KIMIA 7
14. FORMULAT KIMIKE Elementet kimike shënohen me simbole kimike, po si do t'i shënoni molekulat e elementeve dhe molekulat e komponimeve?
Fig. 50. Përdorimi i simboleve dhe formulave për shënimin e substancave
Paraqitja e molekulave Molekulat shënohen me formula kimike, që janë simbole kimike të elementeve të shoqëruara me një numër të vendosur në të djathtë, poshtë simbolit. Këta numra quhen indeksa. P.sh.: H2, O2, P4 etj. Numri 2 për hidrogjenin ose oksigjenin, numri 4 për fosforin, janë indeksat. Molekulat e komponimeve kimike paraqiten me grupime simbolesh. P.sh.: uji shënohet me formulën H2O, acidi sulfurik shënohet me formulën H2SO4 etj. (Fig. 51). Shprehjet me të cilat shënohen molekulat quhen formula kimike.
simbolet e elementeve kimike formula kimike
Fig. 51. Formula e acidit sulfurik
indeksa
Ç’kuptim ka formula kimike? Edhe formula kimike ka dy kuptime: kuptimin cilësor dhe kuptimin sasior. Kuptimi cilësor i një formule kimike tregon se molekula e elementit apo komponimit kimik prej cilave elemente përbëhet. P.sh.: O2 tregon oksigjenin dhe se molekula e oksigjenit përbëhet prej elementit oksigjen; H2 tregon hidrogjenin dhe se molekula e tij përbëhet prej elementit hidrogjen; NH3 tregon amoniakun dhe se molekula e tij përbëhet prej dy elementeve: azotit dhe hidrogjenit etj. Kuptimi sasior i një formule kimike tregon se molekula e elementit apo komponimit kimik prej sa atomeve të secilit element përbëhet, p.sh.: N2 tregon se molekula e azotit përbëhet prej 2 atomesh azot; formula H2SO4 tregon se molekula e acidit sulfurik përbëhet prej 2 atomesh hidrogjen, 1 atomi squfur dhe 4 atomesh oksigjen. Llojet e formulave kimike Ekzistojnë lloje të shumta të formulave kimike si p.sh.: formula: empirike, molekulare, strukturore, racionale, elektronike etj. Këtu do të sqarohen vetëm formulat empirike, molekulare dhe strukturore, kurse te lidhjet kimike do t'i mësoni për formulat elektronike të Luisit.
48
Formula empirike (formula e thjeshtë), e tregon raportin më të vogël të atomeve të elementeve në molekulën e një komponimi kimik.