ΝΗΣΙΔΕΣ #590

#590

2-3.3.2024

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ» ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ

Σαρώνονται ακόμη και τα «ανώτερα» ελεύθερα επαγγέλματα

ΕΚΘΕΣΗ Ο Φράχτης έχει πάντα δύο πλευρές

Εικαστικές όψεις του γυναικείου ζητήματος

ΚΡΥΦΑ ΧΑΡΤΙΑ Το κίνημα για τα δικαιώματα των φαντάρων και οι διώκτες

του

ΔΙΣΚΟΚΡΙΤΙΚΗ Νέες κυκλοφορίες ελληνικών και ξένων άμπουμ

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ Ο ΠΆΜΠΛΟ ΝΕΡΟΎΔΆ ΆΦΗΓΕΊΤΆΊ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΎ

Πόσο περιττός είναι ο πλανόδιος πωλητής λεμονοχυμού;

την είσοδο της Βαρβακείου ένας ηλικιωμένος προτείνει στους περαστικούς

μπουκαλάκια μισόλιτρα με χυμό λεμονιού· πλάι του, καταγής, ένα κουτί με λαμπερά λεμόνια, και μερικά βάζα με λεμόνια στην άλμη· το προϊόν του, το εμπόρευμά του, λεμόνια από περιβόλια που δεν φτάνουν στους χονδρέμπορους.

Yπαίθριος πωλητής, μια παραδοξότητα, χωρίς ταμειακή και POS, χωρίς μητρώο, εκτός καπιταλισμού, απομεινάρι μιας άλλης οικονομίας, μιας άλλης Ελλάδας.

Στη θέση του παλιότερα, όχι πολύ παλιά, συναντούσες ένα μικροπλήθος τέτοιων περιστασιακών υπαίθριων. Πουλούσαν ωδικά πτηνά σε μικροσκοπικά κλουβάκια, λούγαρους, καρδερίνες, σπίνους, χόρτα του αγρού, φρέσκα σκόρδα, ένα ματσάκι κρεμμυδάκια, εποχικά προϊόντα, εποχικά εμπόρια. Στα γύρω δρομάκια υπήρχαν μισοφωτισμένα μαγαζιά-αποθήκες που πουλούσαν ένα μόνο είδος, σκόρδα σε πλεξούδες, ας πούμε, τσουβάλια, σπάγκους-σχοινιά.

Οι περιπλανώμενοι μικροπωλητές, περιπατητές ή με προσωρινούς μικροπάγκους και καρότσια, πουλούσαν ξηρούς καρπούς, τσατσάρες, λαχεία, φρούτα, βιβλία. Εμφανίζονται ακόμη σε πανηγύρια, σε εκκλησιαστικές εορτές, σε παζάρια παλιατζήδων στον Πειραιά ή στο Σχιστό, ενισχυμένοι με αυτοκίνητα, με γεννήτριες και φώτα, αλλά πια έχουν εξαφανιστεί από τα αστικά τοπία. Αυτός ο κόσμος χάθηκε οριστικά. Κανείς δεν τους νοσταλγεί, ελάχιστοι θυμούνται τον καρδερινά ή τον περιπλανώμενο που βάζει λοταρία μια συναγρίδα, αποτελούν ίχνη ενός σβησμένου φολκλόρ. Γιατί τους φέρνω στη συζήτηση; Γιατί σκέφτομαι, τραβηγμένα ίσως, ότι μαζί μ’ αυτούς χάνεται, έχει χαθεί οριστικά, ένα ολόκληρο οικοσύστημα επαγγελμάτων, επιτηδευμάτων και βιο-

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ

Γ. ΞΥΔΑΚΗ

πορισμών ένα ολόκληρο πλέγμα πρακτικών επιβίωσης και βίου. Μετά τους βιοπαλαιστές του δρόμου, χάθηκαν τα μικρομάγαζα, τα μπακάλικα, τα ψιλικατζίδικα, τα καφενεία, τα μανάβικα, τα είδη προικός και ραπτικής. Τη θέση τους πήραν τα σούπερ μάρκετ, οι καφετέριες, τα πολυτοστάδικα, τα πετ σοπ, όλα αλυσίδες και franchise, όλα ίδια στην όψη, με ίδια προϊόντα. Ακόμη και την Εβγα της γειτονιάς, αν δεν την κρατάει Πακιστανός, την έχουν καταπιεί οι αλυσίδες μίνι μάρκετ. Καμία δραστηριότητα δεν μένει εκτός της υπερσυγκέντρωσης.

Τους ανθρώπους αντικαθιστούν

η μηχανή, η ρομποτική, η ΑΙ και τα sweat factories των σύγχρονων δούλων στον Παγκόσμιο Νότο ή κρυμμένα στα περίχωρα της Φλωρεντίας

Μαζί τους χάθηκαν και οι επαγγελματίες, και τα επαγγέλματα: ο καφετζής, ο μπακάλης, ο μανάβης, ο χασάπης, ο επαγγελματίας μαγαζάτορας-έμπορος δεύτερης ή και τρίτης γενιάς. Στη θέση τους, μια στρατιά υπάλληλοι, συχνά περιστασιακοί, και μια στρατιά ομήρων του franchise. Οδηγοί, αποθηκάριοι, ψήστες, ταμίες, με βασικό μισθό και καμία προοπτική.

Αν εξαιρέσεις την πολύπαθη και δύσκολη εστίαση, οι ελεύθεροι

επαγγελματίες και οι μικροεπιχειρηματίες έχουν τελειώσει. Υπάρχουν πια μόνο υπάλληλοι και μεγάλες επιχειρήσεις. Μια τεράστια συγκέντρωση κεφαλαίου και οικονομικής δραστηριότητας σαρώνει τα πάντα και μετασχηματίζει βαθιά τις διαστρωματώσεις, την ανθρωπολογία, τις νοοτροπίες.

Στο τελευταίο στάδιο αυτού του γιγάντιου μετασχηματισμού, σαρώνονται τα «ανώτερα» ελεύθερα επαγγέλματα: οι δικηγόροι, οι μηχανικοί, οι λογιστές, οι γιατροί.

Ολοι είναι ή θα γίνουν υπάλληλοι· λίγοι τυχεροί με κάποια μόνιμη σχέση σε shit jobs (όπως τους αναλύει ο David Graeber)· οι περισσότεροι ενοικιαζόμενοι, με μικροσυμβάσεις και μπλοκάκια, οι πτυχιούχοι των mini jobs. Συμβαίνει μπρος στα μάτια μας, οι τράπεζες δεν έχουν πια υπαλλήλους τραπεζικής, η εργασία γίνεται με outsourcing, χρησιμοποιούν πια μόνο ενοικιαζόμενους, φασόν, χωρίς συνδικάτα και χωρίς δικαιώματα - όπου δεν χρησιμοποιούν ως εκτελεστές εργασίας τους ίδιους τους πελάτες στις τυραννικές πλατφόρμες. Ιδια τακτική εφαρμόζουν όλες οι «μοντέρνες» μεγαλοεταιρείες με μονοπωλιακή δεσπόζουσα θέση, στις τηλεπικοινωνίες, στην ενέργεια, παντού. Ο πελάτης αν δεν βγάλει άκρη στον λαβύρινθο της πλατφόρμας, αν είναι χλευαζόμενος μπούμερ τεχνοαδαής, θα βρεθεί στο τσιγκέλι μιας απρόσωπης τηλεφωνικής υπηρεσίας outsourcing, με ηχογραφημένα μηνύματα Τεχνητής Νοημοσύνης. Σε κάθε πτυχή του καθημερινού βίου, μας υπενθυμί-

ζεται ότι οι άνθρωποι είναι περιττοί, ενοχλητικοί, επιζήμιοι.

Είναι περιττός λοιπόν ο πωλητής αυτοσχέδιου λεμονοχυμού. Είναι περιττοί ο καρδερινάς και ο φιστικάς. Περιττοί ο μπακάλης, ο καφετζής, η μανταρίστρα, η τηλεφωνήτρια, ο οδηγός, ο δικηγόρος και ο μηχανικός, ο τραπεζοϋπάλληλος, ο δημοσιογράφος, ο γιατρός. Τους αντικαθιστούν η μηχανή, η ρομποτική, η ΑΙ και τα sweat factories των σύγχρονων δούλων στον Παγκόσμιο Νότο ή κρυμμένα στα περίχωρα της Φλωρεντίας.

Σ’ ένα από τα τελευταία του άρθρα στην Corriere della Sera, λίγους μήνες πριν δολοφονηθεί, ο μεγάλος Πιερ Πάολο Παζολίνι κατέγραφε την τρέχουσα Ιταλία σαν μια μεγάλη δυστοπία, πολιτική, κοινωνική, πνευματική. Χρησιμοποίησε μια αλληγορία, τις πυγολαμπίδες που χάθηκαν εξαιτίας της περιβαλλοντικής μόλυνσης, για να πει: «Κανένας φασιστικός συγκεντρωτισμός δεν κατάφερε να κάνει αυτό που έκανε ο συγκεντρωτισμός του καταναλωτικού πολιτισμού». Η πνευματική διαθήκη του Παζολίνι μπορεί να είναι αυτό το δυσοίωνο προφητικό κείμενο, «Το κενό εξουσίας ή Το άρθρο των πυγολαμπίδων» (περιλήφθηκε στα «Κουρσάρικα γραπτά»).

Οι παζολινικές πυγολαμπίδες, η ανατομία του συγκεντρωτισμού του καταναλωτικού πολιτισμού, έλαμψαν στην οδό Αθηνάς όταν είδα τον ηλικιωμένο με το μισόλιτρο λεμονοχυμού στο χέρι και τα βάζα λεμονιών στην κούτα. Τα πενιχρά ράκη του παρελθόντος μου έδειχναν το μέλλον.

Η έκθεση

της Αρτέμιδος

Ποταμιάνου στην ΕΝΙΑ Gallery στον Πειραιά

αποτελεί το δεύτερο

μέρος μιας τριλογίας

της καλλιτέχνιδος

κι αναδεικνύει

τον ιστορικό

παραγκωνισμό των

γυναικών καλλιτεχνών και τη διαχρονική

απουσία τους από

τη δυτική αφήγηση

I WANT TO BE THE HERO OF MY STORY

Συγκλονιστικές

ΤΩΝ ΣΤΈΛΛΑΣ ΚΩΣΤΟΠΟΎΛΟΎ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΜΑΛΑΒΑΖΟΎ ΈΎΑΣ ΜΑΝΤΈΒΑ *

ο ξαφνικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται τον τελευταίο χρόνο γύρω από τη φεμινιστική τέχνη, από εκθέσεις σε μουσεία-θεσμούς (ΕΜΣΤ, Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσο περισσότερους γίνεται, 14/12/2023 – 27/10/2024) έως ταινίες όπως το Poor Things του Γιώργου Λάνθιμου και η Barbie της Γκρέτα Γκέργουιγκ, που έθεσαν στο επίκεντρο την εξερεύνηση της ανδροκρατούμενης κοινωνίας από πρωταγωνίστριες που ψάχνουν τη θέση τους σε αυτή, αλλά και οι έντονα αντικρουόμενες απόψεις γύρω από το έργο της Γεωργίας Λαλέ Flag, φέρνει στο προσκήνιο μία ακόμα έκθεση, η οποία φτάνει στον τελικό μήνα παρουσίασής της. Η έκθεση της Αρτέμιδος Ποταμιάνου I Want To Be The Hero Of My Story (Θέλω Να Γίνω Ο Ηρωας Της Ιστορίας Μου) η οποία αποτελεί το δεύτερο μέρος μίας τριλογίας της καλλιτέχνιδος, αναδεικνύει τον ιστορικό παραγκωνισμό των γυναικών καλλιτεχνών και τη διαχρονική απουσία τους από τη δυτική αφήγηση. Οικειοποιούμενη τόσο λογοτεχνικά και ποιητικά κείμενα όσο και εικαστικές δουλειές, η Ποταμιάνου στις πέντε εγκαταστάσεις της έκθεσης επανατοποθετεί δημιουργούς όπως η Σαρλότ Μπροντέ, η Εμιλι Ντίκινσον και η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι στην καλλιτεχνική σκηνή όχι ως τις αυθεντίες που τις αναγνωρίζουμε σήμερα αλλά ως τις παραγκωνισμένες καλλιτέχνιδες και λογοτέχνιδες που υπήρξαν στην εποχή τους.

Κρυμμένη σε ένα σοκάκι του Πειραιά ανάμεσα σε συνεργεία, η ΕΝΙΑ Gallery αποτελεί κατάλ-

ληλο χώρο παρουσίασης της τριλογίας, καθώς ο θεατής στη διαδρομή προς την έκθεση βρίσκεται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ανδροκρατούμενο, αφιλόξενο προς τη γυναικεία παρουσία.

Η έκθεση ανοίγει με το έργο Ο Φράχτης Εχει Πάντα Δύο Πλευρές/ Which Side Are You

On?, το οποίο καταλαμβάνει όλη την πρώτη αίθουσα. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται δεν αφήνουν στον θεατή μεγάλο περιθώριο προσωπικής ερμηνείας, αφού εγείρουν πολύ συγκεκριμένους συνειρμούς, με κυρίαρχο το συρμάτινο πλέγμα, το οποίο αποτελεί κατεξοχήν σύμβολο του περιορισμού της ελευθερίας και εδώ τοποθετείται είτε ως φράχτης μέσα στον χώρο είτε μπροστά από καθρέφτες πάνω στον τοίχο. Με αυτόν τον τρόπο ο επισκέπτης γίνεται μέρος του έργου. Βλέπει το είδωλό του παγιδευμένο πίσω από το πλέγμα και ακολουθώντας προκαθορισμένη πορεία μέσα στον χώρο βρίσκεται κατά τη διάρκεια της θέασης και στις δύο πλευρές του φράχτη. Αποπροσανατολίζεται, μη γνωρίζοντας ποια είναι η πλευρά του καταπιεστή και ποια του καταπιεσμένου, ενώ στην περίπτωση του καθρέφτη βρίσκεται ταυτόχρονα και στις δύο θέσεις. Το άκαμπτο και ψυχρό πλέγμα διαπερνάται από μία κόκκινη κλωστή, με την οποία η καλλιτέχνις έχει κεντήσει στο σύρμα στίχους της Εμιλι Ντίκινσον και μια φράση της Σαρλότ Μπροντέ, λογοτέχνιδων που αντιμετώπισαν περιορισμούς στην καλλιτεχνική τους παραγωγή. Με τη χρήση της στερεοτυπικά θηλυκής ενασχόλησης της πλέξης και του κόκκινου χρώματος της ζωής

και της επανάστασης, οι λέξεις

τους αντηχούν και υπερβαίνουν

τα όρια που τους επιβάλλονται. Στη δεύτερη αίθουσα της έκθεσης συναντάμε το έργο Πού

’Ναι, Πού ’Ναι το Δαχτυλίδι, Ψάξε, Ψάξε…/ Silent Revolt, στο

οποίο συντάσσονται ιστορίες

υπό την μορφή σιωπηλών αφηγήσεων. Πρόκειται για πέντε πορτρέτα γυναικών από το περιβάλλον της καλλιτέχνιδος, αντί

όμως για τα φυσικά χαρακτηριστικά τους παρουσιάζονται προσωπικά αντικείμενα τα οποία

φανερώνουν στοιχεία από τη ζωή τους και σκιαγραφούν την προσωπικότητά τους. Ανάμεσά

τους και η ίδια η Ποταμιάνου παραθέτει τη δικιά της ιστορία με το αυτοπορτρέτο της όπως μαρτυρούν και τα είδη ζωγραφικής

της. Παρατηρώντας το καθένα ξεχωριστά διακρίνουμε βιβλία, φωτογραφίες, κοσμήματα, κασέτες, καλλυντικά και άλλα -χρηστικά και μη- αντικείμενα τα οποία είναι βυθισμένα σε τσιμέντο. Η επιλογή του υλικού αυτού με τον τραχύ και απρόσωπο χαρακτήρα του συμβολίζει την ανδροκρατούμενη κοινωνία μέσα στην οποία οι γυναίκες προσπαθούν να διεκδικήσουν τη θέση τους. Γίνεται λοιπόν σαφές, πως η καλλιτέχνις εξερευνά τον γυναικείο προσωπικό χώρο και την καθημερινή τους εμπειρία, θέμα με το οποίο είχαν ασχοληθεί και άντρες καλλιτέχνες στο παρελθόν, θέλοντας όμως να το αποδώσει από τη γυναικεία οπτική. Με τον τρόπο αυτό τους δίνει φωνή και ίσο χώρο να εκ-

Ο Κλωβός / Guilt Cage Είθε! / MAY

Αρτεμις Ποταμιάνου, εικαστικός και curator

Πού ‘ναι πού ‘ναι το δαχτυλίδι, ψάξε, ψάξε.../ Silent Revolt

φραστούν ενώ ο θεατής γίνεται ταυτόχρονα δημιουργός μέσω της ποικιλομορφίας στην πρόσληψη του έργου. Το επόμενο έργο με τίτλο Είθε!/ MAY αποτελεί ανάδειξη μιας άλλης γυναικείας φωνής, της οποίας η καλλιτεχνική πρακτική δεν είχε την αναγνώριση που της άξιζε. Η Ποταμιάνου εδώ συνομιλεί με τη May Morris και επεξεργάζεται το κέντημα Seasons, ένα από τα γνωστότερα έργα της που όμως αποδίδονταν για χρόνια στον πατέρα της. Ανήκε, όπως και οι γονείς της, στο Arts and Crafts movement και παρόλο που ο χώρος της τέχνης κυριαρχούνταν από άνδρες ενθάρρυνε την καλλιτεχνική δημιουργία των γυναικών επί ίσοις όροις. Για άλλη μια φορά στην έκθεση εντοπίζεται το μοτίβο του εγκλεισμού είτε άμεσα με τα κλουβιά που είναι ζωγραφισμένα με ακουαρέλα στην πρώτη διάσταση είτε έμμεσα με τον ξύλινο κάναβο που στηρίζει το έργο. Κάνοντας χρήση του προσφιλούς σε εκείνη μέσου της τέχνης της ιδιοποίησης, η Ποταμιάνου παραθέτει το έργο της Morris σχεδόν αυτούσιο, αφήνοντας το όμως σε μεγάλο μέρος του ασπρόμαυρο και προσθέτοντας το στοιχείο του ξύλινου κανάβου. Παρά τους περιορισμούς που της είχαν επιβληθεί, η May Morris έχει καταφέρει να απελευθερωθεί και να αναγνωριστεί επιτέλους χρόνια αργότερα, και η εγκατάσταση με το όνομά της αποτελεί φόρο τιμής στην ίδια και τις δυσκολίες που υπέστη.

Στην ίδια αίθουσα δίπλα στο αφιέρωμα στη May Morris συναντάμε ένα ακόμα έργο τέχνης της ιδιοποίησης με τίτλο Θεία Απαρτία/The Supper. Η σύνδεση με την προηγούμενη εγκατάσταση δεν αφορά μόνο την

τεχνική αλλά και το περιεχόμενο του έργου καθώς εδώ η Ποταμιάνου οικειοποιείται τις αυτοπροσωπογραφίες δώδεκα αγνοημένων γυναικών ζωγράφων διαφορετικών περιόδων (η γκάμα εκτείνεται από την αναγεννησιακή ζωγράφο Σοφονίσμπα Ανγκουίσολα μέχρι και την πορτρετίστρια Ρομέν Μπρουκς που έφυγε από τη ζωή το 1970).

Το ψηφιακό αυτό κολλάζ με τις γυναικείες μορφές παραταγμένες την μία δίπλα στην άλλη σε έναν οριζόντιο πίνακα μας θυμίζει συνθέσεις μυστικού δείπνου ή ακόμα μια προσπάθεια συγκρότησης ενός φιλοσοφικού συμποσίου (σε αυτό άλλωστε παραπέμπει και ο τίτλος του έργου). Ωστόσο, το έργο αναδεικνύεται, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ως ένα «Σαλόνι των Απορριφθεισών», καθώς, παρά την καλλιτεχνική επιτυχία που πολλές γνώρισαν στην εποχή τους, όλες τους είχαν μείνει στην πλήρη ιστορική αφάνεια μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Η λήθη στην οποία έπεσε το έργο τους φανερώνει τον παραγκωνισμό της γυναικείας καλλιτεχνικής παραγωγής και την ιδέα ότι είναι αδύνατο να παρα-

Η έκθεση

«I want to be the hero of my story»

παρουσιάζεται στην ΕΝΙΑ Gallery (Μεσολογγίου 55, τηλ. 2104619700)

στον Πειραιά μέχρι το Σάββατο 16 Μαρτίου 2024

χθεί σημαντικό εικαστικό έργο από μία γυναίκα, αντίληψη που πολλές αντιμετώπισαν στην εποχή τους, εκτοπισμένες στο επάγγελμα του μοντέλου αντί του δημιουργού, αλλά και μεταγενέστερα καθώς το έργο τους, όπως εκείνο της May Morris, αποδιδόταν σε άλλους, άνδρες, καλλιτέχνες. Η σκαλωσιά που πλαισιώνει τον πίνακα, σύμβολο της ανοικοδόμησης της ιστορίας της τέχνης, καλύπτεται από ένα τείχος τσουβαλιών, στοιχείο του ανδρικού κόσμου ο οποίος εκτοπίζει τις γυναίκες δημιουργούς στην αφάνεια.

εκδίκηση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας για τον γυναικείο περιορισμό, τοποθετώντας έπιπλα

σπιτιού, σύμβολα δηλαδή της καταπίεσης της γυναίκας στο

πλαίσιο του γάμου, μέσα σε ένα

κλουβί στο κέντρο της αίθουσας. Τα προσωπικά αντικείμενα που βρίσκονται ακουμπισμένα

Ο Φράχτης έχει πάντα δύο πλευρές / Which Side Are You On?

Η ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΕΤΕΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ ΟΠΩΣ Η ΣΑΡΛΟΤ ΜΠΡΟΝΤΕ, Η ΕΜΙΛΙ ΝΤΙΚΙΝΣΟΝ ΚΑΙ Η ΑΡΤΕΜΙΖΙΑ ΤΖΕΝΤΙΛΕΣΚΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΟΧΙ ΩΣ ΤΙΣ ΑΥΘΕΝΤΙΕΣ ΠΟΥ ΤΙΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ, ΑΛΛΑ ΩΣ ΤΙΣ ΠΑΡΑΓΚΩΝΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΔΕΣ ΠΟΥ ΥΠΗΡΞΑΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥΣ

Η Ποταμιάνου δεν επιθυμεί να αναλύσει τις προσωπικές ιστορίες των γυναικών, δεν μας δίνει κανένα στοιχείο πέρα από τα πρόσωπά τους (με τον τρόπο που οι ίδιες έχουν επιλέξει να παρουσιαστούν) και τα ονόματά τους που αναγράφονται στον υπότιτλο. Το έργο ολοκληρώνεται από μία φράση που συνοδεύει τα ονόματα «Είναι όλες τους εδώ. Αυτές που πιθανόν δεν έχετε ακούσει ποτέ», όταν ο θεατής αντικρίζοντας πάλι τις δώδεκα γυναίκες που τον κοιτούν κατάματα, συνειδητοποιεί ότι το κεντρικό θέμα της εγκατάστασης δεν είναι αυτές αλλά η δική του προσωπική άγνοια.

Την έκθεση κλείνει το πιο προσωπικό έργο για την καλλιτέχνιδα, το Ο Κλωβός/ Gilt Cage. Συνεχίζοντας τη θεματική του εγκλωβισμού, η Ποταμιάνου εμπνέεται από τις ιδέες της Μέρι Γουόλστονκραφτ στη Δι-

πάνω στα έπιπλα δίνουν την αίσθηση μίας γυναικείας παρουσίας που δεν βρίσκεται πια εκεί, ενώ και η καρέκλα που είναι τοποθετημένη έξω από το κλουβί είναι άδεια. Τα δύο αυτά μέρη του έργου συμβολίζουν τον γυναικείο και τον ανδρικό κόσμο αντίστοιχα, με τον τελευταίο να είναι άμεσα προσβάσιμος στον θεατή, ο οποίος μπορεί να κάτσει στην καρέκλα και να γίνει και εκείνος εξωτερικός παρατηρητής του γυναικείου κόσμου, του οποίου η ερμηνεία υπό το ανδρικό πρίσμα είναι πάντα λειψή. Τα λευκά υφάσματα που σκεπάζουν τα έπιπλα μπορούν να ερμηνευτούν με διάφορους τρόπους, είτε ως συμβολισμός νυφικού πέπλου, είτε ως παραπομπή στη συνήθεια τα έπιπλα να σκεπάζονται σε περιόδους μακράς απουσίας ή και πένθους. Στο έργο αναδεικνύεται ο περιορισμός της γυναίκας μέσα στο σπίτι σε αντικείμενο θέασης του άνδρα, κλείνει όμως την έκθεση με μια νότα αισιοδοξίας, αφού η γυναίκα φαίνεται να έχει αποδράσει.

*Φοιτήτριες της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών

Θεία Απαρτία / The Supper

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ

Αφηγούμενος

τη ζωή του

Ο μέγας ποιητής της Χιλής, κατά τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ο σημαντικότερος ποιητής του 20ού αιώνα, ο νομπελίστας Πάμπλο Νερούδα, παραμένει ιδιαίτερα

δημοφιλής και πολυδιαβασμένος στη χώρα μας, 51 χρόνια μετά τον θάνατό του: για τα ποιήματά του, που εκπέμπουν έρωτα, αγάπη, δικαιοσύνη, ελευθερία, για την πολιτική του δράση, για τις συγκλονιστικές μουσικές του Μίκη Θεοδωράκη στο επικό Cando General

ΤΗΣ ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ

πάρχουν πολλές αφορμές για την έκδοση της αυτοβιογραφίας του Πάμπλο Νερούδα με τίτλο «Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα», που αναμένεται σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση του Γιώργου Κεντρωτή, όμως η επικαιρότητα τρέχει και για τον σπουδαίο διανοούμενο. Πρώτον, ρίχνοντας φως τις συνθήκες θανάτου του: εγκληματολόγοι βρήκαν ισχυρή τοξίνη στα λείψανά του, ενισχύοντας τον ισχυρισμό ότι δολοφονήθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς Πινοσέτ και ανατρέποντας την επίσημη εκδοχή, ότι πέθανε από καρκίνο του προστάτη και υποσιτισμό, στις 23 Σεπτεμβρίου 1973, μόλις 12 ημέρες μετά την ανατροπή του φίλου του, Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Δεύτερον, το νέο φεμινιστικό κίνημα στη Χιλή τον έχει βάλει στο στόχαστρο: τον περιγράφει κατά συρροή γυναικά, σκληρό άνθρωπο, που εγκατέλειψε τη σύζυγό του, Μάρουκα, και την κόρη του, Μάλβα Μαρίνα, που γεννήθηκε με υδροκεφαλισμό, τον καταγγέλλει ως βιαστή μιας υπηρέτριας στο Κολόμπο της Σρι Λάνκα, όταν υπηρετούσε εκεί νεαρός πρόξενος.

Ασφαλώς τα απομνημονεύματά του φωτίζουν γνωστές και άγνωστες πτυχές του Πάμπλο Νερούδα, τη ζωή του και τις ζωές του ποιητή, σύμφωνα με τον ίδιο, και βοηθούν τον αναγνώστη να σχηματίσει προσωπική άποψη. Η αφήγηση αρχίζει από τη γέννησή του, το 1904, σ’ ένα φτωχό χωριό της Χιλής, και φτάνει έως και λίγες μέρες πριν από τον θάνατό

του. Διηγείται τον εντυπωσιακό και περιπετειώδη βίο του στη Χιλή, σε όλη την αμερικανική ήπειρο, τη Γαλλία, τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου και τη δεκαετία του 1960-70, την ΕΣΣΔ του Στάλιν, την Κίνα του Μάο, την Ινδία, την Ισπανία και πολλές άλλες χώρες. Μιλά για σημαντικά διεθνή γεγονότα, όπως τα βίωσε, και περιγράφει κορυφαίους λογοτέχνες, καλλιτέχνες, πολιτικούς, όπως τον Λόρκα, τον Ραφαέλ Αλμπέρτι, τον Μαγιακόφσκι, τον Τσε Γκεβάρα, τον Κάστρο, τον Ελιάρ, τον Πικάσο, τον Αλιέντε κ.ά.

Τα απομνημονεύματα του Νερούδα εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1974 και επανεκδόθηκαν το 2017, συμπληρωμένα με μερικά ανέκδοτα αυτοβιογραφικού χαρακτήρα κείμενα. Η έκδοση του Gutenberg βασίζεται στην ισπανική του 2017. Περιλαμβάνει, επίσης, τις διαλέξεις που έδωσε ο ποιητής το 1954 στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, χρονολόγιο και κατατοπιστικές σημειώσεις. Σήμερα, προδημοσιεύουμε αποσπάσματα που αναφέρονται στον στενό φίλο και ομοϊδεάτη του, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, στον συγγραφέα Μιγκὲλ Ανχελ Αστούριας, που τον βοήθησε να διαφύγει στην Ευρώπη όταν απαγορεύτηκε ο κομμουνισμός στη Χιλή, και στη συνάντησή του με τον Πικάσο, στο Παρίσι.

Για τον Λόρκα

Υπάρχει ένας τρόπος σκοταδιστικός να πραγματευθεῖς τὴν ὁμοϕυλοϕιλία τοῦ Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, θέμα ποὺ μοῦ ϕαίνεται ἀναπόϕευκτο. ῾Ο ἰσπανικὸς καὶ ὁ λατινοαμερικάνικος τρόπος: νὰ ἀποκρύψεις ἐπιμελῶς αὐτὴ τὴν

προσωπικὴ κλίση τοῦ Φεδερίκο. Στὴν ἐν λόγω στάση ὑπάρχει πολὺς σεβασμὸς γιὰ τὸν δολοϕονημένο ποιητή. ᾽Αλλὰ ὑϕίσταται καὶ τὸ ταμποὺ τῆς σεξουαλικῆς συμπεριϕορᾶς, ἡ ἐκκλησιαστικὴ κληρονομιὰ ἀπὸ τὴν ᾽Ισπανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ τὴν ἀποικιοκρατία, καὶ ἡ σωζόμενη στὶς μέρες μας ὑποκρισία τοῦ 19ου αἰώνα.

᾽Απὸ τὴν ἄλλη μεριὰ πετάχτηκαν κάτι σκανδαλοθῆρες, σχεδὸν πάντοτε ἀντιδραστικοί, πού, γιὰ νὰ κουκουλώσουν τὸ ἀποτρόπαιο πολιτικὸ ἔγκλημα, πρόβαλαν τὴν ἐρωτικὴ ἰδιαιτερότητα τοῦ Λόρκα ὡς πιθανὴ αἰτία τοῦ θανάτου του. Πρόκειται γιὰ προπέτασμα καπνοῦ. ῾Ο ἰσπανικὸς ϕασισμός –τὸ ἴδιο ἄλλωστε καὶ ὁ γερμανικὸς καὶ ὁ ἰταλικός– ὑπῆρξε σπεσιαλίστας στὸν ἀϕανισμὸ διανοουμένων. […] ῾Ο Λόρκα ἔπρεπε νὰ ἐκτελεσθεῖ, πράγμα ποὺ θὰ γινόταν καὶ μὲ τὸν ᾽Αλβέρτι καὶ μὲ τὸν Ματσά-

ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα Μετάφραση, σημειώσεις, επίμετρο: Γιώργος Κεντρωτής ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG

Στο τέλος του Συνεδρίου των Παρτιζάνων της Ειρήνης στο Salle Pleyel στο Παρίσι στις 25 Απριλίου 1949, ο Πάμπλο Πικάσο, αριστερά, φιλάει δυνατά τον Πάμπλο Νερούδα

δο, ἂν τοὺς εἶχαν πιάσει. ῾Ο Φράνκο ἀπέδωσε τὸ συμβάν στὴ μοναδικὴ δήλωση ποὺ ἔκανε γιὰ τὸν θάνατό του, στὴν ἀταξία τῶν πρώτων ἡμερῶν τοῦ ᾽Εμϕυλίου Πολέμου. Αὐτό, ὅμως, εὔκολα διαψεύδεται ἀπὸ τὴ μακρὰ αἰχμαλωσία, ἀπὸ τὰ βασανιστήρια καὶ τὸν θάνατο τοῦ ϕυλακισμένου ποιητῆ Μιγκὲλ ᾽Ερνάντεθ. Δόθηκαν μεγάλες εὐκαιρίες γιὰ τὴν ἀπελευθέρωσή του. Πρεσβεῖες, καρδινάλιοι καὶ συγγραϕεῖς, ποὺ ἔκαναν παραστάσεις ἐνώπιον τοῦ ἰσπανικοῦ ϕασισμοῦ, τὸ μόνο ποὺ κατάϕεραν ἦταν νὰ παραταθεῖ ὁ χρόνος τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ Μιγκὲλ ᾽Ερνάντεθ. ῾Ο θάνατός του, ὅπως καὶ ὁ θάνατος τοῦ Φεδερίκο, ἦταν εἰδεχθὴς πολιτικὴ δολοϕονία. ᾽Επιστρέϕοντας τώρα στὶς αὐστηρὰ προσωπικὲς συνήθειες τοῦ Φεδερίκο θὰ πῶ ὅτι μοῦ ἔτυχε νὰ γνωρίσω καὶ νὰ συναναστραϕῶ πολὺ λίγους ὁμοϕυλόϕιλους. ᾽Αλλὰ καὶ τὸ 1933, στὸ Μπουένος ῎Αι-

AP PHOTO

ΣΤΑΥΡΟΣ

ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

Ηθική

της αγάπης

και πολιτική

πράξη

Σελ. 272

ΠΟΛΙΣ, 2023

Δημοκρατία με ηθικό

περιεχόμενο

ΤΟΥ

ΟΑνοιχτό Βιβλίο

Σταύρος Ζουμπουλάκης στο νέο του βιβλίο «Ηθική της αγάπης και πολιτική πράξη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, συνομιλεί με τους αγαπημένους του συγγραφείς. Η συγκεκριμένη επιλογή παρουσιάζει στοχαστές

που εννοούν την κοινωνική συνοχή στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος, όχι μόνο

ως κανόνων που διέπουν τη δι-

αδικασία υποστήριξής του αλ-

λά κάτι περισσότερο. Εννοούν το πολίτευμα με ηθικό περιεχό-

μενο, δηλαδή με την ενεργητική εφαρμογή της αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Την επιστήμη

του Δικαίου την έχει απασχολήσει πολλές φορές, σε φιλοσοφικό επίπεδο, η ευρύτητα της

ηθικής έναντι των πεπερασμένων και υποκείμενων σε διαρκείς αλλαγές κανόνων Δικαίου. Στα δεκαπέντε δοκίμια, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης παρουσιάζει στοχαστές που το έργο τους υπήρξε «σχολείο καθαρής

και τίμιας σκέψης». Αναφέρεται σε προσωπικές πτυχές της ζωής τους, γιατί έτσι διαφωτίζεται καλύτερα το έργο τους αλλά και η συνάφεια αυτού με τις πράξεις τους.

Το πρώτο κείμενο αφορά τον Γάλλο φιλόσοφο Ζακ Μαριτέν. Αντινεωτεριστής, πολέμιος της ιδέας του κυρίαρχου λαού, από την αρχική συνεργασία του με την Action francaise, ο Μαριτέν θα εξελιχθεί σε οραματιστή ενός θεοκεντρικού ανθρωπισμού. Ο Μαριτέν «είναι ξένος προς κάθε διαδικασιακή αντίληψη της δημοκρατίας, μιας δημοκρατίας χωρίς ηθικό περιεχόμενο. Το ηθικό αυτό περιεχόμενο πηγάζει από το Ευαγγέ-

Το Ευαγγέλιο, η πίστη, η ηθική, ο πόνος, σωματικός και ψυχικός, οι συγγραφικές

φιλοδοξίες, η ιστορία, ο χρόνος και, τέλος, η μεγάλη πληγή, το απόλυτο κακό, το μη κατανοήσιμο και μη εξηγήσιμο, το Αουσβιτς, βρίσκονται όλα εδώ με τρανταχτές σκέψεις και αλληλεπιδράσεις.

Η συζήτηση για την ιδέα μιας δημοκρατίας εμποτισμένης από την αγάπη για τον πλησίον εξακολουθεί να μένει ανοιχτή

λιο, από την αναπαλλοτρίωτη αξία του ανθρωπίνου προσώπου ως εικόνας Θεού...». Στον αντίποδα βρίσκεται η Σιμόν Βέιλ. Το βιβλίο της, «Το πρόσωπο και το ιερό», είναι ένα πολεμικό κείμενο ενάντια στην ιερότητα του προσώπου και των δικαιωμάτων του. Για την «πυρετική» και «ταχυθάνατη» Βέιλ, ο σκλάβος στις φυτείες με την αλυσίδα στο πόδι ή ο άλλος στην αλυσίδα του εργοστασίου δεν έχει πρόσωπο. «Είναι τσαλαπατημένα σώματα και ψυχές,

δαρμένα ζώα». Η Βέιλ ταυτί-

στηκε όσο κανείς άλλος με τον

πόνο και τη δυστυχία. Με λίγες λέξεις, ο Ζουμπουλάκης γράφει

για τις ιδέες της Βέιλ: «Στη μακρά ιστορία της κριτικής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η Βέιλ κατέχει μια παράδοξα μοναδική θέση: το πρίσμα υπό το οποίο τα κρίνει και τα απορρίπτει είναι η υπερφυσική αγάπη για τους κατατρεγμένους».

Για τον Αλβέρτο Σβάιτσερ, η εσωτερική εδραίωση της ηθικής δεν μπορεί να γίνει με επιταγές ή απαγορεύσεις αλλά μέσα από την κοινή εμπειρία του πόνου και της ευγνωμοσύνης. Για τον Πολ Ρικέρ, ο αναγνώστης της Βίβλου δεν είναι απαραίτητο να είναι πιστός. Ο ίδιος προσέρχεται στη μελέτη της ως φιλόσοφος και όχι ως πιστός. Αρκεί για τον αναγνώστη

της Βίβλου η φαντασία και ο συμμερισμός.

Ο Ζουμπουλάκης παρουσιάζει την «Εκκληση» του Χανς Γιόνας, ένα κείμενο υψηλής ηθικής αξίας, που καλούσε στη δημιουργία μιας εβραϊκής λεγεώνας στον πόλεμο κατά των ναζί, συνεχίζει με την Ετι Χίλεσουμ και τα «Ημερολόγιά» της, μια μαρτυρική προσωπικότητα, για την οποία ο συγγραφέας ομολογεί πως τρέφει «απέραντο θαυμασμό».

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το δοκίμιο για τον Σαούλ Φριντλέντερ. Για τον Τσεχο-εβραίο ιστορικό, το Αουσβιτς δεν μπορεί παρά να είναι το κέντρο της ναζιστικής πολιτικής. Αντιπαρατίθεται σε κάθε σκέψη για ένταξη και ερμηνεία του ναζιστικού φαινομένου με τα κοινά εργαλεία της ιστορίας, καθώς η

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ

ιστορικοποίησή του θα ομαλοποιήσει και θα σχετικοποιήσει μία περίοδο για την οποία ακόμη εγείρονται κρίσιμα ηθικά και πολιτικά ερωτήματα.

Γράφει για τη «Γενναιόδωρη Οργή» του Τζορτζ Οργουελ, το επίμετρο από την ελληνική έκδοση των δοκιμίων του με τίτλο «Ο,τι μου κάνει κέφι» (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Σ’ αυτό στέκεται στην εξηγητική στάση του Οργουελ σχετικά με την ηθική και πολιτική ποιότητα του δημιουργού σε σχέση με το έργο του, αναφερόμενος στο παράδειγμα του Πάουντ.

Τέλος, το παλίμψηστο των στοχαστών περιλαμβάνει τον Τόνι Τζαντ για τη «Δόξα των τρένων», τη συνηγορία δηλαδή ενός πολιτιστικού αγαθού, και τον Βάτσλαβ Χάβελ, τον διάσημο πολιτικό και πρόεδρο της

Σταύρος Ζουμπουλάκης

Δημοκρατίας της Τσεχίας, που, κατά τον Ρικέρ, η πιο σταθερή ιδιότητά του ήταν «αντιφρονών συγγραφέας».

Επαρκέστατος και ακούραστος αναγνώστης, ο Ζουμπουλάκης γράφει τα δοκίμιά του βιώνοντας τη μέθεξη της έρευνας στο αντικείμενο που αρέσει στον ίδιο να εξετάζει. Το Ευαγγέλιο, η πίστη, η ηθική, ο πόνος, σωματικός και ψυχικός, οι συγγραφικές φιλοδοξίες, η ιστορία, ο χρόνος και, τέλος, η μεγάλη πληγή, το απόλυτο κακό, το μη κατανοήσιμο και μη εξηγήσιμο, το Αουσβιτς, βρίσκονται όλα εδώ με τρανταχτές σκέψεις και αλληλεπιδράσεις. Η συζήτηση για την ιδέα μιας δημοκρατίας εμποτισμένης από την αγάπη για τον πλησίον εξακολουθεί να μένει ανοιχτή.

12 10 2-3 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024 | ΝΗΣΙΔΕΣ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ

νας νέος άνδρας πεθαίνει από έμφραγμα το 2027, το σώμα του καταψύχεται και, χάρη στις προόδους της τεχνολογίας του μέλλοντος, επαναφέρεται στη ζωή το 2073. Στην Ελλάδα και στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου έχει, στο μεταξύ, εδραιωθεί ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, που εφαρμόζει με συνέπεια τις αρχές της πολιτικής ορθότητας, του βιγκανισμού, του αντισπισισμού, του υγιεινισμού και όλων των άλλων συναφών -ισμών. Η διάκριση σε φύλα έχει καταργηθεί διά νόμου, η γλώσσα έχει ρυθμιστεί ανάλογα (π.χ. οι δηλωτικές γένους καταλήξεις έχουν αποκοπεί από τα κύρια ονόματα και τα επίθετα), οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να ζουν αυστηρά υγιεινά, να κάνουν καθημερινά γυμναστική (ή μάλλον να τους την κάνει μια ηλεκτρονική συσκευή), να μην καπνίζουν ούτε να πίνουν αλκοόλ, η ζωή τους ελέγχεται από υπερσύγχρονα συστήματα παρακολούθησης σε κάθε πτυχή της, από τη διατροφή και τις μετακινήσεις ώς την ομιλία και το σεξ. Η παραμικρή παράβαση τιμωρείται με βαθμούς ποινής, ενώ για τις σοβαρότερες, όπως η κατανάλωση κρέατος ή το σεξ που δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες του καθεστώτος, προβλέπεται φυλάκιση υπό εξοντωτικές συνθήκες ή και άμεση εκτέλεση. Παρ’ όλα αυτά ο πληθυσμός, έχοντας υποστεί πλύση εγκεφάλου από μια εξελιγμένη μορφή των σημερινών σόσιαλ μίντια, πιστεύει πως ζει σε μια τέλεια κοινωνία ισότητας και ελευθερίας και κανιβαλίζει διαδικτυακά όποιον θεωρεί εχθρό της (αυτό το τελευταίο είναι βέβαια μια υπερβολή της συγγραφικής φαντασίας…).

Υπάρχει ωστόσο μια κοινότητα ανθρώπων που συναντιούνται κρυφά σε κάτι σαν κατακόμβες, χαίρονται εκεί τις ελευθερίες του «επάρατου»

ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Τρότζαν

Μυθιστόρημα Σελ. 368

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Θανάσης Χειμωνάς

παρελθόντος (των αρχών του 21ου αιώνα) και σχεδιάζουν την ανατροπή του καθεστώτος. Προσεγγίζουν τον νεκραναστημένο, ο οποίος φυσικά δυσφορεί όσο δεν λέγεται σ’ αυτόν τον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο», ζητούν τη βοήθειά του για την πραγματοποίηση του σχεδίου τους και αυτός, ερωτευμένος με μια κοπέλα της ομάδας, δέχεται. Ετσι τουλάχιστον φαίνεται πως έχουν τα πράγματα. Αλλά, όπως του λέ-

ει σιβυλλικά ένας από τους συνωμότες, τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται…

γη φλυαρία (συχνό φαινόμενο ανάμεσα στους νεότερους συγγραφείς) και αρκετά πλαδαρούς διαλόγους, ενώ τα παρένθετα μέρη που αφηγούνται τη ρομαντική ερωτική σχέση του πρωταγωνιστή με μια κοπέλα στην «πρώτη» του ζωή είναι μεν σχεδιασμένα ως αντίστιξη ανθρωπιάς στον αποστειρωμένο κόσμο της «δεύτερης», αλλά η αντίστιξη δεν λειτουργεί καλά, γιατί παραείναι γλυκερή. Από την άλλη, πρόκειται για

Τ’ Μεγάλ’ Αδελφ’ 2.0

ένα μυθιστόρημα με πολύ επινοητική, σφιχτοδεμένη, άριστα οργανωμένη πλοκή –σημαντική αρετή για τέτοιου είδους μυθιστορήματα, που ο αναγνώστης θα την εκτιμήσει δεόντως, όταν θα έχει φτάσει στο τέλος, με την εντελώς απρόσμενη, αλλά αδιόρατα προαναγγελμένη, με διάσπαρτες υπαινικτικές αναφορές, τροπή της ιστορίας. Και σπάζει κόκαλα ο σαρκασμός του συγγραφέα στις περιγραφές

Το Τρότζαν, το καινούργιο μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά, είναι πιθανότατα η μέχρι στιγμής σφοδρότερη επίθεση της ελληνικής λογοτεχνίας κατά της πολιτικής ορθότητας, των εξωφρενισμών

της και, προπαντός, του βαθύτατα

ολοκληρωτικού πνεύματός της

των παραλογισμών της πολιτικά ορθής δικτατορίας. Οπως π.χ. όταν η εξίσωση των ζώων με τους ανθρώπους επιβάλλει και σ’ αυτά τον σεβασμό (τη μη βρώση) άλλων ζωικών ειδών, με αποτέλεσμα να αφανιστούν οι γάτες. ‘Η όταν το σεξ γίνεται, για λόγους ισότητας, μόνο έπειτα από κλήρωση του ζευγαριού και αν ο ένας από τους δύο επίδοξους ερωτικούς συντρόφους αρνηθεί τη συνεύρεση, επειδή πολύ απλά ο άλλος δεν είναι του γούστου του, κινδυνεύει να συρθεί στα δικαστήρια για ρατσισμό. ‘Η, πάλι, όταν η ιατρική δεν θεραπεύει, αν και μπορεί, τις συγγενείς διαμαρτίες, γιατί αυτό θα έθιγε τη διαφορετικότητα των εκ γενετής αναπήρων!

Περιττό να πούμε ότι ο μελλοντολογικός εφιάλτης του Χειμωνά έχει χαρακτήρα παρόμοιο με τις πολιτικές δυστοπίες κλασικών μυθιστορημάτων, όπως του Ζαμιάτιν, του Χάξλεϊ ή του Οργουελ. Για τέτοια ολοκληρωτικά καθεστώτα, η ανθρώπινη ευτυχία βασίζεται στην απόλυτη ισότητα, που προϋποθέτει την εξάλειψη της ατομικής προσωπικότητας και την πλήρη εξομοίωση των ανθρώπων –στην εμφάνιση, στην ομιλία, στη συμπεριφορά. Το ιδιαίτερο στο Τρότζαν είναι ότι εδώ η κατάργηση της ετερότητας γίνεται διά του εναγκαλισμού της! Σ’ αυτό το τρομακτικό και, ως λογική συνέπεια των αντιλήψεων ορισμένων ομάδων με ηχηρή δημόσια παρουσία σήμερα, όχι και τόσο θεωρητικό παράδοξο έγκειται η πρωτοτυπία, η διορατικότητα και η επίκαιρη σημασία αυτού του μυθιστορήματος.

12 2-3 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024 | ΝΗΣΙΔΕΣ

Στο πρώτο πεζογραφικό έργο της, με τον τίτλο Ομως η σάρκα ακόμα απαλή, η Ευανθία Χαριτοπούλου (Τρίπολη Αρκαδίας, 1984) επικεντρώνεται σε θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα, όπως η έλλειψη συντροφικότητας, η γενικευμένη απάθεια και η αδυναμία εύρεσης ταυτότητας και αυτοκαθορισμού. Στα δεκατρία κείμενα που απαρτίζουν το βιβλίο της, με εξαίρεση το επιστολικό «Οι παραλλαγές μου», οι ήρωες είναι πρόσωπα στην πλειοψηφία τους σύγχρονα, είναι νέοι και νέες που συνηθίζουν να επικοινωνούν, ακόμη και να συνευρίσκονται ερωτικά, μέσα από τα social media. Με φράσεις όπως «Οταν πεθάνω θέλω να με θυμούνται μόνη, πλήρως εγκαταλειμμένη από όλους» και με προμετωπίδα τη ρήση από το Ταλμούδ «Δώσ’ μου συντροφικότητα ή δώσε μου θάνατο», με λόγο κατεξοχήν σωματικό και ανατρεπτικό, η συγγραφέας εστιάζει στο εσωτερικό κενό και τον μετέωρο ψυχισμό τους, υιοθετώντας και πειραματιζόμενη με διάφορα είδη γραφής.

Αλλοτε με φωνή αποστασιοποιημένη και τριτοπρόσωπη («Μια λέξη συναισθηματική», «Αγνωστο σώμα») κι άλλοτε μέσ’ από εμπύρετους, πρωτοπρόσωπους ή δευτεροπρόσωπους μονολόγους («Sine qua non», «Ψάθινο φωτιστικό»), με ασθματικό ρυθμό και ακαριαίες ατάκες, όπως στο «Wi fi ενεργό» και το αμιγώς διαλογικό «Μόνοι μαζί», με μικρές εμβόλιμες ιστορίες που διακρίνονται για τη σκοτεινιά, τη ρευστότητα αλλά και το παιγνιώδες ύφος τους, μας ξαφνιάζει και μας κρατάει διαρκώς σε εγρήγορση.

Ευανθία Χαριτοπούλου

ΕΥΑΝΘΊΑ ΧΑΡΊΤΟΠΟΥΛΟΥ Ομως η σάρκα ακόμα απαλή Σελ. 159

ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΦΑΝΤΗ

παράνοια και τη διαστροφή του ανθρώπου. Χαρακτηριστική η περίπτωση ενός άντρα ο οποίος, καθώς απευθύνεται τρυφερά στην αγαπημένη του, την ίδια στιγμή ερεθίζεται σεξουαλικά παρατηρώντας, μέσ’ από ένα άλμπουμ με άγρια ζώα, φωτογραφίες όπου τα πιο δυνατά ξεσκίζουν μέχρι θανάτου τα πιο πράα κι αδύναμα («Αυτοερωτικό»).

Από το ληθαργικό, αφροδισιακό, ενδοσκοπικό κλίμα της Χαριτοπούλου, στο ειρωνικό, αγχώδες, πλάγια πολιτικό του Ευθυμίου, η νεότατη ελληνική πρόζα δοκιμάζεται σε μορφές πρόσληψης και ερμηνείας μιας ρευστής και απροσδιόριστης πραγματικότητας

Δύο αξιοσύστατες νέες

Xριστόφορος Ευθυμίου

ΣΤΗ ΝΟΥΒΕΛΑ του πρωτοεμφανιζόμενου Xριστόφορου Ευθυμίου (Αθήνα, 1968), κεντρικό πρόσωπο είναι ένας πενηντάχρονος άντρας. Ο μεσήλικας, εγκλωβισμένος σε έναν γάμο που έχει πάψει να τον εκφράζει, αναμασάει ήττες και προδοσίες, οι σημαντικότερες των οποίων ξεκινούν τριάντα χρόνια πριν, από την εποχή που φοιτούσε στη Φιλοσοφική. Σε ώριμη ηλικία, προσπαθεί να αναπληρώσει τα κενά και να καλύψει την απογοήτευση από τη δουλειά του, καθώς και την έλλειψη ουσιαστικής επαφής με τη γυναίκα του, μέσ’ από την παράλληλη σχέση που διατηρεί με την ερωμένη του. Με τη γυναίκα αυτή, σε αντίθεση με τη σύζυγο, η ταύτιση είναι απόλυτη. Μπορεί να την καταλάβει, να περιγράψει με λεπτομέρειες όχι μόνο τις κινήσεις της στο κοινό παρόν αλλά

και στο παρελθόν της. Σε κάποια από τις κρυφές συναντήσεις τους, θα της αποκαλύψει ένα παλιό μυστικό του, για μια κοπέλα που στα φοιτητικά τους χρόνια είχε κακοποιηθεί από έναν αχρείο καθηγητή και πως ο ίδιος είχε αναλάβει τον ρόλο του εκδικητή-δολοφόνου∙ έναν ρόλο που επιχειρεί πάλι να παίξει, με στόχο έναν άλλον αχρείο τύπο και σφετεριστή, που τους καταδίωκε. Μας μιλά ένας κατά συρ-

XΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ

Οσα δεν έγιναν

Σελ. 116

ΒΑΚΧΙΚΟΝ, 2023

ροή εγκληματίας-τιμωρός ή όλα βρίσκονται στο μυαλό του; Ο Ευθυμίου, με καλοδουλεμένο λυρισμό και γλώσσα απτή και σωματική, ενώνει τη φαντασία με την πραγματικότητα, αποκαλύπτοντας τις άπειρες δυνατότητες αλλά και την ασάφεια που διέπει τις ζωές μας. Ο ήρωάς του, μόνος, μέσα στο σπίτι μιας πεθαμένης θείας, που του απευθύνεται όπως θα απευθυνόταν στον εαυτό της, ή οδηγώντας με το αυτοκίνητό του εκεί όπου «όλοι οι δρόμοι, ακόμη και οι πιο μικροί χωματόδρομοι, είναι ρίζες», γυρνάει στο παρελθόν και, αναλογιζόμενος τη ζωή του, συνειδητοποιεί ότι αυτά που δεν έγιναν, «αυτή η θολή αλυσίδα των πράξεων που δεν αποφασίστηκαν» βαραίνουν περισσότερο από τα πραγματοποιημένα. Ισως, εντέλει, η πιο βαθιά επιθυμία του να είναι «η συντριβή των πάντων μέσα σε ένα αγκάλιασμα που θα αποδείκνυε οριστικά ότι ένα ελάχιστο ψήγμα συντροφικότητας είναι δυνατόν να υπάρξει». Από το ληθαργικό, αφροδισιακό, ενδοσκοπικό κλίμα της Χαριτοπούλου, στο ειρωνικό, αγχώδες, πλάγια πολιτικό του Ευθυμίου, η νεότατη ελληνική πρόζα δοκιμάζεται σε μορφές πρόσληψης και ερμηνείας μιας ρευστής και απροσδιόριστης πραγματικότητας.

Η

σκοτεινή όψη

της αγάπης και

της ελευθερίας

ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

Το «Poor things», του Σκοτσέζου Alasdair Gray (1992), δεν έχει προδοθεί ούτε αλλοιωθεί από την ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, το σενάριο του Τόνι ΜακΝαμάρα υπηρετεί το πνεύμα του βιβλίου, ωστόσο οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, η περίτεχνη δομή, η τελική ανατροπή με την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο της Μπέλα Μπάξτερ και oι πολλές εμβόλιμες ιστορίες, δημοσιεύματα, σκίτσα, υποσημειώσεις και μικροαφηγήσεις που συναντάμε σ’ αυτό το κατ’ εξοχήν μεταμοντέρνο μυθιστόρημα έχουν παραλειφθεί στην κινηματογραφική μεταφορά.

Στο βιβλίο μπορούμε να απολαύσουμε στον δικό μας χρόνο και να ακολουθήσουμε τη δυναμική, εκκεντρική κεντρική ηρωίδα, γύρω από την οποία εξελίσσεται η πλοκή, την Μπέλα/Βικτόρια με τον μεταφυτευμένο εγκέφαλο της κόρης της από τον μεγάλο επιστήμονα, τον Θεόνικο Μπάξτερ -Θεός στα μάτια της-, να περιδιαβαίνει τον κόσμο με ορμή και να αποδομεί, σε κάθε της βήμα, κάθε έννοια του βικτοριανού καθωσπρεπισμού, κάθε σύμβαση, αλλά και κάθε εμπόδιο που θα βρεθεί μπροστά της. Άυτό που προβάλλεται στην κινηματογραφική μεταφορά είναι η εκδοχή του συζύγου της, το βιβλίο του Άρτσιμπαλντ ΜακΚέρι, μαθητή του Μπάξτερ, που καλύπτει και το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος του Γκρέι. Ομως, η εκδοχή της Μπέλα, που ακολουθεί, πολύ απέχει από το βιβλίο που έγραψε ο σύζυγός της, αυτοέκδοση του ενός αντιτύπου το οποίο βρέθη-

κε στα σκουπίδια από έναν σύγχρονο συγγραφέα και παραδόθηκε στον εκδότη του.

Και στις δυο εκδοχές εξυμνούνται οι σχεδόν υπερφυσικές ικανότητες του Θεόνικου Μπάξτερ αλλά και οι ιδιορρυθμίες του, χαρακτήρας εμπνευσμένος από τον εκκεντρικό επιστήμονα Φρανκενστάιν (έργο της Μέρι Σέλεϊ, το οποίο, επίσης, αποδίδεται μέσα από πλήθος αφηγηματικές φωνές), που έφερε στη ζωή ένα τέρας, ένα λάθος με υπερβολικές ανάγκες και διεκδικήσεις, το οποίο τον καταδιώκει. Εδώ παρουσιάζεται να δημιουργεί ο ίδιος μια θηλυκή μεν εκδοχή, αλλά κατά πολύ πιο προηγμένη και πολύπλοκη. Στο σώμα μιας νεκρής γυναίκας μεταμοσχεύει τον εγκέφαλο του βρέφους της και, όταν αυτή ξυπνάει, έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα με παιδικό μυαλό, που κάνει τα πρώτα βήματά της στη ζωή, παίζει με τη γλώσσα καθώς τη μαθαίνει, προσλαμβάνοντας την πραγματικότητα με το δικό της φρέσκο βλέμμα, που αιφνιδιάζει αλλά και γοητεύει τους πάντες. Ως είθισται με τα μωρά, έτσι και η Μπέλα δεν γνωρίζει όρια ούτε περιορισμούς, το ένστικτο και η παρόρμηση κυριαρχούν και διανύει τη δική της εντυπωσιακή διαδρομή στη σκηνή του κόσμου με τη λίμπιντο και την ορμή της για ζωή και γνώση ακόρεστες. Η Μπέλα, υπό την καθοδήγηση του Μπάξτερ, ο οποίος την υιοθετεί, εκπαιδεύεται, μέχρι που έρχεται η στιγμή της δικής της ενηλικίωσης και, ασκώντας την ελεύθερη βούλησή της, με τη συγκατάθεση του κηδεμόνα της, κάνει το δικό της άλμα, γυρίζει τον κόσμο, δοκιμάζεται

ALASDAIR GRAY

Poor things/ Χαμένα κορμιά

Μετάφραση: Δημήτρης Βαρδουλάκης Σελ. 350

ΕΛΛΗΝΙΚΆ ΓΡΆΜΜΆΤΆ, 2023

στις δυσκολίες, βλέπει τη δυστυχία και την πείνα σε άλλους πολιτισμούς, αποκτά ταξική συνείδηση, αποκτά εραστή και βιώνει τη σεξουαλική απόλαυση, πληρώνει το τίμημα και, μετά την επιστροφή της στη Γλασκόβη, είναι έτοιμη και ώριμη να επιλέξει τον δικό της δρόμο. Σε όλους όσοι δυσπιστούν και επικρίνουν τον Μπάξτερ για τα πειράματά του, ο ίδιος αντιτάσσει τα δικά του επιχειρήματα: «…ένα και μόνο μυαλό δεν μπορεί να ξέρει παρά ένα απειροελάχιστο της παρελθούσας, της παρούσας και της μέλλουσας ύπαρξης, ό,τι εσείς αποκαλείτε μυστήρια, εγώ αποκαλώ άγνοια και οτιδήποτε δεν ξέρουμε, όπως και να λέγεται, δεν είναι πιο ιερό ούτε πιο θείο ούτε πιο θαυμαστό από ό,τι ήδη γνωρίζουμε απ’ τη ζωή μας». Η δομή είναι βασική για την

πρόσληψη του βιβλίου, όλοι οι αφηγητές είναι αναξιόπιστοι και καλούμαστε εμείς οι αναγνώστες να αποφασίσουμε για το κατά πόσον υπάρχει κάποια αλήθεια στην αφήγηση του ΜακΚέρι ή αν πρόκειται για τη μεταθανάτια εκδίκηση ενός παραμελημένου, κομπλεξικού συζύγου.

Στην κινηματογραφική μεταφορά αποδίδονται εν μέρει η γκροτέσκα ατμόσφαιρα και κάποιες από τις τεχνικές του συγγραφέα, αλλά οι υποσημειώσεις, το παστίς, η εικονογράφηση, η τυπογραφία, η αυτοαναφορικότητα, καθώς και η διάταξη της κάθε σελίδας που είναι μέρος της πρόσληψης του βιβλίου απαιτούν τον χρόνο της ανάγνωσης, για να απολαύσει κανείς όλες τις διαστάσεις του πρωτοποριακού και παραγνωρισμένου αυτού μυθιστορήματος.

Η Εμα Στόουν στην ταινία «Poor things» του Γιώργου Λάνθιμου

Στην κινηματογραφική μεταφορά αποδίδονται εν μέρει η γκροτέσκα ατμόσφαιρα και κάποιες από τις τεχνικές του συγγραφέα, αλλά οι υποσημειώσεις, το παστίς, η εικονογράφηση, η τυπογραφία, η αυτοαναφορικότητα, καθώς και η διάταξη της κάθε σελίδας, που είναι μέρος της πρόσληψης του βιβλίου, απαιτούν τον χρόνο της ανάγνωσης, για να απολαύσει κανείς όλες τις διαστάσεις του πρωτοποριακού και παραγνωρισμένου αυτού μυθιστορήματος

Βιβλιοαναγνώσεις

Μαθηματικά: δημοκρατία και φιλοσοφία

Τα μαθηματικά έχουν πολλές ιδιαιτερότητες. Υπάρχουν δύο βασικές αντιλήψεις, οι οποίες εμφανίζονται μεν αντιτιθέμενες αλλά έχουν τελικά συγκλίνουσες επιρροές.

Συγκεκριμένα, από τον επιστημονικό κόσμο των μαθηματικών εκδηλώνεται μια διάθεση «αριστοκρατική», ενώ από μεγάλο μέρος της κοινωνίας υπάρχει ευρεία προκατάληψη, που παίρνει τη μορφή μιας στάσης αρνητικής απέναντι στα μαθηματικά θεωρώντας πολύ δύσκολη υπόθεση την εκμάθησή τους. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πιο απλή. Τα μαθηματικά είναι η βάση της επιστημονικής αλλά και της φιλοσοφικής σκέψης. Συνδέονται με τον πυρήνα της λογικής και του ορθολογισμού. Μπορεί ο φορμαλισμός, ο έντονος συμβολισμός και τελικά η ιδιαίτερα εξειδικευμένη γλώσσα τους να αποτελούν ένα ιδιαίτερο –και ίσως περίκλειστο– σύμπαν. Αυτό, όμως, που τελικά καθορίζει τη σχέση μας με τα μαθηματικά –κατά τη γνώμη μου– είναι ο βαθμός της πνευματικής ετοιμότητας και της συναισθηματικής μας τάσης. Με άλλα λόγια, διαθέτουμε την έφεση και τον πόθο να γνωρίσουμε έναν θαυμαστό κόσμο, που μας δίνει τα εργαλεία για την καλύτερη δυνατή ερμηνεία της φύσης και της πραγματικότητας;

Και οφείλουμε να δούμε τις ρίζες τους για να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητά τους. Ο Αlain Badiou, φιλόσοφος των καιρών μας, έχει μελετήσει με πολύ επιμελή τρόπο τη γενεαλογία αυτής της επιστήμης. «Τα μαθηματικά συγκρότησαν πολύ νωρίς, ήδη από την αρχαία Ελλάδα, ένα σύμπαν στο οποίο κάποια πράγματα θεωρούμενα αληθή, αποδεδειγμένα, κυκλοφορούν υπό τον όρο της επικύρωσής τους και της αποδοχής τους από την κοινότητα των ανθρώπων που είναι “γνώστες του αντικειμένου”, και όχι ως απλή πράξη μιας αυθεντίας που προκύπτει από το ότι ο μαθηματικός αποκαλείται μαθηματικός. Ο μαθηματικός, αντίθετα, είναι εκείνος που εισάγει για πρώτη φορά

ALAIN BADIOU

με τον

GILLES HAERT

Εγκώμιο

για τα

μαθηματικά Μετάφραση:

Φώτης Σιατίτσας Επιμέλεια Δημήτρις Βεργέτης

Σελ. 128

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

Ο συγγραφέας μέσα σε λίγες, συμπυκνωμένες αλλά και πολύ εύκολα προσλήψιμες, σελίδες δίνει με πειστικό τρόπο την ανάγκη, την επιδραστικότητα αλλά και την ομορφιά των μαθηματικών

ΤΗ ΣΕΛΊΔΑ

αυτήν δεν τη

φτιάχνουν

επαγγελματίες

κριτικοί βιβλίου.

Γράφεται από

αναγνώστες που

απευθύνονται

σε αναγνώστες

για να τους

μιλήσουν για

κάποιο βιβλίο

που τους

συνεπήρε.

Αν θέλετε να

μοιραστείτε

όσα νιώσατε

διαβάζοντας ένα

βιβλίο, στείλτε

το κείμενό σας

(το πολύ 700

λέξεις) στο smatzorou@ efsyn.gr

Η Τεχνητή Νοημοσύνη, που εμφανίζεται για πρώτη φορά να εμπλέκεται στη γλωσσική μας εκφορά και να εμφανίζεται συναγωνιστική αλλά

και ανταγωνιστική στην ίδια τη σκέψη μας, στηρίζεται στους αλγορίθμους. Τα μαθηματικά παντού...

μία καθολικότητα, τελείως απαλλαγμένη από κάθε μυθολογική ή θρησκευτική προϋπόθεση, και που δεν παίρνει πλέον τη μορφή της αφήγησης αλλά εκείνη της απόδειξης».

Τα μαθηματικά συνδέονται με τη δημοκρατία και με τη φιλοσοφία. Ο Καντ, όπως και ο Καρτέ-

σιος και ο Σπινόζα, θεωρεί ότι τα μαθηματικά, από τη στιγμή που επινοήθηκαν από τον Θαλή, ανοίγουν την περίοδο της επιστήμης.

Είναι, λοιπόν, απόλυτα καθοριστικός ο ρόλος τους. Και φυσικά αυτό δεν αφορά το παρελθόν και μόνο. Αντίθετα, ο σύγχρονος πο-

λιτισμός μας –ιδιαίτερα στην τεχνολογική του πλευρά– είναι διαποτισμένος με τις όλο και πιο νέες κατακτήσεις του.

Εχει ιδιαίτερη σημασία να μην αποκόψουμε τη σχέση μας μαζί τους μετά τη σχολική και εκπαιδευτική μας διαδρομή. Αρκεί να

σκεφτούμε τις αιχμές του σημερινού πολιτισμού μας. Ολος ο ψηφι-

ακός κόσμος στηρίζεται στο πε-

ρίφημο ζευγάρι (0,1) με όλες του

τις δυνατότητες που εκδιπλώνει.

Αλλά και η Τεχνητή Νοημοσύνη,

που εμφανίζεται για πρώτη φορά να εμπλέκεται στη γλωσσική μας εκφορά και να εμφανίζεται

συναγωνιστική αλλά και ανταγωνιστική στην ίδια τη σκέψη μας, στηρίζεται στους αλγορίθμους. Τα μαθηματικά παντού... Ο συγγραφέας μέσα σε λίγες, συμπυκνωμένες αλλά και πολύ εύκολα προσλήψιμες σελίδες δί-

νει με πειστικό τρόπο την ανάγκη, την επιδραστικότητα αλλά και την ομορφιά των μαθηματικών. Μας καλεί να τα γνωρίσουμε. Θεωρεί δε ότι η φιλοσοφία –με δεδομένο ότι άνοιξε τους δικούς της ορίζοντες από τα μαθηματικά– οφείλει να έχει μόνιμη και αγαστή σχέση μαζί τους. Και οι δύο είναι καθολικές επιστήμες, που διερευνούν τα πεδία του «Είναι», που αναφέρονται στις βασικές έρευνες για όλους τους ανθρώπους, που τροφοδοτούν το σύνολο του Στοχασμού. Είναι μια σχέση που δεν μπορεί να διαρραγεί. Μας καλεί σε έναν συνεχή διάλογο μαζί τους.

«Καταρχάς η ιστορία των μαθηματικών, την οποία πρέπει να αφηγηθούμε με τρόπο ζωντανό, ενσαρκωμένο, και όχι στηριζόμενοι σε μία συστηματική και πληκτική έκθεση των αποτελεσμάτων. Να μην αρκεστούμε απλά στα αποτελέσματα, ούτε καν κατά προτεραιότητα στα αποτελέσματα, αλλά στο ενδιαφέρον του πράγματος ως αινίγματος εντέλει λυμένου, μετά από πολλές περιπέτειες. Είναι συναρπαστικό να κατανοήσουμε γιατί και πώς βρέθηκε ένα μικρό ελληνικό θεώρημα, σε ποιες συνθήκες, σε τι χρησίμευσε, τι απέγινε στη συνέχεια, πώς σχολίασαν οι φιλόσοφοι... Οπως το περίφημο παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας στον διάλογο “Μένων”: Πώς να κατασκευάσουμε ένα τετράγωνο του οποίου το εμβαδόν είναι το διπλάσιο εκείνου ενός δεδομένου τετραγώνου». Συνιστώ να το μελετήσετε. Θα το αγαπήσετε. Θα νιώσετε όμορφα μαζί του. Και να το προτείνετε, κυρίως, στα παιδιά σας και στους φίλους σας και στις φίλες σας.

Αλέν Μπαντιού, ο σημαντικότερος εν ζωή στοχαστής

«Η συγκίνηση της τέχνης είναι απρόσωπη»

ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΉΣ ΜΠΕΪΌΓΛΌΥ

«Η ποίηση αρχίζει, τολμώ να πω, με έναν άγριο που κτυπά ένα τύμπανο μέσα σε μια ζούγκλα, διατηρεί δε πάντα αυτό το ουσιαστικό χαρακτηριστικό της κρούσης και του ρυθμού∙ υπερβάλλοντας, θα έλεγε κανείς ότι ο ποιητής είναι γηραιότερος από άλλα ανθρώπινα πλάσματα –αλλά δεν θέλω να μπω στον πειρασμό

να τελειώσω με μια τέτοιας λογής μεγαλόπρεπη χειρονομία. Επέμεινα περισσότερο στην ποικιλία της ποίησης, ποικιλία τόσο μεγάλη, ώστε όλα τα είδη της φαίνεται να μην έχουν τίποτε άλλο κοινό παρά μόνο τον ρυθμό του στίχου…»

ΟΤόμας Στερνς Ελι-

οτ ήταν από εκείνους τους ποιητές που πίστευαν πως η ποίηση μπορεί να προκαλέσει επαναστάσεις στην αισθαντικότητά μας, μπορεί να συντελέσει στο γκρέμισμα των καθιερωμένων τρόπων αντίληψης

και μπορεί να μας βοηθήσει

να δούμε τον κόσμο καινούργιο. Κυρίως, όμως, μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε το υπέδαφος της ύπαρξής μας. Στο βιβλίο «Τ.Σ. Ελιοτ - Για την ποίηση», που κυκλοφόρησε

πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση και σχόλια του ποιητή Στέφανου Μπεκατώρου, ανθολογούνται επτά ιδιαιτέρως διεισδυτικά δοκίμιά του για την ποίηση και τη λογοτεχνική κριτική, που έγραψε από το 1919 ώς το 1961.

Στην πρώτη ενότητα, υπό τον τίτλο «Η Παράδοση και το Ατομικό Τάλαντο», ο ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας επιχειρεί σε τρία κεφάλαια να αναμετρηθεί με την παράδοση, τόσο στην αγγλική λογοτεχνία όσο και στην ευρεία θέση της στην ποίηση: «η ιστορική αίσθηση υποχρεώνει έναν άνθρωπο να γράψει έχοντας μέσα στα κόκαλά του όχι μόνο τη δική του γενεά, αλλά έχοντας το συναίσθημα ότι ολόκληρη η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, από τον Ομηρο, και μέσα σε αυτήν ολόκληρη η λογοτεχνία της δικής του χώρας, υπάρχει ταυτοχρόνως και αποτελεί μια ταυτόχρονη τάξη».

Ποιος, όμως, είναι ο ρόλος του

Τ.Σ. ΕΛΙΟΤ

Για την

ποίηση

Μετάφραση:

Στέφανος

Μπεκατώρος ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

κριτικού λογοτεχνίας εδώ; Σύμφωνα με τον Ελιοτ, ο ποιητής θα πρέπει αναπόφευκτα να κριθεί με τα κριτήρια του παρελθόντος αλλά όχι να ακρωτηριασθεί από αυτά. Το νέο ποίημα, το νέο έργο, δεν σημαίνει διόλου πως πρέπει να υποταχθεί στο παλιό. Στο δεύτερο κεφάλαιο, ο Ελιοτ εξετάζει με το «μικροσκόπιό» του το «ευαίσθητο» θέμα της συγκίνησης στην ποίηση. Και λέω «ευαίσθητο», διότι ακόμα παραμένει θέμα αντιπαραθέσεων μεταξύ των ποιητικών κύκλων. Σε αυτό το δοκίμιο επισημαίνεται σε όλους τους τόνους πως δουλειά του ποιητή –που είναι το μέσον για να περάσει το μήνυμα–δεν είναι να βρει νέες συγκινήσεις αλλά να χρησιμοποιήσει τις κοινές και, αφού τις επεξεργαστεί, να τις κάνει ποίηση. Κατά τον Ελιοτ, η συγκίνηση στην ποίηση είναι κάτι πιο περίπλοκο, που δεν εκφράζεται όπως συνηθίζεται να εκφράζεται στις σχέσεις των ανθρώπων. Η ποίηση δεν είναι αποχαλίνωση της συγκίνησης, αλλά φυγή από τη συγκίνηση, δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας αλλά φυγή από την προσωπικότητα. «Η συγκίνηση της τέχνης είναι απρόσωπη και ο ποιητής δεν μπορεί να φτάσει στην απροσωπία χωρίς να παραδοθεί ολοκληρωτικά στο έργο που έχει να κάνει», γράφει προς το τέλος της ενότητας.

Σύμφωνα με την εισαγωγή του Φρανκ Κέρμοντ στο βιβλίο, τα πρώτα αυτά δοκίμια του Ελιοτ άσκησαν μεγάλη επίδραση στους λογοτεχνικούς κύκλους και προετοίμασαν το έδαφος, για να μπει ακόμα βαθύτερα στη λειτουργία της λογοτεχνικής κριτικής που αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγά-

Σύμφωνα

με την εισαγωγή

του Φρανκ Κέρμοντ στο βιβλίο, τα πρώτα αυτά

δοκίμια του Ελιοτ

άσκησαν μεγάλη επίδραση στους

λογοτεχνικούς

κύκλους και

προετοίμασαν το έδαφος για

να μπει ακόμα

βαθύτερα στη

λειτουργία της λογοτεχνικής κριτικής

λη σημασία έχει για τον ίδιο, όταν διαβάζουμε τα επόμενα δοκίμια που αφορούν την ποίηση και τη σχέση της με την κριτική. Ο Ελιοτ αναφέρει ότι, στην πραγματικότητα, ως αναγνώστες δεν μας ενδιαφέρει καθόλου η λογοτεχνική τελειότητα –η αναζήτηση της τελειότητας είναι σημάδι της αδυναμίας μας, διότι δείχνει ότι ο συγγραφέας δέχεται την ύπαρξη μιας αδιαμφισβήτητης πνευματικής αυθεντίας έξω από αυτόν, στην οποία προσπάθησε να υποταχθεί. Αλλά εμείς δεν θέλουμε αρχές, θέλουμε ανθρώπους. Ενδιαφέρον, ειδικά για την εποχή μας, έχει το συμπέρασμά του πως εκείνοι που διαφθείρουν το κοινό είναι όσοι παρέχουν γνώμες ή φαντασιώσεις για έναν συγγραφέα και το έργο του, υπό το δικό τους πολύ προσωπικό πρίσμα∙ «έτσι ο Γκαίτε και ο Κόλεριτζ δεν είναι αθώοι –διότι, θα ρωτούσε κανείς, τι είναι ο Αμλετ του Κόλεριτζ: μια τίμια έρευνα, όσο επιτρέπουν τα δεδομένα ή μια προσπάθεια να παρουσιαστεί ο Κόλεριτζ με ένα ελκυστικό ένδυμα;».

Αριστουργηματικό το δοκίμιο «Ποίηση και φιλοσοφία» αποτελεί ένα μικρό «έτος σπουδών» για τον αναγνώστη πάνω στον Σαίξπηρ και τον Δάντη και όλους όσοι επηρεάστηκαν από τον λογοτεχνικό κόσμο τους. «Απολογούμενος», προς το τέλος, ο Ελιοτ αισθάνεται την ανάγκη να τονίσει πως είναι λογικό να φυλαγόμαστε από απόψεις που ζητούν πάρα πολλά από την ποίηση, αλλά και να καταδικάζουμε όσες ζητούν πολύ λίγα. Στο τελευταίο δοκίμιο «Για να κρίνουμε έναν ποιητή», ο εμβληματικός για τη λογοτεχνία ποιητής κάνει έναν προσωπικό απολογισμό για τις περιπτώσεις λογοτεχνών που έκρινε αυστηρά, «σηκώνοντας το δάχτυλο» εναντίον τους, ή άλλους που αγνόησε, αλλά και εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του σε όλους όσοι τον επηρέασαν στο έργο του. Με τα τελευταία λόγια του, κλείνει και αυτό το κείμενο, που μόνο λίγα είπε για τα δοκίμια ενός κορυφαίου διανοητή της παγκόσμιας λογοτεχνίας: «Ελπίζω όμως ότι όσα είπα σήμερα θα εξηγούν ως έναν βαθμό τους λόγους γιατί, καθώς γερνάει ο κριτικός, τα κριτικά του κείμενα φλέγονται λιγότερο από ενθουσιασμό, ενώ εμπλουτίζονται από πλατύτερα ενδιαφέροντα και, ελπίζει κανείς, από περισσότερη σοφία και ταπεινοσύνη».

Τόμας Στερνς Ελιοτ

Βιβλιοαναγνώσεις

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ*

ον Τάκη Καμπύλη τον γνώρισα μέσα από τον γραπτό του λόγο. Αρχικά ως δημοσιογράφο και κατόπιν ως συγγραφέα. Από τότε που διάβασα το «Γίγαντες και φασόλια» (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019), περιμένω κάθε νέο πόνημά του. Στο πρόσφατο μυθιστόρημά του με τίτλο «Το κόμμα του καλού θεού» (επίσης από τις Εκδόσεις Καστανιώτη), ο Τάκης Καμπύλης επισφραγίζει τη δεινότητά του να «χειρουργεί» τα κοινωνικά αποστήματα, φανερώνοντας το βάθος της κοινωνικής ασθένειας.

Ενα βιβλίο, για να θεωρηθεί πολιτικό, δεν χρειάζεται να διατυμπανίζει μια συγκεκριμένη ταυτότητα, αλλά να αναδεικνύει ζητήματα πολιτικά και να ανοίγει έναν σημαντικό διάλογο γύρω από τα ερωτήματα που θέτει ή υπονοεί. Και το βιβλίο του Τάκη Καμπύλη ανοίγει ένα ευρύ πεδίο διαλόγου πάνω στα θέματα της δομής της σύγχρονης κοινωνίας και εν προκειμένω της ελληνικής.

Με την οικογένεια ως φορέα παθογένειας και καθόλου συνοχής, αγαθότητας και αλληλεγγύης, με την ομοφυλοφιλία ημι-αποδεκτή και λοιδορούμενη, με τις σχέσεις του ζευγαριού σε πλήρη αποδόμηση. Τα παιδιά εκπαιδευμένα ως καταναλωτές, ακόμα και το σκυλί της οικογένειας γίνεται μέρος της ακραίας καταναλωτικής μανίας.

«Τελικός απολογισμός: Δυο ενήλικοι στην κλιμακτήριο και δύο παιδιά στην εφηβεία. Στην εξίσωση της ανθρωπότητας είναι το ισχυρότερο όπλο μαζικής καταστροφής που έχει κατασκευαστεί ποτέ». (σελ 21) Η Πλατεία μια ιδιότυπη «Εκκλησία του Δήμου», με κώδικες διαπλοκής. Ενας τόπος ζυμώσεων, εντάσεων, συμβιβασμών, προσποίησης και δημαγωγίας.

Λυκοφιλίες που αναπτύσσονται και ηγετίσκοι που επιβάλλονται. «Στη χώρα του τυχαίου, η Πλατεία βάζει κανόνες, τακτοποιεί το σύμπαν της διαπλοκής με κώδικες, διαδικασίες και συμπεριφορές, που εξασφαλίζουν μια ελάχιστη νομιμοποίηση, διασώζουν τα προσχήματα...» (σελ. 18) Το Πανεπιστήμιο, εκκολαπτήριο ημιμαθών μελλοντικών επιστημόνων, πεδίο ανταγωνισμών και σεξουαλικών σκαν-

Ούτε

κάθαρση ούτε

αισιοδοξία, μόνο Επιλογή

ΤΑΚΗΣ

ΚΑΜΠΎΛΗΣ

Το κόμμα

του καλού θεού

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΣΤΑΝΙΏΤΗ

δάλων. Πολλά τα πρότζεκτ, ελάχιστη η ουσία. Οι πολιτικές νεολαίες σε φθίνουσα πορεία, χωρίς καμία προοπτική αλλαγής του στερεοτύπου που επιβάλλεται από κομματικούς μηχανισμούς. Ο πολιτικός λόγος στοχεύει μάλλον στο θυμικό παρά στην πειθώ και η κοινότητα των εκπαιδευτικών, κατώτερη κάθε προσδοκίας.

Η πολιτική σκηνή, ένας θίασος διαπλεκομένων, ασχέτων και αμαθών, ευεπίφορων σε κάθε είδους συναλλαγή. Μια κοινωνία όπου τα πάντα πωλούνται και αγοράζονται. Εδαφος πρόσφορο για να αναδυθεί ένα νέο λαϊκιστικό κόμμα, από εκκλησιαστικούς, οικονομικούς και πανεπιστημιακούς παράγοντες –εύκολους στο να εξαγοραστούν–, αφού το χρήμα είναι η κινητήρια δύναμη αυτής της εξελισσόμενης κοινωνίας. Επικεφαλής του ψηφοδελτίου, ένας αχυράνθρωπος, και οι μοχλοί προπαγάνδας επί το έργον, για να παρασύρουν τις αδαείς όσο και απελπισμένες μάζες με

φρούδες υποσχέσεις. Διότι οράματα δεν υπάρχουν.

Η αφήγηση, πρωτοπρόσωπη, κυλάει και παρασέρνει σε μια αναγνωστική ορμή τον αναγνώστη. Αφηγητής είναι ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ο Μάνος Καραργύρης, ο οποίος με πάσα ειλικρίνεια συστήνεται στον αναγνώστη:

«Τα θέλω μου είναι πολλά αλλά δεν είναι επικίνδυνα για το σύστημα. Η μόνη φιλοδοξία μου είναι να είμαι ένα επιτυχημένο μυρμήγκι. Την έχω βρει τη θέση μου στην τροφική αλυσίδα, δεν θέλω προαγωγή σε άλλον κρίκο…» (σελ. 101)

Στο πρόσωπο του Μάνου Καραργύρη, το σύστημα βρίσκει τον κατάλληλο άνθρωπο για να αναλάβει την προπαγάνδα του νέου κόμματος, αντί ενός υπέρογκου ποσού. Και πετυχαίνει στην εντεταλμένη υπηρεσία χωρίς καμία ενοχή. Ο Τάκης Καμπύλης, διορατικός και εμβριθής παρατηρητής της εποχής, είχε ολοκληρώσει το βιβλίο, όταν αναδύθηκε

Ενα νέο κόμμα. Ενας υποψήφιος - έκπληξη, σαν εξ ουρανού. Ενα πολιτικό μυθιστόρημα που ιχνηλατεί ανάμεσα στο παλαιό που πεθαίνει και στο καινούργιο που αναδύεται σκοτεινότερο. Ενας σαρκασμός για το «σύστημα» και το «αντισύστημα», ενίοτε και με πίστη στην προσωπική στάση του καθενός

από το πουθενά το νέο πολιτικό κόμμα, το ονομαζόμενο «Νίκη», με τα ίδια χαρακτηριστικά που διαθέτει «το κόμμα του καλού θεού». Πιάνει τον σφυγμό της σύγχρονης πραγματικότητας και γράφει ένα μυθιστόρημα εκρηκτικό, που προβληματίζει, θυμώνει και καθιστά τον αναγνώστη συμμέτοχο, ίσως και συνένοχο της συγγραφικής του συνθήκης. Με χιούμορ και βαθύ σαρκασμό, τολμά να σηκώσει το χαλί και να φυσήξει τη χρόνια κρυμμένη βρομιά στο πρόσωπο της κοινωνίας. Δεν υπάρχει κάθαρση ούτε αισιοδοξία. Αφήνει στον κάθε αναγνώστη την επιλογή, μέσω της συνειδητοποίησης και της αυτογνωσίας.

* Συγγραφέας. Το τελευταίο βιβλίο της «Το δέντρο με τις φωλιές» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο το νέο της μυθιστόρημα «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή»

Τάκης Καμπύλης

Scary Tales

νέα σειρά κόμικς «Uncle $crooge and the infinity dime» (Ο θείος Σκρουτζ και η δεκάρα της αιωνιότητας) θα σηματοδοτήσει την έναρξη μίας ιστορικής συνεργασίας, που ήταν θέμα χρόνου από τη στιγμή που ο πολυεθνικός κολοσσός που ίδρυσε ο Ουόλτ Ντίσνεϊ εξαγόρασε τη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής υπερηρωικών κόμικς, τη Marvel.

Τα δικαιώματα για την κυκλοφορία εκδόσεων κόμικς με τους ήρωες του Ντίσνεϊ στις ΗΠΑ έχουν παραχωρηθεί ανά τα έτη σε μία σειρά από εκδοτικούς οίκους, καθώς η ίδια η εταιρεία σπανίως εμπλέκεται με το εκδοτικό έργο καθαυτό. Από τις χρυσές εποχές της Dell και της Gladstone, τα κόμικς με τον Μίκι Μάους και τον Ντόναλντ Ντακ σταδιακά έχασαν τη διεισδυτικότητά τους στη χώρα στην οποία γεννήθηκαν. Οι προσπάθειες της Gemstone Publishing και της Boom! Studios δεν στάθηκαν ικανές να δώσουν εκ νέου την ώθηση στην ισότιμη παρουσία των κλασικών κόμικς της Disney στα ράφια των αμερικάνικων κομιξάδικων, με αποτέλεσμα η παρουσία τους την τελευταία δεκαετία να περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε συλλεκτικές εκδόσεις εμβληματικών ιστοριών και δημιουργών, κυρίως από τη Fantagraphics και την IDW.

Η ανάληψη των εκδοτικών καθηκόντων από τη Marvel Comics αναμφίβολα προκαλεί μία πολύπλευρη δυναμική στο νέο εγχείρημα. Πρόκειται για μία εταιρεία που κυριαρχεί στη σχετική βιομηχανία και διαθέτει όχι μόνο τις τεχνικές (επιμέλεια, προώθηση, διανομή κ.ο.κ.) αλλά και τις καλλιτεχνικές προϋποθέσεις που μπορούν να εξασφαλίσουν μία επιτυχημένη επιστροφή των κλασικών κόμικς με ζωόμορφους χαρακτήρες στη σύγχρονη εποχή. Το σενάριο της νέας περιπέτειας του θείου Σκρουτζ έχει την υπογραφή ενός εκ των σημαντικότερων σύγχρονων δημιουργών υπερηρωικών κόμικς, του Jason Aaron, γνωστού για τη δουλειά του σε τίτλους όπως οι «X-Men» και οι «Avengers», επιβεβαιώνοντας την κατεύθυνση των ιθυνόντων προς ένα πειραματικό πάντρεμα των σύγχρονων εκπροσώπων δύο διαφορετικών καλλιτεχνικών παραδόσεων. Αυτός είναι και ο λόγος που στο σχέδιο συναντούμε μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα των ιταλικών ντισνεϊκών κόμικς, μεταξύ των οποίων οι Paolo Mottura, Francesco

Ο θείος Σκρουτζ…

υπερήρωας;

Το πλουσιότερο παπί στον κόσμο βρίσκει νέα εκδοτική στέγη στη γενέτειρά του, τις ΗΠΑ, εγκαινιάζοντας ένα ιστορικό γεγονός: τη συνεργασία της Marvel Comics με την Disney για την ανανέωση των κλασικών κόμικς με παπιά και ποντίκια

Το πρώτο τεύχος του «Uncle $crooge and the infinity dime» θα κυκλοφορήσει τον προσεχή Ιούνιο με δύο διαφορετικά εξώφυλλα: το πρώτο (Cover A) υπογράφει ο Ιταλός δημιουργός Disney κόμικς Lorenzo Pastrovicchio, ενώ το δεύτερο (Cover B) ο εμβληματικός δημιουργός υπερηρωικών κόμικς, γνωστός για τα εντυπωσιακά του εξώφυλλα, Alex Ross

D’ Ippolito, Vitale Mangiatordi, Lorenzo Pastrovicchio, η αφρόκρεμα δηλαδή της μοντέρνας παραγωγής κόμικς με ήρωες του Ντίσνεϊ στην Ευρώπη.

Το πρώτο τεύχος θα κυκλοφορήσει τον προσεχή Ιούνιο, με τον εμβληματικό Αμερικάνο καλλιτέχνη Alex Ross να φιλοτεχνεί το εναλλακτικό εξώφυλλο, αναδεικνύοντας τη βαρύτητα που θέλει να δώσει η Marvel στο

σχετικό εκδοτικό γεγονός. Εκτός από το πρώτο μέρος της πρωτότυπης περιπέτειας, όπου ο θείος Σκρουτζ θα περιπλανηθεί ανάμεσα σε παράλληλα σύμπαντα –κλασική συνταγή της εταιρείας– στο πρώτο ενισχυμένο τεύχος θα αναδημοσιευτεί η πρώτη εμφάνιση του πλουσιότερου παπιού του κόσμου, η ιστορία «Χριστούγεννα στο Βουνό της Αρκούδας» (1947) του μεγάλου Carl Barks.

Του Πάνου Ζάχαρη

● ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΚΟΥΛΑ

θεωρία των κόμικς έχει να επιδείξει τις τελευταίες δεκαετίες αρκετές σημαντικές μελέτες που επιδιώκουν να ερμηνεύσουν την πολλαπλασιαστική δράση της συνύπαρξης του λόγου με την εικόνα με στόχο τη δημιουργία μικρών ή μεγαλύτερων αφηγήσεων. Οχι όμως τόσες πολλές όσες υπάρχουν για άλλες τέχνες, όπως ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία και το θέατρο. Ιδιαίτερα στο πεδίο της Σημειωτικής τα πράγματα ήταν μέχρι πρόσφατα ακόμα πιο φτωχά καθώς, παρά την ευρεία χρήση των μεθόδων της για την ερμηνεία της λειτουργίας της τέχνης, δεν είχε εφαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό για να συμβάλει στην αποκωδικοποίηση της γλώσσας της ένατης τέχνης. Ενα μεγάλο μέρος του κενού αυτού έρχεται να καλύψει η σπουδαία μελέτη του Ντανιέλε Μπαρμπιέρι με τίτλο «Η Σημειωτική των Κόμικς» σε μια αξιέπαινη κίνηση των εκδόσεων Jemma Press που ύστερα από δεκαετίες σταθερής παρουσίας στον χώρο των κόμικς και της λογοτεχνίας επεκτείνονται και στον τομέα της θεωρίας του είδους και μάλιστα με ένα ιδιαίτερα απαιτητικό βιβλίο που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε ειδικό κοινό, χωρίς όμως να αποκλείονται και οι αναγνώστες που επιθυμούν να προσεγγίσουν τη λειτουργία και τους κανόνες της τέχνης και να αποκτήσουν περισσότερα εφόδια και αναλυτικά εργαλεία στην κατανόηση των εικονογραφημένων αφηγήσεων. Σε αυτό θα βοηθηθούν από την εξαιρετική μετάφραση του Γιάννη Μιχαηλίδη που παρά το πολύ πυκνό και μεστό νοημάτων και ορολογιών κείμενο (192 σελίδες) καταφέρνει να μεταφέρει με πλη-

Ερμηνεύοντας τα «σημεία» της 9ης

Στη «Σημειωτική των Κόμικς» ο Ιταλός πανεπιστημιακός Ντανιέλε Μπαρμπιέρι εξερευνά τους τρόπους με τους οποίους οι λέξεις και οι εικόνες αλληλοσυμπληρώνονται και συνθέτουν μικρές ή μεγαλύτερες αφηγήσεις

Eνα αρκούδι μετράει τ’ άστρα

ρότητα τη συλλογιστική και την

εξαντλητική επιχειρηματολογία με παράθεση αμέτρητων παραδειγμάτων του Μπαρμπιέρι.

Ο Ιταλός σημειολόγος απο-

τελεί έναν από τους σημαντικό-

τερους, διεθνώς, μελετητές των

κόμικς με πλούσια συγγραφική

δράση (22 βιβλία και περισσότερα από 400 επιστημονικά άρθρα)

έχοντας σπουδάσει φιλοσοφία και

σημειωτική με καθηγητή τον Ουμπέρτο Εκο, ενώ σήμερα διδάσκει

στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της

Μπολόνια, στο Πανεπιστήμιο ISIA του Ούρμπινο και στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Ο Μπαρμπιέρι, που επισκέφτηκε πριν από

λίγους μήνες τη χώρα μας και παρουσίασε το έργο του στο Φεστιβάλ Chaniartoon των Χανίων, χωρίζει το βιβλίο του σε τρία μέρη τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται

και αναπόφευκτα δεν μπορούν

να διαβαστούν ανεξάρτητα το ένα

από τα άλλα, όπως ακριβώς και τα κόμικς δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο αναγνωστικής,

οπτικής και αφηγηματικής απόλαυσης αν τεμαχιστούν στα συστατικά τους μέρη. Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Διηγήματα χωρίς διήγηση: εκφορά και αφηγηματικότητα», αφού δίνει χρήσιμα στοιχεία για τη θεωρία της εκφοράς, αναλύει τις έννοιες του αφηγητή

και του δημιουργού, περιγράφει

τις συνέπειες της απουσίας του

αφηγητή πάντα σε σύγκριση με

άλλες τέχνες, όπως η λογοτεχνία

και ο κινηματογράφος, και επεξηγεί τη διαφορά μεταξύ αντικειμε-

νικότητας και υποκειμενικότητας των πλάνων, για να φτάσει στο σημαντικότερο μέρος που δεν είναι άλλο από τις δυνατές αφηγηματικές δομές των κόμικς, τις διαφορετικές αφηγηματικές διαδρομές που ακολουθούνται από τους δημιουργούς καθώς και τις διαφορές μεταξύ διήγησης με εικόνες και διήγησης με λέξεις, μεταξύ λεκτικών αφηγήσεων και οπτικών αφηγήσεων.

Στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο «Σχέδια σημείων: εικόνες και γραφές» ο Μπαρμπιέρι ξεκινά με τα σημεία γραφής των κόμικς και αναλύει τη λειτουργία των ονοματοποιιών, τους «θορύβους και τις κραυγές», τα σημεία έκφρασης και κίνησης, το λέτερινγκ κ.ά., για να προχωρήσει στο υφολογικό επίπεδο των κόμικς για την επεξήγηση του οποίου αξιοποιεί κριτικά το πολυσυζητημένο τρίγωνο των οπτικών αφαιρέσεων του Scott McCloud, ενώ το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την περιγραφή μιας σειράς φαινομενικά μεμονωμένων σημείων των κόμικς που εν τέλει συμβάλλουν συνεργικά στο τελικό αποτέλεσμα των κόμικς, όπως η γραμμή ως στοιχείο του «δυναμισμού», η διαφορά ασπρόμαυρου και έγχρωμου, η παρουσία και απουσία του βάθους, τα περιγράμματα των καρέ και το σχήμα των μπαλονιών, ο σχεδιασμός της σελίδας κ.ά. Τέλος, στο τρίτο, εκτενέστερο και πιο απαιτητικό κεφάλαιο με τίτλο «Ανάγνωση με ελαφρότητα: ένταση και ρυθμός», θέτει εξ

Του Δημήτρη Καμένου

Το εξώφυλλο του βιβλίου σχεδιασμένο από τον Τάσο Μαραγκό (Tasmar)

τέχνης

αρχής ένα κρίσιμο ερώτημα: «Γιατί μας αρέσει αυτό που μας αρέσει;». Είναι προφανές ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι ούτε εύκολη ούτε μονοσήμαντη και για τον Μπαρμπιέρι καθοριστικό ρόλο στη διατύπωσή της παίζουν οι έννοιες του ρυθμού, της έξαρσης, της έντασης, της ροής του χρόνου -αφηγηματικού και πραγματικού-, του κορεσμού, των εφέ που συντελούν στη διαμόρφωση του αφηγημένου χρόνου, του χιούμορ κ.ά. Επιχειρώντας, λοιπόν, να καταλήξει σε συμπεράσματα χρησιμοποιεί πολύ επιτυχημένα παραδείγματα από εμβληματικά και εντελώς διαφορετικά από κάθε άποψη κόμικς του παρελθόντος (Flash Gordon του Alex Raymond, Peanuts του Charles Schulz, Αστερίξ των Rene Goscinny και Albert Uderzo, Omaggio a Lovecraft του Dino Battaglia κ.ά.) τα οποία ωστόσο

προκαλούν παρόμοιες «συγκινησιακές διαδρομές» σε εντελώς διαφορετικούς αναγνώστες.

Αυτή η έννοια της συγκίνησης

εν τέλει που κατέχει εξέχουσα θέση στη σημειολογική ανάλυσή

του είναι που κάνει το βιβλίο του

ακόμα πιο ενδιαφέρον καθώς το διαφοροποιεί από παρεμφερείς μελέτες γύρω από την τέχνη οι οποίες στο όνομα μιας τάχα ουδέτερης επιστημονικότητας μετατρέπονται σε άνευρες και άψυχες παραθέσεις στοιχείων, σε ανατομικούς τεμαχισμούς έργων των οποίων χάνονται η συνοχή και το πνεύμα. Ο Μπαρμπιέρι λατρεύει αυτή την τέχνη και την προσεγγίζει με έκδηλη αγάπη, απολαμβάνοντας την ανάγνωση των περισσότερων έργων αλλά και εκτιμώντας εξίσου την απόλαυση μέσω ανάλυσης της ανακάλυψης των λόγων που οδήγησαν ακόμα και στο συνήθως απογοητευτικό «δεν μου άρεσε». Οπως και ο ίδιος επισημαίνει: «Από την προσωπική μου εμπειρία, καμία εργασία ανάλυσης που ολοκλήρωσα πάνω σ’ ένα κείμενο δεν με έκανε να χάσω την ευχαρίστηση να το διαβάσω και να το ξαναδιαβάσω, ούτε το συγκεκριμένο κείμενο ούτε και κάποιο άλλο. Το κέρδος της γνώσης που παράγει η ανάλυση δημιουργεί νέες και ωφέλιμες ευκαιρίες ανάγνωσης. Τα αξιόλογα κείμενα αποκαλύπτουν πλευρές που με την πρώτη ματιά είχαν παραβλεφθεί και προσφέρουν καινούργιες πηγές τέρψης. Για τα λιγότερο αξιόλογα κείμενα απομένει η συνειδητοποίηση αυτού που δεν ήταν απολύτως πειστικό στην αρχική ανάγνωση, δηλαδή η παρηγοριά της επίγνωσης, εν μέρει τουλάχιστον, των αιτίων της μη απόλαυσης».

Του Βαγγέλη Παπαβασιλείου

Παιχνίδια εξουσίας

Το λεξικό της κρίσης

ΛΉΜΜΑ: Ανδρες (οι)

Το

τελευταίο τέλος του κόσμου Του Λέανδρου

Μια εικόνα, 350 λέξεις

200 ΧΡΌΝΙΑ συμπληρώθηκαν, πριν από λίγες μέρες, από τον θάνατο, σε ηλικία μόλις 32 ετών, του Theodore Gericault, ενός από τους σπουδαιότερους ρομαντικούς ζωγράφους της Ιστορίας, που με το έργο του επηρέασε βαθιά την τέχνη του 19ου αιώνα. Ο πιο γνωστός του πίνακας είναι αναμφίβολα η μνημειακών διαστάσεων «Σχεδία της Μέδουσας» (Le Radeau de la Méduse, περίπου 7Χ5 μέτρα), την οποία ολοκλήρωσε το 1819, τρία χρόνια μετά το πολύνεκρο ναυάγιο της γαλλικής φρεγάτας «Μέδουσα», στη Δυτική Αφρική, στα ανοιχτά της σημερινής Μαυριτανίας. Το πλήρωμα, οι αξιωματούχοι και οι πολίτες που επέβαιναν στη φρεγάτα, η οποία συνοδευόταν από τρία μικρότερα πλοία με προορισμό τη Σενεγάλη, ώστε να αναλάβει η Γαλλία τη διοίκηση της χώρας από τους Αγγλους, μετά το ναυάγιο επιβιβάστηκαν σε βάρκες και έφτασαν στις ακτές, αλλά 150 από αυτούς δεν χωρούσαν. Με εντολή του καπετάνιου, κατασκευάστηκε μια πρόχειρη ξύλινη σχεδία, με στόχο να ρυμουλκηθεί μέχρι τη στεριά. Πολύ σύντομα, τα σκοινιά έσπασαν και η σχεδία έμεινε ακυβέρνητη για 13 μέρες. Χωρίς τροφή και νερό, σε φουρτουνιασμένα νερά και στο έλεος των καταιγίδων, πολλοί πέθαναν, άλλοι πνίγηκαν, οι πιο αδύναμοι ρίχτηκαν στη θάλασσα για να ελαφρύνει η σχεδία, ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις κανιβαλισμού. Μόνο 15 άνθρωποι κατάφεραν να επιζήσουν μέχρι να περισυλλεγούν από διερχόμενο, κατά σύμπτωση, πλοίο. Κι αυτήν ακριβώς τη στιγμή που οι απελπισμένοι ετοιμοθάνατοι βλέπουν το πλοίο να τους πλησιάζει επέλεξε να σχεδιάσει ο Gericault. Το σκάνδαλο που ξέσπασε ήταν τεράστιο, καθώς η γαλλική

κυβέρνηση θεωρήθηκε υπαίτια της τραγωδίας, λόγω της ελλιπούς οργάνωσης και προετοιμασίας του ταξιδιού, της επιλογής του καπετάνιου και των καθυστερημένων ενεργειών διάσωσης των ναυαγών. Το έργο του Gericault έχει από τότε τροποποιηθεί και παρωδηθεί αμέτρητες φορές από καλλιτέχνες, γελοιογράφους και δημιουργούς κόμικς, μεταφερμένο σε νέο πλαίσιο, με στόχο να υπηρετηθούν μικρές ή μεγαλύτερες νέες αφηγήσεις. Μια από αυτές είναι και το συγκλονιστικό «No Comment» του Ivan Brun (2008), μια συλλογή μικρών ιστοριών χωρίς λόγια για τη βία (μητροπολιτική, αστυνομική, ενδοοικογενειακή, σχολική κ.ά.). Στην παρωδία του Brun, πάνω στη σχεδία συνωστίζονται εξουθενωμένοι και απελπισμένοι μερικοί «ναυαγοί» της σύγχρονης ζωής. Μια μικρή λεπτομέρεια, ωστόσο, κάνει τη διαφορά: κανένα πλοίο στον ορίζοντα δεν πλησιάζει για να τους σώσει. Γ. Κ.

ΠΆΛΗ ΙΔΕΏΝ

την Αγγλία του 19ου αιώνα ο Τζον Μέρικ έγινε γνωστός ως Ανθρωπος-Ελέφαντας εξαιτίας μιας σπάνιας παραμορφωτικής ασθένειας που επηρέαζε το κεφάλι του και μεγάλο μέρος του σώματός του. Το μέγεθος του κεφαλιού του και η σωματική του διάπλαση προκάλεσαν τον κοινωνικό αποκλεισμό του και τον οδήγησαν στον Sam Torr, ιδιοκτήτη αίθουσας χορού, που φιλοξενούσε freak shows.

Σύντομα ο Sam Torr εκμεταλλεύτηκε τη δυσμορφία του Μέρικ για να δημιουργήσει το νούμερο «Ανθρωπος-Ελέφαντας» και το κοινό έσπευδε για να δει και ενίοτε να γιουχάρει το «αξιοπερίεργο θέαμα» στο περιπλανώμενο τσίρκο. Κάποια στιγμή ο Μέρικ υπέστη μάλιστα και λιντσάρισμα από μανιασμένο όχλο.

Εκ των υστέρων οι περισσότεροι που ασχολήθηκαν με το θέμα επέλεξαν να μιλήσουν για τον βασανισμένο Τζον Μέρικ και τον βασανιστή Sam Torr. Ελάχιστοι επέμειναν στους πραγματικούς συνένοχους, στους ανώνυμους θύτες, δίχως τους οποίους δεν θα υπήρχαν τα freak shows. Ποιοι

είναι όλοι εκείνοι που γέμιζαν τα τσίρκα τεράτων τον 18ο αιώνα, ποιοι είναι όλοι εκείνοι που καταναλώνουν αδηφάγα μέσα από την κλειδαρότρυπα της μικρής οθόνης, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή του youtube τη λεκτική και ενίοτε σωματική κακοποίηση των εύθραυστων ψυχικά συνανθρώπων τους;

Η περίπτωση του youtuber Χαγιάτε επανέφερε στο προσκήνιο θεμελιώδη ερωτήματα γύρω από το ποιοι είμαστε εμείς -οι ηδονοβλεψίες που εκτρέφουμε την κοινωνία του ιντερνετικού και τηλεοπτικού κανιβαλισμού- και φυσικά γύρω από την ανυπαρξία ενός επαρκούς θεσμικού πλαισίου. Ο Χαγιάτε καταδικάστηκε -μεταξύ άλλων- για παραγωγή και προβολή βίντεο όπου εξευτέλιζε άτομα με σωματική ή νοητική αναπηρία με στόχο το κέρδος στις εκπομπές του στο youtube.

Ενα από τα σχετικά σχόλια στο Twitter ανέφερε «σπέρνεις Αννίτα Πάνια, θερίζεις Χαγιάτε». Δεν ήταν το μόνο σχόλιο που αναδείκνυε τους χρόνιους εξευτελισμούς της ανθρώπινης προσωπικότητας αρχικά στον βωμό της τηλεθέασης και σήμερα στον βωμό των views.

Τα freak shows καταργήθηκαν στην Αγγλία του 20ού αιώνα. Στη χώρα μας, ωστόσο, του 21ου αιώνα ανθίζουν εκ νέου με νέο περιτύλιγμα. Αρκετοί παρουσιαστές

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΕ ΤΟ

Ποιοι είναι οι ανώνυμοι θύτες;

Οι σύγχρονοι Ανθρωποι-Ελέφαντες και τα μετανεωτερικά freak shows. Με αφορμή την περίπτωση Χαγιάτε

ΤΗΣ ΔΉΜΉΤΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΎΛΟΎ

Ποιοι καταναλώνουν αδηφάγα μέσα από την κλειδαρότρυπα της μικρής οθόνης, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τη λεκτική και ενίοτε σωματική κακοποίηση των εύθραυστων ψυχικά συνανθρώπων τους;

της τηλεόρασης και τα κανάλια τους περιφέρουν στα πλατό ανθρώπους με ευαλωτότητες υπηρετώντας και «ταΐζοντας» τον ηδονοβλεπτικό χαρακτήρα της κοινωνίας μας.

Τι μπορεί να προσθέσει η ψυχανάλυση για την περίπτωση Χαγιάτε, ενός youtuber που υπέβαλλε άτομα με αναπηρία σε βασανισμούς ή χυδαίες φάρσες και εξευτελισμούς, αποσπώντας χρήματα από τους συνδρομητές του για να συνεχίσει να στριμάρει τη δημόσια ταπείνωση ευάλωτων ανθρώπων; Τι μπορεί να προσθέσει η ψυχανάλυση για τις τηλεοπτικές εκπομπές τύπου Πάνια ή τα ριάλιτι τύπου Big Brother που μετέτρεπαν επί χρόνια τους παίκτες σε θλιβερές καρικατούρες, κανονικοποιώντας τη βία και τον δημόσιο εξευτελισμό τους στη μικρή οθόνη;

Ο Χαγιάτε είναι το σύμπτωμά μας. Οπως και σύμπτωμά μας ήταν κάθε προκάτοχός του στην τηλεοπτική αρένα των freak shows, ένα σύμπτωμα που αντανακλά την κοινωνική ψυχοπαθολογία. Στην εγκυκλοπαίδεια Britannica αναφέρεται ότι ο όρος

freak show χρησιμοποιείται για να περιγράψει την έκθεση εξωτικών ή παραμορφωμένων ζώων καθώς και ανθρώπων που θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο ανώμαλοι ή εκτός των ευρέως αποδεκτών προτύπων. Δημιουργούμε σύγχρονα θεάματα-νούμερα με ανθρώπους-ελέφαντες, τα περιφέρουμε ή καταναλώνουμε αδηφάγα στα μετανεωτερικά freak shows. Ο Ανθρωπος-Ελέφαντας έγινε βιβλίο, θεατρικό έργο και κινηματογραφική ταινία σε αρκετές εκδοχές. Οπως και η Σάαρτζι, η υπερμεγέθης γυναίκα

από τη Νότια Αφρική, γνωστή ως Μαύρη Αφροδίτη, η οποία εκτέθηκε δημόσια πάνω από 200

φορές στις παραστάσεις που

ονόμαζαν «σόου τεράτων» στο Λονδίνο και στο Παρίσι καθώς

και σε όργια πλουσίων Δυτικών

όπου την αλυσόδεναν και τη βίαζαν σε δημόσια θέα σαν ζώο. Κι

εμείς αντί να μάθουμε κάτι από

αυτό το «θέατρο της ωμότητας», όρος δανεικός από τον Αντονέν Αρτό, επιτρέπουμε στον κανιβαλισμό μας να υποκινείται από τον κάθε θιασάρχη που περιφέρει στο πλατό του το δικό «εξωτικό ζώο». Δεν διαφέρουμε από το

κοινό των τσίρκων τεράτων. Στο σύνδρομο της κλειδαρότρυπας έχουν στηριχτεί μέσα στον χρόνο και στον χώρο αρκετές μορφές αφήγησης, από τα τηλεοπτικά σίριαλ μέχρι τα ριάλιτι που κάνουν τον θεατή να παρακολουθεί ξένες ζωές να εκφυλίζονται μπροστά του, υποβιβάζοντας τους Αλλους σε θέση αντικειμένουμε τη φροϋδική έννοια του όρου. Ιδίως στις κοινωνίες του Μεγάλου Αδελφού, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν νομιμοποιήσει πλήρως την ψηφιακή ηδονοβλεψία, συμβάλλοντας στην κατασκευή της εικόνας του ευάλωτου ως «εξωτικού θεάματος» που θα γεννήσει κέρδος μέσα από τον λάιβ εξευτελισμό του. Δεν έχει τόση σημασία συνεπώς ποιος είναι ο Χαγιάτε και οι όμοιοί του, γιατί απολαμβάνει να βασανίζει τους άλλους και από τι πάσχει ο ίδιος. Εχει μεγαλύτερη σημασία να ξανασυστηθούμε και να δούμε ποιοι και γιατί παρακολουθούσαν το διαδικτυακό του freak show, ποιοι και γιατί έχουν υπάρξει θεατές των τηλεοπτικών freak shows, ποιοι έχουν υπάρξει μήτρες των διάφορων Χαγιάτε.

Η δημόσια εμφάνιση του κινήματος θα γίνει μετά την

πολιτική αλλαγή του Οκτωβρίου εκείνης της χρονιάς. Ξεκίνησε με τη δημοσίευση στην «Αυγή» μιας διακήρυξης της «Επιτροπής Στρατιωτών Νοτιοανατολικού Αιγαίου», όπου το κίνημα είχε ήδη αποκτήσει αξιόλογη μαζικότητα· σύμφωνα με τον Καραζάνο, στην Κω λ.χ. «δρούσε επιτροπή με 50 οργανωμένα μέλη». Ακολούθησε η συμμετοχή έξι ένστολων στρατευμένων με κουκούλες στην κεντρική επετειακή πορεία του Πολυτεχνείου (15.11.1981) με πανό που έφερε το σύνθημα «Πολιτικές-συνδικαλιστικές ελευθερίες στους φαντάρους». Τα περισσότερα ΜΜΕ απέφυγαν να σχολιάσουν το γεγονός, με κυριότερη εξαίρεση την «Ελευθεροτυπία» της επομένης. Τονίζοντας πως «απέσπασαν τα ζωηρά χειροκροτήματα εκείνων που παρακολούθησαν την πορεία» και εκτιμώντας πως «η τολμηρή αυτή εμφάνιση απηχεί την επί δεκαετίες ποικιλόμορφη καταπίεση των στρατευμένων παιδιών του λαού μας από το κράτος της δεξιάς», η εφημερίδα δημοσίευσε μια σύντομη συνέντευξη με τους κουκουλοφόρους διαδηλωτές, που άδραξαν την ευκαιρία για να εκθέσουν στο κοινό τις βασικές διεκδικήσεις τους: «Πιστεύουμε ότι τώρα έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να σκεφτεί η Πολιτεία την εκμηδένιση της προσωπικότητας των στρατευμένων παιδιών της. […] Σε

πολλά στρατόπεδα επικρατεί αθλιότητα στους κοιτώνες, στο φαγητό, στις άδειες απουσίας. Το χειρότερο είναι η

φυλακή. Σου ρίχνουν “καμπάνες” 10, 20 και 30 ημερών που τις “χρεώνεσαι” σαν παράταση της θητείας […]. Ζητάμε δημοκρατικότερο στρατό. Ο οπλίτης να έχει το δικαίωμα να επισημάνει κάθε λαθεμένη λειτουργία και να ζητήσει βελτίωση της ζωής του. […] Υπάρχουν σήμερα αφιονισμένοι αξιωματικοί που λένε στην εθνική διαπαιδαγώγηση και στα γυμνάσια: “Σπάστε τα σύνορα της Βουλγαρίας και της Τουρκίας να ορμήσουμε μέσα”! Οι ίδιοι αυτοί “διδάσκαλοι” του στρατού νομίζουμε ότι είναι ικανοί να μας πουν “Καταλύστε το Δημοκρατικό Πολίτευμα”! […] Εξη μήνες εκπαίδευση είναι αρκετή να σε κάνει αξιόμαχο. Αλλοι έξη μήνες θητεία υπεραρκετοί για τις ανάγκες του στρατεύματος και της Πατρίδας. Και επιτέλους οι “Ηρακλείς” των συνόρων μας να μάθουν ότι δεν φτιάχνει το καψόνι και το βασανιστήριο το στρατιώτη. Ας μάθουν να διοικούν με ανθρωπισμό και ας μην παράγουν καψονόμουτρα και βασανιστές εφέδρους αξιωματικούς, δηλαδή ανθρώπους έτοιμους εις πρώτην ζήτησιν διά πάσαν εκτροπήν και κατα-

πάτησιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ας γίνει λοιπόν, εδώ και τώρα, η Αλλαγή στο στράτευμα!».

Μέσα στο 1982 δεκάδες προκηρύξεις κι αυτοσχέδια «δελτία» συντάσσονται και κυκλοφορούν χέρι χέρι μεταξύ των στρατευμένων σε διάφορες μονάδες με πληροφορίες για περιστατικά αυθαιρεσίας συγκεκριμένων αξιωματικών, για τις άθλιες συνήθως συνθήκες διαβίωσης αλλά και για τους τρόπους με τους οποίους οι στρατιωτικές διοικήσεις εμπόδιζαν την εφαρμογή μέτρων φιλελευθεροποίησης που θέσπιζε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Χαρακτηριστικό δείγμα από το «2ο Δελτίο της Επιτροπής Στρατιωτών 31 Σ.Π.» του Εβρου, φωτοτυπία του οποίου αναδημοσίευσε το αθηναϊκό περιοδικό «Ρήξη» (τχ.10, 3.1983): «Ακούγαμε εδώ και πολύ καιρό ότι θα επιτρέπουν τα πολιτικά ρούχα στο στρατό. Δικαιολογημένα χαρήκαμε όλοι μας. Θα απαλλαγόμασταν επι-

τέλους απαυτό το βάσανο που λέγεται “στολή εξόδου”. Μα ποιος φανταζό-

Η παρθενική εμφάνιση μασκοφόρων φαντάρων στην πρώτη επετειακή πορεία του Πολυτεχνείου επί ΠΑΣΟΚ (15.11.1981)

και προκηρύξεις με επεξήγηση της παρουσίας και των διεκδικήσεών τους κατά τις επετείους του 1982 και 1983

ταν ότι θα επακολουθούσε τέτοια κοροϊδία; Επιτράπηκαν τα πολιτικά ρούχα στο στρατό αλλά απαγορεύεται (με απειλή φυλακής) να τάχουν οι φαντάροι στους στρατώνες, απαγορεύεται να μπαίνουν και να βγαίνουν στο στρατόπεδο φορώντας τα, και μερικοί μάλιστα διοικητές απαγορεύουν στους φαντάρους να νοικιάζουν δωμάτια έξω (έστω και μόνο για να αλλάζουν). Μετά απαυτά τα “απαγορεύεται” τι μένει; Λόγια και πάλι λόγια. […] Μάλιστα τώρα θα πέφτουν και πολλές φυλακές

μια και πολλοί φαντάροι το ρισκάρουν (αναγκαστικά) και μπαινοβγαίνουν με πολιτικά στους στρατώνες λαθραία. Να σταματήσει λοιπόν η κοροϊδία. Να καθιερωθεί χωρίς όρους, εκτός υπηρεσίας η πολιτική περιβολή».

Το καλοκαίρι του 1982 πραγματοποιήθηκε μυστικά στην Αθήνα πανελλαδική συνάντηση αντιπροσώπων των επιτροπών που

λειτουργούσαν σε διάφορες μονάδες της επικράτειας, «από τα νησιά, από τον Εβρο, την Αθήνα, την Τρίπολη, την Κεντρική Μακεδονία, καθώς και από διάφορα καράβια του Ναυτικού». Η τελική διακήρυξή της κυκλοφόρησε ως δισέλιδη προκήρυξη με τίτλο «Να πέσουν τα τείχη της σιωπής γύρω από τους στρατώνες»· καυτηριάζοντας την απροθυμία του ΠΑΣΟΚ να μεταβάλει το αυταρχικό εσωτερικό καθεστώς των ενόπλων δυνάμεων, διατύπωνε κατόπιν μια λίστα οχτώ βασικών αιτημάτων του κινήματος: ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών ζωής στους στρατώνες· αύξηση των αδειών και κατάργηση των περιορισμών στις εξόδους και τις διανυκτερεύσεις· τερματισμό των καψονιών, ατομικών και ομαδικών· κατάργηση «της ιδεολογικής πλύσης εγκεφάλου, των μαθημάτων σοβινισμού και αντικομμουνισμού» και του υποχρεωτικού εκκλησι-

«Ο

πιο δημοφιλής Tuber στον κόσμο, ο MrBeast, αποκάλυψε ότι κέρδισε περισσό τερα από 250.000 $ (197.000 £) από τη δημοσίευ ση ενός και μόνο βίντεο στο X, παλαιότερα γνωστό ως Twitter» σχολιάζει στις στήλες τεχνολογίας το BBC.

Επισημαίνει ότι ο MrBeast είχε πει παλιότερα ότι δεν αξίζουν οι αναρτήσεις στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης, καθώς οι δημιουργοί κέρδιζαν μόνο ένα μικρό ποσό διαφημιστικών εσόδων.

Ωστόσο αλλάζοντας πρόσφατα στάση δημοσίευσε ένα παλιό βίντεο, το οποίο είχε συγκεντρώσει περισσότερες

από 155 εκατομμύρια προβολές.

Τονίζει δε ότι ο Ελον Μασκ, ο ιδι οκτήτης τού X, έχει δοκιμάσει δι άφορες στρατηγικές για να ενισχύ

σει την πλατφόρμα από τότε που την αγόρασε τον Οκτώβριο του 2022. Αυ τές οι στρατηγικές περιλαμβάνουν την κατανομή εσόδων από διαφημίσεις με δημιουργούς υψηλού προφίλ, κάτι που κάνουν ήδη άλλοι ιστότοποι, συμπερι λαμβανομένου του YouTube. Το άρθρο επισημαίνει ακόμη ότι τα διαφημιστικά έσοδα του X έχουν βυθιστεί, καθώς η κόντρα του Μασκ με τους διαφημιστές για θέματα όπως η ρητορική μίσους και η παραπληροφόρηση καλά κρατεί.

Ο ΔΗΜΟΦΙΛΈΣΤΈΡΟΣ YOUTUBER

Ο MrBeast -Τζίμι Ντόναλντσον το πραγματικό του όνομα- είχε υποστηρίξει στο παρελθόν ότι ακόμη και για ένα δισεκατομμύριο προβολές δεν θα άξιζε τον κόπο να δημοσιεύσει βίντεο στο X. «Οι διαφημιστές είδαν την προσοχή που λάμβανε και αγόρασαν διαφημίσεις στο βίντεό μου και έτσι τα έσοδά μου ανά προβολή είναι μάλλον υψηλότερα από τα αναμενόμενα» έγραψε στην ανάρτηση. Πάντως οι αναλυτές πιστεύουν ότι θα ήταν δύσκολο να επαναληφθεί μια ανάλογη επιτυχημένη πορεία χωρίς το «τεράστιο προφίλ» του MrBeast.

Το BBC τονίζει ακόμη ότι τα κέρδη των λεγόμενων influencers ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Επιπροσθέτως οι όροι των μεμονωμένων συμφωνιών διατηρούνται εμπιστευτικοί, αν και πιστεύεται ότι τα μεγαλύτερα ονόματα στο διαδίκτυο μπορεί να είναι σε θέση να διαπραγματευτούν ειδικές τιμές. Τον Νοέμβριο του 2022 το Forbes υπολόγισε ότι ο MrBeast κέρδισε 54 εκατομμύρια δολάρια σε έναν χρόνο από το κανάλι του στο YouTube και έκτοτε έχει κερδίσει εκατομμύρια συνδρομητές στο κεντρικό του κανάλι, φτάνοντας συνολικά 233 εκατομμύρια. Επιπροσθέτως, σχολιάζει το BBC, o MrBeast, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι τα βίντεό του κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια, φέρεται να εργάζεται πάνω σε

μια συμφωνία για μια εκπομπή με μια τεράστια πλατφόρμα ροής. Μάλιστα είχε δημοσιεύσει στο παρελθόν σε αυτήν βίντεο, όπου δοκιμάζει αυτοκίνητα διαφορετικού κόστους στο YouTube τον Σεπτέμβριο του 2023. Πλέον σήμε-

ΤΟΝ ΝΟΈΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2022

ΤΟ FORBES ΥΠΟΛΟΓΙΣΈ ΟΤΙ Ο MRBEAST ΚΈΡΔΙΣΈ 54 ΈΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛΑΡΙΑ ΣΈ ΈΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ ΤΟΥ ΣΤΟ YOUTUBE ΚΑΙ ΈΚΤΟΤΈ ΈΧΈΙ ΚΈΡΔΙΣΈΙ ΈΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΈΣ ΣΤΟ ΚΈΝΤΡΙΚΟ ΤΟΥ ΚΑΝΑΛΙ, ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΤΑ 233 ΈΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ

ρα έχει πάνω από 215 εκατομμύρια προβολές στο YouTube, από τις οποίες ο MrBeast βγάζει τα περισσότερα χρήματα. Ενα βίντεό του μπορεί να κερδίσει περισσότερα από 1 εκατομμύριο δολάρια στο YouTube με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με εκτιμήσεις της πλατφόρμας ανάλυσης επιρροών WeArism.

Αλλά στο X, όπου κυριαρχεί το νέο περιεχόμενο, μια παρόμοια ανάρτηση μπορεί να μην έχει την ίδια δύναμη δήλωσε η Τζένη Τσάι, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας. «Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πώς αυξάνεται η δυνατότητα δημιουργίας εσόδων με την πάροδο του χρόνου» είπε στο BBC. Από την πλευρά του o Ντέιβ Γουίσκους, διευθύνων σύμβουλος της Nebula, της μεγαλύτερης ανεξάρτητης premium πλατφόρμας ροής, είπε από την πλευρά του: «Είναι μια μοναδική ευκαιρία από τον μεγαλύτερο YouTuber στον κόσμο που τράβηξε την προσοχή των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Δεν νομίζω ότι κάποιος άλλος δημιουργός θα καταφέρει να συγκεντρώσει ούτε το 1% των χρημάτων του MrBeast» κατέληξε.

FlatbedA4εκτυπωτής απότηνEpson

Η EPSON ανακοίνωσε την κυκλοφορία ενός flatbed A4 εκτυπωτή UV για να καλύψει τις ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων στον κλάδο των προωθητικών υλικών. Εξαιρετικά κομψός και προσιτός οικονομικά, ο SureColor V1000 μπορεί να εκτυπώσει σχεδόν σε οποιαδήποτε σκληρή επιφάνεια, καθιστώντας τον ιδανικό για τη δημιουργία διαφημιστικών και εξατομικευμένων αντικειμένων. Βασισμένος στη βραβευμένη τεχνολογία SureColor της Epson, ο SC-V1000 εκτυπώνει απευθείας σε ένα ευρύ φάσμα υλικών με πάχος έως και 70 mm, όπως ακριλικά, πολυανθρακικά, PVC, αλουμίνιο, μέταλλο, πολυεστέρας, αφρολέξ, ξύλο και πετρώματα. Με εξαιρετικά συμπαγές μέγεθος ο εκτυπωτής τοποθετείται εύκολα στους περισσότερους χώρους εργασίας και γραφείων.

Samsung

και Google Cloud

φέρνουν

την Generative AI

στη σειρά

Samsung Galaxy S24

Η SAMSUNG ELECTRONICS

και το Google Cloud ανακοίνωσαν μια νέα πολυετή συνεργασία με στόχο να φέρουν την τεχνολογία γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (AI) του Google Cloud στους χρήστες smartphone Samsung σε όλο τον κόσμο. Ξεκινώντας με τη σειρά Samsung Galaxy S24, που ανακοινώθηκε στο Galaxy Unpacked στο Σαν Χοσέ της Καλιφόρνιας, η Samsung θα είναι ο πρώτος συνεργάτης του Google Cloud που θα αναπτύξει το Gemini Pro και το Imagen 2 στο Vertex AI, μέσω του cloud στις συσκευές smartphone της.

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Σ. ΦΑΝΑΡΙΏΤΗ

MrBeast

Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

Το

68,3%

της συνολικής ενέργειας του

Σύμπαντος είναι «σκοτεινή», δηλαδή εντελώς ανεξήγητη από τις τρέχουσες και ευρέως αποδεκτές φυσικές θεωρίες. Ποιες είναι, όμως, οι εμπειρικές ενδείξεις, δηλαδή οι νέες αστροφυσικές παρατηρήσεις και μετρήσεις που επιβάλλουν την απρόσμενη και πολύ ανατρεπτική παρουσία της; Και γιατί κορυφαίοι φυσικοί δεν θεωρούν καταστροφική την άγνοιά μας για τη φύση της σκοτεινής ενέργειας, αλλά μοναδική ευκαιρία για την υπέρβαση των επιστημονικών ανεπαρκειών και των αδιεξόδων της καθιερωμένης Φυσικής; Μια γνωστική υπέρβαση, που ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο για την επομένη μεγάλη επιστημονική επανάσταση στις κοσμολογικές μας θεωρίες;

ο ευτυχές γεγονός ότι ο γαλαξίας μας διατηρεί τη συνοχή του και δεν έχει διασκορπιστεί (ακόμη;) στο Διάστημα οφείλεται προφανώς στο ότι «ζυγίζει» πολύ περισσότερο από το άθροισμα όλων των αστέρων, πλανητών και των άλλων σωμάτων που τον αποτελούν. Συνεπώς, τόσο ο γαλαξίας όσο και τα πιο μακρινά σμήνη γαλαξιών πρέπει να περιέ χουν μια επιπρόσθετη αλλά αόρα τη ποσότητα ύλης, την οποία πολύ εύστοχα αποκάλεσαν «σκοτεινή ύλη», επειδή δεν εκδηλώνει άμεσα την παρουσία της εκπέμποντας, όπως η «συνήθης» ύλη, ηλεκτρο μαγνητική ακτινοβολία ή ορατό φως, αλλά μόνο μέσω των έμμε σων βαρυτικών αλληλεπιδράσεών της. Και, όπως είδαμε στο προη γούμενο άρθρο, μολονότι οι ειδι κοί έχουν πειστεί για την παρου σία της, αγνοούν παντελώς από

τι είδους σωματίδια αποτελείται ή πώς επηρεάζει την ορατή φυσι κή πραγματικότητα (βλ. «Μηχανές του Νου», 24.2.24).

Ενα άλλο, δυσεπίλυτο αίνιγ μα για τη σύγχρονη Φυσική εί ναι ό,τι περιγράφεται συνήθως ως «σκοτεινή ενέργεια». Πρόκει ται για «κάτι» που, ενώ φαίνεται να ευθύνεται για τους επιταχυνόμενους ρυθμούς διαστολής του Σύμπαντος που καταγράφονται από όλες τις αστρονομικές παρατηρήσεις, η πληθωρική παρουσία του δεν εξηγείται ικανοποιητικά από καμία από τις τρέχουσες φυσικές θεωρίες.

Η παράδοξη παρουσία

Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Το κοσμολογικό μυστήριο της παρουσίας στο σύμπαν μιας άγνωστης μορφής ενέργειας

της σκοτεινής ενέργειας

Παρά τη σχεδόν πλήρη αδιαφάνειά της, τα τελευταία τριάντα χρόνια υπολογίστηκε ότι η σκοτεινή ενέργεια πρέπει να αποτελεί σχεδόν το 70% της συνολικής ενέργειας του Σύμπαντος! Κι αν αυτό ισχύει, τότε προφανώς θα πρέπει να έπαιξε και να παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διαστολή και τη διαμόρφωση όλων των ορατών κοσμικών δομών. Παρ’ όλα αυτά, οι φυσικοί αγνοούν ποια μπορεί να είναι η προέλευση και η σύστασή της ή πώς ακριβώς μπορεί να ασκεί τη δράση της και γι’ αυτό την ονόμασαν «σκοτεινή». Ενα επίθετο που δεν αναφέρεται τόσο στον αρνητικό ή καταστροφικό ρόλο της σκοτεινής ενέργειας, αλλά μάλλον στην άγνοιά μας σχετικά με την παρουσία και τη λειτουργία της. Γιατί ωστόσο οι σύγχρονοι φυσικοί θεωρούν σχεδόν βέβαιη την ύπαρξη και τη δράση μιας τόσο εξωτικής, εμπειρικά ατεκμηρίωτης και θεωρητικά ανεξήγη-

της φυσικής δύναμης; Κι αν, όπως φαίνεται, η παρουσία της είναι αναπόφευκτη, τότε πώς σχετίζεται η σκοτεινή ενέργεια με τη σκοτεινή ύλη; Στην αναγκαιότητα της ύπαρξής της κατέληξαν οι αστροφυσικοί όταν διαπίστωσαν το άκρως ενοχλητικό γεγονός ότι το Σύμπαν μας διαστέλλεται συνεχώς, και μάλιστα με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Μελετώντας τη συμπεριφορά κάποιων πολύ μακρινών αστεριών, που ονομάζονται «υπερκαινοφανείς αστέρες» επειδή τελειώνουν τη ζωή τους με μια γιγάντια έκρηξη, ανακάλυψαν ότι αυτές οι εκρήξεις ήταν λιγότερο φωτεινές απ’ όσο περίμεναν.

Η εξήγηση για αυτό το αξιοπερίεργο γεγονός είναι ότι στο Σύμπαν θα πρέπει να υπάρχει κάτι που επιταχύνει αντί να επιβραδύ-

νει τη διαστολή του: οι εκρήξεις των υπερκαινοφανών αστέρων είναι λιγότερο φωτεινές επειδή απομακρύνονται από εμάς ακολουθώντας την επιταχυνόμενη διαστολή του χωροχρόνου. Γεγονός που, με τη σειρά του, συνεπάγεται ότι όλη η σκοτεινή και όλη η ορατή ύλη μαζί, δηλαδή η συνολική μάζα του Σύμπαντος, καθώς και οι ελκτικές βαρυτικές δυνάμεις που αυτή η μάζα αναπτύσσει, δεν επαρκούν ή δεν είναι σε θέση να συγκρατήσουν την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος. Πράγματι, εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, όλες οι σχετικές αστρονομικές παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη ύπαρξης στο Σύμπαν μιας άγνωστης αλλά πολύ ισχυρής «αντιβαρυτικής δύναμης» που το ωθεί να «δραπετεύει». Και επειδή οι κοσμολόγοι αγνοούν τη

φύση και την προέλευση αυτής της εντελώς άγνωστης μορφής ενέργειας, την αποκαλούν «σκοτεινή ενέργεια» ή «ενέργεια του κενού». Η σκοτεινή ενέργεια εισάγεται, λοιπόν, στην αστροφυσική και στην κοσμολογία για να εξηγηθεί αυτό ακριβώς το παράδοξο: πώς είναι δυνατόν το Σύμπαν να διαστέλλεται -και μάλιστα με επιταχυνόμενους ρυθμούς!- αν η μοναδική δρώσα δύναμη είναι η βαρύτητα, η οποία, ως γνωστόν, είναι αποκλειστικά ελκτική δύναμη; Αναμφίβολα, είναι μια ιδιαίτερα ανατρεπτική επιστημονική απορία την οποία είχε διατυπώσει ο Αϊνστάιν, ήδη από το 1917, στην πρώτη εκδοχή της Γενικής Σχετικότητας, επειδή ήταν πεπεισμένος ότι το Σύμπαν θα έπρεπε στο σύνολό του να είναι στατικό, αφού διέπεται από αιώνιους και αμετάβλητους φυσι-

CLASSIC CARS

Στη Σπάρτη

ARGOLIS CLASSIC Car Club / AC3, Regularity Master και Δήμος Σπάρτης συνδιοργάνωσαν με επιτυχία και με επίκεντρο τα όρια του ομώνυμου δήμου το Regularity Rally «3RD Moreas Winter Trial».

Ο διήμερος αγώνας έχει πλέον

καθιερωθεί και τα πληρώματα

που συμμετείχαν δήλωσαν ενθουσιασμένα μετά από διαδρομή 480 χλμ., ΕΔΑ 200

χλμ. και 145 χρονομετρήσεις, οι

οποίες ανέβαιναν στο διαδίκτυο

ενημερώνοντας τα πληρώματα για

τον ρυθμό τους.

Μια διαδρομή που πέρασε από περίπου 20 χωριά και αμέτρητους

οικισμούς του Δήμου Σπάρτης

δίνοντας ζωντάνια, όπως ζωντανό μένει το ιστορικό αυτοκίνητο και μέσω αυτών των εκδηλώσεων.

Ελαβαν μέρος 40 πληρώματα.

Νικητές ήταν τελικά οι

Χατζηκωνσταντίνου - Δημακαρέας, VW Golf GTi 1985, αντέχοντας

στην αντεπίθεση του πληρώματος

Γεωργοσόπουλος - Κοντοπός

Citroen AX 1989, που ανέβηκαν από 5οι στο 2ο σκαλί του βάθρου, ακολουθούμενοι από τους 3ους Διαμαντόπουλο - Πιπέρo, VW Golf GTi 1988, που απώλεσαν την πρώτη θέση της πρώτης ημέρας.

Εντονο συναγωνισμό είχαν στον

ξεχωριστό αγώνα, παράλληλο στην ίδια διαδρομή με λιγότερες χρονομετρήσεις, τα πληρώματα κατηγορίας Touring Sport.

Κέρδισαν οι Λαγάκης - Τσαλίκης, με Subaru Legacy, 1991.

Στην κατηγορία Classic επικράτησαν οι ΧόληςΝασόπουλος, με Alfa Romeo Alfetta, 1976.

Στα υπό ένταξη ιστορικά αυτοκίνητα, Touring Sport/GT, πρώτευσαν οι Κανελλόπουλος - Κριτσίκης με Toyota Celica TS, 2001.

Ο τερματισμός κάτω από την αψίδα του AC3 και η παράταξη των αυτοκινήτων στην κεντρική πλατεία έδωσαν ξεχωριστό χρώμα στην εκδήλωση.

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

HONDA ZR-V

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ο ολοκαίνουργιο Honda ZR-V αποτελεί μια ενδιαφέρουσα πρόταση στην κατηγορία D-SUV συνδυάζοντας εκλεπτυσμένο στιλ, υψηλής ποιότητας premium εσωτερικό και μια πολύ καλή οδηγική συμπεριφορά με πολλά στοιχεία άνεσης. Γεφυρώνοντας το κενό μεταξύ του HR-V και του νέου CR-V, το ZR-V είναι το πιο πρόσφατο SUV της Honda με το υβριδικό σύστημα e:HEV. Αναβαθμισμένο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί στο συγκεκριμένο μοντέλο, το υβριδικό σύνολο συνεχίζει να προσφέρει ένα μίγμα εξαιρετικών επιδόσεων και αποδοτικότητας σε κάθε είδους διαδρομή. Ο ισχυρός κινητήρας άμεσου ψεκασμού συνεργάζεται με δύο ηλεκτροκινητήρες ώστε να προσφέρει τις επιδόσεις που συνήθως συναντά κάποιος σε σπορ hatchback μοντέλα. Με τη ροπή των 315 Nm να έχει τον πρώτο λόγο.

Συνδυάζει με κομψό τόνο την πολυτέλεια με διακριτικά δυναμικά χαρακτηριστικά μέσα από τις «καθαρές» του γραμμές. Σχεδιαστικά, η κομψή σιλουέτα χαρακτηρίζεται από ένα μίγμα επιλογών όπως αυτές ορίζονται από τις ενιαίες εξωτερικές επιφάνειες που ρέουν από τα εμπρός προς τα πίσω, τους τοποθετημένους με ακρίβεια αρμούς μεταξύ των μεταλλικών πάνελ και τις λεπτομέρειες όπως η μεσαία γραμμή με τη χαρακτηριστική ακμή.

Το εμπρός τμήμα ξεχωρίζει από τους λεπτούς προβολείς με τη χαρακτηριστική υπογραφή και τη μεγάλη εντυπωσιακή μάσκα.

Οι πλευρικές επιφάνειες εκτείνονται μέχρι τον τολμηρό πίσω προφυλακτήρα και τα αντίστοιχα φώτα που ενσωματώνονται αρμονικά στην πίσω πόρτα. Εχει μήκος 4.568 χλστ., πλάτος 1.840 χλστ., ύψος 1.620 χλστ. και μεταξόνιο 2.657 χλστ. Τα 180 χλστ. από το έδαφος προσφέ-

ρουν τη δυνατότητα για προσιτές εκτός δρόμου μετακινήσεις.

Οι διαστάσεις του εξασφαλίζουν ευρυχωρία, πρακτικότητα και άνεση σε ένα compact πακέτο. Με ιδιαίτερα πλούσιο στάνταρ εξοπλισμό (και ανάλογα υψηλή τιμή), όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται 10 (!) αερόσακοι.

Το εσωτερικό υιοθετεί τη σχεδιαστική φιλοσοφία του νέου Civic, αλλά με περισσότερες καμπύλες. Τα απλά χειριστήρια και οι ευανάγνωστες οθόνες είναι βελτιστοποιημένα ώστε να επιτρέπουν τη φυσική και διαισθητική χρήση. Αριστεύει στον τομέα της ποιότητας κατασκευής του εσωτερικού του, το οποίο δείχνει και είναι πολυτελές.

Μια οθόνη αφής 9 ιντσών που βρίσκεται στην κορυφή του ταμπλό παρέχει άμεση, σαφή απεικόνιση πληροφοριών για τον οδηγό και τον συνοδηγό.

ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΥΒΡΙΔΙΚΟΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ

Το υβριδικό σύνολο μπορεί να εναλλάσσει τη λειτουργία του μεταξύ των λειτουργιών EV, Hybrid και Engine Drive απρόσκοπτα χωρίς καμία παρέμβαση από τον οδηγό. Ολα αυτά γίνονται εξαιρετικά ομαλά με τη συνδρομή και του κιβωτίου eCVT που λειτουργεί τέλεια.

Οταν το όχημα κινείται σε αστικό περιβάλλον, χρησιμοποιεί βασικά EV Drive χωρίς ρύπους και αξιοποιώντας την ομαλή και άμεση απόκριση της ηλεκτροκίνησης. Οταν απαιτείται ισχυρότερη επιτάχυνση, γίνεται αυτόματη μετάβαση σε Hybrid Drive κατά την οποία οι τροχοί κινούνται μέσω του ισχυρού ηλεκτροκινητήρα, με τον θερμικό να παράγει την απαιτούμενη ηλεκτρική ισχύ. Μέσω ενός επιλογέα, αλλάζεις μεταξύ τεσσάρων προγραμμάτων οδήγησης: Normal, Sport, Eco και Snow. Το πρόγραμμα Sport βελτιώνει την απόκριση του γκαζιού και τις επιδόσεις, ενώ το Eco προσαρμόζει τη λειτουργία με γνώμονα την οικονομία στο εκ των πραγμάτων πολύ οικονομικό αυτοκίνητο, όπου η πραγματική μέση κατανάλωση δύσκολα ξεπερνά τα 6 λ./100 χλμ. Στον δρόμο εμπνέει εμπιστοσύνη και είναι πολύ άνετο και σταθερό ανεξαρτήτως διαδρομής και ταχύτητας. Το στιβαρό του πλαίσιο συνδυάζεται κατάλληλα με τις ορθά ρυθμισμένες αναρτήσεις. Η διαχείριση των κραδασμών από τις ανωμαλίες του οδοστρώματος γίνεται με πολύ πετυχημένο τρόπο. Οι επιβάτες απολαμβάνουν ξεκούραστες μετακινήσεις σε ένα ευχάριστο εσωτερικό περιβάλλον.

Honda ZR-V 2.0 e:HEV

Κινητήρας: 1.993 κ.εκ., 4 κύλινδροι υβριδικό Ισχύς: 184 PS/6.000 σαλ Ροπή: 315 Nm 0-100: 7,8 δευτερόλεπτα Τελική: 173 χλμ./ώρα Κατανάλωση: 5,7 λ./100 χλμ. CO2: 130 γραμμάρια Τέλη: 83 ευρώ Τιμή: 44.700 ευρώ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΙΟΝΎΣΗΣ ΛΙΒΈΡΗΣ

Φλόμος ο θάψος

Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ονομασία του βοτάνου είναι Verbascum thapsus (Φλόμος ο θάψος).

Ανήκει στην οικογένεια των Σκροφουλαριειδών. Ο Διοσκουρίδης αποκαλούσε το φυτό βερμπάσκο το μέλαν.

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ Ελληνες

χρησιμοποιούσαν τη ρίζα

του φυτού σε περιπτώσεις αναπνευστικών προβλημάτων, διάρροιας, κράμπας, φλεγμονών των ματιών και ως επουλωτική. Ο Πλίνιος (77 μ.Χ.) αναφέρει πως «τα υποζύγια που

δεν υποφέρουν μόνο από βήχα, αλλά και από σπασμένα πλευρά, ανακουφίζονται, αν πιουν λίγο από το βότανο αυτό».

Δρα ως αποχρεμπτικό, μαλακτικό, ήπιο διουρητικό, ήπιο ηρεμιστικό και επουλωτικό.

ΤΑ ΑΝΘΗ είναι ευεργετικά για το αναπνευστικό σύστημα. Τονώνουν τις βλεννογόνους μεμβράνες του αναπνευστικού, μειώνοντας τις φλεγμονές και διεγείροντας την παραγωγή υγρών, διευκολύνοντας έτσι την απόχρεμψη. Θεωρούνται ειδικό ίαμα για τη βρογχίτιδα.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΕΤΑΙ ως έγχυμα: Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε μία με δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρά φύλλα ή άνθη και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 έως 15 λεπτά. ● Πληροφορίες από το https://enallaktikidrasi. com/2013/11/flomosperigrafi-kai-idiotites/

ΔΙΑΤΡΟΦΉ

χω αναφέρει αρκετές φορές ότι η διαταραχή βάρους –τα παραπάνω κιλά–είναι ένα σύμπτωμα, δεν είναι το κυρίως πρόβλημα, το επιπλέον βάρος αποτελεί σύμπτωμα περίπλοκων ψυχικών μπερδεμάτων και πολύ συχνά χρειάζεται ψυχοθεραπεία για να λυθούν τα «μπερδέματα», με αποτέλεσμα να λυθεί και το πρόβλημα βάρους. Ας διαβάσουμε μια άποψη:

«Λέμε συνήθως στην ψυχανάλυση λακανικού προσανατολισμού ότι το σύμπτωμα βρίσκεται πάντα εντός του πεδίου του πραγματικού. Είναι ό,τι πιο πραγματικό έχετε, λέει ο Λακάν, με την έννοια της σωματικής εκδήλωσης. Το σύμπτωμα αποτελεί επίπτωση του συμβολικού, του σημαίνοντος συστήματος της γλώσσας, πάνω στο πραγματικό. Ακριβώς επειδή συνιστά τέτοιου είδους γεγονός, έχουμε τη δυνατότητα να το επηρεάσουμε με την ερμηνεία, που είναι η χρήση από τον ψυχαναλυτή του συμβολικού –αυτό είναι η ερμηνεία, καθώς ο ψυχαναλυτής δεν έχει άλλο τρόπο να παρέμβει πέρα από τις λέξεις, δεν έχει άλλα εργαλεία, υπάρχουν μόνον οι λέξεις και ο τρόπος με τον οποίο θα τις χρησιμοποιήσει.

Ετσι, λοιπόν, η ερμηνεία κατά κάποιον τρόπο είναι η μόνη δυνατή παρέμβαση του ψυχαναλυτή, είναι δηλαδή κάποιου είδους χειρισμός του συμβολικού, ώστε να επιδράσει, να τροποποιήσει το πραγματικό του συμπτώματος. Εφόσον κάναμε την υπόθεση ότι το σύμπτωμα έχει σχέση με το ασυνείδητο, μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι, στον βαθμό που ασυνείδητο και σύμπτωμα έχουν λειτουργική σχέση, το ασυνείδητο μπορεί να αποδειχθεί υπεύθυνο για τη συρρίκνωση του συμπτώματος. Δηλαδή η επεξεργασία του ασυνείδητου που γίνεται στην ανάλυση δίνει τη δυνατότητα το σύμπτωμα να συρρικνωθεί και να αναχθεί στον σκληρό του πυρήνα. Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι το σύμπτωμα είναι στην ουσία μια πραγματική λειτουργία μετάφρασης.

Μεταφράζει, με άλλα λόγια, σε πραγματικό, δηλαδή σε απόλαυση -και όταν ακούτε τη λέξη απόλαυση, τη λακανική έννοια της απόλαυσης, σκεφτείτε το πολύ απλά ως ενόρμηση-, το σύμπτωμα λοιπόν μεταφράζει σε πραγματικό, δηλαδή σε απόλαυση, δηλαδή σε ενόρμηση- υπάρχει, βλέπετε, μια ισοδυναμία ανάμεσα στα τρία. Μεταφράζει σε πραγματικό εκείνο που, όπως λέει ο Λακάν, μέσα στο ασυνείδητο ως συμβολικό σύστημα μπορεί να εντοπιστεί με ένα

Το

σύμπτωμα

γράφεται

στο σώμα

γράμμα. Και τι εννοεί λέγοντας γράμμα; Προσπαθεί να απομονώσει, να εντοπίσει την υλικότητα του σημαίνοντος με ένα γράμμα, δηλαδή με ένα σταθερό χαρακτηριστικό, το οποίο επαναλαμβάνεται, δηλαδή με ένα σημαίνον, το Ενα. Υπάρχει κάτι από το ασυνείδητο για τον καθένα, για το κάθε υποκείμενο, το οποίο επιμένει σε όλες τις παραγωγές του συμπτώματος. Υπάρχει κάτι που καθορίζει τον καθένα.

Και η ανάλυση έχει ακριβώς ως στόχο να το εντοπίσει, να το προσεγγίσει, να το επεξεργαστεί, να αποδώσει όλα τα διαφορετικά του νοήματα, προκειμένου το υποκείμενο να σταθεί σε μια απόσταση ως προς αυτό. Δηλαδή να μην το καθορίζει με τον ίδιο τρόπο, αλλά να μπορέσει να βρει αυτό που ο Λακάν αποκαλεί ένα savoir y faire , δηλαδή να μπορεί να τα βγάζει πέρα με αυτό. Αρα, η υπόθεσή μας είναι ότι στο ασυνείδητο του υποκειμένου υπάρχει ένα χαρακτηριστικό, ένα γνώρισμα ιδιαίτερο, το γράμμα του ασυνείδητου. Μπορείτε επίσης αυτό να το σκεφτείτε

ακόμα και με την έννοια της επιστολής, δηλαδή της επιστολής ως αντικειμένου.

Το γράμμα λοιπόν του ασυνείδητου μεταφράζεται μέσα στο σύμπτωμα, εννοώ το σωματικό γεγονός του συμπτώματος, σε πραγματικό, σε απόλαυση, σε ενορμητική απόλαυση.

Το νόημα τελειώνει κάποτε μέσα στην ανάλυση. Υπάρχει κάτι όμως που μένει, που επιμένει και που είναι αυτό το υπόλοιπο της ενόρμησης. Δεν σημαίνει ότι κανείς με το να αναλυθεί απαλλάσσεται από την ενόρμηση. Η ενόρμηση εξακολουθεί να λειτουργεί, το θέμα είναι με ποιο καθεστώς και με ποιον τρόπο.

Συμβιώνει σίγουρα χωρίς να υποφέρει, όπως υπέφερε όταν οδηγήθηκε στην ανάλυση. Αυτός τουλάχιστον θα πρέπει να είναι ο στόχος των ψυχαναλυτικών θεραπειών».

● Απόσπασμα από το βιβλίο «Διαβάζοντας το σύμπτωμα», 6 Μαθήματα εισαγωγής στη Λακανική Κλινική, εκδόσεις Εκκρεμες2012.

ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΑΡΤΗ

● ΤΗΣ ΚΑΙΤΗΣ ΒΛΑΧΟΥ

Κοτόπουλο με λαχανικά

500 γραμμ. φιλέτο κοτόπουλο

5 κουταλιές λάδι

300 γραμμ. μπρόκολο σε μπουκετάκια

8 κουταλιές σόγια σος

1 κρεμμύδι

2 καρότα

1 κόκκινη γλυκιά πιπεριά

1 κουταλιά μέλι αλάτι, πιπέρι

μαϊντανός ψιλοκομμένος

Σαν την αμυγδαλιά που βιάζεται να ανθίσει μέσα στον Φλεβάρη, ξεχνώντας χιονιά και παγωνιά, για να προλάβει, λες, τις… ανταγωνίστριες, έτσι κι εγώ βγαίνω να υποδεχθώ την άνοιξη και να χαρώ πρώτη και καλύτερη τις γεύσεις της που θα στολίσουν με μυρωδικά και φως ωραία πιάτα. Με τον ήλιο του Μάρτη ας αφήσουμε πίσω τώρα μια και καλή τον χειμώνα… Μην ξεχάσετε να φορέσετε «Μάρτη» στο χέρι και σας κάψει ο ήλιος…

Ζεματάμε το μπρόκολο σε αλατισμένο νερό που βράζει για 7-8 λεπτά. Το στραγγίζουμε. Σε μεγάλο βαθύ τηγάνι βάζουμε το λάδι να ζεσταθεί και σοτάρουμε το κοτόπουλο που έχουμε κόψει σε λεπτές λωρίδες, γυρίζοντάς το από όλες τις πλευρές.

Μόλις ροδίσει το αφαιρούμε και προσθέτουμε 2 κουταλιές λάδι. Κόβουμε τα λαχανικά σε μπαστουνάκια και σοτάρουμε πρώτα τις πιπεριές και στη συνέχεια τα κρεμμύδια και τα καρότα. Αλατοπιπερώνουμε, χαμηλώνουμε τη φωτιά και συνεχίζουμε να τα σοτάρουμε ανακατεύοντας 4-5 λεπτά.

Προσθέτουμε το κοτόπουλο, το μπρόκολο, το μέλι και τη σόγια. Ανακατεύουμε 3-4 λεπτά ακόμη και σερβίρουμε πασπαλίζοντας με τον μαϊντανό.

Μακαρόνια με σπανάκι

500 γραμμ σπαγγέτι

100 γραμμ. κουκουνάρι

4 κουταλιές λάδι

1 πράσο 2 φρέσκα κρεμμυδάκια

1 σκελίδα σκόρδο

350 γραμμ. σπανάκι

1 λεμόνι, τον χυμό και το ξύσμα 150 γραμμ. φέτα + 100 γραμμ.

για το σερβίρισμα

3 κουταλιές ψιλοκομμένο άνηθο αλάτι, πιπέρι

Σε τηγάνι βάζουμε το κουκουνάρι

και σε χαμηλή φωτιά το ροδίζουμε, ανακατεύοντας με ξύλινη κουτάλα. Προσέχουμε να μην καεί. Σε βαθύ τηγάνι ζεσταίνουμε τις 4 κουταλιές λάδι και σοτάρουμε τα κρεμμυδάκια και το πράσο ψιλοκομμένα για 5 λεπτά. Αλατοπιπερώνουμε και προσθέτουμε το σκόρδο λιωμένο. Ανακατεύουμε και ρίχνουμε το σπανάκι χοντροκομμένο. Σκεπάζουμε με καπάκι για 2 λεπτά και μετά ρίχνουμε τον χυμό και το ξύσμα λεμονιού, ανακατεύουμε και μαγειρεύουμε μέχρι να χάσει το σπανάκι τα πολλά υγρά του. Συγχρόνως βράζουμε τα ζυμαρικά σε αλατισμένο νερό. Τα σουρώνουμε και κρατάμε 1/2 φλιτζάνι από το νερό που έβρασαν. Ρίχνουμε στην κατσαρόλα το μισό μείγμα από το σπανάκι, τα ζυμαρικά, τη φέτα θρυμματισμένη και το

νερό που έβρασαν. Ανακατεύουμε σε χαμηλή φωτιά για 2 λεπτά, προσθέτουμε τον άνηθο και το μισό κουκουνάρι. Σερβίρουμε αμέσως τα μακαρόνια, βάζουμε πάνω τους 1-2 κουταλιές από το σπανάκι και πασπαλίζουμε κάθε πιάτο με κουκουνάρι και την υπόλοιπη φέτα θρυμματισμένη.

Μπιφτέκια

κοτόπουλου με αβοκάντο

και καλαμπόκι

500 γραμμ. κιμά κοτόπουλου

2 φέτες ψωμί

1 αυγό

1 καρότο

1 κρεμμύδι

2 σκελίδες σκόρδο

4 κουταλιές λάδι αλάτι, πιπέρι, πάπρικα, ρίγανη

● Τα σερβίρουμε με:

1 ώριμο αβοκάντο

1 φλιτζάνι καλαμπόκι

3 κουταλιές λάδι

1 κουταλιά χυμό λεμονιού

1 κουταλάκι μουστάρδα

4 κουταλιές μαϊντανό ψιλοκομμένο

Μουλιάζουμε το ψωμί σε μπολ με νερό. Το στραγγίζουμε και το σφίγγουμε να φύγουν τα υγρά. Σε τηγάνι βάζουμε 2 κουταλιές λάδι να ζεσταθεί και σοτάρουμε το κρεμμύδι τριμμένο και το σκόρδο λιωμένο. Προσθέτουμε το καρότο τριμμένο και πασπαλίζουμε με πάπρικα και ρίγανη. Τα γυρίζουμε 2-3 λεπτά και αφήνουμε το μείγμα να κρυώσει. Σε μπολ βάζουμε τον κιμά, τα

λαχανικά, το ψωμί, το αυγό, το υπόλοιπο λάδι, αλάτι, πιπέρι και ζυμώνουμε τον κιμά. Σκεπάζουμε με μεμβράνη το μπολ και το βάζουμε στο ψυγείο για μία ώρα. Με λαδωμένα χέρια, πλάθουμε μπιφτέκια και τα τοποθετούμε σε ταψί πάνω σε λαδόκολλα. Ψήνουμε τα μπιφτέκια σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς 15 λεπτά από κάθε πλευρά. Συγχρόνως, βράζουμε το καλαμπόκι, το βάζουμε σε μπολ και προσθέτουμε το αβοκάντο κομμένο σε μικρούς κύβους. Χτυπάμε το λάδι με τον χυμό λεμονιού και τη μουστάρδα, περιχύνουμε τη σαλάτα και τέλος προσθέτουμε τον μαϊντανό. Σερβίρουμε τα μπιφτέκια με τη σαλάτα.

Γιαουρτογλυκό με μαρμελάδα

500 γραμμ. στραγγιστό γιαούρτι 500 γραμμ. κρέμα γάλακτος 100 γραμμ. ζάχαρη άχνη μαρμελάδα πορτοκάλι Βάζουμε την κρέμα γάλακτος στον κάδο του μίξερ και τη χτυπάμε μαζί με τη ζάχαρη σε σαντιγί. Οταν αρχίσει να «στέκεται» προσθέτουμε το γιαούρτι και χτυπάμε χαμηλώνοντας την ταχύτητα μέχρι να έχουμε ένα παχύρρευστο μείγμα. Το μοιράζουμε σε μπολ που έχουμε βάλει από μία κουταλιά μαρμελάδα και απλώνουμε στην επιφάνεια λίγη ακόμη. Τα βάζουμε στο ψυγείο να κρυώσουν τουλάχιστον 7-8 ώρες πριν τα σερβίρουμε.

Μπιφτέκια κοτόπουλου με αβοκάντο και καλαμπόκι

Μακαρόνια με σπανάκι

Κοτόπουλο με λαχανικά

ατζέντα

ΘΕΑΤΡΟ Γιατί

το «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα»

είναι

πράγματι ένα πρωτοποριακό τόλμημα

● 2, 3 και 6-10/3 στις 20.30 (Κυριακή στις 19.30)

στην Εναλλακτική Σκηνή

της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ΚΠΙΣΝ. Εισιτήρια: www.ticketservices.gr.

Κατάλληλο για ηλικίες άνω των 18 ετών. Περιέχει σεξουαλικές σκηνές, βία και γυμνά σώματα.

Τα σκηνικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται είναι προσομοιώσεις.

ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΡΑ ΡΑΛΛΗ n.ralli@efsyn.gr

ΖΩΝΤΑΝΑ

Μπατόν Σαλέ

Η Ευδοξία Ανδρουλιδάκη μαζί με τη Μαρία Φιλίνη μάς καλούν σε μια σειρά

από «ζωντανές συνεντεύξεις σε ελαφριά ατμόσφαιρα», στις οποίες συνομιλούν με γυναίκες που θαυμάζουν, για να ταράξουν τις αλήθειες μας.

● Κυρ. 3/3, στις 17.00 θα μιλήσουν με την Κλειώ Παπαπαντολέων. Εισιτήρια: www.ticketservices.gr.

Στη σκηνή «Κατίνα Παξινού» του θεάτρου ΡΕΞ (Πανεπιστημίου 48).

ΘΕΑΤΡΟ Παγώνια

Τελικά επιλέγουμε να ζούμε ως είμαστε ή ως παγώνια, ως μια ψευδαίσθηση παραπλανητική προς εμάς και τους άλλους; Ο Τάσος Πυργιέρης καταπιάνεται με ένα σύγχρονο ελληνικό έργο, καλούμενος, μέσα από μια κινηματογραφική σκηνοθεσία, να δώσει απαντήσεις. Εξαιρετικός ο Γιώργος Παπαπαύλου, μαζί με τους Φιόνα Γεωργιάδη, Πέτρο Σκαρμέα.

● Πέμπ.- Σάββ. στις 21.00, Κυριακή 19.00. Στο BIOS (Πειραιώς 84, τηλ. 2103425335).

ταν βιβλίο του Μαρκήσιου ντε Σαντ, που λένε πως γράφηκε σε 37 ημέρες εντός του κελιού του στη

Βαστίλη τη δεκαετία του 1780.

Ενα ουσιαστικά πολιτικό δοκίμιο,

το οποίο δεν βρέθηκε καν ολόκληρο και στο οποίο ο Ντε Σαντ, ως προάγγελος της απογοητευ-

τικής πορείας της που θα λάμβα-

νε εν τέλει η Γαλλική Επανάστα-

ση, χρησιμοποιεί τον ερωτισμό

στο επίπεδο του σαδισμού, με τη βαθιά κοινωνιολογική και πολιτική διορατικότητα που τον διακρίνει. Δυστυχώς έχουν βρεθεί αποσπάσματα του τεράστιου αυτού έργου με λίστες με διαστροφές. Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, το 1974, παίρνει το έργο και το μεταφέρει στο 1944, σε μια εξοχική έπαυλη στη φασιστική δημοκρατία του Σαλό, στη βόρεια Ιταλία, το τελευταίο προπύργιο του Μουσολίνι (μέρος όπου έζησε ο ίδιος ως παιδί και μάλιστα βίωσε τη φρίκη και τη δολοφονία του αδερφού του από τους ναζί) και γυρίζει την ταινία «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα», που του κόστισε την ίδια του τη ζωή. Οχι, δεν άντεξαν οι φασίστες Ιταλοί την

αλήθεια και τον δολοφόνησαν, 30 χρόνια μετά την πτώση του φασισμού, λίγους μήνες μετά την προβολή της ανεπανάληπτης αυτής ταινίας. Τώρα, ο Αρης Μπινιάρης το

ανεβάζει στην Εναλλακτική Σκηνή της Στέγης. Τολμηρά (ως

ΜΟΥΣΙΚΗ Λένα

Πλάτωνος

H Λένα Πλάτωνος και ο σταθερός συνεργάτης της, Stergios T. (Στέργιος Τσιρλιάγκος), θα παρουσιάσουν παραδοσιακά τραγούδια με τη δική τους οπτική: Τα «Παραδοξιακά» από τη Μακεδονία ώς τη Μάνη, μαζί με τέσσερις ερμηνευτές και τέσσερις σολίστ παραδοσιακών οργάνων. ● Σήμερα 2/3, στις 20.30, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση (λ. Συγγρού 107-109). Κρατήσεις: onassis.org

2-3

οφείλει), πρωτοποριακά (όπως ξέρει), αληθινά (γιατί τέτοιος σκηνοθέτης είναι). Κάποιοι λιποθυμούν, άλλοι εξοργίζονται... Οχι, η ταινία είναι πολύ πιο γκροτέσκα και ειδικά για τέτοια έργα καλό είναι (αν όχι απαραίτητο) να πηγαίνουμε «διαβασμένοι». Το έργο είναι βαθιά πολιτικό και απίστευτα σύγχρονο: όλη η πολιτική σκηνή όχι μόνο διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα είναι εντυπωμένη σε αυτή την παράσταση. Καιρός ν’ αντέξουμε την αλήθεια μας. Δική μας είναι: σκληρή, ναι. Αδυσώπητη, ναι. Ολόκληρη, ναι. Αφτιασίδωτη. Αλλά ο μόνος δρόμος για την αλλαγή. Ηθελε κότσια ένα τέτοιο ανέβασμα. Αλλά ο ο Αρης Μπινιάρης είναι βαθιά πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης και γνωρίζει καλά την τέχνη και τις τεχνικές του θεάτρου. Οι πρωταγωνιστές του είναι ένας κι ένας: Ιωάννα Μαυρέα (για μας, η καλύτερη εν ζωή Ελληνίδα ηθοποιός), Αγορίτσα Οικονόμου, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Απόστολος Καμιτσάκης, Νικόλας Ντούρος, Αϊντι Ορμένι και μια παρέα νέων ηθοποιών και χορευτών που ερμηνεύουν μοναδικά τα μικρά παιδιά που σοδομούνται (Εβίτα Αγαΐτση, Γιώργος Ζιάκας, Νάντια Κατσούρα, Μάριος Κρητικόπουλος, Λένα Μποζάκη, Εύη Οικονόμου, Ειρήνη Τσέλλου, Γιάννης Χαρκοφτάκης, Κώστας Phoenix)... Δεν θέλει κουράγιο η αλήθεια - δύναμη θέλει. Και δύναμη δίνει.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Broken Mirror

Δέκα σύγχρονοι καλλιτέχνες (εννέα ζωγράφοι και ένας γλύπτης) εμπνέονται από το υπερβατολογικό σύμβολο του καθρέφτη, με τρόπο αφαιρετικό, «σπασμένο», προσωπικό, παρουσιάζοντας τα έργα τους στη νέα έκθεση με τον εύγλωττο τίτλο «Broken Mirror».

● Τρ.-Παρ. 10.00-14.00, 17.00-20.00, Σάββ. 11.00-15.00. Στην γκαλερί «Αργώ» (Νεοφ. Δούκα 5, Κολωνάκι, τηλ. 2107249333). Εως 23/3.

IDLES

TANGK

Partisan

Δεν είναι σε μεγάλη φόρμα οι Βρετανοί, αλλά τουλάχιστον εμπλουτίζουν

τον ήχο τους με νέα στοιχεία

ΕΦΤΑΣΕ Η ΏΡΑ για τον πέμπτο δίσκο της αγαπημένης rock μπάντας, η οποία έχει καταφέρει να συγκεντρώσει ένα ετερόκλητο κοινό που την ακολουθεί πιστά τόσο με τις κυκλοφορίες της, όσο και με τα εξαιρετικά live της όπως διαπιστώσαμε

και στη χώρα μας πριν από μερικούς μήνες.

Στη νέα τους δουλειά οι Idles κάνουν αυτό που φαίνεται πως επιθυμούν με κάθε τους δισκογραφικό εγχείρημα: να προσθέσουν νέα στοιχεία στον ήχο τους και να περπατήσουν σε νέα μουσικά μονοπάτια. Αυτό βέβαια δεν

αποδεικνύεται πάντα επιτυχημένο και στο «Tangk» η βρετανική μπάντα μάς δίνει μια πιο light βερσιόν του στιλ της, αφήνοντάς μας με ένα αίσθημα ότι προσπαθεί σε όλο το άλμπουμ να φέρει μια έκρηξη και μια κορύφωση, η οποία όμως δεν έρχεται.

ΓΙΑΓΚΙΝΗΔΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ★ ★

ΟΙ ΓΙΑΓΚΙΝΗΔΕΣ, το νεαρό μουσικό δίδυμο που έφερε ξανά στο προσκήνιο το ρεμπέτικο του δρόμου και έδωσε νέα πνοή, ενέργεια και φρεσκάδα σε αντιπροσωπευτικά τραγούδια του είδους κάνοντας έτσι τις νεότερες γενιές να τα ανακαλύψουν και να τα αγαπήσουν ξανά, κυκλοφόρησαν το ντεμπούτο άλ-

Η παραγωγή είναι εξαιρετική, ο ήχος τους γνωστός και αγαπημένος, ο καλώς εννοούμενος τσογλανισμός είναι παρών, αλλά κάτι λείπει. Σχεδόν και τα έντεκα τραγούδια χτίζουν μια ατμόσφαιρα, προϊδεάζουν για κάτι το οποίο όμως δεν συμβαίνει. Ορθώς κυκλοφόρησαν ως singles τα «Dancer» και «Gift Horse» γιατί μάλλον είναι τα καλύτερα τραγούδια του δίσκου μαζί με τα «Roy» και «Jungle», που έχουν ενδιαφέρον. Ο Joe Talbot, τραγουδιστής και βασικός στιχουργός, δήλωνε ότι έχει ανάγκη από αγάπη στη ζωή του και πως θέλει να ανταποδώσει προς το κοινό τα συναισθήματα που έχει εισπράξει και να κάνει τους ακροατές να χορέψουν. Το πρώτο μάλλον θα το πετύχει, καθώς έχει αναδειχτεί ούτως ή άλλως σε μία από τις πιο συμπαθητικές καλλιτεχνικές περσόνες. Για το δεύτερο δεν είμαι και τόσο σίγουρος... ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ

μπουμ τους «Ανθρωποι του δρόμου». Ο δίσκος περιλαμβάνει εφτά δικά τους τραγούδια, που έγραψαν με μεράκι, κέφι, αλλά και με σεβασμό στους κορυφαίους δημιουργούς του ρεμπέτικου, στα οποία μας αφηγούνται με ζωντάνια και αμεσότητα τις ιστορίες απλών ανθρώπων που ο Σπύρος και ο Παναγιώτης γνώρισαν την εποχή που έπαιζαν τη μουσική τους στα στενά της Θεσσαλονίκης. Μια δουλειά που συμβάλλει ουσιαστικά στην ανανέωση του λαϊκού τραγουδιού, από την οποία ξεχώρισα τα «Σάρακας», «Σερκάν»,«Αντάμης», «Καταφερτζού». ΔΏΡΑ ΣΕΛΛΑ

MGMT LOSS OF LIFE Mom + Pop ★ ★

ΤΟΥΣ ΘΥΜΑΣΤΕ τους MGMT; Επανήλθαν με τον νέο δίσκο τους, τον πέμπτο κατά σειρά, έξι χρόνια μετά την κυκλοφορία της προηγούμενης δουλειάς τους. Το αμερικανικό ντουέτο των Andrew VanWyngarden και Ben Goldwasser διατηρεί και στο «Loss of Life» αυτόν τον περίφημο και διακριτό lo fi ήχο του, σε χαμηλούς τόνους, με συναισθηματικό στίχο και χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις. Αποτελεί δική τους κυκλοφορία (ήταν στην Columbia Recrods) και σε ένα τραγούδι συμμετέχει και η Christine and the Queens. Γενικώς πάντως το δισκάκι είναι μέτριο. Κι ας θυμίζει Pavement. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

BRITΤANY HOWARD

WHAT ΝOW

Island Records ★

H ΑΛΗΘΕΙΑ είναι ότι δεν κατάφερα να μπω στον κόσμο της Britany Howard όσο κι αν το προσπάθησα. Ακούγεται κι εδώ ενδιαφέρουσα όπως πάντα η πρώην τραγουδίστρια των Alabama Shakes (στο δεύτερο σόλο άλμπουμ της), παρουσιάζει ιδέες που όντως κάτι έχουν, αλλά στον συγκεκριμένο δίσκο μού φαίνονται ατελείς. Και μπερδεμένες. Σαν να προσπαθεί να το πάει κάπου, αλλά δεν της βγαίνει. Λίγο πειραγμένη σόουλ, λίγο τα χορωδιακά φωνητικά, κάπως drum ‘n’ bass, όλα ανακατεμένα και όλα με μια γεύση ανολοκλήρωτου. Ωστόσο είναι ένα άλμπουμ που το ακούς με προσοχή. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

AP PHOTO