Karbohidratet_Carbohydrates

Kolegji i shkencave mjekësore “Rezonanca”

Lënda: Biokimi

Profesor: Zehadin Gashi Studentet: Edona Halili, Ermira Zogaj

• Karbohidratet Formimi dhe funksionet e tyre • Klasifikimi i karbohidrateve (Monosaharide, Oligosaharide, Polisaharide)

• Tretja dhe thithja e karbohidrateve • Proceset anabolike dhe katabolike te karbohidrateve • Rregullimi i metabolizmit te karbohidrateve • Crregullimet e metabolizmit te karbohidrateve

Karbohidratet janë komponime organike Janë molekula biologjike të ndërtuara nga C, H, O

Cn(H20)n

Krijohen në bimët e gjelbërta prej CO2 dhe H2O duke shfrytëzuar dirket energjinë e dritës së diellit në procesin e quajtur fotosintezë

❶ Rol Struktural Marrin pjesë në përbërjen e acideve nukleike (Riboza dhe dezoksiriboza)

ARN

ADN

❶ Rol Struktural Marrin pjesë në ndërtimin e murit qelizor të qelizave bimore (Celuloza) Marrin pjesë në përbërjen e membranës qelizore (Glukoproteinat)

❷Burim energjetik rezervë AMIDONI

Bimet

GLIKOGJENI

GLUKOZA

Organizmi

Shtazet dhe njeriu

Sipas përbërjes kimike ndahen: MONOSAHARIDE

OLIGOSAHARIDE

POLISAHARIDE

DISAHARIDE:

AMIDONI

SAHAROZA

GLIKOGJENI

MALTOZA

CELULOZA

LAKTOZA

INULINA

GLUKOZA

FRUKTOZA GALAKTOZA

 Komponime të cilat përbëhen nga vetëm një molekulë  Me hidrolize nuk mund të zbërthehen në karbohidrate më të thjeshta

Klasifikohen në dy mënyra: ❶ Sipas grupit funksional që e përmbajnë ❷Në bazë të numrit të atomeve të karbonit

❶ Sipas grupit funksional që e përmbajnë

❷Në bazë të numrit të atomeve të karbonit

Aldoza (permbajne grupin aldehid –CHO)

Trioza (3 atome C) Tetroza (4 atome C) Pentoza (5 atome C) Heksoza (6 atome C) Heptoza (7 atome C)

Ketoza (permbajne grupin karbonil ose kete grup >C=0)

Me të rëndësishme janë: Pentozat (Riboza dhe Dezoksiriboza) Heksozat (Glukoza, Fruktoza, Manoza, Galaktoza) GLUKOZA (dekstroza,sheqeri i rrushit) - është sheqeri më i përhapur në natyrë dhe sheqeri më i rëndësishëm në organizmin e njeriut

FRKUTOZA - është ketoheksoza më e rëndësishme në natyrë GALAKTOZA- është njësi strukturore e glukoproteinave dhe glukolipideve

Prej oligosaharideve me te rendesishme jane: Disaharidet Perfaqesuesit me te rendesishem te tyre jane:  Maltoza (Gluc+Gluc)  Laktoza (Gluc+Galaktoze)  Saharoza (Gluc+Fruktoze)

MALTOZA

LAKTOZA

SAHAROZA

.

Jane karbohidrate te perbera

.

Jane komponime makro molekulare

.

Molekula e tyre mund te jete e ndertuar prej qindra deri ne mijra monosaharide

HOMO

HETERO

POLISAHARIDE

POLISAHARIDE

Glikogjeni

Acidi hialuronik

Amidoni

Heparina

Celuloza

Kondritinsulfatet

Inulina

Agar-Agari

Polisaharidet e grupit te gjakut

GLIKOGJENI- perben rezerven e karbohidrateve te lokalizuara ne melqi dhe ne muskuj AMIDONI- Ne bime pjesa me e madhe e rezervave te karbohidrateve gjendet ne forme te polisaharidit amidon

CELULOZA –Eshte polisaharid strukturor te bimet ku eshte pjese perberese e membranave te qelizave bimore INULINA -eshte polifruktozan , nese e fusim ne trup shperndahet vetem ne hapesirat jashtqelizore, prandaj me ndihmen e inulines mund te caktohet volumi i lengjeve jashtqelizore

ACIDI HIALURONIK (merr pjese ne ndertimin e glukoproteinave te lekures, te muskujve, indit lidhor dhe te lengjeve trupore) HEPARINA - (antikoagulant kryesor natyral ne orgnizmin e njeriut dhe ne shtaze) KONDROITIN SULFATET (jane njesi strukturore te glikoproteinave,marrin pjese ne ndertimin e indit lidhor dhe indit kercor) POLISAHARIDET E GRUPEVE TË GJAKUT (A, B, AB, O)

ďƒ˜ Kryhet permes zberthimit hidrolitik nen veprim katalik te enzimave (Hidrolazave)

Amidoni, Glikogjeni,Oligosaharidet α - Amilaza (Ptialina)

Ne goje

GLUKOZË, FRUKTOZË, GALAKTOZË Amilaza denatyrohet

Enzimet e epitelit te zorres (Disahidraza,maltaze sakaraze,laktaze)

Maltoze,Saharoze, Laktoze

Amilazen pankreatike Amilazen Intestinale

Ne duodenum derdhet lengu pankreatik qe permban

Ne lukth

ďƒ˜ Monosaharidet thithen prej vileve intestinale ďƒ˜ Futen ne gjakun venoz te sistemit portal (venen porta) ďƒ˜ Me ndihmen e saj kalon ne melqi

THITHJA E KARBOHIDRATEVE KRYHET PERMES 2 MEKANIZMAVE Transportit aktiv dytesor (Bashketransport me Na) GLUKOZA,GALAKTOZA

Difuzionit te thjeshte FRUKTOZA MANOZA

PROCESET ANABOLIKE • Glikogjeneza • Glukoneogjeneza

PROCESET KATABOLIKE Glikogjenoliza, Glikoliza Cikli i Krebsit, Cikli Pentozik Fermentimi Alkoolik

Procesi i krijimit te glikogjenit nga glukoza GLUKOZA ATP

Glukokinaze

ADP

GLIKOGJEN

GLUKOZO-6-FOSFAT

Glikogjen-sintetazes

UDPG GLUKOZA AKTIVE

Fosfoglukomutazes

GLUKOZO-1-FOSFAT Lidhjen e UTP

Procesi i zberthimit te glikogjenit ne glukoze GLIKOGJENI Veprimin e fosforilazes CIKLI PENTOZIK

GLIKOLIZES

GLUKOZE

Glukozo-6-fosfatazes

Melqi

Fosfatit inorganik

GLUKOZO-1-FOSFAT Fosfoglukomutazes

GLUKOZO-6-FOSFAT

Procesi i zberthimit te glukozes deri ne acid pirovik Kryhet tek organizmat anaerob dhe tek organizmat aerob

Kryhet ne citoplazme

Retikulumin endoplazmatik agranular

Glukokinaza

Fosforilim GLUKOZA 6-FOSFAT

GLUKOZA ATP

FRUKTOZA 1.6 DIFOSFAT

FRUKTOZE 6- FOSFAT

ATP

ADP

ADP

Aldolaza Dehidrogjenaza ACID 1-3 DYFOSFO GLICERINIK

NADH NADH+H+

ALDEHID 3-FOSFOGLICERINIK

Izomeraza

DEHIDROKSI ACETON FOSFATI

ATP ADP ACIDI 3 FOSFO GLICERINIK

ACIDI 2 FOSFO GLICERINIK

ACIDI FOSFAEND OPIROVIK

ACIDI PIROVIK ATP

ADP

ACIDI PIROVIK NE MUNGESE TE O2

ACID LAKTIK

NE PREZENCE TE O2

ACETIL CoA CIKEL TE KREBSIT

Acidi pirovik

Acidi pirovik

NADH2 Dehidrogjenaza NAD e ac.laktik

Acidi laktik NE KUSHTE ANAEROBE ME REDUKTIMIN E ACIDIT PIRUVIK FITOHET ACIDI LAKTIK

CO2

NAD HS-CoA NAD H2

Acetil- CoA NE KUSHTE AEROBE ACIDI PIRUVIK ME DEKARBOKSILIM OKSIDUES KALON NE ACETIL-CoA

Ne rregullimin e metabolizmit te karbohidrateve marrin pjese:

❶ ❷

FAKTORET NERVOR FAKTORET HORMONAL VITAMINAT

❸

NDIKIMI I HORMONEVE INSULINA  Mundeson transportin nga gjaku ne qeliza dhe hyrjen e glukozes ne qelize  Deponimin e saj ne forme glikogjeni ne melqi e me pak ne muskuj

GLUKAGONI Antagonist i Insulines

ADRENALINA Vepron ne melqi dhe aktivizon fosforilazen

TIROKSINA DHE TRIJODTIRONINA Stimulojne thithjen e glukozes prej zorres ne gjak

SOMATOTROPINA,ADENOKORTIKOTOPET, TIREOTROPET, GLUKOKORTIKOSTEROIDET

GLIKEMIA: SASIA NORMALE: 4.4-5.5 mmol/L

HIPERGLIKEMIA

HIPOGLIKEMIA

Zvoglim i sasise se insulines

Tajimi i tepert i insulines

Rritja e sasise se hormoneve tjera qe kane veprim te kundert me insulinen



 Glikozuri  Diabetus Melitus (Polidipsi, Polifagi, Poliuri

“Shok” Hipoglikemik (Humbja e vetdijes, Konvulzione, Djersitje te medha)

Ushqimi i rregullt nga ana e organizmit

Melqia si depo kryesore e glikogjenit

Hormonet e disa gjendrrave endokrine

PERMBAJTJA E USHQIMIT: Orizi 76% Buka e grurit 48% Misri 68% Patate 20% Ne moll 12-15% Njeriut i nevoiten 400-600g glucide ne dite

[1] Abdyl R. Osmani, Metabolizmi i karbohidrateve Biokimia e mjekësisë Botimi i II , Prishtinë (2005)

[2] Nexhmije Hamiti, Karbohidratet, Shënime të ligjeruesit nga ushtrimet të pabotuara, Rezonancë (2017) [3] Dr. Haqif Qerimi, Metabolizmi i sheqernave Biokimia Mjekësore me praktikum, Botimi i III Prishtinë (2001) [4] Artan Shkoza, Fiziologjia e tretjes kimike dhe e thithjes, Fiziologjia e njeriut Botimi i II, Shtëpia botuese UFO PRESS (2009)