu Au.

2. ykrÀ kÇe [§ §ku yôu åuôk úhfku yu RrånkÇôk y«fikÇôkt {n• ôkt ˚ku kku Au. W•kh Ñwshkå{kt {kuåe˜k˜ åuÚ å ôk{ôk ykrÀ kÇeykuôk ôuåkë{kuåefiku ehí åhefu ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi yôu ˜kuf {kLfiåkyku{kt ´rÇÿ Au.

yk k r h˜ ¢ktråfkheôu ˜Ñåwt r ˛uªk ÇkrnÌﬁ Çt˛kuƒôÖk k Au. ÑktƒeﬁwÑôe

Ç{ktåh ykrÀ kÇeyku{kt [uåôk sÑk ôkh {kuåe˜k˜ åuÚ å r ˛u ÀVåhºtzkhku{kt yôuf ÀMåk uÚu Özu˜k Au. hksM⁄kkôe RrÌknkMkfkhkuyu åuôu ykƒkhu yôuf ˜uækuÑ˙t⁄kku ˜œfik Au. Ñwshkåe ºkªkk{kt {kuåe˜k˜ åuÚ å yô åu{ôe [§ § yMÖ]~fi hne Ñfiu˜wt ˚ku k Au.

3. RrånkÇ Çt˛kuƒô y{ﬁkorÀå ˚ku k{kt r Måhu˜wt Au. ykrÀ kÇe

RrånkÇôkt Ö˝ ô kt ô kt ˚ku kku æw˜åkt Úﬁ Au. su{kt ykrÀ kÇe À k˛kÜôku

RrånkÇ ˝wt {n• ôwt ˚ku k Au. zkÏ. Öxu˜ôk ÇtÖkÀôku{kt⁄ke yk ô k ˚ku kôu

˜Ñåkt yôuf ·¸ktåku-fk[e Çk{Ñ˙e {§e hnu Au. WÀk. åhefu ôz ôk{ôe ôMÖrå suôku yknkhYÖu WÖﬁkuÑ ºe˜ku yks rÀ Ç Çwƒe fhåk hÃkk Au. åuôku RrånkÇ

Ökt[ nÚh ªko sqôku Au. (ºe˜ ˜kufkuÌÇ : Ñkuh, Ö]. 2) ykrÀ kÇeykuôk

ÖhtÖhkÑå ykhku¯fi˛kÜôk Àkæ˜kyku Ö˝ åu{˝u ôkUÊfik Au. Àk.å. Üeôk Öux{kt Ék§f {he Úfi yôu nwfi˝e (Àkfi˝) {hu˜k Ék§fôu sL{k e ô ˛fu åku

´Çqråôk fk{ôku Ú˝fkh kwhwªk ëfh˜eí ÀEôu {hu˜k Ék§fôu sL{k Au. yôu

Üeôe rstÀÑe É[k e ˜u Au. (æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku, Ö]. 74) yk kt ˝oôku Öh⁄ke ykrÀ kÇeykuôwt À k˛kÜ yu Çt˛kuƒôôwt ô åh ˚ku k

Éôu Au.

4. yuf Ç o{kLﬁ nfefå Au fu ykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeyku ˝wt

ÇL{kôôefi M⁄kkô ºkuÑ åe nåe. 19{k Çifk{kt ºˇ Ñeofi ÆnÀw {rn˜kyku fhåkt ykrÀ kÇe {rn˜kyku Çk{krsf ˚ku ku {kuºkôwt M⁄kkô ƒhk åe nåe. 19{k yôu 20{k Çifk{kt ÆnÀw ºˇ Ñeofi {rn˜kyku Çk⁄ku Çtf§kfiu˜kt Àqªk˝ku su kt fu r ƒ kr knôe {ôkE, æq˝ku Ök§ ku, Ànus ´⁄kk, ykrÀ kÇe {rn˜kyku

Mk{ksôkt Àqªk˝ku Lk nåkt. yk y«ﬁkÇ{kt⁄ke ëykrÀ kÇe Ç{ks{kt Üeykuôwt

M⁄kkô, Position of Women in Tribal Society ôk{ôwt hÇ´À ˚ku k Ç{ksr økkLkku {kxu æw’˜wt ⁄kkfi Au. yuôe fk[e Çk{Ñ˙e åhefu zkÏ. Öxu˜u Ökuåkôk Ñ˙t⁄kku{kt ykrÀ kÇe Üeykuôe hkuÆsÀe r¢fikyku, ƒkä{f herårh kÚu{kt Üeôe ºqr{fk Ñuhuôu ˜Ñåkt yôuf Ñeåku, f⁄kkyku ôkUƒu˜kt Au. suôk Ç⁄k khu 19{e 20{e ÇÀe{kt ykrÀ kÇe Üeykuôku RrånkÇ su k y Ñ˝kfiu˜k ˚ku kku Öh Çt˛kuƒôkuôe ‘fikÖf ˛ıfiåkyku Au. ¼e÷e ËtrníÞ

ËtrníÞ : yuf

{q’fiktfô : zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ ÇtÖkrÀå-Çt˛kurƒå ÇkrnÌfiôk y«fikÇ ÖAe s˝kfi Au fu ÇkihkªxŸôk ˜kufÇkrnÌfiôk ˚ku ku su fk{ {u k˝eyu ffiwO Au fÀk[ åu⁄ke r ˛uªk ˛kuƒfkfio åu{˝u W•kh Ñwshkåôk ykrÀ kÇeyku Öh ffiwO Au. yk˛hu 35 sux˜kt ÖwMåfku, M⁄k§-fk§ôe {fikoÀk Ñuhuôu ˜E ˝e kh RrånkÇôe Ç{fiôe r˛Må (ºe˜ ºsô khåk : sÑÀu Öh{kh, Ö]. 3) ykrÀ kÇe økkråÑå RrånkÇ{kt Öq RrånkÇôku yºk , fux˜kf rfMÇkyku{kt ykrÀ kÇe rh kÚu ÖkA§ôe Ö]cºqr{ ô {§ e (æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ÑhkrÇfik, Ö]. 18) su e fux˜ef {fikoÀkykuôu ÉkÀ fhåkt fnu Özu fu åu{˝u ykrÀ kÇe

˜kufÇkrnÌfiôk ˚ku ku ô kt rfåeo{kôku nktÇ˜ ffikO Au. Çt˛kuƒô, {kxuôe ƒÑ˛ åu {kxu uXu˜e {w~fu˜eyku, ykä⁄kf- i[krhf {w~fu˜eyku ÖAe fnu Özu fu yk Çt˛kuƒôku ˛kne⁄ke ôn™ Ö˝ åu{ôk ˛kur˝å⁄ke ˜ækfikt Au. su ˜kuf˛kÜ, ˜kufr „k, ô] t˛

˛kÜ, ºkªkkr økkô yôu Ç{ks˛kÜ {kxu åku æhwt s Ö˝ RrånkÇ ˜uæôôk ˚ku ku yÀTºwå - W•k{ Çk{Ñ˙e Öqhe Ökzu Au su yksôk Çt˛kuƒfku ykrÀ kÇe

RrånkÇôk yk˜uæô {kxu {n• ôkt Ñ˝u Au. fkuEÖ˝ Çt˛kuƒf {kxu ykx˜k r ˛k§ r Måkh{kt hÕ§e ÇkrnÌfi ºuÑwt fhe åuôku RrånkÇ{kt r rôfikuÑ fh ku yu ˝wt Àwªfh fkfio Au. yk ¬M⁄krå{kt åu{˝u Çt˛kuƒu˜w ÇkrnÌfi yksôk RrånkÇfkhku-

Çt˛kuƒfku {kxu åku WÖfikuÑe Au s Çk⁄ku ºkr RrånkÇfkhku {kxu åuôe WÖfkhfåk r ˛uªk n˛u. yuf RrånkÇ Çt˛kuƒf åhefu nwt ú{kôtÀ ƒku§eÀkÇ Öxu˜ (ô Çkhe ´ktåôe fk§e Öhs, 1898) yôu ôk⁄kS {nuÔh ÖkXf (ºe˜kuôkt Ñeåku, 1915)ôe yÑÌfiåk Ç{S ˛fwt Awt åku ykx˜k r ˛k§ ÇkrnÌfiôe ºkr

RrånkÇfkhku {kxuôe yÑÌﬁåk f’Öe ˛fkﬁ åu{ Au.

Au’˜u yuf yrå {n• ôe kå. WÖﬁkurÑÌkk kÀ yu {kô M ºk ôe ˜k˚kr˝fåk hne Au. åu{ôk Çt˛kuƒôkuôu yk ÉkÉå ˜kÑw Ökzeyu åku åu{kt⁄ke

RrånkÇ, RrånkÇôe Çk{Ñ˙e, RrånkÇôkt ô kt ˚ku kku åku æw’˜kt ⁄k kt Ñuhu{kt åku åuôe {n•kk Au s, Çk⁄ku åu{Lkwt yk ´fkhôwt ÇkrnÌfi Çk{krsf Ç{hÇåk {kxu fux˜wt Ákƒwt {n• Öq˝o Au, åu{ôe furVfiå Ókhk yk ˜uæô Ç{kÖô fheyu, ìyufÉksw r ˛k§ ˜kufÇ{wÀkfi Au. yk º˝u˜ku Ç{wÀkfi nt{u˛kt yk r ˛k§ ˜kufÇ{wÀkfi⁄ke QVhku [k’fiku Úfi, åuykuôu Ç{su ôn™, åu{ôk S ô yôu ÇtMf]råôu Ç{su ôn™ åku {kô -{kô Â[u yufåk fE heåu M⁄kÖkfi?î Çt˛kuƒô {k kôe Çk⁄kofåk

yk{kt hnu˜e Au.

10, rhzMko hku-nkWMk, ¯kwshkÌk ﬁwrLk äMkxe, y{Àk kÀ-380009 {ku. 9428120807

ykƒkhÑ˙t⁄kku

1. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, æuzÉ˙Òk åk˜wfkôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]råyku.

2. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, {khe ˜kufﬁk kk.

3. É§ tå Úôe (ÇtÖk.), ôM h, 2004

4. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, ºe˜kuôk Àu hkôe ºsô khåk.

5. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, ºe˜kuôkt nku§e Ñeåku.

6. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, yh ’˜e ˜kufôe ne- kåku

7. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, ykrÀ kÇe, ÚôÖÀ yôu r˛¸ {nkfk‘ﬁku{kt ôkhe.

8. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, ºe˜ ˜kufkuÌÇ : Ñkuh

9. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, Vq˜hktôe ˜kze.

10. Öxu˜ º¯k kôÀkÇ, hkÏ{-Çeå{kôe khåk.

11. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, hkXkuh khåk.

12. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku.

14. Ranjit Guha, Subeltern Studies, Vol. I

15. ˜kufÑwsohe, ytf-16

16. Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ, ºe˜ ºsô khåk : ÕÑÀu Öh{kh.

17. hkuÉxo Ékuﬁz, Ñwshkåôe ræ˙Måe {tz§eôku RrånkÇ.

18. kxu˜ º¯k kLkÀkMk, yh ’˜e knkzLke ykM⁄kk.

UV WX 23

zwtÑhe ºe˜kuôkt …åwÑeåku

©e eh[tÀ Öt[k˜

ÇkÉhfktXk rs’˜kôk Æn{åôÑh åk˜wfkôk Ú{§k Ñk{ôku Öxu˜ økkråôku yuf ﬁw f, ˛uX fu. xe. nkEMfq˜, æuzÉ˙Òk{kt rnLÀe r˛˚kf åhefu ôkufhe fhu. Ñwshkåe, rnLÀe ºkªkk{kt fr åkyku ˜æu, ôkxf ˜æu, ºs yôu ôkxf {tz§e Éôk e ºs k u. Öhtåw Çôu 1978ôk yªkkZôe yuf {u ˜e Çktsu åuôk r[•kôe rÀ˛kôwt Çwfkô ÉÀ˜kﬁwt. hÇkÀe

Çktsu ´f]råôu {k˝ k nh˝k ôÀeôk fktXu sE hÃkku nåku. Ìfikt åuôe ÖkA§ ôk[åk-Ñkåk-fqÀåk ºe˜ ykrÀ kÇe fiw ffiw åeôk yuf ôkôfzk Ç{qnôkt Ñeåku åuôk nifik ÇkUÇh kt ôef§e Ñfikt. fiw fkuôe rf˜fkrhfikuyu åuôk åô-{ôôu n˜k e ôkœfiwt. º˜u Ñeåôk ˛ÁÀku ô Ç{Úfik, Ö˝ Ç{qnÑeåôku nªkko u˛ ”Àfiôu MÖ˛eo Ñfiku. Ñeå Ñkåk Ç{qnôe ÖkA§ ÖkA§ yuÇ.xe. ÉÇ MxuLz Çwƒe Àkuhkfiku. yk åhw˝-åhw˝eyku ôkôfzk Ç{qn{kt ôk[eôu Ñeåku Ñk k ˜k¯fikt. Ñeåku ÉÀ˜kåkt nåkt, åu{ åu{ åu{ôk ô]Ìfiôe Xuf Ö˝ ÉÀ˜kåe nåe. fiw f yuf r[•k⁄ke Ñkåku Çktº§åku nåku, åuôku ºk nifik{kt ºhåku nåku. åu{ktôk yuf Ñeåôe fux˜ef Öt¬ıåyku åu˝u Ñkuæe ˜eƒe yôu fkÑ§{kt Wåkhe ˜eƒe :

{kÏﬁÖh˝k eÀqhkÀuÇ

ÕÉwfku{u˜eÀuÕuí˜k; yu˝ÕÉwfuôuÕÉwfuÖkÇeyk wtí˜k.....

yk Öt¬ıåykuôku y⁄ko åu{ôk ykrÀ kÇe r „k⁄keo ÖkÇu⁄ke Ú˝eôu

ykLktÀr ºkuh ⁄kE ¯kfiku. yk ´Ú ÖkÇu y{q’fi ftXM⁄k ÇkrnÌfi Au ÌkuLkku œfik˜ yk‘fiku. yk ÇkrnÌfi {u§ kôe rsøkkÇkyu åuôe ü nhk{ fhe Àeƒe. ªkkuo⁄ke r[•k{kt Çt he hkæu˜ r˛¸ ÇkrnÌfi fhåkt ë˜kufí {wæu ´Ñxe Ç{Ñ˙ Úråôu

ykôtÀ ykÖåwt ÇkrnÌfi ©uc Au åuôu {u§ k Ñ{u åux˜e yÑ z, yz[˝ fu ykVå yk åku Ö˝ åuôe Öh k ô fh kôku ·Z rô˝ofi ffikuo. r˛¸ ÇkrnÌfiôk

ÇtMfkhkuôk §Ñkzôu Akuz k yôu ºe˜e Éku˜eôu Ç{s k Wsr§ﬁkåkuôku {nku’˜ku

Akuze ëÇu krôfuåôí{kt hnu k [k’ﬁku Ñﬁku. ykrÀ kÇe r „k⁄keoyku ÖkÇu⁄ke ºe˜e

Éku˜e ˛eæ kôe ˛Yykå fhe yôu ykrÀ kÇe r Måkhku{kt Vh k ˜k¯ﬁku. ºe˜ku

Çk⁄ku Örh[fi fu§ eôu ºktÑeåqxe ºe˜e Éku˜e{kt kåku fh k ˜k¯fiku. 35 ªkoôe ºhfiw kôeyu ºqæ-åhÇ, rôˇk-yrôˇk, Çwæ-Àw:æ, {kô-yÖ{kô, {kus-˛kuæ,

Örh khôku Môun, Çk{krsf ‘ﬁ nkhku yôu hÚ-{Ú Éƒwt s yuf s Õkxfu VUfe

ÀEôu åu ë˜kufíôku Éôe Ñﬁku. yªkkZôk {kuh˜kôu ftX{kt Ñnuf k ôkh {qXeºh

nkzfkôku k{ô Öwhwªk yux˜u ykÖ˝k yÌﬁkhôk ºe˜e ºkªkkôk r hkx kwhwªk zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜.

˛Yykåôk Éu ªko{kt ºe˜e Éku˜e ˛eæeôu ykrÀ kÇe r Måkh{kt Vheôu

Örh[fi {u§ k åu{ôu yôuf fz k yôwº ku ⁄kfik. Wsr§fikå Çk⁄ke r{ kku åu{ôu zhk åk, åu{ôe ykºzAux hkæåk, [krh fi yôu S ô S kôe Öÿrå Çk{u ˛tfk-fw˛tfk Çu åk, Öq oÑ˙nfiwıå kåku⁄ke åu{ôk r[•kôu æ§º§k åk nåk. Öhtåw ºÑ kôÀkÇ rn{k˜fiôe su{ yzÑ hÃkk. åu{˝u fkuEôe kå {kôe ôn™. yk{ fhåkt fhåkt Çôu 1980ôku suX {kÇ yk‘fiku. suX-yªkkZ …åw yux˜u ykrÀ kÇeykuôe ˜¯ôôe {kuÇ{. Àktåk åk˜wfkôk ÇktZkuÇe Ñk{u yuf fLfikôku ˜¯ôkuÌÇ {k˝ k r „k⁄keo zkÃkkºkE Çk⁄ku ôefÈfik. åu Ç{fiu ô nåk Ökfk hMåk fu ôÀe-ôk§kt WÖh Öw˜. ÇkÉh{åe ôÀe yku§tÑeôu s kôwt nåwt. ôÀe{kt Öqh yk‘fiwt nåwt yux˜u [k˜eôu s kfi åu{ ô nåwt. åheôu s ôÀe Ökh fh kôe nåe. zkÃkkºkE ækuærhfikôk VkuEôk Àefhk ÉƒkºkEyu {kxeôk Ñku§kôk fkôk Öfzk eôu ôÀe Ökh fhk e. {Êfi ôÀe{kt s S ô ôifik zqÉåe ˜kufu É[k e yôu

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ôÀe Ökh fhk ôkhôkt ytå:ÇÌ ôkt À˛oô ⁄kﬁkt. ÇktZkuÇe ÖnkU[eôu ˜¯ôôe r rƒ

Çk⁄ku hÖ˚k yôu fLfikÖ˚kôk ôkhe ]tÀôk Vxk˝k yôu ô]Ìfi Éƒku ⁄kkf Wåkhe Àeƒku. hkå ÇktZkuÇe{kt Ñk§e. ˜kufôk ú{, ˜kÑ˝e, ºk ôkt rôfx⁄ke À˛oô ⁄kfikt. ÇkÉh{åeôk {Êfis§{kt⁄ke ˜kufu s WÑkfikuo Au åku ˛uªk S ô ˜kufÇkrnÌfi

Çt˛kuƒô yôu ˜kuf Â[u s S kôe ºeª{ ´råøkk ˜eƒe. ÖAe ºÑ kôÀkÇ

ÖÑ k§eôu ÉuXk ô⁄ke. åu{ôu ÆnÇf ´k˝eyku, S ˜u˝ ståwyku fu [kuh-˜qtxkhkôku

ºfi ˜k¯fiku ô⁄ke. xkZ-åzfku fu hÇkÀ åu{ôk ˜kufÖt⁄kôu Ytƒe ˛ıfiku ô⁄ke. åu{˝u

ë˜kufí {kxu ºuæ ƒhe ˜eƒku. ˜kufu åu{ôu ”Àfiôku Öxkhku æku˜eôu y{q’fi ftXM⁄k ÇkrnÌfi yk fiwt Au. åku ºe˜kuyu ºÑ kôÀkÇôu åu{ôk Ç{ksôk yuf Ç«fi åhefu

M efkﬁko Au. yk{ ˜kuf{nkÇkÑh{kt æuzk˝ ˛Y fheôu ºe˜e Éku˜eôu ºkªkkôwt

M⁄kkô yÖk‘fiwt Au. Úu ºÑ kôÀkÇu ºkiråf Çwækuôu ÌfikÑeôu ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu

˛ÁÀÀun ô yk fiku nkuå åku sÑå yk yrå{q’fi kô ÇkrnÌfi⁄ke yÚ˝ hne

Úå. ºÑ kôÀkÇu ˛kherhf, Çk{krsf fu ykä⁄kf fkuE åf˜eVku Çk{u nkh {kôe ô⁄ke. åu{˝u ºkhåefi ˜kufôu s r hkx {kLfiku Au. ÖhÀu˛e ÉeÉk{kt ZkÈfik Ñh

˜kufôk ÖhtÖrhå ôk{krºƒkôkuôu Êﬁkô{kt hkæeôu s Ñeofh˝ fh k{kt yk åku

Çk[ku Lﬁkﬁ {§e ˛fu åu åu kht kh fnu Au. {kô ôk S ô[¢ Çk⁄ku …åw[¢ôku

´ÑkZ ÇtÉtƒ Au, ÉÀ˜kåe …åwyku rôÇÑoôu ´ºkr å fhu Au yôu åuôe Çk⁄ku

˜kufS ô Ö˝ ´ºkr å ⁄kkﬁ Au. yk ´ºk ôu ˜kufku ƒkä{f-Çk{krsf WÌÇ ku

Ókhk ‘ﬁıå fhu Au. zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku ´k[eô Önkz yh ’˜eôe å§uxe yôu æe˝ku, stÑ˜ku{kt Çu Au. ôiÇäÑf kåk h˝{kt hnuåk ykrÀ kÇeyku WÖh

ÉÀ˜kåe …åwykuôku r ˛uªk ´ºk Özu Au. yk ´ºk ⁄ke åu{ôk Wh{kt ´Ñxåe Qä{yku Ñeå, ÇtÑeå yLku ô]ÌfiYÖu nu k ˜kÑu Au. yk r r ƒ …åwyku{kt zkÏ. ºÑ kôÀkÇu Lkkt[˜ôk ykrÀ kÇeyku Çk⁄ku åu{ôk WÌÇ ku yôwckôku{kt rÀ Çhkå Çk⁄ku hneôu Énw{q’fi kô {krnåe yufr kå fheôu yôuf ÇtÖkÀô ffikO Au. åu{kt⁄ke …åw ykƒkrhå fux˜ktf ÇtÖkÀôôe kå fh e Au. …åwyku{kt Çtå …åwhks Ñ˝kfiku Au. yk …åw{kt nku§eôku WÌÇ yk Au. nku§e yu zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuôku {kuxku WÌÇ Au. yk nkur˜fkuÌÇ VkÑ˝ ÇwÀ-5 ⁄ke VkÑ˝ À - 5 Çwƒe [k˜u Au. yk Ç{fiÑk§k{kt åu{ôkt åô{ô åhÉåh ⁄kE ykôtÀ{kt Õq{e QXu Au. zwtÑhe ºe˜ku nkur˜fkôu ńT˜kÀôe Énuô yôu rnh¤fifr˛Öwôe Öw ke {kôu Au.

VkÑ˝ ÇwÀ Ökt[{ôk rÀ Çu Çktsôk Ç{ﬁu Ñk{ôk {wæe å⁄kk ykÑu kôku

nku§e sÑ Au. su{ôk uh {]Ìfiw ⁄kfiwt nkufi åuôk uh ë kheZku˜í Ñkzu Au. Üeyku

{hôkh M sôôu fikÀ fheôu hzu Au yôu ˛kuf ºkÑu Au. ˛kuf ºk¯fik ÖAe nku§eôk {q§ M⁄kkôu yk e ôkr§fiuh ƒuhe xku khkLkku ƒqÖ fheôu ÑE Çk˜ su s¯fikyu nku§e Ç§Ñk e nkufi Ìfikt ækzku fheôu su ÖiÇk Àkx‚k nkufi åu fkZeôu ôSfôk Õkz ôe[u {qfu Au. nku§eôe {q§ s¯fik⁄ke hkæ fu ƒq§ ˜E æw’˜k {uÀkô{kt sE ôk[åkt ôk[åkt hkæ fu ƒq§ r æuheôu Úuh⁄ke ëÚôr fiku Zku˜í

Ñkzu Au. Zku˜ Ñkz‚k ÖAe hkå⁄ke nku§e ôk[ kôku yôu Ñeåku Ñk kôku ´khtº

⁄kkﬁ Au. ykôu ënku§e sÑ eí yu{ fnu Au. kwhwªkku Zku˜ôk r r ƒ åk˜ Ñkzu

Au yôu Üeyku [k§k ÉÀ˜e Ñeå-ô]Ìﬁku⁄ke ykôtÀ {u§ Au. VkÑ˝ ÇwÀ-5 ⁄ke

VkÑ˝ ÇwÀ - 14 Çwƒe nku§eôk r r ƒ un ( u˛) su k fu nk⁄ke, {Ñh, Xkfkuhôk kuzk, hæe, åkhkÀu, Õhæw, ÑkuÖe, zkf˝, fk⁄kkuze, ºh kz Ñuhu fkZu

Au. åu{kt fkuEÖ˝ Úåôku ˛h{ Çtfku[ Úu k {§åku ô⁄ke. nku§eôk yk {kÀf rÀ Çku{kt hk ku ÑkurXfik-ÑkuX˝ Úåefi Çwæ Ö˝ {k˝e ˜u Au. Öqô{ôe hk ku nku§e ´Ñxk Au. yuf ˜kfzktôe nku§e yôu ÉeS nku§kfiktôe nku§e ´Ñxk Au. ô Örhr˝åku nku§eôe ´Àr˚k˝k fhu Au. Üeyku ÖqÚ fhu Au yôu Ñeåku Ñkfi Au. nku§e{kt ƒhk u˜ ôkr§fiuh fkZeôu åuôku ´ÇkÀ [qh{k Çk⁄ku nU[u Au. hk ku nku§eôe ykÑôwt h˚k˝ fhu Au. ÖAe yktÌMfiku Vhu Au. uh ôk[u Au yôu À Ökt[{u nku§e §k Au. Ç{qn ºkusô fhu Au. nku§eôk yk WÌÇ {kt ºe˜kuôe yufåk, ƒkä{fåk, Çk{krsfåk yôu Çnfkrhåkôkt À˛oô ⁄kkfi Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇôk ºe˜ku{kt nku§eÑeåkuôe ´⁄k{ yk ]r•k Çôu 1999{kt Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e, ÑktƒeôÑhôe ykä⁄kf Çnkfi⁄ke ´fkr˛å ⁄kfiu˜ Au. ˛Yykå{kt ÇtÖkÀfu zwtÑhe ºe˜kuôe ƒkä{f-Çk{krsf S ô{k nku§eôwt fu M⁄kkô Au, åuôe ˛Yykå, ôk[-Ñkô- u˛ §kt{˝e uhôe r Ñå ykÖe Au. yk Ñeåkuôk {krnåe Àkåkykuôe fikÀe ykÖ kôwt ÇtÖkÀf ºq’fik ô⁄ke. ÖAe nku§eôkt 41 Ñeåku yk fikt Au. yk Ñeåku{kt nku§e Çk⁄kuôkt Çeƒkt ƒkä{f Ñeåku yôu ´˝fi Ñeåkuôku Ç{k u˛ ffikuo Au. Örhr˛¸-1 {kt {q§ Éku˜e{kt Ñ„-Ö„{kt nku§eôe f⁄kk yÖkE Au. Örhr˛¸-2{kt yksôk ÉÀ˜kE hnu˜k fiwÑÇtÀºo{kt ˜kufÇkrnÌfiôwt Çtf˜ô yôu Çt˛kuƒô fh k{kt ⁄kfiu˜k yôwº yôu {w~fu˜eyku s˝k e Au. Örhr˛¸3{kt r „kÇkÑh fiwrô äÇxe, {uÀôkÖwh-f˜f•kk{kt hsq fhu˜ rôÉtƒôku yt˛ rnLÀeºkªkk{kt yk fiku Au. ÖwMåfôu ytåu yÚ¤fik frXô ºe˜e ˛ÁÀkuôe Çqr[

ykÖe Au.

yk ku ºe˜kuôk nku§e Ñeåkuôk fux˜kf Ñeåkuôku hÇkM kÀ {k˝eyu.

ºe˜ku nku§eôu {kåk yôu {nu{kô {kôeôu yk{t k˝ ykÖu A yôu åuLkk {rn{kôkt Ñeåku Ñkﬁ Au :

yku§e{kåk{UÑhktnktQåhkuhu...(2) {k⁄ku{u˜kuÕk˜rhﬁkuxkuÖhu...

h˜u knu˜eyku§eÖhw{˝e... yku§e{kåk{UÑhktnktQåhkuhu...(2)

* *

nku§eôk rÀ Çku{kt nku§e h{ k fku˝ fku˝ yk Au :

yk khuyku§eykuôkÀô, yku§eyufw˝h{uhu...

yk khuyku§eykuôkÀô...

ÑuEhu{kh{U˜fkÁkUôhe, yku§eyufw˝h{uhu...

ÑuEhu{kh{U˜fkÁkULkhe...

Àqh Àqh hnuåk- Çåk Öråôu uh- åô{kt yk k yk{t kuuu Au. nku§eôk yk htÑeô rÀ Çku{kt y{˜-ÀkYôe htÑå {k˝ k{kt yk Au :

hrÇfikhrÇfikfUhuyk ÕkuhuhrÇfik...

hrÇfikLkkÏôrhfikôkÉkkkfUhuyk ÕkuhuhrÇfik...

hrÇﬁkô˝Àku˜ÉkEôkÉkÏå{fUhuyk ÕkuhuhrÇﬁk...

hrÇﬁkyu{˜ktôeÇkækuVeh k˜kÑehuhrÇﬁk...

hrÇﬁkÀkYhkôeÇkækuVeh k˜kÑehuhrÇﬁk...

* * * nku§eôu hkufkE s k, ykAkt kôkt fhåkt Ñeå Ñ kﬁ Au yô nku§eÉkE

åuôku ´Ìﬁw•kh ykÖu Au :

ykÕôku knkuhykuhuyku§eÉkE,Çwôkuhe˜uEyk˜wt, ykÕôku knku...(2)

ÇwôheÇwôhefkÏtﬁfhkuhu,{wt-yk wtÉkhu{Eôuhu, ÇwôheÇwôhe...

nku§eôk rÀ Çku{kt ÑkurXfik-ÑkuX˝ôkt fikiôk[kh ÇtÉtƒe Ñeåku Ö˝ Ñ kfi Au:

fU˝ku k§eÑkuhe k˜k,xw{kuxUhfUhu...(2)

ÖqÕk k§e Ñkuhe k˜k, xw{ku xUhfU hu... (2)

˜ktÉkuÖkunh{khu k˜k,xw{kuxUhfUhu...(2)

ÕkuEÕkuEô{khu k˜k,xw{kuxUhfUhu...(2)

ÇkuxeÕkuEô{khu k˜k,xw{kuxUhfUhu...(2)

ÕkzkuÖkunh{khu k˜k,xw{kuxUhfUhu...(2)

fkÕ§eykufu˝kôeÑkuheyufkÕ§eykuheÕuhu...(2)

fkÕ§eyku˜kåkôeÑkuheyufkÕ§eykuheÕuhu...(2)

fkÕ§eyku⁄kkhôkhkôuÇkufkÕ§eykuheÕuhu...(2)

fkÕ§eyku⁄kkhzwxeôuÇkufkÕ§eykuheÕuhu...(2) fkÕ§eyku⁄kkhÇkÏtxuÖkunufkÕ§eykuheÕuhu...(2)

nku§e Ñeåku{kt Çk{krsf Ñeåku ˛]tÑkhôk ºk ku⁄ke ºhu˜kt Au. yk Ñeåku{kt ÀkBÖÌﬁôe {eXk˛ Úu k {§u Au : khe{ktôku hkuEhku hu, y˝Àw hu ˜w˜eyk... (2) hkuE hu hkåkt Vq˜ hu, y˝Àw hu ˜w˜eyk... (2)

ô˝ÀeÇkunhuÑXåkthu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2) ô˝ÀeÑrXﬁkuLkUÖuhwthu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2) ÖUh˝kuÇkunh¯kXåkuhu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2) ÖUh˝kôkuÑrXﬁku kuhtwhu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2) * * *

kuhe˜ufunkuÖkEyÇ kh, kuhe˜uÇtÀwÖkEyÇ kh.

{khk˜k˜huÀhÕehk...

kuhe˜uÇtÀwÖkEyÇ kh.

ÖUh˝knwtnwt kuhe˜kﬁku...(2)

˜kﬁkunkuôwtnku§{wthu...(2)

ÖUh˝knwtfU{Öuhwtyuf˜ehu...(2)

nku§eôk su ku zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuôku {kuxku WÌÇ Ñkuh Au. i˛kæ ÇwÀ yuf{⁄ke i˛kæ ÇwÀ-15 Çwƒeôk ÖtÀh rÀ Ç Çwƒe yk WÌÇ

{ôk k{kt yk Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu yk rÀ Çku Àhr{fikô æuzÉ˙Òk åk˜wfkôk æuz k Ñk{u⁄ke ëÑkuhôkt Ñeåkuí yôu ëÑkuhôe WÌÖr•kf⁄kkí Ê rô{wrˇå fhu˜e Au yôu ºe˜ ˜kufkuÌÇ Ñkuhôk ôk{ôwt ÖwMåf {k[o 1994{kt Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e, ÑktƒeôÑhôe ykä⁄kf Çnkfi⁄ke ´fkr˛å ffiwO Au. Ñkuhôku ÇtÉtƒ sÑåôe ´khtºf⁄kk Çk⁄ku Au. ykrÀ kÇeyku Wr{fikôu Ç]r¸ôe h[ôkôe Àu e {kôu Au. ºÑ kôu r˛ ôu WÌÖLLk fhe Wr{fikS r˛ ôu ÇkU fik. ykrÀ kÇeyku Wr{fik (Ñkihe) yôu r˛ ôe fikÀ{kt i˛kæe Ñkuh y⁄k k Ñ˝Ñkuhôe º¬ıåºk Öq of Ws ˝e fhu Au. Ñkuh [kuœæe Àu e nku k⁄ke Ö˛wÉr˜ yÖkåku ô⁄ke. Çk{qrnf Çwækfkhe {kxu [ku¨Ç Öÿråyu Ñkuhôwt {qäår ƒkô å⁄kk ÖqÚr rƒ ⁄kkfi Au. Ñkuhôe Çu k{kt hnuôkh fwt khkt fLfik-fw{khkuyu Ö˝ {ktÇ {„-{i⁄kwôôku ÌfikÑ fh ku Özu Au.

ºe˜ ˜kufkuÌÇ : ¯kkuhôk 71 Ökôkôk ÖwMåf{kt ÇtÖkÀfu ºqr{fk Ókhk åo{kô zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku fu e ´k[eô Úrå{kt⁄ke Qåhe yk‘fik Au yôu åuôk ffik ffik yt˛ku zwtÑhe ºe˜ku{kt xfe hÃkk Au Ìku À˛ko‘fiwt Au. ´kÑirånkrÇf {kô ôk yk kÇ, Ökªkk˝ ykuÚh, y~{ Ç{krƒyku {u§‘fikôe r Ñå ykÖe Au. ÖAe ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒôôe {w~fu˜eyku, ftXM⁄k ÇkrnÌfiôwt Çtf˜ô yôu Çt˛kuƒô fu e heåu fh ÚuEyu. åuôe {krnåe ykÖe Au. yk ÇtÖkÀô r ˛u r ºkÑ{kt ºe˜ ykrÀ kÇeykuôe ÚråÑå ÇktMf]råf r ˛uªkåkyku s˝k eôu åu{ôk yuf {nk{ôk {krnåeÀkåk hkÚ fkfkôk {kô efi ºk ku å⁄kk åu{ôk ykôtÀ yôu …˝ M efkh fhu Au. ´fh˝-1{kt Ñkuhôk ƒkä{f ÇtÀºo{kt Ñkuh ıfikhu, ffik ffik fkh˝kuÇh, fku˝ fu e heåu Qs Au. yk {nkuÌÇ {k˝ k fkuôu fkuôu yk{t k˝ yÖkfi Au. Ñkuhôe M⁄kkÖôk, ÖqÚ, hkåes¯kku, {u§ku, Ñeåkuô]Ìfikuôk M YÖ r ªku åu{s Ñkuhôu fu e heåu §k k{kt yk Au, åuôe {krnåe

ykÖe Au. ´fh˝-2{kt Ñkuhôe WÌÖr•k ytÑu ºe˜ku{kt fu e Öwhkf⁄kk-´[r˜å Au

åu s˝k‘fiwt Au. ´fh˝-3{kt Ñkuhôe {krnåe yôu Ñeåku ıfikt⁄ke, fkuôe ÖkÇu⁄ke {u§‘fikt åuôe {krnåe Çk⁄ku {krnåeÀkåk yôu Ñkfifkuôe ôk{k ˜e ykÖu˜ Au. yk ÖwMåf{kt Ñkuh r ˛uôkt ƒkä{f 17 Ñeåku yôu ÑkurXfik r ªkuôkt 30 Ñeåku Au. Au’˜u frXô ºe˜e ˛ÁÀkuôe ˛ÁÀk⁄koÇqr[ ykÖu˜ Au. i˛kæôe yÇÃk Ñh{e{kt kÇ[khk, Ök˝e, ƒkLfiôe yAå{kt Ö˝ ykôtÀ {u§ k ºe˜ku Zku˜ôk åk˜ Çk⁄ku Ñeåku Ñkåkt Ñkåkt ô]Ìfi fhåkt fhåkt ykôtÀ {ôk Au. Ñkuh Ç{fiu Ñ kåkt fux˜ktf Ñeåku ÚuEy : ykÏÉkWÖh⁄kk§ehU{u,Ö{hw˜wt˜kuhu˜ku!(2) ⁄kk§e{ktåkuyurhfik{wÑ,Ö{hw˜wt˜kuhu˜ku!(2) ⁄kk§e{ktåkuÑ hku˜hU{u,Ö{hw˜wt˜kuhu˜ku!(2) ôkÇkuÉUôhehwhktôkÇku,ÖÑhw˜wt˜kuhu˜ku!(2)

Wr{fikSôu åuz k yk˝wt yk‘fiwt Au åuôu W u˛eôu Ñeå Ñkfi Au : Ç ÕeôÖkh åeÕe,yrhfik§kôÑh{kt!(2) nknrhfikyk kykÏt˝u,yrhfik§kôÑh{kt!(2) nwnhkuyk u,ôUÇk˜w,yrhfik§kôÑh{kt!(2) nwnheyk u,ôUÇk˜w,yrhfik§kôÑh{kt!(2) suXÕeyk u,ôUÇk˜w,yrhfik§kôÑh{kt!(2) {kÀu Õeyk kykÏt˝u,yrhfik§kôÑh{kt!(2) {kÀu Õe nk⁄ku Çk˜w, yrhfik§k ôÑh{kt ! (2)

ÖtÀh rÀ Ç Öqhk ⁄kkﬁ Au yôu Ñkuh §k kôku rÀ Ç yk Au Ìﬁkhu

ÖqÚhe-ÖqÚh˝ hz k ˜kÑu Au. Ñkuhôu hkufkE s k r ôtåe fhu Au : ykÕfku knku hu Ñkuh {kåk... (2)

åe{u åe{u hu Ñkuh {kåk... (2)

⁄kkhkthkuyuhuÖqÚhktÑkuh{kåk!...(2) ykÕfku knku hu Ñkuh{kåk... (2)

åe{u åe{u ÖÑ˜u hu Ñkuh{kåk... (2)

⁄kkhktfU˝kthuÇu ôkhktÑkuh{kåk...(2)

⁄kq åku Öqhe Õkﬁ hu Ñkuh{kåk... (2)

ykÕfku knku hu Ñkuh{kåk (2)

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ÑkuhLkk yk rÀ Çku{kt ÑkurXfikôkt Ñeåku Ö˝ Ñ kfi Au. fLfikôkt ˜¯ô

⁄kkfi Au Ìfikhu fLfikÀkô{kt Àefhe Ökuåkôe {kåk ÖkÇu Éeswt ftE ˜u k {kÑåe ô⁄ke, {kÑu Au Ökuåkôku ÑkurXfiku. Ç«fi Ç{ksôe fkuE fLfikôe yk e Æn{å Au ?

ôn™˜u kt⁄kkhktzkEÇktykﬁk,

ÑkurXfikuzkEÇk{ktyk˜uôuykfik!ôn™˜u kt... ôn™˜u kt⁄kk§eÑeh{ktykfik, ÑkurXfikuzkEÇk{ktyk˜uôuykfik!ôn™˜u kt... ôn™˜u e⁄kkheÀkt{˝eykfik, ÑkurXfikuzkEÇk{ktyk˜uôuykfik!ôn™˜u kt...

Ç{ksôk heårh ks {wsÉ ÑkuX˝-ÑkurXfik Çk⁄ku ˜¯ô fhe ˛fåe ô⁄ke. ÑkurXfikôku ú{ Akuz ku fX˝ Au. Úô yk kôe åifikhe Au Aåkt ÑkurXfikôu {§ k yôu su hkunezk ]˚k ôe[u ú{ ÖktÑfikuo nåku Ìfikt ÖnkU[e {ôku uÀôk ‘fiıå fhu Au: fk§ku hkuEhku Vq˜u˝kt hu, nqåkt ÉuXkt {UÕk fheyu ! (2) fk§k hkuEhkôku nk⁄khku hu, nqåkt ÉuXkt {UÕk fheyu ! (2)

fk§kôkÏôfu{kuxktykﬁkthu,fu{fheºu§ktykuyuhu!(2)

{khe åku ˜Ñk kÕu hu, fu{ fhe {Lkku k§eyu ! (2)

{khe åku fwtze kÕu hu, fu{ fhe {Lkku k§eyu ! (2)

{khe åku Útôku yk u hu, fu{ fhe {Lkku k§eyu ! (2)

nu˜e Ç khu QXeôu À§˝kt À§ kôkt Au. Ö˝ ÑkurXfiku yk e Ñfiku Au. Ìfikhu fLfik {kåkôu fnu Au nu {kåk åU [e{ôe ıfikt {qfe Au. [e{ôe {ôu {§åe ô⁄ke, nku˜ kE Úfi Au yôu {khe fuz{kt fk§ku ôkÑ ÖuXku Au :

fUh{ktfk§kuôkÑÖUXkuôuykﬁk!ÖUXkuôuykﬁk!

fU{fUhezh˝ktz§wôuykﬁk!

Ç{ôefuæk{u˜enUôuykﬁk!{u˜enUôuykﬁk!

fU{fUhezh˝ktz§wôuykﬁk!

Ç{ôeôn™{§åeôuykﬁk!{§åeôuykﬁk!

ÑkurXfikufkÏrôfik{kÏzunUôuykfik!{kÏzunULkuykfik!

ÑkurXfikuÇ{ôeyku˜ uôuykfik!yku˜ uôuykfik!

fU{fUhezh˝ktz§wôuykﬁk!

zkÏ. ºÑ kôÀkÇôwt …åw[¢ yôwÇkh keswt ÖwMåf Au, ºe˜kuôk n¯k yôu åkt{˝kt. Ék§fku fu ]ÿ ‘ﬁ¬ıåyku Ée{kh Özu, fkuEôu Çtåkô ô ⁄kåkt nkuﬁ åku ºe˜ku {k˝ufôk⁄k Ék Çeôe Ékƒk ˜u Au. yk Ékƒk ˜eƒk ÖAe Çkhwt V§ {§u åku i˛kæ {rnôkôk fkuE Ö˝ hr khu nÑ fh k{kt yk Au. ÉôkÇfktXk

rs’˜kôk Àktåk åk˜wfkôk {ktfze Ñk{⁄ke ÀÇ rf.{e. sux˜k ytåhu Àr˚k˝{kt fk§k zwtÑh WÖh {k˝ufôk⁄kôe ÑwVk yk u˜ Au. {k˝ufôk⁄k ºe˜kuôku [kuœæku Àu Au. ënÑí Ö˝ ºe˜kuôku ƒkä{f WÌÇ Au.

n¯k [zk k s kôwt nkuﬁ Ìﬁkhu Ñk{ôk {wæeôe Çt{rå {u§ eôu Énuô, VkuEyku, Àefheykuôu åuzk k{kt yk Au. Ñk{{kt Ö˝ yk{t k˝ ykÖ k{kt yk Au.

zkÏ. ºÑ kôÀkÇu åu{ôk ÖwMåf{kt nÑôe Çk⁄ku ë åk{˝ktíô yk he ˜eƒkt Au. …åw[¢ ´{k˝u {nk{kÇ{kt ë åkt{˝ktí fh k{kt yk Au. Öh˝u˜e Àefheôk Önu˜k æku§kôk Öw kôwt ë åkt{˝wtí rÖﬁh{kt fh k{kt yk Au. yk Ék§fôk k§ rÖﬁhôe ÚuÑ{kE {kåkôk M⁄kkôfu Wåkh k{kt yk Au. yk

Ékƒk fh kôku Ñk§ku Ökt[ ⁄ke eÇ ªkoôku nkuﬁ Au. rÖåk yk{t k˝ ykÖu Ìﬁkhu Àefhe ÇkÇhe{kt⁄ke [khÖkt[ ªkoôku yuf Éfhku, ÚuÑ{kE {kåkLke ƒÚ, ©eV§, Ökt[⁄ke ÀÇ rf˜kuÑ˙k{ôe Úåhôe Çk{Ñ˙e, Ökt[ rf˜ku Ñ˙k{ {fkE fu Ùôk hkux˜k Ñuhu Måwyku ˜E Öw k Çk⁄ku ÇkÇhe{kt⁄ke 80 ⁄ke 100 Üe kwhwªkku yôu Ék§fku Çk⁄ku ˛rô khu Çktsu rÖåkôu uh ÖnkU[u Au. Àefhe su hkux˜k Çk⁄ku ˜k

Au, åu rÖﬁhôk Ökuåkôk ºkE-ºktzwykuôu nU[u Au. {nu{kLkkuôu æe[ze yôu ækxwt (fZe) s{kzu Au.

s{e hÃkk ÖAe yk u˜k {nu{kôku yôu Ñk{ôk Üe- kwhwªkku yôu Ék§fku ô]Ìfi fhåkt fhåkt Ñeåku Ñkfi Au. ÀkY Öe kfi Au. fwt khkt åhw˝-åhw˝eyku ú{ fhu

Au. åtÉqhk Öh ºsô Ñ kﬁ Au yôu ºsôôk Zk§ ´{k˝u ôk[u Au. Ç kh Özu

Au yux˜u ƒk{˝kôe r rƒ fhu Au. {kåkôu Úåhôku ´ÇkÀ ƒhk e ƒÚ [zk Au. ©eV§ ƒuheôu ÖAe Éfhkôe Ér˜ [zk Au. åuôk ˜kune⁄ke ƒÚ å⁄kk {kåkôk kuzkôu [kt’˜k fhkfi Au. ºkuÖku k§ôe ˜x fkÖeôu {kåk ykÑ§ {qfu Au. ÖhMÖh Çk{krsf ‘fi nkh ykÖe-˜E s{eôu ÖkuåÖkuåkôk h åhV ´fik˝ fhuAu.

nÑ fh k såe æåu hMåk{kt Àu -Àu eykuôkt yôu {k˝ufôk⁄kôkt Ñeåku

Ñkﬁ Au. ënÑí [zk k såe æåu fkuEôe {Úf-{~fhe fhe ˛fkåe ô⁄ke fu

´˝fiÑeåku Ñ kåkt ô⁄ke. ÀkY, {ktÇ yôu {i⁄kwôôku rôªkuƒ nkufi Au. ˛rô khôe hk ku {k˝ufôk⁄kôk ⁄kkôf ÖkÇu Éƒkt Ç{qn{kt {§eôu hktƒe ækfi Au. {kuze hk ku ˛h˝kE, fwtze å⁄kk Õk˜h Ñkzeôu Àu -Àu eyku yôu {k˝ufôk⁄k Ék Çeôkt Ñeåku Ñkfi Au. Ö⁄⁄khôe ˜ktÉe Önku§e Ökå§e [eÖ Öh hkux˜k ˛ufeôu åifikh fh k{kt yk Au. hkux˜k Õe˝k {Ç§eôu åu{kt Ñku§-åu˜ W{uheôu [qh{wt Éôk Au. yk [qh{wt ÇqfikuoÀfi Ç{fiu {k˝ufôk⁄kôu [zk k{kt yk Au. {k˝ufôk⁄kôk M⁄kkôfôk kuzk ykÑ§ eôku Àe ku fheôu ©eV§ ƒuheôu ÖÑu ˜kÑu Au. kuzk å⁄kk {qäåôu ftfwôk [kt’˜k fhe [qh{wt ƒhk Au. ÖAe Énkh yk eôu Ékƒk k§k Ék§fôu ô kt fÖzkt Önuhk k{kt yk Au. yk u˜ Énuôku, VkuEyku yôu Àefheyku Akufhku nkufi åku ƒkuråfiwt yôu Akufhe nkufi åku Çkz˜ku ykuZkzu Au. Ék§fôk rÖåk åu{ôu Öku˜fkôku xwfzku ykÖu Au. ´ÇkÀ ækEôu Éƒkt Ökuå-Ökuåkôkt uh Úfi Au.

ëºe˜kuôk nÑ yôu åkt{˝ktíôwt yk ÖwMåf Çôu 1995{kt Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e, ÑktƒeôÑhôe Çnkfi⁄ke ´fkr˛å ⁄kfiu˜ Au. ÇtÖkÀfefi ôkUƒ{kt fu kt Ñeåkuôku Ç{k u˛ fhu˜ Au. åu{s ´ÇtÑ Ñeåôk M YÖ r ˛u s˝k e …˝ M efkh fhu˜ Au. ´fh˝-1{kt swÀk swÀk Àu -Àu eyku åu{ôe WÖkÇôk Öÿrå åu{s nÑ- åkt{˝ktôk Ñkfif yôu åuôku WÌÇ fu e heåu Ws kfi Au åuôe {krnåe ykÖu˜ Au. ´fh˝-2{kt Àu -Àu eykuôkt 8 Ñeåku yk fikt Au. ´fh˝3{kt ÑuhfkfiÀuÇh ´˝fi{kt⁄ke sL{u˜kt {kÏt˝fku-ÑU he, åUh{ku-Çkuæ˜e, ÑwtÕk k§ku hf˜ku-håôk k§e Õku{˜e, Õw{˜ku-Àu ˜e, WÀefiku-huÇ{kt su kt Çk{krsf ´Mkt¯k Ñeåku ykÖu˜kt Au. ´fh˝-4{kt ÇtÖkÀfu ´kÇtrÑf f⁄kk Ñeåkuôe ˜k˚kr˝fåkyku, Ñkfifôe Ñkô Öÿrå, M⁄k§ yôu fk§ ykrÀôwt r u[ô yôu ftXM⁄k Ñeåku ´k å fh k {kxu ⁄kfiu˜ yôwº s˝k u˜ Au. Örhr˛¸{kt …åw[¢ yôu S ô[¢ôk ÇtÀºo{kt ºe˜ÇkrnÌfi ˛eªkof ôe[u ºe˜e ˜kufÑeåku ˜kufS ô WÖhktå r r ƒ …åwyku Çk⁄ku fu kt Çtf§kfiu˜kt Au, åu Éåk‘fiwt Au. yk ÖwMåf{kt fkuE yuf r ªkfiu [[ko-r [kh˝k fhu˜ ô⁄ke.

nÑ yôu åkt{˝ktôkt fux˜ktf Ñeå ÚuEyu. ënÑí fh k Úﬁ Au yôu

ÖqÚ{kt ºq˜ Özu Au. Úu ÖqÚ{kt ºq˜ Özu åku zwtÑh Öh º{rhﬁkt {ƒ ÉuXu˜kt Au. åuôk º{hk Qzu Au yôu fhz k ˜kÑu Au. nÑ fh k sôkhu rôﬁ{Lkwt Öqhu kqhwt

Ök˜ô fh Özu Au :

{kåkÕeôktÀu hkt,nUÑÖU{hktækåkt.... Ökx eÖkuﬁkåq˝ku,nUÑÖU{hktækåkt.... Öqrsﬁk{ktºq˜Öhe,nUÑÖU{hktækåkt.... Çkuhkt˜uåkôknÕkuhu,nUÑÖU{hktækåkt.... {kåkÕeôkÀu hkt,nUÑÖU{hktækåkt....

Àu eykuôku ykÑu kô Ñw˝fku (Ñ˝Örå) rhÇkﬁ Au. Àu eyku {qtÕkﬁ Au.

h⁄k ºkÑe Ñﬁk Au. Àu eyku Ñw˝fkôu {ôk Au. Ñw˝fku heÕu Au : Àu eykuôku ykÑu k˝ hu, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

huxe˜ku - Öuxe˜ku, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

Àu eyku kåku Çku§u, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

fkÏﬁÀu eykuôkXeÕkÏﬁhu,Ñw˝fkuhenkt˝kuhu....

Ñkzeﬁktôk hx xqxk, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

Àu eyku yuXe khe, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

Àu eyku ÖUÑkt{k kUhu hu, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

Ñw˝fku hksw ykuﬁku hu, Ñw˝fku henkt˝ku hu....

˜¯ô ÖAe Ö˝ ÑkurXfiku Ökuåkôe Öq ÑkuX˝ Çk⁄ku ÇtÉtƒ hkæu åku yk Úh-ú{ôk ´ÇtÑ{kt kwhwªkôe nÌfik ⁄kkfi Au. yk k fkh˝u {k˝fkôwt æqô ⁄kkfi Au. åuôu W u˛eôu Ñ kfiu˜wt yk Ñeå yk ´Àu˛{kt Ú˝eåwt Au : ÑÏ heåkuÚtÑhÉkfi˜eí˜k{kÏ˝fk; Ékfi˜eí˜k{kÏ˝fk; yut{ôUåku{kÏ˝fku{kh kuí˜eÑU he... ˜kufiktôeÖeôkhenUí˜eÑU he; ÖeôkhenUí˜eÑU he; yut{ôUåku{kÏ˝fku{kh kuí˜eÑU he... {kfikåkufU˝eækuxenUí˜k{kÏ˝fk; ækuxenUí˜k{kÏ˝fk; yut{ôUåku{kÏ˝fku{kh kuí˜eÑU he...

* * *

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ökuåkôku ykÀ{e fwYÖ Au, Üeôu åu Ñ{åku ô⁄ke. åuôe Çk⁄ku hÇtÇkh {ktz ku ô⁄ke. åu {u§k{kt Úfi Au. Ökuåkôk rÀfihôu swyu Au, åuôe {kfik ˜kÑu Au. q{xk{kt Ö˝ yktæ [{fk Au yôu ôkÇe s kôwt fnu Au : ˜kÑeå{kfik˜kÑehu,fqÑrxfik{ktykÏtæÇu{kuhu.... fkuxeÇhôku {u§ku hu, fqÑrxfik{kt ykÏtæ Çu{kuhu.... ˜kzrffiku nU Àu h hu, fqÑrxfik{kt ykÏtæ Çu{kuhu.... {khåkuykÀ{efÇkuhu,fqÑrxfik{ktykÏtæÇu{kuhu.... ˜kÑkt yuå ˜kÑkt hu, fqÑrxfik{kt ykÏtæ Çu{kuhu.... ykÖuôkXktÕkEyuhu,fqÑrxfik{ktykÏtæÇu{kuhu....

suX-yªkkZ yux˜u ykrÀ kÇeykuôe ˜¯ôôe …åw. ˜¯ôku åu{ôk S ô[¢ Çk⁄ku Úuzkfiu˜kt Au. Öhtåw zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku yrºÚå Ç{ksôe su{ ÉeS …åw{kt ˜¯ô fhåk ô⁄ke. suX-yªkkZ{kt ykfk˛{kt kÀ§ku [z k ˜kÑu, ƒhåe Ñtƒ åe-Ñºo åe Éôu Ìfikhu s åu{ôk ˜¯ôôk Zku˜ ZÉqf k ˜kÑu Au. yk …åw{kt yh ’˜eôe ÑkuÀ{kt yk u˜ yôuf Ñk{ku{kt Zku˜, ˛h˝kE yôu fwtzeôk y ks Çk⁄ku Ñeåku yôu Vxk˝ktôku ƒkuƒ nuåku nkufi Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu ƒkuƒ{kh hÇkÀ yôu ôÀeôk Öqh{kt Úôôe Öh k ffiko Ñh ÇktZwÇe, Énurhfik, yôu æuz k Ñk{u⁄ke 103 sux˜kt ˜¯ôÑeåku {u§ eôu Çôu 1983{kt ëVq˜hktôe ˜kzeí ÖwMåf ´fkr˛å fhu˜ Au. åu{˝u r r ƒ-´ÇtÑôu yôwYÖ Ñeåk ¢r{f heåu yk fikt Au. s{˝ôkt 6 Ñeåku, kU˝ Öqh kôwt 1 Ñeå, {kxeôk Ñ˝u˛ ˜u k s kyk kôkt 2 Ñeå, ÖeXe å⁄kk Vxk˝kôkt 12 Ñeå, Ñku ksôk 4 Ñeå, hfLfik åhVôkt Öq ohkÑôwt 1 Ñeå, fqfrhfikôkt 2 Ñeå, {kurhfikôkt 4 Ñeå, kÏôu˜kôkt 9 Ñeå, h {ôk kôkt 2 Ñeå, fLfikôk ÀkÑeôk æheÀ k Ç{fiôkt 3 Ñeå, {k{uhkôkt 3 Ñeå, ÚLk Lkef§Ìke æÌkLkkt 3 ¯keÌk, ˜¯Lk Mk{fiu ÀkY ¯kk§ kLkwt 1 ¯keÌk, ÉkÉkôk ·~fiôkt 2 Ñeå, hfLfik ˛˝Ñkh kôkt 2 Ñeå, åkuh˝ Ç˜k kôe r rƒôwt 1 Ñeå, ˜¯ô Vuhk Ç{fiôkt 9 Ñeå, Ñku ksôu ÖÑu ˜kÑe Auzk Akuz kôwt 1 Ñeå, fLfik ˜u k s kôwt 1 Ñeå, fLfik, Úô-r Àkfiôkt 17 Ñeå, hôe {kuxe Énuôôu Vxk˝kt 4 yôu ˜kufÑeå 5 yk u˜kt Au. ÇtÖkÀfu Úåu ´fk˛ô ffiwO Au yôu º™år[ kkuôu fux˜ktf Ñeåku ôe[u r[r kå ffikO Au. ykrÀ kÇeykuôe ˜¯ôôe ˜k˚kr˝fåkykuôu {wıå heåu ˝o e Au.

ëVq˜hktôe ˜kzeíôkt ˝kt Ñeåku {k˝ k su kt Au. ô´Úôe ”Àﬁ

r ˛k§åk yôu ºk ôkt ykÖ˝ôu À˛oô ⁄kkfi Au. åu{ôkt Ñeåku{kt A§ fu Àtº ô⁄ke. æw’˜k {ô⁄ke Ñeåku Ñ kfi Au yôu {k˝u Ö˝ Au. {nu{kôku yk Au åu{ôk M kÑå {kxu fiw åeykuôe yrƒhkE åu{ôk Ñeå{kt Çktº§ k {§u Au : {Uxufk¯k˜kuÉku˜u, å{fuÖqhe{hwt!

rfﬁkÖkEôkÖkÏ{˝kykﬁk, å{fuÖqhe{hwt!

yktÑ˝u {nu{kôku yk Au Ìfikhu åu{ôk M kÑå{kt fkuE f[k˛ ô hnu åuôwt Êfikô hkæu Au. åu{ôk ÉuÇ k {kxu ÖqhuÖqhe åifikhe fheôu Ñeå⁄ke yk fkhu Au: rffik¯kkÏ{ôkÖkt{˝khkÕ, ÇkhuÇuhuôkÑh u˜!

Zkur˜ﬁkx§k kuhkÕ, ÇkhuÇuhuôkÑh u˜!

{nu{kôkuôk M kÑå ÖAe ﬁw åeykuôk fk{wf Xufk Çk⁄ku Vxk˝kt Ñkﬁ Au:

Uze U k˝rÇﬁkhÇeÇk!

ykuE!yknk!nk!nk!rÇﬁkhÇeÇk!

Uze u k˝rÇﬁkhÇeÇk.....

fLﬁkôu ˜E såe æåu hÖ˚kôe Üeykuôu xku˝k {kﬁko Ñh hne ˛fåe ô⁄ke. k˝kuôu W u˛eôu fnu Au : yu U k˝kuÚh eôÕkÕkuhu, Ökunku{ktæqtxkÕknUhu! yu u kt˝kuy{khenkÏ{xe˜kuhkuhu, Ökunku{ktæqtxkÕknUhu! * * *

zkÏ. ºÑ kôÀkÇ ´f]rå ú{e yôu y«fikÇw Au. ´f]råôk ÇkrôÊfi{kt hnuåk ykrÀ kÇeykuôe S ôherå⁄ke ÖqhuÖqhk Ú˝fkh Au, å fnu Au fu ´f]råôk æku§u ´f]råôku yt˛ ⁄kEôu S åkt ykrÀ kÇe fiw f-fiw åeykuôu ]˚kkuôu Ökô Vqxu yux˜e Çnsåk⁄ke ykfk˛{kt {u Ñsoôk fhåku nkufi, es§e [{fkhk {khåe

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

nkufi Ìfikhu ´˝fiktfwh Vqxu Au yôu åu{ôkt nifikt ´˝fiÑkurc{kt hå Éôu Au. yªkkZ

{kÇ{kt Zkuh [khåe æåu yk rf˛kuh-rf˛kuheyku ´f]råôk ´ktÑ˝{kt ôk[u Au yôu

ÑkurXfik-ÑkuX˝ôk r hn-r{˜ôôkt Ñeå Ñkfi Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu yk ´˝fiÑeåku ë˜e˜k {kurhfikí ÖwMåf{kt ÇtÖkrÀå ffikO Au. yk ´˝fiÑeåkuyu s åu{ôu ykrÀ kÇe

˜kufÇkrnÌfi Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô{kt ´ u˛ kôe úh˝k ykÖe yô åu{˝u ykrÀ kÇeykuôku y{q’fi æÚôku ykÖ˝e Çk{u æw’˜ku {qıfiku Au. ë˜e˜k {kurhfikí Ñeå ÇtÑ˙n Çôu 1983{kt ´Ñx ⁄kfiku Au. åu{kt 101 Ñeåkuôku ÇtÑ˙n Au. åu{kt

67 r{˜ôôkt ´˝fiÑeåku Au. yôu 34 r fikuÑ ˛]tÑkh r ªkfif ´˝fiÑeåku Au. ÇtÖkÀfôk {åu r Ôf˚kkôk fkuEÖ˝ ´˝fiÑeåku⁄ke Çnus Ö˝ Qåhåe f˚kkôkt yk

Ñeåku ô⁄ke. ÇtÖkÀfu ˛kÜefi heåu ÇtÖkÀô ffiwO Au. k[fôu ºe˜e Éku˜eôk ˛ÁÀk⁄ko yôu Ñeå Ç{Úfi åu {kxu Ñeå ôe[u s ˛ÁÀk⁄ko yk fik Au. ykrÀ kÇe Ç{ks{kt ÑkurXfik-ÑkuX˝ôku ÇtÉtƒ Ç{ks M ef]å Au. yk ´˝fi ÇtÉtƒ{kt ˛kherhf ÇtÉtƒôku Ö˝ AkuA ô⁄ke. fÀk[ fkuE ze˜ ÑkurXfikÑkuX˝ôu yu e ¬M⁄krå{kt ÚuE Úfi åku nÇåkt nÇåkt fnu˛u : ëÉkuÀwt nU ! ækærhfiwt fhu nU ! åu{ôk{kt yuf fnu å Au : nkt’˜e{ktôe æe[ze su ækfi åuôe yôu ⁄kk§e{kt yk‘fik ÖAe yuf ƒ˝eôeî. Öh¤fik ÖAe Úu åuôk ÑkurXfik Çk⁄ku ÇtÉtƒ hnu åku

¯kkurXfik- kwhwªkôwt æqô Ö˝ ⁄kkfi y⁄k k {kuxwt Àk kwt ykÖ Özu fik üzwt uh Étƒkfi.

åuôu yôw˜˚keôu Ö˝ Ñeåku h[kﬁ yôu Ñ kﬁ.

ë˜e˜k {kurhﬁkí ÖwMåf{kt ÑkurXﬁk-ÑkuX˝ôkt Ñeåku{kt æqÉ s ´Ñ’ºåk⁄ke

´˝fiku’˜kÇ Ñ kfiku Au. ÑkurXfik-ÑkuX˝ M k⁄koôu ÌfikÑeôu yufÁkeÚLkk f’fik˝

yôu WÀk•k ºk ôkyku hkæu Au. åu{ôe ˜e˜e ˜kÑ˝eykuôk ºk kuôu ‘ﬁıå fhåkt

WÌf]¸ f˚kkôkt Ñeåku zkÏ. ºÑ kôÀkÇu ÇtÖkrÀå fﬁkO Au. åu{ktôk fux˜ktf Ñeåkuôk

yt˛ôwt hÇÖkô fheyu :

ÑkuX˝ ÑkurXﬁkôu ˜˜[k k r r ƒ ´ﬁkÇku fheôu ÇtfuåkÌ{f heåu Ökuåkôk

´˝ﬁôu ‘ﬁıå fhu Au :

ì{kh khe{ktVq˜knUí˜kWÀk, Vq˜ktnUí˜kWÀk; Ö{hku kkuÑ˜unUí˜kWÀk!

ì{kh khe{ktÑw˜kÉí˜kÑkuXk, Ñw˜kÉí˜kÑkuXk,

yk huåkuﬁåkuheyk˜wtÑkuXk!íí ì{kh khenhæe kheôn™í˜kWÀk!î

yk ´˝ﬁ rô uÀô ÖAe Étôu MôunÖk˛{kt ÉtƒkEôu htÑku’˜kÇ {ôk

Au. ÑkuX˝ ÉeS Çæeôu Ökuåkôk ÑkurXfikôe kå fhåkt ˛h{ yôwº åe ô⁄ke. ˜¯ô fhåkt Önu˜kt yk ÑkuX˝ yuôk ÑkurXfikôu ÉeS yuôe f khe Çæeôu Ökuåkôku ÑkurXfiku fkuE Ö˝ ´fkhôk Eªkkoºk r ôk ÇkUÖu Au yôu º˜k{˝ Ö˝ fhu Au:

EzhÕkfiÌkkuí˜kEzhÖ§fu ˜ufufu§eåkÏfiykr˜fiku{kheÀkuÇ fkfk k§eåkÏfiykr˜fikuhu...!

åuôu Ú§ k fu e ÇwtÀh º˜k{˝ fhu Au :

n⁄ku§eôkuÕk§kuÚ§ Uyu{Õk§ kuhu!

Ökt{˜eåkuﬁykr˜ﬁkuhu....

yrºÚå Ç{ksôe fLﬁk Ökuåkôk ´˝ﬁôe kå {kåkôu fne ˛fåe

ô⁄ke. Öhtåw ºe˜ fiw åe ´f]råôk MkktrôÊfi{kt ºkuÑ u˜k ´⁄k{ ´˝fiôk yôwº ôe kå Çknrsfåk⁄ke {kåkôu fnu Au :

ÑkurXfikufUhåufUheÑuEykfik; fUheÑuEykfik; fU{ÀeÖkæ§uVeheÑuEykfik!

ÀuzfwtykÏtVuyu{ykutVeÑuEykﬁk! ykÏtVeÑuEykﬁk!

ÑkurXfiku zwtÑhu ÖnkU[e Ñfiku Au åu yk LkÉk§kôu Éku˜k Au Ìfikhu yk fLfik Ökuåkôe {kôu æw’˜k {ô⁄ke fnu Au :

ÑkurXfiku{ÑhuÉku˜uôu-ykfik, å{fuÑkfikufkxeyk˜ôuykfik!

u§k eåeÚﬁôuykﬁk

Õxfhkuxkufheyk˜ôuykﬁk!

{hnwtåuírÀ{kﬁkÇkuhnwtôuykﬁk

å{fuhkuxkufheyk˜ôuykﬁk!

ÖwœÌk Éôu˜e ´ur{fk ôkôÖ˝ôk yôwº ku⁄ke ÖwœÌk ⁄kåkt ÑkurXﬁkôu fnuAu:

Au.

ôkÏôfeyuåehku hk åkuí˜kÑkuXk! y hku hk u{Úyk uí˜kÑkuXk!

Àqh Àu˛{kt Öh˝k u˜e ÑkuX˝ ºkhu niﬁu Ökuåkôe {ôku uÀôk ‘ﬁıå fhu

{ktfiÖh˝k eÀqhkÀuMkÑkurXfiknkuhkuhuÕuí˜k! fU˝ktyuttrzfiktfU˝ktrVrhfikt,nkuhkuhuÕuí˜k!

ÉeSÚuhsuÉeSÚuhsuÑkurXﬁkÉeSÚuhsuí˜k,, {khkôkÏ{ôeÇÉeSÚuhsuí˜k....

Au. ôÀe-ôk§kt s§⁄ke Qºhkfi Au. ºe˜kuôk {nk{kÑeo Ákes-Ökx yk {kÇ{kt yk Au. yk Éu {kÇ ykÊfik¬Ì{f kåk h˝ ˜Eôu yk Au. Ées{kÑeo Çkƒwyku yk Éu {kÇ {kxu {ktÇ-{rÀhk-{kôwôeôku ÌfikÑ fhu Au. ´kiZku yôu ]ÿku Ö˝ ºsôôk htÑ⁄ke htÑkfi Au. ºkÀh k {kÇ{kt ƒq§kôku ÖkX {tzkfi Au. yk ÖkX {ktzåe æåu åtÉqh Öh åku§ehkÏ˝e yLku Y kkthkÏ˝e Ñk k{kt yôu fnu k{kt yk

Au. ÇtÖkÀfu Mkôu 1993{kt åkÏ§ehkÏ˝eôe khåkôkt yLku 2002{kt Y kkthkÏ˝eLke khÌkk ÖwMåfku ´fkr˛å fﬁkO.

zkÏ. ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå …åw[¢ ykƒkrhå ÇtÖkÀôkuôe r Ñå [[ko fhåkt Éeswt yuf ÖwMåf Éôe ˛fu yux˜u n åu{ôk ÇtÖkÀôkuôku …åw ´{k˝u W’˜uæ fhe˛wt.

ºe˜ ˜kufkœfikô Çråfiku ækÌkw yôu nk˜kunqhkuôe ºsô khåk ºkÀh k {kÇ{kt ƒq§kôk Ökxôk ƒkä{f kåk h˝{kt Ñ kfi Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇôwt yk ÖwMåf Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e ÑktƒeôÑhôe ykä⁄kf Çnkfi⁄ke Çôu 1999{kt ´fkr˛å ⁄kfiwt Au. ºe˜f⁄kkÑeå : nkuLkku˜ nkuxe, ºe˜ºsô khåk, nk˜Àu nku§tÑe yôu ôkÑÕe À˜Õe Çôu 2002{kt ´fkr˛å ⁄kfiwt Au. YÖkthkÏ˝eôe khåk ªko Àhr{fikô yk åkt Éu y˜Ñ y˜Ñ {rnôk{kt Ñk k{kt yôu fnu k{kt yk Au. ºkÀh k {kÇ{kt ƒq§kôku Ökx {ktzåe æåu åtÉqh Öh YÖkthkÏ˝e Ñk k{kt yôu fnu k{kt yk Au. flfikhu {nk {rnôk{kt fkÏÉrhfik ÖkXôe fku§e fhåe æåu ÇktÑku Öh yk s khåk ô]Ìfi Çk⁄ku Ñk k{kt yôu f⁄k k{k yk Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu YÖkthkÏ˝eôe khåkôwt ÖwMåf ©e Õ uh[tÀ {u k˝e ˜kufr „k Çt˛kuƒô º ô, y{Àk kÀôk ykä⁄kf ÇnfikuÑ⁄ke Çôu 2002{kt ´fkr˛å ⁄kfiwt Au.

yk {rnôk{kt ƒq§kôk Ökx Ç{ﬁu swÀe swÀe Öktæzeyku ¯k˜kﬁ Au. åu k

ºe˜ ºsô khåk : ˜k˜w yrhÀkôwt ´fk˛ô ôfiôÇqfikoôtÀ ˜kuf´råckô ytsw yuLxh´kEÕ, {wtÉEôk ykä⁄kf ÇnfikuÑ⁄ke Çôu 2003{kt ⁄kfiwt.

r˛ ˛tfh [wôe˜k˜ Úu˛e [uhexuÉ˜ xŸMx, {wtÉELkk ykä⁄kf ÇnﬁkuÑ⁄ke

ÑkuÖe[tÀ-ºh⁄kheôe khåkôwt ÖwMåf Çôu 2005{kt ´fkr˛å ⁄kﬁwt. ƒq§kôk Ökx

Ç{ﬁu ÑkuÖe[tÀ-ºh⁄khe ºsô khåk, hk{Àu ôe khåk Ñuh fnu k{kt yk Au. ºe˜ ºsô khåk : hk{Àu Çôu 2003{kt ´fkr˛å ⁄kﬁu˜ Au.

ºkÀh k-{kÇ{kt ºe˜ ˜kufkœﬁkô hku{-Çeå{kôe khåk å⁄kk ºe˜kuôk

ºkh⁄kôe Öktæzeyku Ö˝ Ñk k{kt yk Au. ÇtÖkÀfu yk Étôu ÖwMåfku yôw¢{u Çôu

1995 Çôu 1997{kt ´fkr˛å fﬁkO Au.

ykÇku {kÇ{kt ºe˜kuôwt ôkÏhåwt, À˛uhk yôu rÀ k§e su kt Ö kuo yk Au.

ôkÏhåkt-À˛uhkôk WÌÇ yk åktôe Çk⁄ku {ktÇ-{rÀhk-{i⁄kwôôku rôªkuƒ åqxu Au. yhu˜k Ñk k ˜kÑu Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu zwtÑhe ºe˜kuôk Àur ﬁk k§kôk yhu˜k: ô ˜kæ Àu eyku yôu fh{ehku Çôu 1989 yôu zwtÑhe ºe˜kuôku Ñwshktôku yhu˜ku

Çôu 1993{kt ´fkr˛å fhu˜ Au. ˛]tÑkhhÇ⁄ke ºhu˜kt f⁄kk k§kt ykœﬁkôku⁄ke Çk{qrnf ô]Ìﬁ-Ñeåôku ykôtÀ {u§ Au.

fkhåf {kÇ yu un-ºqå tåh fkZ kôku yôu {tåh Ökfk fh kôku {kÇ Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇu yôuf ´fikÇku, yz[˝ku-yÑ zku uXeôu r ÔkÇ ´k å fheôu ºq kyku ÖkÇu⁄ke ÑqZ Ñw å ˜kuf{t kku yôu åktr kf r rƒyku æåu Ñ kåe ëhuzeykuí yôu kwhkf⁄kkyku {u§ eôu ëyh ’˜e Önkzôe ykM⁄kkí ÖwMåf Çôu 1984{kt ´fkr˛å ffiwO Au. yk {kÇ{kt fnu kåe ne- kåkuôu yh ’˜e˜kufôe ne kåku ÖwMåf Mkôu 1992{kt ´fkr˛å ⁄kfiwt Au. {kÑ˛h, Ökuªk yôu {nk {rnôk fkÏÉrhfik su k {u˜k Àu ôe M⁄kkÖôk yôu fku§e fh kôk å⁄kk ytÉk , Çqtz su e Ñku kÀu eykuôkt åkt{˝kt fh kôk {rnôk Au. fkÏÉrhfik Xkfkuhôk ÇktÑ Öh ô]Ìfi-ºsôku yôu Àu -Àu eykuôkt ô]ÌfiÑeåku Ñk k{kt yk Au. yk Ç{fiu YÖkthkÏ˝e, åku§ehkÏt˝e, nhÇô-hkÕk, su kt º¬ıåhÇ ºhu˜kt ºsôku Ñkfi Au. hkÏ{-Çeå{kôe khåk yôu ºe˜kuôk ºkh⁄k{kt fiwÿ ´ÇtÑôe Öktæzeyku Ñ kfi Au. ºÑ kôÀkÇu yk ´ÇtÑôkt Ñeå-ºsôkhåk ˜Eôu ÖwMåfku ÇtÖkrÀå fhu˜ Au. åuôku W’˜uæ ykÑ§ fh k{kt yk u˜ nkuE yn™ åuôku r Ñåu W’˜uæ fh k{kt yk åku ô⁄ke. {nk{kÇ{kt ƒk{˝ktôk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ñeåkuôwt ÖwMåf ìºe˜kuôkt nÑ yôu åkt{˝ktîôk ÇtÖkÀôôku ykÑ§ W’˜uæ fhu˜Au.

VkÑ˝ yôu [i k {kÇ{kt nku§e Ñeåku Ñ kfi Au. åu{ôwt ÖwMåf ëºe˜kuôkt nku§eÑeåkuí ´fkr˛å ⁄kfiu˜ Au. nku§eôk rÀ Çku{kt uheôu {kh kôk ´ÇtÑôu Ö˝ {nkuÌÇ Ñ˝u Au yôu nqhkôe M⁄kkÖôk fhu Au Ìfikhu nªkkuoL{kÀ{kt Çkƒw åtÉqh Öh hkXkuh, ÕÑÀu Öh{kh, nk˜Àu nku§t¯ke su e uh k§ kôk ´ÇtÑ k§e ºsô khåkyku Ñ kfi Au. yk ´ÇtÑkuôkt ÖwMåfku ºe˜ ˜kuf{nkfk‘fi : hkXkuh khåk Çôu 1992{kt yôu nkr kfik nkÏæ˜e Çôu 2002{kt ´fkr˛å ⁄kfikt Au.

˜¯ô Ç{fiu Ñ kåkt ˜¯ôÑeåkuôwt ÖwMåf ÇtÖkrÀå ⁄kfiu˜ Au. Ç khu fwfrhfiwt Ñkåe æåu ëæqåktôku hks e yôu Àu ku˜ ÑwÕh˝í åu{s ëÑeå khåk Zku˜k{khwíLkkt ÉuXkuh Ñeåku Ö˝ Ñ kfi Au. yk Ñeåku ÇtÖkrÀå fheôu yôw¢{u Çôu

2002 yôu 2001{kt ÇtÖkÀfu ´fkr˛å fhu˜ Au.

yk{ zkÏ. ºÑ kôÀkÇu …åw[¢ ´{k˝u zwtÑhe ºe˜kuôk yk åk Ö kuo fu ´ÇtÑku{kt Ñ kåkt Ñeåku- kåkuôu Ê rô{wrˇå fﬁkO Au. Öhtåw su åu Ç{ﬁu Àe of⁄kkM YÖku

ÖqhuÖqhkt Ê rô{wrˇå fhe ˛fkåkt ô⁄ke. Öhtåw Çt˛kuƒfu Ñkﬁf yôu åuôe f⁄kkôk

ÇnºkÑe hkrÑﬁkyku Çk⁄ku hkuÉku fu§ eôu ÖkA§⁄ke yk f⁄kk ÇtÖÀkôu Ê rô{wrˇå

fhu˜ Au. yôuf fuÇuxku{kt Ê rô{wrˇå fhu˜ Ñeå f⁄kkykuôu ÖwMåf M YÖu ´fkr˛å fh kôwt ºÑeh⁄k fkﬁo zkÏ. ºÑ kôÀkÇu fhu˜ Au. yk k{ô‘ﬁ¬ıåôk r hkx

ÇkrnÌfiôu ˝o kôwt fkfio ¯kkÑh{kt ÇkÑhôu Ç{k k su Au. Aåkt-fi⁄kkur[å

´fikÇ fh k{kt yk‘fiku Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ nsw Ö˝ r ˛uªk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô fhu åu e ˛wºuÂAk Çk⁄ku åu{ôu ƒLfi kÀ ykÖwt Awt.

9, ¯kw£ tÀLkk, ]tÀk Lk MkkuMkkﬁxe ºk¯k-1, nkÏx˜ fÏ k˜Lke kkA§, kk˜Lk kwh-385001 ({ku.) 9426354265

ºe˜e nku§eÑeåku

zkÏ. sﬁkôtÀ Úuªke

ÖhtÖhkÑå ÇktMf]råf {q’fikuôe Çk[ ˝e, Ç{s˝ yôu Çt ƒoôôe ÉkÉå{kt, ykÖ˝e ´ åo{kô ´Úfefi yôu hksfefi y À˛k{kt, º˜º˜k ⁄kkfe Úfi, nkhe Úfi yu e ¬M⁄krå{kt, yåqx rôck⁄ke W•kh Ñwshkåôk ykrÀÚrå ÇktMf]råf khÇkôwt ÀMåk uSfh˝ fhôkh ‘fi¬ıå fu ºÑeh⁄k fk{ fhe ˛fu Au åuôwt ôu kÀeÖf ·¸ktå zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ Au. ºkhåôk Étƒkh˝{kt ºe˜e ºkªkkôku fkuE ºkªkkfefi r r˛¸ ÀhflÚu ô⁄ke. fÀk[, åuôwt fkh˝ yu Ö˝ nkuE ˛fu fu Ñwshkåe, rnLÀe Ñuhu su e ºe˜eôu Ökuåkôe ÖhtÖhkÑå r˜rÖ ô⁄ke. {wrˇå ÇkrnÌfi fu ÇkrnÌfifkhkuôe ÖhtÖhk ô⁄ke. Ö˝, yuôku y⁄ko yu ku ô⁄ke fu yk ´Úyku k T{fiôk yºk

Ç o⁄kk ˛qLfik fk˛{kt S Au. yk ykrÀÚråykuôu - W.Ñw.ôk ºe˜e ÑuhuôunÚhku ªko sqôe yrå Ç{]ÿ ftXM⁄k ÇkrnÌfi ÖhtÖhkyku Au, su{kt åu{ôkt ykÑ kt hk{kfi˝, {nkºkhå su kt {nkfk‘fiku å⁄kk yôuf ˜kufkœfikôku Au. ˛ÁÀktåhu fneyu åku yk ´Úykuôu Ökuåkôe nÚhku ªkoôe ´k[eô ©wrå ÖhtÖhkyku Au.

⁄kkfi yu Úu Éƒktôwt Öh{ fåo‘fi Au. ˛ıfi åux˜e åu{ôe ©wråykuôu Çkh e ˜E, yuôwt ÀMåk uSfh˝ fhe s ˜u ÚuEyu. Ö˝, nfefåu yu åhV y˚kBfi yôu

Ñwôkrnå ÉuÀhfkhe Çu kE hne Au, Ìﬁkhu zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk fhu˜k yu

ÀMåk uSfh˝ôwt {kôÇL{kô ykÖ˝u sux˜wt fheyu åux˜wt ykuAwt Au. Æn{åôÑh åk˜wfkôk, Ú{§k Ñk{ôk yôwMôkåf Úﬁu˜k, fu.xe. nkEMfq˜ôk yuf æåôk

ÖkxeÀkh r˛˚kfôu ºe˜e ˜kufr „kyku ´Ìﬁu ´Ñxu˜ yrºhwr[ yôu ykÀhôkt {q§ åÖkÇåkt Ú˝ k {§u Au fu

E.Ç. 1978ôe yuf yªkkZe Çktsu, æuzÉ˙ˆkôu å ô yzeLku nuåe, nh˝k ôÀeôk Öw˜ Öh⁄ke åuyku ÖÇkh ⁄kE hÃkk nåk Ìfikhu åu{ôe ÖkA§ rf’˜ku˜ fhåkt ºe˜ fiw f-fiw åeykuôwt ]LÀ-

ì{kÏﬁÖh˝k eÀqhkÀuÇ,

ÕÉwfku{u˜eÀuÕu˜k, yut˝Õ§wfuôÕ§wfuÖkÇeyk wt˜k!íí

(-r´fi ÑkurXfik, {ôu Àqh Àu˛{kt Öh˝k e Àeƒe Au. Ìfikt {ôu ÑkuXåwt ô⁄ke. åwt ÀÖo˝{kt Çqfioôwt Õ§n§åwt ´råÆÉÉ-Õ§wfku Éåk su fu su⁄ke yu yutƒk˝eyu, yu Çnkhu åôu {§ k yk wt.)

rÉôºe˜eºkªke ºÑ kôÀkÇôu åkÌfkr˜f yu Ñeåôu Öt¬ıåykuôku y⁄ko ô Ç{Úfiku, Ö˝ yux˜wt åku [ku¨Ç Ök{e Ñfik fu yk Öt¬ıåyku{kt fkuE yu e [{Ìfkrhf kå Au fu su ÖkA§ rf’˜ku˜ fhåk [k’fik yk åk ]LÀôu, fiki ôôk WÌÇ Lke ƒLfiåk Ö{kzu Au.

Öt¬ıåôku ÖqhuÖqhku y⁄ko Ç{Úfiku Ìfikhu åu{ôk {¬Måªf{k Õ§wfku ⁄kfiku fu yh ’˜eôe Önkze{kt ykhÇ s ô⁄ke, yk k ˜kuf k T{fiôk ÕÑkhk {khåk yæqx Énw{q’fi ºtzkhku {§e ˛fu åu{ Au; yu Éƒwt ykÌ{ÇkåT fhe ˜u ÚuEyu. yk yÀBfi RÂAk˛¬ıåyu yåqx rôck ´Ñxk e. ºe˜e Ç{ks yôu {krnåeÀkåkyku Çk⁄kuôku [uåkur Måkh ƒåku Ñfiku. fkuEyu åu{ôu ƒh{ôk ºkE Ñ¤fik, åku fkuEyu Àefhku. ftXM⁄k hnu˜wt …åw[¢ ´{k˝uôwt ˜kuf k T{fi ©k‘fi fuÇuxku, ·~fi©k‘fi fuÇuxku yôu Ñ˙t⁄kku{kt {wrˇå ⁄kE [qıfiwt Au, ⁄kkfi Au yô ⁄k˛u.

åu{ôk Ñ˙t⁄k´fk˛ôkuôku ´khtº ⁄kﬁku 1983{kt ÑkurXﬁk ÑkurXÖ˝ôkt

´˝fiÑeåku- ë˜e˜k {kurhfikí⁄ke. ÉeÚu Ñ˙t⁄k ˜¯ôÑeåku ÇtÀºuo ëVq˜hktôe ˜kzeí. ÖAe åku ykrÀ{ ´Úôe ƒkä{f ykM⁄kkyku, åÀTr ªkfif r rƒr ƒkôku Çk⁄ku Çtf§kfiu˜ ˜kufkœfikôku, khåkyku, f⁄kkfk‘fiku, {nkfk‘fikuôe nkh{k§k [k˜e.

Çtrôc Çr¢fiåkôu ˛kÜefiåk ÇktÖzu yu nuåw⁄ke, Çt˛kuƒf åhefuôe åk˜e{YÖu ëæuzÉ˙Òk yôu Àktåk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeyku{kt Ñ kåk Ökihkr˝f nzu˜kñyuf y«fikÇí 1984{kt r ªkfi Éôk e M.Phil. ffiwO. ÖAe

1990{kt Ph.D. {kxuôku r ªkfi Éôk‘fiku ëæuzÉ˙Òk åk˜wfkôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]råyku.í yu{ôwt ´Àkô ô] t˛efi, ˜kufÇktMf]råf, ´kÑirånkrÇf, ºkiÑkur˜f, Çk{krsf, ƒkä{f, {ôku iøkkrôf Ñuhu yôuf hnMfiku æku˜ k{kt {ÀÀYÖ Éôu åu{ Au. {k k ºkhåefi ˜kufr „kykuôk Örhú˚fi{kt s ôn™, irÔf Örhú˚fi{kt Ö˝ åuôwt åw˜ôkÌ{f ·r¸yu ºkhu {n• Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ Ókhk W.Ñw.ôk æuzÉ˙Òk yôu Àktåk åk˜wfkôk zwtÑhe ºe˜kuôe ˜kuf k T{fi-ftXM⁄k ÖhtÖhkôk ÇtÖkÀô-Çt˛kuƒôôe nkh{k§k{kt, EÇwôe ëÑE ÇÀeôk ytrå{ ªkoôk, yur´˜ {kÇ{kt ëºe˜kuôk nku§eÑeåkuí-41 nku§eÑeåkuôwt ÇtÖkÀô ⁄kfiu˜wt, suôwt ˜kufkÖo˝ EÇwôe ô e ÇÀeôku ´khtº ⁄kkfi åu Öq ÖtÀh rÀ Ç yÑkW, Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e, ÑktƒeôÑhôk WÖ¢{u, Ç˝k˜e Ç kuoÀfi yk©{{kt ⁄kfiu˜wt.

ykrÀfk§⁄ke …åw[¢ Çk⁄ku {kô S ô[¢ôku Ö˝ ÇtÉtƒ hÃkku Au; ô kÇeykuôku åku ækÇ. Çtåôkt ƒk{˝kt ykÖåkt fuÇqzk Àuæk Àuåkt s ô kÇeykuôe S ô˛i˜e{kt Ú˝u Ñeå, ÇtÑeå yôu ô]Ìﬁkuôe nu˜e [zu Au.

ykrÀ kÇeykuôku {kuxk{kt {kuxku WÌÇ nku§e. yuôe rÉôÇ•kk kh Ws ˝e åku À.Ñw.{kt ÇtåÖt[{e⁄ke ˛Y ⁄kE Úfi Ö˝, W.Ñw.ôe ykrÀ kÇe ´Ú{kt nku§e WÌÇ VkÑ˝ ÇwÀ Ökt[{ôe Çktsu ë khe Zku˜í Ñkzeôu ˛Y fhu Au. su uh fkuEôwt y Çkô ⁄kfiwt nkufi åu uh ë khe Zku˜í Ñkze hôkt {k˝Çkuôku ˛kuf ºtÑk k{kt yk Au. Ìfikh ÉkÀ yu hôkt {k˝Çku Ö˝ VkÑ˝ À Ökt[{htÑÖt[{e-Çwƒe, Öqhk ÖtÀh rÀ Ç, nku§eôk WÌÇ ôku ñk ku ˜u k{kt ÇnºkÑe ⁄kE Úfi Au.

ëºe˜kuôkt nku§eÑeåkuíôku ´khtº nku§eôku ƒkä{f Çk{krsf ÇtÀºo MÖ¸ fheôu fhkfiku Au, yu yk fkfio Au. yk ´Úôk {åu nkur˜fk ńT˜kÀôe Énuô yôu

: yuf

rnh¤ﬁfr˛Öwôe Àefhe Au. §e åu ë{f k˝kí Ñku kôe nåe yu{ {kôu Au. yk⁄ke {f k˝k Ñku kôkt ºe˜ Üe- kwhwªkku nku§eôe ´Àr˚k˝k fhe ˛fåkt ô⁄ke, ôu Úu fkuE fhu åku {kuxku Õ zku ⁄kkﬁ Au. yk⁄ke nku§e Ç§Ñk åk Önu˜kt Ñk{ôku {wæe kuªk˝k fheôu ë{f k˝kí Ñku kôkt Üe- kwhwªkkuôu nku§eôe ´Àr˚k˝k ô fh kôe {ôkE

Vh{k e Àu Au. yk zwtÑhe ºe˜kuôe Ñku kÑ˝ôk{kt ë{f k˝kí Ñku k åuh{k ¢{u yk åwt nku k⁄ke, nku§eôu ëåuh{eí åhefu Ö˝ yku§æu-yku§æk Au. nku§e{kt ô]Ìfiku : ˜ÑºÑ Ñwshkåôe ykæe ykrÀ kÇe ÖËe{kt nku§eôku ånu kh ô]Ìfiku Çk⁄ku ÚuzkE Ñfiku Au. yk ´Àu˛ôe Üeyku nk⁄k{kt ˜kuZkôe heyku

( Ux˜k) Önuhe nku§eôk rôﬁå rÀ Çku{kt hkus hkåu ôk[u Au. kwhwªkku swÀk swÀk

´fkhu Zku˜ Ñkzu Au, yôu Üeyku Zku˜ôk ÉÀ˜kåk åk˜ Çk⁄ku ô]Ìﬁôk Xufk

ÉÀ˜eôu yÌﬁtå WÌÇkn yôu W’˜kÇ{kt ôk[u Au. ⁄kkuzk ⁄kkuzk Ç{ﬁktåhu kwhwªkku

ÉÀ˜kﬁk fhu Au yôu r r ƒ ´fkhu Zku˜ Ñkzu Au. yuftÀhu 30 ⁄ke 35 ´fkhôk

Zku˜ôk åk˜ fu [k§k Çk⁄ku yn™ ôk[ k{kt yk Au.

nku§e WÌÇ ôk ºkÑ åhefu ºs kåk un yn™ yÇk{kLﬁ Au. VkÑ˝

ÇwÀ À˛{⁄ke VkÑ˝ ÇwÀ [kiÀÇ Çwƒe, nku§eôk r r ƒ ´fkhôk un- u˛ fkZ k{kt yk Au. åu{kt ñ

1. k , nk⁄ke, {Ñh su k u˛{kt Lﬁ ´f]rå Çk⁄kuôku åu{ôku yrºLLk

ÇtÉtƒ Aåku ⁄kkﬁ Au.

2. Xkfkuhôk kuzk, hæe yôu åkhk Àuôk un{kt åu{ôe ƒkä{f ykM⁄kk ´Ñx ⁄kkﬁ Au.

3. Õhæwt, ÑkurÖﬁku Ñuhu u˛ku rs kåk Çk{krsf S ôôw ´råÆÉÉ su k Au. åku-

4. zkf˝e, fk⁄kkuze ykrÀ kÇe, ºh kz yôu Éfhktôk un åuykuôe ykrÀ{ ƒkä{f ©ÿk yôu ﬁkiôk[khôku ´kf]å hÇ Aåku fhu Au. fk⁄kkuzeôk un{kt 25 ⁄ke 40 ªkoôk ﬁw kôku yôu ´kiZku å ô ô¯ô ⁄kEôu y&˜e˜ [uô k§k Çk⁄ku Ç{qn Â[u yk e ôk[u Au. nksh ykÉk˜ ]ÿku fkuE Ö˝ ´fkhôk Àtº fu AkuA r ôk yuôu M kºkr f heåu {k˝u Au, æw’˜k {ôu ykôtÀ ˜qtxu Au.

ÉeÚ ´fh˝{kt zwtÑhe ºe˜e ëyh˝kfÇí Örhr˛¸-1ôe kåkoôk Ö„Ñ„

{q§ÖkX, Ñwshkåe Ñ„kôw kÀYÖu ënku§e khåkí åhefu {wfkﬁku Au.

keÚ ´fh˝{kt yk nku§eÑeåkuôkt {krnåeÀkåk yôu Ñkrﬁfkôkt À˛ ôk{, åu{ôe Ù{h å⁄kk Ñk{kuôku W’˜uæ Ñeåkuôk ÖkXôu yrƒf]ååk ykÖu Au.

Ñ˙t⁄kôk {wœﬁ ºkÑ ´fh˝-4{kt yu ´Úôkt 41 nku§eÑeåkuôk {q§ ÖkX Au, su{kt⁄keñ

À˛uf Ñeåku ÇeƒuÇeƒkt nku§e Çk⁄ku Çtf§kﬁkt Au. åu{kt nku§eôu yk{t k˝ ykÖåkt, åu{ôwt M YÖ Aåwt fhkﬁ Au fuñ

ìyku§e{kåk{UÑhktnktQåhkuhu...(2) {k⁄ku{u˜kuÕk˜rhﬁkuxkuÖhu...

h˜u knu˜eyku§eÖhw{˝e...yku§e0 Çku ôe⁄kk§eyku{ktÀe kÕ§hu...

h˜u knu˜eyku§eÖhw{˝e...yku§e0 ˜e˜uôk§uhuôqåhktfhkthu...

h˜u knu˜eyku§eÖhw{˝e...yku§e0 Zku˜ehktôu q{huhu{kåkyk uhu... h˜u knu˜eyku§eÖhw{˝e...yku§e0 (Ö]. 12)

-nku§e {kåk, Ö oåku Öh⁄ke y åhku. {k⁄ku ÕÑkhk {khåk Çw ˝o {wfwx ƒkh˝ fhku. Çkuôkôe ⁄kk§eyku{kt eôk Àe zkyku ÕÑ{Ñu Au. ˜e˜kt ôkr§ﬁuh⁄ke

y{u ykÖôu-ykÖôkt ôkuåhkt fﬁkO Au. VkÑ˝ ÇwÀ hk ke yk yux˜u Çtº§k kôwt fuñ

ìyk ehuyÕ k§ehkå, yku§eyufw˝h{uhu,yk ehu0

QÑkuVkÑ˝{Eôku, yku§eyufw˝h{uhu,yk ehu0 yk kthuôEﬁkthktôeh, fkuhe˜kthkufu˝kthu,yk kthu0

Õkykuhu{khfU§kÇÉkÏå{ ykt˝w˜ktQåkhkuhu,Õkykuhu0 (Ö]. 13)

ìækÕuhufqheôktnkuÑhkt,åkÏ˝åÏh{eåkÏ˝,(2) (Ö]. 35)

À.Ñw.ôkt nku§eÑeåku{kt nku§eôwt y åh˝ Çk{kLﬁ heåu zwtÑhku fu Önkzku

Öh⁄ke s ⁄kåwt Éåk kﬁ Au, su{fuñ

ìzkuÑw{U Àuæe Wåe ku, yku˜eÉkE yk˜e Ñku kheî

Ìﬁkhu W.Ñw.{kt nkur˜fkôwt y åh˝ ÕYæu⁄ke, ÖeÖ§u⁄ke yôu z Öh⁄ke Ö˝ ⁄kåwt

Ñ kﬁ Au ñ

ìykﬁkyku§eﬁktôkÀôhuyku§e{kåk...(2)

åu{kt fu{⁄kkt Qåhkt hu yku§e{kåk... (2)

åu{ktÕYæ˜ktnktQåhkthuyku§e{kåk...(2)

åu{ktÖeÖ§knktQåhkthuyku§e{kåk...(2)

åu{kt Uh˜k nkt Qåhkt hu yku§e{kåk... (2)

åu{ktÖhw{˝ktôykuEﬁkthuyku§e{kåk...(2)

nku§e{kåkôu fhkåkt yAku kôkt-

ìykÕôku knkuhykuhuyku§eÉkE,Çwôkuhe˜uEyk˜wthu(2)

ìykÕôku knkuhykuhuyku§eÉkE,ôu⁄khe˜uEyk˜wthu,(2)(Ö]. 43)

ykÑ§ kh˜ku, fktÇwyku, Çqhe˜ku, nkrhfiwt, Çkh˝ku, fkÑhku, Ök hkt, {kuÕhe, ÖkÑkuhe, åkuåehwt ˜E ykÖe hkufk k r ôtråyku ⁄kkfi Au. nku§e nkufi Ìfikt yuth˝kfÇ yôu yÑô⁄ktº Ö˝ nkufiìyuth˝kfÇyk uhkÏ{ÕuÑkuÉku˜uhu,(2)

⁄ktº åuÖk u hkÏ{ ÕuÑku Éku˜u hu, (2) Ék⁄k {e§k u hkÏ{ ÕuÑku Éku˜u hu, (2)

feheyku Çhu hkÏ{ ÕuÑku Éku˜u hu, (2)

Öu§kÇ åhku hkÏ{ ÕuÑku Éku˜u hu, (2) nku˜fk É§e hkÏ{ ÕuÑku Éku˜u hu, (2)

nku§eôk uhiﬁkykuôk ÇtÀºuo ñ

ìfU˝ktôykÏÑ˝eﬁUh{U uhkuhu,ÖkÏ˝eÇ{ÀrhﬁU,(2)

ÖqÕk k§e UW k§Çk˜ktÖkÏ˝ehu,ÖkÏ˝eÇ{ÀrhﬁU,(2)

YÖkôeyutZw˝e{k⁄kU{u˜uhu,ÖkÏ˝eÇ{ÀrhﬁU,(2) ÇkuôkôktÉuhw˜kt{k⁄kU{u˜uhu,ÖkÏ˝eÇ{ÀrhﬁU,(2) (Ö]. 46)

˛ehkuneôk WÀkh ˛urXfikyku Ö˝ Ñeåkuôk r ªkfi ÉLfik Au ñ

ìÉkÖhkyk˜uÖUÇeYrÖﬁkhu,nehkuﬁknhÀkh.(Ö].49)

ìyk˜unkÏYrÖﬁkhu,nehkuEﬁknhÀkh-(Ö].50)

ôk§uh{ktnwtfiækfiUhu,nehkuEfiknhÀkh

˜ÑºÑ ÖtÀhuf Ñeåku{kt n§ k⁄ke {ktze W k{ fikiô ÇtÉtƒk Ö˝ Ñeåkuôk r ªkfi åhefu Aåk ⁄kkfi Au; su{ktñ

Ökætze Ék kykuôkt fk{˝ñ

ìnUzåkuVehåkuyk kuhu˜k˜ÕkuÑehk...(2)

ìÕkuÑeôÀuæeôÕe hkuzÑUnUhuÕkuÑehk...(2)

Çkuôkôe⁄kk§eyku{ktÖkuÕôyk˜wthu˜k˜ÕkuÑehk...(2) Ö]. 17

fuñ

ìôEôrfôkhuÉkÉUåq˝efk˜ehu(2) ÕkåUhuÀuæeôÉkÉkunkÏôefUhuhu(2) Ö]. 23

˜¯ôuåh ÇtÉtƒku ñ

ìfuÇk k§eÑkuhehu, ˝Õkhu˜u•ke(2)

Çkt˝kt U˝ kÑuEhu, ˝Õkhu˜u•ke(2) Ö]. 24

ÀkYôu yVe˝ Çk⁄ku nku§eôk rÀ Çku{kt ´kf]å ]r•kykuôu fhåkt kh ˜kÑåe ô⁄ke. rôÉOƒ ]r•kyku r uf åkuzeôu ˛ÁÀkuôk {kÊfi{u Aåe ⁄kåe Úfi AuìfU˝ktôfUh{kuÑhkuykGfiku, knhu kn!(2) (Ö]. 51)

ìÑkzeºheykﬁkÖuÇ,fk§uﬁwtº™Õhu(2) (Ö]. 52)

ìfuÇk k§eXUÑeôkh,Zku˜kuhuÑwÕhkåuÕkﬁ(2) XUÑXUÑk Unkhehkå,Zku˜kuhuÑwÕhkåuÕkﬁ(2) (Ö]. 22)

ìfU˝k k§eÇkÏ{§ehuÇku{§kuxu§fk eykuhu(2) (Ö]. 33)

ìfkÕ§eykufU˝ktôeÑkuheyufkÕ§eykuheÕuhu(2) (Ö]. 34)

yk Éƒk{kt ˜kÑu Au fu rôÉOƒ ´kf]ååk nku k Aåkt Vxk˝k su e fwtrXå kÇôkyku ô⁄ke.

ÀkBÖÌﬁ yôu fkixw¬BÉf S ôôe Çt krÀåkñ

ìÖUh˝kuÇkunhÑXåkuhu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2)

ÖÏth˝kôkuÑrXﬁkuÖUhwthu,y˝Àwhu˜w˜eyk...(2) (Ö]. 26)

ìy{uô˝ÀeôÖkuÕkE,{khk˜k˜huÀhÕehk... y{uô˝ÀeôÖkuÕkE, kÏxe UÇeôuÖuheyuthu...(2) (Ö]. 15)

Ék§fkuôuhÇÖzuåu ktnku§eÑeåku{kt-

ìÖkÀku{kuxehuôEykuôkuÖkÀkuzku§uh{uhu... Ö]. 36

ﬁki ô ´r ckykuôkt ÑkurXﬁkÑeåku-

ìfU˝ktôykuÑ˝uÇU˝ku˜Ékuh,ykuEhu,yurhﬁk§eÉkuh(2) ÇtÀwôykuÑ˝uÇU˝ku˜Ékuh,ykuEhu,yurhﬁk§eÉkuh(2)

ÉkuhuÇuheÇkuhÉuXku, ykuEhu,yurhﬁk§eÉkuh(2)

ÉuXwÉuXwxkuxkÕefu,ykuEhu,yurhﬁk§eÉkuh(2)

ô˝ÀefUåuºkºeôÑkurXﬁku,ykuEhu,yurhﬁk§eÉkuh(2)

ºkºefUåuô˝ÀeôÑkurXfiku,ykuEhu,yurhfik§eÉkuh(2)(Ö].28) yn™ ÑkurXfik Ñeåkuôe Çtœfik ƒkhu ôn™ nku kôwt fkh˝ y nkuE ˛fu

fu Çt˛kuƒfu ë˜e˜k {kurhfikí ôk{u ÑkurXfik Ñeåkuôku yuf M åt k ÇtÑ˙n 1983{kt ´fkr˛å fhu˜ku s Au, su yk Ç«fiåkôu Ç{s k kt[ ku yrô kfio Au, yu{kt hÇ´À r r˛¸ ´˝fiÑeåku Au.

Örhr˛¸-2{kt yksôe xufTLkku˜kÏS yôu Ç{qnÇtÖfkuoôk ÉÀ˜kE hnu˜k

fiwÑÇtÀºo{kt yk ´Ú Ökuåefe S ô˛i˜e yôu y{q’fi ˜kuf k T{fiôku khÇku ækuE ô ÉuÇu, ækuxe ˜ wåkÑ˙tr⁄k{kt ÇÖzkE ô Úfi yuôe Æ[åk ‘fiıå fhe, yuôu Çkh e ˜u kôe xnu˜ ôkæe Au.

Örhr˛¸-3{kt fuLˇefi ÇkrnÌfi yfkÀ{e, rÀ’neôk WÖ¢{u, 1998{kt r „kÇkÑh fiwrô. f˜f•kk{kt hsq fhu˜k rôÉtƒôku yt˛ ‘|æèH HæïÜUæïy¨±: ãæïHè’ {wfkfiku Au.

˛ÁÀk⁄ko Çqr[{kt 152 ˛ÁÀk⁄kkuo Au, Aåkt ƒw ˛ÁÀk⁄kkuo yôu Ñeåkuôk Ñwshkåe ºk kôw kÀôe ºk fkuôu ºqæ hnu Au.

yÑkW 1987{kt ´fkr˛å ⁄kfiu˜ zkÏ. sfikôtÀ Úuªkeôk À.Ñw.Lkkt ykrÀ kÇe ënku§eÑeåkuíôwt ÇtÖkÀô å⁄kk zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt yk ëºe˜kuôkt nku§eÑeåkuíôwt ÇtÖkÀô, ºkhåôk ykrÀ kÇeyku{kt Çt⁄kk˜ yôu ÑkUz ÖAe flfikhu ºe˜ku keÚ ¢{u yk Au Ìfikhu yræ˜ ºkhåefi ºe˜e ÇkrnÌfiôk åw˜ôkÌ{f

y«fikÇ{kt Énw{q’fi ÇkrÉå ⁄kkfi åu{ Au.

nwt {kôwt Awt fu À.Ñw.ôk ºe˜ku{ktìÉkhu{fiôkôeyku˜e´Ñxe,yku˜eÉkEÖhÀu˛e zkuÑw{UÀuæeWåe ku,yku˜eÉkEyk˜eÑku khe nkuhkuôknktÖeåe,{ktnkôknktækåe,yku˜eÉkEyk˜eÑku khe ôkrhfikuôuækuÖhku,ækuswhôuÑkuhækåe,yku˜eÉkEyk˜eÑku khe ykÏ˜eÉkEôuÇUåuÆÇƒqh,yku˜eÉkEåkuÇkÇhu[k˜e yku˜eÉkEôeyktfuSôeSôe{UÇ, yku˜eÉkEåkuÇkÇhu[k˜e yku˜eÉkEåku å k˜e,yku˜eÉkEåkuÇkÇhu[k˜e yku˜eyksuôufk˜,yku˜eÉkEåkuykÇk˜ehu... yku˜uy{kxe{˛YÀu ,yku˜eÉkEåkuykÇk˜ehu. su Ñeå ÇtÖkrÀå ⁄kåwt nkufi åku, su zwtÑhe ºe˜ku{kt hk{kfi˝ {nkºkhå su kt Ç{]ÿ yôu r r˛¸ ˜kuf{nkfk‘fikuôku khÇku ´k å ⁄kåku nkufi, Ìfikt yk 41 nku§eÑeåku rÇ kfi, Çtœfik yôu Ñw˝ •kk{kt ˝e Ç{]rÿ n˛u s. yuôu Çt˛kurƒå ÇtÖkrÀå fh kôku Özfkh Õe˜ k ºr ªfi{kt sYh fkuE ykÑ§ yk ˛u s yu e yk˛k hkæeyu... y{hÀe k kkfo, {k˝uf˜k˜ hkuz, Lk Mkkhe-396445 VkuLk : (02637) 233366

ëykrÀ kÇe-yku§æí r ˛u

zkÏ. ºk u˛ suX k

ykrÀÚråôk r fkÇ {kxu Öq uo⁄ke ˝k ´ﬁÌôku ⁄kåk

yk‘ﬁk Au. nk˜{kt Ö˝ ˝e Éƒe ﬁkusôkykuôe Únuhkåku

⁄kkﬁ Au. yk {kxuôk nfÀkh Ö˝ åu ˜kufku Au fkh˝ fu ÇtMf]råôu

§Ñe hnuôkhe yk e ´Úôu ykƒkhu s Ç{ks xfe hnu˜ku yu ô ºq˜ ÚuEyu. ÇkuhXe ˜kufÇkrnÌfi {kxu su fkfio Õ uh[tÀ {u k˝eyu ffiwO Au åu s ºÑeh⁄k fkfio zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ ykrÀ kÇe Úrå Öh fhe hÃkk Au. Çt˛kuƒf, ÇtÑ˙knf yôu ÇtÖkÀf k˝u Çtøkk Çk⁄ku Çtf§kfiu˜k ºÑ kôÀkÇ ÖkÇu⁄ke ykrÀ kÇeôu Ú˝ k, ÖeAk˝ k yôuf ´fkhôwt ÇkrnÌfi {§u Au. y ku ykÖ˝u suôe kå fh kôk Aeyu åu ëykrÀ kÇe yku§æí ôk{u Ñwshkå hkflfiôk {krnåeækåk åhV⁄ke ´rÇÿ ⁄kfiu˜ ÖwMåf zkÏ. ºÑ kôÀkÇôe {nuôåôwt s Örh˝k{ Au. ˜uæf ÖkÇu yn™ Àktåk⁄ke zktÑ Çwƒeôku r ˛k§ Öx Au. ÇkÉhfktXk rs’˜kôk æuzÉ˙Òk åk˜wfk yôu ÉôkÇfktXk rs’˜kôk Àktåk åk˜wfk⁄ke Çt˛kuƒf Ökuåkôk fkfioôe ˛Yykå fhuAu.

´⁄k{ ´fh˝ ëÖ]⁄ eôe WÌÖr•kf⁄kkí yÀTºwå heåu

hsq fh k{kt yk e Au. æuåhôk fkur˛ﬁk⁄ke {ktzeôu WÂ[ r˛r˚kå Ñoôu hÇ Özu

åu heåu rôYÖ˝ ⁄kﬁu˜wt Au. ëÖ]⁄ eôe WÌÖr•kí r ˛u åku ˝kt ˛kuƒ Çt˛kuƒôku ⁄kﬁu˜kt

Au. iøkkrôf heåu Ö˝ r kw˜ {krnåeyku ´k ﬁ Au. yôuf ƒkä{f Ñ˙t⁄kku{kt Ö˝ ir Êﬁ Çºh W’˜uæku Úu k {§u Au. Öhtåw yn™ ëÖ]⁄ eôe WÌÖr•kíôe su kå

Au åu åku yksôk fnu kåk WÂ[, {Êfi{ fu ÖAe Éwrÿ´ƒkô Ç{ksôe Çk⁄ku åk˜{u˜ s{k kôe {⁄kk{˝ fhåk ykrÀ kÇe Ñoôk {wæu fnu kfiu˜e kå Au. Àwrôfikôwt fkuEÖ˝ r økkô, fkuEÖ˝ ˛kM k Ñ{u åu e furVfiåku hsq fhu Öhtåw ykrÀ kÇe ´Úôe ækrÇfiå hne Au fu åu{ôk y{wf su [ku¨Ç YZ ⁄kfiu˜k æfik˜ku

Au åu ıfikhufi ÉÀ˜kfik ô⁄ke. y˜É•k Ç{ks{kt-ÇtMf]rå{kt ÚÑ]rå y ~fi yk e

Au. ykrÀ kMke ˜kufÇkrnÌﬁ{kt su{ ëhkÏ{-Çeå{kôe khåkí, ëÖkÏz -fkuh ôe khåkí, ëåku§ehkÏ˝eôe khåkí, ëYÖkthkÏ˝eôe khåkí, ëhkXkuh khåkí ´[r˜å

Au. åu e heåu ëÖ]⁄ eôe WÌÖr•kf⁄kk Ö˝ {n• ôe Au. ykrÀ kÇeykuôe {kLfiåk ´{k˝u #zkæk˝{kt hnu˜k #zk{kt⁄ke Öh{uÔh ÖuÀk ⁄kfik yu s heåu {ôÇkÀu eôe Àwtxe{kt⁄ke f{§ôwt Vq˜ WÌÖLLk ⁄kfiwt. Ç{fi såkt ºÑ kô⁄ke yuf˜åk ô Çnu kÌkkt åu{ôu ƒhåe{kåk h[ kôku r [kh yk‘fiku. Öhtåw ƒhåe{kåk h[ k {kxuôwt sYhe Ées åku Ökåk§˜kuf{kt Çu˜k ôkÑôk {wæ{kt nåwt. yk⁄ke yk Ées ˜k k {kxu Öh{uÔhôe Öw ke Wr{fikÀu e {ÀÀu yk e. su ºÑ kôôk y{e{kt⁄ke ÖuÀk ⁄kE

Au. Wr{fikÀu e fk[Éeôku u˛ ˜E Ökåk§{kt⁄ke ƒhåeÉes ˜E yk e. ºÑ kô ƒhåeÉes, f{§ôwt Vq˜ åu{s Ökuåkôku ÖÑ ºktÑeôu åu{kt⁄ke ôef§u˜e {kxe- yk k˝uôu {Ç§e åu{kt⁄ke hkux˜e Éôk e yôu hkux˜e Öh ºÑ kôôku nk⁄k ÖzÌkkt Ö]⁄ eôe h[ôk ⁄kE. Ìfikh ÉkÀ ºÑ kôu Ö ôÀu , yÑôÀu Ñuhu WÌÖLLk ffiko. ykrÀ kÇe {kLfiåk ´{k˝u {kô Úåôe WÌÖr•k Ö˝ yk e s heåu ⁄kE. ìºÑ kôu ºhe ôsh ôkæe; ifwtXÖwhe ÖuÀk ⁄kE. ºhe ôshu fuåfe, fu zk, fÀ§e, ìhkfiî, ìxwtzr˝fikî ÖuÀk ffiko. ºhe ôshu yktÉk kze ÖuÀk fhe. ºhe ôshu fi˜kÇÖwhe ÖuÀk fhe. yÑôfkux ÖuÀk ffikuo. ºhe ôshu {ôæk åkh ÖuÀk ffikuo.î

ºkhåefi ÇtMf]råôk r fkÇ{kt ºe˜kuyu su ôkUƒÖk k Vk§ku yk fiku Au åuôu WÚÑh fh k {kxu ˜uæf {k k Ökuåkôk åkh˝kuôku s ykƒkh ô⁄ke ˜uåk Öhtåw hkuÉxo ˛uVh, ze.ze. fkuÇkBÉe Ñuhu su k åsTøkkuôk {tå‘fiôku Ö˝ y«fikÇ ffikuoAu.

ÉeÚ ´fh˝⁄ke ykÖ˝u ÚuE˛wt åku s˝kE yk Au fu ˜uæfu ´kÑirånkrÇf

ÇtMf]råôk {q§ Çwƒe ÖnkU[ kôku ´ﬁkÇ fﬁkuo Au. åu{˝u {kô ÇtMf]råôk WÌ¢ktråôku

åÉ¨k kh üzku y«fikÇ ffikuo Au. r fkÇôu åu{˝u {wœfi k˝ åÉ¨k{kt r ºkrså fhe Àeƒku Au :

(1) ´kÑirånkrÇf

(2) ykrÀ yirånkrÇf

(3) ytrå{ (yux˜u fu yks Çwƒeôku)

yk WÖhktå Àhufôk Öuxk åÉ¨k Ö˝ åkh e Éåk‘ﬁk Au. ´khtºôk

åÉ¨kôu åuyku Éu ˜kæ ªko Öq o⁄ke Ñ˝k Au. åku åuyk yu{ Ö˝ MÖ¸ fhu Au fu Önu˜ktôwt ykôåo yÌﬁkhu W•kh-Öq åhV yh ’˜e Mkwƒe r MÌkhu˜ Au. Mkt˛kuƒfLku

W•kh ¯kwshkÌk{kt⁄ke ´kÛ ⁄kﬁu˜k kkªkk˝ y ˛uªkku, yh ’˜eôe nkh{k§kyku åu{s åu{kt⁄ke ôef§åe nh˝k , ºe{k˚ke, Àwfk§e yôu ÇkÉh{åe ôÀeykuôe ºuæzku Au. Ökuåkôk Çt˛kuƒôôku ´k⁄kr{f åÉ¨ku åuyku æuzÉ˙Òk åk˜wfk⁄ke fhu Au.

æqÉ Ç ôåk⁄ke y«ﬁkÇ fﬁko ÉkÀ åuyku yu k åkh˝ Öh yk Au fu ìyk˛hu

70 nÚh ªko Önu˜kt⁄ke ykhtºe 5 nÚh ªko Çwƒe Ökuåkô S ô xfk e hkæ k {kxu yk r Måkhôk åÌfk˜eô {kô r r ƒ Ökªkk˝ ykuÚhkuôe h[ôk fhe ﬁkuÑ˚ku{ {kxu r ƒr ƒ ´ ]r•kyku fhe Au, yLku ykLktÀ {u§ k {kxu r r ƒ f˜kÌ{f ´ ]r•kyku fhe Au. yk ´ ]r•kyku s yksôe ykÖ˝e ÇtMf]råôwt r frÇå YÖ Au.

WÌ¢ktråôk ´khtº{kt yk ´Úrå ërôªkkÀí åhefu yku§ækåe åu{ ôkUƒeôu åuyku åÌfk˜eô Ç{ﬁôk Àu e-Àu åkyku, åt k-{t k heå-rh ks, æk˝e-Öe˝e, ´f]r•k å• kuôk W’˜uæku, åu{ôe ´ ]r•kyku åu{s ºkªkk ÉkÉåu Ö˝ åuyku [ku¨Ç ôn™ Öhtåw ºkªkk iøkkrôfku {kxu Çt˛kuƒô Éôe hnu åu åkh˝ Ö˝ fkZ‚wt Au. {wtzk-å⁄kk fku˜ ºkªkkykuôk ⁄kkuzkf ˛ÁÀku Örh åoô Ök{eôu ºe˜e Éku˜e{kt ´ u~ﬁk

Au. åu{˝u ôkUƒu˜ ⁄kkuzk ˛ÁÀku ÚuEyu åkufku˜ fu {qtzkñºe˜e ôkrhfu˜ñôk§uh {hVñ{h ku

[k ˜ñÇk ˜ fBÉ˜ñfktÉkuh

WÖhktå ºe˜ ˛ÁÀôe WÌÖr•k r ˛u Ö˝ åuyku s˝k Au fu ëºe˜í ˛ÁÀôwt {q§ ˇr z ºkªkkôk ëÉe˜í ˛ÁÀ{kt hnu˜wt Au. suôku {q§ y⁄ko ƒôwªfi ⁄kkfi Au. ëƒôwªfi ƒkh˝ fh k k§k åu ºe˜. ÆÇƒw yôu ˜ku⁄k˜ Çk⁄ku yk ˜kufku Úuzkfiu˜k nåk åu e fze Ö˝ {§e yk Au.

ìÇ{wˇ{kt ⁄kåwt yôu ykºqªk˝ku {kxu Öhkåwt ˛tæ˜wt W•kh Ñwshkåôk ˜kt ˝s Ñk{ôk ´kÑirånkrÇf x™Ék{kt⁄ke {§e yk‘ﬁwt Au. yk ˛tæ˜wt ô

Ökªkk˝ ﬁwÑôk rôªkkÀ ˜kufkuôku ÇtÉtƒ Ç{wˇ fu ÆÇƒw Ç«ﬁåkôk ÉtÀh ˜ku⁄k˜ Çk⁄ku

Úuzu Au.î

yk{ ºkhåôe W•khu yk u˜k yh ’˜e yôu Àr˚k˝ ÖXkh yu Àwrôﬁkôk

´k[eôå{ ºqr{ætz Au. yk Étôu ºqºkÑ{kt⁄ke ´k[eô Ökªkk˝ ﬁwÑôk ˜kufkuôe ÇtMf]råôk y ˛uªkku {§e yk Au. suôk ykƒkhu yk ºqºkÑôu åuyku ´k[eô

ºkhåeﬁ ÇtMf]råôwt WÀTº M⁄kkô Ñ˝k Au.

yk e heåu Öq ofk˜eô Úråyku{ktôe yuf Úrå åu ykrÀ kÇe Au. åuyku

ykrÀfk§⁄ke yn™ Çåk nku k⁄ke åu{ôu ykrÀ kÇe yu ôk{ ykÖ k{kt yk‘ﬁwt

Au. Úufu ykrÀ kÇe {kxu yôuf Àtåf⁄kkyku Öwhkf’Öôf⁄kkyku ´ åuo Au. fkuE

åu{ôu stÑ˜ku yôu Önkzku{kt Çåk º˜k ºku§k ˜kufku Ñ˝k Au. åku fux˜kf åuôu

y{kô eﬁ ‘ﬁ nkh k§k ˜kufku åhefu Ö˝ yku§æk Au.

ºkhåôk Öq o, {Êﬁ yôu Àr˚k˝ ºqºkÑ{kt Çåk ykrÀ kÇe

Ç{wÀkfi{kt⁄ke Ñwshkå{kt 29 Ç{wÀkfiku Çu Au åu{kt⁄ke yzƒe Çåe åku ykrÀ kÇeykuôe WÖÚrå ºe˜ ˜kufkuôe Au. suyku {wœfiÌ ÇkÉhfktXk, ÉôkÇfktXk, zkuÀhk, Öt[{nk˜, ºY[, Çqhå yôu zktÑ rs’˜k{kt Çu Au. yk r ˛uôe kå åuyku keÚ ´fh˝{kt xqtf{kt Öhtåw Ç[kux heåu hsq fhu Au. flfikhu ´fh˝ 4 ⁄ke åuyku ºe˜ ˜kufkuôku Çk{krsf yôu ÇktMf]råf Örh[fi ykÖu Au. ºe˜ ˜kufku Ñwshkå{kt {wœfiÌ k˝ r Måkh{kt Vu˜kfiu˜ Au. su{kt (1) å§ Ñwshkå (2) ÇkihkªxŸ (3) yôu fÂA. yk ºkiÑkur˜f yuf{kuôu Çt˛kuƒfu y˚kkt˛huækt˛ åu{s rf.{e.ôe heåu Ö˝ Éåk e yk fik Au. su{kt å§ Ñwshkåôk ÇkÉhfktXk rs’˜kôk æuzÉ˙Òk åu{s ÉôkÇfktXk rs’˜kôk Àktåk åk˜wfkôk zwtÑheºe˜ ˜kufku⁄ke Ökuåkôk fkfioôku ykhtº ffikuo Au. ºe˜e ´Àu˛ôk V§, Vq˜, ´k˝eyku, åu{ôwt ˛kherhf Étƒkh˝ Ñuhu r ˛u Õe˝ xåkÖq of ôkUƒ fheôu åuykuôe ºkªkkôe kå Ö˝ fhu Au. ºe˜ku Ökuåkôe ºkªkk yux˜u fu ºe˜e ºkªkk Éku˜u Au.

suôu fkuE r˜r k ô⁄ke nkuåe. r ˛uªk{kt åuyku yu{ Ö˝ ôkUƒu Au fu åu ºe˜e Éku˜e ôn™ Öhtåw ºe˜e ºkªkk fnu e ﬁku¯ﬁ ˜uæk˛u.

ºe˜e ˜kufkuôk Önuh u˛, æuåe, æk˝eÖe˝e, ôk[Ñkô fkixwtrÉf ÇtÉtƒku, sL{-{h˝ Ç{fiôk rh kÚu; WÌÇ ku, ˛kÇô Öÿrå, Àu e-Àu åkyku Ñuhuôk Örh[fi {kxu yuf-yuf ´fh˝{kt r Måkh⁄ke hÇ´À yk˜uæô ffi Au. yk{ Ç{Ñ˙ ÖwMåf{kt ykÖ˝ôu hku[f yôu hrÇf ´fkhu ykrÀ kÇeykuôe yku§æí fhk ôkh Çt˛kuƒf ˝oô r ˜kÇ⁄ke Àqh hÃkk Au. y˜É•k ÖwMåfôe yk˜uæô herå yu e ⁄kfiu˜e Au fu åu ıfikhufi ÑkEz fu {krnåe ´ƒkô ˜kÑåwt ô⁄ke. yuf ÖAe yuf ´fh˝ hÇ´À Éôåk hnu Au. su e heåu yk˜uæô herå ôkUƒÖk k Au åu e heåu Àhuf ´fh˝{kt sYh s˝kfi Ìfikt r[ kku {qfeôu Ö˝ ºk fôu r rÀå ffiko Au. r[ kku hrÇfsôkuôk {kôÇ Öh ykrÀ kÇeôk Ç{Ñ˙ S ôôe Õktæe fhk e ykÖu åu k Au.

ytåu zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u s ôkUƒu˜ kå⁄ke {khe kå Öqhe fhe˛.

ëºkhåefi Ç«fiåk fu § ykfio Úråôe, fw˜eô ˜kufkuôe s ÇtMf]rå ô⁄ke. yu åku yufkÀ Ö⁄⁄kh M⁄kkÖeôu yuôk Öh ÆÇÀqh [kuÖze yuôe ÖqÚ fhôkh ˜kufku⁄ke {ktzeôu yÓiåôe {n•k{ yôwºqrå Çwƒeôkt ir Êfiku⁄ke Ökuåkôk S ô{kt htÑ ºhôkh

yôu ºkhå ºqr{ôu htÑ{fie, r [kh{fie, Ñrå{fie Éôk åe r r ƒ ´Úykuôe Çrnfikhe ÇtMf]rå Au.í

ykxTMko, MkkﬁLMk yuLz fku{Mko fkÏ˜us, {w. fMåwheôÑh, ˜w˝k kzk, rs. kt[{nk˜ EVfku xkWô˛eÖ, ze-16. ({ku.) 9924044242

ë ôM hí r ˛u

zkÏ. yhw˝ f¨z

ô kÇe-ykrÀ kÇe ÇkrnÌfiôe ÖhtÖhk{kt stÑe fk{ fhôkhk zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ˛ıfi åux˜e iøkkrôfåk⁄ke ˚ku kfkfio fheôu Ñwshkå hkflfiôk ÉôkÇfktXk rs’˜kôk Àktåk åk˜wfk{kt yôu ÇkÉhfktXk rs’˜kôk æuzÉ˙Òk åk˜wfk{kt Çåk zwtÑheºe˜ ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu r˜ræå yôu ·~fi-©k‘fiYÖu ÇtÑ˙rnå fhe ˜u kôku Ç{⁄ko Öwhwªkk⁄ko ffikuo Au. åu{ôk yk ´fkhôk Ç{Ñ˙ fkfioôwt {q’fiktfô fhåku Ñ˙t⁄k ë ôM hí åksuåh{kt Ñwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{e Ókhk ´fkr˛å ⁄kfiku Au. ÖwMåfkuôe Ç{e˚kkyku, {q’fiktfôku, {w˜kfkå, ´råºk ku, Örh[fiku, r rƒ-r ƒkôr ªkfif ˜uæku yôu yu{ yôuf heåu, ô kÇeykuôk ÇkrnÌfiôwt {q’fiktfô fhåk yôu zkÏ. ºÑ kôÀkÇôk fkfioôu ´{k˝åk ˜uæku yn™ Au. y«fikÇÇk{Ñ˙eôwt ÇtÖkÀô ©e zkÏ. Ák§ tåºkE Úôe Ókhk ÇwtÀh Çtf˜ô ⁄kfiwt Au. yn™ sqôe-ô e ÖuZeôk yôuf Ç˚k{ y«fikÇeyku Ókhk Çk{Ñ˙e WÖ˜Áƒ Éôe Au. yk Çk{Ñ˙eôu yu heåu ÇqÕÖq of ÇtÖkrÀå fh k{kt yk e Au fu yk Ñ˙t⁄k Ñwshkåe ykrÀ kÇe ÇkrnÌfiôku yuf {n• ôku {q’fiktfôÑ˙t⁄k Éôe hnu Au. åuô {wˇ˝, ÇÚ x, Çk{Ñ˙eôe Wr[å ÑkuX ˝e, åuôe WÖfikurÑåk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ñuhu üze ÇtÖkÀfÇqÕôkt Örh[kﬁf Au. yôu åu⁄ke s ©e hÀhks Ötrzå fnu Au åu{ yk Ñ˙t⁄k, ´fk˛f ÇtM⁄kk Ñwshkå ÇkrnÌﬁ yfkÀ{eôwt ykºh˝ Ö˝ Éôe hnu åu ku Au.

zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk Ç{Ñ˙ fkfioôwt {q’fiktfô fhåk yk Ñ˙t⁄kôe Çk{Ñ˙eôu ÇtÖkÀf©eyu Ökt[ r ºkÑ{kt nU[e Au. Ç kuoÀfi yk©{, Ç˝k˜e ækåu fikuÚfiu˜ ÖrhÇt kÀ{kt hsq ⁄kfiu˜k ˛kuƒÖ kku, ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå-Çt˛kurƒå f]råyku Öhôk y«fikÇ˜uæku su WÖ˜Áƒ nåk åu yuf k fhe, fux˜ef f]råyku r ˛u y«fikÇeykuôu fk{ ÇkUÖe yôu åu Éƒwt ´k å fhe ÇtÖkÀf©eyu zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk k˝uf Àkfifkôk åÖôk V˜M YÖ fkfioôu yôu yu rôr{•ku ô kÇe ÇkrnÌfiôk y«fikÇôu ë ôM hí YÖu WÖ˜Áƒ fhk e ykÖu˜ Au. ykhtºu {wfkfiu˜ ÇtÖkÀfefi ˜uæ{kt ÇtÖkÀf©eyu yk Éƒe kåku WÖhktå ºÑ kôÀkÇôk hkªxŸefi yôu yktåhhkªxŸefi Måhôk Çt˛kuƒôfkfioôu su heåu sqôe-ô e ÖuZeôk y«fikÇeykuyu

´råÇkÀ yk ﬁku åuôe kå fhe Au. yk ÇtÖkÀôfkﬁo ÖkA§ôe Ökuåkôe ·r¸ yôu Öq oyôwÇtƒkô yôu yu

{kxuôk ´fiÌôku Ñuhu r ˛u Ö˝ ÇtÖkÀf©eyu furVfiå ykÖe Au. ©e sfi{’˜ºkE Öh{khôk Ç{Ñ˙fkfio r ˛uôku yk ´fkhôk ÇtÖkÀôôku Öq koôwº yôu ytÑå

hÇhwr[ åu{s y«fikÇ yn™ fk{ ˜k¯fikt Au. ÇqÕ yôu ˛¬ıå nkufi åku Ö˝ Öqhåku Ç{fi yôu fiku¯fi ‘fi¬ıåykuôku Çk⁄k Ö˝ yk ´fkhôk fkfio{kt sYhe Éôu Au. yu {kxu r{ kku å⁄kk ze˜r{ kkuôku Çnfkh {§e hnuåkt Ç{fiÇh fk{ Öqhwt ⁄kfiwt, suôku

ÇtÖkÀf©e sux˜ku s ykôtÀ ykÖ˝ôu Ö˝ Au. Çk{Ñ˙eôk [fiô ÉkÀ ykÑ k ·r¸ÆÉÀw⁄ke ÇtÖkÀf åuôu Ökt[ r ºkÑ{kt nU[u Au yôu å ytÑuôe [[ko åuykuyu yn™ ÇtÖkÀfefi{kt fhe Au. yk heåôe Ñ˙t⁄kfikusôk Ókhk Ñwshkåôk ô kÇe ÇkrnÌfi yôu ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk ´Àkôôwt yuf Öqhwt r[ k Àkuhe ˛fkfiwt Au. ºÑ kôÀkÇôk S ôfkfio yôu ô kÇe ´Úôk ÇkrnÌfiôe åÇ eh ´Ñxk e ykÖe Au.

ìÑwshkåôe ô kÇe ´Ú, ÇkrnÌfi yôu ºÑ kôÀkÇî ôk{ôk ´⁄k{ ˜uæ{kt ºÑ kôÀkÇ Çk⁄kuôe ÇtÖkÀf©eôe YÉY {w˜kfkåôk ´&ôku•kh Au. su{kt⁄ke yk ô kÇe ´Úôe ÇtMf]råôku Örh[fi ⁄kkfi Au, yôu ºÑ kôÀkÇôe y«fikÇ·r¸ åu{s åu Ókhk ´k å ⁄kfiu˜ ô kÇe ÇkrnÌfiôku Örh[fi ⁄kkfi Au. ÇtÖkÀf©eyu

ykhtºu, Ñwshkå{kt Çåe 29 sux˜e ô kÇe ´Úôkt sq⁄kkuôku Örh[ﬁ yk ﬁku

Au. Ñwshkåôkt swÀkt swÀkt M⁄k§kuyu Çåe ô kÇe ´Úôe swÀe swÀe Úråyku, åuôe WÖÚråyku, åu Éƒktôk heå-rh kÚu, {kLfiåkyku, Àu Àu eyku, {wœfi ånu khku, ykä⁄kf ¬M⁄krå, {h˝Öh˝ôe {kLfiåkyku yôu rh kÚu, ô]Ìfi´fkhku,

t˛ÖhtÖhkÑå ‘fi Çkfiku, ºkuÑ [Zk kôe heåku, Àtåf⁄kkyku, {q§ åô, Éku˜e Ñuhu ÉkÉåku Ókhk ÑwshkÌkôe å{k{ ô kÇe Úråykuôku ÇtÖq˝o Örh[fi ykÖ˝ôu ÇktÖzu Au. yk ´Úykuôe ÇtMf]råôwt ÀMåk uS Éfikô åu{ôe ftXM⁄k

ÖhtÖhkôe ÇkrnÌfif]råyku{kt⁄ke ´k å ⁄kkfi Au. yk ˚ku k yLfi Çt˛kuƒfkuy«fikÇeykuyu fhu˜kt fkfikuoôe ôkUƒ ˜E, ºÑ kôÀkÇôk fkfioôe kå ÇtÖkÀf {ktzu Au. ÌfikhÉkÀ ÇtÖkÀf Ókhk ÖqA k{kt yk u˜k 20 ´&ôku yôu ºÑ kôÀkÇu ykÖu˜k åu{ôk ´Ìfiw•kh, ºÑ kôÀkÇôk fkfioôe furVfiå Éôe hnu Au. su{kt⁄ke ykÖ˝ôu ô kÇe˜kufôk ytå:Ç• ⁄ke A˜fkåk iº ôkt À˛oô ⁄kkfi Au. ºe˜ k T{fiôkt ´⁄k{ © ˝ôku ´ÇtÑ, yk åk Öqhu ôÀe{kt Qåh kôku ´ÇtÑ, S ôôwt fkfio˚ku k ˜kƒe Ñfikôe ´åerå, Éku˜eôu ykÌ{ÇkåT fh e, {krnåeÀkåk yôu knfku Çk⁄kuôku ykÌ{efi hkuÉku Étƒk ku, Ñkfifkuôk Ötzôk Öxkhkyku æq˜ k, ô kÇe Ç{ksôk yuf Ç«fi Éôe s wt, ”Àfi{kt ÚuÑ ˜kÑ k⁄ke ë˜kufíôwt {ô {qfeôu Çt˛kuƒf Çk{u hÇ wt, 1500 ykurzfiku fuÇuxTÇ yôu 35 Ñ˙t⁄kku sux˜wt k T{fi ´k å fh wt, ykhtºôk Ç{fiôe fux˜ef {w~fu˜eyku Ñuhu yôuf ÉkÉåku ºÑ kôÀkÇu ykÖu˜k W•khku{kt⁄ke ´Ñx ⁄kkfi Au. ÇtÖkÀfu ´&ôkuôwt ykfikusô yu heåu fhu˜wt Au fu åu{kt⁄ke ykÖ˝ôu Çt˛kuƒfôkt yôwº ku, furVfiå, {w~fu˜eyku, Örh¬M⁄krå-´&ôku Ñuhuôku œfik˜ {§e hnu.

(2)

ÉeÚ ˜uæ ì{khk Çt˛kuƒôôe rÀ˛k : ˜kufî{kt ºÑ kôÀkÇu, Ökuåkôk ˜ktÉk Ç{fiôk æuzÉ˙Òk yôu Àktåk åk˜wfkôk ºe˜˜kuf Çk⁄kuôk Çn kÇ⁄ke ´k å ⁄kfiu˜ ˜kufÀ˛oôôe yôu yu À˛oôôu fkh˝u ´k å ⁄kfiu˜e Çt˛kuƒôôe rÀ˛kôe kå ykÌ{˜˚ke xôkyku fu ´ÇtÑku Ókhk fhe Au. ënqfu XqtXu ÑqÑ§í Vqx‚wt yôu åuôu fkh˝u Çt˛kuƒôôe rÀ˛k {§e yôu Àu˛ åu{s Àwrôfikôu Éåk e ˛fkfi yu kt ëhkXkuh khåkí, ëÑwshktôku yhu˜kuí, ëåkÏ§ehkÏ˝eôe khåkí, ëhkÏ{Çeå{kôe khåkí, ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí su kt f⁄kkÑeåku, ºsô- khåkyku, ˜kuf{nkfk‘fiku, ˜kufkœfikôku yôu ´˝fiÑeåku ´k å ⁄kfikt. suôu fkh˝u Ñwshkåe ˜kufÇkrnÌfi Çw krÇå

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ÉLfiwt. keÚ ˜uæ ìW•kh Ñwshkåôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]rå yôu ºe˜ Ç«fiåkî{kt ºÑ kôÀkÇu Öq ykôåo åhefu yku§ækåk yôu yÌfikhu W•kh-Öq rÀ˛k åhV

yh ’˜e Önkz Çwƒe r Måhu˜k W•kh Ñwshkå{kt⁄ke ´k å Çk{Ñ˙e yôu åo{kô S ôherå åu{s ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu ykƒkhu ºe˜Ç«fiåk åhV ytÑwr˜rôÀuo˛ ffikuo

Au. Ökt[ nÚh ªko Önu˜kt ºkhåeﬁ WÖætz{kt Çåe ërôªkkÀí ´Ú s yksôk ºe˜ ˜kufku Au. uÀku{kt Ö˝ ërôªkkÀí Úråôk W’˜uæku {§u Au. ºkhåôk {q§rô kÇe

nku kôu fkh˝u ñ ykrÀfk§⁄ke ºkhå{kt hnuåk nku kôu fkh˝u ºe˜ku ykrÀ kÇe

fnu kfik. ô Ökªkk˝fiwÑôe Ç«fiåkôk r fkÇ{kt yk ykrÀrôªkkÀku fu ºe˜kuôwt fikuÑÀkô, åuu{ôe fku˜ fu {wtzk ºkªkk{kt⁄ke ºkhåefi ykfioºkªkk{kt yk u˜k ˛ÁÀku, ÆÇƒwæe˝ôe ÇtMf]råôk zåh{kt ˇr zkuôkt fikuÑÀkô WÖhktå rfhkåku yôu rôªkkÀkuôwt Ö˝ fikuÑÀkô, ôkÑh u˜ rÇtÀqh n§Àhôku WÖfikuÑ Ñuhu ÉkÉåku ykfiuoåh ´Ú yôu ykfikuoôk Ç{L fiôe ÖerXfkYÖ Au. yk heåu yn™ yk ˜uæ{kt ºkhåefi

ÇtMf]råôk ykrÀ{q§YÖ ºe˜ ÇtMf]råôu åuôk {q§ ÇtÀºo Çk⁄ku Úu k-Ç{s kôku

´ﬁÌô ⁄kﬁku Au. ìÖLLkk˜k˜{kt ôM hî ôk{ôk [ku⁄kk ˜uæ{kt ºÑ kôÀkÇ

Öxu˜, ºe˜ Ç{ksôk ˜kufôe ftXM⁄k ÇkrnÌﬁÖhtÖhkôku ÖLLkk˜k˜ Öh Özu˜ku

´ºk À˛ko e ykÖu Au. ÚôÖÀe ô ˜f⁄kk˚ku ku {n• ôwt ´Àkô fhôkh ÖLLkk˜k˜

Öxu˜ôe ô ˜f⁄kkyku{kt yk ˜kufÇtÖÀk fu e Çknrsfåk⁄ke ´ u˛e Au åu ë{§u˜k

S í ô ˜f⁄kk{kt yk åk fkôS-S eôk ´˝fi yôu ºe˜ fiw f-fiw åeôk

´˝fiôe åw˜ôk⁄ke À˛ko‘fiwt Au. ë˜e˜k {kurhfikí{kt ÇtÖkrÀå ´˝fiÑeåku yôu ë{§u˜k

S íôwt ´˝ﬁrôYÖ˝, ºe˜Ç{ksôk u§w-ºkuÚôk ënwzkí yôu ë{§u˜k S íôe u§w-ºkuÚôe WÖf⁄kk Ñuhu [[koyku ë{§u˜k S íôu Ç{s kôe ô e ·r¸ ykÖu

Au. (3)

Ökt[{ku ˜uæ nrh ’˜º ºkfik˝e ÇknuÉôku Au. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ Ókhk ÇtÖkrÀå ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôk ºkªkkM YÖ yôu f⁄kkM YÖ r ˛u fux˜ef ôkUƒ ykÖe Au. Ñ„-Ö„ yu{ r{© ÖkX yôu yk ÖkXôwt r Måh˝, [k˜w Éku˜[k˜ôe {kLfi Ñwshkåeôku ´ºk Ñuhu ÉkÉåku Ókhk ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôk ºkªkkM YÖôe [[ko fhe Au. fux˜kf ˛ÁÀôk ˝oM YÖ{kt su r ÇtÑrå Au å À˛ko e ykÖe Au. fux˜ef ‘fikfh˝efi r Ñåku, YZ´fikuÑku, ÖhtÖhkÑå ˝oô, r r˛¸ WÖ{k, fnu åku, ôkUƒÖk k ˛ÁÀku Ñuhuôe Ç·¸ktå [[ko fhe Au. zkÏ. nÇw

ﬁkrøkfôk AÍk ˜uæ ìºe˜kuôwt ºkh⁄k : {nkºkhåôe ykrÀ kÇe ÖhtÖhkî{kt

hkflfi {kxuôe MÖƒko yôu Çt ªkoôe yk f⁄kk ô kÇe ´Ú{kt fE heåu nkufi ? yk

´&ôôe r Ñåu [[ko fhe Au. yôu s˝k‘fiwt Au fu rÑrhsôku fu ô kÇeyku Ç kO˛u ôÑhS ô fu Ñ˙k{S ô Çk⁄ku Auzku Vkzeôu S åe ´Ú ô⁄ke. åuôku Ñ˙k{ôÑh Çk⁄ku ÇtÉtƒ-ÇBÖfo hÃkku Au. {nkºkhåôk {wœfi Ç˙kuåôe ˛ktåôw-ÑtÑkôe f⁄kkôwt {k§æwt yn™ fE heåu ÉÀ˜kfiwt Au åu À˛ko e yk fiwt Au. kÇwrfôk Ök k Ókhk ykrÀ kÇe ÖhtÖhkôe ôkÑf⁄kk yn™ W{uhkE Au. zkÏ. nÇw fikrøkfôk {åu {nkºkhåôk fiwÿu ⁄kfiu˜k fw§r ôk˛ôk {q§{kt ykrÀ kÇe ·r¸ÆÉÀw M keôu fkh˝YÖ {kôu Au. fkuE Ö˝ {nkyrô¸ ÖkA§ M ke-˛¬ıå, yuôwt {u˜w zkf˝YÖ fkh˝YÖ nkufi Au. yu fkh˝u yk f⁄kk {q§Ç˙kuå⁄ke swÀe Özu Au. yk ÖwMåf{kt {nkºkhåf⁄kk Çk⁄ku ytå{kt f]ª˝-f⁄kk, ńT˜kÀ-f⁄kk, nrh˘Lˇ-f⁄kk Ö˝ ykÖ k{kt yk e Au. yk f⁄kkyku Ökihkr˝f f⁄kkôu yôwÇh k WÖhktå fE heåu ykrÀ kÇe Mk˙kuåôe ykÑ e {wˇk Ö˝ ´Ñxk Au åu WÀknh˝⁄ke Ç{Ú‘fiwt Au. Çkå{k ˜uæ{kt r˛heªk Öt[k˜u ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôku yk˜ku[ôkÌ{f Örh[fi yk fiku Au. r ˜˚k˝ yu e ˛ktåôw yôu ÑtÑkôe f⁄kk, Ñktƒkhe yôu fwtåkôk sL{ôe f⁄kk, kÇwrfôkÑôe f⁄kk Ñuhu yn™ r ˜˚k˝ yôu ykrÀ kÇe ÖthÖhkôkt Éôe Úfi Au. ykX{k ˜uæ{kt ˛k¬LåºkE yk[kfio ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôu ºÑ kôÀkÇôe f§kôk yuf Õ§wfku Ñ˝k

Au. ÑtÑkôk åe⁄ko⁄ke ykhtºkfiu˜e f⁄kk ÑtÑkôk {q§ rn{k˜fi{kt s Öq˝o ⁄kkfi Au. su {kxu yn™ fw˜ A eÇ Öktæzeyku Au. r r ƒ f⁄kkôfku r ˛u yn™ ˛k¬LåºkEyu r Ñåu [[ko fhe Au. yôu yk ÇtÖkÀôôkt nhæºuh ƒk{˝kt ffikO Au. ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôe fux˜ef Öktæzeykuôwt f⁄kkôwt {nkÖt⁄k Çk⁄ku yôwÇtƒkô Au. åu⁄ke ô {k ˜uæ{kt yk ÉkÉåôe [[ko fhåku zkÏ. ôk⁄kk˜k˜ Ñkurn˜ôku ìºe˜kuôwt ºkh⁄k yôu {nkÖt⁄kî ˜uæ Au. Çki´⁄k{ ÇkihkªxŸôe ˜kufÚråyku{kt ´[r˜å {nkÖt⁄kôe [[ko fh k{kt yk e Au. ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí{kt Öktz ku º¬ıåôk {kÑo M efkh k RÂAu Au åu {nkÖt⁄kôku {kÑo Au. Ökåk§˜kuf{kt⁄ke º¬ıå ˜k kôe kå {nkÖt⁄k Çk⁄ku yôwÇtrƒå Au. {nkÖt⁄k{kt Çåe M keôe Çu k fh e Özu Au. yn™ ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí{kt Ö˝ fiwrƒrch ˇkiÖÀehk˝eôkt [h˝ku{kt Öze ô{ô fhu Au. À˛{ku ˜uæ zkÏ. yrÔô ÀuÇkEôku Au. su{kt åu{˝u ëºe˜kuôwt ºkh⁄kíôe ÖhtÖhkÑå {nkºkhåf⁄kk⁄ke swÀe Özåe f⁄kkôe kå fheôu ÖAe fÃkwt Au fu ìºkh⁄k yux˜u {nkfiwÿôwt fkh˝ yn™ hksÑkÀeôk Õ zkôu ÉÀ˜u fwtåk yôu ˇkiÖÀeôe zkf˝Àu eyku åhefuôe ˛¬ıåyku{ktôe ykrÀ kÇe ykM⁄kkyku Au. ÖkxÖqÚôku ´ºk Ö˝ fk{

fhe Ñﬁku Au.î

(4)

yrÑﬁkh{ku ˜uæ r˛heªk Öt[k˜ôku Au. ykrÀ kÇeykuôe hk{f⁄kk

ëhkÏ{Çeå{kôe khåkí ÖhtÖhkÑå hk{f⁄kk⁄ke fE heåu swÀe Özu Au åuôe [[ko fhe Au. yk f⁄kk{kt ykrÀ kÇe Ç{ks-ÇtMf]rå fE heåu zkufkﬁ Au åuôe [[ko Ö˝ fhe Au. Ékh{ku ˜uæ Ö˝ yk s f]rå r ˛uôku Au. zkÏ. sﬁkôtÀ Úu˛eyu

ëhkÏ{Çeå{kôe khåkíôkt fux˜ktf Ök kkuôu fuLˇ{kt hkæe åuôe f⁄kkôwt r ntÑk ˜kufô fhk‘fiwt Au. f⁄kkôf yôu Ök kktfôôe heåu su fux˜ef r r˛¸åkyku Au åu À˛ko e Au. åuh{ku ˜uæ Ö˝ ëhkÏ{Çeå{kôe khåkíôe Ç{e˚kk fhu Au. zkÏ. ÀeÖf hk ˜u yk f⁄kkôk f⁄kôôe ykrÀ kÇe ÖhtÖhk ˝o e yôu ´fh˝ ´{k˝u ¢{˛: f⁄kk´ÇtÑku ˝o‘fik Au åu{s ´[r˜å hk{f⁄kk⁄ke yk f⁄kkôf fE heåu swÀ Au åu À˛ko‘fiwt Au. yn™ hk{-˜˚{˝ôk Ök k{kt Àu Ì ôwt ykhkuÖ˝ ô⁄ke. åu{kt rÀ‘fiåkôk

yt˛ku ô⁄ke Ö˝ Çkƒkh˝ ykrÀ kÇe Ç{ksôk åuyku nkuﬁ åu{ ˝o kﬁk Au. åu

åhV Ö˝ zkÏ. ÀeÖf hk ˜u ytÑwr˜rôÀuo˛ fﬁkuo Au. (5)

ÖtÀh{ku ˜uæ hksM⁄kkôe ÖkÉqS LkkÖ kzkôk YÖktåhYÖ ykrÀ kÇe f⁄kk ëhkXkuh khåkí r ˛uôku Au. r˛heªk Öt[k˜ fnu Au fu ì yk khåkôk fuLˇ{kt åku fÀe ô ÉwÕkåe uhôe ykÑ Au.î yk ºsô khåkôku f⁄kkÖx Àe nku k⁄ke åuôk ÇtÖkÀfu åuôu {nkfk‘fi fnu˜ Au. Ñwsrhfik yôu Úfiurhfikôkt hkflfiku Â[u Étƒkfiu˜k ÖuZe Àh ÖuZeôk uhôe yk f⁄kk Au. yÀTºwå yôu ºfikôf hÇôe f⁄kk Au. Çku§{k ˜uæ{kt fôw yk[kfio hksM⁄kkôe ë eh ÖkÉq ºk˜khkuí yôu ykrÀ kÇe ˜kuf{nkfk‘fi ëhkXkuh khåkí r ˛u åw˜ôkÌ{f y«fikÇ hsq fhu Au. hksM⁄kkôe ÖhtÖhk yôwÇkh ÖkÉqSôwt ÖhtÖhkÑå [rh k WÚÑh fhe ykÖeôu ÖAe yk [rh k ë eh ÖkÉq ºk˜khkuí yôu ëhkXkuh khåkí{kt fE heåu WÚÑh ⁄kkfi Au åuôe [[ko fhe Au. ÌfikhÉkÀ W u˛ôe ·r¸yu Ö˝ yk ÉtLku Ñ˙t⁄kkuôe åw˜ôk fhe Au. Ç•kh{ku ˜uæ Ö˝ yk s r ªkfiôku Au. nrh ’˜º ºkfik˝eÇknuÉu ëÖkÉqSíôk ºe˜e YÖktåhYÖ ëhkXkuh ºsô khåkíôu ºe˜e ehÑk⁄kk fne Au. ºkhåefi ftXM⁄k {nkfk‘fikuôk y«fikÇ ytÑuôe r Ñåku ykÖe yk f]råôku Ö˝ yu heåu y«fikÇ ⁄k ku ÚuEyu åu{ hÃkwt Au. eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ ëhkXkuh khåkí Ókhk ykrÀ kÇe ˜kufôk Çk{qrnf {kôÇôk ffik œfik˜ku, r ÔkÇku,

ÖhtÖhkôe f⁄kkyku, Öwhkf⁄kkykuYÖu sL{e yôu {nkfk‘ﬁYÖ r fÇe åu À˛ko Au. (6)

ÖtÀh{k ˜uæôk W•khkƒo{kt r˛heªk Öt[k˜u ìzwtÑheºe˜kuôku : Ñwshktôku yhu˜kuî r ˛u [[ko fhe Au. ftXM⁄k ˜kufÑeåYÖ yk yhu˜kôe f⁄kk xqtf{kt fneôu Öwhk˝f⁄kk yôu ykrÀ kÇe {kLfiåkykuôku yn™ fE heåu Ç{L fi ⁄kfiku Au åu À˛ko‘fiwt Au. yZkh{k ˜uæ{kt Ö˝ ykrÀ kÇe {nkfk‘fi ëÑwshktôku yhu˜kuí r ˛u

nÇw fikrøkfu [[ko fhe Au. ëyhu˜kí yux˜u nze fkZeôu, ÑkEôu ´Måwå ⁄kåe f⁄kk hsqykåôku ´fkh ñ yu{ fne yk f]råôwt M YÖ Ç{Ú e yk fiwt Au. r rƒr ƒkô Çk⁄ku yk Öwhkf⁄kkôu ÇtÉtƒ nku k⁄ke åuôe f⁄kk Çt uzk Wåkh {q§ºqåYÖ{kt Ç[ kE ˛fe Au åu{ fnu Au. hkÚ nrhyku{, k S, ºkuÚu{unku yô Àu ôkhkfi˝ yu{ [kh ÖuZeôe yk t˛f⁄kk Au. zkÏ. nÇw fikrøkfôku yk ˜uæ kt[åkt ykÖ˝u yôuf heåu Ç{]ÿ Éôeyu Aeyu. yk ´k. s˛ tå ˛uæze k§k ëÑwshktôku yhu˜kuíôkt ˜kufr´fi f⁄kk xfku yôu ykzf⁄kkykuôwt su heåu fki˛˜fiwıå Çtfikusô ⁄kfiwt Au åu åhV Êfikô Àkuhu Au. eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ ëÑwshktôku yhu˜kuí Ókhk ykrÀ{kô , ykrÀ kÇe ˜kufôk Çk{qrnf {kôÇôk œfik˜ku, r ÔkÇku{kt⁄ke sL{u˜e Öwhkf⁄kk fE heåu {nkfk‘fi åhefu r fÇu Au åuôe [[ko fhu Au. yuf eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. rsøkkÇk Öxu˜u ëÉÑzk å Àu ôkhkfi˝í ôk{ôk hksM⁄kkôe ˜kuf{nkfk‘fi yôu ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ºe˜ {nkfk‘fi ëÑwshktôku yhu˜kuí r ˛u åw˜ôkÌ{f y«fikÇ hsq ffikuo Au. f⁄kô, ˝oô¢{, xôkyku-´ÇtÑku, hÇ, Ök kku, {kurxV Ñuhu ·r¸yu ÉtLku f]råykuôku åw˜ôkÌ{f y«fikÇ ⁄kfiku Au. (7)

Ék eÇ{k ˜uæ{kt {fhtÀ À ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ëåkÏ§ehkÏ˝eôe khåkí r ˛u [[ko fhu Au yôu fÂAôe ësuÇ˜-åkuh˜í f⁄kk Çk⁄ku åw˜ôk Ö˝ fhu Au. ku eÇ{ku ˜uæ Ö˝ yk f]rå r ˛u s Au. zkÏ. É§ tå Úôe ftXM⁄k ÖhtÖhkôkt ˜kirff f⁄kk{q˜f fk‘fikuôe M YÖr [kh˝k, f⁄kkôfÖrh[fi yôu f⁄kôÖÿrå Ñuhu [[ko fheôu ëåkÏ§ehkÏ˝eôe khåkí Çk⁄ku fÂA yôu ÇkihkªxŸôe suÇ˜-åkuh˜ôe f⁄kkôe åw˜ôk fhu Au. [ku eÇ{k ˜uæ{kt r˛heªk Öt[k˜ ëåku§ehkÏ˝eôe khåkíôku Örh[fi ykÖåkt s˝k Au fu yk f⁄kk{kt su Çk{Ñ˙e {§u A åu ÇtMf]råôk RrånkÇ

˜æôkhkykuôu æqÉ fk{ôe Au.

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

Ö[eÇ{k ´fh˝{kt nÇw ﬁkrøkf ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ëYÖkthkÏ˝eôe

khåkíôu Éu Úrå yôu ÇtMf]råôk Çt ªko-Ç{L ﬁôe f⁄kk fn Au. yk f⁄kkôku

ÇtÉtƒ ÖkxÖqÚ Çk⁄ku Au. f⁄kkôkt fux˜kf {n• ôkt xfkuôku r Ñåu r [kh yn™

fﬁkuo Au. A‘ eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. É§ tå Úôe yk f⁄kkôkt r r ƒ YÖktåhkuôe [[ko

{ktzu Au. Ñwshkå yôu hksM⁄kkô{kt ´[r˜å yk f⁄kkôkt YÖktåh˝kuôk f⁄kkôfôku

Örh[ﬁ fhk eôu yu{kt yk u˜k Ö˜xkyku À˛ko e ykÖu˜ Au. yk ˜uæôe ækÇ

{n• ôe r ˛uªkåk yu Au fu yk [[ko rôr{•ku zkÏ. É§ tåºkE Úôe ÖkÇu⁄ke ykÖ˝ôu YÖk u˜ôe rôr˘å k[ôk ´k å ⁄kkﬁ Au. (8)

yÍk eÇ{ku ˜uæ ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ëZku˜k{khw˝eí r ˛u Au. zkÏ.ytÉkÀkô hkunrzﬁkyu Ñwshkå, hksM⁄kkô, {k§ k, A•keÇÑZ yôu

W•kh´Àu˛{kt ´[r˜å Zku˜k-{khwôe f⁄kkôe [[ko fhe ´Måwå f]rå{kt ºe˜Ç{ks{kt yk f⁄kk Çk⁄ku Çtf§kfiu˜ r rƒr ƒkôku, Çk{krsf yôu ÇktMf]råf ÇtÀºkuoôe åÖkÇ fhe Au. ºe˜ Ñeåf⁄kk ëæqtåkôku hkÕ e yôu Àu ku˜ ÑwÕh˝í r ˛uôku ykuÑ˝ keÇ{ku ˜uæ nÇw fikrøkfôku Au. ´⁄k{ f⁄kk ykÖeôu ÖAe åuôk f⁄kk xfkuôe [[ko fhe Au. ÉtLku f⁄kkykuôku yk heåu Örh[fi fhk‘fiku Au. ºe˜ ykrÀ kÇeykuôe ykÇku yôu fkhåf {kÇ{kt fnu kåe neyku yôu kåku Öhôwt ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ÖwMåf ëyh ’˜e˜kufôe ne kåkuí r ˛uôku keÇ{ku ˜uæ Au. r˛heªk Öt[k˜u yk ÖwMåf{kt Ç{k k{kt yk u˜e [kh neyku yôu Ökt[ kåkoykuôku Örh[fi fhk‘fiku Au. (9) É keÇ{kt ˜uæ{kt zkÏ. nÇw fikrøkfu ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå {h˝ku•kh r rƒÇt˜¯ô ykXuf f⁄kkykuôku Örh[fi yk fiku Au. ënrÖfikÀ nkÏæ˜eí, ënkuôku˜ nkuxe, nk˜Àu nku§tÑe yôu ôkÑÕe À˜Õeí, ë˜k˜w yrhÀkí, ëhk{Àuí, ëÕÑÀu Öh{khí, ëÑkuÖe[tÀ-ºh⁄kheôe khåkí, ëntÇÀu ôe khåkí Ñuhu f]råykuôk fuLˇ{kt yuf [rh k Au. {h˝ku•kh r rƒ{kt ënqhkuí {ktzåe æåu yk f⁄kkyku Ñ kfi Au. Çki ´⁄k{ f⁄kk ykÖeôu ÖAe åuôk f⁄kk xfkuôe ¢{˛: [[ko yk ˜uæ{kt fh k{kt yk e Au. ºe˜ f⁄kkÑeå ënrÖfikÀu nkÏæ˜eí r ˛uôk yuf keÇ{kt ˜uæ{kt zkÏ. ÀeÖf ´. Öxu˜u åuôu ºsô khåk fne Au. ënqhkuí {ktzåe æåu fnu kåe yk f⁄kk{kt ëhkflfi yôu M ke {kxu Ér˜Àkô ykÖåk hkÚykuôe f⁄kkí rôYÖkE Au. f⁄kkôf, åu{kt rÕ˜kåwt ºe˜ Ç{ksôwt ´råÆÉÉ, fiwÿf⁄kk, {wœfi [rh kku, ˝oôku,

Çt kÀku, ôeråÉkuƒ Ñuhu {w kyku swÀk åkh e ˝o‘ﬁk Au. åu keÇ{k ˜uæ{kt zkÏ.

ÀeÖf ´. Öxu˜u ë˜k˜w yrhÀkí yôu ëÇrhﬁk§ku ˛uX : ÇÑk xe kÏ¤˝í yu Éu

ºsô khåk ´fkhôe f]råykuôe [[ko fhe Au. nrhÀkÇ yôu åuôk ôkôkºkE

˜k˜wôe kåkoôk fux˜kf yt˛kuôe [[ko fhe åu{kt Öz kåk ô kÇe Ç{ksôu

À˛ko e ykÖu˜ Au. ÉeS ºsô khåk{kt Ökihkr˝f f⁄kk ÇÑk§˛k ˛uX yôu

[tÑk åe ˛uXk˝eôkt f⁄kkôf Öh ykƒkrhå Au. Çtåkôôwt Ér˜Àkô ykÖeôu Ö˝

EÔhôu ´ÇLLk fh kôe ºk ôk yn™ ´Ñxu Au. Ökt keÇ{kt ˜uæ{kt zkÏ. rÉrÖô

yk˛h ënkuôku˜ nkuxeí (Çkuô˜ ÇkuZe),ënk˜Àu nku§tÑeí(nk˜Àu Çku˜tfe) yôu

ëôkÑÕe À˜Õeí (ôkÑS À˜S) yu k˝ f]råyku r ˛u [[ko fh Au. ëÇkuô˜ ÇkuZeí ˜¯ô Ç{fiu ÉuXkuhÑeå åhefu yôu Ékfeôe Éu f]råyku {h˝ku•kh r¢fik Ç{fiu Ñ kfi Au. ënkuôku˜ nkuxeí{kt fiki ôôe Ç{Mfik, ënk˜Àu nku§tÑeí{kt ú{f⁄kk yôu

ëôkÑÀe À˜Õeí{kt ´u{f⁄kk yôu ﬁwÿf⁄kk Au. yk ÉkÉåku r ˛u yn™ r MåkhÖq of [[ko ⁄kE Au.

(10)

A keÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. ÀeÖf hk ˜u ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ô kÇeôkt ´˝ﬁÑeåkuôk ÇtÀºuo [[ko fhe Au. ykrÀ kÇeykuôe ëÑkurXﬁk-ÑkuX˝íôe ´⁄kk

yôu åuôkt ´˝ﬁÑeåkuôe WÀknh˝ Çrnå hÇkÌ{f [[ko fh k{kt yk e Au. yk

´fkhôkt ˜kufÑeåku{kt ´˝fi-r hnôku ºk fuLˇ{kt Au. Çkz keÇ{k ˜uæ{kt zkfi˜ Xkfkuhu ë˜e˜k {kurhfikí ôk{ôk ´˝fiÑeåôk ÇtÖkÀôôu fuLˇ{kt hkæeôu ykrÀ kÇe

´˝fiÑeåkuôe [[ko fhe Au. yk ÇtÑ˙nLkkt ´˝fir hnôkt Ñeåkuôu zkfi˜ Xkfkuh ìykrÀ kÇeôkt ëôkÑktÖqÑktí Akufhkt su ktî Ñ˝k Au. ykuÑ˝[k˜eÇ{k ˜uæ{kt ˜kº˛tfh Xkfh su k ykƒwrôf fr Ö˝ ë˜e˜k {kurhfikíôkt ´˝fiÑeåku⁄ke fu k ykfäªkå ⁄kfik Au åuôku œfik˜ yk Au. yk ˜uæ{kt åuykuyu ykrÀ kÇeykuôk S ô{kt Vqxåk åkhw¤fiôe fux˜ef hÇúhf yôu Êfikô æU[u å e kå hsq fhe Au. [k˜eÇ{k ˜uæ{kt ©e eh[tÀ Öt[k˜u ºÑ kôÀkÇ ÇtÖkrÀå ˜¯ôÑeåkuôk ÇtÑ˙n ëVq˜hktôe ˜kzeíôe [[ko fhe Au. yk Ñeåku{kt s{˝ôkt, Ñ˝u˛ôkt, ÖeXeôkt, Ñku ksôkt Ñeå, Vxk˝kt - yu{ r ªkfi-´ÇtÑ ´{k˝uôkt Ñeåku Au. ˜¯ô´˝k˜e r ˛u r ÑåÖq˝o {krnåe Çk⁄ku ´Måwå ⁄kfiu˜ yk ˜¯ôÑeåkuôku ºk Ö˚k Ö˝ ÇÉ§ Au åu{ eh[tÀ Öt[k˜ s˝k Au.

ykrÀ kÇeôku Çki⁄ke {kuxku WÌÇ nku§e Au. yu Ç{ﬁu Ñ kåkt Ñeåku

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

r ˛uôku, yufåk˜eÇ{k ˜uæ{kt yrÔô ÀuÇkEyu Örh[fi fhk‘fiku Au. yôu yk ëºe˜kuôkt nku§eÑeåkuíôu Ç{Ñ˙ ˜kuf k T{fiôwt {n• ôwt ´fk˛ô Ñ˝k Au. (11)

ºe˜ ˜kufr „kôkt [kh ÖwMåfku ëºe˜ ˜kufkuÌÇ Ñkuhí, ëºe˜kuôk nÑ yôu åk{˝ktí, ëºe˜kuôkt nku§eÑeåkuí, ëºe˜ ˜kufkœfikô : Çråfiku ækåw yôu nk˜ku-nqhkuí r ˛uôku [ku keÇ{ku ˜uæ Au. ´k. s˛ tå ˛uæze k§k yk ÖwMåfkuôu zwtÑhe ºe˜kuôe ´k[eô-y ko[eô ÇtMf]rå yôu Ç«fiåkôwt åu{s åu{ôk ˜kufS ôôwt Ç{Ñ˙À˛eo Ç{wr[å yôu Çk[wt À˛oô fhk k{kt WÖfikuÑe Ñ˝u Au. ºe˜kuôk

WÌÇ ku yôu Çk{krsf-ƒkä{f ´ÇtÑÑeåku r ˛uôk ykz keÇ{k ˜uæ{kt sﬁkôtÀ

Úu˛e {nk {kÇ⁄ke Ökuªk {kÇ ´{k˝u …åw[¢ôk ¢{u yk åk WÌÇ ku yôu

´ÇtÑÑeåkuôe [[ko fhu Au.

Ç•kk eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. ôk⁄kk˜k˜ Ñkurn˜ ºe˜ku yôu nrhsôkuôe Ñw å

Ökx WÖkÇôkôe åw˜ôk fhu Au. ºe˜ Ç{ks{kt ´[r˜å ƒq§kôk Ökxôk XkfkuhLke

WÖkÇôk Çk⁄ku nrhsô Ç{ks{kt [k˜åe Ées{khÑe Ñw å Ökx WÖkÇôkôe

åw˜ôk fh k{kt yk e Au, su ykÖ˝k su k ºk fkuôu yôuf yÚ¤ﬁk ´Àu˛ku{kt r nhk Au. [kiÀ{k ˜uæ{kt zkÏ. {ôkus hk ˜ ºe˜kuôe ˜kuff⁄kkykuôku ÇtÉtƒ

Öwhkf⁄kkyku Çk⁄ku fﬁk ´fkhu Au åuôe åÖkÇ ykÀhu Au. (12)

Ç˝k˜eôk Ç kuoÀfi yk©{{kt yfkÀ{e Ókhk ˜kufkœfikô r˛rÉhôwt ykfikusô ⁄kfiwt. ºÑ kôÀkÇ Çk⁄ku feze-{tfkuze ôÀeôk ÇtÑ{M⁄kkôu yk u˜k yk yk©{{kt ºe˜e ykrÀ kÇeôk ftXM⁄k k T{fiôku üzku Örh[fi-© ˝-´Ìfi˚k À˛oô ⁄kfikt åuôu ÉUåk˜eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. ºku§kºkE Öxu˜u ºk Öq˝o heåu ˝o‘fikt Au. åUåk˜eÇ{k ˜uæ{kt zkÏ. rôhtsô hkflfi¯kwhwyu yh ’˜eôe ˜kufÇtMf]råôk ºkur{fik zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk fkfioôku r Ñåu Örh[fi yk fiku Au yôu fux˜ef åu{ôe

ÇtÖkrÀå f]råykuôku Örh[fi Ö˝ fhk‘fiku Au. [wB{k˜eÇ{k ˜uæ{kt ˜kº˛tfh Xkfhu zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôkt Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀôfkfioôe ´˛tÇk fhåkt åuôk Öwhwªkk⁄koôu ˝o‘fiku Au yôu Çkåuf ÇtÖkÀôkuôu ykƒkhu yk yråÇ{]ÿ ˜kuf k T{fiôku Örh[fi fhk‘fiku Au. ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôkt Çt˛kuƒô yô såô {kxu Ökuåkôe ÆsÀÑe Ç{äÖå fhe Àuôkh ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ r ˛uôk rÖMåk˜eÇ{k ˜uæ{kt h{u˛ åLLkkyu åu{ôe fux˜e S ôr Ñåku ykÖe Au yôu ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu fuÇux{kt

Çt h kôk åu{ôk fiøkfkfioôe {krnåe ykÖe Au. ëy{khk urhfih yÏ¬’ ôí yu

ôk{ôk AUåk˜eÇ{k ˜uæ{kt nhuLˇ ´. ºËu ôkUÊﬁwt Au fu ykrÀ kÇe ˜kufS ô, ˜kufÇtMf]rå yôu ˜kufÇkrnÌﬁ ytÑu ºÑ kôÀkÇ ªkuo Éu⁄ke ƒw ÖwMåfku ykÖu åku

Ö˝ À˛ ªko [k˜u yux˜ku {Çk˜ku yu{ôe ÖkÇu Au. Çwzåk˜eÇ{k ˜uæ{kt ôhuLˇ

À ˚ku keﬁ ÇtÇkuƒôôk r fx yôu fÖhk fk{ôe kå fhe ºÑ kôÀkÇu fhu˜kt

ºÑ kôÀkÇôk ‘fi¬ıåS ô yôu Ç{Ñ˙ k T{fiôku Örh[fi r Måkh⁄ke Çk˜ khe

´{k˝u yk ﬁku Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u Ñwshkå-hksM⁄kkôLke Çe{k Öh Çu˜ zwtÑhe

ºe˜ku{kt ´[r˜å ˝wt ÖhtÖrhå ftXM⁄k ˜kufÇkrnÌfi yufr kå ffiwO Au. åuôkt yôuf ÖwMåfku ´fkr˛å ffikO Au. åu{ôk yk Ç{Ñ˙ Çt˛kuƒôfkfioôku Örh[fi ⁄kkfi yu heåu åu{ôk Ókhk Çt˛kurƒå-ÇtÖkrÀå Ç{Ñ˙ ÇkrnÌfiôwt r Ókôku ÖkÇu {q’fiktfô fhk e åuôu Ñ˙t⁄kYÖu ëÑwshkå ÇkrnÌfi yfkÀ{eíyu yk heåu ´fkr˛å fhe yk fiku Au. zkÏ. nÇw fikrøkf fnu Au åu{ ÇkÉhfktXkôku f]ªkf Öxu˜ ºÑ kôÀkÇ ykrÀ kÇe Úuzu

ykrÀ kÇe Éôe Ñfiku. Ìfikhu s åku yk Örh˝k{ yk‘fiwt. åku §e {fhtÀºkEyu fÃkwt Au åu{ ºÑ kôÀkÇ{kt ykÖ˝ôu Çkƒw yôu Çt˛kuƒf ÉtLku Ç{kôÖ˝u {§e

Ñfik Au. yk WÖhktå {Êfifk˜eô yôu ˜kufÇkrnÌfi [kh˝e ÇkrnÌfiôk üzk y«fikÇe yôu yk Ñ˙t⁄kôk ÇtÖkÀf©e É§ tåºkE Úôeyu yôuf ˜uæfku-r Ókôku

Öxu˜ fnu Au åu{ yk ì·r¸Öqå ÇtÖkÀôî Éôe hÃkwt Au. ykrÀ kÇe ÇkrnÌﬁôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô Öhôk y«ﬁkÇ-rôÉtƒkuôku Ç{]ÿÑ˙t⁄k Éôe hÃkku Au.

B/403, {kuÌke ku˜uMk yu kkxo{uLx, Ù Mkt˛kuƒLk fuLˇ, f]rªk ﬁwrLk äMkxe Mkk{u, t⁄k˜e hkuz, x™Ákk kze, {w. sqLkk¯kZ

÷tufÞtºtt™wk yûth-‚eÚto nËw Þtr¿tf

ytrŒðtËe-ËtrníÞ™t ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™ ûtuºtu ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷™wk ™t{ „wsht‚{tk yòÛÞwk ™Úte. ¾uzƒúñt™t ¼e÷tu™e fkXMÚt h[™tytu™wk yu{ýu ŒtuZnòhÚte …ý rðþu»t ËkÏÞt™e yturzÞtu fuËuxTË{tk æðr™{wÿý fhe yÇÞtË¼qr{ft ËtÚtu ‚u{ýu 35 sux÷tk …wM‚ftu™wk y¼q‚…qðo y™u yrî‚eÞ „ýtÞ yuðwk «ftþ™ fÞwO y™u yu{™tk ™t{ft{™e ¼th‚eÞ ÷tufËtrníÞ ËkþtuÄ™ûtuºtu ËtùÞo ™tUÄ ÷uðt{tk ytðe ‚u ËtÚtu ztì. su. ze. ÂM{Út suðt ÷tuf{ntftÔÞ™t rðïÏÞt‚ rðît™ …tËu …ý ‚u ™t{-ft{ …ntUåÞtk. …hk‚w yu{™wk ‚tsu‚h™wk yt ™ðwk …wM‚f ‘{the ÷tufÞtºtt’ yu{™tk …qðo ËkþtuÄ™ftÞo ËtÚtu s Ëkf¤tÞu÷wk ntuðt A‚tk, «ðtnu, MðY…u y™u «fthu ™ðwk y™u swŒwk Au. yt ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™ ™Úte, …hk‚w Ëso™tí{f ÷r÷‚ ËtrníÞ™t «fth™wk Au.

‘{the ÷tufÞtºtt’ òr‚-«fth™e árüyu ytí{fÚtt™t ð„o™wk Au. yt òr‚- Genre «fth{tk ytí{fÚtt, ËkM{hýfÚtt, Œi™krŒ™e, …ºt ð„uhu™tu Ë{tðuþ ÚttÞ Au. yt …wM‚f ‘ËkM{hýfÚtt’™t «fth™wk Au, A‚tk yu{tk …ý ™ðt s rðrþü «fth™wk Au. Ët{tLÞ he‚u ftuE ÔÞÂõ‚ Sð™™e ftuE yuf

rŒþt™e rðrþü yuðe rËrØ™e fûttyu …ntU[u Au íÞthu ‚u …tu‚t™tk ƒt÷…ý™tk, ‚thwÛÞ™tk y™u ftuE rðrþü ûtuºtu ft{ fhe™u fþwkf rËØ fÞwO ntuÞ yu™t {n¥ð™t

ð¤tkftu™t y™w¼ð™wk yt÷u¾™ fhu Au. yt{ fhðt{tk ÷¾™th™tu nu‚w ðt[f™u rðþu»t fþwkf ™ðwk, ‚tswk, hË«Œ y™u Sð™™u òýðt-{týðt y™u ™týðt{tk

W…Þtu„e ƒ™u ‚uðwk yt…ðt™tu ntuÞ Au, ‚u ËtÚtu s, yt r™r{¥tu …tu‚t™t Sð™™t

ðe‚e „Þu÷t ft¤™u Sð‚tu-ò„‚tu fhe™u ykfu fhe ÷uðt™tu ntuÞ Au. ÔÞÂõ‚™u y{wf ‚ƒ¬u …ntUåÞt …Ae …tu‚t™t ¼q‚ft¤™u ytÄthu …tu‚t™t Sð™ y™u yu™t

ð¤tkftu™u …w™Sorð‚ fhe òýðt™tu-y™w¼ððt™tu ntuÞ Au. ytÚte ytðe ËkM{hýfÚtt{tk yt÷u¾™th™wk yk„‚ Sð™-yu™tk {t‚tr…‚t, r{ºttu, ÷ø™ y™u ŒtB…íÞ yu ƒÄtk™u M…þo‚wk - …ý yu{tk Ë{tðuþ …t{‚wk ntuÞ Au. ytÚte s {tuxt ¼t„™e ËkM{hýfÚttytu ytí{fÚtt™tu s …qðohk„ ntuÞ, yuðe ntuÞ Au. …hk‚w ynª yuðwk ™Úte.

÷u¾f™tu nu‚w yt …wM‚f{tk …tu‚t™e ÷tufÞtºtt™u s yûthƒØ fhðt™tu

Au. ythk¼Úte ‚u Auf yk‚ ËwÄe ¼„ðt™ŒtË [wM‚ y™u Ë{s…qðof™e nu‚wr™ct™u …qýo ËkÞ{-‚txMÚÞÚte ð¤„e hÌtt Au. ytðtk Ë{s y™u ËkÞ{ ¾qƒ {w~fu÷ Au. yk‚h{tk r™»f…x r™¾t÷Ë‚t y™u Ët÷Ë‚t ntuÞ, …tu‚u su fÞwO y™u fh‚t hÌtt yu ¾qƒ s {qÕÞðt™ y™u yrî‚eÞ Au, yuðt yn{TÚte Ëk…qýo {wõ‚ ntuÞ ™u fuð¤ …tu‚t™t s {™ÓŒÞ™e {t„Úte s fþwkf fhu Au yuðe {wõ‚-r™¾t÷Ë {™™e Ë{s ntuÞ yuðe ÔÞÂõ‚ s, ™tf™e Œtkze™e nu‚w™e ËeÄe hu¾t{tk ‚tfu÷t ‚eh™e he‚u, fuð¤ {wÏÞ ÷ûÞ …h sE þfu Au. ztì. ¼„ðt™ŒtË …xu÷{tk yk‚hk„™e ytðe Ëh¤‚t y™u Ëns‚t Au. yuÚte s, y™uf ÔÞÂõ‚ytu, ÔÞÂõ‚r[ºttu, rs¿ttËt ÿð‚e ht¾u yuðe ½x™tytu yt…ðt™t ð÷ýÚte {wõ‚ hÌtt y™u yu{™e ÷tufÞtºtt™tu yt÷u¾ nu‚w…qýo, ÷ût„t{e A‚tk hË«Œ ÷tr÷íÞÚte nÞtuo¼Þtuo hÌttu.

ƒ[…ý™e ðt‚ ‚tu ynª …ý Au. {wøÄtðMÚtt™t rfþtuhu ‘niÞtk ™t[u’™tu yÚto ‘ni’ yux÷u ‘ËE’ ŒhS yuðtu fÞtuo y™u yu{tkÚte Ëtnrsf h{qs™tu y™w¼ð fhtÔÞtu ! rðsÞt y™u rðãt ™t{™e ËntæÞtÞe rðãtÚteo™eytu ËtÚtu ËÏÞ™tu y™u ‚thwÛÞ «ðuþu rðòr‚ «íÞu ò„‚t y™wht„™tu …ý …qht ËkÞ{ y™u Ët{ÚÞoÚte …rh[Þ fhtÔÞtu ! [qzu÷ y™u ¼q‚ òuðt {txu htr‚s„tu fÞtuo y™u ƒntŒwh {™t‚tu ƒfzkŒth ¼q‚™t ¼ÞÚte ¼zfe™u ¼tøÞtu yu™wk r[ºt …ý yt÷uÏÞwk : yhu, ðt½™u òuðt™wk, yu …ý ðt½™tu s rþfth Út‚tu ntuÞ íÞthu ™shtu-™sh ¼t¤ðt™wk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

fux÷t™t ¼tøÞ{tk ÷¾tÞwk ntuÞ ? ¼„ðt™ŒtË™t ¼tøÞ{tk yuÞ ÷¾tÞu÷wk ™u yu yu{ýu ynª yt÷uÏÞwk Au. ¼„ðt™ŒtË …tu‚u {tºt ËkþtuÄf-Ëk…tŒf ™Úte, Ësof …ý Au. yu{ýu ythk¼ …ý ytÄwr™f «fth™e yAtkŒË frð‚tÚte fhu÷tu. yu f]r‚ …ý ynª yt…e Au. yu{tk yu{™e Ësof‚t {ntuh‚e òuE þftÞ Au. …Ae ‚tu „wshtk™tu yhu÷tu, htì{-Ëe‚{t™e ðth‚t, htXtuhðth‚t ™ yuðe yuðe y™uf Ë{Úto {ntfÚttytu, ÷tuffÚttytu, ÷tuftÏÞt™tu …h yu{ýu ft{ fÞwO ™u ytðe hË«Œ fÚttytu™e fnuýe yu{™u ytí{Ët‚T ÚtE ! yt{ ÷r÷‚ ËtrníÞ™t «fth {txu™e Ësof‚t y™u ÷„tð n‚tk s, ytrŒðtËe fÚttytu™t yrðh‚ ©ðý y™u Ëk…tŒ™u fÚtt™u htu[f ƒ™tð‚e fnuýe ™u htu[f ƒ™tððt™e þi÷e …ý yu{™u ytí{Ët‚T ÚtE [qfe Au, A‚tk …ý, ‘{the ÷tufÞtºtt’{tk yu ÷u¾™™u yt he‚u hË«Œ ƒ™tððt õÞtkÞ htuftÞt ™Úte, sht …ý ÷÷[tÞt ™Úte y™u …tu‚t™t nu‚w™u s Wr[‚ he‚u Ët{ÚÞo y™u ËkÞ{Úte ð¤„e hÌtt Au. ynª ƒ[…ý, rfþtuhft¤ y™u rðãtÚteoft¤ Au …hk‚w ‚u ytí{fÚtt™e ¼qr{ftY… ™Úte, …hk‚w ytrŒðtËeytu™t ËtrníÞ «íÞu, ÷tufËtrníÞ «íÞu þtÚte ytf»ttoÞt, yu™e ¼qr{ftY…u Au. yt{ ‚tu „út{eý fu …Ae ™t„rhf …rhðuþ{tk …[tË ð»to …nu÷tk QAhu÷t ftuE …ý ËtrníÞfth™u ƒtÕÞtðMÚtt, þiþð y™u ‚hwýtðMÚtt{tk ÷tufSð™™tu ËeÄtu …rh[Þ n‚tu s. ¼„ðt™ŒtË™u yt™tu rðþu»t ÷t¼ {éÞtu fu{fu yu{™wk „t{ ò{¤t zwk„htu ðå[u ½uhtÞu÷wk n‚wk, nrhÞt¤wk n‚wk ! yuf ¼tE™u yu™e yuf™e yuf ƒnu™ n‚e. ytÚte „tiheðú‚™t …ý, …whw»t ntuðt

A‚tk, ËeÄtu ËkMfth …zðt™tu ÷t¼ {¤u÷tu. yt ƒt¤f{tk «f]r‚ «íÞu fux÷tu yk‚hk„™tu Ënt™w¼qr‚…qýo ™u ËkðuŒ™{Þ ËkƒkÄ n‚tu, ‚u ðt™h™tk ƒå[tk™u …tu‚t™t ™t™t ¼tE ‚hefu ÷E sðt™e ƒt¤hZ™t yt÷u¾™{tk {¤u Au. Ësof‚t y™u fÚttytu™t ©ðýÚte, ‚u{s ƒ[…ý{tk ftftËtnuƒ ft÷u÷fh suðt™e M{hýfÚtt ðtk[ðt™wk …ËkŒ fÞwO yuðt Ëwhwr[™t ½z‚hÚte, ¼„ðt™ŒtË{tk ytuAt{tk ytuAt þçŒtu{tk rð„‚ ËtÚtu ÷t„ýe™u …ý ¾U[e ÷tðu yuðtk ðýo™™e þÂõ‚ Au. rðãt ŒhS þe‚¤t™u fthýu ykr‚{ rƒAt™u …ze Au ‚u™wk r[ºt ntuÞ fu [u÷iÞt™wk ……iÞtY… {tÚtwk f…t‚tk s ¼ÞÚte ¼t„‚t rfþtuhtu™wk r[ºt ntuÞ f ¼q‚™t ¼Þu ¼t„‚t Xtftuh Œtuz‚t Œu¾tzât ntuÞ yÚtðt ntftu fhe™u yuf MÚt¤u ÷uðtÞu÷tu ðt½ yk‚u ÷÷[tE™u ƒfht …h ºttxfðt ytðu íÞthu Ätýe™e su{ ƒkŒqftu Vqx‚e ntuÞ yu™wk yt÷u¾™ ntuÞ Þt ztfý™wk ¼Þtðn á~Þ fkzthu÷wk ntuÞ : ƒÄu s ¼„ðt™ŒtË™e á~Þ™u Sð‚wk fhðt™e yt÷u¾™þÂõ‚ Œu¾tÞ Au. yt he‚u, ytðtk y™uf MÚtt™tu n‚tk

÷tufÞtºtt™wk

ßÞtk hË™e–fÚtthË y™u ðýo™™e – s{tðx fhe þõÞt ntu‚ ! …hk‚w yt„¤ fÌtwk ‚u{ ÷u¾f™tu nu‚w ynª …tu‚t™u ™nª …hk‚w …tu‚t™e ÷tufÞtºtt™u yt÷u¾ðt™tuAu. ynª ƒt¤…ý™e fÚtt{tk {t‚t-r…‚t-ƒnu™-ƒ™uðe r{ºttu-Ë¾eytu ð„uhu ßÞtk yr™ðtÞo Au, íÞtk s Au. Sð™ r{»tu, ytí{fÚtt™t r™r{¥tu ™Úte. yux÷u ‚tu ƒnu™™tk ÷ø™, yu™t ËkËth, {t‚t™wk ntxoyuxìfÚte Út‚wk ytfÂM{f yðËt™, r…‚t™wk yðËt™, rþûtf ‚hefu™e ™tufhe{tk ÚtÞu÷t rðrðÄ ¾x{eXt y™w¼ðtu, yhu ¾wŒ™tk ÷ø™ y™u su …í™e ‚thtƒnu™u æðr™{wÿýtu ht‚™t Wò„ht fhe™u

ËkËth™tk ƒeòk ft{ ™u sðtƒŒtheytu Ëk¼t¤‚tk hne™u r÷ÃÞk‚h fÞwO y™u Äq™e ËkþtuÄfu …tu‚t™tk ËkþtuÄ™tu™tk «ftþ™tu {txu ¾uzq‚ {txu ‚tu …ux™t ŒefhtÚte …ý rðþu»t yuðtk ¾u‚htu™u ðu[ðt ftZâtk A‚tk rðhtuÄ ™ fÞtuo yu™tu ftuE ËkŒ¼o ™Úte. ™t{tuÕ÷u¾ ËwæÄtk ™Úte. yk„‚‚t™u ytx÷e nŒu ytu„t¤ðe {w~fu÷ s ™nª, {tuxt ¼t„™t {txu ‚tu yþõÞ s Au. …tu‚t™tk ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™-«ftþ™{tk ™t™e yuðe Vhs™t ¼t„Y…u …ý ftuEyu ËntÞ fhe ntuÞ ‚tu ynª yu™tu WÕ÷u¾ fhðt™wk [qf‚t ™Úte, …hk‚w …tu‚t™t …rhðth™u r™S yk„‚‚t™u õÞtkÞ «ðuþðt ŒeÄtk ™Úte.

¼t»tt-ƒtu÷e™e y¿tt™‚tÚte {tkze™u ‚u ¾[o, W…Þtur„‚t y™u Ë÷t{‚e™e árüyu …ý ytrŒðtËeûtuºt™wk ËkþtuÄ™ fhðt™wk f…hwk n‚w ™u Œu¾e‚t ftuE s ÷t¼ yt…™thwk ™ n‚wk yu ¼„ðt™ŒtËu þt {txu fÞwO ? yuðwk ‚ fÞwk ytk‚rhf ƒ¤ fu fthý n‚wk, su yu{™u yt rŒþt{tk ¾U[e „Þwk ? þtÚte ¼ÿ™u òu‚tk s ¼zf‚t y™u þkftþe÷ ƒ™e s‚t ytrŒðtËeytuyu yu{™e …tËu niÞwk ¾tuÕÞwk y™u {™™t ¿tt‚y¿tt‚ M‚hu ™u ¾qýu, su fkE ™u sux÷wk fkE n‚wk ‚u ¼„ðt™ŒtË™u ytÃÞwk ? ƒeò su™tÚte ¼zfu fu su™e ƒef y™u Ëq„ ƒk™u ht¾u yuðt yuf ð„o …tËu yt ËkþtuÄf þt {txu „Þt ?- yt y™u ytðt y™uf «&™tu™t W¥th ynª ðtk[™th™u {¤u Au. ÷u¾f™tu nu‚w s, yt r™r{¥tu …tu‚t™e ™nª, ÷tuf™e Þtºtt™u yt÷u¾ðt™tu Au. ¼„ðt™ŒtË™u, {t‚t™t Ët‚ ¾tux™t yuf™t yuf ƒtƒw™u swŒwk s {™ÓŒÞ™wk ‚kºt {éÞwk Au. yu™e ËkðuŒ™t y™u Ënt™w¼qr‚ ƒ[…ýÚte s ‚eðú Au. ðtkŒhtk™wk ƒå[wk yu™u {™ ¼tE Au. yuf÷wk …zu÷wk Œuzft™wk ƒå[wk …ý ®[‚t fhtðe f{oþe÷ ƒ™tðu Au. …ý ƒ[tððt, W„thðt fqðt{tk ™t¾u÷tk zuzft™t ƒå[tk ™u {tuxtu Œuzftu „¤e òÞ Au íÞthu {™-ÓŒÞ ûtwçÄ ƒ™u Au. ƒt÷Ë¾e™t {]íÞw™u, ð»ttuo …nu÷tk ƒ™e [qfu÷e ½x™t™u Ët{ÚÞoÚte ð‚o{t™{tk ƒ™‚e y™u y™w¼ðt‚e fhu Au íÞthu

Ë{sðt™wk yu Au fu yu rfþtuh™e ËkðuŒ™t fux÷e Wífx y™ Ët[wf÷e nþu ßÞthu

rsLŒ„e™t A ŒtÞfu …ý ytðe „Eft÷™e ½x™t suðe AðtÞu÷e hne r[¥t…x …h !

¼„ðt™ŒtË ytrŒðtËeytu …tËu þt {txu „Þt, rðrþü fþwk …tBÞt y™u ËV¤ ƒLÞt, yu™tu …ý sðtƒ ynª Au. ynª …ý ‚eðú‚{ ËkðuŒ™t Au. Sð™ y™u ËkMf]r‚™e Ët[e Ë{s Au. yu{™t yu ft¤{tk fu …Ae ËtB«‚ ft¤u …ý yt…ýu y™u ƒeòk su òuE, òýe, y™w¼ðe fu {t™e y™u {týe …ý ™nª þftÞ ‚u ¼„ðt™ŒtË{tk Ëtnrsf Y…{tk, Þ‚T ytí{™T Y…{tk hnu÷wk òuE þftÞ Au. ‘¾uzw™e þtuÄ{tk’–ðtk[‚tk yt ƒtƒ‚ ƒhtƒh Ë{òþu. „út{eý, ytrŒðtËe, Œr÷‚ ð„uhu «íÞu Ë{¼tð y™u Ënt™w¼qr‚ yt…ýtk {™-ÓŒÞMÚt Au s, yuðwk yt…ýu {t™eyu Aeyu y™u «Ëk„ {éÞu ‚u™u ðt[t …ý yt…eyu Aeyu …hk‚w ytðwk {t™ðt-Mðefthðt A‚tk yk„‚-Sð™{tk ßÞthu ytðt ftuE ð„o™wk Ëqû{ þtu»tý fheyu Aeyu íÞthu yt…ýu yu™u òuE-òýe þfeyu Aeyu ¾ht ? yu™tk {™tu{™ Ëqû{ Œw:¾ fu …ùt¥tt… ‚tu ¾qƒ Œqh™tk „ýtÞ ! yt…ýu yt…ýwk rƒ™-yk„‚ ‚xMÚt yð÷tuf™-{qÕÞtkf™ fheyu ‚tu s yt ËíÞ …{tÞ yuðw Au. ¼„ðt™ŒtË™e yk‚h™e yt ytk¾ …nu÷uÚte s Q½zu÷e n‚e ! yu Ë{Þ™tu ftuE ¾uzq‚ {t™e ‚tu þwk rð[the …ý ™ þfu fu …tu‚u ftuE ytrŒðtËe™u …tu‚t™t {sqh fu ËtÚte ‚hefu ht¾u Au íÞthu yu™tk {q¤ ËtU‚tu W¾uzu Au ! ¼„ðt™ŒtË™e ËkðuŒ™t{tk yt {q¤¼q‚ ™u Ëtnrsf Au, su ‘¾uzw™e þtuÄ’{tk ðtk[‚tk Ë{òÞ Au. ynª yuf ƒeS …ý ƒtƒ‚ æÞt™{tk ÷uðt suðe Au. su ftuE „út{eý fu ytrŒðtËe ûtuºt{tk ftÞo fhu Au, ‚™-{™-ftÞtorŒÚte …qht Ëkf¤tÞu÷t Au ‚u ƒÄt s ¼ÿ „ýt‚e ËkMf]r‚ suðe s {qÕÞð¥tt ‚¤…Œe ËkMf]r‚{tk ntuðt™wk {t™u Au. …hk‚w y ËkMf]r‚™tk …ý W¥t{ yuðtk fux÷tkf {qÕÞtu …ý Au, su™e …tËu ¼ÿ ËkMf]r‚ Ítk¾e s ™nª, ¾tuzk„t‚e y™u …tk„¤e Au. yt ðt‚ …ý yt s «fhý{tk Ë[tux Y…u fnuðt{tk ytðe Au.

‘yûth-ËkMf]r‚yu þwk ytÃÞwk ? rþûtf ƒt¤ftu™u ¼ýtððt™e Vhs [qfe ƒòhu ƒuËe ÄkÄtu fhu; „út{Ëuðf ¾uzq‚™u {t„oŒþo™ yt…ðt™u ƒŒ÷u ™ðwk rƒÞthý ðu[e ¾tÞ; …tuMx{tM‚h {™eytìzoh™t …iËt ðt…he ™t¾u; y™u Wå[ rþûtý «tÃ‚ fhu÷tu nwk ÔÞÂõ‚„‚ Ëw¾ ðtM‚u yuf …qht fwxwkƒ™u ½h-ð‚™ y™u ¼qr{«ŒuþÚte y¤„t fhwk : ytðtk Sð™-rð½t‚f {qÕÞtu™u rðfrË‚ ËkMf]r‚™wk ™t{ yt…eþwk ? (…]. 29) 316 ¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

¾uzq‚™u ÷uðt sðt™e yuf s ½x™t ËtÚtu s fuðwk-fux÷wk òuztÞwk Au ! yt…ýe ¼ÿ fu Wå[ „ýt‚e ËkMf]r‚™t …thýu Íq÷™th{tk …ý ðŒ‚tuÔÞt½t‚ suðe fuxfux÷e ytðe ™t™e-{tuxe ƒtƒ‚tu Au su ƒÄt™e ytk¾u ™Úte [z‚e. su™t{tk Ënt™w¼qr‚ fu Ënt™wfk…t fuð¤ fnuðt™e ™nª …hk‚w yk‚h{tk ðýoðtÞu÷e ntuÞ ‚u s ytðwk ‚xMÚt ytí{r™heûtý fhe þfu.

yt™tu yÚto nhr„Í yuðtu ™Úte fu yt ËkðuŒ™þe÷ y™u Ë{sŒth ËkþtuÄf ‘™t™wk ™t™wk „t{zwk ™u {tuxtk {™™tk ÷tuf’ suðt ÷t„ýe™t ¾ªxu ytrŒðtËe ÷tufSð™™wk ƒÄwk s W¥t{ ™u ©uc {t™e ƒuXtu Au. yt Ë{ts{tk ŒtY, ðuh, ztfý, [hu‚hwk suðtk yr™ütu Au ‚u òýu Au. Ët{tLÞ he‚u ‚tu ftuE …ý ÷tufrðãtrðŒT ytðe ÂMÚtr‚{tk …tu‚u fu Ë{tsËwÄthf y™u f{oþe÷ ™Úte, yuðwk fne™u, {t™e™u …tu‚t™e ò‚™u y™u ËkþtuÄ™ð]r¥t-«ð]r¥t™u y¤„tk …tzu Au. ðkæÞY…™e s rðãt™tu W…tËf ƒ™u Au. ¼„ðt™ŒtË ytðwk ‚txMÚÞ fu¤ðe fu xftðe þõÞt ™Úte. yu fuð¤ rðãt™u ðhu÷t ™Úte, ÷tuf™u ðhu÷t Au. fuð¤ rðãt {txu su ftsu ÷tuf{tk „Þt ™Úte, …hk‚w Ëtnrsf «u{Úte s „Þt Au, hÌtt Au, ¼éÞt Au. yu{™t{tk Ëtnrsf yuðtu ƒt¤f suðtu r™Œtuo»t Ëßs™ Au. yu ÷tuftu™u …tu‚t™e Ëtnrsf‚tÚte [tnu Au. ytÚte s ‚tu Sðtftft ntuÞ fu ™ðS, yu{™u {™ fuð¤ Ët{„úe Œt‚t ™Úte …ý yk„‚ Mðs™tu Au. ytÚte s ‚tu Ëtkf¤eƒnu™ yu{™ …tu‚t™t Ä{o™t ¼tE {t™u Au. nh{tƒtE …tu‚t™t ytí{s …wºttu™u …tu‚t™t …t…™wk …rhýt{ „ýu Au, …hk‚w ¼„ðt™ŒtË™u …tu‚t™t …wÛÞf{o™wk Ëk‚t™ {t™u Au. ytrŒðtËe fu rsÃËe™t ûtuºt{tk ftÞo fh™th y™uf™u yu Ë{ts{tkÚte «uÞËe ™u …í™e {¤e Au, su™t Œt¾÷t yt…ðt …zu yu{ ™Úte. …hk‚w {t y™u ƒnu™ ¼„ðt™ŒtË™u s {éÞtk Au ! yt …ý, yt ËkþtuÄ™ûtuºt™e y¼q‚…qðo, yrî‚eÞ y™u ¼rð»Þ{tk …ý

¼tøÞu s òuðt {¤u yuðe ½x™t Au. yt yk‚h™t ÷„tð™t fthýu s ‚tu ƒeòyu ¼Þ ƒ‚tÔÞt yu ðtM‚rðf n‚t (swytu «fhý 11{tk ËtÚte rþûtfu fnu÷e ðt‚) …hk‚w ¼„ðt™ŒtË™u ™ ™zât. ™ze s ™ þfu. yu{™wk yk‚h ÔÞÂõ‚íð s yuðwk þw¼ y™u rþð ‚¥ð™wk ƒ™u÷wk Au y™u yu{™tu r…‚]„‚ ËkMfthðthËtu s yux÷tu

áZ{q¤ Au fu ŒtY fu yuðe ftuE ƒŒe yu{™u M…þeo ™Úte. yt yuðt ËkMfthe Ä{o¼eÁ r…‚t™tu …wºt Au suýu Œðt ¾t‚h ŒtY …ðtÞu÷t ƒ¤Œ™u …tu‚t™t n¤u ™ òu‚Þtuo y™u Atuze ŒeÄtu (swytu «fhý : 2 ™e ½x™t). yu{™t yk‚hk„{tk s Mºte™wk yuf {t‚t y™u ƒnu™ ‚hefu™wk yuðwk MÚtt™ Au f yu õÞthuÞ ytðt ¼ÞMÚtt™{tk ytðe s ™ þfu ! su rþûtfu ytðt ûtuºt{tk sðt™tk y™u ¼¤ðt™tk su ¼ÞMÚtt™tu

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

ƒ‚tÔÞtk ‚u fkE ¾tuxtk fu {tºt …qðo„únÞwõ‚ s ™ fne þftÞ. …hk‚w ¼„ðt™ŒtË {txu yu yM…~Þo s hÌttk, yu{™tk r™S þe÷ y™u yk‚hk„™u fthýu. „út{eý fu ytrŒðtËe ûtuºt{tk yt þe÷„wý y™u ËtÂ¥ðf‚t ¾qƒ s {n¥ð™tk Au. yu ™ ntuÞ yu™u õÞthuÞ ytðe Ë{Úto V¤ŒtÞe ËV¤‚t ™Úte {¤‚e. yt ËkŒ¼uo …ý {u½týe s ÞtŒ ytðu. yu{™t{tk yuðwk n‚wk yuf {týË ‚hefu ykfu fhu÷e ƒt÷Ëns r™Œtuo»t Ëh¤‚t y™u fÚtt„e‚ ð„uhu™e f÷t fu {trn‚eŒt‚t ¾wÕ÷t {™u «u{Úte yu{™t …h ðhMÞt. ytðtu s Ë¥ðþe÷ ™u ËtÂ¥ðf yr¼»tuf ytrŒðtËe ËkþtuÄ™-Ëk…tŒ™{tk ¼„ðt™ŒtË …h ÚtÞtu Au. yt …wM‚f™wk …ý ©e {u½týe™tk ‘Ëtiht»xÙ™tk ¾kzuhtu{tk’ y™u ‘…hfB{t’ suðtk …wM‚ftu ËtÚtu s yt™wðkrþf Ë„…ý y™u y™wËkÄt™ Au. ftuE …ý yt ûtuºt™t ËkþtuÄ™ {txu, {u½týe™tk yu ƒk™u …wM‚ftu su{ W¥t{ y™u yr™ðtÞ Au ‚u{ yt …wM‚f …ý {thu {™ ytðt ËkþtuÄf {txu yr™ðtÞo Au, …tXâ…wM‚fY… A y™u ÷r÷‚ ËtrníÞ™e f]r‚ ‚hefu …ý yuf f÷trËØ «rþü f]r‚ Au. ynª yt…u÷tu ÷tufÞtºtt™tu yt÷u¾ „út{eý fu ytrŒðtËe W…Þtu„e Au yux÷wk s ™nª …hk‚w ÷r÷‚ «fth™t

ËtrníÞ ‚hefu ‘{the ÷tufÞtºtt’ rËØ y™u «rþü h[™t Au. ztì. ¼„ðt™ŒtË

…xu÷u 35 sux÷tk …wM‚ftu{tk su ƒnw{qÕÞ Ët{„úe yt…e A ‚u Ë{sðt {txu …ý

ftuE …ý ËkþtuÄf™u yt Þtºtt ðthkðth fhðt suðe Au. ÷tufrðãt™tu ftuE …ý

ËkþtuÄf õÞthu y™u fÞt „wýu fþwkf ftÞ{e {qÕÞ™wk yt…e þfu, yu òýðt™e árü …ý yt …wM‚f yt…u Au. ftuE …ý ûtuºt™t ftuE …ý ythk¼f‚to fu ËkrËØ ËkþtuÄf™u yk‚hÚte ZkZtu¤u y™u ytí{Ët‚T fhðt™e «uhýt yt…u yuðwk ½ýwk ynª Au. ztì. ¼„ðt™ŒtËu yt «fhý{tk …tu‚t™e ÷tufÞtºtt yt÷u¾e yk‚u ƒu «fhýtu{tk yu{™tÚte Äƒf‚e ºtý ËkMÚtt™t y™w¼ð™e …ý fÚtt Ëtkf¤e Au. yt™wk fthý yu Au fu su{ …wM‚f«ftþ™ yu ÷tufrðãt™t ËkþtuÄ™™u ftÞ{ {txu ykfu fhðt™wk, yûth ƒ™tððt™wk {tæÞ{ Au, ‚u{ ytðe ËkMÚttytu …ý yt rðãtþt¾t™t rðãtËútu‚™u ðnu‚tu ht¾‚wk yr™ðtÞo yk„ Au, yuf ËkþtuÄf™e ÷tufÞtºtt™wk yt yûthY… ‚eÚto Au.

zkÏ. º¯k kLkÀkMk f]Ìk {khe ˜kufﬁk kk

´ku. s˛ tÌk ˛uæze k§k

ë{khe ˜kuffik kkí (´.yk. 2006) zkÏ. º¯k kLkÀkMk kxu˜Lkwt, ºe˜u•kh k[fku{kt, Mkik⁄ke ƒw ˜kufr´fi ⁄kkfi Ìku

kwMÌkf Au. {Lku kkuÌkkLku Ìkku Ìku ˝wt ¯kBfiwt Au. ¯kwshkÌke{kt Ìku rLk˛tf yLkkuæwt Au. Ìku{kt ëykÌ{f⁄kkí yLku ˜kufr „kr ÀT ÌkhefuLkkt kkuÌkkLkkt sL{ zÌkh yLku r fkMk ıfikhu ıfikt fEheÌku

⁄kfikt ÌkuLke ë˜kuffik kkí WºfiLkwt, Mkktƒku fu hu˝ Lk f§kfi Ìku wt, f˜kÌ{f MktfikusLk ⁄kfiwt Au. ˜uæfLkkt ÌkkxM⁄fi,´k{kr˝fÌkk, rLkæk˜MkÌkk, Mkt uÀLk˛e˜Ìkk, ykÌ{rLkhe˚k˝ khe˚k˝ yLku

M k¸ AÌkkt Mktfi{˛e˜ yrº‘fi¬ıÌk Mkk„tÌk yLkwº kfi Au. Ìku{Lkwt ¯k„ r [kh-˜k¯k˝e-f’ kLkk⁄ke Mkt k]ıÌk hMk§Ìkwt, Mkwfku{§, {ƒwh, ˜kr˜Ìfi{fi Au. Ìku{kt r[ kkÌ{fÌkk yLk ´Mkt¯kku kk•k fk‘fi{fiÌkkLke yLkwºqrÌk ⁄kkfi Au. Ìku Mkns

M kºkr f Ìku{ kkhÀ˛eo yLku {{oM k˛eo ˜k¯ku Au. ˜uæfLke kkuÌkkLke ˜kuffik kk nku k⁄ke Ìku{kt ënwtí Mk k ´Mkhu˜ku Àuækfi Au, khtÌkw •„Ê ıfiktfi f§kÌkwt Lk⁄ke. f⁄kk¯kÌk xLkk kÌkk h˝krh¬M⁄krÌk- kk k-{Lkkuºk -fkfio W khktÌk ˜uæfLkk yktÌkh-

S LkLkkufi Ìku{kt S tÌk Mkk˚kkÌfkh ⁄kkfi Au. ˜uæfMkSo ºe˜Mk]r¸{kt ºk f kkuÌku Ú˝u æku kE Úfi Au. kht krhÌk ftXM⁄k ºe˜e k T{fiLke ˛kuƒ {kxuLkwt ˜uæfLkwt Lkku-zwt¯khku{ktLkwt krhº˙{˝ yLku ÌkuLkk {q§{kt hnu˜ yLkwº ær[Ìk Ákk§ k˝rf˛kuhS Lk-ºe˜s¯kÌkLkku rLkfx Mkt kfo yk˜uæÌke yk e ykÌ{f⁄kk yLku ˜kuffik kk ¯kwshkÌke{kt yLkLfi Au. ˜uæfLkkt ˜kufr „kLkwt yk˜uæLk fhÌkkt, y’ k Mkkrn¬Ìfif hMk ƒhk Ìkkt, Ìk{k{ kwMÌkfku{kt ë{khe ˜kuffik kkí y k kÀY k yu e rLkºuo§ hMk§Ìke MkkrnÌfif]rÌk Au. Mkk{kLfi k[f yLku r ÓkLk r u[f MkkiLku MktÌkkuªkykLktÀ yk ku yu e Ìku{kt ˚k{Ìkk Au. ˜uæf ˜kufr „kr ÀT ÌkrÓªkfif kwMÌkfku kt[e fik ÌksTøkku Mkk⁄ku [[ko r [kh˝k fhe ÁkLfik Lk⁄ke. ÆsÀ¯keLkk M kLkwº kuyu yLku Ìku W khLkk Æ[ÌkLku Ìku{Lku ˜kufr „kr ÀT ÁkLkk‘fik Au. Lk-zwt¯kh kMke ºe˜kuLkk kht krhÌk ftXM⁄k MkkrnÌfiLkwt Ìku{Lkwt Mkt kkÀLk, r u[Lk, Mkt˛kuƒLk, ¢{˛: Q¯fiwt yLku ´MkfiwO Au. æuzqÌk- kw k nku k⁄ke Ák§ÀLke

æheÀe {kxu, æuÌkefk{{kt {ÀÀY k æuzw-Mkk⁄keLke ˛kuƒ{kt, kkuÌkkLkk ºe˜ r „k⁄keoykuLkk ¯kk{Lkk yLku Ìku{Lkk k˜eykuLkk rLkfx Ìkeo Mkt kfo {kxu, Ìkuyku ºe˜

MÌke ƒhk Ìkkt Lk-zwt¯kh¯k˙MÌk æku˜hkt yLku uhr æuh Y k{kt Mku˜kt ¯kk{zkt{kt k¯k kk§k Vfiko Au, [™⁄khunk˜ k˝ yrÌkr⁄kú{e ºe˜kuLkk y˝ƒkfiko {nu{kLk

ÁkLfik Au. Ìku{˝u Ìku{Lku su ftE æk kLkwt yk fiwt Ìku ºk kq of ækƒwt Au yLku fis{kLk

ºe˜ {w~fu˜e{kt Lk {wfkfi Ìku {kxu ºqœfik k˝ hÃkk Au. ºe˜kuLkkt ssorhÌk Õq kzkt{kt, hMkÌkk hMkkÀ{kt [qÌkkt Ak khkt Lke[u, hkÌk kMkku ffikou Au. ºˇ ¯keofi Wsr§fikÌkLkku

Wflfl § Ú{ku WÌkkhe Ìkuyku {Lk- [Lk-f{o⁄ke ºe˜ su k ÁkLfik Au. ºe˜kuLke

ÀkY ke kLke xu yt¯ku ﬁk ƒkä{f yLkwckLk ´Mkt¯ku Ìku{Lkk Ókhk y kkÌkk Ákfhk ﬁk kkzkLkk Ákr˜ÀkLk yt¯ku (Ìku y˝¯k{Ìkkt AÌkkt) Ìku{˝ fÀe xefk fhe Lk⁄ke. ºe˜kuLku

Ìku{˝u M sLkku {kLfik Au, Ìku{Lkkt Mkwæ-Àw:æLkk ´Mkt¯kku{kt Ìku{˝u ºk¯k ˜eƒku Au. ºe˜kuyu k˝ Ìku{Lku kkuÌkkLkk {kLke y kLkk e ˜eƒk Au. su ¯kqZ {tÌkh-ÌktÌkh ({t kku) kkuÌkkLkk kw k fu ºkELku k˝ Lk Mktº§k fu ˛eæ kzu Ìku ˜uæfLku Ìku{˝u W{§fkºuh Mktº§k‘fikt yLku ˛eæ‘fikt Au. ºˇ ¯koLke ‘fi¬ıÌkLku Lk ¯k{u Ìku kt ºe˜e ƒkä{f yLkwckLkku yLku fkfiof˜k k Ìku{˝u Mk{ºk kq of Úufikt Au yLku Ìku{Lku Mk{s kLkku MkrLLkc ´fikMk ffikou Au. Lkku-zwt¯khkuLkk yufk¬LÌkf kMk{kt⁄ke ºe˜kuLku Áknkh fkZe Ìku{˝u {uÀkLkku{kt Mku˜kt Wsr§fikÌk ¯kk{ku yLku ˛nuhkuLkku ´Ìfi˚k krh[fi fhk‘fiku Au. Ìku{Lku y{Àk kÀ yLku rÀ’ne⁄ke {ktze kurhMk MkwƒeLkkt fiwhku kefi Lk¯khku{kt, f˜k{tz§Lkk MkÀMfi Ìkhefu Vuh‘fik Au. Ìku{Lkkt ¯keÌkku Lk]Ìfiku- khÌkkykuLku

s¯kÌkLkk ykt¯k˝{kt ´fkr˛Ìk ffikO Au. Àu˛ yLku ÀwrLkfikLkk ykrÀ kMke y«fikMkeyku{kt Ìku{Lke ÚrÌk-MktMf]rÌk- kht krhÌk ftXM⁄k k T{fi r ˛ Ú˝ k {kxu rsøkkkMkk s¯kk e Au. {khe ˜kuffik kk{kt yk Ákƒe xLkkyku, „kuÌkf ´Mkt¯k- kk k- krh¬M⁄krÌk-fkfioLkk Mkwhuæ rLkY k˝ Ókhk, {qÌko yLku ”„ ÁkLke hnu Ìku heÌku, yk˜uækE Au. khtÌkw ˜uæf ˜kufr „kr ÀT M kwhwªkk⁄ko yLku MkwÀe yLkwº ⁄ke ÁkLfik Au, flfikhu Mkt uÀLk˛e˜ Mksof Ìkku Ìkuyku sL{⁄ke Au. rf˛kuh-fiw kLk fi{kt Ìkuyku fr Ìkk yLku Lkkxf ˜æÌkk nÌkk. MkkrnÌfiLkk {wœfi r ªkfi Mkk⁄ku Ìkuyku yLkwMLkkÌkf ⁄kfik Au. fr yku-MkkrnÌfifkhku Mkk⁄ku Ìku{Lku nt{u˛kt MktÁktƒ hÃkku Au. r „k«fikMk yLku Lkkufhe y⁄kuo Ìkuyku fMÁkk yLku Lk¯kh{kt Mfik Au, khtÌkw Ìku{Lkku S nt{u˛kt ¯k˙k{ kMkeLkku hÃkku Au. ´f]rÌkLkk Ìkuyku yLkwhk¯ke Au. Lkku-zwt¯khku-LkÀeLkk§ktæuÌkhku-ÕkzAkuz-Vq˜ku- k˛w ktæe-ÁkÀ˜kÌke …Ìkwyku-¯k˙k{sLkku-˜¯Lk ¯kkufio Lkkxf su k Ìku{Lkk WÌMk ku Ìku{Lku ˝kt ¯k{u Au. MktÚu¯k ˛kÌkT Ìku{Lkk⁄ke Àqh s kLkwt-hnu kLkwt ⁄kkfi Ìfikhu Ìku{Lkku S Ìku{Lku {kxu rnshkfik fhu Au. rf˛kuh fiLkkt ¯k˙k{e˝ Ákk§r{ kku yLku Ákk˜Mkæeyku Ìku{Lkk ytÌkh{kt nt{u˛Lku {kxu fkuhkE ¯kfikt Au. r kÌkkLkwt ‘fiMkLk{wıÌk

S Lk yLku kwª kú{ Ìku{Lku khMkk{kt {Èfikt Au. æuz Mkk⁄ke Àe kMkeLku {wæu Mkktº§u˜e ë¯kshk {khwí yLku ëMkÀu tÌk Mkk Æ§¯kkí Lke hku{kt[f ˜kuf khÌkkyku, r{ kku kkMku⁄ke {§u˜ kwMÌkfkuLkwt k[Lk, ÀhS fLfik r „k yLku Ák˙kÒ˝ fLfik r sfik ˛wı˜ {kxu ”Àfi{kt Ú¯ku˜ {w¯ƒ ú{ Ìku{Lkk y¬MÌkÌ Lkkt yt¯k ÁkLke ¯kfikt Au. r „k Y kk§e yLku ˜k¯k˝e˛e˜ rf˛kuhe nÌke, k˝ ˛eÌk§kLkk ºfitfh hku¯k{kt h e ÁkLke sE yfk§u y MkkLk kk{u˜e ÌkuLkwt M{h˝ Ìku{Lku uÀLkk¯k˙MÌk fhe {qfu Au. Ák[e hnu˜e yuf{k k Ákk§Mkæe r sfikLkk À˛oLk {kxu Ìkuyku ¯kk{{kt yktxkVuhk fhÌkk hnu Au. r sfik fis{kLk ]r•k fhÌkk r kÌkkLke kw ke nÌke. fis{kLkku ÌkhV⁄ke MkÌfiLkkhkfi˝Lke f⁄kk su kt ƒkä{f yLkwckLkku kh, Ìku{Lku ÁkÀk{, fksw, ˇk˚k Mkku kkhe ¯kuhu æqÁk {§Ìkkt nÌkkt. r sfik ÌkuLkk zÁÁkk{kt Ìku ºhe ˛k§k{kt yk Ìke nÌke. Ák kkuhLke hÚ{kt ˜uæfLkku yuf WMÌkkÀ r{ k ÌkuLkk zÁÁkk{ktLkku Mkqfku {u ku rMkVÌk kq of WXk e ˜k Ìkku yLku ˜uæf Ìku{s yLfi r{ kku ÌkuLku nU[eLku ækÌkk ! r[zkfiu˜e r sfik [kuhku{ktLkk fkuELku kfze [qtxeyku ºhÌke. Mk{kƒkLk Y ku ˜uæf yLku Ìku{Lkk r{ kku ÌkuLku ºk Ìke yk{˜eyku Õkz kh⁄ke kkze yk kÌkk. (yn™ fÀk[ fkuELku ˛hÀÁkkÁkw f]Ìk ëÀu ÀkMkí{kt rLkYr kÌk kkhw yLku Àu ÀkMkLke V˜-´k˛LkLke [kuheAw ke⁄ke ⁄kÌke yk e s xLkkLkwt M{h˝ ⁄kE yk u.) r sfikLku kkt[{wt ƒkuh˝ kqhwt ⁄kÌkkt s ÌkuLkkt {k-Ákk ku ˛k§k{kt⁄ke WXkze ˜eƒu˜e; yLku rf˛kuhk M⁄kk{kt s ÌkuLku kh˝k e MkkMkhu

r Àkfi fhe Àeƒu˜e. ÌkuLkk r Lkk ˜uæfLku ¯kk{{kt ëMkqLkwt MkqLkwtí ˜k¯ku˜wt. Ìku{˝u yk {w¯ƒ ´˝fiLke ˜e˜kLku Mktfi{ kq of, ˜k -‘fitsLkk- uƒfÌkk kq of, yk˜uæe Au. Ákk§ k˝-rf˛kuh fiLke yk e Ákƒe y M⁄kkykuLkwt Mkt uÀLkkÌ{f Ìku{ r[ kkÌ{frLkY k˝ ”Àfit¯k{ ÁkLfiwt Au. ˜k¯k˝e-f’ kLkk-r [khLkk ht¯kku⁄ke ht¯kkfiu˜wt Ìku hwr[h yLku {{oM k˛eo ÁkLfiwt Au.

MÌkw¯kÌk xLkkyku s Lkrn, kk kku k˝ Mkwhuæ-MkS -MknkLkwºqrÌkúhf yk˜uækfikt Au. ˜uæf ´Mkt¯kku kk•k, Ìku{Lku MkwM k¸ fh k, Ìku{Lkk r ˛u ⁄kkuze ˛ÁÀ huækyku Àkuhu Au; khtÌkw ˝uºk¯ku Ìku{Lku-Ìku{Lkkt r [kh-WÀT¯kkh-fkfio Ókhk-M fi{u

Q kMk k Àu Au. æwÀ ˜uæfLkwt kk k k˝ yuf Mkt uÀLk˛e˜, r [kh˛e˜, r ufe, kh¯ksw, Mkki fkuELku {ÀÀY k ⁄k k ÌkÌ kh, k˝ Õ zk-Mkt ªko ÁkkÁkÌku ºehw, ‘fi¬ıÌk Ìkhefu Q kMku Au. Ìku{Lke {kÌkkLkwt kk k yuf º˜eºku§e, ú{k§, ˜k¯k˝e˛e˜, ¯kheÁkku ´rÌk n{ÀÀo, ©ÿk§w yLku ‘fi nkhw Üe Ìkhefu Qºhu Au. ˜uæfLke ƒ{oLke ÁknuLk Mkktf§e, ÌkuLkku krÌk Lkk⁄kkºkE ¯k{kh, æuzw-Mkk⁄ke s¯kku, yhu˜k ¯kkfif S kfkfk, Àu ku æktx, ÌkuLke kÌLke nh{kt ykE, kw k Mkkƒw Lk SºkE æktx, ¯kwshku yLku MÌkku º¯kÌk su kt ºe˜ kk kku ⁄kkuze AqxeA kfie huæktyku{ktfi Mkwhuæ kk kku Ìkhefu ´¯kx ⁄kfikt Au. ˜uæfLke MksofÌkk, f’ kLkk˛e˜Ìkk yLku Mkt uÀLk˛e˜Ìkk yk Ákƒkt LkkLkkt{kuxkt kk kkuLku Mkwhuæ-MkS -¯krÌk˛e˜ Y k{kt yk˜uæe ˛fe Au.

hkÚfkfkLkk kk kLkwt Lkkx‚kÌ{f k˝ kMÌkr f yLku f˜kÌ{f, rLkY k˝ ºk fLkk r[•kLku n[{[k e {qfu Ìku Au.

˜uæfLke kkMku ˜k¯k˝e-f’ kLkk-r [khºeLke-˛ÁÀMk{]ÿ $rˇfiMkt u„ ÁkkLkeherÌk nk⁄k ¯ke Au, Ìku⁄ke Ìkuyku xLkk- kÌkk h˝- kk k-fkfioLkwt yLkkfikMku Mkk˚kkÌfkhf rLkY k˝ fhe ˛ıfik Au. Ìku{Lke yk herÌk-˛i˜e …sw-{ƒwh-Mkh§Ìke nku kLke Mkk⁄ku yLkwLkufi Au. fhw˝, ¯ktºeh, n§ e Ìk{k{ xLkk krh¬M⁄krÌkLku Ìku yLkwY k yrº‘fi¬ıÌk yk ke ˛fu Au. ÌkÌMk{-ÌkÀTº -Ìk§ kÀk ˛ÁÀkuLkwt Ìku{kt ykir[Ìfi kq˝o yLku f˜kÌ{f MktfikusLk ⁄kfiwt Au. Ìku{kt rLkYr kÌk ˝oLkku-y˜tfkhku, ÁkkLke{kt ir Êfi ˜k kLke Mkk⁄ku, xLkk- kÌkk h˝- kk kLku Mkw kuhu ´¯kx fhu Au. ÌkuLkkt WÀknh˝ f]rÌk{kt ˜¯kº¯k Mk k {§e ˛fu Au. Lk{qLkk Y ku yn™ ÌkuLkkt „kuÌkf ⁄kkuzktf WÀknh˝-y Ìkh˝ ´MÌkwÌk ffikO Au, su ¯k„Lku MkkiLÀfio y koLkkhkt ˝oLk-y˜tfkhLke r ˛uªkÌkk k˝ À˛ko Au.

˝oLk - ëëyªkkZ {kMk{kt ¯ktƒ Ìke W ohk ƒhÌkeLkk Àun{kt⁄ke Vqxu˜e ˜e˜e

hku{k ˜e yLku kÀ§kuLkk y{e ªko˝⁄ke Mk„MLkkÌkk Lkkrﬁfk su kt ]˚kkuLkk ÀunLku

Mkqt eLku Mkw krMkÌk ÁkLku˜k Mk{eh˝Lkk Mkt¯keÌk Mkk⁄ku ¯kkuﬁo{k fLﬁkykuLkkt f[-fwt khkt

Mk kLkku ˜ELku k]⁄ e kh y ÌkhÌkktíí ( k].3). xxx ëëhkfi˝Lkkt ]˚kku{kt⁄ke ªkkoLkkt ykAkt ÆÁkÀw hMkÌkkt nkufi, kuzkr˜fik knkz kh Lk~fik{ (©ef]ª˝) su kt ~fik{

Lk LkfiLkhBfi ˜e˜k h[Ìkkt nkufi, f’fik˝eLkkt f˜f˜ nuÌkkt s§ Mkt¯keÌk Mk™[Ìkkt nkufiíí ( k]. 22). xxx ëëhkÌk [kuh k¯k˜u ´ u˛e hne nÌke. Ìkkhk yuf kAe yuf ´¯kxe ykfk˛{kt kkuÌkkLkwt M⁄kkLk M⁄kk ke hÃkk nÌkk. {kuhLkk xnwfk knkzLku

MktÌk ÁkuXe yLku ftX fkuﬁ˜Lke su{ fqs k ˜k¯ﬁk. ˛h˝kE, fwtze, {]Àt¯k yLku

Lk]ÌﬁLkk ⁄kufk Mkk⁄ku rn’˜ku§u [z‚ktíí ( k]. 37). xxx ëë´kÌk:fk§u k˚keykuLkk fqsLk Â[u st¯k˜e Vq˜ku⁄ke {ƒ{ƒÌkk knkz kh kwLk: Àu -Àu eykuLkkt ¯keÌkkuLke

MktÌk ÁkuXeíí ( k]. 39). xxx ëë MktÌk ÁkuXe nÌke yLku knkz k˜k˛- kwª kku (fuMkqzkt) ⁄ke ´s§e QX‚ku nÌkku. ¯kq¯k§Lkkt ]˚kku kh ¯kwtÀh Vqx‚ku nÌkku yLku kqhku knkz {nUfe QX‚ku nÌkku.íí ( k]. 83). xxx ëëyk¯kLkk ºzfk ⁄kfik. ´fk˛{kt zkf˝Lkwt Y k ƒw rÁknk{˝wt ÁkLke ¯kfiwt. fl k§kyku Mk{uÌk zkf˝u ÁktLku fkfzk n⁄ku§eyku{kt ÀÁkk‘fik. ykt¯k§kt Â[u⁄ke fl k§kyku Áknkh ´Mkhe...fkfzk Mk{uÌk

Ìkktz Lk]Ìfi fh k ˜k¯ke. fk¯k§Lke ˜k˜ Sº ˜Ákfk Ìke yLku rfrffikheyku kkzÌke À˛ofku kh Ìkqx k ˜k¯keíí ( k]. 95). xxx ëëVk¯k˝ MkwÀ ÁkkhMkLke [ktÀLke hMke hne nÌke...{nwzku (ÀkY) keLku ´{•k ÁkLku˜k ftX{kt⁄ke ¯keÌkkuLkwt {ƒ ÕhÌkwt nÌkwt. ÀkY keƒu˜k {kÀf kÌkk h˝ Â[u MkeMk{Lke kqÌk§eyku su e ºe˜ fiw ÌkeykuLkk Lk]ÌfiLkk ⁄kufk Ák§ kLk ÁkLk k ˜k¯fik. eMk r{rLkx Mkwƒe ÜeykuLkk nkuX fqsÌkk hÃkk; [h˝ r⁄khfÌkk hÃkkíí ( k].95-96) y˜tfkh ëñëëhkMkkfir˝f À kLkk Atxfk ⁄ke fh{kfiu˜k Vq˜Lke su{ {Lk WÀkMk ⁄kE Úfi Au.íí ( k].2). xxx ëëykfk˛Lkk Ìkkhk su kt kkufi˝kt kk˝e{kt æe˜Ìkktíí ( k]. 13). xxx ëë hMkkÀ yk k⁄ke näªkÌk ⁄kfiu˜e yLku ¯ktƒ Ìke ÁkLku˜e ƒhÌkeLkk hku{kt[ su k Ìk]˝ktfhku VqxÌkk nÌkkíí ( k]. 33). xxx ëëyzƒwt ykuZu˜k {w¯ƒkLkk {wæ su ku [tˇ æe’fiku nÌkku.íí ( k]. 38). xxx ë´⁄k{ hMkkÀ{kt ƒhÌke kh ˜e˜wt kMk Q¯ku yu{ …Ìkw ´{k˝u y{khk nkuXku kh ¯keÌk Q¯ku.í ( k]. 39). xxx ëëykfk˛{kt {ku¯khkLkk Vq˜Lke su{ Ìkkhk ´¯kxÌkk nÌkkíí ( k]. 51). xxx ëë[ku{kMkk{kt VqxÌkkt yMktœfi Õh˝ktLke su{ Lkk⁄kkºkELkk r[•k{kt

¯keÌkLkkt-ºsLkLkkt yLkuf Õh˝kt ´Mkt¯k ´{k˝u VqxÌkkt nÌkkt.íí ( k]. 83).

˜uæfLkwt ¯k„ ıfikhuf fk‘fi{fi k˝ ÁkLke Úfi Au : ëëf’fik˝Mkk¯khLke kk§u kwMÌkfku ˜ELku knkut[e sÌkku... kwMÌkf kt[Ìkku nkuWLku Ákfhkt [kh k yk u˜e hÁkkhe fLfikyku {Lku uheLku ÁkuMke sÌke. [khu Ákksw ÌkkÚt Vq˜ æe˜Ìkkt. fLfikyku kqAÌke, ëÁkkÁkw ºi, kku⁄ke kÏtMkktMkkt ?í nfkh{kt {k⁄kwt ƒw˝k Ìkku yLku Vq˜ nMke kzÌkkt. k⁄⁄khku æe˜e QXÌkk yLku kÌkk h˝ {nUfe QXÌkwt. fLfikyku fnuÌke, ë¯kkÏfikuoMkLk kku⁄ke{kt⁄ke ˛tfh kkh ÌkeLke khÌkk kÏtMkku.í nw fnuÌkku, ëyk Ìkku fkÏ˜us{kt º˝ kLke kku⁄ke Au. yk{kt ˛tfh- kkh ÌkeLke khÌkk Lk nkufií. rLkMkkMkk LkkæeLku Ákku˜Ìke, ëyu e Lkfkt{e kku⁄ke nwt fkÏ{Lke ?íí ( k]. 21)

khtÌkw yk kt {Lknh yLku {Lkºh ˝oLk-y˜tfkh-˛ÁÀ´ﬁku¯k ƒhk Ìkwt

MksoLkkÌ{f ¯k„ ´f˝ 1 ⁄ke ´fh˝ 24 Àhr{fikLk s Úu k {§ Au. kwMÌkfLke r ˛uªkÌkk-yLkLfiÌkk yLku ÌkuLke ´˛tMkk yk [ku eMk ´fh˝ kqhÌke s ¯k˝ e. ÁkkfeLkkt Au’˜kt k˝ ´fh˝ : 25, 26,27 Mkeƒk MkkÀk {krnÌke´ƒkLk yLky˜tf]Ìk ¯k„{kt rLkY kkfikt Au. kq uoLkkt 24 ´fh˝⁄ke Ìku swÀkt kze Úfi Au. r ªkfi Ìkku yuLkku yu s Au, k˝ rLkY k˝ ÁkÀ˜kE ¯kfiwt Au. Ìku{kt ˜uæfLke Mk{ks-MkwƒkhLke ´ ]r•k, Ìku {kxu W kfiku¯k{kt ˜u kfiu˜kt MkkƒLkku, Ìku{kt MknkfiY k ⁄kfiu˜e ‘fi¬ıÌkyku yLku MktM⁄kkyku, ˜kuf´rÌkckLk yLku ykrÀ kMke yfkÀ{eLkk ˜kufr „k r ªkfif kwMÌkf´fk˛LkLke ´ ]r•k RÌfikrÀ r ˛u {krnÌke y kkE Au. ºr ªfiLkk fkfio¢{ yt¯ku k˝ yt¯kwr˜rLkÀuo˛ ⁄kfiku Au. yk Ákƒwt {n• Lkw Ìku{s W kfiku¯ke Au; khtÌkw Ìku

ºk fLkk {MÌkfLku M k˛uo Au, ”ÀfiLku M k˛oÌkwt Lk⁄ke. hMk§Ìke ˜r˜Ìk f]rÌkLku ÁkÀ˜u Ìku {krnÌke´À ynu k˜Lkku œfik˜ yk ku Au. f]rÌkLkk {wœfi ºk¯k⁄ke Ìku rLkY k˝{kt rºLLk Ìkhe yk Au.

y˜Ák•k, Mk{¯k˙Ìkfik ÚuÌkkt ˜k¯ku Au fu : {khe ˜kuffik kk ykLktÀ yLku y Ákkuƒ fiw¯k kÀ yk kÌke yuf Mk-hMk f]rÌk Au. ¯kwshkÌke{kt Ìku yLkLfi Au. {Lku Ìku æqÁk ¯k{e Au. k[fkuLku k˝ Ìku ¯k{˛u yu e {Lku ækÌkhe Au. Mkk{kLfi k[f, r ÓkLk, ˜uæf, r u[f MkkiLku MktÌkkuªk yLku ykLktÀ yk ke ˛f Ìku e Ìku Mk˚k{ Au. (Ìkk. 17-4-2008)˛uæze, Ìkk.kku. kux˜kÀ - 388450 {khe ˜kuffikkk,rs. yk˝tÀ ´fk˛f : LkfiLk MkqfikoLktÀ ˜kuf ´rÌkckLk, {wtÁkE

yôwº kuôe ykôtÀf⁄kk...

zkÏ. rÇ˜kÇ Öxur˜ﬁk

ë{khe ˜kufﬁk kkí ©e ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌﬁ ytÑuôe Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô ´ ]r•kôk rôS yôwº ôe f⁄kk Au. yk ykrÀ kÇe ˜kuf Â[u nhåkt

Vhåkt fk{ fhåkt fhåkt su yôwº ku ⁄kfik ôu yu{kt⁄ke Ökuåu ˛wt ˛eœfik yuôku yuf ÀMåk us hsq fhåwt ÖwMåf Au Aåkt yu ÖhtÖhkÑå y⁄ko{kt suôu ykÖ˝u ykÌ{f⁄kk fneyu Aeyu yu e yk ykÌ{f⁄kk ô⁄ke. ˜uæfu Ö˝ ëykÌ{f⁄kôí{kt ykhtºu s fÃkwt Au : ëyk {khe ykÌ{f⁄kk ô⁄ke. ë˜kufíôu Wfu˜ k såkt ⁄kfiu˜ yôwº kuôe ykôtÀf⁄kk Au.í yk{, yk ëykôtÀf⁄kkí Au yuôe ´åerå yu{kt⁄ke ÖÇkh ⁄kåkt Çns ⁄kkfi Au. ykhtº{kt ëykÌ{f⁄kôí ˛eªkof ytåÑoå ˜uæfu furVfiå ˜æe Au. ykækfi Ñ˙t⁄kôe MktÑeô ºqr{fk yk{kt⁄ke ´k å ⁄kkfi Au. É[Ö˝⁄ke {ktze ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi{kt Ökuåu æqtÖe Ñfik ôu S ôÇq k s yk ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk ÇtÖkÀô-Çt˛kuƒô Çk⁄ku ÇktfÈfiwt, yu{kt ffikt ffikt fu k Özk ku yk‘fik ô yu{kt⁄ke Ökuåu fE heåu rô˝ofiku ˜Eôu Çåå yk ˚ku k{kt s h{{k˝ hnu kôwt ÖÇtÀ ffiwO, yuôe hÇk§ yôwº f⁄kk yk{kt Au. yu

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

heåu yk ˜kufﬁk kkôk ´⁄k{ [h˝ôku yk yuf ÇwtÀh W kz Au. Ç{Ñ˙ f⁄kkôk

ÇtÀºo{kt yu ÇhÇ heåu ÇtﬁkuÚE Ö˝ Úﬁ Au.

ykhtºôkt k˝uf ´fh˝ku ë{khk ˛i˛ fk§ôk ˜kufÇtMfkhkuí, ërf˛kuh

åhw˝fk§ôk ˜kuf ÇtMfkhkuí, ëfkÏ˜us{ktí ñ yu kt ´fh˝k Au su{kt⁄ke ykÖ˝ôu yk

ë˜kufí{kt ƒhÉkE sôkh, fu{ ë˜kufí{kt s ˜fi ÖkBfik, yuLkkt {q§ {§u Au. É[Ö˝ôk ªkkuo yôu yu fk§ Àhr{fikô ´f]rå yôu ˜kufS ô Úuzuôku ÑkZ ôkåku

ÖAeôkt ªkkuo {kxu fu ku V§´À Éôe hÃkku yuôwt yu{kt⁄ke rôÀ˛oô ÇktÖzu Au. ëÉ§Àôe ˛kuƒí, ëæuzwôe ˛kuƒí, ë˜kuf{kt ÖwôsoL{í ykrÀ ´fh˝ku{kt ë˜kufí Â[u s kôwt, hnu kôwt, yu{ôk º‘fi khÇkôu Ç{s kôwt fu e heåu ÉLfiwt, yuôku r[åkh {§u Au. ykhtºu, M kºkr f Au fu Éku˜e yôu Ç{ksÑå ÇtMfkhku ôu ÇtMf]råôu fkh˝u åf˜eVku åku nkufi s, yuôwt fi yn™ yk˜uæô Au. yu Éƒe s {wÇeÉåkuôu §kuxeôu ykÑ§ ôef§e sôkh{kt yk ë˜kufíôu ykhkÊfiÀu {kôu Au yu{kt yu{ôe

Qze ´råÉÿåk ´åeå ⁄kkfi Au. yk ë˜kuffik kkíôe r ˜˚k˝åk yu Au fu Çåå ˜uæf ÇkÉÀk hneôu ë˜kufí ÖkÇu⁄ke ˛eæåk hÃkk Au. yu{ôe yktæu Úuåk hÃkk Au. yu{ôe ÇtMf]råôk ÖhtÖhkÑå khÇkôk ÇtÀºo{kt yu{ôk åo{kôôu Úuåk hÃkk Au, Örh˝k{u yuf ykækfi Ño º˝e ÉeÚ ykækfi º˝u˜kÑ˝u˜k Ñuo su Öq oÑ˙nku Àkæ‘fik A yu fu k Ökuf§ Au yu yu{˝u yn™ ë{k˝ufôk⁄kôku Önkzí, ë˜kufkuÌÇ : Ñkuhí, ëºkuÖkôku ´ºk í ykrÀ ´fh˝ku Ókhk MÖ¸ ffiwO Au. yu{ôk S ôôk üzk˝{kt ˜E sEôu ykÖ˝u yu{ôu ÉhkÉh ÚuE Ç{S ˛feyu, yu e ºqr{fk h[e ykÖe Au. yu{kt ıfiktfi hkuªk fu VrhfikÀ ô⁄ke fu § Ç{s kôe æu ôk s Au yu ykæefi ´r¢fik s yu{ôu yuf ÖAe yuf yôuf Ñ˙t⁄kku ÇtÖkrÀå-Çt˛kurƒå fh k {kxu úh˝k Öqhe Ökzu Au. yu{, yu {ktzu˜ku fiøk Çåå ´fl r˜å hnu Au. yn™ yk ë˜kufí, ëykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfií yôu yu rôr{•ku su su ´ ]r•kyku nk⁄k ƒh k{kt yk e, yuôk {kxu su ‘fi¬ıåykuy yu{ôu Öwªf§ Çnkfi fhe Au yuôk …˝ôku M efkh Au, yu ‘fi¬ıår[ kku ykÖ˝k nifiu Çe Úfi yu k W{Àk Ñw˝ku⁄ke r[r kå ⁄kfikt Au. yuf˜k nk⁄ku ⁄kåkt fk{ku{kt yLfiôe fu e Çnkfi hne Au yuôku ©e ºÑ kôÀkÇºkEyu rôæk˜Çåk⁄ke yôu Öqhe r ô{˙åk⁄ke M efkh ffikuo Au. yu{ôk æwÀôk [rh kôe yk W{Àk Éksw Ö˝ ykÖ˝k nifikôu º™s e Àu Au. ëyhu˜k Ñkfif S kfkfkí, ënhuf]ª˝ úÇôk ºkUfihk{ktí ´fh˝{kt

suôwt yk˜uæô ⁄kﬁwt Au yu nhuLˇ ºË, ëô S Çkƒwí ëƒh{ôku ºkEí ykrÀ

´fh˝kuôkt [rh kku Àe ofk§ Çwƒe ykÖ˝k {ôôk Öx Öh ytrfå ⁄kE hnu yu kt

Ç{]ÿ Au.

æºu ær˜åku ºuh e, åô{ôƒô⁄ke ë˜kufíôu s hu˜k yk Çt˛kuƒf-

ÇtÖkÀf ÖkÇu Ç{ksÇwƒkh˝kôe Ö˝ yuf ·r¸ Au. ë˜kufíôku Ö˝ yuf Ç{ks Au, yôu yuôu y{wf heåu Úuôkhôku Ö˝ yuf Ç{ks Au. yn™ Öhku˚k heåu Étôu Â[u

r Çt kÀ Àqh ⁄kkfi yôu Çt kÀ h[kfi yu k kåk h˝ôwt rô{ko˝ fh k åuyku {⁄fik

Au. h[ôkÌ{f {kÑuofi Èfik Au. ytrå{ ´fh˝ ëykrÀ kÇe yfkÀ{eí{kt y ÇtÑeô r [khÇh˝e {§u Au. yk e ÇtM⁄kkôe M⁄kkÖôk ÖkA§ ykækfi S ôôwt É§ hnu˜wt Au, yuôe ´åerå fi {§u Au. yôuf r{ kku, suyku yk Öt⁄ku §u˜k Au, yu{ôe fi yk{kt kå Au s.

ë{khe ˜kuffik kkí hÇ´À fik kk Éôe hnu Au yuôe ÖkA§ôwt yuf fkh˝ ˜uæfôe ºkªkk˛i˜e Au. yu{ôwt Ñ„ ÇsoôkÌ{f Ñ„ Au. fkuEÖ˝ ´ÇtÑ fu ‘fi¬ıåôk ˝oô{kt yu{˝u Ñ„ zu su S tååk sL{k e Au, y Ç{Ñ˙Ìkfik MÖ˛eo Úfi Au. Ñ„ôk ô{qôk ˜Eôu yu [[ko fhe ˛fkfi Öhtåw yn™ ˜tÉk˝ºfiu yu xkÈfiwtAu.

yk{, ë{uhe ˜kuffik kkí yuf yu ku Ñ˙t⁄k Au su yuf yuf˜ eh ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒf-ÇtÖkÀfôe ykôtÀfik kkôu hsq fhu Au. yk rÀ˛k{kt

§ôkhôu {kxu Ö˝ yk yuf úhfÉ§ Ç{kô Ñ˙t⁄k Au. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜Lkk ykrÀ kÇe ˜kufÇkrnÌfiôk Ñ˙t⁄kkuôe su r ˛k§ Ç]r¸ Au yu{kt ´ u˛ kôwt yk yuf Ókh s ô⁄ke yuf {q’fi kô ºqr{fk fi Au. ÇÂ[kE⁄ke fÖhkt [Zk˝ [Zåkt [Zåkt su uX kôwt ⁄kfiwt yuôku yn™ hts ô⁄ke É’fu ˛eæåk s kôe, Ç{såk s kôe yuf ´r¢fik s Au yu ku h˝fku yk{kt⁄ke Çtº§kfi Au. Mkt˛kuƒfLke ˜kuf Mkk⁄kuLke LkkMkÁkÌk ´¯kx fhÌke M{h˝f⁄kk ´rMkÿ fh k ÁkÀ˜ LkfiLk MkqfikoLktÀ ˜kuf´rÌkckLk, {wtÁkELku yrºLktÀLk kkX e r h{wt Awt.

E/11, Çqﬁko ^˜uxTÇ-Ée, M kr{ôkhkﬁ˝ôÑh Çk{u, rôÕk{Öwhk : zkuÀhk-2.

Ç{e˚kk/Ñ˙t⁄kk ˜kufô

{kiræf ÇtMf]råôe y˚kh ÇtMf]råôu xÖk˜

´k. fkôS Öxu˜

[ë{khe ˜kuffik kkí : ˜uæf ºÑ kôÀkÇ Öxu˜, ´fk˛f: ôfiô ÇqfikoôtÀ ˜kuf´råckô, {wtÉE, Æn{åôÑh,Ö]. 18+142, Y. 125/-]

r˜ræå ÇkrnÌfi{kt Ék§Ö˝ôu r ªkfi Éôk åe f⁄kkyku, ykÌ{f⁄kkyku, fk‘fiku yÖkh Au. åu{kt ˜uæf Ék§Ö˝{kt⁄ke Çk{Ñ˙e ˜E yôu fu e heåu yôu fu k YÖu hs fhu yuôk Öh yu f]råôk ykfiwªfi yôu Ñw˝ôku ykƒkh Au. ºqåfk§ôu yuf {q’fi åhefu, Öwô: ÖkAk s kôk ykÀ˛o˜kuf åhefu ˜uæfku hsq fhu Au. ˜kufÇkrnÌfi Çt˛kuƒf zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe ë{khe ˜kuffik kkí yu{ôkt Ék§Ö˝ yôu fiw kôeôkt ªkkuoôk ºk kÌ{f yôu Ékirÿf ‘fi¬ıåÌ ôu yÌfitå Çt uÀô˛e˜ heåu WÖÇk åe yuf {kåÉh fik kk-fnk˝e Au. zkÏ. nÇw fikrøkfu yk ÖwMåf{kt ë[wMå yôu Ç{sÖq ofôe nuåwrôckôu Öq˝o Çtfi{ åkxM⁄fi⁄ke §Ñe hÃkkíôw ôkUÊfiwt Au. åuyku fnu Au åu{ ë{ô-”Àfiôe {ktÑ⁄ke s ffiwO Au.í zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ fnu Au, ë{kiræf ÇtMf]råôe

xÖk˜ y˚kh ÇtMf]råôu ykÖwt Awt.í §e åuyku fnu Au, ë˜kufôe xÖk˜ ıﬁkhuﬁ

ÖqhuÖqhe ykÖe ˛fkåe ô⁄ke.í åu{˝u ëÑw˝Ç{]rÿ⁄ke A˜fkåk Çk{qrnf ”Àﬁ{kt⁄ke ë˛wº å• ôuí ôsh Ç{˚k hkœﬁwt Au.

Ökuåkôu szu˜kt, {ô{kt Çu˜kt {kiræf f⁄kk yôu ÇktMf]rå knf ˜kuf‘fi¬ıåÌ kuôu [kuıÇkE⁄ke, ºk Öq˝o heåu yk˜uœfikt Au.Ökuåkôkt {ô-”Àfi Öh Özåe Ç §e yÇhkuôu åÖkÇåkt, Çk{u˜ ⁄kåkt såkt åu{˝u Ék§Ö˝⁄ke ÇkX ªko Çwƒeôe f⁄kk Çtfi{Öq of fne Au. ykÌ{f⁄kkôkt, ô ˜f⁄kkôkt, M{h˝f⁄kkôkt å• kuôu

ÖhMÖh{kt ºu§‘fikt Au. ºqå-hkÑ, hku{uLxefh˝ yôu ykÌ{furLˇåk r ôk {k k yôu {k k ˜kuffurLˇåk{kt ‘fi¬ıå [uåôkôk ôkôk Çhæk yt˛ôe Çtåwr˜å r¢fik´rår¢fikôk ÚÑ˙å yôu hrÇf yk˜uæô åhefu ë{khe ˜kuffik kkí yuf ô¨h

ÇktMf]råf S ôkôwº ôwt Éfikô fhu Au. yu ˜kuf åhV Àkuhe såkt É§kuLkku yn™ Çq˚{ Çt uÀôrnÇkÉ Au. yuf Çk˚ke [uåôk yôu S ô˜˚fi r[•k{kt nåkt yuôkt Ées, ´MVwh˝, r fÇô yôu ƒkh˝ ˜kufå• ôk ÇtÀºuo ⁄kfikt yuôwt Ç”Àfie f⁄kô Au. ˜uæf fnu Au, ë˜kuf f˛wt ˜æåku ô⁄ke. yôwº Au.í ˜kuf åe ˜rnfik Éôu˜k

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ fnu Au, ë˜kufôk ÇkrLLkÊﬁ{kt ÉuÇe åuôe Çk⁄ku ykuå´kuå ⁄kåkt

åu{kt ⁄kﬁu˜kt fux˜ktf M YÖkuLkkt À˛oôôe yk Çns Ñk⁄kk Au.í

ÇkÉhfktXkôe ykrÀ kÇe ºe˜e {kiræf ÇkrnÌﬁôe ÖhtÖhkôkt Ökt keÇ⁄keﬁu

ƒw ÇtÖkÀôku fhôkhk yk ˜uæf Öxu˜ ykrÀ kÇe f’Öfåkôk {h{e Au. Ökuåkôk

WÖ¢{ôk Çkhôu ë{khe ˜kuffik kkí{kt åu{˝u {qıfiku Au. ˜kufôk …˝ôu [qf kôe ˜uí y˚khu y˚khu Au. ´ÇtÑku{kt⁄ke ´Ñxåku ºk Ékuƒ, ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi {kxu ƒÉfåwt nifiwt ºk fôu º™s Au. fux˜kf ´ÇtÑku, r Ñåku-

ñ ˛i˛ {kt ˜e{zu hnuåk kôhôu ºkE Ñ˝e uh ˜E s kôe hZ ˜kÑe.

ñ {kuxk Àuzfkôu ôkôk Àuzfkyu ÑÈﬁkôwt ÚuE Ökuåkôk {ô Öh uhwt Àw:æ ⁄kﬁwt.

ñ Ék˜Çæeôk {]Ìﬁw⁄ke {ô nk˜e QX‚wt.

É§À æheÀeôu uh såkt, É§Àôk {q§ {kr˜f yôu æheÀôkhôk {ô Öh

Ök˝eôk {kÊﬁ{u Ö˘k•kkÖ.

æuzwôe ˛kuƒ æåu ykrÀ kÇe fwxwtÉ ˜E såkt ⁄kﬁu˜ku ”Àﬁˇk f yôwº .

ôÀeôu Ökh fhåkt {kuåôe ÇL{wæ ⁄kﬁk yôu ÉÂﬁk.

ÖkÉw fnu Au : ëyuf u§kôwt ækEyu ôrn åku [k˜u Ö˝ ôk[eyu-ÑkEyu

ôrn åku {he sEyu.í

ykrÀ kÇe f˜kfkhku ºs ˝eôku ÖwhMfkh ô⁄ke ˜uåk ôu fnu Au, ëy{u rºækhe ô⁄ke.í

ñ ˜uæfôk rÖåk æuåh{kt ƒkLﬁ Çk⁄ku Vq˜ku WÑkzeôu x™Éu [ze Úuﬁk fhåk.

ñ ë ehzkuíôk åt ke nhuLˇ ºË Çk⁄kuôe ´⁄k{ {w˜kfkå, yuôe yôufr ƒ yÇhku WÖhktå yôuf Çkrn¬Ìﬁf r{ kku, ˜kufr „kr Àkuôkt ÇtM{h˝ku. zkf˝ ´⁄kk, [huåhwt ´⁄kk ÚuEôu ykrÀ kÇeyku Â[u fkﬁo WÖkz‚wt.

ñ Au’˜u ëykrÀ kÇe yfkÀ{eíôe ykrÀ kÇe S Lk yôu Çsofåk ÇtÀºuo

Ç oåku{wæe ´ ]r•kykuôku yk˜uæ yôu ytrå{ Vfhk{kt ykrÀ kÇe S ôôkt r ƒkﬁf {q’ﬁku{kt⁄ke ykƒwrôf sÑåu ˛eæ kôe kåku.

åh˜ nifiwt fu e heåu ˜kufåhVe zkåwt Ñfiwt ôu Ökuåkôk S ôfkfioôu ÑkuX åwt

Ñfiwt yuôwt f⁄kô S ôf⁄kk, ykÌ{f⁄kk, ÇsoôkÌ{f f⁄kkôe Öuhu yn™ ⁄kfiwt Au. …sw-ÇkiBfi yu k ºÑ kôÀkÇôwt ‘fi¬ıåÌ yn™ yôwº kfi Au. ˜kufôe, ˜kufÇtM⁄kkôe, ˜kufÇt˛kuƒfôe f⁄kk fnuôkhku, kt[ôkhk Au xu Ökuåkôk nifiu {ƒôku Çt[fi fhåku Úfi Au. yu Çt[fi Àhufôku Ökuåefku n˛u. nh nifiu MÖ˛eo såk ˛ÁÀôe ˜e˜kôe yk fik kk Au. {u k˝e ÖAeôkt Ö[kÇ ªkkuo{kt Ñwshkå{kt ⁄kfiu˜k yuf r h˜ ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi-Çt˛kuƒfôk ºk kÌ{f yôu Ékirÿf ‘fi¬ıåÌ ôu Ú˝ kôe

Ç”Àﬁe åf yk ÖwMåf{kt ºk fôu {§e Au, yu {kxu Ñwshkåe ÇkrnÌﬁ åu{ôwt

…˝e Au. ˜uæfôku Môun©{ ˜kuf {kxu ÇktMf]råf WÖ¢{Lkku ‘ﬁkÖ yôu {n• ôku ytÀks ´rå˛ÁÀu ykÖu Au. zkÏ. Öxu˜u ÇtÖkrÀå fhu˜k ykrÀ kÇe {kiræf ÖhtÖhkôk

ÇkrnÌfi Çwƒe k[fôu úhu yu yk ˜kuffik kkôwt yktårhf r •k Au. {kiræf ÇtMf]rå yôu r˜ræå ÇtMf]rå Éu Â[uôk ´Ñx yôu AqÖk ÑsÑ˙kn yôu Çt kÀ nÚhku ªkkuo⁄ke sÑå{kt [k˜u Au. yu ÑsÑ˙kn yôu Çt kÀôu ôkuæe heåu åÖkÇ kôku ´fikÇ ë{khe ˜kuffik kkí{kt ⁄kfiku Au. yk ÖwMåfôwt ykÑ§ Özåwt å• Au ñ Môunºfikuo Ç”Àfie Çt kÀ. yk k Çt kÀ {kxu ˜uæfôu ykºkhºfiko yrºôtÀô.

ëyr kMkÀLkí, 12, ¯kkﬁ ke MkkuMkkﬁxe, ˜w˝k kzk-389230, rs. kt[{nk˜ VkuLk : (02674) 250788

ykrÀ kÇe ´Úôe Õktæe fhk åwt

ÖwMåf : {khe ˜kufﬁk kk ñ À˛h⁄k kxu˜

˜kufÇkrnÌfi ˚ku ku ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt ôk{ æqÉ s Ú˝eåwt Au. ykrÀ kÇe ´Úôk ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu r˜rÖÉÿ fh k{kt åu{ôku yÑkƒ Vk§ku hÃkku Au. ækÇ fheôu æuzÉ˙Òkôk ºe˜kuôwt ftXM⁄k ÇkrnÌfiôu Ê rô{wrˇÌk fheôu ÀkuZ nÚh⁄ke Ö˝

ƒkhuÇtœfik{ktykurzfikufuÇuxôkYÖ{ktÇtÑ˙nffikuoAu.ykfuÇuxkuôe y«fikÇºqr{fkÇk⁄ku35sux˜ktÖwMåfkuôwt´fk˛ôffiwOAu.˜kuf ÇkrnÌfiôk åu{ôk yk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀôôe ôkUƒ ºkhåefi ˜kufÇkrnÌfi Çt˛kuƒô ˚ku ku Ö˝ ˜u kE Au. yk ˜kuf ÇkrnÌfiôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô æåu ⁄kfiu˜k yôwº kuôk {ku˜YÖ y˚khÀunu ÇsoôkÌ{f˜uæLkfkfiofheôuë{khe˜kuffik kkíôk{u´rÇÿfhuAu. ë{khe ˜kuffik kkí{kt ˜uæfu Ék§Ö˝, rf˛kuhfk§ yôu r „k⁄keofk§ôe Çk⁄ku ykrÀ kÇe ˜kufkuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfi ´Ìfiu fu e heåu ˜Ñk ⁄kfiku. Ñuhu su e ºqr{fkYÖ ÉkÉåkuôku Örh[fi fhk‘fiku Au. zkÏ. nÇw fikrøkf ë˜kuffik kkôwt y˚kh-åe⁄koí ´Måk ôk{kt s˝k Au åu{ ëyk ÖwMåf ÇtM{h˝f⁄kkôk ´fkhôwt Au, Aåkt yu{kt Ö˝ ô k s r r˛¸ ´fkhôwt Au.í r r˛¸ ´fkhôwt yux˜u ëykÌ{f⁄kLkí{kt æwÀ ˜uæf s˝k Au åu{ ëyk UV WX 31

{khe ykÌ{f⁄kk ô⁄ke, ë˜kufíôu Wfu˜ k såkt ⁄kﬁu˜k yôwº kuôe ëykôtÀf⁄kkíAu.

˜uæfu ykhtºu˜ yôwº fik kkôe ˛Yykå ë{khk ˛i˛ fk§ôk ˜kufÇtMfkhkuí⁄ke ⁄kkfi Au. ˜uæf ÇkÉhfktXk rs’˜k{kt yk u˜k Ú{§kôk åôe. Ú{§kôe ôhkS Çk⁄ku Ö oåefi ´Àu˛ôk æku§k{kt WAhu˜kt fux˜ktf Ék§Ö˝ôkt

M{h˝kuôu åkÚt fhu Au. Ék§Ö˝{kt Ék-ÉkÖwS Çk⁄kuôe fux˜ef kåkuôu ˜uæfu Ökuåkôk{kt Özu˜k ˜kufÇkrnÌﬁôk ÇtMfkh Ées åhefu swyu Au. fq k-æuåhôk

Ökihkr˝f ôk{ ÖkA§ôkt fkh˝ku, yªkkZ {kÇ{kt yk åkt fLﬁkykuôkt ˙åku, ækÇ

fheôu Ñkufio{k yôu fu˛rhfikSôe r Ñåu r rƒÇhôe kåku Çk⁄ku ·¸ktåku Çrnåôe yn™ [[ko ⁄kfiuÃu.

ftX{kt Ç[ kﬁu˜ ˜kuføkkôôkt À˛oô ë˜kuføkkôôe r „kÖeXí ´ÇtÑ{kt

⁄kkfi Au. ëhkXkuz khåkí su k yÌfitå Àe {nkfk‘fi yk k Çkƒw kwhwªk ôk⁄kkºkEôe ftX {qze{kt⁄ke ´k å ⁄kfiwt nåwt. ë uhrÖÖkÇkí su k ´ÇtÑku{kt ykrÀ kÇe ´Úôwt uh k§ kôwt ·Z ˜˝ ÚuE ˛fkfi Au. ˜uæfu Úåu Úufiu˜wt Énurzfik Ñk{ôwt ·~fi

Àw:˛kÇôôe Akåe [ehe hıåÖkå fhåk uh rÖÖkÇk⁄ke WL{å ⁄kﬁu˜k ºe{Lkk

Ök˛ e f]Ìﬁôu ´Ìﬁ˚k fhu Au.

ëåkhwt Ö˝ hk{ hkﬂﬁ ⁄k˛uí{kt ëÑwshktôku yhu˜kuí ÖwMåf ´rÇrÿôku

´ÇtÑ fÃkku Au. S kfkfk su k {krnÌkeÀkåkôk ftX{kt⁄ke ôef§u˜ku yk æÚôku

ÖwMåfYÖu ⁄kåkt Önu˜kt S kfkfkyu Àu ôkhkfi˝ (ºq ku)Éôe Ñfik Ìfikhu ºÑkºkE

(ºÑ kôÀkÇ) ⁄kkhwtfi hkÏ{-hkÏ{k-⁄kknU ! (Ìkkhwt k˝ hk{hkflfi ⁄k˛u !) (Ö].

69)ôk yk˛e koÀôku ´ÇtÑ yk˜uækﬁkuAu.

ënhu f]ª˝ úÇôk ºkUfihk{ktí ÇkrnÌfifkhku, ˜kufr „kr Àku, ˜kufÇkrnÌfi Çt˛kuƒfku, ºsô ÇkrnÌfiôk WÖkÇfku, ne xe Çr[ ku yôu hksfefi kwhwªkkuôku ÇtÖfo Örh[fi ˜uæfôu ⁄kfiu˜ku. Ìfikt s yu{.rV˜., Öeyu[.ze.ôkt Ées hkuÖkfiu˜kt, nÇw fikrøkf, nrh ’˜º ºkfik˝e, su.ze. ¬M{⁄k Ñuhu r Ókôkuôk Örh[fiôwt rôr{•k yk úMkôwt ºkUfihwt Éôu˜wt. su ´ÇtÑYÖu ÇwtÀh yk˜uækfi Au. ë˜kufÇtÖÀkôw r Måh˝í{kt htÑÉnkh ÇtM⁄kk yôu hksuLˇ ºÑåôe hknÉhe ôe[u ˜uæfu yLfi r{ kku Çk⁄ku fhu˜k r Àu˛kuôk ´ kÇôe Çk⁄ku r Ôôk htÑ{t[ Öh Ñwshkå yôu yu{kt Ö˝ ykrÀ kÇe ÇtMf]rå yôu ˜kufô]Ìfikuôe r ˛uªkåkyku ´Àä˛å fhe Éu kh Ç kuoÂ[ M⁄kkô ´k å fhåk fux˜kf ”ÀfiMÖ˛eo yôwº ku yk˜uœfik Au. {krnåe Àkåkyku Çk⁄ku ykÌ{efiåkôku ÇtÉtƒ fu e heåu Étƒkfiku, ôk⁄kkºkE Ñ{kh, ºeæku åhk§, Ñwshku Ñ{kh yôu ôk⁄kkºkEôe ÖÌôe Çktf§eÉnuôôu ƒ{oôe Énuô-

Éôk e, Ç{Må ykrÀ kÇe ÚrÌk ´Ìﬁuôk Môun, ´u{ôe kå ëMôun åtåwíôk

´ÇtÑ{kt ÚuE ˛fkﬁ Au. ëƒh{ôku ºkEí{kt ˜uæfôku ykrÀ kÇe ´Ú Çk⁄kuôku

åu{ôku r ÔkÇ ˜kufô]Ìﬁ {nkuÌÇ {kt Úuﬁu˜k u˛kuôu …åw[¢ ´{k˝u yk åk

Ö oôk {q§ kåk h˝{kt ºs kåk u˛kuôu Úu kôe ˜k˜Çkyu fhu˜e ﬁk kkôku

´ÇtÑ yn™ yk˜uækﬁku Au.

zkÏ.ºÑ kôÀkÇÖxu˜ôuyk kÀkuÃk˜kykrÀ kÇe˜kufÇkrnÌﬁôktÇt˛kuƒô

yôu ÇtÖkÀô ÖAe ˛wt ˜k„wt ? yk k Çnusu WÀTº u˜k ´&ôkuôk s kÉ ëÇk[ku

S åku[Lˇfí{ktÚuE˛fkfiAu.{krnåeÀkåkÖkÇu⁄ke˜eƒu˜e{krnåeflfikhur˜ræå

YÖ{kt åuôe ÖkÇu Úﬁ Ìﬁkhu yu yº˝ ykrÀ kÇeôe æw˛e s ºÑ kôÀkÇôk

S ôôku Çk[ku [Lˇf Éôe hnu Au. ëzkf˝í su k ´ÇtÑ{kt ˜uæfôe yktåh uÀôk [h{Çe{kyuÖnkU[uAu.”Àfiˇk f·~fikuÚuåktyôwº u˜e˜kÑ˝eytƒ©ÿkÇk{u r ˛ÉôuAu.ëf{o˛e˜ôerÀ˛k{kt´fik˝í{ktºe˜Ç{ksLkezkf˝´⁄kkôuôkÉqÀ fh k y{urhfkôe ´œfikå ÇtM⁄kk {uf yku⁄kh VkWLzu˛ôôk ÇnfikuÑ⁄ke ëykrÀ kÇe f˜k yôu ÇktMf]råf Çt[kh Ókhk i[krhf ¢ktrå, Ç{ks Örh åoô yôu r fkÇíôwt {nkrºfikôykÀhuAu.Çk⁄kuÇk⁄kuykrÀ kÇer fkÇfikusôkykuyôuåu{ôu{§åk ˜kºkuôu åu{ôk Çwƒe ÖnkU[kz k yuf f{o˛e˜ rÀ˛k{kt ´fiÌô fhu Au. Au’˜u ë˜kuf´råckôí ´ÇtÑ{kt Ñ˝u˛ Àu e su k Ç{⁄ko {kô Çk⁄k Úufiu˜wt ëykrÀ kÇe yfkÀ{eíôwtÇÖôwtÇkfkh⁄kfiu˜wtÚu k{§uAu.yÌfikhuyfkÀ{eôk{kôÀTrôfik{fôk M⁄kkôu hne f{o˛e˜ yôu ˜kufLkkt r r ƒ M Y kkuLkk Mkth˚kf åhefu fkfiohå Au. Çk⁄kuÇk⁄ku ëÑwsohe ykrÀ kÇe ˜kuf´råckôí yLku ëôfiô ÇqfikoôtÀ ˜kuf´råckôíLke Mkk{krsf-Mkkrn¬Ìfif ´ ]r•kykuLkk Mkr¢fi {k¯koÀ˛of Au.

ëyk{ ë{khk ˛i˛ fk§ôk ˜kuf ÇtMfkhkuí⁄ke ykhtºu˜e yôu ykrÀ kÇe yfkÀ{eí Çwƒeôe yôwº fik kk{kt ˜uæfu k[fôu ykrÀ kÇe ´Ú{kt hnu˜k ÇtMfkhku, åu{ôk{kt hnu˜e {kô åk, åu{ôk heårh kÚu Ñuhuôe Õktæe fhk Au. ÇkÀe, Çh§ yôu hÇk§ ˛i˜e{kt ˜ækfiu˜ yk ÖwMåf ykrÀ kÇe ´Ú yôu ´Àu˛kuLkwt rô‘fikos Öfioxô fhk‘fikôku yôwº fhk Au. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt ykrÀ kÇe ´Úôk ÇkrnÌfiôwt Çt˛kuƒô æhuæh ´ÇtÇôefi Éôe hnu Au. yk e Mk• ˛e˜ Mkkrn¬Ìfif f]rÌk ´fkr˛Ìk fh k ÁkÀ˜ LkfiLk MkqfikoLktÀ ˜kuf´rÌkckLk, {wtÁkE yrºLktÀLkLkwt yrƒfkhe Au.

UV WX 32

˜kufﬁk kk : Çtr åTôwt ô ôeå :

ë˛kuƒÇtÖÀkí

©e fôw yk[kﬁo

´kMåkr f : ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ˜kufôu ÇkÊﬁku Au.... ykhkÊﬁku

Au.... Öqflfiku Au.... ´{k¤fiku Au.... yuf æku˜hwt, Éu-[kh Xk{zkt ôu {wÍe{kt Ç{kfi yux˜e

Måwykuôe {kr˜fe ƒhk åk æuzÉ˙Òk yôu Àktåk r Måkhôk zwtÑhe ºe˜kuôk ÇkÑh su k ˜kufÖuxk§{kt zqÉfe {khåkt yuôk år§ﬁu Özu˜kt Çk[kt {kuåezktôu {wÍe ºhe ºheôu uhåk

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôe Ç{Ñ˙ ˜kufS ô ﬁk kkôk Çtr ÌkT{kt⁄ke åkh u˜k ô sux˜k ˜uækuôku Çt[ﬁ yux˜u - ë˛kuƒÇtÖÀkí. yk ˜kufr „kr Àu 1978⁄ke ˛Y fhu˜ zwtÑhe ºe˜kuôe

ftXM⁄k ÖhtÖhkôk ÇkrnÌﬁ-˛kuƒô⁄ke E.Ç. 1908 Çwƒe yk

˚ku ku fhu˜kt fkfikuoôu ˛ÁÀM⁄k fhåk 35 sux˜k y{q’fi Ñ˙t⁄kku ´k å ⁄kfik Au. åu{ktôku yk Au’˜ku ¯k˙t⁄k r u[ôkÌ{f Ñ˙t⁄k Au. yk Ñ˙t⁄kôwt hÇÖkô fhåkt ˜kÑu fu ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ ykÖ˝ôu yktÑ§e Öfzeôu ykÖ˝e ytÀh ƒhÉkfiu˜k ˜kæku

ªko sqôk WÌ¢ktrå fk§ôk r Ô{kt ˜E sE hÃkk Au !! ykÖ˝k

÷tufÞtºtt : Ëkrð‚T™wk

rsLÇ{kt ÖkuZu˜k ykÖ˝k Öq oÚu Ç§ §eôu Ú˝u ÉuXk ⁄kkﬁ Au... yu k yk Ñ˙t⁄k

˛kuƒÇtÖÀkôe ´⁄k{ Öktæze ñ ë{khk Çt˛kuƒôôe rÀ˛k:˜kufí - su

Ñwshkåe ÇkrnÌﬁ ÖrhªkÀôk 39{k yrƒ u˛ô æåu (27, 28, 1997)

zkuÀhk{kt yÖkfiu˜wt r ºk¯ke yÊfi˚kefi ´ [ô Au. Ökuåkôk fkfio˚ku kôk 18{k

ªkuo åuyku Ökuåkôk y«fikÇ åwo§ôe Çe{kôu rôä˝å fhåk s˝k Au fu, ìr u[ô yu {khwt ˚ku k ô⁄ke. yôu Çt˛kuƒô Ö˝ Ñwshkåôk æuzÉ˙Òk yôu Àktåk åk˜wfkôk ºqMåhôe heåu Àwrôfikôk yuf ´k[eô Önkz yh ’˜eôe nkh{k§k{kt Çåk ºe˜ ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k ÇkrnÌfi Öqhåwt s {fikorÀå Au. {khe ÖkÇu ykÌ{˜˚ke ´ÇtÑkuôk ˝oô rÇ kfi fkuE Ñnô Æ[åô fu À˛oô ô⁄ke.î

ë˛kuƒÇtÖÀkíÑ˙t⁄k{kt ´{k˝e ˛fkﬁ Au. yk Ñ˙t⁄k{kt åu{˝ zwtÑhe ºe˜ôk ftXM⁄k

ÇkrnÌfiôk {wrˇå ÖkXku s ôn™; åu ÖhtÖhkôk Æ[åô yôu À˛oôôu Ö˝ ÇkÖu˚k heåu {q˜‘fiwt Au. åuôkt yôuf y⁄ko xôku fheôu ºkhåefi ykrÀ kÇe ÇkrnÌfi{kt

´Måwå fhe yk ﬁkt Au. ºkhåeﬁ Æ[åô{kt ˜kufôwt {n• :

Ör˘{ôk r Ókôkuyu Folklore yôu Folk-literature Ókhk ˜kufôu su heåu ‘fikœfikrfiå ffikuo Au åu ´{k˝u ôn™. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ ˜kufôwt Çt˛kuƒô fhåkt åu{ôu y˜Ñ heåu ´{k˝u Au.

ºkhåeﬁ Æ[åôôe ÖrhÖkxe{kt åu{˝u ˜kufôwt y˜Ñ À˛oô fﬁw Au :

Ör˘{ôk r Ókôkuôe {kLfiåk Au fu ñ ëëykrÀ{, yÇ«fi, stÑ˜e ˜kufku fu - suyku ytƒ r ÔkÇku{kt⁄ke {kiræf ÇkrnÌfiôwt Ökuªk˝ {u§ Au yu k ˜kufkuLku ‘Folk Literature’ôku Ç˙kuå {kLfiku Au. eÇ{e ÇÀeôk ykhtrºf À˛f{kt hkÏÉxo Ñ˙e‘Ç,£Uf rÇsr f yôu £ktrÇÇ Ñw{h su k Ör˘{ôk r Ókôkuyu ëVkuf˜kuhíôe ˛kæk-´˛kækykuôwt r u[ô fhåkt Ìfikt Çwƒe fÃkwt Au fu ñ ëVkuf˜kuhí {ôwªfiôe ykrÀ{ y M⁄kkôe yrº‘fi¬ıå Au; åu yÇtMf]å Ç{ksôku r ªkfi Au. å⁄kk åuôe r ˛uªkåkyku n r Ñå y ˛uªk{kt s À˛oôefi Au.íí

¼e÷e ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

zkÏ. Öxu˜ Ör˘{ôk yk œﬁk˜kuôu ºkhåeﬁ Æ[åô Çk⁄ku Çhæk åkt ˜kuf

˛ÁÀôe r Må]å [[ko fhe uÀku yôu r˛¸ ÇkrnÌﬁ{kt yk u˜kt Ök kku-Çt kÀku, ƒkä{f yôwckôku ˜kuf{kt⁄ke s ´ u~ﬁkt Au åuLke [[ko fhe Çkt´å ÖhtÖhk{kt Ö˝ yk ˜kufArÉôu rônk§u Au.

ºkhåefi ˜kufÇkrnÌfiôkt r r ƒ M YÖkuôwt Ñeofh˝ ÖhÀu˛e r [khƒkhkLkkt åifikh ÉeÉkt-ëÉu˜uzí, r{⁄kí, ëVkuf-r˜rhfí{kt Zk§e ykÖ kôku

´fikÇ yfiku¯fi Au fkh˝ fu r hkx ºkhåefi ˜kufÇkrnÌfi{kt ´Àu˛u ´Àu˛u åuôkt ykÑ kt-ôkuækt YÖ Au, yux˜wt s ôn™; yk Ç{Ñ˙ ÇkrnÌfirôrƒôu Ökuåkôkt ´[r˜å ôk{ku Ö˝ Au : ëyhu˜kí, ëºsô khåkí, ë åkt{˝ktôkt Ñeåkuí, ënÑôkt ÑeåkuíÑuhu.

ë˜kufí ˛ÁÀôku Öfikofi k[e ësôí ˛ÁÀôku W’˜uæ fhe åu{˝u r˛¸ fnu kåk hkÚ-{nkhkÚyku ˜kuf{kt Ñfik Au yôu ˜kuf Ö˝ hks´kÇkÀku fu hksf[uheyku{kt ´ u~fiku Au yôu r˛¸ hksfr yku åu{kt⁄ke Ökuªk˝ {u§ e Öw¸ ⁄kfik Au; åu{ s˝k e ˜uræå r˛¸ ÇkrnÌfiôu Ç{]ÿ yôu r[htS e Éôk n˛u, åku ë˜kufíôu W uæ ku Öh z˛u ôn™, åu ku yrº{å ‘fiıå ffikuo Au.

˜kufôu Ç kOÑYÖu Ök{ kôk WÀknh˝ YÖu ˛kuƒÇtÖÀkôe Au’˜e ô {e

Öktæze{kt åu{˝u ÖLLkk˜k˜ su k Ç{⁄ko ÇkrnÌﬁfkhôu WÀknh˝ YÖu ˜E r ˛À [[ko fhe Au.

ëÖLLkk˜k˜{kt ôM hí Ñwshkå ÇkrnÌfi ÖrhªkÀôk økkôÇ k hkƒôÖwh{kt yÖkfiu˜wt yÊfi˚kefi ‘fikœfikô Au. Önu˜k ˜uæ⁄ke ˛Y fhu˜k yk ë˜kufíôu ytrå{ ô {k ˜uæ Çwƒe åu{˝u Çktƒe yk fiku nkufi åu{ åuyku s˝k Au fu - ÖLLkk˜k˜

fi˛kuÀkfie ÇkrnÌfi ÇSo ˛ıfik åuôwt fkh˝ åuykuôku M kôwº WÖhktå ˜kuf Çk⁄kuôwt åu{ôwt yôwÇtƒkô. {ôkur økkôôe ºkªkk{kt fneyu åku ÖLLkk˜k˜ôk rôBô [uåô {ô{kt Ék’fik M⁄kk⁄ke s yuf ´Àu˛ r ˛uªkôku ˜kuf yôu åuôwt ÇkrnÌfi Özu˜wt nåwt. ÖLLkk˜k˜ôk åôôe ÖkÇu ºe˜ Ç{ksôk ˜kufôe Àe ÖhtÖhk yôu ftXM⁄k ÇkrnÌfiôe ÖrhÖkxe nåe. ÖLLkk˜k˜ôkt ˜kufÑeåku yôu ÚôÖÀe ô ˜f⁄kkykuôu ºe˜ ˜kufÇkrnÌfi Çk⁄ku ÇkBfi ƒhk åe Çk{Ñ˙e zkÏ. Öxu˜u W kze ykÖeôu

ÖLLkk˜k˜ôe W•k{ Çkrn¬Ìﬁf f]råykuôk {q§{kt yk r ºk ôkôu À˛ko e Au. ´kÑirånkrÇf fk§ Çk⁄kuôwt yôwÇtƒkô : yh ’˜e Àwrôﬁkôku yrå ´k[eô Önkz Au. ´kÑirånkrÇf Çt˛kuƒô

{kxuôe ˛ıﬁåkyku ƒhk åk yk r Måkh{kt zkÏ. Öxu˜u fu § ºe˜e ftXÖhtÖhk{kt

Ç[ kﬁu˜k Çtr åTôwt s Çt˛kuƒô ô⁄ke fﬁwO. åu{˝u yh ’˜e Önkzôe r furLˇå nkh{k§kykuôe å§uxeyku yôu r˛æhk ˜eyku{kt⁄ke ôef§åe nh˝k , fkuÇtÉe, ºe{k˚ke, Àwfk§e yôu ÇkÉh{åe su e ôÀeykuôe ºuæzku{kt 1000 rf˜ku{exhôe

ÖÀfik kk Ókhk ´kÑirånkrÇf fiwÑôk {kô ôe 110 Çknåku, 2500 Ökªkk˝ ykuÚhku yôu 16 Ökªkk˝ Ç{krƒyku å⁄kk k˝ r[ k {trzå ÑwVkyku ˛kuƒe Au. ˛kuƒÇtÖÀkôk keÚ ˜uæ{kt ñ ëW•kh Ñwshkåôe ´kÑirånkrÇf ÇtMf]rå yôu ºe˜ Ç«fiåkí{kt åu{˝u ´kÑirånkrÇf fk§⁄ke y ko[eô ºe˜e Ç«fiåkôu y ˜kuf kôku ´fikÇ ffikuo Au. 70 nÚh ªko Önu˜kt⁄ke ykhtºe 5 nÚh ªko Çwƒeôk yk r Måkhôk {kô fwXkh, Ék˝, Ék˜uLÀw, [wr˜fikt, ˝ ÖÀf su kt fkÖ kLkkt, [eh kôkt, fkuåh kôkt, Àkuh kôkt, Önuh kôkt Ñuhu r r ƒ Ökªkk˝ ykuÚhkuôe h[ôk fhe fikuÑ˚ku{ {kxu r r ƒ ´ ]r•kyku fhe Au, yôu ˜kufS ô yôu stÑ˜S ôôu ´Ñx fhåkt f˜kÌ{f r[ kku Ö˝ ÀkufikO Au. æuzÉ˙Òk yôu Àktåk r Måkh{kt Çkt´å Ç{fi{kt {§åkt nr⁄kfikhku, stÑ˜e ƒkLfiku, stÑ˜e Akuz u˜, ºkS r Ñuhuôku ÇtÉtƒ ´kÑirånkrÇf S ôherå Çk⁄ku Úuze åuôe r ˛ÀT [[ko fheAu.

zwtÑheºe˜kuôkt yôwckLkkuôe Öÿrå, nku{ fh kôe r rƒ, Æ˜ÑÖqÚ, ÇÖoÖqÚ Ñuhuôkt {q§ åÖkÇe åuôkt y⁄ko xôku åu{˝u ´Måwå fﬁkO Au.

ºkhåefi Ç«fiåkôk r fkÇ{kt ykrÀ rôªkkÀkuôwt fu ºe˜kuôw fikuÑÀkô Au. åu e [[ko fhåkt åu{˝u yk Ç«fiåkyu yÖuo˜ yôuf WÖfh˝kuôku rôÀuo˛ ffikuo Au : su k fu- Måwykuôe Ñ˝åhe fkuze yuf{⁄ke fh e, ˜¯ô å⁄kk ƒkä{f r rƒyku{kt n§Àh yôu ÆÇÀqhôku WÖfikuÑ, ÚÀw yôu xku˝k{kt r ÔkÇ, {]Ìfiw ÖAe ykÌ{kôwt y¬MåÌ yôu ykÌ{kôku ÉeS fikurô{kt sL{, fq{o y åkh f⁄kkyku, Ç]r¸ôe h[ôk ÉkÉåôe yôuf f¬’Öå f⁄kkyku r Ñuhu ºe˜e ÖhtÖhk{kt⁄ke r fÇe Ökihkr˝f rnLÀw Ç{ks{kt ´ u~fikt Au. ºe˜e fu ykrÀ kÇeykuôe ºkªkk{kt⁄ke Ö˚keyku, ]˚kku ôu fux˜ef [es Måwykuôkt ôk{ ykfioºkªkkyku{kt yk‘fikt Au. ykfikuo ´f]rå kqsf, Öq osÖqsf yôu ÑqZ ykÌ{k kÀe nåk åku ykrÀ kÇeyku Ö˝ yu s {kLfiåk ƒhk åk nåk. yux˜u ykrÀ kÇeyku rnLÀw Au ? åuyku{kt ykfioÇtMfkhku Au ? su k rôh⁄kof ´&ôku Qºk fheôu åu{ôu {q§ ºkhåefi Ç«fiåk⁄ke r æqxk Ökz kôku yuf Çºkô ´fikÇ ykhtºkfiku Au. åuôe ‘fi⁄kk ‘fiıå fhe; Éu Ç«fiåk Â[uôwt ÇkBfi

yôu åuôe ÖhtÖhkyku{kt hnu˜k yufÌ ôe WÀknh˝ Çrnå [[k fhe Au. ô˚k˜ kÀe r [khƒkhk ƒhk åk fiw kôkuôu ækuxkt y⁄ko xôku fhe {q§⁄ke r ÂAuÀ kôk ´fikÇôe Çk{u yk ˜uæôk å⁄fikuôu ˜k eôu ÖhtÖhk Â[uôk åtåwôu WÚÑh fh k su ku Au. ˜kuf{nkfk‘fiku yuf WÖ˜¬Áƒ :

ë ehåk ´ƒkô ºe˜ {nkfk‘fiku : åuôk Çk{krsf ÇtÀºoí{kt ˜uæ-4 yôu ˜uæ-7{kt ëÑwshkåôkt ykrÀ kÇe {kiræf {nkfk‘fikuí{kt yk {nkfk‘fikuôe r Må]å [[ko fhe Au.

ºe˜ {nkfk‘fiku ëhkXkuh khåkí, ëzwtÑhe ºe˜kuôku Ñwshktôku yhu˜kuí, ëhkÏ{-Çeå{kôe khåkí yôu ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí [kh ˜kuf{nkfk‘fiku{kt⁄ke Éu ºe˜ ˜kuf{nkfk‘fiku ëhkXkuh khåkí yôu ëzwtÑhe ºe˜kuôku Ñwshktôku yhu˜kuíôk ehåk´ƒkô {nkfk‘fikuôu åuôk Çk{krsf ÇtÀºo{kt [ku⁄kk ˜uæ{kt [Âfikuo Au åku Ñwshkåôkt ykrÀ kÇe {kiæf {nkfk‘fiku. ºe˜ ÇtMf]rå-Ç{ksLkk MktÀºo{kt ˜uæ åu{˝u ykurhyuLx ˜kÏÑ{uô, rÀ’neôe ´fk˛ô ÇtM⁄kk {kxu åifikh fhu˜ku r Må]å ˜uæ Au.

WÖhkuıå ÉtLku ˜uæku Ókhk åu{˝u ºe˜ ˜kuf{nkfk‘ﬁkuôe å˜MÖ˛eo [[ko r r ƒ ÇtÀºkuo{kt fhe Au. yk {nkfk‘ﬁku Ókhk ykrÀ{kô fu ykrÀ kÇe ˜kufôk

Çk{qrnf {kôÇôk œfik˜ku, r ÔkÇku, ƒkä{f Çk{krsf ´⁄kk-ÖhtÖhkyku, {kLfiåkyku r Ñuhu{kt⁄ke f⁄kkyku Öwhkf⁄kkyku YÖu sL{e ÖAe {nkfk‘fiku YÖu fu e heåu r fÇu Au; yôu åo{kô Ç{ksS ôôu ´ºkr å fhu Au, åuôe ÇkuÀknh˝ [[ko fhe Au.

ykrÀ{kô Ökuåkôe ykswÉksw Vu˜kfiu˜e ´kf]råf Ç]r¸{kt Éôåe r ƒr ƒ xôkyku⁄ke Ökuåkôk ‘fi¬ıåÌ ôu åxM⁄k hkæe ˛fåku ônkuåku. Örh˝k{u åu {kôåku nåku fu ´f]rÌk{kt su r r ƒ Çt ªko ‘fikÖkhku ÇÚofi Au åu fkuE ÑqZ ˛¬ıåykuôu ykºkhe Au. yk e ÑqZ ˛¬ıåyku{kt r ÔkÇôwt fkh˝ ykrÀ{ {kô ôe Ìku ]r•k Au fu su fi⁄kk⁄ko yôu f’Öôk{kt ºuÀ fh kôe y˛¬ıå ƒhk Au. r Ókôkuyu ykrÀ{kô ôe yk ´fkhôe {ôku ]r•kôu ëVUxuÇe r⁄kÆfÑ Örhf’Öôefi r [kh˝kí yu ôk{ yk fiwt Au.. yks kåôu ykfikuoôe Çk⁄ku Úuze åu{˝u Ö˝ fwÀhåe É§kuôwt {kô efh˝ fhe Àu åk åhefu åu{ôe WÖkÇôk fhe Au, åuôkt WÀknh˝u yn™ ´Måwå fhu˜ Au. hkXkuh khÌkk {nkfk‘fi yôu Ñwshktôku yhu˜ku {nkfk‘fi{k ehåk´ƒkô

fiwÿôkt ÇS r[ kkuôe Çk⁄ku úhfÉ§ yu kt ˛h˝kÑå h˚kk, [ô-rô kon, Ñku kh˚kk, M ke-h˚kk, Öq os ÇL{kô su kt {Êfifk˜eô fiwÑôkt {q’fiku yrº‘fitrså ⁄kfikt Au. Çk⁄ku Çk⁄ku Öq ofk˜eô ÖhtÖhkyku Ö˝ yk{kt⁄ke ´råÆÉrÉå ⁄kkfi Au. su åu Ç{fiôe ÇtMf]råôku RrånkÇ ´Ñx fhu Au. ëhkXkuh khåkíôku ÇtÉtƒ {Êfifk˜eô kåk h˝ Çk⁄ku å⁄kk ëÑwshktôku yhu˜kuíôku Çeƒku ÇtÉtƒ Öwhkf⁄kk (r{⁄k) Çk⁄ku Au. ƒq§kôku Ökx, nækZku§, fkÏÉrhfik Xkfkuhôe fku§e, Ç{krƒ Öqs e (˛tækuÓkh), nqhku {ktz ku, hkXkuh khåk yôu ehåk ´ƒkô {nkfk‘fiku Ókhk r˛¸ Ç{ks⁄ke swÀe Özåe S ô Öÿråôe Ö˝ åu{˝u r Må]å [[ko fhe Au. yk {nfk‘fiku ºkhåefi ˜kufÇkrnÌfiôe y{q’fi rôrƒ Au.

ôkhe r ºk ôk yôu ôkhe [uåôk :

ykrÀ kÇe, Ñ˙k{e˝ yôu r˛¸ {nkfk‘fiku{kt ôkheôwt M⁄kkô r˛¸ Ç{ks fhåkt r r˛¸ Au åu ykrÀ kÇe k T{fi ÇkrnÌfi Ókhk Vr˜å ⁄kkfi Au.

Ç]r¸ôwt ykrÀYÖ yk„˛¬ıå Au åu e {kLﬁåk ƒhk ôkh ºe˜

ykrÀ kÇeykuôe f⁄kkyku{kt ôkheÖk kku Ö˝ yu ´fkhu M å k ‘ﬁ¬ıåÌ ƒhk Au. r˛¸ Ç«ﬁåk{kt Çeåk, ˇkiÖÀe, fwtåe, Çwºˇk, YÖkhk˝e, {k˜Àu Ñuhu ´rÇÿ

ôkheykuôkt [rh kku yôu ykrÀ kÇe f⁄kkyku{kt yk˜uækﬁu˜kt yks [rh kkuôe

åw˜ôk fhe ykrÀ kÇe Ç{ks{kt ôkhe [uåôk fux˜e QÊ heåu WÚÑh ⁄kE Au åu Ökt[{k ˜uæ-ykrÀ kÇe, Ñ˙k{e˝ yôu r˛¸ {nkfk‘ﬁku{kt ôkhe r ºk ôk yôu ôkhe [uåôk Ókhk åu{˝u ´Ñx fﬁwO Au.

ÑkurXfik r ªkfif S ôherå{kt Ö˝ fikiô {wıååk yôu Üeôk ‘fi¬ıåÌ ôku

M efkh, fLfikôk ˜¯ô Öq uoôk Úåefi ÇtÉtƒôu ˜eƒu ⁄kfiu˜k Çtåkôôu Örå fkuEÖ˝ ´fkhôk ôiråf fu Çk{krsf AkuA Ñh fLfik Mkk⁄ku M efkh fhu Au. k’{erf yôu ‘fikÇu åuôk [rh kôu Ñ{u åux˜k WÂ[ ykÀ˛o⁄ke {trzå ffiw nkufi Ö˝ kwhwªkku nku kôk ÇtÉtƒu åu{ôu {ô ´Ñx fu ÁLLk YÖ{kt Üe s ÇtÖr•k Au. su ˇkiÖÀeôu „qå{kt {qf kôk {kr˜feºk {kt ÚuE ˛fkfi Au.Öhtåw ykrÀ kÇe S ôÀ˛oô Üeôu y{q’fiƒô YÖu Úuåwt ô⁄ke. ykrÀ kÇe Ç˙kuåôe Öwhkf⁄kk yôu {kiræf {nkfk‘fiku{kt Üe- kwhwªkôk Ç{kô yrƒfkh k§k Ç{åk kÀe S ôôkt À˛oô ⁄kkfi Au.

…åw Çk⁄ku yôwÉtrƒå ykrÀ kÇe Ç«ﬁåk : ºe˜Ç{ks su{ ´f]rå Çk⁄ku yr ôkºk Úuzkﬁu˜ku Au. åu{ …åwyku

Çk⁄ku Ö˝ ÇtÉtrƒå Au. …åw ´{k˝u åuyku yôwckôku fhu A yôu ˜kufÑeåku Ñkﬁ

Au. AÍk ˜uæ{kt åu{˝u hkÏ{-Çeå{kôe …åw ´{k˝u Ñ kåe khåk yôu ykX{k ˜uæ{kt …åw ´{k˝u Ñ kåkt ˜kufÑeåkuôe ÇkuÀknh˝ [[ko fhe Au.

ºkÀh k {kÇ{kt ƒq§kôku Ökx {ktzåe æåu hk{f⁄kk Ñk k{kt yk Au. yLku {nk{kMk{kt fkÏÁkrhfik XkfkuhLke fku§eLkk ´Mkt¯k Mkkt¯kku kh hk{f⁄kk Lk]Ìfi Mkk⁄ku ¯kk k{kt yk Au. ÉtLku ´ÇtÑku åu{ôk ƒkä{f yôwckôôk Au. Ö˝ ƒq§kôku Ökx åu{ôwt [kuœæwt yôwckô Au, flfikhu fkÏÉrhfik Xkfkuhôe fku§e åu{ôwt {u˜wt yôwckô Au, Örh˝k{u ÉtLku ´ÇtÑu Ñ kåe hk{f⁄kkôwt kåk h˝ y˜Ñ y˜Ñ nkufi Au.

…åw ´{k˝u Ñ kåkt Ñeåku{kt ƒkä{f Ñeåku yôu Çk{krsf Ñeåkuôk ´fkh ´{k˝u ƒkä{f Ñeåku{kt {u˜kt yôwckôku Çk⁄kuôkt Ñeåku yôu [kuœækt yôwckô Çk⁄kuôkt Ñeåkuôwt Ñeofh˝ fﬁwO Au. ykrÀ kÇeykuôe Ñeå {kxuôe ÇqÕ, Ç{s yôu Ú˝fkhe fux˜e üze Au åu ykôk WÖh⁄ke åkoE yk Au.

M YÖôe heåu Ö˝ yk ˜kufÑeåkuôk k˝ ´fkh Au - Qä{Ñeåku, ´ÇtÑÑeåku yôu Ñeåf⁄kkyku fu f⁄kkÑeåku.

ºe˜ku{kt …åw[¢ôk ´ºk ôu MÖ¸ fhåe yuf ˜kufku¬ıå ´rÇÿ Auì u§k u˝kt ÉkuÀkt Ñeåkt; nkfrhﬁkt ôn™ !î ´ÇtÑ r ôkôkt Ñeå fk[kt, Çkfh su kt {eXkt ôn™ !

ykÇku-fkhåf{kt À˛uhk yôu rÀ k§e su k Ö kuo{kt åuyku ÇktÇkrhf r ˜kÇôkt Ñeåku Ñkfi Au. ºkÀh kôe {nk{kÑeo Ökxôe º¬ıå⁄ke ftxk§u˜k åuyku {kus {Ú fh k RÂAu Au. {ktÇ {rÀhkôku rôªkuƒ åqxåkt {„Ökô fheôu ykôtÀ⁄ke zku˜åkt yôu nze fkZe ækuÀnkôkt Ñeåku yôu yhu˜k Ñkfi Au. åuyku ëhksw fkuÀh ˝í, ë zuhkí, ënkuxehk˝eí, ëºk⁄kw f˜kh˝í su kt ˛]tÑkh hÇ⁄ke ºhu˜kt Àe f⁄kkÑeåku Ñkfi Au. fkhåf {rnôku Éu …åwykuôku Çtrƒfk§ Au. yu æåu yk åe Ée{kheykuôk Örhú˚fi{kt ºqåúåôu ˜Ñåkt Ñeåku, Qä{Ñeåku, Ö]⁄ eôe WÌÖr•k r ªkfif Ñeåku yLku hknhk Ñ kfi Au.

{kÑÇh-Ökuªk{kt {u˜wt ƒkä{f yôwckô æåu [kuhe fhôkh, nhk{ôwt ˜qtxe ˜uôkh fu ÖhÜe fu Öh kwhwªk Çk⁄ku ykzku ÇtÉtƒ hkæôkhLku fkÏÉrhﬁku Xkfkuh

§Ñu Au - Öezu Au åu kt y⁄koÇºh Ñeåku Ñ kfi Au. å⁄kk fku§e Ç{fiu Ér˜Àkôôkt Ñeåku Ñ kfi Au.

VkÑ˝-[i k{kt nku§eôk Ç{ﬁu uh ˜u kôe Çk{krsf ´˝kr˜{kt⁄ke

h[kfiu˜kt Ñeåku å⁄kk i˛kæ suX{kt Ìkuhæe Ñeåku, {k˝ufôk⁄kôku nÑ, yªkkZ©k ˝{kt ˜¯ôku ⁄kåkt nku k⁄ke ˜¯LkLkkt yLku ÑkurXfik-ÑkuX˝ôkt ´˝fi yôu r hnôkt

Ñeåku Ñ kﬁ Au.

ºkªkk : Çh§, Çns yôu ´ kne ºkªkk{kt Ñ˙t⁄kôe yrº‘ﬁrıå ⁄kE Au. r ªkﬁôu

yôwYÖ ækÇ ˛ÁÀk ˜eôku ´fikuÑ ⁄kfiku Au, Öhtåw flfikt åuôku Öfikofi {Èfiku åuôku ´fikuÑ Êfikô æU[u Au. ykrÀ kÇe ºkªkk yrô kfio nkufi Ìfikt Ñwshkåe yôw kÀ

{qfe yuôu MÖ¸ Éôk u˜ Au.

rôªfªko : r Ô{kt {kiræf {nkfk‘ﬁkuôk Çt˛kuƒô, ÇtÖkÀô yôu y«ﬁkÇôku ykhtº

E.Ç. 1835{kt rVô˜uLzôk yur˜fikÇ ˜kuôhkuxôk fk˜u k˜k hkªxŸefi ˜kuf{nkfk‘fiôk ÇtÖkÀô⁄ke ⁄kkfi Au. Öhtåw zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ÉôkÇfktXkôk Àktåk r Måkh yôu æuzÉ˙Òkôk zwtÑhe ºe˜kuôkt {kiræf ÖrhÖkxeôkt {nkfk‘fiku

(E.Ç. 1983 ⁄ke 1987) Ê rô{wrˇå fhe åuôku ÇtÖq˝o ˛ÁÀ ÖkX WÖ˜Áƒ fhk e yk fiku, åu r Ôôk ykrÀÚrå ˜kufÇkrnÌfiôe Önu˜e xôk Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u {kiræf {nkfk‘fiôk Çt˛kuƒô-ÇtÖkÀô yôu y«fikÇôku Ökfiku ôkœfiku Au. yk {nkfk‘fikuôk y«fikÇe r Ókô zkÏ. nÇw fikrøkfôk {tå‘fi ´{k˝u yk f⁄kkyku ˜ÑºÑ Ç kO˛ Öq˝o yôu W•k{ YÖ{kt Au. yk WÀknh˝ ºkhå{kt s ôn™, r Ô{kt Ö˝ yLfi k ô {§u. ykx˜e ˜ktÉe yôu Öq˝o Çt uzk Wåkh f]råyku yk ÇÀeôk ytrÌk{ À˛fk{kt º¯k kLkÀkMk rMk kfi r Ô{kt fkuE yLfi kkMku⁄ke {§e ô⁄ke. fk˜u k˜kôk ÇtÖkÀô{kt Ö˝ ÇtÖkÀfôu Â[u æqxåe fzeyku W{uh e Öze Au. yn™ ÇtÖkÀô{kt Énkhôku yuf Ö˝ ˛ÁÀ W{uh ku Özåku ô⁄ke. Ñwshkåôe ˜kufr „kôwt yk fkfio r Ô{kt ÖkUækfiwt Au, [[kofiw Au, úhf ÉLfiwt Au. yux˜wt s ôn™ Ör˘{{kt ehfiwÑ yôu hkªxŸôe yku§æôu ykƒkhu ˜kuf{nkfk‘fikuôwt {q’fiktfô ⁄kåwt nåwt. 1980 ÖAe yk r „k˛kæk{kt ˜kuf{nkfk‘fikuôk y«fikÇôk rÇÿktåku{kt Ñkfif fu f⁄kfôk {kôÇ{kt hnu˜k {ôkuÑå ÖkXôwt {n• ´M⁄kkrÖå ⁄kfiwt. yk{ {q’fiktfôôk {kÖÀtzku ÉÀ˜ k{kt Ö˝ yk

{nkfk‘ﬁkuôe yÇhfkh ºqr{fk hne Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ´k[eô …rªkykuôe

su{ stÑ˜-Önkz{kt ÉuÇeôu ÇhM åeôe yk {nkÇkƒôk fhe Au. åu{˝u åu{ôe yk frXô åÖ˘fiko{kt 750 ykurzfiku fuÇuxku Ê rô{wrˇå fhe, …åw[¢ ´{k˝u yk åkt Ö kuo-´ÇtÑkuôk {q§Ñk{e Çk{krsf-ƒkä{f kå h˝ô 10 r rzfiku fuÇux

Öh ytrfå ffiwO Au. å⁄kk [kh {nkfk‘fikuôwt Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô ffiwO Au. ´ [ôku Ókhk, ˜uæ-ÇtÖkÀôku Ókhk yôu ´Ìfi˚k rôÀ˛oô Ókhk åu{˝u yk ˜kufr „kôu ôkÑh

Ç{ks Çwƒe ÖnkU[kze Au. Au’˜u 2007ôk rzÇuBÉh{kt ykX Mkkfo Àu˛kuôk åsTøkku yôu f˜kfkhku ÖkÇu ºe˜ Çkƒw {tz§e Ókhk hr[å {nk{kÑeo Ökxôe {ktz˝e yôu ºe˜kuôk ºkh⁄kôku ÖkX åu{˝u hsq fhe {kiræf {nkfk‘ﬁôk ˜˚k˝ku MÖ¸ fﬁkO.

åk. 2 ⁄ke 5 ÚLfiwykhe 2008{kt ykrÀ kÇe yktåhhkªxŸefi ÖrhÇt kÀ{kt 22 Àu˛kuôk 120 ykrÀ kÇe ÇkrnÌfiôk åsTøkkuôk ÖrhÇt kÀ{kt ëºe˜ yur kfMk Rô

Ñwshkåí ‘ﬁkœﬁkô ykÖeôu Ñwshkåôe ˜kufr „kôu r Ô Ç{˚k {qfe ykÖe. yk

Éƒe r Ñåku⁄ke Çºh ë˛kuƒÇtÖÀkí r u[ô Ñ˙t⁄k{kt AÉAÉefikt fhôkhôu ºe˜e ÇkrnÌfiôe ƒÇ{Çåe ôÀeôk ´ kn{kt Öq˝oÖ˝u Ñhfk ⁄kE, ÇktÑkuÖktÑ åhÉku§ ⁄kE s kôku åe å˜Çkx ⁄kE yk åku {ôu ô kE ôn™ ˜kÑu... yk e Mkkrn¬Ìfif M{h˝fik kk ´rMkÿ fh k ÁkÀ˜ LkfiLk MkqfikoLktÀ ˜kuf´rÌkckLk, {wtÁkELku sux˜kt yrºLktÀLk yk keyu yux˜kt ykuAkt Au.

3, r flfik kkfo MkkuMkkfixe, {w. rzMkk, rs. ÁkLkkMkfktXk

zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt

ÇkrnÌﬁ-Çsoô

©e nhuLˇ ´. ºË

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk Ék§Ö˝ôk rÀ Çku yux˜u Àu˛e ôkxfkuôku s{kôku. ´Ìfiuf Ñk{{kt Àu˛e ôkxfkuôe {tz§eyku yk yôu ôkxfku ºs kfi. yk ôkxfkuôe yÇh Éƒk WÖh hnu. ºÑ kôÀkÇ Ö˝ yu{kt⁄ke Ékfe ôk hne ˛ıfik. ôkxf{tz§e [k˜e Ñfik ÖAe Ñk{ôk rf˛kuhku yôu fiw kôku M{]rå{kt Çk[ u˜k Çt kÀku{kt⁄ke ôkxfku h[åk. Éu {kÇ Çwƒe ôkxfôe åifikhe [k˜åe. 15 {e ykÏÑMx fu A‘ eÇ{e

ÚLfiwykheôk hkªxŸefi Ö kuo{kt Únuh{kt yk ôkxfku ºs åk. Üe-Ök kku Ö˝ kwhwªkku s ºs åk.... yu{ôe nkshe ôkxfôe åk˜e{ôk Önu˜k rÀ Ç⁄ke s hnuåe. yu{ôk ´k⁄kr{f ˛k§kôk r˛˚kfkuôe M{]rå ôkxfôk ÇtÀºuo s hne Au. Ék’fik M⁄kk{kt Özu˜k ôkxfôk ÇtMfkhkuyu

ºÑ kôÀkÇôu ôkx‚Çsoô fh k úfiko. æuzÉ˙Òk fu.xe. nkEMfq˜ôk r˛˚kf åhefuôe ykhtºôe fkhrfÀeo Ç{fiu yu{˝u ëÖkufkhu Au ºku{fkí (Àu˛ú{ôwt ôkxf), ëyk˝wtí (Öxu˜ Ç{ksôk heårh ksôu MÖ˛oåwt ˜kufÉku˜e{kt ˜æu˜wt ôkxf), yôu ë[nuhk

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

r ôkôku ºÑ kôí (y¬MåÌ kÀe r [khƒkhk ykƒkhu h[kﬁu˜w ôkxf) su kt

ôkxfku h[eôu r „k⁄keoyku yôu r˛˚kfkuôk ÇnﬁkuÑ⁄ke ºs åk nåk. yk⁄ke

æuzÉ˙Òk åk˜wfk{kt åuyku ôkx‚˜uæf åhefu Ú˝eåk ÉLﬁk nåk.

yk Önu˜kt åu{ôk ”Àﬁ{kt Özu˜e Qä{yku ‘ﬁıå ⁄kE fr åk Ókhk.

kt[ôôku ˛kuæ ´⁄k{⁄ke s. ƒkä{f ÇkrnÌfiôwt kt[ô yu{ôk h{kt Ö˝ ´⁄k{⁄ke s. å˜kuÀôe ykxToMk fkÏ˜us{kt ´⁄k{ ªko{kt åku Ñwshkåe hkœfiwt, Ö˝ ÉeÚ ªko⁄ke {wœfi r ªkfi rnLÀe hkœfiku. Ö˝ ”Àfi åku Ñwshkåe s Õtæu. yu rÀ Çku{kt å˜kuÀ fkÏ˜us{kt Ñwshkåeôk yÊfikÖf åhefu fr r[ôw {kuÀe Ñwshkåe º˝k u. Ökuåkôk rnLÀe r ªkfiôk åkÇ ºh kôu ÉÀ˜u ºÑ kôÀkÇ r[ôwºkEôk Ño{kt ºh k

ÉuÇu. r[ôwºkE ÇknuÉLkk r˛˚k˝ yôu ´uh˝k⁄ke Ñwshkåe{k fr åk ˜æ k {ktze. r[ôwºkE ÇknuÉu ºÑ kôÀkÇôe Qä{ykuôwt zåh fﬁwO. hÚôk rÀ Çku{kt

r[ôwºkE, ´fk˛ Ñﬂsh, h{˝ Çkuôe, ºÑ kôÀkÇ yôu fux˜kf fk‘ﬁÉwºw˚kku

Ñ˜åuÔh, WÌftXuÔh su kt ´f]rå M⁄k§kuyu fr åkfik kk fkZåk. ´f]råôk ÇktrôÊfi{kt Ç„fr åk h[e ytåfze h{ k yôu ˜æ kôe MÖƒko [k˜åe. Çqhsôkt yMå ⁄kåkt rfh˝ku Ç{fiu yu{ôe Çsoô-MÖƒko Öhkfk¸kyu ÖnkU[åe. rnLÀe ÇkrnÌfiôk yÊfifiô

Àhr{fikô ë´Ñrå kÀí yôu ëô e fr åkíyu Ö˝ ºÑ kôÀkÇôu uhe yÇh fhe nåe. yuôk Örh˝k{u Ö˝ yu{˝u fk‘fiku ÇflfikO nÌkkt. r˛˚kf åhefuôe ykhtºôe

fkhrfÀeo{kt ëWÀkå r˛˚k˝í{kt yu{ôe fux˜ef fr åkyku ´fkr˛å ⁄kE nåe.

ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u yu{ôwt ÇkrnÌfi Çsoô nsw Çwƒe ´fkr˛å ffiwO ô⁄ke. Ökuåkôe yk Çsoô ´r¢fik r ˛u Aqxk-A kfik W’˜uæku fhu˜ Au. ë{khe ˜kuffik kkí{kt ëÉeswt yuf {nkºkhåí yôu ëyuf˜‘fiôku ytÑqXkuíôk yt˛ku yk fik Au. ë{nkºkhåí Ç{fiôk Ñwhw ˇku˝ yôu yuf˜‘fi yksu Ökt[ nÚh ªko ÖAe S tå Au. Vuh yu Au fu, yu rÀ Çku{kt yuf˜‘fiu ytÑqXku ykÖe Ñwhw-Àr˚k˝k ykÖe nåe, yksu fÀk[ yuf˜‘fiôku ytÑqXku yLfikfiôk ´råfkhôwt ´åef Éôe hnu˜ Au !

ºÑ kôºkE 1970{kt æuzÉ˙Òk{kt r˛˚kf ÉLfik yôu 1977 Çwƒe åu{ôe ÇsoôkÌ{f ´ ]r•kyku Çr¢fi hne. åuyku åu{ôk r „k⁄keoyku Çk⁄ku fr åkyku fhåk yôu ôkxf ˜æåk. yu{ôk yuf r „k⁄keo zkfi˜ Xkfkuhôku fk‘fiÇtÑ˙n ëôkrfifkí Ö˝ ´fkr˛å ⁄kfiku. ÌfikhÉkÀ yu{ôwt {ô ykrÀ kÇe ÇtMf]råôk y«fikÇ{kt Öhku kfiwt. eÇuf ªkoôk yk fkfio Àhr{fikô ykrÀ kÇeykuôe ëzkf˝í yôu ë[huåhkí su e ´⁄kkyku yôu ÀkYôk Àqªk˝ r ôk˛f Örh˝k{kuôe fux˜ef xôkykuyu

ºÑ kôÀkÇôu n[{[k e {qıﬁk. yu{˝u yk ÇktMf]råf Ç{Mﬁkykuôk Wfu˜ y⁄kuo r [kh k {ktz‚wt.

ºÑ kôºkEyu r [kfiwO, ëºe˜ Ç{ksôk Çk{qrnf {kôrÇf Ç{kƒkô {kxu Üeôu Àu e-{kåk-Énuô {kôeôu Ñkih Ñkô fhk åe nkufi, yôu uhºk ôkôe ƒkhôu ÉwÍe fhk åe nkufi yu e ÖhtÖhk{kt ´[r˜å khåk- Öwhkf⁄kkykuôwt Çtf˜ô fhe, ÖhtÖrhå f˜kå• kuôku r rôfikuÑ fhe ôkx‚-YÖktåh fh k{kt yk u. yk kt ôkxfku yu{ôk s f˜kfkhku {kiræf YÖ{kt Çsuo yôu yu{ôk Ç{ks ÇL{wæ ºs åku zkf˝-´⁄kk, ÖhtÖrhå uhºk ôk, [huåhwt su e ÇktMf]råf-Çk{krsf yôu åo{kô ykä⁄kf-˛kherhf-˛i˚kr˝f Ç{Mfikyku Çk{u fkhÑå ôe ze ˛fu. åu{ôe s ÇtMf]råôkt r ƒkfif å• ku⁄ke Çt[kr˜å ⁄kfikt nku k⁄ke yk kt ôkxfku Çk{krsf ¢ktrå ÇSo Ç{ksôk Ç kOÑe r fkÇ{kt Çnkfif ⁄kE ˛fu.í ÀÖo˝ yfkÀ{e, y{Àk kÀôkt rôfik{f {¬’˜fk ÇkhkºkEôu åu{ôe kå Ñ§u Qåhe, yôu yk ytÑu yuf ´kusuıx Éôk e y{urhfkôe Ú˝eåe ÇtM⁄kk {uf yk⁄koh VkWLzu˛ôôu hsq fh k{kt yk‘fiku. ëykrÀ kÇe f˜k yôu ÇktMf]råf Çt[kh Ókhk i[krhf ¢ktrå, Ç{ks Örh åoô yôu r fkÇíôwt yrºfikô ÀÖo˝ yôu {uf yk⁄koh VkWLzu˛ôôk ôuÚ nuX§ ºÑ kôºkE yôu åu{ôe Àefhe zkÏ. rsøkkÇk Öxu˜ 1995-96{kt ykht«fiwt, su 7 ªko Çwƒe Çåå [k’fiwt.

Ék’fik M⁄kk{kt {ô{kt ytrfå ⁄kfiu˜k ôkx‚Çsoôôk ÇtMfkhk yn™ Öwô: fk{ yk‘fik. ºÑ kôºkE ÇtÖkrÀå ëÑwshktôku yhu˜kuíôwt ÀkYôe Ç{Mfikôk rô kh˝ y⁄kuo ëºkuÚ ÑwÚuhí YÖu ôkx‚ YÖktåh fh k{kt yk‘fiwt. åu e s heåu yu{ôk Ókhk ÇtÖkrÀå ëåku§ehkÏ˝eôe khåkíôkt ôkx‚YÖktåh fhe ësuÇ˜-åkuh˜í yôu ëÜe-˛¬ıåíôk ôk{u ôkxfku åifikh fhkfikt yôu ykrÀ kÇe ºkuÖkykuôk ÇnfikuÑ⁄ke yu ´råÖkrÀå fh k{kt yk‘fiwt fu fkuEÖ˝ Üe Ç{ks{kt zkf˝ nkuåe ô⁄ke. Üe {q§ºqå heåu {kåk s Au. ÖhtÖrhå uhºk ôk yô [huåhwôe ƒkh ÉwÍe fh k yu{ôk Ókhk ÇtÖkrÀå ëhkXkuh khåkí {nkfk‘fiô ÖÇtÀ fh k{kt yk‘fiwt. yu ôk{u ôkx‚YÖktåh{kt yu{ ´råÖkrÀå fh k{kt yk‘fiwt fu, {k˝Çôwt æqô ô fh Ö˝ {ku zeôk {k⁄kkôku {wÑx (Ök ze) ykt[fe ˜u ku. {k⁄kkôe Ök ze Wåkh e yux˜u {k⁄kwt Wåkh wt. yu s yuôwt nznzå yÖ{kô. åo{kô r ªkkıå Örh¬M⁄kråyu Qºe fhu˜e ˛kherhf Ée{kheôu hkuf k yôu åtÀwhMåe Ú§ k {kxu Ökur˜fiku, Ée.Çe.S., r kÑw˝e su e hMkeôe Ú˝fkhe ykÖ k

ëÀun yu s Àu í yôu ykä⁄kf WÌfªko {kxu ÖhtÖrhå fwrxh yôu Ñ˙k{ku„kuÑôu

ykrÀ kÇe ÇtMf]råôk {q§ºqå ÇtÀºoôu Çk[ eôu Öwô:Sr å fh k ëÖkuåkôk nk⁄k sÑLLkk⁄kí ôk{ôkt ôkxf ˜œfikt yôu ºs‘fikt. åo{kô r Ôôk ´Ñrå-´ knku yôu yu{kt⁄ke Qºk ⁄kfiu˜k ô k Özfkhku Ç{s k yôu Özfkhkuôku ´råfkh fh k

yu{ôe ÇtMf]råôkt W•k{ å• ku yu{ôk Ókhk r Ô Çk{u {qf k Çk˚kh ⁄k Öh{ yk ~ﬁf Au yu Ç{Ú k ëº˝åh keS yktæí yôu ëº˝u åu åhuí ôkxfku

Ç{ks yôu ´k⁄kr{f ˛k§kyku Çk{u {qf k{kt yk‘ﬁkt. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ yôu

zkÏ. rsøkkÇk Öxu˜ ôkxf Ókhk Ç{ks Örh åoôôk åu{ôk yrºfikô{kt ºkhu ÇV§ ⁄kfikt, yôu åu⁄ke yk yrºfikô ykrÀ kÇe Ç{ksôe yuf r h˜ xôk Éôe hne.

fÀk[, yk s ºk ôk yu{ôk ÀqhÀ˛oô, y{Àk kÀ⁄ke ´Çkrhå ⁄kfiu˜ ˜kufôkx‚ku{kt Ö˝ ‘fiıå ⁄kE Au. zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜, ÀqhÀ˛oô úrhå ykrÀ kÇe Ç{ks{kt f˜k yôu ÇktMf]råf Çt[kh Ókhk i[krhf ¢k¬Lå r ªkfif 12 ˜kufôkx‚kuôk ÀMåk uSfh˝ yôu ´Çkh˝ôk {wœfi ÇnºkÑe ÉLfik. ykfk˛ k˝eyu Ö˝ yu{ôk ÇnfikuÑ⁄ke zwtÑhe ºe˜ku{kt ´[r˜å ˜kuf{nkfk‘fi ëºe˜kuôwt ºkh⁄kí yôu ëhkÏ{ Çeå{kôe khåkíôk 110 yurÖÇkuzôwt Ê rô{wˇ˝ yôu ´Çkh˝ ffiwO. yk{, ºe˜kuôk {nkºkhå yôu hk{kfi˝ôu ÀqhÀ˛oô å⁄kk ykfk˛ k˝e Öh⁄ke ´Çkrhå fh kôe ÇsoôkÌ{f ´r¢fik Ö˝ yu{˝u fhe. yu Çk⁄ku ºe˜ ÇtMf]rå, Ç{ks, ˜kufr „k yôu ˜kufÇkrnÌfi r ªkfif yôuf kåko˜kÖ å⁄kk {w˜kfkåku Ö˝ yu{˝u ÀqhÀ˛oô-ykfk˛ k˝e Öh⁄ke yk fik.

ë{khe ˜kufﬁk kkí{kt ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u ˜œﬁwt Au fu... S ôôk ykhtºu

Çsof Énkh yk k Öktæku VVzk åku nåku Ö˝ ˜kufÇkrnÌfi Çt˛kuƒôu r[•k Öh fÉÚu ˜E ˜eƒku... yk⁄ke {khk{ktôku Çsof üzku ôu üzku ZÉqhk k ˜k¯fiku... (Ö]. 14) ÇkÉhfktXk-ÉôkÇfktXk rs’˜kyku{kt Çåk zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k k T{fiôwt Çt˛kuƒô yôu ÇtÖkÀô fh k ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u keÇ ªko Çwƒe Çåå Öwhwªkk⁄ko ffikuo. yk Öwhwªkk⁄koôu yu{˝u ë˜kuf{k fik kkí Ñ˝e Au. yk fik kkôwt ˝oô yu{˝u ë{khe ˜kuffik kkí (´fk. : 2006){kt ffiwO Au. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôk

{åu, S ôôk ykhtºôku Çsof S ôôk ÇkEX{k ÀÇfk ÖAe ˜kufﬁk kk rôr{•ku

Öwô: Àuæk Àu Au. yu{˝u AqÖku Çt˛fi Ö˝ ‘fiıå ffikuo Au fu, S ôôk ykhtºu

Çsoôôe su QÚo nåe åu yk{kt ôk Ö˝ nkuﬁ !

zkÏ. nÇwºkE fikrøkfu ë{khe ˜kuffik kkí ÖwMåfôe ´Måk ôk ë˜kuffik kkôwt Çk˚khåe⁄koí{kt ˜œfiwt Au åu {wsÉ, ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôwt ÖwMåf ë{khe ˜kuffik kkí yu{ôk Öq Çt˛kuƒôfkfio Çk⁄ku s Çtf§kfiu˜wt nku k Aåkt, ´ knu, M YÖu yôu ´fkhu ô yôu swÀwt Au. yk Çt˛kuƒô ÇtÖkÀô ô⁄ke, Öhtåw ÇsoôkÌ{f, ˜r˜åÇkrnÌfiôk ´fkhôwt Au... yk ÖwMåf ëÇtM{h˝ f⁄kkôk ´fkhôwt Au.í ˜kufÇkrnÌfi ˚ku ku ykXuf Àkfifk Öq Õ uh[tÀ {u k˝eyu yu{ôkt ÖwMåfku ëÇkihkªxŸôkt ætzuhkuí yôu ëÖhfB{kí{kt yk e fik kk fhe nåe. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜u yk ÖwMåfôu ë˜kufôu Wfu˜ k såkt ⁄kfiu˜k yôwº kuôe ykôtÀf⁄kkí Ñ˝e Au. yk{, ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ fr , ôkx‚fkh, ˜r˜åÑ„ ˜uæf Au. xqtf{kt, yu{ôku S Çsofôku Au. yk s å• yu åu{ôu zwtÑhe ºe˜ ykrÀ kÇeykuôk ftXM⁄k k T{fiôu Ç{s k yôu ÇtÖkrÀå fh k úfiko.

469, nrhyku{Lk¯kh, ’˜º r „kLk¯kh, rs. yk˝tÀ-388120

üze rôÇÉåôe ÇtÖÀk : ë˛kuƒÇtÖÀkí

zkÏ. rÇ˜kÇ Öxur˜ﬁk

ë˛kuƒÇtÖÀkí zkÏ. ºÑ kôÀkÇ Öxu˜ôku yu ku Ñ˙t⁄k

Au su{kt ºÑ kôÀkÇºkEyu yu{ôe ˜kufÇkrnÌﬁ-Çt˛kuƒôôe yôwº f⁄kk hÇk§ ˛i˜e{kt ˝o e Au.

të{khk Çt˛kuƒôôe rÀ˛k : ˜kufí yk yuf yu ku ˜uæ Au su{kt ºÑ kôÀkÇºkEôe ˜kufÇtMf]rå yôu ˜kufÇkrnÌfi {kxuôe ´råÉÿåk fu e heåu Ç{fiu Ç{fiu ·Z ⁄kåe ÑE. yu rÀ˛k{kt Ökuåu fu e heåu Èfik. ffikt ffikt ÖrhÉ§kuyu yu{ôk{kt yk º‘fi æÚôk åhV æUÂfik yuôku hÇkˇo RrånkÇ yk{kt Au. yôuf Ök kku yôu yôuf ºk r ºkuh Éôk e Àuåk ´ÇtÑku fi yk ˜uæ{kt Au. æhuæh åku ´⁄k{⁄ke s yk ë˜kufí åhV yu ´Ìfi˚k heåu §u˜k s nåk, yu ÖAe ƒehu ƒehu su {q§ôku hÇ nåku yu˝u s yu{ôu yu{ôwt Ñtå‘fi Éåk‘fiwt. ôu S ôÉ§ s yk ë˜kufí y«fikÇ Au- yu{ {kôe yu ykÑ§ ôu ykÑ§ ƒåk hÃkk ñ yu ykæefi ´r¢fikôu MÖ¸ fhe ykÖôkhku yk ÇwtÀh ˜uæ Au. ºÑ kôÀkÇºkEôk yktåhsÑåôu yôu yu{ôku ˜kufÇkrnÌfi-Çt˛kuƒôfik kkôu Ç{s k {kxu yk ˜uæ Énw s {kuxwt ykƒkhM⁄kkô Ñ˝e ˛fkfi.

ÉeÚu ˜uæ Ö˝ yk ÇtÀºo{kt s Ç{s k su ku Au. yu Au : ëÉÀ˜kåk

fiwÑ ÇtÀºo{kt ˜kuf ÇkrnÌfiôwt Çtf˜ô yôu Çt˛kuƒô.í yk ˜uæ{kt, yuôe hÑuhÑ{kt, ykÖ˝ôu ºÑ kôÀkÇºkEôku r ªkkÀ ´åeå ⁄kkfi Au. su heåu yk ë˜kufí ftXM⁄k ÇkrnÌfi yôu æwÀôe ÖhtÖhk fu ÇtMf]rå⁄ke yÚ˝Ö˝u s r {wæ ⁄kE hÃkku Au yuôe yu{ôu ºkhkuºkh Æ[åk Au. r {wæ Éôk ôkhe fit k-ôÑh ÇtMf]rå Au, yu˝u fu e fu e {kfikÚ§ h[eôu yk ºku§k ë˜kufíôu fi ºh{k e Àeƒkt Au, yuôe yk{kt [[ko Au. yk kt fkh˝kuôu ˜eƒu n ˜kufÇkrnÌfiôwt fk{ fu Àwªfh ⁄kE hÃkwt Au, yu e kå yu{˝u f⁄ke Au. y˜É•k yk Ç{Ñ˙ r ÔÇkrnÌfiôk ÇtÀºo{kt ⁄kE hÃkwt Au ôu r ˛uªkå: Ç k ˜kufÇkrnÌfiôk ˚ku k{ktfi yu {kXkt Örh˝k{ ˜k ôkhwt ÉLfiwt Au.

ëÖLLkk˜k˜{kt ôM hí yk ˜uæ Ö˝ yk Ñ˙t⁄k{kt yufÀ{ ôkuæku åhe yk åku ˜uæ Au. ë˜e˜k {kurhfikíLkkt ¯keÌkkuôk ÇtÀºo{k ë{§u˜k S íôe ´ÇtÑ Çtf˜ôk yôu ú{´ÇtÑkuôwt r &˜uªk˝ ffiwO Au. ë{kô eôe º kEíôu Ö˝ fikÀ fhe

Au. ÖLLkk˜k˜{kt yk ë˜kufí yk ˜kufÇtMf]rå yôu yk ˜kufÇkrnÌfi fu ˜kufÑeåku fu e heåu É[Ö˝⁄ke s {q§ ôkæôkhkt ÉLfikt nåkt, yu ÉkÉå yu{˝u À˛ko e Au. ÖLLkk˜k˜ôe {ôôe {kxe{kt yu ë˜kufí ƒhÉkfiu˜ku nåku, y ÖAe ´Ñx ⁄kfiku Au. yÌfitå hÇ§åe ˛i˜e{kt ºÑ kôÀkÇºkEyu Àhuf ´ÇtÑu åw˜ôkÌ{f yrºÑ{ hkæe ë˜e˜k {kurhfikí Çk⁄ku ykôwt yôwÇtƒkô Çkƒe yk fiw Au. ÖLLkk˜k˜u ÖhtÖhk

Ö[k e yuôu f§kÌ{fYÖ yk fiwt Au. yu ku yu{ôku Çqh Au, yu yÑÌfiôku Au. ˜kuff§k ôu ˜kufÇkrnÌfiôk yuf yÂAk Ú˝å˜ ˜uæu yu{˝u ıfiktfi {kU {{ktfiu fÃkwt ô⁄ke fu ÖLLkk˜k˜u yn™⁄ke yk WAeôwt ˜E ˜eƒwt Au ! yk ˜˝ Énw s {n• ôwt Au. ytåu åku ÖhtÖhk{kt⁄ke s Éƒwt ôeÖS yk Au ôu !

yn™ ÇtÑ˙n Ök{u˜k ˜uæku{kt ºe˜Ç{ks-ykrÀÇ{ks yuôk [ku¨Ç ÇtÀºkuo Ç{uå rôYÖ˝ ÖkBfiku Au. yuôk Çk{krsf ÇktMf]råf ÇtÀºkuo Çk⁄ku yuôk ˜˝ku yôu yuôe {kôrÇfåkôwt yk{kt rôÀ˛oô Au. yu{ôkt yu ftXkuÖftX ˜kufÇkrnÌfi{kt yu{ôe ÇtMf]rå yôu Ç«fiåkôu À˛ko k Çt˛kuƒf yuôk {q§ ˜Ñe Úfi Au. yu ë˜kufíôk {ôkusÑåôu yk˜uæ k {kxu yu{ôe ´f]rå Çk⁄kuôe ÇtÑrå yôu yu{Lkkt {nkfk‘fiku- ˜kufÑeåkuôu ˜kuf k„ku ykrÀ Çk⁄ku yu{ôwt fu åkÀkÌBfi nåwt ôu Au yu Éƒwt åuyku MÖ¸ fhe ykÖu Au. WÀknh˝ Çk⁄ku s Éƒe s ºqr{fkykuôu Ç{Ú Au. Çk⁄ku Çk⁄ku yuôku RrånkÇ Ö˝ åuyku hsq fhu Au. yk ë˜kufí{kt yux˜u fu ykrÀ kÇe Ç{ksS ô{kt ôkheôwt fu M⁄kkô nåwt yôu ôkhe [uåôk fu e nåe

ËtrníÞ : yuf yæÞÞ™

yu Ö˝ yuf ˜uæ{kt Au. Àu eÖqÚôku su ÇtÀºo ºkhåefi ƒ{o yôu ÖhtÖhk{kt Au yuôk zu yk ôkhe r ºk ôk ôu ôkhe [uåôkôku ÆÖz Étƒkfiku n˛u. yu su nkufi

åu æhe yÑÌﬁôe ÉkÉå åku yu Au fu Çt˛kuƒfu yk {w k z yksôk Ç{ﬁôk ÇtÀºo{kt ykÖ˝u su heåu ôkhe[uåôkôe kå fheyu Aeyu yuôkt {q§ fux˜kt üzkt

Au yuôku yuf ytÀks yk Au. Â[uôk ªkkuo{kt ykÖ˝u s ôkhe {rn{k-ôkhe Ñkih fh k{kt ıfiktf ºq˜⁄kkÖ ækE Ñfik Aeyu fu ykÖ˝u Vhe⁄ke yuôku r [kh fh ku Öz‚ku Au y⁄k k yu ôkheykuyu M ækusôe rÀ˛k M fi yæÌfikh fhe ˜eƒe

Au. yk{, rôhtåh Ç{fi[uåôkôwt fu ÇkåÌfi nkufi Au yuôku yuf Çtfuå Ö˝ yk ´k[eô ÇtÀºkuo{kt⁄ke sze yk Au.

ÇÀeyku⁄ke hk{Çeåkôe f⁄kk ´[r˜å Au. yu f⁄kk ºe˜e Ç{ks{kt fu e heåu M⁄kkô Ök{e Au yuôe [[ko ëhkÏ{ Çeå{kôe khåkí{k Au. Çk{krsf, ƒkä{f yôu yirånkrÇf ÇtÀºo{kt ykôe [[ko yn™ yk ˜uæ{kt fh k{kt yk e Au. ˜fikÌ{f Ñ„{kt fnu kôe yk f⁄kk …åwykuôk ÇtÀºo Çk⁄ku fE heåu hsq ⁄kkfi Au yuôwt r Ñåu yk ˜uæ{kt Éfikô Au su æqÉ s hÇk§ ôe z‚wt Au.

ºe˜kuôkt ˜kufÑeåku fu ºe˜kuôkt ehhÇºfikO ˜kuf{nkfk‘fiku ykrÀ{kt ºe˜eÇ{ks, ÇtMf]rå yuôk Àu ku, yuôe Àe ÖhtÖhkôe [[ko fh k{kt yk e Au. yu Éƒkôk Örhú˚fi{kt yk ˜kufÑeåku fu {nkfk‘fiku{kt⁄ke WÀknh˝ku xktfeôu ykM kÀ˜˚ke yrºÑ{⁄ke r &˜uªk˝ ffiwO Au su hÇ´À Au. yk Ñ˙t⁄kôk yôkuæk Ñ„r ƒkôôk ô{qôkyku xktf kôku ˜kuº såku fhe ˛fkåku ô⁄ke. Éu yuf ô{qôkyku :

ë{khk Çt˛kuƒôôe rÀ˛k : ˜kufí{kt yuf yôwº ôwt Éﬁkô Au. Énw s hku[f Au :

ëƒe{u ƒe{u y{khe S ôôifik Ç{ku {kxeôku Ñku§ku ykÑ§ ƒÖ k ˜k¯fiku. s§{kt yzƒu hMåu Ñfik nkuE˛wt ôu zkÃkkôk W kzk ˛hehôu Ök˝e{kt ne yk u˜e f˛ef {kuxe Måw MÖ˛eo yôu ºfiºeå åu˝u QA§eôu Ñku§k åhV åhkÖ {khe. ykswÉksw {kuå Ñeƒôe {kVf º{ k ˜k¯fiwt yôu y{ [khôu ºhzku ˜u k ˜k¯fiwtí (Ö]. 6). {kxeôk Ñku§k{kt [es Måwyku nåe. ôÀe Ökh fh kôe nåe ôu ykVå yk e Öze. yuôwt ˝oô ÉhkÉh åk·˛ ⁄kE QXu Au. Ñrå˛e˜r[ k su Ñ„{kt Étƒkfiwt Au yu yufÀ{ S tå ˜kÑu Au. yktæ Çk{u s æzwt ⁄kE Úfi Au.

yk s ˜uæ{kt yk kt s Éu r[ kku swyku :

ë hÇåk {u ˜ ytƒkh Â[u Ñk{{kt ÖnkUÂﬁk. ºzf htÑku{kt Çﬂs

hÖ˚k yôu fLﬁkÖ˚kôe Üeykuôk {wæ{kt⁄ke ô]Ìﬁôe {wˇk{k Aqxåkt Vxk˝ktôk

ƒkuƒ Â[u ˜¯ôôe Çk{krsf r rƒyku [k˜åe nåe (Ö]. 6).

fu{uhkôe f§k⁄ke yk{kt Ñ„ Étƒkﬁwt Au. fu{hk q{u Au ôu MÖ¸ ⁄kkﬁ Au

ë{u ˜ ytƒfkhí yu ÖAe ëÑk{í. {u ˜ ytƒfkhôku r r˛¸ ÇtÀºo ÚuE ˛fkﬁ Au.

ëÑk{í Öh fu{uhk ˜kUÑ ˛kÏx⁄ke q{u Au ôu hsq fhåwt Úfi Au yu åwo§-ºzf htÑ... hÖ˚k... fLfik Ö˚k... ô]Ìfiwôe yÀkyku... Ñkåkt, ôk[åkt, {˜fåk Àunku ôu

ëVxk˝ktôk ƒkuƒí ºkhu Ñrå˛e˜åk Çq[ åku yk ˛ÁÀ´ﬁkuÑ- ëVxk˝ktôk ƒkuƒí

ë Aqxåkí{kt Ö˝ ÑråÇq[fåk ºkhkuºkh Au s. yuf ë˜kufíôe yk e ô]Ìﬁ{wˇk ôu yu{kt ´råÆÉrÉå ⁄kE QXåe Çk{krsfåk-Étôuôu su heåu yk Ñ„{kt, yk e f˜kÌ{fåk⁄ke Ñqt⁄ke ˜u kôe ©e ºÑ kôÀkÇºkEôe Çsofeﬁ ÇqÕ Au, yu ´˛tÇkÖk k Au.

su h{kt Qåhu˜k yu h{kt yu hkr k Àhr{ﬁkô ⁄kﬁu˜ku yôwº swyku:

ë.... Ö ô yôu hÇkÀ yufÉeÚôe MÖƒko{kt Qåfiko. ôr§fikt⁄ke ykÂAkrÀå ÕqtÖzwt M⁄k§u M⁄k§u [q k {ktz‚wt. Ö ôôk yuf s ÚuhÀkh ÇÖkxu fkurzfiwt nku˜ kE Ñfiwt, yôu h ytƒkhk⁄ke ˜™ÖkE Ñfiwt. º™Úfiu˜kt Éfhkt yôu fqfzktôkt ˛heh{kt⁄ke Aqxåe ykrÀ{ Ñtƒ h{kt ‘fikÖe ÑE.í (Ö]. 7)

ykÑ§ôk ˝oô{kt su ë{u ˜ ytƒkhíôku ÇtÀºo yk Au yu yk ˝oô{kt r ˛uªk {qäå{tå ⁄kkfi Au. yn™ Ö˝ fu{uhkôe f§k Au. Ñrå˛e˜ r[ kku Au. ·~fi, ©k‘fi, ˙k¤fi f’Öôku Au. RrLˇfiÑku[h ⁄kE QXu Au Ç{Ñ˙ Örh u˛ !

ÉÀ˜kåk såk fiwÑÇtÀºo{kt ˜kufÇkrnÌfiôwt Çtf˜ô-Çt˛kuƒô Ö˝ fu fÖhwt ⁄kåwt [k’fiwt Au yu ÉkÉåôu hsq fhåkt yu{˝u su furVfiå ykÖe Au yu ÚuEyu: ë.... 8 ⁄ke 10 ªko Önu˜kt æuzÉ˙Òk⁄ke {k k 5 ⁄ke 10 rf˜ku{exh Àqh ftXM⁄k ÇkrnÌfiôku yuf {kuxku {nuhk{˝ åku nåku, yôu åuôkt {kuÚt Auf æuzÉ˙Òkôe ˛uheykuôu º™s åkt nåkt. åu {nuhk{˝ ækMÇku 45 ⁄ke 50 rf.{e. Àqh Ñwshkå yôu hksM⁄kkôôe ÇhnÀ Çwƒe ÖnkU[e Ñfiku Au. Çk⁄ku Çk⁄ku åuôe ækhkÖkx h˝{kt ÉÀ˜k kôe ´r¢fikôku ykhtº Ö˝ ⁄kE [qıfiku Au.

h{kt⁄ke s {u§ e ˛fkåwt; yktÑ˝k{kt⁄ke Wåkhe ˛fkåwt; ⁄kkuzuf Àqh sEyu yux˜u æuåhku{kt Çk{u {§åwt; s{˝ku nk⁄k ÖÇkh k{kt yk åku Çtåkuôkt ºsôku {§åkt yôu zkÉku nk⁄k Vu˜k k{kt yk åku Énkh rxfikykuôe f⁄kkyku ´k å ⁄kåe; åu ftXM⁄k ÇkrnÌfi ˛kuƒfåko {kxu Àqhôu Àqh [k˜e sE hÃkwt Auí (Ö]. 24). yk ykækufi Ñ„ætz ÇsoôkÌ{f Ñ„ôku É§wfku ô{qôku Au. ë åku {nuhk{˝í yuôkt ë{kuÚtykuíôu ëº™Ú kôeí xôkôu ˜kufÇkrnÌfi Çk⁄ku Çktf§eôu yuôe r ˛k§åk‘fikÖfåk À˛ko e Au su yufÀ{ ´ºk f ôe zåe yôwº kfi Au. Àrhfiku Àqh Úfi

åu⁄ke yux˜ku ºkÑ ëækhkuÖkxí Éôu, yu yuf ´r¢fik Au, s {nuhk{˝ Çk⁄ku s Úuzkfiu˜e Au. yuôu n uôk s{kôk{kt ftXM⁄k ÇkrnÌfi Ö˝ f Àqh sE hÃkwt Au, yuôe Çk⁄ku Çktf§åkt yuôe fhw˝åk MÖ¸ ⁄kkfi Au. yk ´r¢fik Öq uoôe ftXkuÖftX ÇkrnÌfiôe Ç{]rÿôu yu{˝u su heåu yrº‘fiıå fhe Au, yu Ö˝ ÇwtÀh Au. yu ftXM⁄k ÇkrnÌfi fu S tå ôu ƒÉfåwt nåwt åu fu S ôôe Çk⁄ku ô Çk⁄ku nåwt yu ÉkÉåôu yu{˝u ´fikusu˜k ˛ÁÀ´fikuÑku ÉhkÉh hsq fhu Au. su{fu ë h{kt⁄ke {§åwtí ëyktÑ˝k{kt⁄ke Wåkhe ˛fkåwtí ë...æuÌkhku{kt Mkk{u {§Ìkwtí ës{˝ku nk⁄k...í

ëzkÉku nk⁄k...í yk Éƒk s ´ºk ˛k§e ÇtÀºkuo ºkhu Ç{⁄k Au. yuôe Çsofåk

MÖ˛eo Úfi Au. yk e Ñ„ºkå Ñ{e Úfi Au. yk fk‘fikÌ{f Ñ„ ktÂfik fh kôwt Ñ{u Au.

yk{, yk kåkuLkk ˝k ô{qôkyku Au. ˜tÉk˝ºfiu yu Éƒk s åku xktfe ôk ˛fkfi. yk yôu yLfi Ñ˙t⁄kku{kt ©e ºÑ kôÀkÇºkEyu su Ñ„ æuz‚wt Au, yu

Ö˝ y˜Ñ y«fikÇôku r ªkfi Au. Çt˛kuƒôkÌ{f Ñ˙t⁄kku fu ˜uækuôwt Ñ„ Ö˝ yk hku[f nkufi yu r ¬M{å fhôkhe xôk Au. yk{ Ñ˙t⁄k kt[ ku {k˝ ku Ñ{u Au yuôwt yuf fkh˝ Çt˛kuƒfôe yk e Çh§ Aåkt ÇkUÇh e yrº‘fi¬ıåf§k Au. Ökuåkôu su fnu Au yu ÉkÉåu åuyku

MÖ¸ Au. §e, su Úufiwt Ú¤fiwt ôu yôwº‘fiwt Au yu s ôu yux˜wt s fnu Au ƒkhu fu ykuAwt ôn™, yu ˜˝ yn™ Ökôu Ökôu Au. yk ˜˝{kt r ô{˙åk Ö˝ ºkhkuºkh Au. æhuæh åku Ñwshkå{kt yh ’˜eôk yu ´Àu˛ôkë˜kufí{kt ´ u˛ fhôkh yôu S ôôkt {q’fi kô ªkkuo hÕ§Ökx{kt Ñk§e, Çt˛kuƒôôe rÀ˛k{kt s ykÑ§ ƒÖôkh ©e ºÑ kôÀkÇºkE yôLfi Au, Aåkt ıfiktfiu yu{ô yrº{kô åkoåwt fu ´åeå ô⁄ke ⁄kåwt - yu e yk{kt ÖkhÀ˛ofåk Au. yk ˜uæku{kt f˛kfi {kô yfhk{ fu fiwrô äÇxeykuôe WÖkrƒyku {kxu ⁄kåk Wƒk{kºfik Çt˛kuƒôôku ÖzAkfiku

ÇwÊƒkt ô⁄ke. yk Éƒk ˜uæku{kt ÇtÖkÀf-Çt˛kuƒf-ÇtÑ˙knf yu k yuf üze rôÇÉåºfiko, ºuæƒkheôe Çkƒôkôwt åus Au. üzku hÇ Ökôu Ökôu Au. yk ë˜kufí s yu{ôk ykhkÊfiÀu Au ôu yu{ôk{kt s yu h{{k˝ Au ñ yu e yôwºqrå ⁄kkfi Au. ykÑ§ fÃkwt yu{ ˜uæô-f§kôku ÚÀw yk Éƒk s Ñw˝ku⁄ke {trzå Au, yu⁄ke yu ˜uæô ykÖ˝ôu sfze hkæu Au ôu fkuE ÇsoôkÌ{f f]rå kt[åk {k˝åk nkuEyu yu ku ykôtÀ ⁄kkfi Au. fu{fu swÀk swÀk ˜uæku{ktfi yuf Ç§tÑ ÇkåÌfi Au, yuf Çq kåk Au, yuôefi yk{kt {Ú Au. yufu yuf ˜uæ{kt su r ªkfi Au yuÌkku yu r ªkfi

ytÑuôk Çt˛kuƒôôe ºqr{fkYÖ Au ôu yu{kt⁄ke ykÖ˝ôu ÇktÖzu Au fu fE heåu ôu ffik nuåw⁄ke Çt˛kuƒfu yk rÀ˛k{kt ykÑ§ ƒ kôwt {wôkrÇÉ {kLfiwt. yk Ñ˙t⁄k ne Ñfiu˜k ë˜kufíôu huæktrfå fhu Au. ´f]råôk æku§k{kt, Lk Ñzku, Önkzku ôu Ö⁄⁄khkuôkt Özækt Çu eôu yu{kt s ykôtÀ{kt hnu k{kt s ƒLfiåk {kôôkhe yuf ykæe ´Úôwt S ô yk heåu ytfu fhe ykÖôkh yk Çt˛kuƒfôu Ç˜k{. ôfiwO Çknrsf nåwt yu ƒe{u ƒe{u ykuÇhe hÃkwt Au. yu k fk§{kt yk yÌfitå {q’fi kô Au. yk ÇtÀºo{kt s n{˝kt VuÉ˙wykhe 2008ôk ëô ôeå Ç{Öo˝íôk ytf{kt WMåkÀ y{ÕÀ y˜eæktôe furVfiåôku yuf yt˛ Wåkh kôwt {ô ⁄kkfi Au : ëºkhåôe ykÕkÀeôu 60 ªko Öqhkt ⁄kfikt. ykä⁄kf yôu åktr kf ˚ku ku ykÖ˝u ækÇ ykÑ§ Êfik. Úufu yk ´fkhôk r fkÇôu ˜eƒu ºkhåefi ´Ú{kt⁄ke khÇkÀ•k {w˜kfi{åk ôk˛ Ök{e hne Au. yk {w˜kfi{åk, Çwfku{§åkôu Ú§ e hkæ k ˛Yykå{kt ÇtMf]rå, ÇtÑeå, ô]Ìfi, f§k yôu r „k Ókhk ´kƒkLfi yÖkfiwt. yk ´fkhôwt ´kƒkLfi ykuAwt ⁄kåkt, {ôu ˜kÑu Au fu ykÖ˝e ÖhtÖhk, yku§æ yôu {q’fiku yuftÀhu ºqtÇkåkt Úfi Au.í (Ö]. 18 yôw. ÀeÖf Úu˛e. ÇkisLfi Çk⁄ku...)

ºqtÇkåe såe yk ÖhtÖhkôe yk ¯k˙t⁄k Çk[ ˝e fhu Au. E/11, Çqﬁko ^˜uxTÇ-Ée, M kr{ôkhkﬁ˝ôÑh Çk{u, rôÕk{Öwhk : zkuÀhk-2.