Domtoren

Met een inke takel en enkele sterke personen is de windvaan – het gouden object op de top van de Domtoren – naar beneden gehaald. Sint Maarten had voor het laatst in 1995 een opknapbeurt gekregen en nu de toren toch in de steigers staat was dit het ideale moment om de windvaan te restaureren. Ook het bekronende kruis net onder de windvaan is naar beneden gehaald voor een poetsbeurt. Waarom staat er eigenlijk geen haan, zoals bij heel veel kerktorens wel het geval is, op de Domtoren? En klopt het dat de Dom nu niet meer de hoogste kerktoren van Nederland is?

Tekst: Robert Oosterbroek

Om die laatste vraag maar meteen te beantwoorden: De Domtoren, de hoogste kerktoren van Nederland, is door de ingreep tijdelijk geen 112 maar zo’n 107 meter hoog. Daarmee is de Utrechtse kerktoren inderdaad voor even niet meer de hoogste van Nederland. Die eer moeten we nu laten aan de Nieuwe Kerk in Delft. De kerktoren daar is ruim 108 meter hoog, dat haalt de Domtoren zonder windvaan en het bekronende kruis net niet.

De Nieuwe Kerk in Delft heeft ook een windvaan, op 108 meter hoogte prijkt een gouden haan die over de stad kijkt. Dit zal weinig mensen verbazen want op heel veel kerktorens staat een haan. Dit zijn voornamelijk protestantse kerken. De meeste bronnen vertellen dat de haan verwijst naar het Bijbelse verhaal waarin Jezus verloochend wordt door zijn discipel Petrus. In het boek voorspelt Jezus dat er een haan zou kraaien als Petrus zijn meester drie keer verraadde, wat ook gebeurde. De haan op de kerktorens zou mensen eraan moeten herinneren dat ze het geloof trouw moeten blijven. Overigens vertellen meerdere bronnen dat de haan als symbool ook al gebruikt werd voor de kerstening, en dat het symbool dus ouder is. Christenen zouden het symbool hebben gehouden en het verhaal uit de Bijbel gekoppeld hebben aan de haan.

Maar waarom staat er op de Domtoren geen haan dan? Zoals gezegd is de haan vooral op protestante kerken te vinden, de Domkerk behoort tegenwoordig tot de Protestante Kerk in Nederland (PKN) maar is gebouwd als katholieke kerk. Sint Maarten kwam op de Domtoren te staan omdat deze locatie al eeuwen verbonden is met hem. Ooit stond er op het Domplein namelijk een kerk – in de zevende eeuw - die gebouwd werd in opdracht van Willibrord. Die kerk werd gewijd aan Sint Maarten, daardoor is hij nog steeds de beschermheilige van de stad. De tegenwoordige Domkerk is een verre opvolger van dit Maartenskerkje. De Domtoren wordt ook wel de Sint Maartenstoren genoemd. In 1382 kwam er al een windvaan op de Domtoren te staan met een beeltenis van Sint Maarten.

De huidige windvaan op de Domtoren is gemaakt in 1910 door smid Albertus Kniep. Deze gaat nu dus een opknapbeurt krijgen. Ook het kruis, waar de windvaan op stond, wordt onder handen genomen. De komende tijd is de Domtoren dus niet de hoogste kerktoren van Nederland. Laten we hopen dat als Utrecht 900 jaar bestaat, op 2 juni 2022, de windvaan weer terug op zijn plek is. a