Spowiedź sakramentalna

1 Raimondo Marchioro

SPOWIEDŹ SAKRAMENTALNA

Praktyczny przewodnik

dla penitentów i spowiedników

Raimondo Marchioro

Tytuł oryginału: La confessione sacramentale

www.icone.it, edizioni@icone.it

Przekład z wydania hiszpańskiego:

Bronisław Jakubowski

Redakcja: Mariola Chaberka

Skład, łamanie, opracowanie graficzne: Agnieszka Siekierżycka

Imprimatur

bp Jan Zając, wikariusz generalny

ks. Kazimierz Moskała, wicekanclerz

Nr 2158/2010

Kraków, 23 sierpnia 2010

ISBN 978-83-7864-907-6

Wydawnictwo AA s.c.

30-332 Kraków, ul. Swoboda 4 tel. 12 292 04 42, fax 12 292 09 05

e-mail: klub@religijna.pl

www.religijna.pl, www.aa.com.pl

Zmiłuj się nade mną Boże, w łaskawości swojej; odwróć oblicze swe od moich grzechów i wymaż wszystkie moje przewinienia; stwórz, Boże, we mnie serce czyste i odnów we mnie moc ducha.

(Ps

51, 1. 11n)

Od autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 I. Czym jest spowiedź sakramentalna? . . . . . . . . . . . .17 II. Sakrament spowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Pojęcie sakramentu . ............................. 21 Zewnętrzny znak sakramentu spowiedzi ............ 22 Spowiedź to sakrament umarłych . ................. 23 Skuteczność sakramentu spowiedzi ................ 24 III. Grzech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Pojęcie . ....................................... 25 Podział . ....................................... 26 Grzech śmiertelny .............................. 27 Warunki zaistnienia grzechu śmiertelnego .............. 28 Skutki grzechu śmiertelnego ........................ 30 Odzyskanie łaski uświęcającej utraconej w wyniku grzechu śmiertelnego ................... 32 Grzech powszedni .............................. 32 Skutki grzechu powszedniego . ...................... 32 Jak zmazać grzech powszedni? . ..................... 33 Rodzaje grzechów. .............................. 33 Grzechy główne . ................................ 34 Grzechy przeciwko Duchowi Świętemu . .............. 35 Grzechy wołające o pomstę do nieba .................. 35

SPIS TREŚCI

8 IV. Łaska Boża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 Pojęcie ogólne i podział .......................... 37 1. Łaska uświęcająca albo habitualna ................. 38 2. Łaska sakramentalna . .......................... 44 3. Łaska uczynkowa ............................. 45 Rozdzielanie łaski . .............................. 45 Łaska i wolność ................................ 46 Łaska a spowiedź. ............................... 47 V. Ustanowienie spowiedzi sakramentalnej . . . . . . . . .49 Jezus Chrystus ustanowił sakrament pokuty ......... 49 Władza Kościoła w zakresie odpuszczania grzechów .......................... 50 VI. Uwagi na temat historii sakramentu spowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 Pokuta antyczna ................................ 56 Pokuta taryfikowana . ............................ 59 Pokuta współczesna ............................. 61 VII. Sprawowanie spowiedzi sakramentalnej . . . . . . . . . . . . . . . 65 Obrzęd pojednania jednego penitenta .............. 66 Obrzęd pojednania wielu penitentów z indywidualną spowiedzią i rozgrzeszeniem . ..................... 72 Obrzęd pojednania wielu penitentów z ogólną spowiedzią i rozgrzeszeniem . ..................... 74 VIII. Jak odbyć dobrą spowiedź? . . . . . . . . . . . . . . . . .79 Przygotowanie do spowiedzi . ..................... 79 Rachunek sumienia ............................. 80

9 Żal za grzechy . ................................. 81 Postanowienie poprawy . ......................... 83 Szczera spowiedź ............................... 85 Zadośćuczynienie lub pokuta sakramentalna . ........ 86 Dziękczynienie po spowiedzi ..................... 89 IX. Wyznanie grzechów w spowiedzi sakramentalnej . . .91 Pojęcie . ....................................... 91 Cechy wyznania grzechów ....................... 94 Niektóre szczególne przypadki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Spowiedź generalna ............................ 101 X. Rozgrzeszenie sakramentalne . . . . . . . . . . . . . . . .103 Pojęcie . ...................................... 103 Skutki rozgrzeszenia sakramentalnego . ............ 106 XI. Szafarz spowiedzi sakramentalnej . . . . . . . . . . . .109 Ustanie upoważnienia do spowiadania . ............ 111 Kiedy upoważnienie do spowiadania ustało . ........ 112 XII. Obowiązki kapłana podczas spowiedzi sakramentalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 Spowiednik jest ojcem . ......................... 115 Spowiednik jest lekarzem ....................... 121 Spowiednik jest nauczycielem . ................... 122 Spowiednik jest sędzią .......................... 125 Tajemnica sakramentalna . ....................... 127 XIII. Spowiednik wobec niektórych szczególnych rodzajów penitentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

10 Dzieci i młodzież bezpośrednio przed okresem dojrzewania . ..................... 134 Małżonkowie ................................. 135 Rozwiedzeni . ................................. 141 Homoseksualiści. .............................. 143 Osoby, które od dawna się nie spowiadały .......... 144 Przypadki patologiczne ......................... 145 Skrupulanci . .................................. 146 Okazjonariusze . ............................... 149 Nałogowcy i recydywiści . ....................... 150 Ci, którzy popadli w jakąś cenzurę, nieprawidłowość albo inną przeszkodę. ............ 153 XIV. Spowiednik a rozgrzeszenie sakramentalne . . . .159 XV. Spowiedź sakramentalna a Komunia święta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161 Relacje między pokutą a Eucharystią .............. 161 Komunia święta ............................... 163 XVI. Odpusty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167 Pojęcie . ...................................... 168 Podział odpustów . ............................. 170 Kto może ich udzielać .......................... 171 Warunki zyskania odpustu zupełnego . ............. 171 Odpusty zupełne .............................. 173 Dodatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183 Rachunek sumienia ........................... 185 Krótki rachunek sumienia 201 Modlitwy . ................................... 203

Modlitwa do Ducha Świętego przed rachunkiem sumienia

Przyjdź Duchu Święty, Duchu światła i prawdy, który przenikasz tajemnice serca ludzkiego, przed którym nie ma nic skrytego; przyjdź i oświeć mój rozum, abym przypomniał sobie swoje grzechy i poznał ich złość. Przyjdź i skrusz moje serce, abym za te grzechy szczerze żałował, a wolę umocnij do powzięcia skutecznego postanowienia poprawy. Najświętsza Panno, święty Aniele Stróżu i wszyscy moi święci Patronowie, wyproście mi łaski potrzebne do poznania, czym obraziłem Najświętszego Boga. Amen.

OD AUTORA

Pozostawiamy specjalistom badanie aktualnych zjawisk społeczno-kulturalnych i wynikające z tych badań formułowanie (swoją drogą łatwych do przewidzenia) przepowiedni do czego prowadzi szybki postęp kryzysu wartości dzisiejszego społeczeństwa.

W naszym chrześcijańskim świecie obserwujemy niepohamowany pęd do hedonizmu, do zaspokojenia każdego pragnienia bez jakiegokolwiek rozróżnienia czy oceny granic wyznaczonych przez Boga człowiekowi, bez jakiegokolwiek poczucia sprawiedliwości wobec potrzeb i cierpień braci. Wszystko to spowodowało radykalną zmianę indywidualnych i społecznych postaw osób i instytucji, przede wszystkim rodziny. W związku z tym obserwujemy zatrważające rozpowszechnianie się pogaństwa i powolny, ale nieustanny upadek autentycznego chrześcijańskiego poczucia grzechu.

Do takiej sytuacji doszło dlatego, że nazbyt łatwo i w zdumiewająco powierzchowny sposób udziela się kredytu zaufania środkom społecznego przekazu i kulturowym mitom, kościelnym i laickim, które powoli oddzielają odwieczne horyzonty sprawiedliwości i miłości od fundamentalnych wartości życia człowieka.

Nie dziwi, że w tej atmosferze – zbyt ludzkiej i za mało duchowej – obok wielu innych religijnych elementów, także sakrament pokuty, oparty wyłącznie na tym, co nadprzyrodzone, znalazł się w kryzysie. Stopniowo maleją długie kolejki, które jeszcze kilka lat temu tworzyły się przed konfesjonałami.

Jako wieloletni spowiednik oraz członek Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, poczułem się w obowiązku, żeby dać świadectwo o pięknie i wielkości tego sakramentu oraz by docenić tę wartość, jaką Chrystus nadał mu w życiu Kościoła jako cennemu narzędziu duchowego postępowania na drodze ku świętości.

Wielkim złem jest niedocenianie tego źródła łaski, dlatego że jego brak oziębia miłość do Boga i bliźniego i pomnaża u jednostki egoizm, hedonizm i neopogaństwo.

Podzieliłem tę pracę na dwie części. Pierwsza jest przeznaczona dla penitentów, którzy mają w ten sposób pod ręką wszystkie elementy wymagane do odbycia dobrej spowiedzi. Druga część, użyteczna dla kapłanów spowiedników, zbiera w formie syntezy wszystkie

nauki potrzebne do udzielania we właściwy sposób sakramentu pokuty.

W pierwszej części wyjaśnione jest znaczenie spowiedzi. Podkreśla się tutaj jej sakramentalność i przypomina jej cel – zmazanie grzechu i odzyskanie lub pomnożenie łaski uświęcającej. Przedstawione są dowody na Boże pochodzenie tego sakramentu powierzonego Kościołowi, który w pierwszym okresie udzielał go wiernym z pewną surowością, natomiast później nakreślił jego ewolucję w ciągu wieków.

Przedstawione są trzy współczesne formy liturgicznej celebracji sakramentu pokuty, z przypomnieniem wiernym warunków odbycia dobrej spowiedzi, a szczególnie wyznanie grzechów i sakramentalne rozgrzeszenie.

W drugiej części przedstawione jest to wszystko, co dotyczy spowiednika, wymaganego upoważnienia oraz obowiązków spowiednika w stosunku do penitentów.

Spowiadanie to raczej złożona i delikatna działalność duszpasterska. Dlatego wyznacza się linie postępowania w stosunku do niektórych kategorii penitentów, którzy potrzebują szczególnego traktowania.

Przedstawia się też zasady udzielania rozgrzeszenia. Po rozważeniu relacji między sakramentem pokuty a Eucharystią ostatni rozdział jest poświęcony odpustom, które służą do odpokutowania grzechów już odpuszczonych podczas spowiedzi.

Książka ta jest przeznaczona dla wszystkich wiernych, którzy pragną dobrze się przygotować, żeby skutecznie korzystać z sakramentu pokuty, a także dla wszystkich spowiedników, którzy pragną godnie go udzielać. Ci ostatni znajdą w rzeczywistości syntezę norm teologicznych i prawnych, wymaganych do spełnienia z należytą starannością swojej misji Bożych sług. Jest to książka napisana przystępnym językiem, zrozumiałym dla wszystkich. Pragnę bowiem, żeby te stronice pomogły penitentom i spowiednikom lepiej zrozumieć i bardziej docenić sakrament pokuty i pojednania – niezastąpione narzędzie łaski w życiu Kościoła – który wykorzystywany z większą częstotliwością i skutecznością, służy do bardziej zdecydowanego kroczenia ku doskonałości i świętości. Istotnie, „jeśli żywe jest w nas pragnienie naśladowania Jezusa, ale nie spowiadamy się regularnie, istnieje niebezpieczeństwo, że stopniowo dojdzie do spowolnienia rytmu życia duchowego, które będzie coraz bardziej słabnąć, a może nawet gasnąć”1.

1 Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników kursu dla spowiedników, 7 III 2008 r .

I. Czy M j E ST S POWIEDŹ S AKRAMENTALNA ?

Spowiedź sakramentalna to autentyczny i prawdziwy sakrament ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, przez który, przy odpowiedniej dyspozycji, odpuszcza się grzechy popełnione po chrzcie (por. Katechizm Kościoła Katolickiego2, 1420-1498). Spowiedź sakramentalna nosi również nazwę sakramentu pokuty, pojednania albo po prostu spowiedzi.

Nie należy mylić spowiedzi sakramentalnej z jakąkolwiek otwartą rozmową odbywaną z innym człowiekiem (na przykład z psychologiem) ani też ze zwierzaniem się z własnych tajemnic czy osobistych

Dalej: KKK .

problemów przyjacielowi, choćby był on kapłanem. Przez spowiedź sakramentalną rozumie się tylko prawdziwe wyznanie własnych grzechów, uczynione przed kapłanem spowiednikiem z zamiarem uzyskania od niego sakramentalnego rozgrzeszenia, aby otrzymać przebaczenie od Boga.

Spowiedź jest sakramentem – drogą łaski – i ze względu na jej istotę i znaczenie można ją również określić innymi nazwami jako:

– sakrament nawrócenia, dlatego że każda spowiedź powinna stanowić prawdziwe nawrócenie;

– sakrament pokuty, dlatego że pokuta jest elementem niezbędnym do odbycia dobrej spowiedzi, a w związku z tym dokonania prawdziwego nawrócenia;

– sakrament spowiedzi, dlatego że penitent powinien ujawnić kapłanowi własne grzechy, a także dlatego że ten, kto się spowiada, uznaje, że jest grzesznikiem, a w związku z tym dostrzega konieczność błagania o Boże miłosierdzie;

– sakrament przebaczenia, dlatego że poprzez rozgrzeszenie spowiednika Bóg udziela penitentowi przebaczenia grzechów;

– sakrament pojednania, dlatego że jedna grzesznika z Bogiem (2 Kor 5, 20) (por. KKK 1423-1424).

Niezbędne warunki wymagane, aby uzyskać darowanie grzechów popełnionych po chrzcie są następujące: żal za grzechy, mocne postanowienie unikania ich w przyszłości, stosowne wyznanie grzechów uczynione przed spowiednikiem i przyjęcie pokuty, którą ten nałoży przy udzielaniu sakramentalnego rozgrzeszenia.

Sakrament spowiedzi odpuszcza grzechy popełnione po chrzcie, natomiast te popełnione przed chrztem są odpuszczane przez sam sakrament chrztu. A zatem, jeśli dorosły przyjmuje chrzest bez koniecznej dyspozycji wiary, żalu i postanowienia poprawy w odniesieniu do swoich poprzednich grzechów, zostaną mu one odpuszczone tylko wtedy, kiedy usunie tę przeszkodę, to znaczy kiedy osiągnie należytą dyspozycję. Później takie grzechy nie muszą być wyznawane podczas spowiedzi sakramentalnej.

Cud miłości Sakrament pojednania

AA, format 14x20, stron 186, oprawa miękka

cena: 21,90 zł

Książkę ks. Marin polecamy wiernym, aby skutecznie i o wocnie korzystali z s akramentu spowiedzi św. Zawiera ona duchowe zachęty do spotkania z przebaczającym Bogiem, rady służące właściwemu wypełnieniu warunków dobrej spowiedzi, teksty o uzdrawiającej mocy tego sakramentu oraz o jego promieniowaniu na rodzinę, wspólnotę oraz środowisko pracy penitenta. Dzięki licznym świadectwom, fragmentom zaczerpniętym

z Pisma Świętego oraz z nauczania świętego Jana Marii

Vianney ’a książka okazuje się znakomitym traktatem duchowym o sakramencie pojednania i pokuty.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Spowiedź jest spoko

O. Rafał Szymkowiak

AA, 11x17, s. 160, opr. miękka

cena: 9,90 zł

To książka, jakiej jeszcze nie było: o spowiedzi dla młodzieży napisana językiem ludzi młodych! To książka pomocna w przygotowaniu do dobrej spowiedzi. Zawiera kilka rachunków sumienia oraz wiele świadectw nastolatków.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Jak się dobrze spowiadać?

AA, format 11x16, stron 86, oprawa miękka

cena: 9,90 zł

Mówisz, że jeszcze nigdy nie spotkałeś Jezusa? Idź do spowiedzi! To szansa na osobiste spotkanie z Nim. Tu znajdziesz zwięzłą pomoc w przygotowaniu się do tego spotkania, może pierwszego od lat. Na końcu znajduje się kilka przykładowych rachunków sumienia dla ludzi różnych zawodów.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Przewodnik modlitwy

APOSTOLICUM, AA, 10x15, s. 780, opr. miękka

cena: 29,00 zł

Najnowszy i najbardziej aktualny Modlitewnik. Pomoc w modlitwie osobistej i w spólnotowej. Zawiera: Ordo Missae czyli mszalik łacińsko–polski, modlitwy w języku łacińskim i polskim, rachunki sumienia, nabożeństwa, adoracje eucharystyczne, akty strzeliste, błogosławieństwa, nauczanie katechizmowe i codzienny plan życia wewnętrznego.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

życia duchowego

Nicolas Grou SI

AA, 12x19, s. 326, opr. miękka

cena: 24,90 zł

Zestaw 62 cennych wskazówek dotyczących różnych aspektów życia wewnętrznego. Nieoceniona pomoc dla wszystkich, którzy starają się walczyć z własnymi ułomnościami i lepiej znać stan własnej duszy. Autor uczy rozeznawać, na czym polega prawdziwa cnota, pisze o właściwym planowaniu czasu, o słabościach ludzkiego serca, o tym, jak korzystać z własnych upadków i jak zachowywać się w czasie pokus, o czystej intencji, o modlitwie i o błog osławionych owocach Komunii Świętej.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Przewodnik

Przewodnik grzeszników Św.

Ludwik z Granady

AA, format 14x20, stron 186, oprawa miękka

cena: 39,90 zł

Arcydzieło Mistrza duchowego, do którego pism odwoływali się m.in. Teresa z Avila, Karol Boromeusz, Alfons Liguori, Franciszek

Salezy, Wincenty á Paulo. Zawiera zachętę do praktykowania życia chrześcijańskiego przez zawierzenie

Bogu, eliminację grzesznych skłonności i pielęgnowanie cnót. Radzi, jak postępować w różnych przypadkach grzechu oraz uczy o powinnościach człowieka względem siebie samego, bliźniego i samego Boga.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Filotea

Św. Franciszek Salezy

AA, KKK, 14x21, s. 400, opr. twarda

cena: 39,90 zł

Dzieło należące do kanonu duchowości chrześcijańskiej – doskonały podręcznik życia wewnętrznego. Zawiera program życia chrześcijańskiego: Jak się modlić, by nie dopuścić do oschłości w dialogu z Bogiem? Jak się spowiadać? Jak często przystępować do Komunii Świętej? Jak podejmować post i umartwienie? Jak unikać pokus i jak z nimi walczyć, gdy nas dręczą? Udziela rad, jak postępować w życiu towarzyskim i r odzinnym, jak korzystać z odpoczynku i z rozrywek, jak dobrze spełniać obowiązki małżeńskie. Służy pomocą w rachunku sumienia. Mimo upływu czterech stuleci ten niepowtarzalny przewodnik życia duchowego urzeka aktualnością. Tytułowe imię „Filotea” – „miłująca Boga” – jest imieniem każdego, kto chce dążyć do doskonałości i świętości.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Walka duchowa

Wawrzyniec Scupoli

AA, KKK, 14x21, s. 204, opr. twarda

cena: 29,90 zł

Jedno z najwybitniejszych dzieł literatury ascetycznej. 600 wydań na całym świecie! Św. Franciszek Salezy nosił Walkę duchową zawsze w kieszeni i codziennie czytał po kilka stron, a raz w miesiącu – całość.

Zalecał innym, by czynili to samo!

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

O naśladowaniu Chrystusa

Tomasz a Kempis

AA, KKK, 14x21, s. 294, opr. twarda

cena: 29,90 zł

Współczesny przekład genialnej książki Tomasza

á Kempis, oprócz Pisma Św iętego najbardziej popularnego dzieła literatury chrześcijańskiej w historii.

Książeczka ta nawróciła więcej ludzi, aniżeli zawiera liter na swoich kartach.

św. Franciszek Salezy

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

Wyznania

Św. Augustyn

AA, KKK, 14x21, s. 436, opr. twarda, cena: 39,90 zł

Ś w . Augustyn zawarł w Wyznaniach tajemnicę swojego życia: historię nawrócenia, świadectwo dramatycznej walki duchowej, poruszający obraz zmagań człowieka usiłującego uwolnić się od grzechu i s kierować ku Bogu. Dzieło to jest zarazem wyjątkowym wyznaniem wiary i pochwałą Boga, który łaskawie pochyla się nad grzesznym człowiekiem.

DYSTRYBUCJA KSIĄŻEK

ul. Swoboda 4, 30-332 Kraków

tel.: 12 292 68 69, tel./fax 12 292 09 05

www.religijna.pl, klub@religijna.pl

To ważny i jasny tekst na temat sakramentu pokuty. Napisany w praktycznym celu, skierowany jest zarówno do penitenta, jak i spowiednika. Wierni znajdą w nim wszystko, co potrzebne, dla lepszego zrozumienia sakramentu i odbycia dobrej spowiedzi, kapłani zaś obszerne vademecum wiedzy, doświadczenia i roztropności duszpasterskiej, aby właściwie sprawować swoją pokutną posługę. Roztropność jest niewątpliwie najbardziej wyróżniającą się cechą tej książki.

Autor przedstawia naukę zbudowaną w oparciu o dwa tysiąclecia Tradycji oraz proponowaną dzisiaj przez Magisterium Kościoła.

Autor przedstawia naukę zbudowaną w oparciu dwa tysiąclecia Tradycji oraz proponowaną dzisiaj przez Magisterium Kościoła.

Autor przedstawia naukę zbudowaną w oparciu o dwa tysiąclecia Tradycji oraz proponowaną dzisiaj przez Magisterium Kościoła.

Raimondo Marchioro jest włoskim franciszkaninem konwentualnym, który przez wiele lat pracował w watykańskiej Kongregacji do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Jego wieloletnie doświadczenie w charakterze spowiednika pomaga w przekazaniu tak istotnych dla każdego katolika treści. We Włoszech, w czasie krótszym niż rok, sprzedano 20 000 egzemplarzy książki.

ISBN 978-83-7864-907-6 Cena 29,90 zł

ISBN 978-83-61881-49-0 9788378649076

ISBN 978-83-61881-49-0