Eentien Architecten - Architectuur en de zorg

ARCHITECTUUR EN DE ZORG DE BELEVING VAN DE GEBRUIKERS CENTRAAL

antes kliniek voor langdurige psychiatrische zorg Wonen en lichte psychiatrische zorg

antes kliniek voor kortdurige psychiatrische zorg Intensieve psychatrische zorg

yulius kliniek voor spoedeisende psychiatrie Kliniek de Gantel

EENTIEN ARCHITECTEN SCHIEDAMSEDIJK 43 3011 ED ROTTERDAM POSTBUS 1500 3000 BM ROTTERDAM T 010 213 18 18 INFO@EENTIEN.NL W W W. E E N T I E N . N L

12

ARCHITECTUUR EN DE ZORG DE BELEVING VAN DE GEBRUIKERS CENTRAAL

8 20

26

INDEX 4

Alles Ă­n het teken van een gezonde leefomgeving, Jeroen van Bekkum

8

Antes kliniek voor langdurige psychiatrische zorg, Poortugaal / fase 1

20

Antes kliniek voor kortdurige psychiatrische zorg, Poortugaal / fase 2

26

Yulius kliniek voor spoedeisende psychiatrie de Gantel, Sliedrecht

30

Capita selecta, geselecteerde zorgprojecten van Eentien

4

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

alles ín het teken van een gezonde leefomgeving jeroen van bekkum

Op het zogeheten Antes-terrein aan de Oude Maas in Poortugaal wordt al meer dan honderd jaar psychiatrische zorg verleend. De bouw van de nieuwe kliniek van 11.000m2 vormt de start van een transformatie van deze plek naar een moderne ggz-zorgomgeving. De kliniek biedt niet alleen langdurige zorg voor 144 cliënten. De nieuwbouw biedt ook onderdak aan het Albeda Zorgcollege. Het gebouw opende haar deuren in maart 2020.

De zorg voor cliënten in de geestelijke gezondheidszorg is sterk aan verandering onderhevig. Vandaag hechten opdrachtgevers veel waarde aan ‘healing environment’; cliënten zouden niet een leven lang afhankelijk moeten zijn van zorg, de focus ligt dus op herstel en autonomie. In een project als dit is voor ons het luisteren en praten bijna net zo belangrijk als tekenen. Wat Antes bijzonder maakt is dat ze echt de direct betrokken zorgverleners en cliënten met ons in gesprek hebben laten komen. Wij moeten een brug slaan tussen hun ervaringen, inzichten wensen, zorgen etc. en nog een heel scala aan andere overwegingen. Er wordt aan ons gevraagd om zoveel mogelijk draagvlak te creëren bij al die verschillende betrokken mensen. Een heel intensief proces.

Daglicht Het streven naar een gezonde leefomgeving vertaalt zich verder in royale daglichttoetreding en het betrekken van de omringende natuur; het moest naast een functioneel en efficiënt vooral ook een fijn gebouw worden. Het complex ligt in een groene omgeving. Er staan oude bomen op

het terrein. Daar hebben we het gebouw als het ware omheen gevouwen. Door het specifieke gevelontwerp kunnen cliënten op een veilige manier genieten van frisse lucht en het uitzicht op de groene omgeving en de Oude Maas. Ondanks de compacte functionele opzet is het gelukt om ook in het hart van het gebouw daglicht te brengen.

Menselijke maat In deze kliniek voor langdurige zorg gaat het niet alleen om een aantrekkelijk, veilig verblijf voor de cliënten, maar moeten ook de medewerkers zich er prettig voelen.

Dat vraagt om een overzichtelijk gebouw.

Zorgverleners moet het gevoel hebben dat zij bereikbaar en zichtbaar zijn maar hier ook een veilige werkomgeving kunnen vinden. Zorgverleners zijn goud waard en als dit gebouw mensen kan overtuigen om in de zorg te komen werken dan zou dat natuurlijk een fantastisch resultaat zijn. Het gebouw moet een efficiënte manier van werken mogelijk maken, we hebben het dus ook veel gehad over korte loopafstanden, overzicht en een heldere organisatie. Verder moet zo’n complex tegen een stootje kunnen.

Daarin schuilt ook een tegenstelling. Door

5

functionele motieven gedreven zou er heel gemakkelijk een wat kille uitstraling kunnen ontstaan, maar met Antes vonden we het heel belangrijk dat het complex juist een warme, gastvrije verblijfsomgeving zou vormen. Bij het ontwerp van de gevel hebben we daar rekening mee gehouden. Ook het interieur kenmerkt zich door natuurlijke, zachte materialen. Daarin hebben we ook een bijzonder hoog afwerkingsniveau weten te bereiken.

Bijzonder aan het complex is de aanwezigheid van een onderwijsinstelling.

Het Albeda Zorgcollege was al op het terrein aanwezig. Door de integratie van de verpleegopleiding in de nieuwbouw – de opleidingsruimtes liggen in de onderbouw met een eigen entree naast de entree van de kliniek- ontstaat een levendige plint. Voor de opleiding en zorg vormde deze integratie een unieke kans om concreet vorm te geven aan praktijkgericht onderwijs.

zijn om hier een tijdje te verblijven als client. En voor diegenen wiens dagelijkse werkomgeving dit is. Beiden hebben een rol gehad in de totstandkoming van het ontwerp. De inzet van Virtual Reality helpt daarbij enorm, we kunnen in een vroeg ontwerpstadium al testen of onze ideeën ook echt werken. Het gaat er uiteindelijk om dat deze verblijfs- en leefomgeving cliënten helpt om zich beter te voelen, zelfstandig te kunnen zijn en stappen te zetten richting een nieuwe volgende fase in hun leven.

En kan het gebouw op deze manier werkelijk helpen bij het helen van mensen? Wij hebben als architecten een optimistisch vak, ik geloof daar zeker in. Het precieze effect van ons handelen is moeilijk te meten, maar we willen zeker evalueren hoe het gebouw straks door cliënten, medewerkers en bezoekers wordt beleefd. Alles wat we kunnen doen om een “healing environment” te creëren, hebben we gedaan.

Dilemma’s

- Jeroen van Bekkum We hebben geleerd dat we dit gebouw voor twee groepen mensen maken. Voor diegene die door omstandigheden gedwongen

6

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

antes-parnassia zorgcampus poortugaal / FASE 1 + 2

De Antes-Parnassia zorgcampus aan de Oude Maas in Poortugaal Fase 1 Fase 2

7

8

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

9

kliniek voor langdurige psychiatrische zorg poortugaal / fase 1

Op 2 oktober 2018 werd de eerste paal geslagen van de kliniek langdurig zorg in Poortugaal. In opdracht van Antes heeft Eentien Architecten de kliniek van 11.000m² ontworpen voor een doelgroep van cliÍnten die langer dan een jaar psychiatrische zorg nodig hebben. Op het zogenaamde Delta terrein aan de Oude Maas is al meer dan 100 jaar psychiatrische opvang voor de regio Rotterdam gevestigd. Met deze kliniek gaat een ingrijpende vernieuwing van start waarbij een GGZ zorgcampus zal ontstaan van meerdere grote klinieken in een landschappelijke omgeving.

Project Antes kliniek voor langdurige psychiatrische zorg Opdrachtgever Antes-Parnassia Albeda Locatie Poortugaal Programma 144 verblijfseenheden Albeda zorgcollege Realisatie 2020 Partners Oostelbos van den Berg Zonneveld Ingenieurs

Een hoogwaardig interieur met

Nelissen

natuurlijke materialen, uitzicht

Ingenieursbureau BV

op de groene omgeving en veel daglichttoetreding.

Antes op eentien.nl

10

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

11

AUTONOMIE VAN DE CLIËNT De kliniek huisvest 144 individuele wooneenheden, vormgegeven als microappartementen. Cliënten kunnen naar keuze zelfstandig koken en eten of gebruik maken van de groepsvoorzieningen. De gemeenschappelijke woonkamers vormen samen met de houten buitenruimtes het grotendeels transparante middendeel van de kliniek. Ook de meer kwetsbare cliënten kunnen door middel van veilige loggia’s en terrassen in een veilige omgeving genieten van de buitenlucht en het uitzicht zodat het gebouw zelf rookvrij kan worden gehouden. Vanuit de individuele woonvorm kan de cliënt wanneer nodig terugvallen op collectieve voorzieningen maar bijvoorbeeld ook het initiatief nemen om

met een groepje te gaan koken en eten in de activiteitenkeuken.

In het hart van het gebouw is een terrasvormige tuin aangelegd. Het daglicht kan diep doordringen tot in het hart van het gebouw. De centrale waterval trap ontwikkelt zich rondom deze binnentuin zodat er horizontale en verticale zichtrelaties ontstaan die een gevoel van overzicht en oriëntatie geven. Rondom binnentuin en trap ligt een centrale ontsluitingsring met algemene voorzieningen. Vanuit deze centrale ring zijn er afwisselend relaties met de binnentuin, de buitenwereld, de trappen en de woonvleugels.

De trapvormige binnentuin en de terrassen laten daglicht toe in de hart van het gebouw.

12

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

5

5

4

2 4

3 6 6 1

5 4

2 4 5

13 P la t te gro n d 3 e verd iep in g 1 . Te r ra svo r mi g e b i n n entu i n 2. Loggia's 3 . A l g e me n e r u i m ten 4 . G e me e n s ch ap peli j ke woonka m ers 5 . Z o rg cl u ste rs m et ka m ers 6 . S e r vi ce

De realisatie van 144 individuele studio’s met sanitaire cel en kookgelegenheid is tamelijk uniek te noemen. Hier begint het traject van de cliënt terug naar een zelfstandig bestaan. De normalisatie en autonomie van de cliënt staat voorop. Door middel van een volledige mock-up van de studio is deze tijdens het ontwerptraject volledig getest op functionaliteit, veiligheid, beleving en de integratie van installaties.

De gevels van de studio’s bestaan uit een set van puien die afwisselend naar buiten zijn geplaatst en daardoor werken als erker met een zitplaats in de vensterbank die een royaal uitzicht op de rivier biedt.

In de slaapruimtes zijn de puien smal en terugliggend ten behoeve van daglicht met behoud van privacy. Door middel van raamroosters wordt privacy, veiligheid en frisse lucht gewaarborgd.

HEALING ENVIRONMENT Alles aan dit woon-zorggebouw staat in het teken van het ‘Healing Environment’, een gezonde omgeving gebaseerd op fysieke zaken als frisse lucht en daglicht overal in het gebouw. Maar ook door het vooropstellen van ruimtelijke oriëntatie, het vermijden van eenvormig- en eentonigheid en een intuïtieve way-finding.

De overal nabije aanwezigheid van groen.

De goede akoestische voorzieningen en geluidsisolatie zijn overal doorgevoerd.

En tenslotte het gebruik van natuurlijke, tactiele, duurzame en mooi verouderende materialen als steen, bamboe, hout en mooie wandbekledingen in frisse tinten.

14

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

1

2

3

4

15

Studieschetsen tijdens het ontwerpproces betreffende de morfologie en de organisatie van het gebouw

De uiteindelijke vorm van het gebouw is de uitkomst van twee krachten: een optimale interne zorgorganisatie en de organische inpassing te midden van waterpartijen en monumentale bomen op het terrein achter de zomerdijk van de Oude Maas. De gebouwdelen zijn ten opzichte van elkaar licht geknikt om te ontsnappen aan de rigide H-vormige diagramvorm en daarbij alle studio’s een optimaal uitzicht te bieden op het rivierengebied.

Antes + Albeda Zorgcollege Tijdens het ontwerptraject deed zich de mogelijkheid voor om de op het terrein gevestigde locatie van het Albeda Zorgcollege te integreren in de nieuwbouw van de kliniek. Voor de opleiding tot verpleegkundige vormde dit een unieke kans om concreet vorm te geven aan een praktijkgerichte onderwijsvorm. De opleidingsruimtes liggen in de onderbouw met een eigen entree naast de entree van de kliniek. Zo ontstaat er een levendige plint en dito entreegebied op maaiveldniveau.

Contextuele analyse en inpassing in de locatie 1 . S te d e n b o u w 2 . P ro g ra mma 3 . C o n tex t lo ca t ie 4 . Ruimte en uitzicht

Door de onderbouw lager aan te leggen dan het bestaande maaiveld en de zorg- en woonverdiepingen iets hoger te leggen ontstaat er ruimtelijke en functioneel geordende buitenruimte, zowel van de parkachtige zijde aan de Oude Maas als een verlaagde entreeplein aan de centrale as van de campus.

De uitdaging van een modern verblijfsgebouw voor de GGZ zit in de organisatie van het kruisverband tussen de (toenemende) autonomie van de cliĂŤnten tijdens hun hersteltraject en de effectieve inzet van de zorgprofessionals en hun organisatie. Hierbij gaat het niet alleen om behandeling van psychiatrische klachten maar juist ook om de begeleiding die nodig is om weer meer grip op het leven te krijgen. De interactie met de omgeving, de naasten en de gemeenschap is hierbij essentieel. Dit zorggebouw staat dan ook midden in de maatschappij en laat deze zelfs toe tot de haar beschermde binnenwereld.

16

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

17

Duurzaamheid en BENG Als zorgvastgoed dat kan voldoen aan de moderne eisen op het gebied van duurzaamheid en circulariteit is het met name van belang dat er flexibel gereageerd kan worden op veranderlijke eisen en noden op het gebied van gezondheidszorg en middellang verblijf. De structuur van het gebouw is zodanig dat ook andere woonvormen te realiseren zijn zonder ingrijpende sloopwerkzaamheden. Zowel de draagstructuur als de hoofdopzet van de installaties zijn zodanig dat maximale vrije indeelbaarheid is bereikt. De energie t.b.v. verwarming, koeling en elektragebruik voor het gebouw wordt geleverd door twee hernieuwbare bronnen; een Warmte-Koude-Opslag door middel van bodembronnen en zonne-energie door middel van PV-panelen op de daken. Er is een laag temperatuur systeem voor de verwarming en een hoog temperatuur systeem voor de koeling. Warm tapwater wordt opgewekt met elektrische boilers,

welke geplaatst zijn nabij de tappunten.

Hierdoor wordt warmteverlies door de leidingen zoveel mogelijk voorkomen.

Verder wordt het gebouw voorzien van gebalanceerde ventilatie met gedeeltelijke CO2-sturing, waardoor de ventilatiehoeveelheid afgestemd wordt op de vraag. Het ventilatiesysteem wordt tevens voorzien van warmteterugwinning met een hoog rendement. Alle verlichting wordt uitgevoerd als LED-verlichting met daglichtschakeling en daar waar mogelijk aanwezigheidsdetectie. De gevels zijn maximaal geïsoleerd en al het glas in de gevels wordt uitgevoerd in triple beglazing.

De zonbelaste gevels zijn voorzien van automatische zonwering. Binnen de mogelijkheden en beperkingen van een zorggebouw waarbij ‘Healing Environment’ en dus daglicht en ventilatie voorop staat wordt een maximale score op de 3 BENG indicatoren gehaald. •

"De structuur van het gebouw is zodanig dat ook andere woonvormen te realiseren zijn zonder ingrijpende sloopwerkzaamheden."

18

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

19

20

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

kliniek voor kortdurige psychiatrische zorg poortugaal / fase 2

Na de realisatie van de kliniek voor langdurig verblijf op het Antes terrein in Poortugaal is EENTIEN Architecten gevraagd om een visie te geven op de vervolgstap in de ingrijpende transformatie van dit gebied. Deze visie betrof de opzet van een tweede zorggebouw, vlak naast de eerste kliniek. In dit grote zorggebouw zullen een aantal verschillende afdelingen worden ondergebracht die nu nog verspreid zijn over diverse locaties in Rotterdam en omgeving.

verblijfsplaatsen worden gerealiseerd in de vorm van één-persoonskamers met eigen badkamer. Deze kamers zijn georganiseerd in groepen van 12, 8 of 6, afhankelijk van de intensiteit van de zorg. De groepen hebben een gemeenschappelijke leefruimte waarbij er in elk van de leefruimtes een open werkplek voor de zorgverleners aanwezig is. Formele teamposten en balies zijn dus vermeden en maken zo veel mogelijk plaats voor een direct en zoveel mogelijk genormaliseerd contact tussen patiënt en zorgverlener binnen de leefomgeving.

high & intensive care In het gebouw zal een variëteit aan verschillende soorten zorg worden geboden: acute crisisopvang, acute gesloten opvang, afdelingen voor High Care en Intensive Care en een grote afdeling voor gesloten intensieve vervolgbehandeling, Tevens zullen in deze nieuwbouw centraal functionerende onderdelen wordt gehuisvest als een afdeling voor centrale intake en beoordeling (triage) als ook een sportcluster. Er zullen in totaal 176

Project Antes kliniek voor kortdurige psychiatrische zorg Opdrachtgever Antes-Parnassia Locatie Poortugaal

De opzet van de nieuwe kliniek is gebaseerd op een werkwijze voor op- en afschaling van zorg die weer gestoeld is op de High & Intensive Care methode. Dit is een antwoord op de behoefte om mensen die in ernstige psychiatrische nood verkeren adequaat en menswaardig op te vangen en te behandelenin een omgeving waar veiligheid en bescherming gecombineerd worden met respectvolle zorg en behandeling. Centraal in de HIC-werkwijze staat het terugdringen van dwang en drang met de aandacht gericht op het herwinnen van de eigen regie van de patiënt. Er wordt binnen de HIC methodiek zoveel mogelijk gewerkt volgens de principes van maximaal contactbehoud tijdens crisissituaties en het zoveel mogelijk beperken van schade bij ernstige psychische ontregeling. Systematische vroegsignalering en het tijdig en effectief inzetten van de-escalerende interventies dragen hier aan bij.

Programma 176 verblijfseenheden Ontwerp 2020 Partners Staat Bouwmanagement Goudstikker - de Vries WTB Buro Burobas

Antes-Parnassia zorgcampus met zorgkliniek fase 1 en zorgkliniek fase 2

21

22

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

Gebouworganisatie algemene functies op entreeniveau: openheid en transparantie

IC

GV

HC EBK

HIC beoor

ambulance ingang

SLUIS

(besloten)

SEHP

publieke ingang

ALG

(open)

publieke ingang

FAC

SPORT

GV bovenbouw

GV GV + entree + algemeen

onderbouw: ingebed in landschap

sluis + HIC + EBK + IC + SEHP + sport + facilitair

23

"Door deze setting is het mogelijk om elk van de afdelingen en groepen toegang te geven tot hun eigen kleinschalige en groene buitenruimten rondom het gebouw."

Organisatieschema's tijdens het ontwerpproces: een complexe puzzel tussen de verschillende afdelingen in het gebouw

healing environment Het ontwerp van de kliniek ondersteunt deze zorgvisie op verschillende vlakken.

Het wil een maximaal helende omgeving bieden voor patiëntenen daarbij tevens de persoonlijke veiligheid waarborgen van zowel patiënten als zorgverleners.

Maatvoering speelt hierbij een grote rol; het gevoel van voldoende ruimte en overzicht. Maar ook het gevoel voor de plek, het verschil in sferen tussen verschillende afdelingen en tussen privé en gemeenschappelijkheid, het voorkomen van eentonigheid en de veilige toegang tot buitenruimtes.

De organisatie van de verschillende afdelingen in het gebouw vormde een grote uitdaging, een complexe puzzel waarbij soms tegenstrijdige criteria met elkaar in balans moesten worden gebracht. Criteria als functionele relaties tussen ruimtes en afdelingen, de efficiënte inzet van zorg, veiligheid en bescherming van zowel zorgverleners als patiënten, het gevoel van overzicht en oriëntatie, de logistiek van goederen tot en met de toelating van daglicht in alle uithoeken van het gebouw, de veilige toegankelijkheid tot (groene) buitenruimtes en het voorkomen van overlast tussen de verschillende afdelingen.

Het gebouw is zo opgezet dat er een eigen beschermde leefomgeving inclusief buitenruimtes wordt gecreëerd, waarbij

optimaal geprofiteerd wordt van de landschappelijke setting met bestaande bomen en uitzicht op de Oude Maas. De acute afdelingen liggen op de begane grond, als ook de crisisingang en intakeruimtes.

Door deze setting is het mogelijk om elk van de afdelingen en groepen toegang te geven tot hun eigen kleinschalige en groene buitenruimtes rondom het gebouw en gescheiden door de verschillende vleugels.

Door de hoofdentree op de eerste verdieping te situeren is er op de begane grond een besloten rondgaande ontsluitingsstructuur te organiseren die de verschillende afdelingen op een veilige manier met elkaar verbindt en daarbij het centrum van het gebouw open houdt voor een maximaal gebruik van daglicht en ruimtelijke kwaliteit.

Door de kliniek enigszins lager aan te leggen t.o.v. het hoger gelegen terrein worden de hoogteverschillen tussen de verschillende entreeniveau’s kleiner gemaakt en de toegankelijkheid van het gebouw gemaximaliseerd. Tevens wordt de groene omgeving door middel van taluds en groene daken de zorg- en verblijfsomgeving binnengetrokken. Zo ontstaan er groene buitenruimtes op meerdere niveaus. Als gevolg van deze ingrepen wordt de kliniek ingebed in de groene omgeving en kan de verschijning van de kliniek zo kleinschalig en transparant mogelijk worden uitgewerkt.

24

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

Het gebruik van virtual reality als hulpmiddel tijdens het ontwerpproces

Het gebruik van Virtual Reality De gebouwen die we realiseren voor de zorg kenmerken zich in het ontwerpproces door een intensieve dialoog met de verschillende toekomstige gebruikers van het gebouw.

Zowel vertegenwoordigers van cliënten als meerdere zorgverleners en leidinggevenden zijn bij dit proces betrokken. Juist voor deze mensen uit het veld en met hun voeten in de praktijk is het essentieel om een goede preview te kunnen geven van hun toekomstige werk- en verblijfsomgeving.

Bij de interieurs gaat het bijvoorbeeld over overzicht, oriëntatie en de beleving van lengte, breedte en hoogte van ruimtes.

Dit heeft te maken met (het gevoel van) veiligheid, het tegengaan van escalaties en de functionaliteit van specifieke ruimtes.

Verder kan het gaan om het vermijden van klinisch uitziende interieurs en het introduceren van huiselijke elementen of een hotelatmosfeer. Daarbij kunnen bewust geïnitieerde contrasten tussen een publieke, open atmosfeer en een intieme, private atmosfeer goed worden geïllustreerd.

Naast het presenteren van functionele oplossingen door middel van de gangbare plattegronden helpen deze media de gebruikers bij hun inschatting of het gebouw optimaal gaat bijdragen aan de professionele zorg die zij verlenen.

Daarnaast is het ook nog erg leuk om virtueel te kunnen rondlopen in het nog niet bestaande gebouw.

25

"Zowel vertegenwoordigers van cliënten als meerdere zorgverleners en leidinggevenden zijn bij dit proces betrokken." een duurzaam zorggebouw

Benadering van de kliniek vanaf de Antes-Parnassia zorgcampus

De bovenbouw van deze kliniek bestaat uit 4 groepen van 8 kamers en 8 groepen van 12 kamers in de gesloten vervolgafdeling.

De groepen zijn georganiseerd rond om een transparante binnenring van collectieve functies en ontsluitingsvoorzieningen.

In de oksels van de vleugels zijn dubbelhoge besloten loggia’s gelegen; buitenruimtes die toegankelijk zijn vanuit de gemeenschappelijk woonruimtes.

een compacte bouwmassa opdat de scherpe doelstellingen op het gebied van energieverbruik en duurzaamheid worden gehaald. Samen met de bodembronnen voor de WKO-installatie, het gebruik maken van zonne-energie middels PV-panelen op de hoogbouw en de hemelwaterbuffering door midden van groene daken op de laagbouw wordt zo een duurzaam zorggebouw gerealiseerd.

Het hart van het gebouw is open gehouden. Het atrium vormt een extracurriculaire ruimte, een vide die daglicht, lucht en ruimte brengt tot diep in de kliniek. Het glazen dak draagt bij tot

Een complexe opgave, met als uitkomst een veilige, gezonde en vriendelijke omgeving waar patiënten zo goed mogelijk worden geholpen bij hun herstel en het hervinden van hun autonomie. •

26

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

Project Centrum voor spoedeisende psychiatrie de Gantel Opdrachtgever Yulius Locatie Sliedrecht Programma Centrum voor spoedeisende psychiatrie volwassenen Realisatie 2019 Partners Interieur BY Laura de Gantel op eentien.nl

27

centrum voor spoedeisende psychiatrie de gantel sliedrecht

De psychatrische zorg die Yulius biedt neemt steeds meer de vorm aan van outreaching zorg in de wijk, in de eigen omgeving van de patiënt. De klinische psychiatrische zorg wordt daarom steeds meer geconcentreerd. De klinische spoedzorg, nu nog verdeeld over twee de bestaande klinieken, wordt geconcentreerd op locatie De Gantel in Sliedrecht.

De Gantel was oorspronkelijk ontworpen voor ouderenpsychiatrie en gericht op langdurig verblijf. De zorg in de nieuwe spoedkliniek gaat juist uit van zo kort mogelijk verblijf. De bestaande, relatief ruime appartementen worden daarom verbouwd tot kleinere patiëntenkamers, waardoor er met behoud van het aantal plaatsen meer ruimte ontstaat voor andere functies.

Eentien Architecten verzorgde vier workshops met een grote vertegenwoordiging van gebruikers, om in een zeer korte doorlooptijd van 6 weken te komen tot een structuurontwerp dat past bij de zorgvisie van Yulius, maar ook voldoende flexibiliteit biedt om in te blijven spelen om toekomstige ontwikkelingen in de zorg. Belangrijke thema’s hierbij waren de HIC-werkwijze: het fijnmazig op- en afschakelen van zorg met éénop-één begeleiding, het verminderen van escalaties door teampostloos werken, meer bewegingsruimte en meer keuzevrijheid voor de patiënten, een Healing Environment en het bevorderen van de autonomie van de patiënten.

Gebouw De Gantel bestaat uit twee bouwdelen, een verblijfsdeel en

een gebouwdeel met behandel- en kantoorfuncties. De twee bouwdelen zijn verbonden met een transparante brug, waarin de hoofdentree ligt. De drie lagen van het verblijfsgebouw zijn elk geschikt gemaakt voor een specifieke zorgzwaarte en patiëntenprofiel: de eerste bouwlaag huist twee kleine patiëntengroepen met veel extra bewegingsruimte, behandel- en activiteitenruimten en mogelijkheden voor het opschalen naar één-op-één begeleiding.

De tweede bouwlaag biedt ruimte aan twee grotere patiëntengroepen en heeft beperktere voorzieningen voor opschalen van zorg, behandelen en activiteiten. Op de derde bouwlaag verblijven twee relatief grote patiëntengroepen voor patiënten met meer autonomie, die gebruik kunnen maken van activiteiten- en behandelvoorzieningen in het andere gebouwdeel. Op alle bouwlagen zijn binnen de afdelingsgrenzen voorzieningen ontworpen die de patiënten zoveel mogelijk in staat stellen ‘mee te draaien in het huishouden’: wasruimten, werkkasten, linnen- en afvalvoorzieningen binnen de afdelingsgrenzen en maken de bestaande ‘klassieke’ teamposten plaats voor open werkplekken in de woonkamers. •

28

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

B e g an e g ron d

E e rste verd i ep i n g

Twe ed e verd i ep i n g

Pl attegronden

Werkplekken zorg Autonomie cliĂŤnt Opschalen zorg

29

30

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

capita selecta

geselecteerde zorgprojecten van eentien Eentien Architecten houdt zich al een langere tijd bezig met zorggerelateerde projecten. Maatschappelijke projecten waarbij specifieke doelgroepen bepalend zijn voor essentiĂŤle onderdelen van een gebouw, waarbij architectuur ingezet kan worden als hulpmiddel in het zorgproces. Van jongerenzorg tot ouderenzorg, van psychiatrie tot beschermd wonen.

Woonzorgcomplex Slinge in Rotterdam

31

32

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

woonzorgcomplex slinge rotterdam Aafje Thuiszorg, Huizen en Zorghotels met voorheen een woon-zorgvoorziening aan de Schoonegge in de Rotterdamse wijk Zuidwijk, was op zoek naar vervangende huisvesting in het hart van de wijk. Deze mogelijkheid diende zich aan op een in de nabijheid gelegen locatie aan de Slinge, waar vervolgens op basis van het door Eentien Architecten ontwikkelde woonzorgconcept ‘verzorgd samen wonen’ een nieuw woon-zorg centrum werd ontwikkeld.

Het concept voorziet in de huisvesting van cliënten in woongroepen die bestaan uit compacte, maar zelfstandige tweekamer woningen en een gemeenschappelijke huiskamer.

Het huisvestingsconcept is erop gericht om de cliënten van Aafje zoveel mogelijk te stimuleren bij de uitoefening van hun dagelijkse activiteiten. Het volwaardig eigen woondomein waar de cliënten over beschikken biedt een eigen vertrouwde woonomgeving en maximaliseert de

mogelijkheden tot mantelzorg. Het plan aan de Slinge voorziet in 99 woningen binnen het concept van beschermd wonen, alsmede 40 zelfstandige driekamer aanleunwoningen.

De planopzet en architectuur weerspiegelt vooral de woonfunctie en in zo beperkt mogelijke mate de zorgfunctie, waarmee integratie in de wijk gemaximaliseerd wordt.

In meerdere opzichten is het project erin geslaagd om de bewoners een zelfstandige en respectvolle huisvesting te bieden.

De tweekamerwoningen voor de cliënten met een psychogeriatrische beperking zijn uitgevoerd met een eigen voordeur en een bescheiden woonkamer met pantry, waar de bewoners binnen hun eigen vertrouwde domein ook bezoek kunnen ontvangen. Vanwege de beperkte mobiliteit van de bewoners is ervoor gekozen om de gevelkozijnen tot op de vloer te laten doorlopen om zodoende het contact met de omgeving te optimaliseren. De oplossing is gevonden door toepassing van het idioom van Franse balkons.

Project Woonzorgcomplex Slinge Opdrachtgever Aafje, WaVo Locatie Rotterdam Programma 97 woningen beschermd wonen en 40 zelfstandige aanleunwoningen met collectieve voorzieningen Realisatie 2013 Slinge op eentien.nl

33

woonzorgcentrum de korenschoof heinenoord Project De Korenschoof Opdrachtgever HW Wonen, Zorgwaard Locatie Heinenoord Programma 19 zorgwoningen Realisatie 2010 De Korenschoof op eentien.nl

Het begon met een door Eentien Architecten gewonnen selectie op basis van een masterplan voor het centrum van de kern Heinenoord en resulteerde in het ontwerp en de realisatie van een maatschappelijk centrum. Volgende uit het beleid om zorg in de kernen van de Hoeksche Waard te decentraliseren, was programmatisch voorzien in de realisatie van een woongroep voor dementerende ouderen, een ruimte voor dagbehandeling en drie appartementen voor tijdelijk verblijf, aangevuld met door woningbouwcorporatie de Maashoek (nadien gefuseerd tot HW Wonen) te verhuren appartementen en een commerciĂŤle ruimte.

Eentien Architecten voorzag in haar ontwerp in een plan met het accent op integraliteit en ontmoeting en verder flexibiliteit met betrekking tot de toekomstige exploitatie.

Er was in voorzien om zowel de zorgfuncties als commerciĂŤle ruimte op termijn te kunnen omzetten tot reguliere woonfunctie.

Reeds tijdens de realisatie bewees deze

doelstelling haar waarde toen de beoogde supermarkt afzag van huisvesting in het complex en de betreffende ruimte kon worden afgebouwd als kinderdagverblijf.

Het complex is zodanig opgezet dat maximale ontmoeting tussen de verschillende bewoners doelgroepen mogelijk is. Daartoe is het complex van een gemeenschappelijke hoofdentree en ontsluitingsstructuur voorzien. De glazen entreehal met binnencorridor fungeert daarbij als centrale ontmoetingsplek. Het project is gesitueerd rond een publiek plein dat op termijn deel had moeten gaan uitmaken van de centrale as van het nieuwe centrumgebied. Nadien is deze ambitie helaas niet haalbaar gebleken.

De architectuur en materialisatie van het project is rijk en tegelijkertijd ingetogen. Buitenruimten zijn integraal in de bouwmassa vormgegeven. De hoofd materialisatie bestaat uit een genuanceerde lichte baksteen en Eternit leien.

34

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

stadsleven vlaardingen In de periode dat het wooncomplex met kerkelijk centrum ‘Hemels Wonen’ aan de Vlaardingsevaart in Vlaardingen gerealiseerd werd, werd bekend dat de naastgelegen RK basisschool ’t Palet Centrum zich op nieuwbouw mogelijkheden oriënteerde. Eentien Architecten, overtuigd dat een dergelijk initiatief allen kon slagen bij een integrale ontwikkeling en betrokken bij de realisatie van Hemels Wonen, heeft daarop initiatieven ontwikkeld om tot deze integrale ontwikkeling te komen.

Het uiteindelijke resultaat is een kindcentrum waarin de basisschool en de kinderopvang zich verenigd hebben, alsmede 28 woningen met voorzieningen voor Middin. De integraliteit van het project is zodanig ver doorgetrokken dat alle gebruikers in de meest letterlijke zin voordeurdelers zijn geworden. Doelstelling is om de cliënten van Middin zoveel mogelijk bij activiteiten in en rond het kindcentrum te betrekken. Voor contacten met de buurt is in het complex een trefpunt voorzien.

De beide projecten Hemels Wonen en Stadsleven vormen met elkaar een stedenbouwkundig blok dat aansluit op de historische bebouwing aan de Hoogstraat.

Aan de straatzijde hebben de complexen een stadse robuuste uitstraling; aan de binnenzijde is ruimte gemaakt voor een besloten kinderwereld. Aan de Afrol zijn de woningen sterk terugliggend boven het schoolplint vormgegeven, zodat het profiel naar de overliggende bebouwing kon worden verzacht. De binnengevels aan het schoolplein zijn uitgevoerd met een Western Red Cedar gevelbekleding en galerijen met volglazen borstweringen. De galarijen van de woningen aan de Gedempte Biersloot zijn extra breed en voorzien van nissen ten behoeve van hulpmiddelen van bewoners met een fysieke beperking. Door stapeling van functies kon op het binnenterrein boven de buitenschoolse opvang een veilige speelkooi worden toegevoegd. De tribunetrap van de speeltrap wordt ingezet in buitenactiviteiten op het schoolplein.

Project Stadsleven Opdrachtgever Waterweg Wonen, Giesbers ontwikkeling Locatie Vlaardingen Programma 28 zorgappartementen en basisschool Realisatie 2014 Stadsleven op eentien.nl

35

zorgcampus syndion gorinchem Project Zorgcampus Syndion Opdrachtgever Syndion, BM van Houwelingen Locatie Gorinchem Programma Zorgcampus jongeren, groepswoningen en activiteitencentrum Ontwerp 2016 Syndion op eentien.nl

Eentien Architecten is door Syndion en BM Van Houwelingen gevraagd om haar visie te presenteren op de huisvesting van jongeren met verstandelijke beperkingen.

Op de locatie in Gorinchem hebben we een kleinschalige campus ontworpen die bestaat uit vijf groepswoningen en een activiteitencentrum. Veel aandacht is uitgegaan naar het compact en gelijkvloers organiseren van individuele wooneenheden, collectieve voorzieningen en buitenruimtes.

Deze kwetsbare doelgroep is gebaat bij overzicht, intimiteit en een veilige woonomgeving in een prikkelarm milieu.

De bestaande bomen worden gehandhaafd, de gebouwen worden afgewisseld door besloten, groene buitenruimtes en verbonden door een centrale, informele promenade.

36

ARCHITECTUUR EN DE ZORG

beschermd wonen blauwe weide arnhem

Project Blauwe Weide fase II Opdrachtgever Vivare projecten Locatie Arnhem Programma 67 grondgebonden woningen, 24 zorgappartementen, sociaal pension Realisatie 2012 Blauwe Weide op eentien.nl

veenendael den haag

Project Veenendael Opdrachtgever AM Wonen, Amvest Locatie Pijnacker-Nootdorp Programma 181 zorgwoningen Realisatie 2010 Veenendael op eentien.nl

woonzorg voorzieningen hoensbroek

Project Woonzorg voorzieningen Hoensbroek Opdrachtgever Cicero Zorggroep Locatie Hoensbroek Programma 54 zorgwoningen Ontwerp 2013

37

C O LO F O N U I T G AV E EENTIEN ARCHITECTEN: A R C I T E CT U U R E N D E Z O R G P R O D U CT I E EENTIEN ARCHITECTEN D AT U M MEI 2020 C O V E R F OT O ANTES KLINIEK, CHRISTIANE WIRTH O N T W E R P E N R E D A CT I E EENTIEN ARCHITECTEN F O TO G R A F I E CHRISTIANE WIRTH OPLAGE 10 EXEMPLAREN DRUKWERK PRINTERPRO

E E N T I E N A R C H I T E CT E N SCHIEDAMSEDIJK 43 3011 ED ROTTERDAM POSTBUS 1500 3000 BM ROTTERDAM T 010 213 18 18 INFO@EENTIEN.NL W W W. E E N T I E N . N L

13

EENTIEN ARCHITECTEN SCHIEDAMSEDIJK 43 3011 ED ROTTERDAM POSTBUS 1500 3000 BM ROTTERDAM T 010 213 18 18 INFO@EENTIEN.NL W W W. E E N T I E N . N L