RES GESTAE, Τα πεπραγμένα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας κατά τα έτη 2014-2020

©Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας Αράχθου 1, 47 100 Άρτα Τηλ: 26810 24636, Fax: 26810 79821 efaart@culture.gr, efaart.gr

©Ministry of Culture and Sports Ephorate of Antiquities of Arta Arachthou 1, 47 100 Arta

ISBN: 978-960-386-472-1

προλόγου…

of a preface…

Μουσείο Άρτας

Παρηγορήτισσα - Γλυπτοθήκη

Έργο: ανασκαφικό, αναστηλωτικό, συντήρησης και ανάδειξης

έργα και υποέργα (ΕΣΠΑ - ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ)

α) Σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία

Εποπτεία σε έργα τρίτων

Έργα με χρηματοδότηση Εθνικών Πόρων

Έργα στο πλαίσιο Προγραμματικών Συμβάσεων

Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας - Ερευνητικά Έργα

Εντοπισμός νέων θέσεων

Ανασκαφές

Καταγραφή και τακτοποίηση αρχαιολογικού υλικού

Παραδόσεις αρχαίων

Εκπόνηση μελετών

Συντήρηση αρχαιοτήτων

α) Συντήρηση κινητών ευρημάτων

β) Εργασίες συντήρησης σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία.

Μελέτες & Τεχνικές εκθέσεις

Πολιτιστικές δράσεις & Εκπαιδευτικά προγράμματα

α) Περιοδικές εκθέσεις

Ημερίδες

Συνέδρια

Κύκλοι Ομιλιών

Εκδηλώσεις

Εκπαιδευτικές δράσεις… για

για

όμως

λειτουργία

την

στα τέλη του 2014 με

τοπικό επίπεδο, αποτέλεσε αναμφίβολα

Υπηρεσιών, για τους εργαζόμενους σε αυτές, οπωσδή

αγαθού, το οποίο καλούμαστε

διαχειριστούμε, να αναδείξουμε και προπαντός να προστατεύσουμε.

αρχική αμηχανία

τον έντονο προβληματισμό

το νέο status quo, όπως αυτό

διαμορφωθεί, διαδέχθηκαν γρήγορα οι αποφασιστικές ενέργειες και οι πυρετώδεις

προκειμένου να διεκπεραιωθούν ταχύτατα διοικητικές και άλλες υποθέσεις

να συνεχιστούν απρόσκοπτα οι εργασίες των μεγάλων συγχρηματοδοτούμενων έργων που βρίσκονταν σε εξέλιξη, χωρίς να δεχθούν τους όποιους κραδασμούς - για να περιγράψουμε γλαφυρά – προέκυπταν από τη μετάβαση στη νέα τάξη πραγμάτων. Έξι χρόνια μετά, με τον παρόντα τόμο έχουμε την ικανοποίηση να παρουσιάσουμε τα πεπραγμένα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας, η οποία μολονότι από την ίδρυσή της έως σήμερα αντιμετωπίζει το βασικό ζήτημα της υποστελέχωσης, έχει κατορθώ σει να επιτελέσει στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας ένα έργο τιτάνιο. Κατά τα έτη που παρήλθαν, ολοκληρώθηκαν έργα ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες που έφεραν στο φως νέες, άγνωστες μέχρι σήμερα, αρχαιολογικές θέσεις και ευρήματα, ενώ μέσα από τις πολυάριθμες δράσεις εξωστρέφειας πραγματοποιήθηκε μία ουσιαστική προσέγγιση της τοπικής κοινωνίας με την Υπηρεσία και τις αρχαιότητες. Από τη θέση αυτή θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς το επιστημονι κό, διοικητικό, εργατοτεχνικό και φυλακτικό προσωπικό της Εφορείας, μόνιμο και επί συμβάσει, αναλυτικός κατάλογος των ονομάτων των οποίων παρατίθεται στο τέλος του παρόντος τόμου, για την άοκνη προσπάθεια και τη συμβολή τους στις καλές αλλά και στις δύσκολες στιγμές της εργασιακής μας καθημερινότητας. Ιδιαιτέρως, όμως, θα ήθελα να ευχαριστήσω την αρχαιολόγο κ. Β. Γαλάνη για την πολύτιμη βοήθειά της στη συγγραφή των κειμένων, στην επιλογή του υλικού, στο

Instead of a preface…

Back in late 2014, the new Organization Chart of the Hellenic Ministry of Culture and the merging of regional services locally was undoubtedly a milestone not only for the functioning and the employees of these Services, but also for the wider consideration of the cultural good that we are called to manage, to promote and above all, to protect.

The puzzlement at first and the questioning for the new status quo were rapidly replaced by decisive actions and intensive works, in order to directly solve administrative and other issues and to secure the execution of the ongoing, large-scale and co-funded projects, which were thus kept unaffected during the transition to the new order.

Six years later, we are pleased to present in this volume the work conducted in the meantime by the Ephorate of Antiquities of Arta; the latter, despite the understaffing from its foundation to date, succeeded in concluding a huge work in the city of Arta and in the wider area of the Arta regional unit as well. Over these years, a series of projects for the promotion of archaeological sites and monuments has been concluded, as also of excavations that brought to light new and unidentified to date archaeological sites and findings, while nu merous extroversion activities brought in close contact members of the local community with the Service and the antiquities.

I would like to express my thanks to the scientific, administrative, technical and guarding personnel of the Ephorate of Antiquities of Arta, permanent and by contract, whose names are detaily listed at the end of this volume, for their tireless effort and contribution to the nice as also to the hard moments of our every day working life.

However, I would like to thank in particular the archaeologist Ms. V. Galani for her valuable contribution in writing the texts, in selecting the material, in coordinating the editing and in resolving many practical issues. I also owe a lot of thanks to the civil engineer Mr. J. Papalexis, for the digital processing of the material and the design of the publication, as also to the conservator of antiquities Mr. K. Ypsilos, for many of the photographs of this volume.

Varvara N. Papadopoulou

Dr Archaeologist

Director of the Ephorate of Antiquities of Arta

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας προέκυψε από τη συνένωση δύο Εφορειών, της ΛΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Πρέβεζας-Άρτας και της 18ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Άρτας-Πρέβεζας. Από της ενάρξεώς της η Υπηρεσία λειτούργησε με δύο μόνο μόνιμους αρχαιολόγους και επί συμβάσει επιστημονικό προ σωπικό. Παρά την υποστελέχωση, η νεοσύστατη Υπηρεσία συνέχισε και ολοκλήρωσε εμπρόθεσμα τα μεγάλα ανασκαφικά, αναστηλωτικά και κατασκευαστικά έργα που βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη υπό την επίβλεψη των δύο Εφορειών. Στην αρμοδιότητα της Εφορείας υπάγονται πολυάριθμα μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι και αρχαιολογικές θέσεις της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, που ανάγονται στους αρχαίους, βυζαντινούς και οθωμανικούς χρόνους. Η Άρτα αποτελεί ένα εξαιρετικό παλίμψηστο. Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ., Κορίνθιοι άποικοι αναγνωρίζοντας τα στρατη γικά πλεονεκτήματα της περιοχής, ίδρυσαν την Αμβρακία, την αποικία που εξελίχθηκε σε σημαντικό πολιτικό, οικονομικό και εμπορικό κέντρο στη βορειοδυτική Ελλάδα. Η Αμβρακία, πόλη με αστικό χαρακτήρα, έκοψε δικά της νομίσματα, απέκτησε στρατό και στόλο προσφέροντας τις δυνάμεις της στους Περσικούς πολέμους και στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Λόγω της κομβικής θέσης σε σημείο από όπου διέρχονται χερσαίοι και θαλάσσιοι εμπορικοί δρόμοι, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διακί νηση προϊόντων στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στη μεγαλύτερη ακμή της, η πόλη έφτασε τον 3ο αι. π.Χ., όταν ο βασιλεύς Πύρρος την επέλεξε ως πρωτεύουσα του κράτους του, λαμπρύνοντάς την με σημαντικά οικοδομήματα και έργα τέχνης. Μάρτυρες της ιστορικής διαδρομής της Αμβρακίας είναι πολλά δημόσια κτίρια, όπως ο ναός του Απόλλωνα και τα δύο θέατρα, η επιβλητική οχύρωση, τα τμήματα του πολεοδομικού ιστού και τα νεκροταφεία της πόλης, που ήρθαν στο φως με το ανασκαφικό έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Η δεύτερη λαμπρή περίοδος της πόλης συνέπεσε με την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, γνωστού ως Δεσποτάτου της Ηπείρου, στις αρχές του 13ου αι., μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους σταυροφόρους και τη διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Την πόλη, με το νέο όνομα Άρτα, επέλε ξαν οι Κομνηνοδουκάδες ηγεμόνες ως πρωτεύουσα του κράτους αυτού. Το Κάστρο, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια, όπως η Παρηγορήτισσα, η Κάτω Παναγιά και η Αγία Θεοδώρα, μνημεία

Στην αρμοδιότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας υπάγεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, που λειτουργεί από το 2009 και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον ποταμό

Άραχθο και το ιστορικό Γεφύρι. Τα ευρήματα των συλλογών του καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα από την Παλαιολιθική Εποχή έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Η πλειονότητα των αντικειμένων, ωστόσο, ανήκει στην ελληνιστική περίοδο, που συμπίπτει με την ύψιστη οικονομική και πολιτική ακμή της Αμβρακίας. Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου έχει οργανωθεί με βάση σύγχρονες μουσειολο γικές αντιλήψεις, η κεντρική ιδέα των οποίων εστιάζεται κυρίως στην παρουσίαση των χαρακτηριστικών της αστικής ζωής στην αρχαία πόλη. Διακρίνονται τρεις κύριες μουσειολογικές ενότητες, αφιερωμένες στο δημόσιο βίο, τα ταφικά έθιμα και στον ιδιωτικό βίο, μέσω των οποίων σκιαγραφείται η ιστορική διαδρομή της Αμβρακίας. Οι δύο μικρότερες ενότητες, «Εισαγωγή στην έκθεση», με ευρήματα των προϊστορικών και πρώιμων ιστορικών χρόνων και «Το τέλος της Αμβρακίας», με ευρήματα σχετικά με το τέλος της αποικίας, εξυπηρετούν την ομαλή αρχιτεκτονική και νοηματική μετάβαση από τη μία ενότητα στην άλλη.

Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Παρηγορήτισσας, το άλλοτε καθολικό της μεγάλης μονής, που γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της το 13ο αι., λειτουργεί σήμερα ως επισκέψιμο Μνημείο - Μουσείο. Στον περιβάλλοντα χώρο σώζονται 16 κελιά, τα περισσότερα εκ των οποίων εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της Υπηρεσίας. Δύο εκ των υπολοίπων κελιών λειτουργούν ως χώροι προβολής βίντεο για την ιστορία του μνημείου και ενημέρωσης των επισκεπτών με εποπτικό υλικό. Στο μοναστηριακό συγκρότημα ανήκει και η Τράπεζα, ο χώρος εστίασης των μοναχών. Η σημερινή μορφή του κτιρίου οφείλεται στις εργασίες αναστήλωσης που πραγματοποίησε ο Α. Ορλάνδος τη δεκαετία του ΄60. Η Τράπεζα λειτουργεί σήμερα ως Γλυπτοθήκη, όπου εκτίθεται μια αξιόλογη συλλογή βυζαντινών γλυπτών προερχό μενων από ανασκαφές και επιφανειακές έρευνες στην Άρτα και την ευρύτερη περιοχή. Η έκθεση περιλαμβάνει γλυπτά που χρονολογούνται από τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους έως και το 14ο αι., με έμφαση στη γλυπτική του 13ου αι. Τα αντιπροσωπευ τικότερα δείγματα αυτής της περιόδου προέρχονται από σημαντικά μνημεία, όπως η Βλαχέρνα (έγινε προσπάθεια αναπαράστασης του εξαιρετικού μαρμάρινου βυζαντινού τέμπλου), η Παντάνασσα και η Κάτω Παναγιά. Μέσα από τη συλλογή γίνεται κατανοητή η ανάπτυξη, η καλλιτεχνική πορεία και το ύφος της γλυπτικής κατά τους βυζαντινούς χρόνους στην περιοχή της Άρτας.

της

Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας υλοποίησε με τη μέθοδο της αρχαιολογικής αυ τεπιστασίας μια σειρά μεγάλων έργων που συγχρηματοδοτήθηκαν από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (2007-2013 και 2014-2020). Τα έργα αυτά αφορούσαν σε εργασίες αποκατάστασης, συντήρησης, στερέωσης και ανάδειξης σημαντικών αρ χαιολογικών χώρων και μνημείων στην πόλη της Άρτας και την ευρύτερη

που

εργα

«Αποκατάσταση, συντήρηση και ανάδειξη Μεσαιωνικού Κάστρου Άρτας» (2011-2015)

Το έργο αφορούσε στην ανάδειξη του Κάστρου, που βρίσκεται στη βορειοα νατολική πλευρά της Άρτας, στο οποίο ενσωματώνονται τμήματα της αρχαίας οχύρωσης της Αμβρακίας. Το Κάστρο χρονολογείται σύμφωνα με νεώτερα στοι χεία τη μεσοβυζαντινή περίοδο, αλλά δέχθηκε κατά τη διάρκεια των αιώνων πολλές ανακαινίσεις, προσθήκες και επι σκευές.

Στο πλαίσιο του έργου προϋπολο γισμού 1.500.000€ πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη αποψίλωση των τειχών από την πυκνή βλάστηση, που κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα τους. Ακολούθησαν μεγάλης κλίμακας εργασίες στερέω σης, αποκατάστασης και ανάδειξης των

εξωτερικών και εσωτερικών όψεων των περιμετρικών τειχών του Κάστρου, κα θώς και χώρων στο εσωτερικό του. Νέα σημαντικά στοιχεία για τη μορφή και τη χρονολόγηση του μνημείου ήρθαν στο φως μέσα από τις ανασκαφικές έρευνες

πραγματοποιήθηκαν εσωτερικά και εξωτερικά της οχύρωσης. Καθαρίσθηκαν οι υπάρχουσες διαδρομές επισκεπτών

Ν. Άρτας» (2011-2015)

της Παναγίας στην Κορω

τη μικρή νησίδα στον Αμβρακικό

χρονολογείται το 10ο αι. Στο πλαί

του έργου προϋπολογισμού 400.000€

νέες εκτεταμένες

και στερέω

του ναού και του σχετικά νεώτερου κωδωνοστασίου. Εξωτερικά αφαιρέθη καν τα μεταγενέστερα επιχρίσματα που κάλυπταν το μνημείο και αποκαλύφθηκε ο εντυπωσιακός κεραμοπλαστικός διά κοσμός του. Έγινε συντήρηση των εξαι ρετικά μαυρισμένων τοιχογραφιών του ναού και συντήρηση του ξυλόγλυπτου τέμπλου και των εικόνων του. Οι εργασίες

συντήρησης αποκάλυψαν τοιχογραφίες

που χρονολογούνται σε πέντε τουλάχι

στον χρονικές περιόδους. Σημαντικά στοιχεία για την αρχιτε

κτονική του μνημείου προέκυψαν από

την μικρής κλίμακας ανασκαφική έρευ

να, μέσω της οποίας αποδείχθηκε ότι το μεσοβυζαντινό καθολικό, που θεωρού

νταν έως πρόσφατα ότι ανήκε στον τύπο

του ημιεγγεγραμμένου σταυρού, αρχικά είχε ανεγερθεί στον τύπο του ελεύθερου σταυρού. Από τις έρευνες προέκυψαν, επί σης, θραύσματα από το βυζαντινό γλυπτό διάκοσμο του μνημείου, αλλά και αρκετά

ευρήματα αρχαίων χρόνων.

στον ομώνυμο

οικισμό πλησίον της Άρτας. Το συγκρό

τημα περιλαμβάνει το καθολικό και δύο

πτέρυγες κελιών, την ανατολική και τη δυ

τική. Το έργο προϋπολογισμού 500.000€

αφορούσε

αποκατάσταση

ρίων αυτών, τα οποία παρουσίαζαν

κτίρια έγιναν πλήρως λειτουργικά.

Παράλληλα, μέσα από την αρχαιολο

γική έρευνα και τις εργασίες συντήρησης

των αρχιτεκτονικών

κτι

μελών, του γλυπτού

και ζωγραφικού διακόσμου του καθολι

κού της άλλοτε μονής, διαπιστώθηκαν

οι πέντε αρχιτεκτονικές φάσεις του ναού

και οι τέσσερις φάσεις του τοιχογραφικού

διακόσμου, ενώ μελετήθηκε εκ νέου ο

γλυπτός διάκοσμος του μνημείου. Όλα τα

νεώτερα στοιχεία της έρευνας αναφέρο

νται στο συλλογικό τόμο «Η Βλαχέρνα

της Άρτας», που εξέδωσε η Εφορεία με

την ολοκλήρωση του έργου.

«Ανάδειξη - Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων αρχαίας Αμβρακίας: Δυτική

Νεκρόπολη - Ναός Απόλλωνα - Μικρό Θέατρο» (2010-2017)

Το έργο αφορούσε στην προστασία

και την ανάδειξη τριών εκ των σημαντικό

τερων αρχαιολογικών χώρων της Αμβρα

κίας, τον Ναό του Απόλλωνα, το Μικρό Θέατρο και τη Δυτική Νεκρόπολη, οι οποίοι είχαν κατά το παρελθόν αποκαλυ φθεί στην πόλη της Άρτας. Περιελάμβανε εκτεταμένες ανασκαφικές και τεχνικές εργασίες. Το έργο εντάχθηκε με προϋπο λογισμό 2.000.000 € στο Ε.Π. «ΘεσσαλίαΣτερεά Ελλάδα - Ήπειρος 2007-2013» και διακρίθηκε σε τρία υποέργα: το Υποέργο «Ανάδειξη – Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αρχαίας Αμβρακίας: Δυτική Νε κρόπολη – Ναός Απόλλωνα – Μικρό Θέατρο», το Υποέργο «Απαλλοτρίωση οικοπέδου Χαρίτου-Μανάρα και οικο

πέδου Σεργιάννη», που εκτελέστηκαν

απολογιστικά και με αυτεπιστασία από

την Υπηρεσία. Το Υποέργο «Εργασίες

αντιστήριξης πρανών στον αρχαιολογι

κό χώρο της Δυτικής Νεκρόπολης της

αρχαίας Αμβρακίας» εκτελέστηκε από

τις Τεχνικές Υπηρεσίες της Περιφέρειας

Ηπείρου βάσει εγκεκριμένης μελέτης από

το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητι

σμού. Καθώς υπήρξε μεγάλη καθυστέρη

ση ως προς την υλοποίηση του Υποέργου

αυτού, λόγω της δυσκολίας της φύσης των εργασιών, προκειμένου να ολοκλη

ρωθούν οι εργασίες που προβλέπονταν, το έργο παρατάθηκε έως το τέλος του 2017 και χρηματοδοτήθηκε από την Πε ριφέρεια Ηπείρου.

Η διαδρομή ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αμβρακίας Δυτική Νεκρόπολη Η Δυτική Νεκρόπολη, το ένα από τα νεκροταφεία της Αμβρακίας, εκτεινό ταν στη δυτική πλευρά της πόλης, εκτός της οχύρωσης και ήταν σε χρήση από τους αρχαϊκούς έως και τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους. Το έργο ανάδειξης περιελάμβανε εκτεταμένες ανασκαφικές έρευνες, οι οποίες έφεραν στο φως ταφι κούς περιβόλους με πολυάριθμες ταφές και σημαντικά ευρήματα, όπως επιτύμ βιες στήλες, τεφροδόχα αγγεία διαφό ρων τύπων διακοσμημένα με ποικίλες παραστάσεις, ειδώλια, χρυσά στεφάνια και δανάκες, παιχνίδια, μουσικά όργανα, είδη καλλωπισμού κ.ά. Το γεγονός ότι το αρχαίο νεκροταφείο βρίσκεται σήμερα σε βάθος που ξεπερνά τα 5μ., έκανε επιτακτική την ανάγκη για τη στήριξη των πρανών που

οι μνημειακού χαρακτήρα αρχαίοι

που αποκαλύφθηκαν. Επρό

για ένα μεγάλο τεχνικό έργο, στο οποίο την Υπηρεσία μας συνέδραμαν οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου Αρταίων. Στο πλαίσιο του έργου έγινε αποκα τάσταση πολλών τάφων και περιβόλων από το μόνιμο προσωπικό της Εφορείας. Έγιναν, επίσης, φυτεύσεις των πρανών, κατασκευή περίφραξης και φυλακείου, καθώς και τοποθέτηση σήμανσης, φω τισμού και εποπτικού υλικού στον χώρο. Παράλληλα με το έργο ανάδειξης του αρχαίου νεκροταφείου, η Υπηρεσία υλοποίησε το ενταγμένο υποέργο «Αρ χαιολογικές έρευνες και εργασίες» της ενταγμένης στο Ε.Π. «Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα- Ήπειρος 2007-2013» Πράξης «Βελτίωση υποδομών στην περιοχή

ανάπλασης Τριγώνου» . Στο πλαίσιο του υποέργου αυτού πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα σε τμήμα της Δυτι κής Νεκρόπολης,

Ναός του Απόλλωνα Ο Ναός του Απόλλωνα

εντοπίστηκε το 1964 στο κέ

ντρο της σύγχρονης πόλης, που συμπίπτει με το διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της Αμ βρακίας. Πρόκειται για μεγά λων διαστάσεων περίπτερο ναό δωρικού ρυθμού με πρόναο και σηκό, που χρονολογείται στους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους και ατυχώς σώζεται σήμερα έως το ύψος της ευθυντηρίας του. Στο πλαίσιο του έργου ανά

δειξης, πραγματοποιήθηκαν

επεμβάσεις μικρής κλίμακας, που περιελάμβαναν την απομά

κρυνση των πεσμένων στα όρια

της θεμελίωσης λίθων, προκει

μένου να διακρίνεται η κάτοψη

του μνημείου, τη δημιουργία δι

αδρομής για την περιήγηση των

επισκεπτών στον χώρο, καθώς

και την τοποθέτηση μπάνερ με

την υποθετική αναπαράσταση

του ναού.

Mπάνερ με υποθετική αναπαράσταση

Μικρό Θέατρο Σε μικρή απόσταση από τον Ναό του Απόλλωνα βρί σκεται το Μικρό Θέατρο της Αμβρακίας, το ένα εκ των δύο θεάτρων που διέθετε η πόλη. Γνωστό από την αναφορά του Διονυσίου Αλικαρνασσέως (2ος αι. μ.Χ.), εντοπίστηκε το 1976 και διερευνήθηκε ανασκαφικά από τον Η. Ανδρέου. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα, το θέατρο κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου με αρχές του 3ου αι. π.Χ. και βρισκόταν σε χρήση έως και τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. Οι πρώτες ανασκαφές έφεραν στο φως τμήμα του κοίλου, την ορχή στρα, το προσκήνιο, κατά μήκος του οποίου υπάρχει πλακοσκε πής αγωγός, καθώς και ένα βο τσαλωτό δάπεδο με παράστα ση ερωτιδέων και θαλάσσιων όντων. Το δάπεδο αυτό ανήκε

στις λουτρικές εγκαταστάσεις

του 4ου αι. π.Χ., στα θεμέλια των οποίων κατασκευάστηκε

το Μικρό Θέατρο. Μεταξύ των ετών 20112013 η ανασκαφική έρευνα

επεκτάθηκε στον απαλλοτρι ωμένο χώρο περιμετρικά του μνημείου, όπου αποκαλύφθηκε

το υπόλοιπο τμήμα του κοίλου, καθώς και τρεις χώροι νοτιο ανατολικά του προσκηνίου.

Στον περιβάλλοντα χώρο του

θεάτρου εντοπίστηκε, επιπλέ

ον, τμήμα πλακόστρωτης οδού,

τμήμα του πολεοδομικού ιστού

της αρχαίας πόλης,

ολογικών χώρων αρχαίας Αμβρακίας: Δυτική Νεκρόπολη - Ναός Απόλλωνα - Μικρό Θέατρο». Έως σήμερα έχουν πραγματοποιη θεί ανασκαφικές εργασίες στον κυκλι κής κάτοψης χώρο που βρίσκεται βόρεια του θεάτρου και ανήκει στο προϋπάρχον συγκρότημα λουτρικών εγκαταστάσε ων. Στο εσωτερικό του αποκαλύφθηκε εντυπωσιακό βοτσαλωτό δάπεδο κυκλι κού σχήματος με παράσταση ερωτιδέων, κύκνων και άλλων θαλάσσιων όντων.

Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν σωστικές εργασίες συντήρησης του βο τσαλωτού δαπέδου του λουτρού, αποκα τάσταση των θεμελίων της κάτοψης του δημοσίου κτιρίου,

ο χώρος περιμετρικά με σημεία στάσης και θέασης. Με την ολο κλήρωση του έργου, ο νέος αρχαιολογι κός χώρος, συνδεδεμένος με το δίκτυο πεζοδρόμων του κέντρου της Άρτας, θα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της διαδρομής

άγνωστες

Δακτυλιόσχημος

αρύβαλλος αρχαϊκών χρόνων

πρόσφατα, αρχαιολογικές

χάρτη της περιοχής και διευρύνουν τα χρονικά όρια της ανθρώπινης δραστηριότητας στον χώρο. Περιοχή Συκούλα-Κομπότι

Στις παρυφές του λόφου Προφήτη Ηλία, σε μικρή απόσταση από την Άρτα, διερευνήθηκαν ανασκαφικά τα οικιστικά κατάλοιπα δύο συγκροτημάτων αγροικι ών και ενός ακόμη μεμονωμένου κτιρίου που χρονολογούνται, σύμφωνα με τα κι νητά ευρήματα, από την ύστερη αρχαϊκή έως και την αυτοκρατορική περίοδο. Τα

συγκροτήματα πρέπει να συνδυαστούν με την οινοποιητική εγκατάσταση και τον κεραμικό κλίβανο που βρέθηκαν σε μικρή απόσταση, μαρτυρώντας την ύπαρ ξη ενός άγνωστου οργανωμένου χώρου κατοίκησης και αγροτικής-βιοτεχνικής δραστηριοποίησης στα περίχωρα της Αμβρακίας.

Ο ληνός

Στην πλαγιά του λόφου

«Κόκκινο Λιθάρι» εντοπί στηκαν κτιριακά κατάλοιπα, άβαφη, χρηστική κεραμική

και λίθινα εργαλεία που χρο νολογούνται στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Εντοπίστηκε, επίσης, τάφος που

περιείχε τέσσερις ταφές, ένα άβαφο

αγγείο πόσεως και ένα χάλκινο δαχτυλίδι

της ίδιας εποχής.

Στις νότιες παρυφές του αντικρινού

λόφου Καστρί αποκαλύφθηκε ένας τά φος, ο οποίος χρονολογήθηκε προκαταρ κτικά στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Περιείχε τα κατάλοιπα πέντε τουλάχιστον ατόμων, κτερισμένων με πήλινα αντικεί μενα, τρία αγγεία και δύο σφονδύλια, χάλκινο εγχειρίδιο και μαχαίρι, χάλκινη περόνη, χάλκινες χάνδρες και ήλους με χρυσεπένδυτες κεφαλές, καθώς και με ένα περιδέραιο με λίθινες χάντρες. Με τη συντήρηση του υλικού, ανα συστάθηκαν τα δύο πήλινα αγγεία. Πρό κειται για ένα σφαιρικό αλάβαστρο με διακόσμηση ομόκεντρων κύκλων στη

βάση, το οποίο χρονολογείται στην ΥΕ ΙΙΙΑ-Β περίοδο, και για έναν τρίωτο πι θαμφορίσκο, ο οποίος, αν

κύλικες που βρέθηκαν στις επιχώσεις του περιβάλλοντα χώρου του τάφου μαζί με χειροποίητη κεραμική και ευρήματα της ελληνιστικής περιόδου, αποτελούν τις πρώτες απτές μυκηναϊκές μαρτυρίες από την περιοχή της σημερινής Περιφερειακής Ενότητας Άρτας. Εκτός από τη χρονο λόγηση που υποστηρίζουν τόσο για τον προαναφερθέντα τάφο όσο και για την σχετική οικιστική θέση, τεκμαίρουν τη χρήση του περάσματος των Πέντε Πη γαδιών ήδη κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, ανοίγοντας παράλληλα τον δρό μο για τη μελέτη των σχέσεων ανάμεσα στις τοπικές κοινότητες και τις μυκηνα

Υποέργο «Αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες» στο πλαίσιο της Πράξης

«Αποχέτευση ακαθάρτων οικισμών Κωστακιών και Κεραματών του Δήμου

Αρταίων» (2014-2016)

Το υποέργο αφορούσε στην επίβλε

των εκσκαφικών εργασιών για την

δικτύου αποχέτευσης στους

Κωστακιών και Κεραματών

Κεραμοσκεπείς τάφοι. Κωστακιοί Άρτας

• Υποέργο «Αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες Άρτας» στο πλαίσιο της Πράξης «Έργα συλλογής και μεταφοράς λυμάτων οικισμών του πρώην Δήμου Φιλοθέης και Καμπής Άρτας και επέκταση ΕΕΛ Φιλιππιάδας Δήμου Ζηρού της Περιφέρειας Ηπείρου» (2017-σε εξέλιξη)

• Υποέργο «Επίβλεψη από Εφορεία

Δύο μεγάλα τεχνικά έργα έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, την εξέλιξη των οποίων επέβλεψε συστηματικά επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό της Εφορείας. Πρόκειται για τα εξής:

• «Έργα μεταφοράς Νερού και Αρδευτικά Δίκτυα Ζώνης 8 περιοχής Πέτα-Κο

μπότι Ν. Άρτας, Β΄ Φάση» και

• «Εγγειοβελτιωτικά έργα πεδιάδας Άρτας, Β΄ Φάση». Παράλληλα με την επίβλεψη των εργασιών του αναδόχου, η Εφορεία πραγματοποίησε ανασκαφική έρευνα στη θέση «Επαρχιακή οδός Άρτας-Χανόπουλου,

λείψανα ναού.

μέσω Προγραμματικών Συμβάσεων μεταξύ του ΥΠΠΟΑ, της Περιφέρειας Ηπείρου και της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης υλοποιεί σημαντικά έργα σε μνημεία της περιοχής, συχνά με τη μέθοδο της αρχαιολογικής αυτεπιστασίας. Τα έργα, αρκετά από τα οποία έχουν ήδη ολοκληρωθεί, πραγματοποιούνται υπό την επίβλεψη της Εφορείας και με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Ηπείρου: 1. «Συντήρηση ξυλόγλυπτου τέμπλου και των εικόνων του τέμπλου του καθολικού της Ι.Μ. Αγίας Αικατερίνης Καταρράκτη Άρτας»

2. «Άμεσες στερεωτικές εργασίες και εργασίες συντήρησης στον βυζαντινό ναό της Κόκκινης Εκκλησιάς και εργασίες διαμόρφωσης - ανάδειξης του

3. «Καταγραφή υφιστάμενης κατάστασης και βελτίωση Οθωμανικού Τεμέ νους Φεϋζούλ Άρτας και περιβάλλοντος χώρου»

4. «Μελέτη στερέωσης και αποκατάστασης του Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου στον Μεσόπυργο Άρτας και μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του ναού. Άμεσες εργασίες στερέωσης του ναού και άμεσες εργασίες στερέωσης των τοιχογραφιών του» 5. «Μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του Ναού Γενεσίου της Θεοτόκου Μεγαλόχαρης Άρτας και

* Η Περιφερειακή Ενότητα Άρτας υπάγεται στην αρμοδιότητα της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης για τις περιοχές που βρίσκονται ανατολικά του ποταμού Αράχθου, και στην αρμοδιότητα της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης για τους οικισμούς δυτικά του ποταμού.

Μέσω Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του ΥΠΠΟΑ, της Περιφέρειας Ηπείρου

και της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης* έχει ολοκληρωθεί το έργο: «Συντήρησ η των τοιχογραφιών του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Κατσούρη» (με προϋπολογισμό 25.000€)

και αναμένεται να πραγματοποιηθεί το έργο: «Μελέτη στερέωσης και αποκατάστασης Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Κωστακιών και άμεση εκτέλεση επειγουσών εργασιών στερέωσης» (με προϋπολογισμό 120.000€)

Τέλος, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του ΥΠΠΟΑ (ΓΔΑΜΤΕ) και της Περιφέρειας Ηπείρου, πρόκειται να υλοποιηθεί το έργο «Μελέτη αποκατάστασης του βυζαντινού

πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας «Interreg V/A Greece - Italy 2014-2020», υλοποιειται το έργο «HERMES - Heritage Rehabilitation as Multiplier cultural Empowerment within Social contest», προϋπολογισμού 976.732€.

έργο περιλαμβάνει παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο του Μικρού Θεάτρου Αμβρακίας, που αφορούν κυρίως στην ψηφιακή προβολή του μνημείου, καθώς και εκτεταμένες παρεμβάσεις στην εσωτερική ακρόπολη (Ιτς Καλέ) του μεσαιωνικού Κά στρου Άρτας. Σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη, προβλέπεται να πραγματοποιηθούν εργασίες διαμόρφωσης του περιδρόμου των τειχών της ακρόπολης και διαμόρφωσης προσβάσεων. Επίσης, με κατάλληλες παρεμβάσεις τα δύο κτίρια νεώτερων χρόνων που βρίσκονται

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας σε συνεργασία με άλλους φορείς συμμετέχει σε τέσσερα ερευνητικά προγράμματα, ενταγμένα στο Πρόγραμμα «Ανοιχτή Καινοτομία στον Πολιτισμό» (ΕΠΑνΕΚ):

«BESSARION - Βυζαντινός ηλεκτρονικός φορητός λόγιος-Αυτόματη ανάλυση, μεταγραφή και μετάφραση επιγραφών» Βασικό ζητούμενο είναι η επινόηση, υλο ποίηση και η εφαρμογή σε φορητές συσκευές λογισμικού που να επιτελεί αυτόματη ανάλυση, μεταγραφή και μετάφραση βυζαντινών επιγραφών. Συνεργαζόμενοι φορείς: Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, Πανεπιστήμιο ΙωαννίνωνΤμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής και Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Εταιρεία Commitech A.E.

- Ανάπτυξη Καινοτόμου μεθοδολογίας Μη καταστροφικής αξιολό γησης και ανάδειξης Μνημείων πολιτισμικής

του

επαυξημένης

αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, με στόχο την οπτικοακουστική ανάδειξή τους. Συνεργαζόμενοι φορείς: Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων-Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών, Εταιρεία Likno Software (Α. Φιλοκώστας και ΣΙΑ Ε.Ε.) «ΒΟΪΣΚΑ - Ανοιχτή καινοτομία για την τεκμηρίωση και ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος στην Άρτα». Στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη ενός εξελιγμένου, διαδικτυακού τεχνολογικού συστήματος που θα βασίζεται στις αρχές της ανοιχτής καινοτομίας και θα θέτει στο κέντρο ενδιαφέροντος τις έννοιες ιστορία και εμπειρία. Συνεργαζόμενοι φορείς: Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, Ε.Κ. «Αθηνά» (Ερευ νητικό Κέντρο Καινοτομίας στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας, των Επι κοινωνιών και της Γνώσης), Εταιρεία Terracom Πληροφορική ΕΠΕ. «ΑΠΟΙΚΙΑ - Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ανάλυσης αρχαίου

στη σύγχρονη διεπιστημονική μελέτη και ανάδειξη του αρχαίου κορινθιακού αποικισμού.

Μεταξύ των ετών 2014-2020 εντοπίστηκαν και διερευνήθηκαν αρκετές αρχαιολο γικές θέσεις. Ενδεικτικά:

• Μοναστηριακό συγκρότημα στη θέση Τοπ Αλτί

• Εκκλησιαστικό συγκρότημα στο Χανόπουλο Άρτας

• Ταφικός περίβολος και ταφές του ανατολικού νεκροταφείου της Αμβρακίας στην περιοχή της Κουτσομύτας Άρτας

• Κεραμοσκεπείς τάφοι στους Κωστακιούς του Δήμου Αρταίων

• Σπήλαιο στη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου της Περάνθης, στη θέση «Άγιος Γεώργιος»

• Βάραθρο

οικισμού Γλυκόρριζο του Δήμου Αρταίων

πραγματοποίη σε μικρής κλίμακας σωστική ανασκαφή στη θέση της Μέσης Εποχής του Χαλκού στον οικισμό Άγιος Βασίλειος Πηγών του Δήμου Γεωργίου Καραΐσκάκη. Η θέση αποκαλύφθηκε τη δεκαετία του 1990 μαζί με άλλες αρχαιότητες κατά

για

επιφανειακή

έργο

διαβρωτικών

ανασκαφή αποκαλύφθηκε κατά χώραν

ταφή ενήλικα, σωζόμενη κατά το δεξιό ήμισυ, σε επίπεδο χαμηλότερα από τις θεμελιώσεις των κτισμάτων. Τα ευρήματα που είχαν εντοπισθεί

κατά το παρελθόν αλλά και προσφάτως είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, διότι τεκ μηριώνουν τη χρήση του συντομότερου

πλέον δύσβατου περάσματος από τη

στην Ήπειρο, ήδη από τη 2η

π.Χ.

Στην περιοχή Κουτσομύτα της Άρτας

έχει εντοπιστεί κατά το παρελθόν το ανα

τολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας και

έχει μερικώς διερευνηθεί, καθώς στην ίδια

περιοχή εκτείνεται τμήμα της σύγχρονης

πόλης. Το 2017, κατά τη διάρκεια εκσκα

φικών εργασιών στην περιοχή, εντοπί

στηκε ταφικός περίβολος που περιέκλειε

συστάδα τάφων. Η σωστική ανασκαφή

έφερε στο φως τάφους διαφόρων τύπων,

τα κτερίσματα των οποίων χρονολογού

νται από το δ΄ τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.

έως τις αρχές 4ου αι. π.Χ., καθώς επίσης

και τμήμα κλιβάνου.

Τμήμα οχύρωσης της Αμβρακίας

Στην περιοχή της Μητρόπολης στην

Άρτα, επί της Εθνικής οδού Ιωαννί

νων-Άρτας, σώζονται τα μεγαλύτερα

και καλύτερα διατηρημένα τμήματα του

επιβλητικού οχυρωματικού περιβόλου

της Αμβρακίας (πρώιμος 5ος-μέσα 4ου αι. π.Χ.), που είχαν αποκαλυφθεί τη δεκαετία του ΄70 σε δύο απαλλοτριωμένα σήμερα οικόπεδα ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟΑ. Το 2020, η Εφορεία προχώρησε σε εκτεταμένη διαμόρφωση και ανασκαφική διερεύνηση αποκαλύπτοντας το τείχος στο σύνολό του σε μήκος 55μ. Η εξω τερική παρειά του εντυπωσιακού αυτού τμήματος της οχύρωσης είναι κατασκευ ασμένη κυρίως με ασβεστολιθικούς ορθο στάτες. Εξωτερικά ήρθαν στο φως απο σπασματικά οδόστρωμα αρχαίας οδού και ασβεστολιθικές πλάκες, που πιθανόν ανήκουν σε αποχετευτικό αγωγό, ενώ εσωτερικά του τείχους αποκαλύφθηκαν στοιχεία του πολεοδομικού ιστού της αρ χαίας πόλης. Οι εργασίες, που βρίσκονται σε εξέλιξη, αποσκοπούν να καταστεί το

σημαντικό αυτό τμήμα της οχύρωσης ενιαίος αρχαιολογικός χώρος και συγ χρόνως με τη γενικότερη ανάδειξή του, ο επισκέπτης να αποκτά αντίληψη της αρχιτεκτονικής και της σημασίας που είχε στην πολεοδομία της Αμβρακίας.

Απόψεις του τείχους της Αμβρακίας στην περιοχή της Μητρόπολης

μικροαντικείμενα, πλήθος αρχιτεκτονικών μελών και αρκετά κινητά ευρήματα. Ενδιαφέροντα είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες αυτές σχετικά με τη θέση της κοίτης του ποταμού κατά την αρχαιότητα και την κατασκευή του Γεφυριού, ενώ προκύπτει και το ενδεχόμενο η Αμβρακία, εκτός από τα δύο νεκροταφεία, το ανατο λικό και το δυτικό, να διέθετε έναν ακόμη χώρο για την ταφή των κατοίκων της.

παλαιότερη ανασκαφική έρευνα. Η επιμε λημένη τοιχοποιία και η εύρεση ενσφρά

γιστης κεράμου με τα ανάγλυφα γράμμα

τα ΔΑΜΟ (ΔΗΜΟΣΙΟ) και το βαίτυλο, που συμβολίζει τον προστάτη θεό της Αμβρακίας Απόλλωνα, πιστοποιούν το

δημόσιο χαρακτήρα του κτιρίου. Μετα ξύ των ευρημάτων ξεχωρίζουν τμήματα

λίθινου επιστυλίου, δύο πώρινα ιωνικά κιονόκρανα με ίχνη ερυθρού χρώματος

και ένα λίθινο βάθρο με την επιγραφή

ΔΙΟΣ ΓΕΝΝΗΤΟΡΟΣ ΠΥΡΡΟΥ. Η κε ραμική που συνελέγη χρονολογείται από τον 5ο έως και το α΄ μισό του 2ου αι. π.Χ. Η Εφορεία πραγματοποίησε ακόμη ανασκαφή στην πλατεία που εκτείνεται μπροστά από τον βυζαντινό ναό, στο πλαίσιο του έργου «Ανάπλαση πλατείας Αγίας Θεοδώρας της Δ.Ε. Άρτας του Δή μου Αρταίων». Στο φως ήρθαν ιδιαιτέρως σημαντικά οικοδομικά κατάλοιπα ελληνι στικών χρόνων, τα οποία συμπληρώνουν

την αρχιτεκτονική μορφή του λεγόμενου

Πρυτανείου και γενικότερα

Στον περιβάλλοντα χώρο της Πα ρηγορήτισσας, νοτίως του ναού, πραγ ματοποιήθηκαν ανασκαφικές εργασίες κατά τα έτη 2015, 2017 και 2020, με ενδι αφέροντα αποτελέσματα για την ιστορία του μνημείου. Στην προέκταση της Τράπεζας της μονής ανασκάπτεται μία μεγάλων δια στάσεων πτέρυγα κελιών, η λεγόμενη νότια πτέρυγα. Με μήκος που υπερβαίνει τα 55μ. και ισχυρή τοιχοποιία, διέθετε χώρους που έφεραν πιθανότατα άνω όροφο και ισόγειο και στεγάζονταν με ημικυλινδρική καμάρα.

Στον χώρο νοτίως της Τράπεζας εντο

πίστηκε αρχαίος δρόμος της

Μονή Κάτω Παναγιάς

Το 2015, πραγματοποιήθηκε ανα σκαφική έρευνα στον εξωνάρθηκα της μονής, στο πλαίσιο εφαρμογής εγκεκρι μένης μελέτης για την ανακατασκευή του εξωνάρθηκα, ο οποίος υπήρχε στο ναό, σύμφωνα με το σχέδιο του ρώσου μο ναχού-περιηγητή V.Grigorovich-Barskij (1745) και το διάγραμμα του Α. Ορλάν δου (1911, 1936). Αποκαλύφθηκαν οι εξωτερικοί τοί χοι που οριοθετούν τον εξωνάρθηκα και εσωτερικά αυτών ένας κτιστός πεσσός, τοίχοι όπου εδράζονται παραστάδες, ένα πλακόστρωτο δάπεδο, δεκαπέντε τάφοι με κτιστά τοιχώματα, ένα αρκοσόλιο και ένας πλακόστρωτος διάδρομος. Αξιοση μείωτο είναι ότι για το χτίσιμο των τοίχων, όπως άλλωστε και του υπόλοιπου ναού,

χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από

κτίρια της Αμβρακίας και ένα θραύσμα επιτύμβιας ενεπίγραφης στήλης από νε κροταφείο της αρχαίας πόλης. Εντοπίστη καν, επίσης, τρείς υπόγειοι θολωτοί χώροι.

μονή Κάτω Παναγιάς

Τα οικοδομικά κατάλοιπα ενός ση μαντικού κτιριακού συγκροτήματος με τέσσερις τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις (ρωμαϊκή, παλαιοχριστιανική, μεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή) εντοπίστηκαν επί της επαρχιακής οδού Άρτας-Χανόπουλου, κατά την επίβλεψη από την Εφορεία του έργου «Εγγειοβελ τιωτικά έργα πεδιάδας Άρτας, Β΄ Φάση». Η ανασκαφική έρευνα, που βρίσκεται σε εξέλιξη, αποκάλυψε τμήμα ενός ναού με γάλων διαστάσεων (το μεγαλύτερο μέρος του οποίου εκτείνεται κάτω από τη σύγ χρονη οδό), καθώς και δώδεκα χώρους διαφόρων αδιευκρίνιστων λειτουργιών. Εξαιρετικά σημαντικός ήταν ο εντοπι σμός του βαπτιστηρίου με την πολύλοβη κολυμβήθρα, ο τύπος της οποίας ήταν άγνωστος έως σήμερα

πολυάριθμα

νομίσματα

νικά

εποχών, αρχιτεκτο

πολύλοβη

δαπέδου του ναού, καθώς και μια τοιχογραφία με πα ράσταση γρύπα. Το 2020, η ανασκαφική έρευνα εξωτερικά του μνημείου απέδειξε ότι ο χώρος μεταξύ του ναού και του περιστώου που διέθετε χρησί μευε ως χώρος ταφής, δεδομένου ότι ήρθαν στο φως τάφοι διαφόρων τύπων. Παράλληλα, εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα από το περίστωο.

του διάσπαρτου οικοδομικού

υλικού, κοπή των αναρριχητικών φυτών και

δέντρων, που κάλυπταν εξωτερικά

παραθύρων

οποία

Πλή

αρχιτεκτονική του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Αποσπασμα τικά έχει ερευνηθεί η ανατολική πλευρά του ναού, καθώς και μία μεγάλη πτέρυγα κελιών στα νοτιοδυτικά. Πιθανότατα, ο ναός ανήκε στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με νάρθηκα στα δυτικά. Στην ανατολική πλευρά σχηματίζει τρεις με γάλες ημικυκλικές αψίδες, διακοσμημέ νες εσωτερικά με εξαιρετικά σημαντικές τοιχογραφίες αγίων, που χρονολογούνται στον 11ο και τον 14ο αι. Στα νοτιοδυτικά του ναού υπάρχει μεγάλη πτέρυγα κελιών. Έως σήμερα έχουν βρεθεί τρεις χώροι-δωμάτια με

γάλων διαστάσεων με ανοίγματα πιθανώς

στη νότια μόνον πλευρά. Το μνημείο αυτό

είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς είναι

άγνωστο από τις πηγές και επομένως η ανακάλυψή του συμπληρώνει τις γνώσεις

μας για τη μνημειακή τοπογραφία της

περιοχής κατά τους βυζαντινούς χρό

νους.

πρόσφατες ανασκαφές

Δυτική Νεκρόπολη Αμβρακίας, καθώς και άλλα ευρήματα από το ίδιο νεκροταφείο (πήλινα αγγεία και ρυτά, χρυσά και άλλα κοσμήματα, πλαγγόνες, πλαταγές, οστέινα αντικείμενα, μουσικά όργανα κ.ά.). Επίσης, κατεγράφησαν λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη και μεταλλικά μικροαντικείμενα και ταυτίστηκαν αρκετά νομίσματα από τις έρευνες

Αμβρακίας,

χρόνων, προερχόμενα

του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας, όπου πραγματοποιήθηκε έλεγχος για την ταύτιση θραυσμά των προς συγκόλληση, καταγραφή και φωτογράφιση. Για τις ανάγκες καλής οργάνωσης και φύλαξης του ογκώδους αρχαιολογι κού υλικού, οι αποθήκες του Μουσείου εξοπλίστηκαν με επιπλέον μεταλλικά ράφια. Παράλληλα, έγινε συντήρηση και αναβάθμιση της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων. Τέλος, πραγματοποιήθηκε η ηλεκτρονική καταγραφή πλήθους φορητών εικόνων και άλλων αντικειμένων, που φυλάσσονται στις αποθήκες της Παρηγορήτισσας.

Το 2015, παραδόθηκε στην Εφορεία η εξαιρετικής σημασίας μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη παράσταση, που χρονολογείται στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Εντοπίστηκε κατά τις σημειακές εργασίες που έγιναν στο πλακόστρωτο δάπεδο του βυζαντινού ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα. Φέρει παράσταση δύο μορφών, μίας καθήμενης γυναικείας (Μούσα) και μίας όρθιας ανδρικής, μεταξύ των οποίων εικονίζεται μουσικό όργανο (κιθάρα). Το 2018, παραδόθηκαν στην Εφορεία πενήντα ένα αντικείμενα, χρονολο γούμενα από τους προϊστορικούς έως και τους νεώτερους χρόνους, τα οποία βρέθηκαν στο λιμάνι της Σαλαώρας, στην ευρύτερη περιοχή της Κορωνησίας. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν ένα πήλινο ειδώλιο προϊστορικών χρόνων, λίθινα εργαλεία, τριβεία και τριπτήρες της ίδιας χρονολόγησης, χάλκινα και αργυρά νομίσματα αρχαίων, βυζαντινών και νεώτερων χρόνων, όπως ένα αργυρό νόμισμα Ροδίων του 3ου αι. π.Χ. και ένα αργυρό νόμισμα Αλεξάνδρου Γ΄, ένα ανθεμωτό και ένα αετωματικό λίθινο αρχιτεκτονικό μέλος ταφικού πιθανώς χαρακτήρα, καθώς επίσης και πήλινοι σπόνδυλοι κιόνων, προερχόμενοι πιθανότατα από υπόκαυστα λουτρών.

Μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη παράσταση

Μελέτες με στόχο την ένταξη σε ευρωπαϊκά προγράμματα

• «Προμελέτη για Δίκτυο αρχαιολογικών θέσεων Αθαμάνων στην περιοχή Τζου μέρκων Π. E. Άρτας»

• «Προμελέτη για την ενοποίηση και ανάδειξη αρχαιολογικών θέσεων του Αμβρα κικού κόλπου της Π. E. Άρτας» Μελέτες αποκατάστασης και ανάδειξης μνημείων και αρχαιολογικών χώρων Στο πλαίσιο του έργου «Ανάδειξη – Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων αρχαίας Αμβρακίας: Δυτική Νεκρόπολη – Μικρό Θέατρο - Ναός Απόλλωνα» εκπονήθηκαν:

• «Μελέτη ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Δυτικής Νεκρόπολης της Αμβρακίας»

• «Μελέτη εργασιών διαμόρφωσης των περιβόλων του αρχαιολογικού χώρου της Δυτικής Νεκρόπολης της Αμβρακίας»

• «Μελέτη απορροής υδάτων του αρχαιολογικού χώρου της Δυτικής Νεκρόπολης της Αμβρακίας»

• «Μελέτες αποκατάστασης

των καλυπτήριων πλακών του αγωγού»

• «Μελέτη διαμόρφωσης των επιφανειών των κτιρίων περιμετρικά του Μικρού Θεάτρου της Αμβρακίας»

• «Μελέτη για την μεταφορά του υπάρχοντος προσωρινού δικτύου ύδρευσης/ αποχέτευσης και κατασκευής δικτύου αποχέτευσης ομβρίων περιμετρικά του αρχαιολογικού χώρου του Μικρού Θεάτρου της Αμβρακίας στην Άρτα»

• «Επικαιροποίηση μελέτης αρχιτεκτονικής πρότασης διαμόρφωσης πρανών για το έργο: Εργασίες ανάδειξης και διαμόρφωσης του αρχαιολογικού χώρου του Μικρού Θεάτρου της αρχαίας Αμβρακίας»

Στο πλαίσιο του έργου «HERMES-Heritage Rehabilitation as Multiplier cultural Empowerment within Social contest» (Interreg V/A Greece-Italy 2014-2020) εκπονήθηκε:

• «Προμελέτη εργασιών στην Ακρόπολη του Κάστρου της Άρτας» Σχετικά με άλλα μνημεία, αναφέρονται ενδεικτικά οι μελέτες:

• «Εργασίες αποκατάστασης, στερέωσης και ανάδειξης του μνημείου και του πε ριβάλλοντος χώρου, Μονή Γενεσίου Θεοτόκου (Παναγιά Μποτσιώτισσα) στον οικισμό Μεγαλόχαρης του Δήμου Γεωργίου Καραϊσκάκη»

• «Συμπληρωματική τεχνική έκθεση κατασκευής αποστραγγιστικής τάφρου, Μονή Γενεσίου Θεοτόκου (Παναγιά Μποτσιώτισσα) στον οικισμό Μεγαλόχαρης του Δήμου Γεωργίου Καραϊσκάκη»

• «Άμεσες στερεωτικές εργασίες στο βυζαντινό ναό της Κόκκινης Εκκλησιάς και εργασίες διαμόρφωσης - ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου»

• «Μελέτη αποκατάστασης οθωμανικού ταφικού μνημείου (τουρμπές) στην περιοχή Μαράτι της Άρτας»

Μελέτες για τη βελτίωση υποδομών

• «Αποκατάσταση στέγης ναού Αγίου Νικολάου Ροδιάς στο χωριό Κιρκιζάτες Άρτας»

• «Κατασκευή κιγκλιδώματος και θυρών επί της οδού Μοστραίων στην Άρτα»

• «Κατασκευή κιγκλιδώματος σε αρχαιολογικό χώρο επί της οδού Πούλιου Δράκου»

• «Αποκατάσταση τμήματος στέγης του ναού Αγίας Θεοδώρας

στην κοίτη του Αράχθου, στο εκκλησιαστικό συγκρότημα κοντά στο Χανόπουλο Άρτας, στις αρχαιολογικές θέσεις που διερευνήθηκαν στο πλαίσιο κατασκευής της Ιόνιας Οδού κ.α. Επι πλέον, συντηρήθηκαν χρυσά κοσμήματα, αγγεία, ειδώλια, πλαγγόνες, πλαταγές, ρυτά, επιτύμβιες στήλες από τη Δυτική Νεκρόπολη, πολλά από τα οποία αποτέ λεσαν το υλικό της περιοδικής έκθεσης

«Αμβρακία. Τα νεώτερα ανασκαφικά ευ

ρήματα». Συντηρήθηκε ακόμη ένα ενδια

φέρον σύνολο από αγγεία, προερχόμενων

από το άγνωστο εν πολλοίς εργαστήριο

κεραμικής μεταβυζαντινών χρόνων της

Άρτας, που εκτέθηκε στο πλαίσιο της

περιοδικής έκθεσης «Νεώτερη Κεραμεική

από την Άρτα 16ος-20ός αιώνας». Τέλος,

αποκαταστάθηκε το μαρμαροθέτημα από τη βυζαντινή μονή Παναγίας Παντάνασ σας Φιλιππιάδας και φορητές εικόνες από

ναούς της περιοχής της Άρτας.

Εργασίες συντήρησης

αρχαιολογικούς

και μνημεία

Με τη συμβολή των συ ντηρητών αρχαιοτήτων

• Αποκατάσταση τάφων, στερέ ωση και περιμετρικές συγκρατή σεις κονιαμάτων στο χώρο του ελαιοτριβεί ου, που έχει εντοπιστεί στη Δυτική Νεκρόπολη Αμβρακίας.

• Σωστικές επεμβάσεις στο βοτσαλωτό δάπεδο με παράσταση ερωτιδέων και θα λάσσιων όντων, που αποκαλύφθηκε στο χώρο του λουτρού στο Μικρό Θέατρο

Αμβρακίας, στερέωση και περιμετρικές συγκρατήσεις κονιαμάτων του λουτρού.

• Αποκατάσταση του δημοσίου κτιρίου στον περιβάλλοντα χώρο του Μικρού Θεάτρου.

• Συγκολλήσεις και στερεώσεις αρχιτεκτο νικών μελών στο Μικρό Θέατρο.

• Σωστικές επεμβάσεις στις τοιχογραφίες του ιερού βήματος του μεσοβυζαντινού ναού στο Τοπ Αλτί.

• Κατά τόπους αρμολογήματα στις εσωτερι κές τοιχοποιίες του ναού Αγίου Νικολάου της Ροδιάς.

• Κατά τόπους στερεώσεις στην εσωτερική τοιχοποιία του βυζαντινού ναού Παναγίας Παρηγορήτισσας και κατά τόπους περιμε τρικές συγκρατήσεις τοιχογραφιών.

• Σωστικές επεμβάσεις σε κονιάματα των ασβεστολιθικών καλυπτήριων πλακών του αγωγού που εντοπίστηκε εξωτερικά του οχυρωματικού περιβόλου της Αμβρακίας, (στην περιοχή της Μητρόπολης Άρτας) και νότια του οδοστρώματος της αρχαίας οδού, η οποία διερχόταν μπροστά από το τείχος. Παράλληλα, με την επίβλεψη της Εφορείας έγιναν οι παρακάτω εργασίες σε πολλά βυζα ντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής:

• Συντήρηση μέρους των τοιχογραφιών του βυζαντινού ναού Αγίου Δημητρίου Κατσούρη.

• Σωστικές επεμβάσεις στις τοιχογραφίες

κλίτη και στον τρούλο της βυζαντινής μονής

τοιχογραφιών και αποκατάσταση της στέγης του ιερού στον ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Ελεούσας στην Άρτα.

Περιμετρικές

• Εργασίες στη στέγη του ναού Αγίου Βλασίου στο Ψαθοτόπι του Δήμου Αρταίων.

• Αποκατάσταση του τέμπλου και των φορητών εικόνων της μονής Αγίας Αικα τερίνης στον Καταρράκτη Άρτας.

Συντήρηση των τοιχογραφιών

νότιο κλίτος και τη δυτική πλευρά του κυρίως

στον Άγιο Γεώργιο Κομποτίου.

Συντήρηση

κατασκευή μεταλλικών περιδέσεων στο βυ

• Εξωτερική αρμολόγηση του ναού Αγίου Ονουφρίου Κορωνησίας.

• Συντήρηση των τοιχογραφιών στον ναό Αγίας Τριάδος στην Φανερωμένη Άρτας.

• Συντήρηση των θωρακίων του ξυλόγλυπτου τέμπλου του ναού Αγίων Κωνστα ντίνου και Ελένης στη Φιλοθέη Άρτας.

• Επεμβάσεις και κατασκευή μεταλλικής περίδεσης στους κίονες του τρούλου της δυτικής πλευράς της στέγης στην Παρηγορήτισσα, καθώς επίσης εξυγίανση από τη χλωρίδα και αντικατάσταση τμήματος της στέγης στη νότια πλευρά του ναού.

• Σωστικές επεμβάσεις συντήρησης των τοιχογραφιών των ναών Αγίου Νικολάου και Ευαγγελιστή Μάρκου στους Μελισσουργούς Άρτας.

• Σωστικές επεμβάσεις συντήρησης των τοιχογραφιών στους ναούς Αγίας Παρα σκευής και Αγίου Γεωργίου στα Πιστιανά, καθώς και στη μονή Χρυσοσπηλιώ τισσας στα Γουριανά Άρτας.

• Εργασίες αποκατάστασης της στέγης των βυζαντινών ναών Αγίας Θεοδώρας και Αγίου Βασιλείου Αγοράς.

Μελέτες

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, στο πλαίσιο του πολυσχιδούς έργου της, διοργα

νώνει περιοδικές εκθέσεις, που φιλοξενούνται στην ειδικά εξοπλισμένη Αίθουσα Πε ριοδικών Εκθέσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας, αλλά και σε άλλους χώρους που ανήκουν στην αρμοδιότητά της. Κατά τη διάρκεια των ετών 2015-2020, διοργανώθηκαν τέσσερις αρχαιολογικές εκθέσεις, έξι φωτογραφικές, μία εικαστική έκθεση σύγχρονης γλυπτικής, φιλοξενήθηκαν

η νοηματική συνάφεια με τα εκθέματα της μό νιμης έκθεσης. Άλλοτε επιλέγονται θέματα από κατοπινές χρονολογικές περιόδους, από τους βυζαντινούς και τους νεώτερους χρόνους.

Αρχαιολογικές:

«Αμβρακία. Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα» (Μάρτιος 2016 - Φεβρουάριος 2017)

α) Περιοδικές εκθέσεις Η διάρκειας ενός έτους έκθεση περιε λάμβανε τα σημαντικότερα ευρήματα των ανασκαφών στη Δυτική Νεκρόπολη, χρο νολογούμενα από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Αποτελούν εξαιρετικά δείγματα εισηγμένων προϊό ντων από την Κόρινθο και την Αττική, αλλά και προϊόντα παραγωγής εγχώριων εργαστηρίων της Αμβρακίας.

Οι 4.000 περίπου επισκέπτες ήρθαν σε επαφή με σύνολα κτερισμάτων από ταφές κλασικών και ελληνιστικών χρό

νων, χρυσά κοσμήματα και στεφάνια, μελαμβαφή τεφροδόχα αγγεία, πελίκες

με πλούσιες ερυθρόμορφες παραστάσεις

και αμφορείς «κυπριακού» τύπου. Πα

ρουσιάστηκαν, επίσης ένας κρατήρας και

ένα σπάνιο σύνολο ειδωλίων και ρυτών

αρχαϊκών χρόνων, καθώς και δύο ενεπί

γραφες επιτύμβιες στήλες. Την έκθεση πλαισίωσαν διαλέξεις και το εκπαιδευτικό

πρόγραμμα με τίτλο «Στο εργαστήρι του

κοροπλάστη».

Άποψη της περιοδικής έκθεσης και στιγμιότυπο από τα εγκαίνια

Η έκθεση διοργανώθηκε σε συ

νεργασία με το Κέντρο Μελέτης Νε

ώτερης Κεραμεικής - Ίδρυμα οικ. Γ. Ψαρόπουλου. Περιελάμβανε τα καλύ

τερα διατηρημένα προϊόντα των τοπι

κών εργαστηρίων αγγειοπλαστικής της

Άρτας αλλά και ξένων εργαστηρίων

των μεταβυζαντινών χρόνων. Σκεύη

των εκθεμάτων ταξίδεψε

με γραπτά ή εγχάρακτα διακοσμητικά θέματα, αποδοσμένα με δυναμισμό, χρωματική και σχεδιαστική ποικιλία και έντονο υάλωμα, σε συνδυασμό με φω τογραφικό υλικό και επιτοίχια κείμενα, εντυπωσίασαν τους 3.080 επισκέπτες, οι οποίοι γνώρισαν το εύρος της κεραμι κής παραγωγής της Άρτας, που έως τότε

στην πρωτεύουσα τον Οκτώβριο 2018 και αποτέλεσε το υλικό της έκθεσης «Επτά Ιστορίες Κεραμικής από την Άρτα 16ος 19ος αιώνας», που διοργανώθηκε στο Μουσείο Ιστορίας του Παλαιού Πανεπι στημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Κέ ντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής και το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου Μεσαιωνικής και Νεότερης Κεραμικής της Μεσογείου.

Φωτογραφικές:

«Νικόπολη, ένας αιώνας ανασκαφών» (5-28 Απριλίου 2015)

Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρό νων από την έναρξη των ανασκαφών στη Νικόπολη, η Εφορεία φιλοξένησε στο

Αρχαιολογικό Μουσείο τη φωτογραφική έκθεση που περιελάμβανε υλικό από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στα μνημεία της τα τελευταία εκατό χρόνια.

Η έκθεση παραχωρήθηκε από την Επι

στημονική Επιτροπή Αποκατάστασης

και Ανάδειξης Μνημείων Νικόπολης.

Στα εγκαίνια o κεντρικός ομιλητής Δρ

αρχαιολόγος Κ. Ζάχος ανέπτυξε το θέμα

«Το όραμα της Ανάδειξης της Νικόπολης:

Από τους περιηγητές στο Σήμερα».

«Ἐν Ἄρτῃ 1920-1930» (11 Νοεμβρίου

Η έκθεση διοργανώθηκε στο Αρ χαιολογικό Μουσείο περιλαμβάνοντας φωτογραφικές αποτυπώσεις της ζωής στην Άρτα μιας μακρινής εποχής. Προ έκυψε μέσα από την πλούσια συλλο γή σπάνιων γυάλινων φωτογραφικών πλακών της δεκαετίας του ’20, οι οποίες ανήκαν στο φωτογράφο Δημήτρη Μη τσάνη και περιήλθαν στην κατοχή του αρτινού φωτογράφου Βασίλη Γκανιά τσα. Στις τέσσερις θεματικές ενότητες «Μνημεία της Άρτας» , «Σκηνές της καθημερινότητας», «Επαγγέλματα του παρελθόντος» και «Πορτραίτα», απο τυπώθηκε ένα πανόραμα της Άρτας

του μεσοπολέμου, μέσα από το οποίο o επισκέπτης στοχάστηκε πάνω στις διαρκείς μεταμορφώσεις του αστικού τοπίου της Άρτας.

ες της Άρτας, οι οποίες σήμερα έχουν

κατεδαφιστεί, αλλά έχουν αποτυπωθεί

από τους κατά καιρούς υπηρετούντες

αρχαιολόγους στην τοπική Αρχαιολογική

Υπηρεσία, όπως ο Π. Βοκοτόπουλος, ο Δ. Τριανταφυλλόπουλος, ο Δ. Κωνστάντιος,

η Ε. Χαλκιά και η Β. Παπαδοπούλου. Η

επαφή με τις αστικές οικίες της Άρτας δεν

επετεύχθη μόνο μέσω των φωτογραφιών, αλλά και μέσω της επαφής με την αρχι

τεκτονική της οικίας Ζορμπά. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας και η Αγειοριτική Εστία σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Άρτης και τον Δήμο Αρταίων παρουσίασαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο την έκθεση με φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό αρχείο του Ακα δημαϊκού Παναγιώτη Βοκοτόπουλου. Οι φωτογραφίες καλύπτουν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και κρίσιμη περίοδο της ζωής

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μελισσουργιω τών «Αϊ Μάρκος» διοργάνωσαν στους Μελισσουργούς, το μικρό ορεινό χωριό των Τζουμέρκων, φωτογραφική έκθεση, στην οποία παρουσιάστηκαν ανέκδοτες φωτογραφίες των εκκλησιαστικών μνη μείων πριν από το σεισμό που έπληξε τους Μελισσουργούς και τη γύρω περιοχή το 1967, και αποτύπωσε ο φακός της Αρ χαιολογικής Υπηρεσίας. Οι λήψεις αυτές αποτελούν τους μοναδικούς μάρτυρες για

την αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση

των ναών πριν από την καταστροφή, η οποία ήταν ολοσχερής για κάποια

από τα μνημεία. Η έκθεση υλοποιήθηκε στο πλαί

σιο ενός μεγάλου προγράμματος που

έχει ξεκινήσει η Εφορεία στην περιοχή

των Τζουμέρκων και περιλαμβάνει με

ταξύ άλλων λεπτομερή καταγραφή των

αναγκών των μνημείων και κυρίως συντή

ρηση των τοιχογραφιών τους, εργασίες αποκατάστασης κ.ά.

«Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας… επί το έργον» (Σεπτέμβριος 2020)

«Μελισσουργοί. Τα μνημεία… μετά το σεισμό του 1967 (μέσα από το φακό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Άρτας)» (Αύγουστος 2019) Η Φωτογραφική Ομάδα Άρτας (ΦωτΟΑρτ) και η Εφορεία παρουσία σαν την εργασιακή καθημερινότητα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία της Άρτας, μέσα από φωτογραφικά στιγμιότυπα που απο

τυπώνουν τις ποικίλες εργασίες του επι στημονικού και εργατοτεχνικού προσωπι κού στο πεδίο και στους χώρους μελέτης και συντήρησης του Μουσείου. Η έκθεση διοργανώθηκε στην οικία Ζορμπά.

Έργα σύγχρονης γλυπτικής της καλλιτέ

χνιδος Ευδοκίας Παπαγεωργίου εξετέθη

σαν στους χώρους της μόνιμης

Η έκθεση φιλοξενήθηκε στο Αρχαι ολογικό Μουσείο Άρτας με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2019. Περιε λάμβανε ένα σύνολο από δεκαεπτά ανα κατασκευές αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων, που χειροποίησε ο Γιώργος Πολύζος κατά το διάστημα 1989-2004. Τα όργανα αποτελούν αντίγραφα των κυριότερων

Η περιοδεύουσα έκθεση του Υπουρ γείου Πολιτισμού και Αθλητισμού φιλο ξενήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας. Αποτελούμενη από πλούσιο πλη ροφοριακό και φωτογραφικό υλικό, η έκθεση είχε ως στόχο να παρουσιάσει τον πολύπλευρο ρόλο των περιοδικών και περιοδευουσών αρχαιολογικών εκθέσε ων και να φωτίσει τις εν πολλοίς άγνω

στες πλευρές της διοργάνωσής τους. Η έναρξη της έκθεσης συνέπεσε χρονικά με το επιμορφωτικό σεμινάριο μουσειακής

εκπαίδευσης και επικοινωνίας που διορ

γάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας

και το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμ μάτων και Επικοινωνίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Ψηφιακές:

«Οι Άγγελοι της βυζαντινής Άρτας» (Μάιος 2020)

«Εν κινήσει ... μία έκθεση για τις εκθέσεις» (Ιούλιος – Οκτώβριος 2019) Με την έκθεση αυτή η Εφορεία συμ μετείχε στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2020, ο οποίος έγινε ψηφιακά λόγω της πανδημίας που βρι σκόταν σε εξέλιξη. Πορτραίτα αγγέλων από τις τοιχογραφίες, τις ψηφιδωτές και τις ανάγλυφες συνθέσεις των βυζαντι νών μνημείων της Άρτας αποτυπώθηκαν φωτογραφικά και περιελήφθησαν σε ένα βίντεο που αναρτήθηκε στα μέσα κοινω νικής δικτύωσης της Εφορείας. Μέσα από τις εικόνες ο διαδικτυακός επισκέπτης διαπιστώνει τη διαφορετική προσέγγιση

του θέματος ανάλογα με το υλικό στο οποίο αποδίδει τη μορφή ο καλλιτέχνης, αλλά και τις διαφορετικές καλλιτεχνικές τάσεις που επικρατούν στη βυζαντινή τέχνη. Την έκθεση πλαισίωσαν δύο έργα του αρτινού ζωγράφου Ευάγγελου Μπόμπο ρη, ο οποίος φιλοτέχνησε μία σειρά από σχέδια με μορφές αγγέλων, εμπνευσμέ

νες από τη βυζαντινή τέχνη και ιδωμέ νες μέσα από την οπτική του σύγχρονου ζωγράφου.

Στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημε ρών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2020, πα ρουσιάστηκαν

Στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του

έργου που πραγματοποιήθηκε για την

αποκατάσταση του βυζαντινού μονα

στηριακού συγκροτήματος της Πανα

γίας Βλαχέρνας, η Εφορεία διοργάνω

σε ημερίδα, σε συνεργασία με την Ιερά

Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης

και τον Δήμο Αρταίων. Διακεκριμένοι

ομιλητές,

Ήπειρος. Η νεώτερη έρευνα. Εξελίξεις και προοπτικές» (11 Νοεμβρίου 2016) Η Επιστημονική Συνάντηση συνδιορ γανώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας και τον Μουσικοφιλολογικό Σύλ λογο Άρτας «Σκουφάς», με αφορμή τα 120 χρόνια από την ίδρυσή του. Στόχος υπήρξε η παρουσίαση των αποτελεσμά των της πρόσφατης έρευνας για τη Με σαιωνική Ήπειρο και η προβολή της στην

επιστημονική κοινότητα και την τοπική κοινωνία. Στη συνάντηση συμμετείχαν με ομιλίες διακεκριμένοι επιστήμονες από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Η διοργάνωση υποστηρίχθηκε από την Περιφερειακή Ενότητα Άρτας, τον Δήμο Αρταίων, την ΑΔΑΕ ΟΤΑ και το Εμπορι κό Επιμελητήριο Άρτας.

ημερίδα διοργανώθηκε

εορτασμού

πλαίσιο

Ευρωπαϊκής Ημέρας Συ

2019. Οι συντηρητές αρχαιοτή

της Εφορείας παρουσίασαν στο κοινό

έργο της συντήρησης ευρημάτων και

κατά τα έτη 2017-2019. Προ

σκεκλημένος ομιλητής ήταν ο κ. Χρήστος

Καρύδης, επίκουρος καθηγητής

«Το Έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας» (29 Ιανουαρίου 2020)

Η ημερίδα σηματοδότησε την έναρξη

των δράσεων εξωστρέφειας της Εφορείας

για το έτος 2020. Στην κατάμεστη αίθου

σα εκδηλώσεων του Αρχαιολογικού Μου

σείου Άρτας, με σχετικές ομιλίες από την

Προϊσταμένη και το επιστημονικό προσω

πικό, παρουσιάστηκε το έργο ανάδειξης

και προστασίας της τοπικής πολιτιστικής

κληρονομιάς που επιτέλεσε η Υπηρεσία

πόλης», Θεοδώρα Κοντογιάννη, Αρχαι ολόγος - Τμηματάρχης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της ΕΦΑ Άρτας

3. « ...Στην αυλή της Αγίας Θεοδώρας», Μαρία Νιάρου, Αρχαιολόγος

4. «Αναδείξεις-Διαμορφώσεις Αρχαιολογικών χώρων Ιμαρέτ-Τοπ Αλτί- Στρογ γυλή», Αριστείδης Βάσιος, Αρχαιολόγος

5. «Νέες Αρχαιολογικές Θέσεις στον Ν. Άρτας», Αθανάσιος Αρκουμάνης, Αρχαι ολόγος

6. «Περιοδικές Εκθέσεις, Εκπαιδευτικά προγράμματα και Ξεναγήσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας», Βασιλική Γαλάνη, Βασίλειος Καπόπουλος, Αρχαιολόγοι

7. «Συντηρώντας το Παρελθόν…», Αικατερίνη Γκιόκα, Κωνσταντίνος Υψηλός, Συντηρητές αρχαιοτήτων

«Συντήρηση Έργων Ζωγραφικής», Ευαγγελία

Η Προϊσταμένη και το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας, ενίοτε σε συνεργα σία με άλλους επιστήμονες, έλαβαν μέρος σε διεθνή, πανελλήνια και τοπικά συνέδρια παρουσιάζοντας το έργο της Υπηρεσίας, καθώς και τα νεώτερα στοιχεία της αρχαιο λογικής έρευνας στην Άρτα. Αναλυτικά έγιναν οι ακόλουθες εισηγήσεις:

γ) Συνέδρια • «Άρτα: τα ερείπια του παρελθόντος, θεμέλια του μέλλοντος»

Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο 1ο Συνέδριο Τουριστικής Ανάπτυξης του Ν. Άρτας που διοργανώθηκε από το Επιμελητήριο Άρτας (Άρτα, Οκτώβριος 2016).

• «Μεσαιωνική Ήπειρος. Δεδομένα από την ανασκαφική έρευνα, τις αναστη λωτικές εργασίες, τη συντήρηση μνημείων και διαμόρφωση αρχαιολογικών χώρων, κατά την τελευταία εικοσαετία» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στην Επιστημονική Συνάντηση «Μεσαιωνική Ήπει ρος. Η νεώτερη έρευνα. Εξελίξεις και προοπτικές» (Άρτα, 11 Νοεμβρίου 2016)

• «Άρτα: Τα κιονόκρανα της Παρηγορήτισσας» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή Γεωργίου Βελένη (Θεσσαλονίκη, 4-7 Οκτωβρίου 2017)

• «Νέα στοιχεία για τις τοιχογραφίες της Βλαχέρνας της Άρτας: Οι παραστάσεις του νότιου κλίτους» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο 38o Συμπόσιο της Χριστια νικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (Μάιος 2018)

• «Ταξίδια ζωγράφων, μεταφορές εικόνων: από την Κρήτη στην Βενετία και την Ήπειρο» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Ζωγραφική και κοινωνία στην Κρήτη της βενε τικής περιόδου: Οι φορητές εικόνες και η μαρτυρία τους» (Ιανουάριος 2017)

• Οι νέες αρχαιολογικές θέσεις που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια κατασκευής της Ιόνιας Οδού παρουσιάστηκαν

δύο προφορικές και μία επιτοίχια ανακοίνωση στο Επι

Συνέδριο με θέμα «Αρχαιολογικές Έρευνες

• «Νεότερη κεραμική από την Άρτα, 16ος-19ος αι.» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Νίκος Λιά ρος, στο 12ο Συνέδριο Μεσαιωνικής και Νεότερης Κεραμεικής της Μεσογείου (Οκτώβριος 2018)

• «Ειδώλια και πλαστικά αγγεία αρχαϊκών χρόνων από την Αμβρακία» Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Ανθή Αγ γέλη, επιτοίχια ανακοίνωση στο Διεθνές Συμπόσιο «Το ειδώλιο στον βορειολλαδικό χώρο από την προϊστορία έως τους ρωμαϊκούς χρόνους» (Θεσσαλονίκη, 11-13 Οκτωβρίου 2018)

• «Οι ερωτιδείς της Αμβρακίας»

Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο πλαίσιο της εκδήλωσης του ΥΠΠΟΑ «Δεν είναι όλα εφήμερα», όπου παρουσιάστηκαν τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα στον ελλαδικό χώρο για το έτος 2018.

• «Άραχθος …Ύδωρ ζωής, πηγή ιστορικής μνή μης της Άρτας» Μαρία Νιάρου, στη διημερίδα με τίτλο «Η Ανά πτυξη των πόλεων μέσα από τα ποτάμια τους», που διοργάνωσε ο Δήμος Αρταίων σε συνεργα σία με το Ελληνικό Δίκτυο Πόλεων με Ποτάμια (Άρτα, 1-2 Φεβρουαρίου 2019).

• Κατά τις εργασίες του 3ου Πανηπειρωτικού Συ νεδρίου «Η Ήπειρος διαχρονικώς», που διορ γάνωσε η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών και το Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου (Ιωάννινα, 1-3 Μαρτίου 2019) παρουσιάστηκαν οι ανακοινώσεις:

• «Το γεφύρι της Άρτας, μικρές και μεγάλες ιστορίες», Βαρβάρα Ν. Πα παδοπούλου.

•

Στο πλαίσιο της Επιστημονικής Συνάντησης «Ἴδια ἡ μνήμη γινάμενη παρὸν...», που διοργανώθηκε από τη Γενική Δι εύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ (25-28 Νοεμβρίου 2019), για το Αρχαιολογικό Έργο των Εφορειών Αρχαιοτήτων κατά τη χρονική περίοδο 20112019, η Εφορεία συμμετείχε με τις παρακάτω ανακοινώσεις:

• «Το αρχαιολογικό έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας κατά τα έτη 2011-2019», Βαρβάρα Ν. Παπα

«Το μικρό θέατρο της Αμβρακίας. Η διαδρομή ανά δειξης ενός αρχαιολογικού χώρου μέσα στον πυκνό αστικό ιστό μιας πόλης», Θεοδώρα Κοντογιάννη.

• Στο πλαίσιο του Συνεδρίου «L’ archeologia della morte in Illiria e in Epiro. Contesti, ritualità e immagini tra età ellenistica e romana» (Τίρανα, Δεκέμβριος 2019), η Εφορεία συμμετείχε με την προφορική ανακοίνωση:

• «The Western Necropolis of Ambracia: the new finds», Varvara N. Papadopoulou, Anthi Aggeli, Theodora Kontogianni, Vasileios Kapopoulos, και την επιτοίχια ανακοίνωση:

• «The western Necropolis of Ambracia: significance and enhancement», Vasileios Kapopoulos, Ioannis Papalexis, Varvara N. Papadopoulou, Aristeides Vasios.

στοι

χεία από τις εργασίες ανάδειξής του»

Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, στο Ενημερωτικό Σεμινάριο προς τα μέλη του Δικτύου Επι χειρήσεων της «Πολιτιστικής Διαδρομής στα Αρχαία Θέατρα της Ηπείρου» (Πρέβεζα, Σεπτέμβριος 2020).

• «Παρουσίαση

Αρχαιολόγος 5. «Δυτική Νεκρόπολη Αμβρακίας: ταφικές πρακτικές και μελέτη οστεολογικού υλικού», Νίκη Παπακωνσταντίνου, Οστεοαρχαιολόγος

6. «Μεγάλα τεχνικά έργα στην πόλη της Άρτας υπό την εποπτεία της ΕΦΑ Άρ τας», Ιωάννης Παπαλέξης, Πολιτικός μηχανικός, Αθηνά Μπουζάκη, Αρχιτέκτων μηχανικός-Μουσειολόγος

7. «Ειδώλια και ρυτά από την δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας», Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Δρ Αρχαιολόγος-Προϊσταμένη ΕΦΑ Άρτας, Σωτήριος Ραπτό πουλος, Δρ Αρχαιολόγος, Μαρία Νιάρου, Αρχαιολόγος

8. «Η συντήρηση των νεώτερων ανασκαφικών ευρημάτων από την Αμβρακία», Κωνσταντίνος Υψηλός, Ελένη Καραφέρη, Συντηρητές αρχαιοτήτων

9. «Ιόνια Οδός: Νέες αρχαιολογικές θέσεις στον Αμμότοπο Άρτας», Αθανάσιος Αρκουμάνης, Αρχαιολόγος

10. «Ιόνια Οδός: Άγνωστος οικισμός στα περίχωρα της Αμβρακίας», Γιάννης Κω τσοκώστας, Αρχαιολόγος-Ιστορικός

11. «Ανασκαφικές έρευνες στη θέση Συκούλα-Κομπότι

1. «Η πολιτιστική διαδρομή

αρχαίων θεάτρων της Ηπείρου.

αξία και η μαγεία των συνεργειών», Σταύρος Μπένος, Πρό

Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»

2. «Ο αρχαιολογικός χώρος του Μικρού Θεάτρου της Αμβρα κίας», Νεκτάριος-Πέτρος Γιούτσος, Δρ Αρχαιολόγος, Αθηνά Μπουζάκη, Αρχιτέκτων μηχανικός-Μουσειολόγος

3. «Τα ψηφιδωτά του Μικρού Θεάτρου. Η συντήρηση των ψη φιδωτών», Κωνσταντίνος Υψηλός, Γεώργιος Μπισμπίκης, Αι κατερίνη Μπασιάκου, Συντηρητές αρχαιοτήτων

4. «Αρχαία αναθήματα που επιτρέπουν ακριβή ιατρική διάγνωση», Στέφανος Γερουλάνος, τ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστη μίου Ζυρίχης-τ. Καθηγητής Ιστορίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

5. «Το Ιμαρέτ της Άρτας. Ιστορία, Αρχιτεκτονική και ζητήματα αποκατάστασης και ανάδειξης ενός από τα σημαντικότερα

οθωμανικά μνημεία στην Ελλάδα», Σταύρος Μαμαλούκος, Δρ Αρχιτέκτων-Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών, Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Δρ Αρχαιολόγος-Προϊσταμένη ΕΦΑ Άρτας, Χριστίνα Παπαδημητρίου, Αρχιτέκτων-Ιστορικός Αρχιτεκτονικής

6. «Τα νεκροταφεία της Αμβρακίας», Ανθή Αγγέλη, Αρχαιολό γος-Προϊσταμένη ΕΦΑ Πρέβεζας

7. «Εργασίες ανάδειξης στη Δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας», Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Δρ Αρχαιολόγος-Προϊσταμένη ΕΦΑ Άρτας, Ιωάννης Παπαλέξης, Πολιτικός μηχανικός, Βασί λειος Καπόπουλος, Αρχαιολόγος

8. «Η Παλαιά Ήπειρος αποκαλύπτεται. Ανασκαφή Παλαιοχρι στιανικής βασιλικής στον Δρυμό Βόνιτσας», Ιωάννης Χουλι αράς, Δρ Αρχαιολόγος-Προϊστάμενος

9.

Η κ. Β. Παπαδοπούλου, ο κ. Σ. Μπένος, ο κ. Ε. Χαρμπής, ο κ. Σ. Γερουλάνος, η κ. Θ. Κοντογιάννη, ο κ. Β. Osswald, ο Μητροπολίτης Άρτας κ.κ. Καλλίνικος, η κ. Δ. Αξιώτη και ο κ. Χ. Σταυράκος συμμετέχουν στις Βραδιές Τετάρτης στο Μουσείο

Βυζαντινής

Τμήματος Φιλολογίας Πα

13. «Μουσείο, Μνημείο, Σχολείο, μια αμφίδρομη σχέση: ο ρόλος, οι στόχοι, οι δράσεις του Τμήματος Εκπαιδευτικών

, Ανδρομάχη

και Επικοινωνίας στη

«Ξένοι

Ήπειρο τον όψιμο μεσαίωνα», Brendan Osswald, Δρ Ιστορικός, επιστημονικό μέλος Γαλλικής Σχολής Αθηνών Για τη διοργάνωση του κύκλου ομιλιών «Βραδιές Τετάρτης στο Μουσείο» πολύτιμη υπήρξε η βοήθεια της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, του Δήμου Αρταίων, της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης, του Ιατρικού Συλλόγου Άρτας, του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΗ Ν. Άρτας, του Μουσικοφιλολογικού Συλ λόγου Άρτας «Σκουφάς», του Πολιτιστικού Συλλόγου Άρτας «Ο Μακρυγιάννης» και της Φωτογραφικής Ομάδας Άρτας.

Επετειακές εκδηλώσεις:

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας συμμετέχει με πλήθος εκδηλώσεων στον εορτασμό

των διεθνών, ευρωπαϊκών και πανελλήνιων θεσμών.

Διεθνής Ημέρα Μουσείων

«Ανακυκλώνοντας… τα παλιά-παλιά χρόνια και τώρα» (2015) Με αφορμή το θέμα εορτασμού «Μουσεία για μια κοινωνία με προο πτικές», η Εφορεία σε συνεργασία με τη Σχολική Σύμβουλο Προσχολικής Αγω γής υλοποίησε την εκπαιδευτική δράση για νήπια, κατά την οποία παρουσιά στηκαν τα σχετικά με την ανακύκλωση ανασκαφικά δεδομένα στην Άρτα αλλά και την ανακύκλωση τη σημερινή επο

χή. Παράλληλα, τα νήπια έφτιαξαν

δημιουργικές κατασκευές από ανακυ

κλώσιμα υλικά, τα οποία αποτέλεσαν

το υλικό μιας μικρής έκθεσης που έλαβε

χώρα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μουσείου. Η Εφορεία, επίσης, διοργά

νωσε ξεναγήσεις για το κοινό στο Αρ χαιολογικό Μουσείο Άρτας και τη Γλυ πτοθήκη της Παρηγορήτισσας.

Ξενάγηση (2016-2017)

Στο ευρύ κοινό και στα μέλη του ΚΑΠΗ Άρτας πραγματοποιήθηκε ξενά γηση στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου

και στην περιοδική έκθεση «Αμβρακία.

Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα». «Τα Μουσεία της Ηπείρου (δια)δικτυώνονται» (2018)

Το κεντρικό θέμα του εορτασμού «Μουσεία και (δια)δίκτυα. Νέες προ σεγγίσεις-Νέο κοινό» αποτέλεσε ξεχω ριστή ευκαιρία για τη διοργάνωση μιας πρωτότυπης σύμπραξης των Αρχαιολο γικών Μουσείων της Ηπείρου. Υπό τον γενικό τίτλο «Τα Μουσεία της Ηπείρου (δια)δικτυώνονται», τα Αρχαιολογικά Μουσεία Άρτας, Ιωαννίνων, Πρέβεζας και Ηγουμενίτσας προέβαλαν ταυτό

χρονα στις οθόνες τους και στα μέσα

κοινωνικής δικτύωσης οπτικοακουστι

κό πληροφοριακό υλικό σχετικά με την

ταυτότητα

των τεσ

Αρχαιολογικό

επίσης, ξεναγή

νίων το πλήθος κόσμου που παρευρέθη

ενημερώθηκε από τον δημιουργό κ. Γεώργιο Πολύζο για την κατασκευή αντι

γράφων αρχαίων μουσικών οργάνων

και απόλαυσε ένα μικρό σύνολο μου

σικών, οι οποίοι απέδωσαν με αρχαία

όργανα σωζόμενα αρχαία μουσικά κεί

μενα και τραγούδια του «Ευρετηρίου».

Η βραδιά έκλεισε με μουσική εκδήλωση

με τη συμμετοχή συνόλου του Μουσι

κού Σχολείου Άρτας. Σε συνέχεια των εγκαινίων της έκ

και για δύο ημέρες, μικρά σύνολα

του Μουσικού Σχολείου με κι

θάρες, κανονάκια

Οι Άγγελοι της βυζαντινής Άρτας» και «Άρτα· ένα ζωντανό παλίμψηστο» (2020)

Η Εφορεία διοργάνωσε την ψηφια κή περιοδική έκθεση που περιελάμβανε ένα σύνολο από πορτραίτα αγγέλων, προερχόμενων από τις ζωγραφικές, ψηφιδωτές και ανάγλυφες συνθέσεις των βυζαντινών μνημείων της Άρτας. Το θέμα εορτασμού «Μουσεία για την Ισότητα: Ποικιλομορφία και Κοινωνική Συνοχή» και η πανδημία του Covid-19, που κράτησε κλειστά για το κοινό τα Μουσεία την άνοιξη του 2020 – αλλά όχι ανενεργή την πολιτιστική δραστη ριότητα των φορέων ανά τον κόσμοήταν κατάλληλο για τη δημιουργία μιας ψηφιακής έκθεσης. Επίσης, η Εφορεία έλαβε μέρος με το βίντεο «Άρτα· ένα ζωντανό παλίμ-

ψηστο», στο διαδικτυακό διαγωνισμό «Αν όλοι οι άνθρωποι της γης πιάναν γερά τα χέρια, …», που διοργάνωσε το Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Το βίντεο περιλαμβάνει ένα συμπίλημα φωτογραφιών, στις οποίες αποτυπώνονται τα μνημεία της αρχαί ας Αμβρακίας, της βυζαντινής και οθω μανικής Άρτας, που είναι ακόμη ορα τά στον σύγχρονο πολεοδομικό ιστό. Μέσα από την εναλλαγή των εικόνων, ο θεατής αντιλαμβάνεται την αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία στην ίδια γεωγρα φική θέση, όπου αναπτύχθηκαν τρία ση μαντικά αστικά κέντρα σε διαφορετικές

Α.Ε.Ο.Τ.Α), το Ναυτικό Όμιλο Κο ρωνησίας και την εταιρεία υπαιθρίων

δραστηριοτήτων TREKKING HELLAS

Ηπείρου. Κάτοικοι, μαθητές και φοιτη τές από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της

περιοχής, ξεναγήθηκαν στα μνημεία

της Κορωνησίας (Κούλια, βυζαντινός

ναός Παναγίας, παρεκκλήσι του Οσίου

Ποδηλατώντας

Ονουφρίου), παρακολούθησαν ομιλία

με θέμα τον υγροβιότοπο του Αμβρα

κικού, περιηγήθηκαν σε έκθεση σχετική

με την τοπική χλωρίδα και συμμετείχαν

σε περιβαλλοντική

ιστορικές διαδρομές» (2016)

Εφορεία σε συνεργασία με τον Ποδηλατικό Όμιλο Άρτας διοργάνωσε περιήγηση με ποδήλατα στα σημαντικό

τερα μνημεία της Άρτας, με σημείο εκ κίνησης τον ναό της Παρηγορήτισσας. Κατά τη διάρκεια της ποδηλατοβόλτας, 80 περίπου ποδηλάτες συνοδεία αρχαι ολόγων της Υπηρεσίας, επισκέφθηκαν τους βυζαντινούς ναούς Αγίας Θεοδώ ρας, Αγίου Βασιλείου Αγοράς, Παναγίας

«Τα φυλλαράκια του Μουσείου» (2017) Θέμα του εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν η χρήση των φυτών στην αρχαιότητα και η αποτύπωσή τους σε αρχαιολογικά ευρήματα του ελλαδικού χώρου και ειδικότερα της Αμβρακίας. Οι μαθητές που έλαβαν μέρος, κατα σκεύασαν οι ίδιοι στεφάνια, εμπνευσμέ να από τα χρυσά ταφικά στεφάνια της Αμβρακίας και περιηγήθηκαν στη μό νιμη έκθεση του Μουσείου, όπου ανα ζήτησαν είδη φυτών στο διάκοσμο των ευρημάτων. Η δράση ολοκληρώθηκε με

Βλαχέρνας, αλλά και το ιστορικό Γεφύ

ρι. Με την ολοκλήρωση της διαδρομής, πραγματοποιήθηκε μουσική εκδήλωση στον αύλειο χώρο της Παρηγορήτισσας με τη συμμετοχή του μουσικού συνόλου

Narda του Τμήματος Λαϊκής & Παρα δοσιακής Μουσικής (νυν Τμήμα Μου σικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιω αννίνων).

τη φύτευση ελαιόδεντρων στον αύλειο

χώρο του Μουσείου. Την ίδια χρονιά επαναλήφθηκε πο

δηλατοβόλτα με τίτλο «Αμβρακίας και

Άρτης περιήγησις… με ένα ποδήλα

το», σε συνεργασία με τον Ποδηλατικό

Όμιλο Άρτας και επίσκεψη στα αρχαία

και βυζαντινά

τερματισμού

της πόλης, με

Αρχαιολογικό

ενηλίκους.

«Ο Άραχθος κυλάει, παραμύθια τραγουδάει» (2018)

Ο Άραχθος επελέγη ως κεντρικό

θέμα του εορτασμού, με στόχο να το

νισθεί η συμβολή του ποταμού στην

ανάπτυξη της ανθρώπινης κατοίκησης

και δραστηριότητας στις όχθες του ανά

τους αιώνες. Στο Παραποτάμιο Πάρκο

Νεοχωρίου Άρτας διοργανώθηκε η ομώ

νυμη εκπαιδευτική δράση, σε συνεργα

σία με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκ

παίδευσης Αράχθου Άρτας και το Δήμο

Νικολάου Σκουφά και με τη συμμετοχή

του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμ

βρακικού και του Σώματος Προσκόπων

Άρτας. Μαθητές της πρωτοβάθμιας εκ παίδευσης άκουσαν παραμύθι που συ νέγραψαν οι αρχαιολόγοι της Εφορείας, το οποίο αφηγείται το ταξίδι του παπ πού Αγέλοχου και των μικρών αδερφών Σκόπα και Φιλίκας από την Αμβρακία έως τον Άμβρακο, το λιμάνι της πόλης στον Αμβρακικό κόλπο, μέσω του Αρά χθου. Οι μαθητές ενημερώθηκαν έτσι για το εμπόριο, αλλά και ιστορικά γε γονότα και μύθους που συνδέονται με

την αρχαία πόλη. Ακολούθησε παιχνίδι με ερωταποκρίσεις σε επιδαπέδια κατα σκευή εμπνευσμένη από το παραμύθι, αθλοπαιδιές και κατασκευή του ανα μνηστικού της

επιλεγμένα

περιοδικών

που σχετίζονται

«

κατασκευή

ως αναμνηστικού με υλικά που προσιδιά ζουν σε βότσαλα, εμπνευσμένο από τα βοτσαλωτά δάπεδα του Μικρού Θεά τρου της Αμβρακίας. Ο εορτασμός ολο κληρώθηκε με ποδηλατοβόλτα και ξε νάγηση των συμμετεχόντων στα αρχαία και βυζαντινά μνημεία που σώζονται στις δύο όχθες του ποταμού. Στο πλαίσιο των δράσεων η Εφο ρεία δημιούργησε και ανήρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το βίντεο με τίτλο «Άραχθος: ο ποταμός της Αμβρακίας και της βυζαντινής Άρτας».

Ιστορίες της νύκτας - Εν Νυκτί…

Το 2017, με αφορμή τη Νέα Σελή

νη του Ιουλίου διοργανώθηκε από το

Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

η εβδομάδα εκδηλώσεων «Ιστορίες της

νύκτας» με κεντρικό θέμα τη «νύκτα».

Η Εφορεία, μία από τις εννέα μόλις Υπη

ρεσίες που συμμετείχαν στον πρώτον

αυτόν εορτασμό, ανήρτησε στα μέσα

κοινωνικής δικτύωσης το βίντεο «Υπό

το φως του λυχναριού». Εμπνεόμενο

από την ενότητα της μόνιμης έκθεσης

του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας

για τον φωτισμό, η οποία περιλαμβάνει λύχνους από τους αρχαϊκούς έως τους

ρωμαϊκούς χρόνους, και τα σχετικά εκ

θέματα της περιοδικής έκθεσης νεώτε

ρης κεραμικής από την Άρτα, το βίντεο

παρουσίασε συνοπτικά την ιστορία του

λύχνου και το θέμα του φωτισμού στην

πάροδο των αιώνων. Το 2018, η δράση επαναλήφθηκε

υπό τον γενικό τίτλο «Εν Νυκτί…». Η

Εφορεία διοργάνωσε «Περίπατο στο

Μουσείο… ἐν μίᾳ νυκτί» επί δύο θερι

νές βραδιές, κατά τις οποίες 200 επισκέ

πτες ξεναγήθηκαν από αρχαιολόγους

της Υπηρεσίας στους εκθεσιακούς χώ

ρους του Μουσείου.

Πανσέληνος Αυγούστου

Υποστηρίζοντας το σύγχρονο πο λιτιστικό προϊόν που παράγεται στην Άρτα, η Εφορεία διοργανώνει για τον εορτασμό της Πανσελήνου του Αυγού στου μουσικές κυρίως εκδηλώσεις και προσκαλεί αρτινούς καλλιτέχνες και Ηπειρώτες δημιουργούς να συστηθούν στην τοπική κοινωνία και να παρουσιά σουν την καλλιτεχνική τους παραγωγή. Το 2015, στον αύλειο χώρο της Πα ρηγορήτισσας διοργανώθηκε μουσική εκδήλωση, με τη συμμετοχή τοπικών μουσικών συγκροτημάτων. Το 2016, στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας το κοινό παρακολού θησε την «Ιστορία του Rock», μια συ ναυλία με τον Ηπειρώτη καλλιτέχνη Γιώργο Γάκη και θαύμασε την πανσέ ληνο με τα τηλεσκόπια του Συλλόγου Αστρονομίας Άρτας «Αστρολάβος». Το 2017, το Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας και οι εκθέσεις του παρέμειναν επισκέ ψιμες έως τα μεσάνυχτα. Το 2018, οκτακόσιοι επισκέπτες παρακολούθησαν

γκροτήματος κέλτικης μουσικής Beer for Breakfast. Ξεναγήθηκαν επίσης στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου και στις δύο περιοδικές εκθέσεις νεώτερης κεραμικής από αρχαιολόγους της Εφο ρείας, καθώς και στην περιοδική έκθεση σύγχρονης γλυπτικής «Διάλογοι στον χώρο και στον χρόνο» από τη γλύπτρια Ευδοκία Παπαγεωργίου.

Το 2019, «Υπό το σεληνόφως…» ο αρτινός καλλιτέχνης Νίκος Σιακούφης και οι Φίλοι του χάρισαν στο κοινό μια εορταστική, καλοκαιρινή εμπειρία με μουσική από την προσωπική τους δι σκογραφία.

Το 2020, στην αυλή

Laloun

στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας (2015) Στο πλαίσιο εορτασμού με θέμα το δίπολο «Βία και ανεκτικότητα», η Εφο ρεία διοργάνωσε θεματική ξενάγηση στην ενότητα της μόνιμης έκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας «Το τέλος της Αμβρακίας», όπου παρου σιάζονται τα σχετικά με την πολιορκία

της πόλης από τους Ρωμαίους και τη συνθηκολόγησή της γεγονότα. Επί σης, ο κ. Γιάννης Κωτσοκώστας, αρχαι ολόγος-ιστορικός της Εφορείας, έδωσε διάλεξη με τίτλο «Η Συνθηκολόγηση της Αμβρακίας με τους Ρωμαίους».

«Αμβρακία: μια κορινθιακή αποικία. Αστικές και υπαίθριες λατρείες» (2017-2018)

Με αφορμή το θέμα «Πόλε(ι)ς», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας και η Εφορεία Σπηλαιολογίας-Παλαιοανθρω πολογίας Βορείου Ελλάδος σχεδίασαν

και υλοποίησαν στο Αρχαιολογικό

Μουσείο Άρτας εκπαιδευτικό πρό

γραμμα, με τη συμμετοχή μαθητών της

πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποί οι ενημερώθηκαν για τη χρήση των

σπηλαίων και για το ζήτημα

ντομη παρουσίαση της πόλης της Αμ βρακίας με έμφαση στα ιερά και τη λα

τρεία εντός του άστεως αλλά και στο ύπαιθρο, στο σπήλαιο της Κουδουνό τρυπας, όπου έχει διαπιστωθεί λατρεία των Νυμφών και άλλων θεοτήτων. Η

δράση ολοκληρώθηκε

θητές από σχολικές μονάδες της πόλης

περιηγήθηκαν στη μόνιμη έκθεση του

Μουσείου με στάσεις σε επιλεγμένα ση

μεία της, όπου μικρά σύνολα μαθητών

του Μουσικού Σχολείου παραχώρησαν

σύντομες συναυλίες, ενημερώθηκαν για

το χορό, ως δρώμενο στη λατρεία των

Νυμφών, μέσα από τα σχετικά εκθέμα

τα του σπηλαίου της Κουδουνότρυπας, συμμετείχαν σε φωνητικό σύνολο υπό την καθοδήγηση εκπαιδευτικών του Μουσικού Σχολείου αλλά και σε ομα δικό επιδαπέδιο παιχνίδι ερωταποκρί σεων.

«Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο…» (2020)

Το κεντρικό θέμα εορτασμού για το 2020 «Πολιτιστική Κληρονομιά και Εκπαίδευση - η δια βίου μάθηση», ενέ πνευσε την Εφορεία για τη δημιουργία ενός ψηφιακού άλμπουμ με φωτογρα

φίες από το προσωπικό αρχείο αρτινών κυρίως πολιτών, που παρουσιάζουν στιγμιότυπα της σχολικής ζωής στην Άρτα σε παλαιότερες δεκαετίες.

Περιβάλλον και Πολιτισμός

«Τα εν τάφω - Τα εν οίκω

το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για νήπια και μαθητές των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, που περιελάμβανε θε ματικές ξεναγήσεις

μένα με

έκθεσης του Μουσείου,

τήσεων και

«Ας ανοίξουμε τον κλίβανο» και «Αέρινες Νότες» (2017)

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα

σχεδιάσθηκαν και υλοποιήθηκαν για τις

«Πνοές Ανέμων», που είχαν ως θεμα

τικό άξονα το στοιχείο του αέρα. Μα

θητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

συμμετείχαν στη δράση «Ας ανοίξουμε

τον κλίβανο», το θέμα της οποίας ήταν

η κατασκευή αγγείων στους νεώτερους

χρόνους, εστιάζοντας, μέσα από δημι

ουργικές κατασκευές και προβολή βί

ντεο, στη λειτουργία του κλιβάνου και

τη συμβολή του αέρα στην όπτηση των

αγγείων. Πηγή έμπνευσης

στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου

λύρα, σείστρα κ.ά.) και την ομι

του κ. Γεωργίου Πολύζου, καλλιτέ

χνη και κατασκευαστή αρχαίων μουσι

κών οργάνων, προς τους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου του Μουσικού Σχολείου

Άρτας. Η μελέτη των πηγών και των αρχαιολογικών ευρημάτων, η διαδικα σία και οι δυσκολίες της κατασκευής

των αντιγράφων των αρχαίων μουσι κών οργάνων και άλλα ζητήματα περί μουσικής αποτέλεσαν τα σημαντικότε

ρα σημεία ενός δημιουργικού διαλόγου

μεταξύ των μαθητών και του ομιλητή.

Τα παραπάνω προγράμματα πλαι σιώθηκαν

και άλλα έργα («Αερικό» του

Παπακωνσταντίνου).

Ευρωπαϊκές Ημέρες Συντήρησης Στο πλαίσιο των δράσεων της European Confederation of Conservator-Restorers’ Organizations (ECCO) για το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018, εορ τάστηκε για πρώτη φορά η Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Η Εφορεία ανήρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βίντεο (timelapse) με τίτλο «Η συντήρηση ενός ευρήματος», στο οποίο παρουσιάστηκε η συντήρηση ενός ρυτού σε σχήμα γυναικείας μορφής αρχαϊκών χρόνων, προερχόμενο από τη Δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας. Παράλληλα, στις οθόνες του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας προβλήθηκε το βίντεο με τίτλο

εργαστήρια συντήρησης και στην έκθεση του Μουσείου.

2019:

διοργανώθηκε ημερίδα με τίτλο «Ο αθέατος κόσμος της συντήρησης», με θέμα το έργο της συντήρησης της Εφορείας κατά τη διετία 2017-2019.

• προβλήθηκε το βίντεο «Στο εργαστήριο συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε οθόνες του Μουσείου.

• σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε η εκπαιδευτική δράση «Συντηρητές για μία μέρα. Γνωρίζοντας ένα επάγγελμα δεξιοτεχνίας που ζωντανεύει την ιστο ρία», για μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με σκοπό τη γνωριμία με τις αρχές της συντήρησης και το επάγγελμα του συντηρητή, στο πλαίσιο του επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων. Το 2020, λόγω της πανδημίας του Covid-19, ο εορτασμός έγινε με τη διοργάνωση ψηφιακών δράσεων και η Εφορεία συμμετείχε με την προβολή του βίντεο «Στο ερ γαστήριο συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Βυζαντινή Εβδομάδα Κατά την κατανυκτική περίοδο του Πάσχα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, ο Δήμος Αρταίων και οι Ιερές Μητροπό λεις Άρτης και Νικοπόλεως και Πρεβέ ζης συνδιοργανώνουν εκδηλώσεις στα βυζαντινά μνημεία και σε άλλους χώ ρους, απευθυνόμενες στην τοπική κοι νωνία και στους επισκέπτες της πόλης. Το 2016, οι εκδηλώσεις περιελάμβα ναν μουσικά δρώμενα, αναβίωση εθίμων και έκθεση αγιογραφίας με τη συμμετο χή πολιτιστικών και άλλων συλλόγων

της πόλης. Η Εφορεία συμμετείχε

σύντομο μουσικό πρόγραμμα με ύμνους

μουσικής

μουσική παράδοση

περιοχών της χώρας.

καθ΄

Φώτη Ραπακούση» στο Αρχαιολογικό Μουσείο

Άρτας (12 Μαΐου 2018)

• η συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας Magna

Grecia από τον Τάραντα της Ιταλίας, στο κατάμεστο

από κόσμο Κάστρο Άρτας (21 Σεπτεμβρίου 2019).

Τριάντα μουσικοί, τέσσερις τενόροι και σοπράνο επί

σκηνής, υπό την καθοδήγηση του μαέστρου Piero

Romano, ερμήνευσαν ιταλικές και άλλες άριες, ενώ

παρουσιάστηκε ο ύμνος των Simone Falkone και

Claudia Ostouni, εμπνευσμένος από την ιστορία

της αρχαίας Ηπείρου. Η εκδήλωση εντάχθηκε στο

καλλιτεχνικό

ριφέρεια

Απουλίας.

Συναυλία

• η μουσική εκδήλωση «Τραγουδάμε τους ποιη

τές μας» με τον Στέφανο Κορκολή και τη Σοφία

Μανουσάκη (23 Ιουλίου 2020), στο πλαίσιο του

προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού και

Αθλητισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός».

Πρόκειται για έναν νέο θεσμό που εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας

του Covid-19, με τη διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία

της χώρας. Η συναυλία διοργανώθηκε από την Εφορεία και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο Κάστρο, σε πλάτωμα πλησίον των μεσαιωνικών τειχών, ο οποίος μετά την επιτυχία της εκδήλωσης καθιερώθηκε σε ένα νέο πολιτιστικό χώρο στην πόλη της Άρτας.

του μουσικού συνόλου Narda στην Παρηγορήτισσα

η Εφορεία

Εκπαιδευτικές δράσεις… για μικρούς και μεγάλους

Ξεναγήσεις

Οι ξεναγήσεις πραγματοποιούνται από το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας κατόπιν αιτήματος των ενδιαφερομένων σχολικών μονάδων και φορέων ή κατόπιν

προσκλήσεως της Εφορείας σε διαφορετικές ομάδες κοινού. Αφορούν στα σημαντικό τερα μνημεία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής και συνιστούν μία από τις πλέον άμεσες μορφές επαφής της Εφορείας με την κοινωνία, μέσω των οποίων επιδιώκεται η εξοικείωσή της με το πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν της περιοχής.

Ξεναγήσεις σε μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας της Εφορείας, πραγ ματοποιούνται ξεναγήσεις σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα μνημεία και το Αρχαι ολογικό Μουσείο επισκέπτονται ακόμη σπουδαστές των Δημόσιων Ινστιτού των Επαγγελματικής Κατάρτισης Άρτας (ΔΙΕΚ) και των Επαγγελματικών Σχο λών (ΕΠΑΣ) Μαθητείας του ΟΑΕΔ Άρ τας, σχολικές μονάδες από διάφορες πε ριοχές της Ηπείρου, της Κεντρικής και

Ξεναγήσεις για ενηλίκους Με τον κύκλο ξεναγήσεων «Γνωρί ζουμε τα μνημεία της Άρτας», οι αρτι νοί πολίτες επισκέφθηκαν τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της πόλης και ενημερώθηκαν για την ιστο ρία τους και για το έργο προστασίας και

Δυτικής Ελλάδας, αλλά και ξένοι μαθη τές που φιλοξενούνται από αυτές στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus. Έως σήμερα τη μακραίωνη ιστορική δι αδρομή της πόλης έχουν γνωρίσει 6.123 μαθητές και σπουδαστές περιηγούμενοι στα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώ ρους και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ξε ναγήσεις πραγματοποιούνται, επίσης, σε φοιτητές ελληνικών και ξένων Πανε πιστημίων και Αρχαιολογικών Σχολών.

ανάδειξης που έχει πραγματοποιήσει η Εφορεία. Την άνοιξη του 2019, διακό σιοι και πλέον συμπολίτες μας συμμε τείχαν σταθερά στις περιηγήσεις στα μνημεία της αρχαίας Αμβρακίας (Δυ τική Νεκρόπολη, Μικρό Θέατρο, Ναός

Άρτας».

του Απόλλωνα), στους βυζαντινούς ναούς (Παναγία Παρηγορήτισσα, Άγι ος Βασίλειος Αγοράς, Αγία Θεοδώρα, μονή Κάτω Παναγιάς), στα μνημεία των οθωμανικών χρόνων (Τζαμί Φαΐκ πασά, Γεφύρι), καθώς και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας. Ξεναγήσεις διαφόρων ομάδων κοι νού έχουν πραγματοποιηθεί με αφορμή τον εορτασμό διεθνών (Διεθνής Ημέρα Μουσείων), ευρωπαϊκών (Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης) και πανελλήνιων θεσμών (Πράσινες Πο

λιτιστικές Διαδρομές, Περιβάλλον και Πολιτισμός, Πανσέληνος Αυγούστου) στα μνημεία και το Μουσείο της Άρτας. Ξεχωρίζει η ξενάγηση των μελών του ΚΑΠΗ

προσφύγων

μεταναστών από τη δομή φιλοξενί

Φιλιππιάδας στο ιστορικό Γεφύρι της

η φιλοξενία στο Μουσείο εφή βων από την Κιβωτό του Κόσμου της Πωγωνιανής Ιωαννίνων και η ξενάγησή τους στα μνημεία της πόλης. Τέλος, τα ξιδιωτικοί πράκτορες, δημοσιογράφοι, σύνεδροι, στρατιώτες από το Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων Άρτας, δήμαρχοι και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, υπουργοί, μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, καθώς και αξιωμα τούχοι χωρών, όπως η Γενική Πρόξενος της Τουρκίας Αθηνών-Πειραιώς κ. Oya Yazar και η Πρέσβειρα της Κούβας στην Ελλάδα κ. Zelmys Maria Dominguez

Cortina, έχουν ξεναγηθεί από τους αρ χαιολόγους της Εφορείας στις αρχαιό τητες της περιοχής.

Εκπαιδευτικά προγράμματα Η Εφορεία υλοποιεί κάθε χρόνο εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε μαθητές του Δημοτικού και του Γυμνασίου και αντλούν τη θεματολογία τους από εκφάνσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου στην αρχαία Αμβρακία και τη βυζαντινή Άρτα. Στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα ιστορίας, αρχαι ολογίας και πολιτισμού. Μέσα από αφηγήσεις, εικόνες, βιωματικά εργαστήρια και ευρηματικά παιχνίδια, τα προγράμματα αποσκοπούν στην εξοικείωση των μαθητών με το χώρο του Μουσείου, την τοπική ιστορία και τις αρχαιότητες και στην κατανόηση περίπλοκων επιστημονικών εννοιών. Κατά καιρούς εμπλουτίζονται με νέα, πολλά από τα οποία σχεδιάζονται στο πλαίσιο της συμμετοχής της Εφορείας στον εορτασμό ετή σιων θεσμών. Η συμμετοχή των σχολικών μονάδων της Π.Ε. Άρτας, σχολείων από την υπόλοιπη Ήπειρο και άλλες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας είναι αθρόα. Έως σήμερα, 4.867 μαθητές έχουν λάβει μέρος στα εκπαιδευτικά προγράμματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Παρηγορήτισσα και το Κάστρο. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται σταθερά ανά σχολική χρονιά είναι τα εξής:

• «Παιχνίδια που άντεξαν στο χρόνο»

• «Ο ναός του Απόλλωνα και η λατρεία στην αρχαία Αμβρακία»

• «Ο μαγικός κόσμος της συντήρησης. Μία ημέρα στο μουσείο, παίζοντας και μαθαίνοντας»

• «Στην Άρτα, τον καιρό των Δεσποτών. Το όραμα του Νικηφόρου»

Το 2020, σχεδιάσθηκε ένα νέο πρόγραμμα εμπνευσμένο από τα αρχαία μουσικά όργανα που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας, με τίτλο:

• «Ο μουσικός και η χελώνα»

Μαθητές γνωρίζουν τα

«Παιχνίδια που άντεξαν στο χρόνο»

Κατασκευή ειρεσιώνης. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ο ναός του Απόλλωνα και η λατρεία στην αρχαία Αμβρακία»

εκθέσεων, η Εφορεία σχεδίασε και υλοποίησε τα εξής εκπαιδευτικά προγράμματα:

• «Ανακυκλώνοντας… τα παλιά - παλιά χρόνια και τώρα»

• «Τα εν τάφω – Τα εν οίκω»

• «Το εργαστήρι του κοροπλάστη»

• «Ας ανοίξουμε τον Κλίβανο»

• «Αμβρακία:

της Διεύθυνσης Αρχαι

Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠΠΟΑ και

Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας συνδιοργάνωσαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας διήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο μουσειακής εκπαίδευσης και επικοινωνίας. Στις εργασίες συμμετείχαν αρχαιολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και προσωπικό άλλων ειδικοτήτων από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ηπείρου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς. Περιελάμβανε:

• παρουσίαση και ανάλυση ζητημάτων σχετικών με τον σχεδιασμό των εκπαι δευτικών δράσεων (μεθοδολογία, παιδαγωγικά εργαλεία κ.ά.)

• προσομοίωση της εκπαιδευτικής δράσης «Καθ’ οδόν, ο ελληνικός πολιτισμός ταξιδεύει», με αφορμή την περιοδεύουσα έκθεση «Εν Κινήσει... Μία έκθεση για τις εκθέσεις» του ΥΠΠΟΑ, που φιλοξενήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας • πιλοτικό σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που σχετίζονται με τα αρχαία, βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία της Άρτας και απευθύνονται σε διάφορες ηλικιακές ομάδες και ομάδες κοινού με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (καταγωγή,

η) Βίντεο Με αφορμή τις πολιτιστικές δράσεις, τη συμμετοχή στον εορτασμό θεσμών, την προετοιμασία και διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων και άλλων δράσεων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας παράγει και αναρτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευφάντα στα και δημιουργικά βίντεο, αποσκοπώντας στην ενημέρωση του κοινού. Το γενικό συντονισμό και την επιμέλεια έχει η Προϊσταμένη της Εφορείας κ. Β. Παπαδοπούλου, ενώ την ψηφιακή επεξεργασία του υλικού πραγματοποιεί ο κ. Κ. Υψηλός, συντηρητής αρχαιοτήτων. Τα κείμενα υπογράφει το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας (κ.κ. Α. Βάσιος, Β. Γαλάνη, Ν. Γιούτσος, Β. Καπόπουλος, Μ. Νιάρου, Δ. Σακκάς κ.ά.). «Έκθεμα του Μήνα» Mέσα από την ψηφιακή αυτή δράση παρουσιάζονται εκθέματα από τις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας και της Γλυπτοθήκης, καθώς και ευρήματα προ ερχόμενα από τις νεώτερες ανασκαφικές έρευνες. Τα βίντεο και οι σχετικοί σύνδεσμοι είναι οι εξής: «Προϊστορικό αγγείο από την Κοιλάδα του Αχελώου» «Απόηχοι της αρχαιότητας: ένα χελώνιο λύρας»

«Μεταβυζαντινό αγγείο από την Άρτα» «Η συντήρηση του μαρμαροθετήματος δαπέδου από τη Μονή Παντάνασσας (ενός

σημαντικού μνημείου του Δεσποτάτου της Ηπείρου)»

«Ένας άγνωστος οικισμός»

«Αρχαϊκός κρατήρας»

«Ταφικά έθιμα της Αμβρακίας»

«Ερωτιδείς»

«Αθλητισμός»

«Μουσική - Λύρα»

«Ιωνικό κιονόκρανο»

«Λίθινη αετωματική ενεπίγραφη στήλη»

«Τεφροδόχος αμφορέας»

«Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης»

«Το τέμπλο της Παρηγορήτισσας»

«Η Σταύρωση. Εικονιστικό

youtu.be/IBNa-JQcimc

youtu.be/6mVAGxSak1Y

youtu.be/ruwVi0NDvnA

youtu.be/nkdvewAUZw8

youtu.be/Mx78zSUk5GU youtu.be/44yu_E7FM_o youtu.be/TVw6werPsig youtu.be/hY3o1TNqEN0

youtu.be/CqiWwKJYSks

youtu.be/KZmHVHQqUkA youtu.be/kHO7IHejbQI

youtu.be/QASEbJ9d8yU youtu.be/8FM0_ZMO0nU youtu.be/_hPLFr7QFJo

youtu.be/Eo8XnIfDejk youtu.be/hGQ8xMJRJVY

youtu.be/QfoNHxJqh0I youtu.be/BfxYcia8Ef4 youtu.be/7nXQe3zbTsg youtu.be/Fm1SNU2RN2s youtu.be/bHnc7uHCbJ8 youtu.be/YboNPkWu200 youtu.be/e8uNCeJDzQY youtu.be/EDAjK5tAfCE youtu.be/snx4zonesbQ youtu.be/_uvrxS49QE4 youtu.be/T2hIbKpay-U youtu.be/USu-QySujDU

Βίντεο στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων

«Τα νέα ευρήματα της Αμβρακίας»

«Τα εγκαίνια της περιοδικής έκθεσης Αμβρακία. Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα»

«Αμβρακία. Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα»

«Νεώτερη Κεραμική από την Άρτα 16ος-20ός αιώνας»

«Νεώτερη Κεραμική από την Άρτα 16ος-20ός αιώνας-Εγκαίνια περιοδικής έκθεσης»

«Νεώτερη Κεραμική από την Ήπειρο-Συλλογή Φώτη Ραπακούση-Προσεχώς»

«Νεώτερη Κεραμική από την Ήπειρο-Συλλογή Φώτη Ραπακούση»

«Διάλογοι στον χώρο και στον χρόνο»

«'Eκθεση Γλυπτικής Ευδοκίας Παπαγεωργίου-Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας»

«Ήχοι Αρχαίων» - Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας

«Εγκαίνια περιοδικής έκθεσης Ήχοι Αρχαίων – Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2019»

«Οι Άγγελοι της βυζαντινής Άρτας»

Βίντεο στο πλαίσιο εορτασμού διεθνών, ευρωπαϊκών και πανελλήνιων θεσμών

youtu.be/rFMBDeWJpmI youtu.be/Ubu5UJRQcnE youtu.be/U5xf-1i3Qlc&t=5s youtu.be/yS1-vxBZlQU youtu.be/xRKZ3U926w4 youtu.be/wRu6rAppG3g youtu.be/BsLzypnGSNc youtu.be/Ccab2GmbyVI youtu.be/bwJxT-A3tAY youtu.be/O2K6VusqAFc youtu.be/jWtyzAPC7eI youtu.be/65KMCSq-pbM youtu.be/Fzjtgln5lUc youtu.be/F-z9bYxJ_G8 youtu.be/5vZ6fVBDzj0 youtu.be/-G0p7X5SCys youtu.be/FRxwvPtNgNQ youtu.be/8wGrz_o_6MI youtu.be/ZBzWA7_Te1c

«Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές 2016»

«Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές 2017»

«Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές 2018»

«Άραχθος: ο ποταμός της Αμβρακίας και της βυζαντινής Άρτας»

«Υπό το φως του λυχναριού»

«Στο εργαστήριο συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας»

«Η συντήρηση ενός ευρήματος»

«Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης (2018)»

«Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας-Διεθνής Ημέρα Μουσείων 18 Μαΐου 2018- Μουσεία

και (δια)δίκτυα. Νέες Προσεγγίσεις. Νέο κοινό»

«Πνοές Ανέμων 2017»

«Άρτα· ένα ζωντανό παλίμψηστο»

Βίντεο στο πλαίσιο άλλων δράσεων και δραστηριοτήτων

«Μικρό Θέατρο Αμβρακίας. Εργασίες ανάδειξης και διαμόρφωσης»

«Οι ερωτιδείς της Αμβρακίας»

«Ιστορίες

«Παρουσίαση

Στο εκδοτικό έργο της Εφορείας περιλαμβάνονται ποικίλα βιβλία και ενημερωτικά έντυπα, που αποσκοπούν στη γνωριμία του κοινού με τα μνημεία και το πολύπλευρο έργο της Υπηρεσίας. Πρόκειται για πονήματα με επιστημονικά τεκμηριωμένα κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, στην έκδοση των οποίων συμμετείχε το επιστημονικό προσωπικό

Συλλογή Φώτη Ραπακούση» (2018), με την ευγενική χορηγία του κ. Φώτη Ραπακούση

• «Οι Άγγελοι της βυζαντινής Άρτας» (2020)

• «Το Κάστρο της Άρτας» (2016)

• «Αρχαιολογικός χώρος της Στρογγυλής» (2019)

• «Η Παρηγορήτισσα» (2019)

• «Τζαμί Φαΐκ πασά στην Άρτα» (2019)

• «Το μικρό θέατρο της Αμβρακίας» (2020), με την ευγενική χορηγία του σω ματείου «Διάζωμα»

είναι το εποπτικό

που σχεδιάζεται για τις πε

εκθέσεις

Εφορείας.

κείμενα σε συνδυασμό

σχέδια, αναπαραστάσεις και

συνοδεύουν τις θε

ενότητες των εκθέσεων

λειτουργούν επεξηγηματικά

τους επισκέπτες.

το πληροφοριακό

σε αρχαιολογικούς χώρους

μνημεία επιτρέπει στους επι

κατά την περιήγησή τους

κατανοήσουν την ιστορία που

φέρουν.

στο Τζαμί Φαΐκ πασά (Ιμαρέτ) και στον αρχαιολογικό χώρο της Στρογγυλής. Τέλος, μετά από συνεννόηση με τον Δήμο Αρταίων, πραγματοποιήθηκε η σήμανση της διαδρομής ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αμβρακίας αλλά και των άλλων μεγάλων μνημείων της Άρτας με την εφαρμο γή χρώματος διαγράμμισης, σε διακεκομμένες γραμμές, διαμέσου προκαθορισμέ νων διαδρομών και οδών και τοποθετήσεις πινακίδων θέσης. Με αφετηρία τη Δυ τική Νεκρόπολη η διαδρομή καταλήγει στο Κάστρο της Άρτας.

επικοινωνία

πολιτιστικών και άλλων δράσεων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας σχεδιάζει αφίσες και προσκλήσεις, που προωθούνται σε ηλεκτρονική ή σε φυ σική μορφή προς ενημέρωση του κοινού. Αποτελούν τον καρπό γόνιμης συνεργασίας μεταξύ των αρχαιολόγων και του εξειδικευμένου σε ηλεκτρονικές εκδόσεις προσωπικού της Υπηρεσίας (κ. Ι. Παπαλέξης, πολιτικός μηχανικός, κ. Α. Μπουζάκη, αρχιτέκτων μηχανικός-μουσειολόγος, κ. Χρ. Αναγνώστου, αρχιτέκτων μηχανικός, κ. Κ. Υψηλός, συντηρητής αρχαιοτήτων), υπό την επιμέλεια της Προϊσταμένης κ. Β.

Επικοινωνούμε διαδικτυακά…

Ενδιαφέρον σύνολο αποτελούν, επίσης,

το κοινό, διαθέτει ιστοσελίδα

(efaart@culture.gr), καθώς επίσης διαδικτυ

youtube και σελίδα στο facebook (Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας/ Archaeological Museum of Arta).

κανάλι

Δρ Αρχαιολόγος

Προϊσταμένη Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Θεοδώρα Κοντογιάννη

Αρχαιολόγος

Προϊστάμενος Τμήματος Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης Ηλίας Βλάχας Λογιστής

Αρχαιολόγοι:

(μόνιμοι και επί συμβάσει)

Αρκουμάνης Αθανάσιος

Βάσιος Αριστείδης

Γαβριηλίδης Αντώνιος

Γαλάνη Βασιλική Γκάμαρη Διαμάντω

Ιορδανίδου Αναστασία

Καπόπουλος Βασίλειος

Κατσίκης Κωνσταντίνος

Κατσούλης Δημήτριος

Κωτσοκώστας Ιωάννης Νιάρου Μαρία

Νούτσος Λάμπρος

Παπαβασιλείου Θεοφανώ

Παπαστράτου Λαμπρινή

Πεταρούδα Γεωργία

Σακκάς Δημήτριος

Συντηρητές Αρχαιοτήτων:

(μόνιμοι και επί συμβάσει) Γεωργίου Ευαγγελία Γκιόκα Αικατερίνη Κίτσιου Πηνελόπη Τράμπα Βασιλική Υψηλός Κωνσταντίνος

Πολιτικοί μηχανικοί: (επί συμβάσει) Βάσσης Φώτιος Παπαλέξης Ιωάννης

Αρχιτέκτων μηχανικός: (επί συμβάσει)

Χρυσάνθη

Λογιστές:

(μόνιμοι και επί συμβάσει)

Καλαμπόκη Ευσταθία

Μαλτέζου Σταματία

Μαντζούτσου Ελένη

Διοικητικό προσωπικό:

Καπόλου Καλλιόπη

Σιντελέ Θεοδώρα Σκαμνέλος Σπυρίδων

Τέλωνας Γεώργιος

Αρχιφύλακες:

Παππά Μαρία Τσακάλου Δήμητρα

Ημερήσιοι φύλακες: (μόνιμοι και επί συμβάσει)

Αναγνώστου Καλλιρρόη

Βασιλάκη Ελένη Γιάννου Σοφία Νταλής Αριστείδης

Πάνου Ιωάννης Παπαρούνη Φωτεινή Σάββαρη Ελεάννα Τσιμπλοκούκου Λαμπρινή

Νυχτοφύλακας: (επί συμβάσει) Μαλτέζος Παναγιώτης

Σχεδιάστρια: Κολιού Ηλιού

Προσωπικό καθαριότητας: (επί συμβάσει) Κόνιαρη Αναστασία Λεόπουλος Χρήστος

Εργατοτεχνίτες: (μόνιμοι και επί συμβάσει)

Αποστόλου Χαρίλαος Αράπης Χρήστος Βλάρας Αθανάσιος Γκάνα Παρασκευή Δραγατάκης Κωνσταντίνος Δώδος Απόστολος Καραγιάννης Βασίλειος Καραουλάκης Σοφοκλής Κατσαρός Παναγιώτης Κραψίτης Χρήστος Κώτης Βασίλειος Λιάπατας Αλέξανδρος Μπαλτζώης Χρήστος Νασιούλας Χρήστος Νασιούλας Χρήστος Νταραγιάννης Γεώργιος Παπαδάκος Στέφανος

Παπαθανασίου Ελευθέριος Παπαναστασίου Θωμάς Παππά Σοφία Ρίζος Παναγιώτης Σιόγκας Νικόλαος Στούμπος Ευάγγελος Σφονδύλης Δημήτρης Τζαχρήστας Ανδρέας Τσίγας Χρήστος Υφαντής Πέτρος Φυσέκης Σπυρίδων

Η έκδοση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας «RES GESTAE. ΤΑ ΠΕ ΠΡΑΓΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΡΤΑΣ KATA TA

2014 – 2020» στοιχειοθετήθηκε και σελιδοποιήθηκε ηλεκτρονικά

το προσωπικό της Εφορείας. Την εκτύπωση και βιβλιοδέτηση

η εταιρεία

χαρτί velvet 170gr σε 1000 αντίτυπα τον Δεκέμβριο του 2020. Η έκδοση σχεδιάστηκε από το

της Εφορείας Αρχαιοτήτων

και η επιμέλεια έγινε

τη Διευθύντρια της Εφορείας Δρ Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου