Issuu

BE 40

CULTURA

Lunes 14.12.09 EL DIARIO VASCO

CULTURA 41

Lunes 14.12.09 EL DIARIO VASCO

DOXO

DECANO DE LA PRENSA GUIPUZCOANA www.diariovasco.com

SAN SEBASTIÁN

du Berriako kazetariak. “(…) Alboroto y relajación. Son dos estados de ánimo que, mezclados en las dosis oportunas dan como resultado un ambiente ideal para el bertsolarismo (…)” Correokoak.

Lunes 14.12.09 Nº 24.338 • 1,10 euros

ÁFRICA V ELDEPOLVORÍN

MUCHO AMBIENTE Y FRÍO EN LA FERIA DE SANTA LUCÍA P10 y 11

Mauritania, Mali, Níger y Burkina Faso, escenarios de la ofensiva yihadista V2 a 4

Un montañero de Lazkao muere en el Pirineo al resbalar y caer a un barranco Eñaut Aldanondo era una persona muy apreciada en Lazkao y su muerte causó una gran conmoción

Maialen Lujanbiok jantzi du txapela Historiarako saioa izan zen atzo Txapelketa Nagusiko Finala, lehen aldiz jantzi baitu txapela emakume batek

Un joven de Lazkao, Eñaut Aldanondo Begiristain, de 32 años, perdió la vida el sábado por la tarde cuando regresaba de hacer cumbre con tres amigos más en el Pico de los Monjes, cerca de la estación de esquí de Astún. Al grupo apenas le quedaba poco más de trescientos metros para llegar a una pista, cuando la víctima resbaló y se deslizó por una loma nevada de unos quince metros para caer posteriormente al cauce de un barranco del arroyo Escalar. El cuerpo sin vida del montañero guipuzcoano no pudo ser rescatado hasta las ocho y media de la mañana de ayer. La localidad de Lazkao quedó conmocionada desde el momento en que conoció la trágica noticia. Eñaut Aldanondo era profesor de la ikastola San Benito de esta población guipuzcoana, promotor de numerosas actividades deportivas y una persona muy conocida y apreciada entre sus vecinos.

Denak pozik. Txaloz ez ezik, besarkadaz eta musuz estali zuten txapeldun berria oholtzan lehiakide izan zituen bertsolariek. Aparta izan zen haien arteko giroa. :: JOSÉ MARI LÓPEZ

Bertsoak badu erregina

BERTSO HAUTATUAK Mailaen Lujanbio Bederatzikoan. ‘Sua’ hura asmakizuna homo habilisena bazun intentzioa ta zuen sena bi harrik elkar jota txispa bat aurrena asmakizun haundina mendetan barrena sua da problema zenbait basorena edo jaki dena berotzen duena eta bi begiradek sortzen dutena

Egun historikoan, hungarria izan zen Andoni Egañaren errelebo aldaketa Aspaldi zebilen txapela Maialen Lujanbioren inguruan, baina atzo izan zuen eguna :: BIANDITZ IRAOLA BARAKALDO. Maialen txapeldun. Bukatu da Egañaren erregetza, eta datozen lau urteotan, gutxienez, erregina izango du bertsolaritzak. Aspaldi ukitu zuen Lujanbiok txapela, baina ez zen bere garaia, sobra ere. Atzo bai, belaunaldi oso baten izenean, bere egin zuen txapela. Hunkigarria izan zen zarauztarraren errelebo aldaketa. Goizean elkarrekin aritu ziren seiko motzean: Lujanbiok giltzurruna eman zion Egañari, eta biak ebakuntzaren ondoren esnatu berri ziren. Bien arteko loturaz aritu ziren. Lujanbiok «orain gu biok badegu zerbait betirako kate» bota zion lehenbizi, eta geroago «orain ez aje ta ez min / aurrera auskalo ez jakin / oraingoz daukat hutsunetxo bat zure izenarekin». Amets Arzallus, ordea, ez zegoen uzteko, berak ere nahi zuen burua

estali. Goizeko saioa oso parekatua izan zen, eta arratsaldean irekita zegoen finala.

Nabarmen gora arratsaldez Saioak nabarmen egin zuen gora bazkalostean, eta lehen bi sailkatuek oraindik nabarmenago. Bakarkako ariketan luzitu ziren bertsolari gehienak. Iturriaga dutxan zegoen joandaneko ordu erdian, baina markak ez zitzaizkion joaten. «neure burua neuk zauritu dut enuelako bizi nahi / ta orain enaiz ispilura joan eta begiratzeko gai» esanez hasi zen. Bigarren bertsoan erabakiaren zergatia azaldu zuen: «zergatik bizi ta zertarako hau tortura bat dalako / ia egunero sentitzen bainaiz hain miserable hain txarto / akaso gehien maite nuenari hoixe egin niolako». Hona hirugarrena: «behin betirako hil nuelako nik gehien maite nuena / baina sendiak hartu baitzidan abokaturik onena / hiru lau froga aldatu eta orduan kitto problema / ulertu zuten maitea zela zirikatzen zebilena / hura bukatu eta etxean gainera denek omena / ta nik barruan neukana mina samina ta kriston pena / zigorra kendu zidaten baina nik han daramat kondena / bizarra eiteko

aizto honekin oraintxe bukatzen dena». Aitor Sarriegiri anaiak deitu zion laguntza eske, baina ez zegoen emateko: «haseran txikiak ziren parre txiki eta bromak / kapritxoren bat izaten baitu munduan pertsonak / lehenego aldiz ez gara gu trantze egonak / eta gainera gainean dira aurtengo gauonak / baina muga bat behar du anaiaren zorionak / eta ziur har dauzkanak ez dira ideia onak / beste behin ere dirua eskatuko dit gizonak/ nunbait bukatu zaizkio atzo eman nizkionak». Bakarkakoa buruz-burukoan zetorrenaren aurrerapena baino ez zen izan, ordea. Behin Lujanbio eta Arzallus bakarrik, biek hala biek ere oraindik gehiago emateko zeudela erakutsi zuten. Seiko motzean amaren zain jarri zituzten. Anorexia sendatzeko zentro batetik atera zen bien ama, eta bazkaria prestatzen ari ziren. Lujanbio ulerkor hasi zen: «lehenik pure bat xuabe / gero arraia halare / astiro astiro joan gaitezen baina etenik gabe». Arzallus ere bide beretik: «arrai pixkat bere ditxan / asko ez betiko gisan / berak ere ezetz esan beharrik ez dezala izan». Lujanbiok ama animatu nahi izan zuen gero: «andre ederra zera zu / ispiluari gezurra zuk

zeuk esaten diozu». Arzallusen erantzuna, honakoa: «Baina ze ispilu istilu / ze arma ta ze izkilu / gaurtik aurrera gure begiak dituzu ispilu». Kartzelako lana gogoangarria izan zen, baina puntutan berdin geratu ziren ariketa horretan. Jon Maiak sapaia bajuago izan zuen, baina saio osoa egin zuen, erregularra. Ez zen erosoa zumaiarrari entzutea, bertsoak entzulearengana baino bide handiagoa egin behar baitzuen entzuleak bertsorengana. Aseta geratu zen bide hori egin zuena, bakarka erritmo geldoan aritu zen, baina baita bizi ofiziotan ere. Egañarekin kantatu zuen goizean, zortziko nagusian. Egunkariako bi auzipetu, kamisetak eta bestelakoak saltzeko mahaia jarri berria zuten. «Hara jendea trumilka dator bat besten atzean hor ai / hoien paparrak bete

SAILKAPENA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Maialen Lujanbio Amets Arzallus Jon Maia Andoni Egaña Unai Iturriaga Sustrai Colina Aitor Mendiluze Aitor Sarriegi

1.630,75 1.582 1.060 1.058 1.046,25 1.037 1.009,25 983,75

ditugu gure bihotzak ere bai» hasi zen Egaña, eta Maiak erantzun: «luze joan da baina azkenik nola heldu den garaia / gure mahai hau da gure herriai begiratzeko talaia / kola hain degu luzea eta horren txikia da mahaia / elkartasuna da gure herriak ematen digun epaia». Aipagarria baita, lan berean, Sustrai Colinak eta Unai Iturriagak egindako saioa. Teleberriko aurkezleak biak, durangarrak hanka ukitu zion urruñarrari. «gabon buenas notxes esan ta kolpera / teleberri erdian posible ote da / hanka bota ez du ba nere hankartera / telezerri izango da hemendik aurrera» hasi zen Colina. Iturriagak: «zuk nahi duzuna baina belauna ze bero / orain bideo bat dago luzaroan bego / formatu honetara ez zara ohitu edo / hau aurrerapena da notizia gero». Urruñarra ziraunaren pare ateratzen da, ordea, edozein zirrikitutatik: «alboan utzi zuten aurkezlea izarra / ta bere partez jarri unairen bizarra / zuk izan nahi zenuke notizi estelarra / baina laburregia duzu titularra». Iturriagak berriro: «ta titular laburrik ez al duzu maite / halaxe izan dira behintzat orain arte / esaldi laburtxo bat geure erremate / edozein kazetarik luzatu dezake».

Amets Arzallus Bakarka gaia emanda. ‘Goizero autobusean hutsik geratzen den eserleku bakarra zure ondokoa izaten da’

Bi aro. Joxe Agirrek jantzi zion txapela Lujanbiori. :: J. M. LÓPEZ

sortzean ginen bost anai inork ez zuen joan nahi neri esan zidaten ai hik balio dek hi joan hai afrikan ezin genuen bizi eta europa amesgai hara bi urte euskal herrian aukera hobe baten zai baina ez dakit zer den azal zer den begi zer den usai autobus hontan gogoratzen naiz pateran gentozen nornahi ai zeinen estu gentozen eta hemen tamalez ze lasai ni mojamed naiz izenez ta inaki ezizenez neure motxila gizenez diskosaltzaile naizenez autobus honta nator goizero neure gogo neure senez

42 CULTURA BERTSOLARI TXAPELKETA NAGUSIA

Lunes 14.12.09 EL DIARIO VASCO

begira pakete honek ze gaizki zeukan papera aiba han iskinakoa neretzakoa ote da alaba zeurea dezu jakinminezko joera buruan azka eginda hauxe da hau egoera ordu txarretan zatoz zu gaur atearen ertzera igual esango nizuke hau hori edo-

zalantza balitz geratzen zaizkit nere begi nere aho ospital hontan sartu zirala denbora joan da luzaro abuztu irail eta urria bihurtu zaie azaro ta zai daude noiz irtengo edo noiz aginduko akabo elkarri nola deitzen dioten burusoiltxo eta kalbo minbizi duten bi umeeri begira begira nago eurengan minak badu indarra baina bizitzak gehiago egiten dute irrifar eta begitan duten dizdira etsitzen dute nahiz ta lagunak eta eskola desira denborarako egin zieten laguntxoei despedida ta orain biak hemen dabiltza juerga salto buelta biba tututxo batek lotuta dauzka oxigenoan harira baina kontentu ta lasai daude jolas hoietan argi da ta maitasuna behar dutenak euren gurasoak dira

CULTURA 45

Lunes 14.12.09 EL DIARIO VASCO

Zain daudela zein txanda iristen zaienean, bertsolariek ezin dute kontzentrazioa galdu. :: J. M. LÓPEZ

ENTREVISTA CON JOKIN APERRIBAY

«La Real debe entretener y apasionar a sus aficionados»

Otordu tradizional askoa lanean aritu ziren 120 lagunentzat

Urrutiko herrialde askotan piztu du interesa Txapelketak

ANTOLAKUNTZA

BITXIKERIAK

Bertsozale Elkarteak 120 lagun jarri zituen latzo lanean, gehienak bertso eskoletakoak, edota zaleak oro har. Eta akreditazioa jasotakoak, berriz, 150, horietatik gehienak prensa idatzikoak. Lagun horiek bazkaltzera bildu ziren BECeko areto batera, otordu tradizional askoa eman zitzaielarik: makarroiak tomate eta txorizoarekin, haragi gisatua eta tarta. Eta edateko, ura, ardoa eta Hernaniko sagardoa.

Bertsozale Elkarteak banatutako aldizkariak pasadizoen atal bat zeukan. Gertaera mamitsuak zekartzan, adibidez finalerako bi sarrera erosi zituen lagunarena. Goiz eta arratsaldez jokatzen zelaeta, bi sarrera erosi zituen... Eta txapelketaren web guneak izan dituen bisita batzuk harrigarriak izan dira baita ere: Mali, Malaysia, Taiwan, Zimbabwe, Siria, Irak, Laos, Australia, Ekuador eta Kanadatik ere izan baitira ikustaldiak.

Hiru zinegilek bildu zuten finalean beste horrenbeste dokumental prestatzeko materiala OHOLTZATIK ZINEMARA

Asier Altuna zinegile bergararrak (‘Aupa Etxebeste!’-ren egilea) lanean jardun zuen atzo. Bertsolaritzari buruzko ordu eta erdiko dokumentala egiten ari da, gaur egungo eta lehengo bersolaritzaz, gero zine-aretotan eskaintzekotan, 35 milimetroko zintara pasata. Azken egunotan Andoni Egañaren jarraipen berezia egin du, eta atzo ere txapeldunaren irudiak jaso zituen batik bat. Horrez gain, beste bi zinegile ari ziren lanean, bakoitza bere proiektuan: Cyril Lafon frantziarra eta Orsola Casagrande italiarra.

Un año después de llegar a la presidencia, asegura que durante dos o tres años la Real deberá vivir con presupuestos ajustados

Máxima expectación. Los 14.500 espectadores que llenaron el BEC fueron testigos de una intensa final. :: JOSE MARI LÓPEZ

La txapela del relevo generacional

FERNANDO BECERRIL P48 Y 49

MER. ALICANTE 100 - LAGUN ARO GBC 102

Amets Arzallus puso alto el listón a Maialen Lujanbio en un disputado cara a cara final

Victoria de enorme valor

CONTRACRÓNICA

«Hasta ahora ninguna mujer había llegado hasta ahí», le cantó ‘Oranda’ a la hernaniarra

Lagun Aro GBC logró un triunfo muy importante en Alicante después de un partido durísimo

:: FÉLIX IBARGUTXI

Hunkigarritzat jo zuen Lujanbiok txapela jantzi zuen momentua. :: JOSÉ MARI LÓPEZ POLÍTICA

MUNDO

ECONOMÍA

Sólo votó el 30% en las consultas de Cataluña con un 95% de ‘síes’ P20 Y 21

Silvio Berlusconi, hospitalizado tras ser agredido en Milán P26

La flota vasca se juega su futuro esta semana en la UE P30 Y 31

Txapela berea zela jakin zenean, Ametsengana hurbildu eta sekulako besarkada eman zioten elkarri. Elkarrekin josi zuten saioaren azken txanpa, eta oso une polita izan zen. Buelta eman, eta, nola ez, Andoni Egañarentzat besoen beroa. Egaña, eleganteetan eleganteena (…)” deskribatzen du Garako kazetariak Maialeni txapela jantzi zioteneko unea. Baina txapeldun aldaketaz gain zer kontatu asko eman zuen BECeko festa handiak. Sekulako giroa eta emozioak bizi izan ziren egun guztian zehar, eta horien kronika ere egiten dute egunkariek. Adrenalina tras una maratoniana cita histórica ( Gara), Santa Lutziako bertso azoka (Noticias taldea), En el “Bertso Exhibition Center “(Correo), eta Olatu historikoa (Berria) dira kronika hauen titularrak. “Eta lehertu zen BEC, zutitu, hunkitu, poztu, berotu, harrotu, itsasoko olatu bihurtu (…) Dena emango zutela agindu zuten egunaren hasieran zortzi finalistek, eta bertsozaleek ere ez zuten ezer berentzat gorde, ez bada egun gogoangarriak emandako asea eta zoriona” kontatzen

244 / B76

Bakarka, gaia emanda. ‘Zuhaitzaren alboan opariak jartzen ari zarela bost urteko alabak harrapatu zaitu. atean duzu begira begira’

Maialen Lujanbio Bakarka gaia emanda. ‘medikua zara. minbizia duten ume bi ikusten ospitaleko pasiluan aulki gurpildunekin lasterketak egiten’.

LABUR

Andoni Egaña

ta zera olentzero tximinitik bai sartu ta bai atera gaur tximini bera dator opariak ekartzera

BIANDITZ IRAOLA, FÉLIX IBARGUTXI ETA ELI BELAUNTZARAN P40 A45

JAVIER PEÑALBA P2 A 4

P62 A 64

baten bat nere ondoenaean jartzen den itsaropenez baina hemengoak azalez eta hitzez zuriak direnez bi urte hotan ez dator inor ta hemen nago neure penez autobus baten barruan goaz baina bide berean ez ta bakarrare sakona hik ez ez nauk abandona koranari jaramona ta irakurtzen dut mahoma hark esaten dit segi aurrera hi bai haiz pertssona ona baina badoaz bi ejekutibo ta neskatxa baten gona zigarroa errez bi zahar ta guzti aurrera doa gizona baina hara hor zahar bat badator ta gerturatu da hona lehenengoa zu zera eta eskerrik asko amona

Txapela, giroa eta emozioak ezinbestean jaso behar ditu finalaren kontakizunak, baina bertsorik ere ezingo da falta, noski. Finalisten ideia, errima eta puntu azpimarragarrienak, zaleen erreakzioak eta kazetariaren balorazioak tartekatzen dituen bertso-kronika hau izango da Noticias eta Correo taldeetako testu nagusien elementu zentrala. Noticias taldeak euskaraz emango du kronika hau, DVk euskaraz eta gaztelaniaz (La txapela del relevo generacional da gaztelaniazko contracrónicaren izenburua) eta Correok gaztelaniaz. Honela itzultzen dituzte gaztelaniazko bertsioek, adibidez, Maialen eta Ametsek euren ama anorexikoaren inguruan botatako azken puntuak: “tú le mientes al espejo “hernaniarrak; “a partir de ahora nuestros ojos son tu espejo” hendaiarrak; “la que antes nos daba de comer, ahora se niega a probar bocado; ama, ahí tienes la salsa (…) Pero no te levantes hasta que no termines eso”… Benetan konplikatua bertsoen itzulpengintza… Eta bertso sortak zuzenean bildu dituenik ere bada: Berriak Maialenen eguneko bertso guztiak jasotzen ditu Txapelaren bertsoak izenburupean; El Paísek buruz burukoaren kartzelakoan Maialenek botatako hirurak Bertso irabazlea izenburuarekin; Garak goizeko eta arratsaldeko bertso-kronika luze bana egiten du, eta zortzi finalisten kartzelako ariketako eta buruz buruko osoaren bertso guztiak jasotzen ditu.

BARAKALDO. Hacia las 8 de la noche se supo el nombre del nuevo campeón de bertsolaris de Euskal Herria, que por primera vez en la historia es mujer: Maialen Lujanbio. Cuando la presentadora pronunció el nombre de la hernaniarra, recibió unos abrazos afectuosos, primero de su compañero de la recta final, Amets Arzallus, luego del anterior campeón, Andoni Egaña, y Jon Maia la levantó casi un metro del suelo. Los hombres parecían satisfechos con el traspaso de la txapela a manos femeninas. Lujanbio recibió la txapela de manos del bertsolari azpeitiarra JoxeAgirre ‘Oranda’, quien cantó un bertso que acababa «ez duzu meritu gutxi, emakumerik ez zen oraindik horretara iritsi» («no tienes poco mérito, hasta ahora ninguna mujer había llegado hasta ahí»). Previamente, había recibido la nueva obra ‘Bertsolari’, del escultor Xabier Santxotena, entregada por el presidente de Euskaltzaindia, Andres Urrutia. Lujanbio, en el bertso de despe-

dida, usó una música muy emotiva: ‘Martxa baten lehen notak’, de Mikel Laboa. El último bertso acababa así: «herri bat sortzen jarrai dezagun, euskaratik eta euskaraz» («sigamos creando pueblo, desde el euskera y en euskera»). El segundo clasificado, Arzallus, recibió la escultura ‘Eskuz esku’ del artista ondarrutarra Xabier Laka, de manos del presidente de la asociación de bertsolaris, Iñaki Murua. En la despedida recordó a los encausados del ‘caso Egunkaria’. Cuando Egaña lanzó el bertso de despedida tuvo primero que esperar porque el público no paraba de corear su nombre. Luego, en el bertso se refirió a los voluntarios de la asociación de bertsolaris que hacen tareas como poner las sillas de ayer en el BEC. «Pasaré, con toda la naturalidad, de mencionar la silla de ordeñar a poner sillas en el campeonato de dentro de cuatro años», dijo, y a continuación volvió a tronar su nombre en el Bizkaia Arena. Egaña se refería a una silla que aparecía en una estrofa suya del campeonato de hace cuatro años, en el que dijo que «en Ikea seguro que no hay sillas de ordeñar». Entonces, el tema propuesto había sido precisamente «Silla».

Salva de aplausos Hacia las 18.45 se dieron a conocer los nombres de los dos bertsolaris seleccionados por el jurado para el desafío final, para el uno contra

uno. Por orden alfabético, Amets Arzallus y Maialen Lujanbio. El público acogió con una larga salva de aplausos la decisión de los jueces. Hubo comunión. Mientras los dos bertsolaris se abrazaban, y el campeón Egaña se levantaba de la silla y también los abrazaba afectuosamente. Era el signo de aprobación del gran maestro. En ese mano a mano entre los dos mejores vinieron algunas de las mejores joyas de la jornada. Por ejemplo, cuando cantaron a su anciana madre, aquejada de anorexia; o cuando fueron unos padres que van a un prado a pasear y ven un cordero recién nacido. Lujanbio llevó el tema al terreno del humor, hablando de carneros, y Arzallus le siguió el juego mencionando ciertos cuernos. Luego, a la hora de los ‘kartzelako gaiak’, ambos se enfrentaron a dos ejercicios. Por un lado, un bertso sobre «el fuego». Por otro, se les puso en la situación de la persona que va a un ‘vis a vis’ con un recluso y se encuentra con que se le obliga a desnudarse para llevar a cabo un cacheo. Realizaron muy bien su tarea. Lujanbio expuso la idea de que «los funcionarios no van a ser capaces de desnudar mi corazón». Arzallus, por su parte, dijo que volvía a casa «para tomar papel y pluma, porque esa es la manera en la que sé desnudarme». Esa fue la última vez en la que se les propusieron temas relacionados con la cárcel. Pero antes había

salido a relucir el tema varias veces. Así como el juicio que comenzará mañana en Madrid sobre el ‘caso Egunkaria’. Los bertsolaris mostraron continuamente su apoyo a los encausados.

Egaña y Lujanbio, favoritos A las 11:05 de la mañana entraron los bertsolaris en el Bizkaia Arena, en fila, precedidos por la presentadora de la mañana, Alaitz Rekondo. Sonó entonces una ovación atronadora. Y tras subir al escenario, lo primero que hicieron los ocho protagonistas fue aplaudir al público. Cuando la presentadora pronunció

LA CIFRA

participantes de Gipuzkoa han concurrido a la edición número 15 del campeonato, que ha batido récord, al ser la más concurrida, con 44 participantes: 21 guipuzcoanos, 12 de Vizcaya, 5 de Iparralde, 4 de Navarra y 2 de Álava. También pasará a la historioa por ser la primera vez en la que en todas las sesiones ha cantado alguna mujer. En esta edición, las mujeres participantes han sido trece. En 2005 fueron diez, y en 2001, siete.

los nombres de cada improvisador, el ‘txalómetro’ se disparó en dos casos, los de Andoni Egaña y Maialen Lujanbio. Quedaron claras las preferencias de las 14.500 personas que llenaban el BEC. Luego, en los bertsos de salutación, la mayoría se refirió al euskera y al propio bertso. Unai Iturriaga, por ejemplo, dijo que «la lengua es no el lunch al final de una campaña» y remató diciendo que «lo de hoy no debe ser una mera anécdota». Egaña recordó a los inculpados del ‘Egunkaria’ que serán juzgados en Madrid. Dijo que «la solidaridad es un ungüento que, curar, no cura nada, pero sí reconforta». Entre los bertsolaris, había uno que llevaba la camiseta de ‘Egunkaria libre’: Unai Iturriaga. En el primer ejercicio, en la modalidad de ‘zortziko nagusia’, los tres primeros temas propuestos tenían mucho de sociopolítico. El primero rezaba así: «Después de veinte años en la cárcel, vuestro vecino ha vuelto y ahí está delante de casa, dando diez pasos hacia un lado y otros diez hacia otro». En el segundo, se puso a los bertsolaris en el rol de unos encausados por el ‘caso Egunkaria’ en un puesto de venta de camisetas. Y en el tercero, la situación era una persona de edad moribunda que revela a su hijos que bajo el haya de delante de casa están los restos de dos fusilados de la guerra civil. El primer momento de humor llegó al mediodía, cuando a Colina

Airean jaso zuen Jon Maiak Maialen Lujanbio. :: J. M. LÓPEZ

Arzallus: «Emozio eta poz guztiak bilduta joango naiz hemendik nire etxera»

doni Egañaren burua estali duen txapela. «Andoniri bereziki erreleboa hartzea ohore handia izan da», azaldu zuen Lujanbiok, eta beste horrenbeste Egañak: «Ohorea da lekukoa ematea, eta Maialeni ematea are handiagoa, urteetan ahalegin handia egin duelako bere bertsokera garatzeko. Plazetan erreleboa emanda dago». Bere saioarekin ez zen gustura gelditu agur aparteko dotoreziaz esan zuen txapeldun handiak: «Goizean sentitu dut brotxa lodiarekin esnatu naizela, eta gaur brotxa fina ez dut ateratzerik lortu bukaerara arte. Saioan zehar sentitu dut momentu batzuetan desentrenatuta nengoela». Emandako hitza betetzeko prest azaldu zenAndoni Egaña: «Zazpi final jokatu ondoren pozik noa txapelketa uztera. Plazan segituko dut». Bertsolaritzaren inguruko beste lan batean ere jarraituko du atzo, laugarren izan arren, finaleko protagonista izan zen Egañak.

Aitor Mendiluze

Aitor Sarriegi

Zazpigarren sailkatua

Zortzigarren sailkatua

Aurreko bi finaletan ez bezala, «oholtzan nahiko lasai» egon zela aitortu zuen, «momentu historikoa» bizitzeko aukera izan zuelako pozik. «Saioan egin diren olatuetan bezala sentitu naiz, batzuetan goian eta beste batzuetan ez horrenbeste». Egindako lanarekin gustura, edonola ere.

Bakarra zen Txapelketa Nagusiko final batean egon gabea. «Oso desberdin ikusten dira kanpotik eta barrutik», esan zuen, eta bazuela lasaiegi ibili ote zen susmoa. «Opari handia izan da Andoni izango den azkeneko txapelketan egotea», azaldu zuen goierritarrak.

zait esatea zein den niretzat egin dudan bertsorik onena. Batez ere arratsaldekoan bakarka egin ditudan bi bertsoekin nago gustura, baina une honetan gauza lanbroa da egindako lana neurtzea. Bertsoak eta gaiak nire ikuspuntu pertsonaletik lantzen saiatu naiz», esan zuen bere lanaz. Besteak beste, horren ordainetan jaso du urte askoan An-

Lujanbio: «Saioarekin oro har gustura gelditu naiz, batez ere arratsaldeko lanarekin»

Maialen Lujanbio

«Bertsoaren dama» :: DV BARAKALDO. «Maialeni emakumezkoak eta desberdintasunak aipatzea ez zaio gustatzen, baina berak dauka kulpa dena», esan zuen Iñaki Murua Bertsozale Elkarteko lehendakariak txapeldun berria zoriontzeko orduan. Eta egia da orain 33 urte Hernanin jaiotako Lujanbiosoilik bertsolari dela oholtzan, nahiz eta zaila gertatu egia ukaezina estaltzea: bera dela, alegia, orain arte gizonezkoen buruetan ibili den txapela jantzi duen aurreneko emakumea. «Bertsoaren dama» titulua eman zion Aitor Mendiluzek agurreko bertsoan. Hori ez da, ordea, Arte Ederretan lizentzuatu eta bertsolaritzaz gain beste espresiobide batzuk ere lantzen dituen Lujanbioren ezaugarri bakarra; bertsokeraren aldetik, ezta nagusia ere. Lau Txapelketa Nagusi eta beste horrenbeste final behar izan ditu txapelaren jabe egiteko. Orain omen zegoen prest ohore ez ezik ardura ere baden horri eusteko. Beraxek esan du finalaren aurreko egunetan, eta atzo erakutsi zuen iritsia dela bere momentua. Baina, Lujanbiok horrelako kontuak gogoko ez baditu ere, agian ez da kasualitate hutsa emakume bat aurrenekoz txapeldun izan den txapelketako saio guzti-guztietan egotea emakumeren bat. Hori ere lehenengo aldiz.

‘Bertsoka-bertsoka’, maiz entzun zen abesti alai eta erritmoz betea

Lasegundafinaldel expertoestadounidense enoralidadJohnFoley

MUSIKA

VISITA

Zura taldeak zuzenean jo zuen ‘Bertsoka-bertsoka’, txapelketaren doinu ofiziala. Eta bestela ere sarri entzun zen kantu alai hori, hainbat erritmorekin jokatzen duena. Baina bistan da antolakuntza taldean norbait badagoela Anariren zalea, behin baino gehiagotan eskaini baitzuten haren ‘Irla izan’ disko atera berriko kantu bat. Bera, Ana Rita Alberdi, BECen zen atzo.

Por segunda vez acudió a la gran final de bertsolaris John Foley, estudioso de la oralidad, profesor de la universidad norteamericana de Missouri. Escribirá un artículo para la publicación que sobre el campeonato piensa editar la asociación de bertsolaris. El espacio televisivo de ETB ‘Hitzetik hortzera’ ofrecerá una amplia entrevista con este estudioso, que tuvo como guía a Karlos Aizpurua.

Joxe Agirre ere gustura aritu zen bertsotan.

«Ahorahaytantos bertsolarisdebuennivel queesdifícilcontarlos» JOSE AGIRRE, ‘ORANDA’

La txapela le fue impuesta a la campeona por Joxe Agirre ‘Oranda’, bertsolari azpeitiarra de 80 años que se ha destacado por el trabajo que ha realizado en tareas de transmisión. En los últimos veinte años ha cantado en numerosas ocasiones con bertsolaris

mucho más jóvenes, incluso veinteañeros. Ha seguido el campeonato muy de cerca, fallando sólo en dos de las sesiones, la de Ustaritz y la de Vitoria, y además debido a que tenía que cantar en algún sitio. «Disfruto con los jóvenes, me quieren más de lo que merezco», ha declarado. Ahora hace pocas ‘plazas’, y tiene un diagnóstico contundente: «Cuando yo era joven, había unos 8 o 10 bertsolaris con un buen nivel; ahora son tantos que es difícil contarlos».

Finalaren biharamun honek kontakizunaren ondoan lehen sinadurak, boteprontoan jasotako lehen inpresioak, jasotzeko aukera ere ematen die egunkariei. Garak Agin Rezola, Lander Garro, Xabier Izaga eta Jon Garmendia “Txuria” ren testu bana jasotzen du; Deian Xabi Paya eta Josu Torrek sinatzen dute; eta Berrian Uxue Alberdi, Gorka Azkarate, Iñaki Aurrekoetxea eta Ander Lipusek. Azken horrek Iratxe Ibarra, Amaia Agirre, Anjel Mari Peñagarikano, Xabier Amuriza, Julio Soto, Onintza Enbeita, Sebastian Lizaso, Jokin Uranga, Jon Martin eta Igor Elortzaren iritziak ere jasotzen ditu Bertsolarien iritzia zintilloarekin nabarmenduta. Euskarazko egunkarian kontakizunak bezainbesteko pisua dute analisiak eta iritziak. Batetik, egun bat beranduago argitaratzeagatik , kontakizunak gaurkotasuna galdu eta balorazioak sakontzeko denbora irabazten duelako; bestetik, txapelketa guztian zehar Berriak tendentzia hori markatu nahi izan duelako. Txapela, giroa, emozioak, bertsoak eta iritziak izan ziren bada egunaren elementu nagusiak. Eta horiek guztiek beren barruan bildu zuten eraikina ere, BEC bera, funtsezko erreferentzia bihurtuko da kontakizunean: gertaturiko guztiaren eta egunaren handitasunaren nolabaiteko sinbolo ere bilakatzen da pabilioi erraldoia. Kazetari eta iritziemaileek behin eta berriro aipatzen dute, eta makina bat hitzjoko ere planteatzen dituzte izenarekin. Garako atariko gehigarria eta Correoko kronikaren kointzidentzia kuriosoaz gain, Bertso Exhibition Centre bietan, Barakaldoko Egoitz Coto titulatzen du, adibidez, Jon Garmendia “Txuria”k Garan, bere lagun presoaz oroituz. Edo Julen Murgoitiok, Garan honek ere, eguneko gaien zerrenda egiteko erabiltzen du iritzi atalean Basque Euskaldun Country izenburuarekin: “Ez dakit BEC zer den: Brodatzeari Eutsi Kopenhagen, Basque Espalazio Culinarygune, Bakea Ezartzeko Cultura (C-z edo K-z, badakizu), Bertso Espalazio Center…”…

Haize berria B76 / 245