Lengu cerebrospinal (Cerebrospinal fluid)_Lengu sinovial (Synovial fluid)

CITODIAGNOSTIKA LËNGU CEREBROSPINAL LËNGU SINOVIAL Studentja: Edona Halili P r o f. D r. M e r i t a H a s h a n i

LENGU CEREBROSPINAL

PERMBAJTJA

FUNKSIONET, PRODHIMI, QARKULLIMI, PERMBAJTJA E LCS

TEKNIKAT E MARRJES SE LCS DHE EKZAMINIMET RUTINORE

LENGU SINOVIAL (FUNKSIONI, PERMBAJTJA)

TEKNIKAT E MARRJES SE LS DHE EKZAMINIMET RUTINORE

LËNGU CEREBROSPINAL Një lëng i qartë dhe i pangjyrë i trupit

Prodhohet në pleksus choroid dhe absorbohet në granulumin araknoid Mbush hapësirat nënaraknoidale të trurit të palcës së kurrizit, si dhe ventrikujt e trurit

FUNKSIONET E LCS PARANDALIMI I ISHEMISE SE TRURIT

MBROJTES

PASTRIMI I MBETURINAVE

HOMEOSTAZE

TRANSPORT

PRODHIMI I LCS Truri prodhon afërsisht 500 ml lëngu cerebrospinal në ditë, në një shkallë prej rreth 25 ml në orë

Ky lëng transcelular vazhdimisht reabsorbohet kështu që vetëm 125150 ml është i pranishëm në çdo kohë

PRODHIMI I LCS LCS sintetizohet permes dy proceseve: Sekretimi - (duke prodhuar rreth 50 deri në 70% të vëllimit) ndodh në qelizat e pleksusit koroid dhe qelizat ependimare qe veshin hapesirat e ventrikujve te trurit Sintetizimi nga ultrafiltrimi i plazmës së gjakut përmes kapilarëve korioidalë

QARKULLIMI I LCS LCS Ventrikulin e trete

Ventrikuli lateral Vrimes nderventrikulare (Foramen Monro)

Hapesiren subaraknoidale Kanali mezencefalik Ventrikulin e trete Ventrikulin e katert Kanalin qendror te palces kurrizore

PĂ‹RMBAJTJA E LCS Prejardhje nga

Plazma e gjakut Pothuajse pa proteina ne krahasim me plazmen ( 0.3% proteina te plazmes ) Nivel me te larte te klorurit

Nivel ekuivalent te Natriumit Mungojne qelizat e kuqe te gjakut Permban vetem disa qeliza te bardha te gjakut

JONET

pH

SG 7.28- 7.32

K

Na

Ca 2.0-3.0 mmol/l

135-150 mmol/l

1003-1008

Cl 1.1- 1.25 mmol/l

115- 130 mmol/l

QELIZAT DHE NUTRITIENTET

0/ mm³

0 -5 / mm³

2.2-4.2 mmol/L

10-30 mg/L

0.1-0.40 g/L

ERITROCITE BAKTERIE

LEUKOCITE

GLUKOZA

LIPIDE

PROTEINA

Substanca

LCS

Serum

Permbajtja e ujit (%)

99

93

Proteina (mg/dL)

35

7000

Glukoza (mg/dL)

60

90

Osmaloriteti (mOsm/L)

295

295

Natriumi (mEq/L)

138

138

Kaliumi (mEq/L)

2.8

4.5

Kalciumi (mEq/L)

2.1

4.8

Magnezi (mEq/L)

2.0-2.5

1.7

Klori (mEq/L)

119

102

Tabela 1. Krahasimi i vlerave mesatare ne serum dhe lengun cerebrospinal

RREGULLIMI LCS ndikohen nga hormonet dhe pĂŤrmbajtja dhe presioni i gjakut dhe LCS

TEKNIKAT E MARRJËS SË LCS ❶ PUNKSION CISTERNAL

PUNKCIONI LUMBAL

❹ ❷ SHUNT VENTRIKULAR

❸

PUNKCIONI TRANSFONTANELLAR

PUNKCIONI LUMBAL Me punkcion lumbal nënkuptojmë hyrjen në kanalin e palcës kurrizore me gjilperë për të marr lëngun cerebrospinal apo likvorin

Punksioni lumbal bëhet për qëllime : • Diagnostike • Terapeotike • Kontrolluese

PUNKCIONI LUMBAL BEHET KUR DYSHOJME:

TUMORE T. të trurit T. të palcës kurrizore

GJAKDERDHJE RRETH TRURIT Gjakderdhje subarahnoide

INFEKSIONE Meningjit Encefalit

ÇRREGULLIME TË SNQ Sindromi Guillain-Barre Skleroza e shumefishtë

PUNKCIONI LUMBAL ËSHTË I RREZIKSHEM PËR PACIENTET ME:

Pacientët me shtypje interkraniale të ngritur

Çrregullime në mpiksjen e gjakut (Trombocitopenia)

Pacientët me infeksione lokale në lekurë në regjionin lumbal

RREZIQET E PUNKTURËS LUMBALE Gjakderdhje në kanalin kurrizor Dhimbje koke pas intervenimit Reaksion hipersensitiv (alergjik) ndaj anastezisë Infeksioni i futur me gjilpërë qe kalon përmes lëkures

PROCEDURA E MARRJES SË LËNGUT CEREBROSPINAL Dorzat sterile Gazat sterile dhe veshje sterile Materiali dezinfektues (jodi , alkooli) Anestezia Shiringë Gjilpërat spesiale për punkcion lumbal(2ose 3) Ambalazha me eproveta sterile dhe kimikisht te pastra për te vendosë likvorin Ena me materije dezinfektuese Manometer Udhëzimi

PROCEDURA E MARRJES SË LËNGUT CEREBROSPINAL TEKNIKA E PUNES Pacienti duhet të qëndroj ne njërën anë ose ulur

TEKNIKA E PUNES Vendosim fleta te bardha për rreth

Caktojmë pikat referente anatomike (L4-L5)

Kurrizi i tij pastrohet me një solucion antiseptik

Injektojme anastezion lokal në lekurën e tij

TEKNIKA E PUNES Vendosim manometrin per te matur presionin e hapjes LCS

Vendoset nje gjilpere e vogel ne kurriz

Gjilpera shtyhet ngadale deri sa te gjendet LCS

Merret LCS ne epruveta sterile

P R O C E D U R AT L A B O R AT O R I K E LĂŤngu cerebrospinal duhet tĂŤ ndahet nĂŤ 4 epruveta: Epruveta 1 analiza serologjike dhe biokimike Epruveta 2 (analiza mikrobiologjike) Epruveta 3 (analiza citologjike) Epruveta 4 (flow citometri dhe analize hematologjike)

PROCEDURA E MARRJES SË LËNGUT CEREBROSPINAL DËRGIMI I LIKVORIT NË LABORATOR Likvori i marrur bashkë me udhëzim duhet menjeherë të dërgohet në laborator

KUJDESI PËR TË SEMUARIN Pacienti 24 orë duhet të mos ngrihet nga shtrati fare. 2-3 ore motra vazhdimisht duhet të jetë pranë te semuarit dhe te kujdeset per të

EKZAMINIMI FIZIK Pamja e pergjithshme

EKZAMINIMI KIMIK Proteinat Glukoza

EKZAMINIMET RUTINORE EKZAMINIMI MIKROBIOLOGJIK

EKZAMINIMI CITOLOGJIK QELIZAT KANCEROZE

EKZAMINIMI FIZIK PAMJA E PËRGJITHSHME

PAMJA NORMALE I qartë Pa ngjyrë

• I TURBULLT, Pranisë së produkteve I VERDHE të zbërthimit të hemoglobines Infeksion ose ndërthurje e • Prania e sasisë së qelizave të bardha të madhe të proteinave gjakut ose proteinave • Prania e sasive të medha të qelbit

NGJYRË TË KUQE Gjakderdhje subarahnoidale Lendimit gjatë punktimit

Proteinat Norma normale - 10-40mg / dl Albumina -E pranishme në sasi shumë të vogël Globulina- kushtet patologjike Niveli i rritur: Inflamacion Meningjiti, encefaliti Neoplazia Uremia Shkatërrimi i indit

Niveli i ulet: Prodhimit te shpejte te LCS

EKZAMINIMI KIMIK

GLUKOZA Niveli i rritur:  Hiperglikemia

Niveli i ulet:  Meningjiti akut pyogjenik  Hipoglikemia  Karcinoma meningale metastatike

EKZAMINIMI KIMIK

Për ekzaminim citologjik mostra centrifugohet në citocentrifugim dhe trajtohet me një ngjyre të veçantë  Giemsa  Wright  May-Gruwald Pastaj ekzaminohet nën një mikroskop për qelizat anormale Kjo bëhet kur dyshohet për:  Një tumor të SNQ  Kancer metastatik

EKZAMINIMI CITOLOGJIK

CITOLOGJIA NORMALE Celularitet te ulte Ka pak limfocite dhe makrofag te rralle Qelizat ependimale te pakta

EKZAMINIMI CITOLOGJIK  Numri i përgjithshëm i qelizave të LCS duhet të vlerësohet brenda 20 minutave të mbledhjes se mostres pasi qelizat degjenerojnë shpejt  Ruajtja mund të bëhet në 4-8 °C (afatshkurte) ose -20° C (afatgjatë)  Qelizat numrohen me hemocitometer standard

EKZAMINIMI CITOLOGJIK LEKUKOCITET    

Adultet 5 mononuklear/uL Posalindurit – deri 30 mononuklear WBCs/uL Femijet (1-4) – deri 20 mononuklear /uL Femijet (5+) – deri 10 mononuklear / uL

Rritja e numrit të qelizave të bardha të gjakut (PLEOCITOZA) ndodh në :  Infeksionet inflamatore ose acarim të trurit dhe palcës kurrizore  WBC> 200 qeliza / ml  RBC> 400 qeliza / ml

EKZAMINIMI CITOLOGJIK LEKUKOCITET RRITJE E DUKSHME - 100-500/ μL  Meningjiti akut pyogjenik  Abcesi i trurit ose i palcës kurrizore

RRITJA E MODERUAR  Encefaliti

RRITJA E LEHTË  Neoplazia  Infeksionet virale

NEUTROFILET Meningjit/Encefalit bakterial Abces Hemorragji

LIMFOCITET Infeksione virale Abcese Semundjet kronike Inflamacioni pas vaksinor

QELIZAT NEOPLASTIKE

Qelizat e mëdha të rregulluara në grumbull

GJAKDERDHJA SUBARAHNOIDALE

MAKROFAGET ME ERITROCITET E FAGOCITUARA

LËNGU SINOVIAL Lëngu synovial, i quajtur edhe synovia është një lëng i trashë, që gjendet në zgavrat e nyjeve synoviale me konsistencën si e bardha e vezës

Lëngu synovial është një komponent i vogël i përbërësit te lëngu transcellular të lëngut ekstracelular

FUNKSIONET E LENGUT SINOVIAL

❶ ❷

❸ ❹

REDUKTIMI I FERKIMIT

ABSORBIMI I GODITJEVE

PRESIONIN MOLEKULAR

TRANSPORTIN E LENDEVE USHQYESE

PËRMBAJTJA E LS Ultrafiltrat nga

Plazma e gjakut Përmban proteina që rrjedhin nga plazma e gjakut dhe proteinat që prodhohen nga qelizat brenda indeve të përbashkëta

Permban acidin hialuronik qe sekretohet nga fibroblastet Lubricinë qe sekretohet nga kondrocitet

Permban edhe qeliza fagocitoze

TEKNIKA E MARRJES SË LËNGUT SINOVIAL

ARTROCENTEZËS Procedura klinike e përdorimit të një shiringe për të mbledhur lëngun sinovial nga një kapsulë e nyjeve

ARTROCENTEZA Procedura kryhet nga nje mjek ose nje ndihmes shendetsor ne cdo mjedis te kujdesit ambulantor te pajisur me mjete sterile Behet per 3 arsye:  Informacion shtese qe nevojitet per diagnoze  Lirimin e presionit ne nyje qe ndihmon ne zbutjen e dhimbjeve  Per largimin e lengut te tepert Artrocenteza behet kur dyshohet per:  Infeksion  Crregullim i nyjes si Gout, Artriti reumatid  Bursitis  Demtim traumatik qe ka shkaktu gjakderdhje

KONTRAINDIKACIONET P E R AT R O C E N T E Z E

 Nje burim i njohur i infeksionit ne nje vend tjeter  Nje infeksion ne lekure ose plage ne piken ku do te injektohet  Çrregullime te gjakderdhjes

RREZIQET E AT R O C E N T E Z Ë S

 Gjilpera mund te shpoj tendinen enet e gjakut ose nervat e nyjes  Pacienti mund te kete reaksion alergjik ndaj anastezise  Futja e infeksionit permes gjilperes ne nyje

PROCEDURA E MARRJES SE LENGUT SINOVIAL TEKNIKA E PUNËS Pacientit i kërkohet të ulet ose të shtrihet në një pozitë që është e rehatshme dhe i jep mjekut qasje të lehtë

Pacientit i kërkohet të rrijë me këmbën të relaksuar dhe ne pozite te drejte ose në një kënd të vogël, ku mund te vihet një peshqir nën gjunjë për mbështetje

PROCEDURA E MARRJES SE LENGUT SINOVIAL TEKNIKA E PUNËS Mjeku do të përdorë një stilolaps për të shënuar vendin ku do të bëhet vendosja e gjilpërës

Patrohet lekura per rreth vendit te shpimit

Injektohet një anestetik siç është lidokaina

PROCEDURA E MARRJES SE LENGUT SINOVIAL TEKNIKA E PUNËS Herë pas here mjeku perdor ultratinguj ose imazhe të tjera mjekësore për të ndihmuar në vendosjen e gjilpërës Pasi zona mpihet vendoset gjilpera 1 cm larte dhe 1 cm anash ne aspektin superior anesor te patelles ne nje kend rreth 45 ° Gjilpëra do të ketë një shiringë të bashkangjitur. Pastaj tërheiqet mbrapsht në kumbuesin e shiringës dhe do të mbushet me lëngun sinovial

EKZAMINIMI FIZIK Pamja e pergjithshme

EKZAMINIMI KIMIK Proteinat Glukoza

EKZAMINIMET RUTINORE EKZAMINIMI MIKROBIOLOGJIK

EKZAMINIMI CITOLOGJIK QELIZAT KANCEROZE

KLASIFIKIMI I LËNGUT SINOVIAL Normal

Noninflamator

Inflamator

Septik

Hemorragjik

Vellimi (ml)

<3.5

>3.5

>3.5

>3.5

>3.5

Viskoziteti

I lartë

I lartë

I ulët

I perzier

I ulët

Dukja

I paster

I paster

I turbullt

I erret

I perzier

Ngjyra

Pa ngjyrë / kashtë

Kashte / verdhë

Verdhë

E perzier

Kuqe

<200

<2,000

5,00075,000

>50,000

Ngjajshëm me nivelin e gjakut

Negative

Negative

Negative

Shpesh Pozitive

Negative

WBC/mm³ Ngjyrosja sipas Gramit

Eritrocitet Leukocitet Kristalet Mostra e freskte duhet të vendoset në një tub me heparine Në qoftë se lëngu është shumë i trashë, duhet holluar me solucion fiziologjik normal para se behet numërimi I qelizave Ngjyrimet me te zakonshme jane: Ngjyrimi Wright dhe Giemsa

EKZAMINIMI CITOLOGJIK

LEUKOCITET POLIMORFONUKLEARE Artriti Reumatid Artriti reaktiv Semundjet e Gihtit

LIMFOCITET DHE MONOCITET Artriti viral Lupusi eritematoz sistemik Semundjet e indit lidhor

KRISTALET Semundja e Gihtit Ă&#x2021;rregullimet e metabolizmit te ac.urik

REFERENCAT Cerebrospinal fluid [online] https://en.wikipedia.org/wiki/Cerebrospinal_fluid SLIDE PREPARATION OF CEREBROSPINAL FLUID FOR CYTOLOGICAL EXAMINATION [online] http://hettichlab.com.sg/applications/medical-diagnostics/slide-preparation-ofcerebrospinal-fluid-for-cytological-examination/ Synovial fluid [online] https://en.wikipedia.org/wiki/Synovial_fluid What is arthrocentesis? [online] https://www.arthritis-health.com/treatment/joint-aspiration/what-arthrocentesis JOINT FLUID INTERPRETATION [online[ https://emedicine.medscape.com/article/2172238-overview